Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez Ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo

Ankara Araştırmaları Dergisi n Journal of Ankara Studies Görüş Yazıları n Opinion Papers

Geliş tarihi \ Received : 03.02.2019 Kabul tarihi \ Accepted : 24.05.2019 Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi A Socio-Spatial Analysis Attempt Regarding the Local Elections in the Central and Peripheral Districts of Ankara

Savaş Zafer ŞAHİN Doç. Dr., Öğretim Üyesi, Atılım Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Ankara [email protected] ORCID ID: 0000-0001-8915-5823

DOI: 10.5505/jas.2019.84856

Öz Merkezî kentsel politikaların kentler üzerinde yadsınamaz bir etkisi olsa da, yerel toplumsal ve siyasal dinamikler özellikle yerel seçimler gibi demokratik pratikleri ve sonrasındaki yerel yönetim deneyimini ciddi bir şekilde etkilemektedir. Ancak, bu dinamiklerin farklı kentler özelinde nasıl şekillendiği ve işlediği üzerine yeterince araştırma yapılmamıştır. Yazıda Ankara’nın ilçe belediyeleri üzerine yaklaşık on yıldır sürdürülen monografi çalışmaları kullanılarak, ilçelerin siyasal, mekânsal ve toplumsal değişkenleri ve bunların yerel seçimler gibi önemli siyasal etkinlikleri nasıl etkileyebileceği, ilçelerin toplumsal gerçekliği düşünülerek nasıl öngörülerde bulunulması gerektiği sorularını yanıtlamaya yönelik değerlendirme ve yorumlara yer verilmiştir. Anahtar sözcükler: Mekânsal dinamikler, Siyasal dinamikler, Toplumsal dinamikler, Yerel dinamikler, Çankaya, Keçiören, Yenimahalle, Mamak, Etimesgut, Sincan, Gölbaşı, Pursaklar, Elmadağ, Ankara

Abstract Despite the undeniable influences that central urban policies have on cities, local social and political dynamics can seriously impact democratic practices such as local elections and subsequent local governments. There is, however, insufficient amount of research on how these dynamics are shaped and the way they work in different cities. This paper uses monographs on the districts of Ankara prepared over the last decade to make assessments and comments regarding the political, spatial and social variables of districts, how they can impact important political events like local elections and how projections can be made in view of each district’s own social characteristics. Keywords: Spatial dynamics, Political dynamics, Social dynamics, Local dynamics, Çankaya, Keçiören, Yenimahalle, Mamak, Etimesgut, Sincan, Gölbaşı, Pursaklar, Elmadağ, Ankara

Giriş gündeme geldiği görülmektedir. Yerel seçimlerde ya da sonrasında da etkili olan yerel siyasi yapının anlaşılması Kentsel mekânın şekillenmesinde ve kentsel yaşamın düzenlenmesinde siyasal süreçler yadsınamaz bir öneme içinse, seçim süreçlerinin ötesine geçen yerel topluluk- sahiptir. Demokrasinin temelde yereldeki doğrudan ların ve sınıfsal oluşumların dinamiklerinin kavranması demokrasi pratikleriyle ilişkili olduğu ve temsili demok- gerekmektedir. Bu sebeple yazıda, Ankara’daki bu tür rasinin mevcut açmazları düşünüldüğünde, her bir dinamiklerin tespiti için farklı yerel toplulukları temsil kentteki yerel siyasal süreçlerin anlaşılmasının önemi ettiği düşünülen farklı yerel mekânsal bütünlükler olarak büyüktür. Ancak, yerel siyasal süreç ve yapıların çoğun- ilçeler ele alınmıştır. Yazının amacı, ilgili yazından ve lukla dar bir çerçevede ve sadece yerel seçim süreçlerinde alanda yapılan araştırma ve gözlemlerden yola çıkılarak

7(1), 213-223, Haziran/ June 2019 213 n S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi

Ankara’nın ilçelerini temel alan bir yerel siyasal, sosyo- bir yaklaşıma göre bir kentteki her bir alt parçanın, onu mekânsal değerlendirme yapabilmektir. Bu değerlendir- var eden ve sorunlarını gündeme taşıyabilecek toplum- menin 2019 yerel seçimlerinden sonra Ankara kentinin sal kesimlerle anlam kazandığı söylenebilir. Öte yandan siyasal temsiliyet ve katılım süreçlerinin anlaşılmasına “kent yönetimciliği” olarak adlandırılan kuramsal yakla- ve gerekli yönetsel çözümlerin geliştirilmesine katkıda şıma göre ise kent, kısıtlı kaynaklara erişimin profesyonel bulunması arzu edilmektedir. meslek sahipleri tarafından kontrol edildiği bir rekabet alanı olarak tanımlanmaktadır (Pahl, 1982). Buna göre, Türkiye’de Yerel Siyasal Süreçlere İlişkin kentteki yerel siyasal süreçlerde mühendisler, gazeteci- Kavramsal ve Kuramsal Temeller ve Ankara’nın ler, şehir plancıları, mimarlar ve daha pek çok anahtar Yerel Siyasal Dinamikleri sorumluluk sahibi meslekler bir tür “kent kapıcılığı” işlevi Yerel siyaset ulusal değişim ve dönüşümlerin yanı sıra yerine getirerek kentteki kaynaklara erişim oyununun her kentin ve kent parçasının toplumsal dinamikleri kurallarını belirlerler. Kentteki farklı mekânsal parçala- tarafından da belirlenir. Her ne kadar son yıllarda özel- rın da bu rekabetteki konumu kent kapıcılarına bağlıdır. likle Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi Örneğin, bir kentteki mekânsal planlarda o planları yapa- sürecinde ve büyükşehir belediyesi sınırlarını il sınırla- cak olan meslek insanlarının tavrı, hangi mahallede kent- rına genişleten yeni büyükşehir yasasının da etkisiyle sel rantın zenginleşme yaratacağının belirleyicisi olabilir. yerel seçimlerin genel seçimlerle benzeşmeye başladığı Daha çok liberal ve elitist yaklaşımlar olarak adlandı- söylense de (Karasu, 2013), Türkiye’de cumhuriyet tarihi rılabilecek bu kuramsal yaklaşımlar karşısında ortaya boyunca yerel seçimlerde kentsel dinamiklerin belli bir çıkan yeni-Marksist olarak adlandırılabilecek yazarlar ağırlığı olduğu da sıklıkla dile getirilmiştir (Akbulut, da kentsel mekânın sınıfsal boyutunu farklı açılardan 2004). Bu sebeple her bir kentteki, hatta kentin parçala- ele almışlardır. Castells’e (1977) göre devlet, kentsel rındaki yerel siyasal süreçler değerlendirilirken kentsel mekânda emek gücünün yeniden üretimini kentte sunu- unsurların oluşturduğu genel desenin dikkate alınması lan kollektif hizmetlerle sağlar, aynı zamanda mekânı gerektiği söylenebilir. Kuşkusuz, oluşan bu desen kent- da farklı sınıflar için ayrıştırarak tanımlar. Kentte içme lerin mekânsal yapısı ve makro formu ile yakından iliş- suyu, kamusal mekânlar, toplu taşım gibi unsurların kilidir. Yerel yönetim sınırları ile gerçek kentsel yaşam yokluğu kentsel toplumsal hareketlere ya da hoşnutsuz- alanının büyüklüğü arasındaki ilişki burada belirleyi- luklara zemin hazırlarken, kentte mekânın kurumsal cidir. Donelly ve Harper’ın (1987) öncü çalışmalarında yapılara, üretime, tüketime ve iletişime ilişkin anlamlarla da görüldüğü gibi son otuz yıldır kentsel gelişmenin yüklenmesi bu toplumsal hareketleri engelleyebilir ya biçimi ile yerel yönetimlerin sınırları ve yönetimi arasın- da hızlandırabilir. Çünkü, Lefebvre’nin (1996) kavram- daki ilişki sınıflandırılmaya çalışılmaktadır. Ancak, bu sallaştırmasında da görülebileceği gibi kentsel mekân ve anlamda Türkiye’de yerleşimler özelinde alan araştır- mekânı üreten toplumsal dinamikler, mekânın topyekun malarının beklenenin gerisinde kaldığı söylenebilir. Bu bir hak talebini ortaya koyması için bir araç olarak görü- sebeple yerel siyasal süreçler, mekânsal değişkenlerden lebilir. Kentin şekillendirilmesinde, mekânın anlamının bağımsız olarak ya adaylar ya da genel siyasi sınıflandır- belirlenmesinde toplumsal bir talep olarak ortaya çıkan malar üzerinden değerlendirilmektedir. süreçler önemlidir. Sınıfsal bakış açısına dayalı bir anali- Oysa ki, yerel siyasete ilişkin yazın incelendiğinde, her zin diğer bir unsuru olarak sermaye sınıflarının davra- bir yerel unsurun seçim süreçlerinde etkili olabilecek bir nışlarını inceleyen Harvey (1985) de, sermayenin kentsel kentsel gerçeklik oluşturduğu, buna karşılık gelen bir mekânı kapitalizmin olası krizlerinden kurtulmak için toplumsal yapı ve mekânsal unsurun bulunduğu görül- nasıl bir araç olarak kullandığını, bunun için nihai olarak mektedir. Bu anlamda ilgili yazında ilk karşılaşılan yakla- kentleri ve kentsel mekânı bir tür üretim mekânı haline şım olan çoğulculukta, yerel siyasal süreçlerin kendine getirdiğini açıklamaya çalışmıştır. Yeni-Marksist yazar- özgü bir ekosistem oluşturduğu, bu sistemde her bir yerel ların daha çok tüm toplumsal yaşamı mekân üzerin- unsurun yerel siyasal gündemi belirlemek ve kendi çıkar- den açıklama gayretlerinin yanı sıra aynı dönemde bazı larının gerçekleşmesi için iktidarı oluşturacak unsurları yazarlar da neden kentlerin sürekli olarak büyümesi ya etkilemeye çalışmak gibi bir hedefi olduğu ifade edil- da belli bir gelişim çizgisi izlemesi gerektiğine inanan mektedir (Waste, 1986). Buradan yola çıkılarak, çoğulcu toplum kesimlerinin var olduğu sorusuna sınıfsal yakla- n 214 Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi

şımları da içeren bir şekilde yanıt vermeye çalışmışlardır. siyasal gerçekliği bulunmaktadır. Bu siyasal gerçeklik Örneğin, Stoker (1995), kapitalizmin kentlerde bulunan tarihsel gelişim süreci, mekânsal özgünlükler ve kısıtlar, farklı sınıfsal yapıları bir arada belli bir amaç doğrultu- sosyo-ekonomik yapı, kültürel unsurlar ve yerel yöne- sunda hareket etmeye yönelten ittifaklar kurmaya itti- timlerin dönüştürücü politikaları tarafından belirlen- ğini, bu ittifakların kentlere farklı misyonlar yüklediğini mektedir. Bu unsurların birlikte oluşturdukları olgu ve ve kentlerin bu misyonlar çerçevesinde gelişmesini sağla- algı bütünlüğü, gerçekte var olan toplumsal gerçekle o yan rejimlerin ortaya çıktığını iddia etmektedir. Benzer gerçekliğin algısının kesişiminde var olan kavramlar ve bir şekilde Logan ve Molotch (1987), bu ittifakların anlayışlarla birlikte görünür hale gelmektedir. Kentlerde genellikle kentleri amaçsız birer gayrimenkul geliştirme bazı mahalle ya da ilçelerin belli unsurlarla birlikte anıl- makinesine çevirdiğini, profesyonellerin, yerel siyasetçi- ması bundandır. İşte bu sebeple, kentsel mekânsal parça- lerin, yoksulların, üniversitelerin, hizmet sektörünün ve ların anlaşılmasında uzun soluklu gözlemler ve analizler reklamcılık gibi alanların tamamının bu büyüme süre- kullanılarak bir anlam arayışına girişilmelidir. cinde ittifak ettiklerini anlatmaya çalışmaktadır. Ankara kenti önce Cumhuriyetʼin şehircilik ve plan- Kuşkusuz, çoğunluğu batı kentlerine bakılarak ortaya lama laboratuvarı, ardından İstanbul karşısında mevzi atılmış olan bu kuramsal yaklaşımların Türkiye ve batı kaybeden ve kentleşme sürecinin görünmeyen sorunları dışındaki kentlerin gelişimini açıklama konusunda belli ile yüzleşmek zorunda kalan bir başkent ve günümüze kısıtlara tabi olması söz konusudur. Ancak, küreselleşme gelirken, İstanbul’da uygulanan neo-liberal politikaların sürecinde batı kökenli bu kavramların ne kadar hızlı ve sermaye gruplarının arka bahçesi olarak çok çeşitli bir bir şekilde diğer ulusların kentlerine yaygınlaştıkları da manzara sergilemektedir. Hatta bu açıdan denilebilir ki, düşünüldüğünde, kentlere ilişkin düşünce dünyamı- Ankara kentinin yerel siyasal süreçlerinin anlaşılması, zın bir o kadar bu anlayışlardan beslendiğini de söyle- Türkiye’deki pek çok kentin çeşitliliğinin anlaşılabilmesi mek mümkün görünmektedir. Özellikle son otuz yılda için de bir rehber niteliğindedir. Ayrıca, başkent Ankara, Türkiye kentlerinde iktidarların uygulamaya koymaya merkezi yönetimin yereli örtücü etkileri sebebiyle bu çalıştıkları kentsel politikaların ana hatlarına bakıldı- açıdan fazla ele alınmamış bir kenttir. Yerel yöneticile- ğında; yerel yönetim sınırlarından devletin farklı ölçek- rin ve yerel gerçekliğin her zaman ülke siyasetinin arka lerinin düzenlenmesine, kentlerin eskiyen kısımlarının planında kaldığı Ankara’da yerel siyasal gerçekliğin yenilenmesinden tarihi kent dokularının korunmasına, ele alınması, Türkiye’nin diğer kentleri için de farklı kırsal alanların kullanımından çevresel değerlerin kulla- kavramlaştırmaların oluşturulmasına olanak tanıyacak- nımına kadar pek çok konuda batı kaynaklı kavramların tır. Çünkü, uzunca bir süredir taşra Ankara’daki ve diğer en azından meşrulaştırıcı bir güç olarak kullanıldıkları kentlerdeki uygulamaları izlemekte ve taklit etmeye çalış- görülmektedir (Şahin, 2018). Günümüzde de marka maktadır. Yani Ankara’nın bir tür yayılan ve nüfuz eden kentler, akıllı kentler, yaşanabilirlik, sürdürülebilirlik yerel etkisi bulunmaktadır. Bu sebeple bu yazıda Ankara gibi pek çok kavramın tedavülde olması, bu kavramların temelli bir kavramsal çerçevenin yerel siyasal temellerine eşlikçisi olarak da mahalle, sokak, geleneksel yaşam gibi de ışık tutulması amaçlanmaktadır. Ankara’nın yerel cılız ve ürkek tepkisel ifadelerin ortaya atılmaları, yerel siyasal dinamikleri ne derece iyi anlaşılırsa, Türkiye’nin siyasal süreçlerin anlaşılmasında hâlâ batı kavramlarının diğer yerelliklerinin kavranabilmesi ve yerele özgü bir egemenliğinin göstergesi olarak alınabilir. İşte bu sebeple, politika çeşitliliğinin oluşturulabilmesi sağlanabilir. yerel sosyo-mekânsal gerçekliğin ve yerel siyasal yapının anlaşılması için kavramların ötesinde yerel gerçekliği 2019 Yerel Seçimleri ve Ankara’nın Yerel Siyasal ortaya koyacak araştırmalara ve değerlendirmelere ihti- Dinamikleri yaç duyulmaktadır. Ancak bu şekilde Türkiye’nin kentsel 2019 yerel seçimleri pek çok açıdan Türkiye Cumhuri- siyasal gerçekliğinin ele alınmasından gerekli özgünlüğe yeti seçim tarihi açısından farklılıkları barındırmaktadır. ve kavram zenginliğine erişilebilir. Öncelikle, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçil- Bu tür bir kavramsal açılıma erişilmesinde farklı kent- dikten sonra siyasi ittifakların yerel düzeyde yaşama geçi- lerin yerel siyasal gerçekliklerinin anlaşılması için çaba rilmeye çalışıldığı ilk seçim olarak tarihe geçecektir. Öte gösterilmesi önemlidir. Her bir kentin, özellikle de büyük yandan, yeni hükümet sisteminin yerel yönetimler açısın- kentlerde ilçelerin ve mahallelerin kendine özgü bir yerel dan oluşturduğu belirsizliklerle seçim sürecine girilmek-

Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 215 n S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi tedir. Özellikle 2014 yılında yürürlüğe giren yeni büyük- görülmektedir. Siyasi partiler ve gösterecekleri adayların şehir yasasının yarattığı sorunlarla yüzleşmeden seçime bu dinamiklere karşı oluşturacakları program ve söyle- gidilmesi, seçim sonrası dönemde özellikle büyükşehir ve min tatmin ediciliği ciddi önem kazanmaktadır. Bu prog- ilçe belediyelerinin aralarındaki ilişkiler açısından soru ramın içeriğinin belirlenmesinde de gündelik söylemler- işaretleri barındırmaktadır. Seçimlere doğru gidilirken den ve siyasi tartışmalardan öte, uzun soluklu bilimsel sistem merkezileşmesinin yerel yönetici adaylarının seçi- değerlendirmeler önem kazanmaktadır. Bu bilimsel minde seçim stratejilerinin belirlenmesine kadar birçok değerlendirmelerin de anlık değil belirli bir zaman konuda da merkezileşme getirdiği gözlemlenmektedir. sürecinde yapılmış olması gerekmektedir. Bu yazıda bu Ancak, bu sistemik meselelerin dışında temel olarak sebeple Atılım Üniversitesi bünyesinde “Kamusal Akıl yerel siyasal süreçler ve yerel dinamiklerin yerel seçim- Stüdyosu1” programında 2010 yılından beri bu amaçla lere nasıl etki edeceği önemli bir sorun oluşturmaktadır. yürütülen araştırmalardan yararlanılacaktır. Program Bu seçimin bu sebeple merkezileşme süreci ile yerel siya- kapsamında 2010 yılından beri Ankara’da bulunan ilçe sal dinamikler arasındaki etkileşim ve gerilim açısından belediyeleri incelenmekte ve monografiler hazırlanmak- daha önce benzeri görülmemiş sonuçlara gebe olduğu tadır (Şahin, Çekiç ve Gözcü, 2014; Şahin ve Gözcü, 2015; söylenebilir. Seçim sürecinde adayların sosyal medya ile 2017). Bu monografilerde Ankara’nın bütününün ve bütünleşik bir şekilde yerel aktörlerle etkileşime girmeye ilçelerinin kentsel dinamikleri incelenmekte ve geleceğe çalıştıkları, siyasi partilerin de Ankara’da seçmenin ilişkin bazı öngörülerde bulunulmakta, dikkate alınması eğilimlerini ölçmeye ve bunu parti örgütü ile örtüştü- gereken en kritik konular ortaya konulmaktadır. Salt recek stratejiler belirlemeye çalıştıkları görülmektedir. siyasi öngörüler için değil, pek çok açıdan yerel yönetim- Hem adaylar hem de siyasi partiler geçmiş yerel seçim- lerin incelenip araştırıldığı bu çalışmalarda yerel yöne- lerin alışkanlıklarıyla davranma eğiliminde gibi görü- timlere ilişkin daha bütünlüklü bir kavrayış elde edil- nürken, seçimde etkili olabilecek başka unsurların da su meye gayret edilmektedir. Bu yazı kapsamında yaklaşık yüzüne çıktığı söylenebilir. Cumhurbaşkanlığı hükümet on yıldır Ankara’nın ilçe belediyeleri ve ilçeleri özelinde sistemine geçişin oluşturduğu yönetimde merkezileşme- yapılan araştırmalara dayanılarak, Ankara’nın yerel siya- nin yerel aday unsurunu zayıflatacak bir etki yaratması, sal dinamiklerine ilişkin değerlendirmeler yapılmaya yeni sistemde yerel yönetimlerin harcama ve yetkilerini çalışılmıştır.2 Bu ele alışta siyasal değişkenler, mekânsal, kısıtlayan bazı düzenlemelerin yapılmış olması, bazı bele- kurumsal, sosyo-ekonomik ve kültürel etkileşimler diyelerde istifa ettirilen belediye başkanları sonrasında bağlamında incelenmektedir. Yapılan değerlendirmele- yerel siyasette doğan boşluğun doldurulamamış olması, rin kentsel siyasal gerçekliğin alt parçalarını yapısal bir özellikle büyükşehirlerde iklim değişikliği, altyapı ve bütünlükle ele alabilmek için yeni bir başlangıç olması ulaşım sorunlarının mevcut çözümlerle ortadan kaldı- umut edilmektedir. rılamayacak boyutlarda yapısal sorunlara dönüşmesi ve Ankara’nın Yerel Siyasal Unsurlarının bunun yarattığı genel hoşnutsuzluk, ekonomik durgun- Değerlendirilmesi luk ve krizin kentlerde yapılan akılcılıktan uzak yatırım- lar ve uygulamalara karşı oluşturduğu tepki gibi hususla- Ankara Kent Bütünü rın bu yerel seçimlerde dikkate alınması gereken değiş- Yeni büyükşehir yasası sonrasında hizmet alanı 24 bin kenler olduğu söylenebilir. kilometrekareye ulaşarak 3 katına çıkan Ankara’nın Bu unsurların etkisi altında girilecek bir yerel seçimde temel sorunlarından birincisi merkez ve çevre ilçe ayrış- özellikle Ankara’nın kentsel niteliği ağır basan merkez ması olarak ortaya konabilir. Merkez ve çevre ilçeler ilçelerindeki seçim sonuçlarında adayların adı ve niteli- arasındaki sosyo-ekonomik uçurum Ankara’yı kentsel ğinden çok ilçelerin kentsel dinamiklerinin etkili olacağı yaşam ve mekânsal süreklilik açılarından bölünmüş bir il

1 Kamusal Akıl Stüdyosu Programı, Atılım Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümünde uygulanan, kamu yönetimi teorisi ile pratiğini kurumsal işbirlikleri temelinde sağlamayı ve öğrencilerin bu konudaki donanımını arttırmayı hedefleyen yenilikçi bir eğitim yaklaşımıdır. 2010 Yılından beri uygulanmaktadır. 2 Bu yazı bir görüş yazısı olduğundan, yazının sınırları da düşünülerek yapılan geniş hacimli araştırmaların veri ve sonuçlarına bu yazı kapsamında yer verilmemiştir. Daha çok yapılan araştırmaların sonuçlarından hareketle değerlendirme ve yorumlamalarla yetinilmiştir. n 216 Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi konumuna sokmaktadır. Bu durum seçim sonuçlarında gibi pek çok konu sayılabilir. Bu konuların hangilerinin da izlenebilir. Kırsal alandaki ilçelere ve mahalleye dönü- bir arada kentlilerin önüne geleceğe dair umut veren bir şen köylere götürülmeye çalışılan hizmetlerde beklenti- vizyon olarak konulacağı, bu vizyonun ne düzeyde kentlerin karşılanamaması, ekonomik gelişme konusunda liler tarafından destekleneceği önemli bir konu olarak harcanan çabaların sonuç vermemesi, çevre ilçelerden görülmektedir. Bu unsurların etkisi altında Ankara merkeze göç önemli sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır. bütününde sıradan vatandaşın gündelik hayatında genel Öte yandan merkez ilçelerde yapılan yoğun yatırımların bir hoşnutsuzluk içerisinde olduğu ve hoşnutsuzluğun yerleşimlerdeki yapısal sorunlara beklenen çözümleri kaynağının pek çok sebebinin bulunduğu görülmektedir. getirmemesi ve kentlilerin yapılan yatırımlardan beklen- Büyükşehir açısından bu hoşnutsuzlukların doğru tespiti tilerinin değişmesi de diğer bir sorun alanı olarak ortaya ve seçim vizyonunda doğru konumlandırılması seçim çıkmaktadır. Geçmişte daha gündelik yaşama yönelik sonuçlarında etkili olma potansiyeline sahiptir. yatırım beklentileri bulunurken, yakın zamandan itiba- Çankaya ren kentteki yapısal sosyo-ekonomik sorunlara yönelik etkileri olacak yatırımlar ve hizmet süreçlerine ilişkin Ankara’nın kalbi konumunda bulunan Çankaya ilçesi, beklentiler artmaktadır. nüfus ve sosyo-ekonomik yapı açısından belki de Ankara’nın en zorlu ilçesi durumundadır. Gündüz Bu ayrışmanın giderilmesi için ikinci olarak bir planlama nüfusu gece nüfusunun 2 katının üzerine çıkan, merkezî sorunu olduğu gözlemlenmektedir. İl bazında yatırım ve iş alanlarını bünyesinde barındıran, Ankara’nın iş ve imar konusundaki çabaların etkili ve sonuç verici nite- istihdam merkezi konumundaki Çankaya ilçesi bu zorlu likte olmaması, halkın ve sivil toplumun katılımı konu- durumu derinden yaşamaktadır. Yerleşik nüfusun gelir sunda planlama süreçlerinin zayıf kalması Ankara ili için ve eğitimi yüksek olsa da giderek yaşlanan bir portre bir gelecek öngörüsü sorununu gündeme taşımaktadır. çizerken, sunulan hizmetleri nüfusun bu özelliklerini Bu gelecek öngörüsü sorunu da Ankara’nın vizyonu dikkate alarak verebilmek ama aynı zamanda da gündüz tartışması ile bir arada görünür hale gelmektedir. Özel- vakti Ankara’nın çeşitli ilçelerinden gelenlerin de ihti- likle başkan Melih Gökçek sonrası dönemde kentin yaçlarını karşılayabilmek büyük önem taşımaktadır. Bu kimliğinin ve vizyonunun ne olacağı konusunda ciddi bir zorlu uğraşın yanı sıra, kentsel rantı ilçenin kısıtlı gelişim boşluk ve beklenti olduğu görülmektedir. Bu beklentiyi alanlarında adil, planlı ve kentsel dokuyu bozmayacak karşılayacak ikna edici ve her kesime hitap edebilecek bir şekilde ilçenin lehine kullanabilmek de diğer bir önemli söylemin üretilmesi önem taşımaktadır. Sıradan insan meydan okumadır. için Ankara’da yaşamanın anlamının bir şekilde ortaya konulması gerekmektedir. Bu zorlu bir uğraş olmakla Ağırlıklı olarak Ankara’nın güneyi boyunca uzanan birlikte, yerel seçimlerin bu açıdan bir olanak oluştur- Çankaya’da, mevcut yaşam alanlarındaki yerleşilebilir duğu görülmektedir. boş alanın azlığı, Çayyolu gibi yeni yerleşim alanların- daki aşırı yoğun yeni yapılaşmalar, gayrimenkul fiyatla- Böylesi bir söylemin Ankara’nın yükselen ve geçmişten rının aşırı yüksekliği, mevcut konut stokunun bir kısmı- gelen sorunlarını dikkate alması da büyük önem taşımak- nın ciddi şekilde yıpranmış olması, yeni yapılaşmanın tadır. Bu sorunlar arasında çöküntüleşen kent merkez- aşırı yoğunluğu gibi sorunlar da yapısal dönüşümleri leri, tarihi kentsel mirasın gerektiği gibi korunamaması, engellememektedir. Büyük çaplı projelere girişilebilmesi kentsel kamusal mekânların azalması, otomobil odaklı içinse büyükşehir ölçeğinde bir yaklaşımın gerekliliği ulaşım politikasının sürdürülemez hale gelmesi ve toplu görülmektedir. Bu da siyasi ve yönetsel açıdan işbirliğini taşıma sisteminin yetersizlikleri, mevcut altyapının iklim ve eşgüdümü gerekli kılmaktadır. Ancak, bugüne kadar değişikliği karşısında yetersizliği, ihtiyaç fazlası konut bu tür ortak çalışmalara henüz rastlanamamaktadır. Bu ve ofis üretiminin kente verdiği zarar, kentte sosyal ve sebeple, Çankaya ilçesinin büyükşehir ölçeğinde yapa- kültürel faaliyetlerin yetersizliği, kentteki üniversitele- cağı işbirliklerinin önemi artmaktadır. rin birikiminin kullanılamaması, kentte bulunan sanayi üretim sektörlerinin ve diğer ekonomik potansiyellerin Ankara’nın kalbi ve omurgası niteliğindeki Çankaya ilçe- adil ve gelir dağılımını iyileştirecek bir şekilde geliştiri- sinde mevcut değerleri geliştirecek ve bir sistem çerçe- lememesi ve kentte karar verme süreçlerine katılım ve vesinde yaygınlaştıracak ulaşım, kamusal alan, mahalle işbirliği konularında çok ciddi yetersizliklerin yaşanması odaklı katılım ve dönüşüm projelerine ihtiyaç duyulmak-

Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 217 n S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi tadır. Bu projelerin en önemli meydan okuması da siyasi değişiklikler olduğu söylenebilir. Geçmişinde farklı siyasi açıdan Çankaya’nın belli bir kesimin kalesi olarak algı- partilerin iktidara geldiği Keçiören’in, Ankara kentinde lanmasının önüne geçilerek tüm Ankara’ya örnek olan farklı bir alternatif yaşam alanı olabilmesi için de gerçek ve el uzatan bir yaklaşımla şekillendirilmesidir. Çankaya anlamda katılımcı uygulamaların öne çıkması ve ilçedeki için belki de en önemli yaklaşım, ilçede var olan değer- alışılageldik kentsel fiziksel dokunun değişmesi gerek- lerin sayılarının artırılması ve bir sistem yaklaşımı içeri- liliği söylenebilir. Son yıllarda özellikle Protokol Yolu sinde Ankara’nın tümüne erişir hale getirilebilmesidir. olarak da bilinen Esenboğa Havalimanı yoluna cepheli Ancak bu şekilde Çankaya ilçesi yaşam standartlarıyla ve bölgelerde daha üst gelir gruplarına yönelik olarak kentsel olanaklarıyla Ankara’nın bütünü için anlamlı bir gerçekleştirilen yeni konut projelerinde bu tür bir imge kentsel alan haline gelebilir. oluşturma kaygısı görülmekteyse de, özellikle gelir dağı- Keçiören lımı adaletsizliği açısından yeni muhafazakar orta sınıf içi tartışmalarda bu tür çabaların yeni bir mutenalaştırma Ankara’nın en büyük diğer ilçesi olan Keçiören, kentsel girişimi olarak algılandığı görülmektedir. Siyasi olarak dinamikler açısından bir anlamda Çankaya ilçesinin tersi Keçiören’in marjinal konumunu değiştirecek ve yapısal bir durumda değerlendirilebilir. Ankara’nın en kalaba- önlemlerde bunu buluşturabilecek bir yaklaşım gerekli lık ikinci ilçesi olan Keçiören, Ankara’daki yeni alt orta görünmektedir. Bu yaklaşımlarda belki de önemli olan gelir gruplarının yaşam alanı olarak şekillenmiştir. Nüfus Keçiören’in belli bir siyasi ve toplumsal grubun yaşam yapısı olarak daha genç ve eğitim düzeyi yükselme eğili- alanı olmayan yeni ve eşitlikçi yaşam alanlarına kavuş- minde olan ilçe, Ankara’nın emek deposu olarak da işlev turulmasıdır. görmektedir. Bu açıdan Çankaya’nın tersine Keçiören’in gece nüfusu gündüz nüfusundan fazladır. Çalışma Yenimahalle çağındaki nüfusun gündüzleri Çankaya, İstanbul Yolu Ankara yerleşik alanı içerisinde göreli olarak geçmişi eski- ve Siteler gibi bölgelerdeki çalışma alanlarına gittikleri lere dayanan Yenimahalle ilçesi, Ankara’nın kentsel geli- bilinmektedir. Bu durumda Keçiören’in genç ve dinamik şim süreci içerisinde bıçak sırtı bir noktada durmaktadır. nüfusunun istihdam ve meslek edinme ihtiyaçları, boş Eski Yenimahalle konut sitesinin bulunduğu geleneksel zamanlarını geçirebilecekleri mekânlara olan ihtiyaçları Yenimahalle, Demetevler ve Karşıyaka civarında bulu- gündeme gelmektedir. nan gecekondularla birlikte plansız oluşmuş bir Yenima- Ancak, Keçiören ilçesi, önceki yıllarda gerçekleşen çok halle ve sanayi bölgeleri ile birlikte İstanbul Yolu aksında yoğun yapılaşma sebebiyle boş alanı neredeyse yok dene- gelişmeye başlayan orta sınıf konut alanları ile üçüncü cek kadar az bir ilçe konumundadır. Yeni yapılan eğitim bir parçadan oluştuğu düşünülebilecek olan Yenimahalle ve sağlık tesisleri ilçenin yerleşik alanının dışında erişimi ilçesi, Ankara’nın kentsel gelişimi için önemli çözüm güç bölgelerde konumlanmak zorundadır. Mevcut yaklaşımları geliştirilebilecek bir potansiyel taşımaktadır. dokuyu dönüştürmek hem yapılaşma hem de topoğrafya Yenimahalle nüfusu ağırlıklı olarak orta sınıf memur ve açısından oldukça zor görünmektedir. Yeni hizmete beyaz yakalı çalışanlarla sanayi bölgelerinde çalışan mavi alınan metro hattının da bekleneni vermemesi sebebiyle yakalı çalışanların bir karışımı gibi görünmektedir. Gelir hâlâ ilçenin içinde ve ilçeden Ankara’ya, özellikle zirve düzeyi göreli olarak yüksek olan bu nüfusun Yenimahal- saatlerde ucuz, konforlu ve sağlıklı ulaşımda sorunlar le’deki yaşam beklentileri kentsel kamusal alanların artı- yaşanmaktadır. rılması ve ilçedeki parçalı yapının sorunlarının çözülmesi olarak tanımlanabilir. Bu yönde bazı gelişmeler olmakla Keçiören’in en temel sorunlarından bir diğeri de kentsel birlikte, kent bütünündeki bazı gelişmeler bu sorunların kimlikle ilgilidir. Bir dönem siyasi açıdan Çankaya’nın aşılmasını engelleyen bazı etkiler yaratmaktadır. tam karşısında konumlandırılan ilçede, mekânsal ve yaşam biçimi olarak benimsenen ortak bir kimliğin Öncelikle ilçe içerisindeki sanayi bölgeleri ulaşım aksları ve yaşam biçiminin ortaya çıkmaması, gelir düzeyi ve Atatürk Orman Çiftliği gibi açık alanlarla bir araya artan vatandaşların Keçiören’den taşınma eğilimleri- bulunduğu için hizmetlerde belli bir bütünlüğün sağlan- nin yüksek olması önemli bir sorun olarak görülmekte- masında sorunlar yaşanmaktadır. Son yıllarda Atatürk dir. Keçiören’in kentsel meydan okumasının bu kimlik Orman Çiftliği’nin giderek parçalanması, sanayi bölgele- sorunu ve buna bağlı olarak yapılması beklenen yapısal rinin giderek daha fazla yoğunlaşması ve sanayi işlevin- n 218 Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi den çıkarak konut ve hizmet sektörü ağırlıklı yapılanma- yakalı çalışanların ve belli bir memur kitlesinin yaşadığı ların oluşması, ilçenin yapı yoğunluğunu artırmaktadır. Mamak’ta sosyo-ekonomik olarak artan nüfusun ihtiyaç- Bu işlev karmaşası içinde oluşturulan kamusal alanlar, larının karşılanabileceği bir kentsel ekonomik dinamiğin genellikle erişim ve kullanım sorunları ile karşı karşıya oluşturulması gerekmektedir. Ankara’nın doğu ve güney kalabilmektedir. Ayrıca son yıllarda yapılan kentsel doğusunda konumlanmış olan ilçenin tarımsal üretim dönüşüm çalışmaları sonrasında yapı yoğunluğunun ve küçük ölçekli sanayi yatırımlarına da ihtiyaç duyduğu aşırı artması, Demetevler gibi bölgelerin sağlıklı kentsel görülmektedir. yaşam alanlarına dönüştürülmesinde sorunlar yaşanması Kendi içerisinde ağırlıklı olarak eski gecekondu alanda ulaşım ve altyapı hizmetleri açısından zorlayıcı etkiler larının piyasa mekânizması ile dönüşümü sonucunda oluşturmaktadır. mekânsal yapısı oluşan Mamak’ın, kendi içerisinde farklı Yenimahalle ilçesi ayrıca bir kentsel kimlik sorunu yaşa- parçalardan oluştuğu söylenebilir. İlçenin çok önemli maktadır. Ankara içerisinde belli bir tarihi ve yaşam bir kısmı 1990’lı yıllarda küçük müteahhitler eliyle kültürü olmakla birlikte bu kültürün olumlu yanlarının apartmanlaşmış gecekondulardan oluşmaktadır. Bunun yaygınlaştırılamaması, Yenimahalle’de yaşayanlarda bir dışında, 2000’li yıllardan sonra yine müteahhitler eliyle “Yenimahalle kimliği” oluşmasının önüne geçmektedir. ancak aşırı yoğun apartmanlaşma ile ortaya çıkmış diğer Oluşan yeni yaşam çevrelerinin belli bir mimari ve tasa- bir kesim olduğu görülmektedir. Son yıllarda Samsun rım kimliğinden yoksun ve aşırı yoğun alanlar olması, Yolu kenarındaki gecekonduların dönüştürülmesi için ilçenin vizyonunun Ankara içerisindeki konumlanışı- çok büyük bir kentsel dönüşüm projesi uygulanmaktadır. nın belirgin olmaması yaşayanlar için Yenimahalle’yi Bu kentsel dönüşüm projesi sayısı on binlerce yeni konu- Çankaya ve Ankara’nın gelişim alanları karşısında ikinci tun site nizamı içerisinde bu bölgede ortaya çıkmasına bir alternatif konumuna sokmaktadır. Siyasi olarak sebep olmaktadır. Son olarak Çankaya-Mamak hattını birbirine bağlayan çevre yolunun da etkisiyle Nato Yolu Yenimahalle’nin parçalı yapısını kuşatabilecek ve bütün- ve Tuzluçayır’ın çevre yolu ile kesiştiği noktada yeni lüks leştirebilecek bütünsel yaklaşım ve projeleri vatandaşın konut sitelerinin ve AVM’lerin ortaya çıktığı görülmek- anlayabileceği bir söylemle bütünleştirebilen, Yenima- tedir. Tüm bu farklılıklar çok ciddi ulaşım ve altyapı halle kimliğinin dönüşümünü bir vizyon çerçevesi olarak sorunları ile birlikte yaşamaktadır. İklim değişikliğinin ortaya koyabilen yaklaşımların önemli olacağı söylene- etkilerini de en ciddi şekilde hisseden ilçe, zorlu coğrafi bilir. Ankara metropoliten alanının gelişim aksların- yapısıyla Mamak olmuştur. dan birisi üzerinde yer almanın oluşturduğu baskıların Yenimahalle için bir fırsata dönüştürülebilmesi için kent Çok ilginç bir mekânsal çeşitliliği siyasal ve etnik çeşitli- bütünü ölçeğinde belirlenecek stratejilerle ilçenin plan- likle bir arada barındıran Mamak ilçesinde son yıllarda lanması gerekmektedir. kamusal alanların miktarını artırma yönünde önemli çabaların bulunduğu da gözlemlenmektedir. Ancak, ilçe- Mamak nin Ankara bütünü dikkate alındığında üzerine yapışmış Nüfus büyüklüğü açısından Ankara’nın dördüncü büyük görünen “gecekondu ilçesi” tanımı ilçede yaşayanların ilçesi konumunda bulunan Mamak, kilometrekareye ortak bir kentsel kimlik etrafında bir araya gelmesini düşen kişi sayısı bakımından Ankara’nın en yoğun ilçesi zorlaştırmaktadır. İlçedeki mekânsal parçalanmışlık ve konumundadır. Nüfusun diğer merkez ilçelere göre coğrafi zorluklar da bu durumu derinleştirmektedir. gelir ve eğitim düzeyinin daha düşük, yaş ortalamasının Siyasi açıdan bakıldığında ilçenin Ankara bütünü ile iliş- da daha genç olması Mamak’ı diğer ilçelerin yanında kisini güçlendirecek ulaşım çözümleri, altyapı yatırımları farklı bir konuma taşımaktadır. Benzer konumdaki diğer ve üretime yönelik istihdam politikaları ile birlikte ele bazı ilçelerde nüfus durağanlaşırken Mamak ilçesinde alınması, bu ele alışta Mamak’ın yaşanabilir bir yerleşim nüfusun artış eğiliminin sürmekte olduğu görülmekte- alanı olarak algılanmasının sağlanması önem kazan- dir. Göreli olarak genç, temel olarak eğitim ve istihdam maktadır. Bu tür bir yaklaşımla Mamak ilçesinin kent- sorunları yaşayan ilçenin bu sorunlarının giderilmesi sel kimliğinin değişmesine ve ilçenin tarihsel birikimini için en önemli engel, ilçede çalışma alanlarının kısıt- kaybetmeden var olmasına katkıda bulunarak söylemleş- lılığıdır. Çoğunlukla ilçe içinde ve dışındaki AVM ve tirilmesi önem taşımaktadır. hizmet sektöründe yüksek vasıflı olmayan mavi ve beyaz

Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 219 n S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi

Altındağ lan yatırımların yanı sıra Altındağ’daki kentsel çeşitlili- ğin önemli potansiyellerin yanı sıra önemli sorunlara da Altındağ, hem Ankara’nın mekânsal çeşitliliği en fazla sebep olduğunu göstermektedir. hem de sosyo-ekonomik yapısı en karmaşık ilçesi olarak öne çıkmaktadır. Sanayi, tarihi kent dokusu, gece- Altındağ ilçesinin temel sorununun kent bütününün kondu, geleneksel kent merkezi gibi çok farklı işlevleri tümünü ilgilendiren kent parçaları ve kentsel işlevlere bünyesinde barındıran Altındağ ilçesi aynı zamanda yapılan müdahaleler olduğu söylenebilir. Kentin bütü- Ankara’nın gelir ve eğitim düzeyi diğer merkez ilçelere nünü ilgilendiren tarihi kent merkezi gibi alanlara yapı- göre en düşük yerleşimidir. Ankara’nın en eski gece- lan müdahaleler o alanı belki kentin bütünü için iyileşti- kondularının bulunduğu, Ankara’ya göç edenlerin ilk rebilmekte ancak, Altındağ’da yaşayanlar için ötekileşti- durakları arasında yer alan Altındağ ilçesinde geçen rici ve yabancılaştırıcı etkiler yaratabilmektedir. Bunun zaman içerisinde kentsel dönüşüm projeleri ve tarihi sonucunda ilçenin potansiyeli ilçede yaşayanlardan çok kent merkezi canlandırma projeleriyle bu niteliğin değiş- başkaları için faydaya dönüşebilmektedir. Bu sebeple tirilmesine çalışılmaktadır. Ancak, nüfusun artmaması siyasal açıdan Altındağ ilçesinde kentsel mekânda gerçek- ve durağan hale gelmesi, başta Suriye olmak üzere ulus- leştirilen proje ve stratejilerin Altındağ’da yaşayanlar için lararası ve Türkiye içi göçmenlerin ilçede yer seçmesi, faydaya dönüşmesi meselesinin söylemleştirilmesi önem gelir düzeyinin artmaması gibi sebeplerle ilçenin önemli taşımaktadır. Ayrıca, ilçeye çeşitli sebeplerle yapılacak sosyo-ekonomik sorunları bulunmaktadır. Ayrıca, Siteler müdahalelerin ilçenin bütününü gözetecek bütüncül gibi önemli bir üretim merkezinin ve Ulus Tarihi Kent bir yaklaşımla gerçekleştirilmesi için de adımlar atılması Merkezi’nin yanlış planlama yaklaşımlarıyla geleceğe önemli görünmektedir. güçlü bir şekilde taşınamaması, ilçenin istihdam kapa- Etimesgut sitesini ve ekonomik gelişimini olumsuz etkilemektedir. Ankara’nın merkez ilçeleri arasında son beş yılda nüfusu Altındağ ilçesi bünyesinde tüm Ankara’yı ilgilendiren en hızlı artan ilçesi Etimesgut, ilk yerleşim yeri olan Ahi önemli değerler ve kent parçaları içermektedir. Ulus Mesut yerleşimi dışında günümüzde İstanbul yolunun Tarihi Kent Merkezi bir geleneksel merkez olarak hem güneyinde ve Eskişehir yolunun kuzey ve güneyinde cumhuriyet dönemi mimari mirası hem de gelenek- kalan yeni yerleşim alanlarıyla da önemli bir kentsel sel Ankara esnaf kültürünü içermektedir. Ancak, uzun gelişme odağı haline gelmiştir. Ankaralı beyaz yakalı çalı- yıllardır Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştiri- şan ailelerin yeni yerleşim alanlarından birisi haline gelen leceği söylenen tarihi kent dönüşüm projelerinin belir- Etimesgut ilçesi, özellikle orta sınıf ailelerin site yaşamını sizliğinin yarattığı olumsuz etki ve cumhuriyet dönemi tercih ettikleri yaşam alanlarından birisidir. Toplu Konut mimarlık mirasına verilen zararlar Ulus’un Altındağ İdaresi’nin 1990’lı yıllarda Eryaman çevresinde inşa ettiği için önemli bir ekonomik açılım alanı olmasının önüne toplu konut alanlarının dışında, ilerleyen yıllarda Yapra- geçmiştir. Ankara Kalesi ve Hamamönü olarak adlan- cık, Ballıkuyumcu gibi bölgelerde de ortaya çıkmaya dırılan tarihi alanlarda ise yapılan uygulamalar turis- başlayan yoğun yapılaşmaların ve sitelerin de ilçenin geli- tik bir gelişme sağlamışsa da bu alanlarda yaşayanların şim sürecine dahil olduğu görülmektedir. Günümüzde alanı terk etmeleri sonrasında Altındağ’da yaşayan nüfus Etimesgut ilçesi Bağlıca gibi gelişim alanlarıyla alt orta için bu tür alanların potansiyeli gerektiği gibi kullanı- gelir grubundan üst gelir grubuna kadar pek çok toplum lamamaktadır. Sitelerdeki mobilya üretiminin dünya kesiminin site, müstakil ev ve apartman yaşamıyla buluş- standartlarında verimli üretime geçmesi için de yıllardır tuğu bir ilçe konumundadır. çabalar olmasına rağmen beklenen gelişme sağlanama- mıştır. Gecekondudan kentsel dönüşümle oluşan çevre- İlçenin hızlı gelişimi sonrasında bazı temel sorunlarla ler fiziki olarak iyileşmiştir. Ancak, mahalle kültürü ve karşılaştığı görülmektedir. Bunlardan birincisi ilçenin toplumsal ilişkilerde çözülme yaşanan yerler olduğunu güçlü bir merkez ve iş alanı gelişiminin zayıf kalma- yapılan araştırmalar göstermektedir. Öte yandan Suri- sıdır. Genellikle Etimesgut’ta yaşayan eğitimli ve gelir yeli göçmenler sorununun en derinden yaşayan ilçe durumu iyi çalışanlar İstanbul ve Eskişehir yolunu de Altındağʼdır. Özellikle Sitelerʼde ucuz işgücü olarak kullanarak kentin çeşitli çalışma alanlarında hayatlarını kullanılan Suriyeli göçmenler Sitelerʼin yakın çevresinde kazanmaktadırlar. Bu sebeple Etimesgut’un geleneksel getto mahalleler oluşturmuştur. Tüm bu örnekler, yapı- merkezinin yeterince gelişmediği, ilçenin merkez işlevle- n 220 Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi rini AVM’lerin ve belediyenin inşa ettiği çeşitli tesislerin Eğitim ve gelir düzeyi diğer ilçelere göre oldukça düşük sağladığı görülmektedir. Ancak, bunun dışındaki ağırlıklı olan ilçede, çalışanların önemli bir kısmının Etimesgut olarak site yaşamı şeklinde görünür hale gelen kentsel ve Çayyolu gibi konut alanlarında hizmet sektöründe ve yaşamın mekânsal olarak kopuk ve parçalı bir yapı oluş- sanayi bölgelerinde vasıfsız işçi olarak çalıştığı bilinmek- turduğu, önemli ulaşım sorunları yaşadığı bilinmektedir. tedir. Son yıllarda metro hatlarının açılması, kent için Bu sorunların çözülmesi için İlçenin Ankara’nın gelişim taşıt yollarının çeşitlenmesi sağlanmışsa da ilçenin genel aksındaki kentsel gelişim sürecinin planlı bir şekilde ele durumunun fazla değişmediği görülmektedir. alınması gerekmektedir. Sincan ilçesinin Ankara kent bütününde ayrıksı ve kopuk İlçenin kentsel gelişimdeki bu parçalı ve kopuk yapısı, bir görünüm sergilemesi bir yanıyla ilçeye kendine özgü Etimesgut’un kentsel gelişiminde yapısal ulaşım ve bir kimlik kazandırmakla birlikte bir yanıyla da ilçeyi altyapı yatırımlarına ihtiyaç duyulduğunu göstermekte- marjinal bir konumda tutmaktadır. Sincan ilçesinin dir. Zırhlı Birliklerin taşınması sonrasında ortaya çıkan kentsel mekân kalitesinin artması için kentsel kimliğin arazinin ilçenin bu ihtiyaçlarının giderilmesi için kulla- geliştirilmesi ve Ankara metropoliten alanında özgün nılması bir fırsat olarak görülebilir. Ancak bu fırsat iyi bir yere taşınması gerekmektedir. Bunun için istihdam değerlendirilmezse, otomobil odaklı ulaşım sisteminin olanaklarının geliştirilmesi, ilçede yaşayanların meslek ve giderek daha sorunlu hale getirdiği ana yollardan erişimi istihdam olanaklarının gelişen sanayi bölgeleri ile birlikte güçlenen ilçede gelişim sürecinin ileriki yıllarda kesin- ele alınması ve kentsel kamusal alanların geliştirilmesi tiye uğrayabileceği söylenebilir. Bir taraftan Çayyolu ve gerekmektedir. Siyasi açıdan Sincan’ın Ankara kent Yaşamkent gibi yüksek gelirli yaşam alanlarına alter- bütünü içerisindeki olanakları kullanmasını ve kimliği- natif bir orta sınıf yaşam alanı olarak tanımlanabilecek nin geliştirilmesini sağlayacak olan söylemlerin etnik ve olan Etimesgut’un yaşanabilirlik paydasında farklı orta hemşerilik bağları üstünde bir anlamla geliştirilebilmesi sınıf kesimlerini buluşturabilmesi zorunluluğu da ortaya durumunda farklı alternatiflerin gelişebilmesi mümkün çıkmaktadır. Siyasi açıdan, Etimesgut ilçesinin gelece- olabilir. ğinin daha yaşanabilir kılınması için yapılacak yapısal Gölbaşı ulaşım ve altyapı projelerinin, göreli olarak daha az mali- yetli ve prestijli gelişim alanlarının oluşumunu destekle- Ankara’nın merkezinde olmasına rağmen hâlâ kırsal yebileceği söylenebilir. Bu tür bir yaklaşım aynı zamanda niteliğini koruyan, Ankara’nın doğal akarsu ve göllerini Etimesgut’ta yaşayanların ortak bir kimlik ve vizyon etra- bünyesinde barındıran Gölbaşı ilçesi, Ankara metropo- fında bir araya gelmelerini de sağlayabilir. liten alanı içerisinde sayfiye niteliğini koruyan bir ilçe görünümündedir. Yerleşik nüfusun eğitim ve gelir düze- Sincan yinin çok düşük olması, tarımsal üretimin hâlâ devam Ankara’nın batı gelişme aksı üzerinde yer alan diğer bir etmesi yanında, ilçeye Ankara’nın üst gelir gruplarının ilçesi olan Sincan, konut alanları dışında çalışma alan- villa türü yerleşimlerle taşınmaya başlaması, ilçe sınır- larının gelişimiyle de öne çıkmaktadır. Organize sanayi ları içerisinde çok büyük toplu konut alanlarının plan- bölgelerinin hızlı gelişimi yanında Temelli’ye kadar lanmaya başlaması ve İncek gibi bölgelerde çok hızlı bir uzanan bölgedeki gayrimenkul piyasasının hareketliliği yapılaşma sürecinin devam etmesi Gölbaşı ilçesini ciddi önemli bir dinamik yaratmıştır. Ancak, bu gelişmelerin içsel sorunları olan bir ilçe haline getirmektedir. Mevcut ilçenin merkezi ve etrafındaki nüfus açısından henüz nüfusun tarımsal üretimi yavaş yavaş terk etmesi ve görünür bir katkı oluşturamadığı görülmektedir. Yapı- gayrimenkul fiyatlarının hızlı artışı ilçede yerliler ve dışa- lan araştırmalara göre Ankara kent nüfusu içerisinde dış rıdan gelen nüfus arasında gerilim alanları yaratmakta- etkilere en fazla kapalı ve kendi kentsel toplumsal yapısı dır. Konya yolunun ilçeyi ikiye bölmesi geçmişte önemli ile hareket eden ilçe Sincan olarak görünmektedir. İlçede bir sorun olarak görülmekteyken yakın gelecekte Konya etnik ve hemşehrilik bağlarının toplumsal ilişkilerde hâlâ yolunun bir kısmının yer altına alınması ile birlikte ilçe- çok önemli bir etkisinin olduğu söylenebilir. Bu durum nin transit bir geçiş noktası haline gelecek olması ve konut fiyatlarından yaşam maliyetlerine kadar yansı- Ankara’ya güneyden giriş kapısı niteliğinin yitirilmesi maktadır. Ankara’da yaşam maliyetlerinin göreli olarak kaygıları da dile getirilmektedir. Yine Mogan Gölü’nün en düşük olduğu ilçenin Sincan olduğu söylenebilir. temizliği çalışmaları sonrasında gölde yapılacak turizm

Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 221 n S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi faaliyetlerinin ve tesislerinin ilçe nüfusuna ne tür bir turizm potansiyelinin beklenen düzeyde kullanılama- katkıda bulunabileceği de tartışmalar arasında yer almak- ması, ilçenin kentsel gelişim akslarından uzaklığı gibi tadır. Siyasi açıdan ilçede yerleşik nüfusun yapılan yatı- unsurlar sebebiyle iş ve istihdam sorunlarının yaşandığı rımlardan nasıl faydalanacağı ve marjinalleşmeden nasıl görülmektedir. Altyapı açısından da sorunlar yaşanan korunacağı önemli bir sorun alanı olarak görünmektedir. ilçede ilçenin kırsal niteliğine uygun iş ve istihdam alan- Bu anlamda eğitim ve istihdam politikaları da yerel siya- larının açılması ve erişilebilirlik sorunlarının aşılması setin önemli tartışmaları arasında görünmektedir. önemli görünmektedir. Siyasi açıdan seçim tartışmaları- nın bu çerçevede gerçekleşeceği öngörülebilir. Pursaklar Ankara’nın Çevre İlçeleri 1990’lı yıllarda Bulgaristan’dan göç eden soydaşlarımız için yapılan toplu konutlar ile gelişimi hızlanan, 2000’li Özellikle Büyükşehir Belediyesi sınırlarının tüm ile geniş- yıllardan itibaren de Ankara’nın kuzey aksında önemli letildiği ilk seçim olan 2014 yerel seçimlerinden sonra bir gelişim alan haline gelen Pursaklar İlçesi, toplu konut tamamı büyükşehir sınırları içerisine giren Ankara’nın projeleri ve Karacaören bölgesindeki kentsel gelişim çevre ilçeleri nüfus ve sosyo-ekonomik yapı olarak iki alanıyla, Esenboğa Havalimanının ve son olarak Yıldı- kategoride incelenebilir. Birinci kategoride Ankara’nın rım Beyazıt Üniversitesi kampüsünün gelişimiyle önemli kuzey ve batısında yer alan, kısmen turizm, tarımsal ilçelerden birisi haline gelmiştir. Nüfusu hızla artan üretim ve Ankara’nın gelişim sürecinin etkisiyle gelişim ilçede yapılaşmanın da çok hızlı bir şekilde arttığı görül- süreci devam eden bir dizi ilçe bulunmaktadır. Bunlar mektedir. Ankara’nın önemli projeleri arasında yer alan arasında Polatlı, Beypazarı, Kızılcahamam gibi ilçeleri fuar alanı, Kuzey terminali gibi projelerin belirsizliğini saymak mümkündür. Diğer taraftan Ankara’nın güney koruması, ilçenin dört bir tarafını saran çevre yolu, hava- ve doğusunda yer alan, ağırlıklı olarak tarımsal üretimde limanı yolu gibi ulaşım akslarının ilçeyi parçalaması ve ihtisaslaşmış ancak, nüfusu göç veren Şereflikoçhisar, erişimi sorunlu hale getirmesi önemli sorunlar arasında Evren, Balâ gibi diğer bir grup ilçe de bulunmaktadır. Bu görülmektedir. Oto galerilerinin havalimanı yakınına iki kategoride bulunan tüm ilçelerde giderek yaş ortala- taşınmasına rağmen bölgede iş ve istihdam alanlarının malarının yükseldiği ve yaşlanmanın arttığı görülmekte- sınırlılığı da önemli bir sorun alanı olarak görülmektedir. dir. İlk etapta büyükşehir belediyesi sınırları içine giril- Nüfusun genç oranının çok yüksek, doğurganlık oranı- mesinden kaynaklı çeşitli hizmetlere kavuşan çevre ilçe- nın Ankara ortalamasının üzerinde olduğu ilçede, derslik lerde zaman geçtikçe çeşitli bürokratik işler için merkeze başına düşen öğrenci sayılarının çok yüksek olduğu ve gelme zorunluluğu, yaşam maliyetlerinin artması ve yerel kamu hizmetlerine erişimde sorunlar yaşandığı görül- kaynakların kullanımına Ankara merkezden müdahale- mektedir. Havalimanı metrosunun yapılması ile birlikte lerin artması sebepleriyle hoşnutsuzluklar artmaya başla- ilçenin erişilebilirliğinin de artabileceği düşünülmekte- mıştır. Bu ilçelerin tamamında kırsal yaşam kültürünün dir. İlçedeki yerel yönetim kullandığı sloganlar ve farklı yozlaşması ve gelişme baskılarıyla karşı karşıya kalması yaklaşımı ile ilçede yaşayanların ilçeyi benimseme düze- yanında genç nüfusun göçü sebebiyle ekonomik faaliyet- yini artırmaya çalışmaktadır. Ancak, bu çabaların ilçede lerin beklenen ölçüde gelişmemesi ve yavaşlaması sorun- bir Pursaklar kimliği oluşturmak için yeterli olmadığı ları yaşanmaktadır. Siyasi açıdan Ankara’nın il bütününü görülmektedir. Siyasi açıdan ilçedeki yaşamın bütünlü- gözeten bir planlama ile tüm çevre ilçelerin ekonomik ğünün sağlanmasına yönelik ulaşım düzenlemelerinin dinamiklerinin geliştirilmesi ve genç nüfusun mesleki yapılması ve ilçede istihdama katkıda bulunacak çalışma becerilerinin artırılarak geri döndürülmesi yaklaşımla- alanlarının oluşturulması önemli görünmektedir. rına önem verilmesi gerektiği görülmektedir. Elmadağ Sonuç Ankara metropoliten alanının güneydoğusunda yer Kentsel toplumsal gerçekliğin farklı boyutları, demokra- alan Elmadağ ilçesi, Ankara’nın tarımsal karakteris- tik sürecin yerelde nasıl biçimlendiğini, yerel yönetimler tiği kısmen devam eden, Elmadağ’da yer alan tesislerle düzeyinde iktidar oyununun nasıl oynandığını belirle- belirli düzeyde turistik faaliyet potansiyeli bulunan bir mektedir. Merkezi hükümetin kentlere ilişkin politikala- yerleşimdir. Nüfus gelişimi durağan görünen ilçede yaş rının kurduğu yeni oyunda her ne kadar kartlar yeniden ortalamasının da giderek arttığı görülmektedir. Mevcut dağıtılsa da yerel mekânsal ve toplumsal dinamiklerin n 222 Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 S. Z. Şahin, Yerel Seçimlerde Ankaraʼnın Merkez ve Çevre İlçelerine Dair Sosyo-Mekânsal Bir Analiz Denemesi etkisi varlığını sürdürmektedir. Her kentin bütününde rının toplumsal dinamiklerinin derinlemesine araştırıl- o kentin alt parçalarının, büyükşehirlerde ilçelerin, ması gerekmektedir. Hatta en başta belediyelerin kendi- orta ve küçük ölçekli kentlerde belki mahallelerin etkisi lerinin bu tür araştırmalara öncülük etmesi ve destek- bu anlamda ayırt edilebilir durumdadır. Bu ayırt edici lemesi yaşamsal görünmektedir. Ancak bu şekilde yerel özgünlüklerin anlaşılabilmesi için yerleşimlerin çok demokrasinin ve yerel toplumsal dinamiklerin kentlerin değişkenli bilimsel bir bakış açısı ile zaman içerisinde daha yaşanabilir hale getirilmesindeki katkıları daha iyi izlenmesi ve gözlemlenmesi gerekmektedir. Bunun sonu- anlaşılabilir ve gelecek öngörüleri ortaya konulabilir. cunda yerel dinamiklerin farklı unsurları tespit edilebilir. Bu tespit sadece yerel seçimler gibi demokratik süreçlerin sonucunu anlamak için değil aynı zamanda seçim sonrası Kaynakça dönemde farklı yerleşimlerin siyasal temsiliyet ya da katı- Akbulut, Ö. (2004). Yerel seçimlerin yerelliği. Kamu Yönetimi lım mekânizmalarında olması gereken yeri ve yerel karar Dünyası Dergisi, 17(18), 1-9. verme süreçlerinin alması gereken biçimi de öngörmek Karasu, M. A. (2013). 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu için önemlidir. ve olası etkileri-Şanlıurfa örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-17. Bu çalışmada Ankara’nın ilçeleri özelinde yaklaşık on yıldır yürütülen monografi çalışmalarından hareketle Donnelly, P., and Harper, S. (1987). British rural settlements in the hinterland of conurbations: a classification. Geografiska bazı değerlendirmelere yer verilmiştir. Bir görüş yazısı Annaler: Series B, Human Geography, 69(1), 55-63. olarak burada doğruluğu kesin ve ispatlanmış bilimsel Waste, R. J. (1986). Community power: Directions for future doğrulardan çok, niceliksel ve niteliksel veriler ışığında research (Vol. 79). Newbury Park: Sage. gözlemlenen bazı eğilimler üzerine yorumlarda bulunul- Pahl, R. (1982). Urban managerialism reconsidered. In Critical muştur. Bu yorumlarda, Ankara’nın Çankaya, Keçiören readings in planning theory (pp. 47-67). Oxford, Pergamon. ve Yenimahalle gibi belli bir tarihsellik ve karşıtlık ilişkisi Lefebvre, H. (1996). Writings on cities. Blackwell Publishers. içerisindeki ilçelerine, Mamak, Etimesgut ve Sincan gibi Stoker, G. (1995). Regime Theory and Urban Politics. In D. 1980’ler sonrasında gelişimi hızlanan yerleşim alanla- Judge, G. Stoker ve H. Wolman (Derl.). Theories of Urban rına ve Gölbaşı ve Elmadağ gibi kırsal niteliği dönüşüm Politics (pp. 54-71). London: SAGE Publications. sürecindeki merkez ilçelere ve son olarak çevre ilçelere Logan, J. and Molotch, H. (1987). Urban fortunes: the political değinilmiştir. Yapılan yorumların ortak niteliği, Ankara economy of place. Berkeley, CA: University of California kentinde farklı sınıfsal oluşumların geçmişten bugüne Press. belli ilçelerin gelişim süreçlerine koşut olarak geldiği, Şahin, S. Z. (2018). Neoliberal yeniden ölçeklenme etkisi altında kentin mekânsal değişiminin oluşturduğu kısıt ve engel- Türkiye’de kentleşme politikasının dönüşümü. Alternatif lerin bu sınıfsal oluşumları da değişime zorladığı, bu Politika, 10. değişim baskısı altında gelecek beklentilerinin biçimlen- Şahin, S. Z., Çekiç, A. ve Gözcü, A. C. (2014). Ankara’da bir diği şeklinde özetlenebilir. Yine Ankara kentinin içeri- yerel yönetim monografisi yöntemi denemesi: Çankaya sinde yapılan plansız müdahalelerin oluşturduğu parça- Belediyesi örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, 2(2), 159- lanmış mekânsal yapının ve yapı yoğunluğunun tartış- 183. masız tüm ilçeleri etkileyen önemli bir değişken olduğu Şahin, S. Z., Çekiç, A. ve Gözcü, A. C. (2015). Keçiören görülmektedir. Bu yorumlar ilerleyen zaman diliminde Belediyesi monografisi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 3(2), yapılacak yeni araştırmalarla daha da zenginleştirilebilir. 183-211. Bunun için de Ankara ve diğer kentlerde kent parçala- Şahin, S. Z., Çekiç, A, ve Gözcü, A. C. (2017). Yenimahalle Belediyesi monografisi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 5(2), 283-318.

Ankara Araştırmaları Dergisi 2019, 7(1), 213-223 223 n