Longlist Karel van Manderprijs

Beeldende kunst en kunstnijverheid 1850-heden (conceptversie)

Samengesteld door Eva de Bruijne

2020 Inhoud

VERANTWOORDING 3

TIJDVAKKEN 5 1850-1890 5 1890-1914 6 1914-1940 8 1940-1980 10 1980-heden 12

ALGEMEEN 15 Overzichtswerken algemeen 15 Overzichtswerken kunstenaars 18

AUTEURS 20

1 Verantwoording specifiek kunstwerk zijn opgenomen wanneer de kunstenaar geboren Eva de Bruijne of gestorven is in de periode 1850-heden.

Voor u ligt de longlist ‘Beeldende kunst en kunstnijverheid Tot slot dienen de publicaties te zijn geschreven door Nederlandse of 1850-heden’ voor de Karel van Manderprijs. Dit jaar steekt aan een Nederlands instituut verbonden auteurs. De overgrote meer- de bibliografie anders in elkaar dan de voorgaande edities. derheid hiervan is kunsthistoricus, dat wil zeggen zij met een afge- Waar de bibliografieën van mijn voorgangers zeer uitge- ronde bachelor of master kunstgeschiedenis, zij die zijn gepromo- breid waren inclusief tijdschriftbijdragen, bundels, recen- veerd in de kunstgeschiedenis, en allen die werkzaam zijn in het uni- sies etc., heeft de Vereniging van Nederlandse Kunsthisto- versitair kunsthistorisch onderwijs. Ook in een museum werkzame rici besloten vanaf heden enkel boekpublicaties en proef- conservatoren en restauratoren zijn opgenomen. Het is echter geen schriften op te nemen, die zijn verschenen in de afgelopen harde eis dat de auteur kunsthistoricus is. Er wordt tegenwoordig zo- vijf jaar. Deze longlist beoogt aldus een zo compleet moge- veel interdisciplinair onderzoek uitgevoerd, dat ook wetenschappers lijk overzicht te bieden van de tussen 2015 en 2019 versche- en experts uit andere vakgebieden een mooie kunsthistorische publi- nen kunsthistorische boekpublicaties en promoties met be- catie kunnen schrijven, al dan niet in samenwerking met een kunst- trekking op beeldende kunst en kunstnijverheid uit de peri- historicus. Achterin de longlist is een auteurslijst opgenomen. ode 1850-heden. Dat de lijst dit jaar enkel publicaties opneemt die in aanmerking ko- De publicaties in de longlist zijn verzameld aan de hand van een aan- men voor de Karel van Manderprijs houdt ook in dat er een maximum tal criteria. Om te beginnen beperkt de longlist zich tot publicaties van twee auteurs per publicatie is aangehouden (enkele uitzonderin- met een kunsthistorisch onderwerp en een wetenschappelijk, of semi- gen daargelaten). Tentoonstellingscatalogi en boekpublicaties met wetenschappelijk, karakter. Het gebruik van een notenapparaat en daarin gebundelde essays en entries door meerdere auteurs zijn dan bronvermelding evenals de achtergrond van de auteur zijn leidend ge- ook niet opgenomen. weest bij de bepaling of een publicatie wetenschappelijk is. Helaas maakte de situatie rondom het coronavirus fysieke raadpleging van Aanpak publicaties in bibliotheken onmogelijk. Gelukkig zijn tegenwoordig Omdat dit jaar enkel een longlist wordt samengesteld, ben ik niet van vaak digitale inkijkexemplaren van boeken te vinden. Bij twijfelach- de auteurslijst uit de vorige bibliografie over de periode 1850-heden tige gevallen is gekeken naar recensies. uitgegaan, geschreven door Helewise Berger in 2015, aangezien hier

ook veel auteurs tussen staan met enkel artikelen op hun naam. Ik Ten tweede dienen de publicaties betrekking te hebben op het tijdvak ben mijn zoektocht daarom gestart bij uitgeverijen met een 1850-heden. Publicaties over een specifieke kunstenaar of een

2 specialisatie in (kunst)geschiedenis waaronder: WBOOKS, Brill, 010 de tijdvakken is gekozen op basis van de publicaties, op zo’n manier Uitgevers, University Press, Leiden University Press, dat de overlap in aangrenzende tijdvakken zo minimaal mogelijk ge- Thoth, Waanders, Walberg Pers, Lecturis, VanTilt. Vervolgens heb ik houden is. Het is echter onhaalbaar om alle publicaties precies binnen via NARCIS (National Academic Research and Collaborations Infor- één tijdvak te plaatsen. In het geval van publicaties die twee tijdvak- mation System) en de digitale archieven van universiteiten relevante ken raken is geprobeerd te achterhalen op welke tijdsperiode de focus proefschriften opgespoord. Ook heb ik van elke kunsthistorische op- in de publicatie wordt gelegd waarna deze is ingedeeld in de categorie leiding aan Nederlandse universiteiten een lijst opgesteld van docen- die daar het beste bij aansluit. Wanneer dit niet te achterhalen was, is ten en hoogleraren en diens voor deze longlist relevante publicaties. de publicatie geplaatst in het tijdvak met de meeste overlap. Publica- Verder heb ik de bibliotheekcatalogus van het RKD en het Rijksmu- ties die meer dan twee tijdvakken bestrijken omdat zij bijvoorbeeld seum doorgespit en via jaarverslagen van musea heb ik relevante ten- als monografie het volledige leven van een kunstenaar betreffen of toonstellingspublicaties geselecteerd. In sommige gevallen (onder an- omdat zij als overzichtswerk van één of meerdere eeuwen dienen, zijn dere het ) worden in jaarverslagen ook externe publica- geplaatst binnen de laatste categorie Algemeen. ties van medewerkers genoemd. Indien het een tentoonstellingscata- logus, een proefschrift of een handelseditie van een proefschrift be- Ondanks mijn streven een zo compleet en representatief mogelijk treft, staat dit vermeld. Wanneer een publicatie (voor zover bekend) overzicht samen te stellen, zullen er ongetwijfeld publicaties ontbre- in meerdere talen is verschenen, is enkel de Nederlandstalige versie ken. Ik hoop dat deze longlist, ook in haar aanzienlijk afgenomen om- opgenomen en is vermeld in welke talen de publicatie nog meer is ver- vang ten opzichte van de voorgaande, voor velen bruikbaar zal zijn. schenen.

Deze zoektocht heeft ruim 200 titels opgeleverd. Omdat de longlist aanzienlijk kleiner is in omvang dan de voorgaande edities, is ook de categorisering anders aangepakt en minder uitgebreid. Er is gekozen voor categorisering in tijdvakken. Als eerste tijdvak is 1850-1890 ge- kozen, vervolgens het fin de siècle van 1890-1914 waarop de tijdvak- ken 1914-1940, 1940-1980 en 1980-heden volgen. De afbakening van

3 4. Boom, Mattie, en Hans Roo- 9. Heugten, Sjraar van, en Eva Tent. cat. Mesdag Collectie 7 Tijdvakken senboom. New Realities: Rovers. Van Gogh & Co. Ot- maart-17 juni 2018. Photography in the 19th terlo, 2015. Tent. cat. Kröl- century. Rotterdam, 2017. ler-Müller Museum 25 april- 15. Veldink, Suzanne, en Evelien 1850-1890 Tent. cat. Rijksmuseum Am- 27 september 2015. de Visser. Mesdags uit de fa- sterdam 17 juni-17 septem- milie: Werken uit familiebe-

ber 2017. 10. Klompmakers, Inge. Of Brig- zit. Schiedam, 2015. Tent.

ands and Bravery: Kuniyo- cat. Panorama Mesdag 29 1. Addleman-Frankel, Kate. Af- 5. Dijk, Maite van, en Joost van shi’s Heroes of the Suikoden. maart-4 oktober 2015. ter Photography? The Pho- der Hoeven. Gaugain and Leiden, 2016. togravures of Edouard Bal- Laval in Martinique. Bus- 16. Vreeken, Bert. Abraham en dus Reconsidered. Amster- sum, 2018. Tent. cat. Van 11. Lindenhovius, Willemijn Louisa Willet-Holthuysen: dam, 2018. Gogh Museum 5 oktober (red.). Sprezzatura: Vijftig Amsterdamse verzamelaars

2018-13 januari 2019. jaar Italiaanse schilder- in de 19e eeuw. Zwolle, 2015. 2. Berger, Helewise, Sjraar van kunst 1860-1910. Zwolle, Bijdragen van Jacques van Heugten, en Laura Prins. 6. Dirven, Ron, en Monique 2019. Tent. cat. Drents Mu- Gerwen, Leonoor van Oos- Van Goghs intimi: Vrienden, Rakhorst. De schilders van seum 2 juni-3 november terzee, en Gusta Reichwein. familie, modellen. Zwolle, Dongen. Zwolle, 2019. Bij- 2019. 2019. Tent. cat. Het Noord- drage van Helma van der 17. Wolf, Joke de. Le Nouveau brabants Museum 21 sep- Horst. 12. Reynaerts, Jenny. Spiegel Paris: Charles Marville Pho- tember 2019-12 januari van de werkelijkheid: 19de- toghraphs the City Trans- 2020. 7. Helleman, Cora, en Pieternel eeuwse schilderkunst in Ne- formation. Amsterdam,

Kouwenhove. Thérèse Sch- derland. Amsterdam/Brus- 2018. 3. Boom, Mattie. Everyone a wartze (1851-1918): Haar sel, 2019. Photographer: The Rise of klant was koning. Zutphen, 18. Woud, Auke van der. De Amateur Photography in the 2015. 13. Schaap, Robert. Kunisada: vroege Van Gogh: The early . Rotterdam, Imaging Drama and Van Gogh 1880-1885. Ot- 2019. Tent. cat. Rijksmu- 8. Heugten, Sjraar van. Van Beauty. Leiden, 2016. terlo, 2016. Tent. cat. Kröl- seum 15 februari-10 juni Gogh and the seasons. Mel- ler-Müller Museum 24 sep 2019. bourne, 2017. 14. Suijver, Renske. Mesdag & 2016 - 9 apr 2017.

Japan. Amsterdam, 2018.

4 1890-1914 23. Dekker, Tessel. Katten: september 2017-30 april opstandige tijd, 1880-1919. schetsen en foto's van Ge- 2018. Schiedam, 2019. Bijdrage orge Hendrik Breitner. Am- van Marij Leenders. 19. Banning, Nicky van. Arnold sterdam, 2017. 28. Graaf, Floor de, en Anne van Genthe: Pioneer of Dance Lienden. Geschilderde Tui- 33. Paaschen, Jacqueline van. Photography. Amsterdam, 24. Dijk, Maite van. “Foreign nen: Tuinschilderijen van Mondriaan en Steiner: we- 2016. artists versus French critics: impressionisten uit de peri- gen naar nieuwe beelding.

Exhibition strategies and ode rond 1900. Zwolle, 2018. Den Haag, 2017. 20. Blühm, Andreas, en Feico critical reception at the Sa- Hoekstra. Wilden: Expressi- lon des Indépendants in 29. Heteren, Marjan van. Myste- 34. Raassen-Kruimel, Emke. onisme van 'Brücke' en 'Der Paris (1884-1914).” Amster- rie Mondriaan. Zwolle, Schilderkunst in Laren. Blaue Reiter'. Zwolle, 2016. dam, 2017. Proefschrift Uni- 2018. Tent. cat. Stedelijk Zwolle, 2015. Tent. cat. Museum de Fun- versiteit van Amsterdam. Museum Alkmaar 24 novem- datie 28 april-18 september ber 2018-10 maart 2019. 35. Rens, Annemiek. De schil- 2016. 25. Dijke, Frouke van. ders van Drenthe. Zwolle,

Klimt/Schiele, Judith en 30. Heuvel, Maartje van den. Fo- 2017. 21. Boom, Mattie. Everyone a Edith. Eindhoven, 2016. tografie wordt Kunst. Photographer: The Rise of Tent. cat. Kunstmuseum Photo-Secession in Holland 36. Tilanus, Louk. De kunst van Amateur Photography in the Den Haag 12 maart-19 juni 1890-1937. Zwolle, 2019. J. Mendes da Costa. Zwolle, Netherlands. Rotterdam, 2016. Tent. cat. Fotomuseum Den 2015. 2019. Tent. cat. Rijksmu- Haag 7 september-8 decem- seum 15 februari-10 juni 26. Eliëns, Titus M. Mesdag & ber 2019. 37. Veen, Anneke van. Amster- 2019. Colenbrander. Zwolle, 2019. dam 1900: Foto’s van Olie,

Tent. cat. De Mesdag Collec- 31. Hoyle, Mickey. Around the Breitner, Eilers en tijdgeno- 22. Carvalho, Fleur Roos Rosa tie 8 maart-23 juni 2019. World in 87 Photographs: ten. Bussum, 2016. Tent. cat. de. Prints in Paris 1900: Dolph Kessler’s Grand Tour, Stadsarchief Amsterdam, 14 Van elitair tot populair. 27. Graaf, Floor de. Anton L. 1908. Amsterdam, 2016. oktober 2016-5 februari 2017 Brussel, 2017. Tent. cat. Van Koster 1859-1937: Schilder Gogh Museum 3 maart-11 van bloembollenvelden. 32. Koolhaas-Grosfeld, Eveline. 38. Veldink, Suzanne. Breitner: juni 2017. Zwolle, 2017. Tent. cat. Mu- Tussen politiek & publiek: Meisje in kimono. Amster-

seum De Zwarte Tulp 16 Politieke prenten uit een dam, 2016. Tent. cat.

5 Rijksmuseum 20 februari-22 mei 2016. Bijdrage van Ni- enke Woltman.

39. Weber, Nicholas Fox. “Piet Mondrian’s early Years: The Winding Path to Straight Ab- straction.” Groningen, 2018. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen.

40. Wezel, Gerard van. Jan Toorop: zang der tijden. Zwolle, 2016. Tent. cat. Kunstmuseum Den Haag 26 februari-29 mei 2016.

6 1914-1940 45. Geer, Kees van der. Gerrit Meerduidigheid in het werk Nederland: Critici kiezen Willem van Blaaderen. van Marcel Duchamp.” Am- positie 1925-1945. Rotter-

Zwolle, 2016. Tent. cat. Ste- sterdam, 2015. Handelsedi- dam, 2016.

delijk Museum Alkmaar 27 tie proefschrift Universiteit 41. Berg, Hubert van den. Dada: februari-28 augustus 2016. Leiden. 56. Roode, Ingeborg de, en Mar- Een geschiedenis. Nijmegen, jan Groot (red.). Wonen in 2015. 46. Geer, Kees van der. Sluijters, 51. Jansen, Marije. Japan Mod- de Amsterdamse School.

Gestel, Kelder: De passie ern: Japanese prints from Ontwerpen voor het interi- 42. Boot, Caroline, en Emma van verzamelaar Wim Sel- the Elise Wessels Collection. eur 1910-1930. Bussum/Am- Järvenpää. Ornamentale pa- derbeek. Zwolle, 2017. Tent. Rotterdam, 2017. Tent. cat. sterdam, 2016. Tent. cat. tronen: trijpweefsel van de cat. Stedelijk Museum Alk- Rijksmuseum 24 juni-11 sep- Stedelijk Museum Amster- Amsterdamse School, ca. maar 18 februari-20 augus- tember 2016. dam 9 april-28 augustus 1910-1935. Tilburg, 2017. tus 2017. 2016. Tent. cat. TextielMuseum 25 52. Jordens, Peter. Hendrik maart 2017-4 maart 2018. 47. Hanssen, Léon. De schep- Werkman & De Ploeg: The 57. Scheijen, Sjeng. De avant-

ping van een aards para- Next Call en het constructi- gardisten: De Russische Re- 43. Burkom, Frans van. Erich dijs: Piet Mondriaan 1919- visme. Zwolle, 2017. volutie in de kunst, 1917- Wichman: Ironische kunst, 1933. Amsterdam, 2015. 1935. Amsterdam, 2019. tragisch leven. Zwolle, 2018. 53. Linden, Agnes van der, en Tent. cat. Centraal Museum 48. Heijbroek, J.F. Rik Wouters Annelien Krul. Vrienden van 58. Smithuis, Renée. Bergense Utrecht 17 maart-24 juni in Amsterdam. Amsterdam, Jan Stuyt en Louise Barozzi: School: De eerste Hollandse 2018. 2018. bijdragen aan een album expressionisten 1914-1922.

anno 1928. Nijmegen, 2015. Laren/Zwolle, 2015. Tent. 44. Charles, Corinne, en Marieke 49. Jager, Maarten, Rik Wouters cat. Singer Laren 9 septem- Jooren, De broers Barraud: & Nederland. Zwolle, 2016. 54. Rey, Frederique van. Man ber-29 november 2015. Vier Zwitserse realisten uit Tent. cat. Museum Flehite Ray’s portrait of Peggy de jaren ’20 en ’30. Eindho- 7 oktober 2016-8 januari Guggenheim. Amsterdam, 59. Smithuis, Renée. Piet van ven, 2019. Tent. cat. Mu- 2017. 2017. Wijngaerdt (1873-1946): seum MORE 20 januari-12 Grondlegger van de Ber- mei 2019. 50. Jansen, Hubert Marie Lam- 55. Rijnders, Mieke, en Peter de gense School. Zwolle, 2018.

bert. ““Chacun son Marcel?” Ruiter. Realisme in Tent. cat. Stedelijk Museum

7 Alkmaar 24 november 2018- Stijl. Rotterdam, 2017. Ook 12 mei 2019. verschenen in het Engels.

60. Spek, Jikke van der. De schilders van De Ploeg. Zwolle, 2016.

61. Tempel, Benno, en Doede Hardeman. Art Deco In Paris. Zwolle, 2017. Tent. cat. Kunstmuseum Den Haag 14 oktober 2017 – 4 maart 2018.

62. Vries, Anneke de. Capriolen in grafiek: De Ploeg 1918- 1928. Groningen, 2018. Tent. cat. GRID Grafisch Museum Groningen 9 juni-4 november 2018.

63. Vries, Jan de, en Marijke de Groot. Van sintels vuurwerk maken: Kunstkritiek en mo- derne kunst 1905-1925. Rot- terdam, 2015.

64. Witgens, Doris. Peggy Gug- genheim en Nelly van Does- burg: Voorvechters van De

8 1940-1980 Art. Leiden, 2018. terugkeer van Nederlands maart 2017. kunstbezit tijdens en na de

70. Bool, Flip, en Wim van Sin- Tweede Wereldoorlog. De- 79. Hompe, Roosmarijn, en

deren. Wally Elenbaas & Es- venter, 2017. Adelheid Smit. ‘Please 65. Baas, Frederic. Benno Prem- ther Hartog: Foto’s. Rotter- write!: Paul Thek en Franz sela: Strijder & verleider. dam, 2015. 75. Goedings, Truusje. Het licht Deckwitz: een kunstenaars- Rotterdam, 2018. Tent. cat. bij noordenwind: Friso ten vriendschap. Rotterdam, Design Museum Den Bosch 71. Brentjens, Yvonne. V = Holt, schilder. Zwolle, 2017. 2015. Tent. cat. Museum 16 juni-30 september 2018. Vorm: Nederlandse vorm- Tent. cat. Museum de Fun- Boijmans van Beuningen 31

geving 1940-1945. Rotter- datie 24 mei-1 oktober 2017. januari-31 mei 2015. 66. Bergman, Joost. Carel Vis- dam, 2015. ser: Grafiek. Zwolle, 2019. 76. Gras, Saskia. “Vrijplaats voor 80. Huizing, Colin, Antoon Me- Tent. cat. Kunstmuseum 72. Dickaut, Monique F.A. Arca- de kunsten: de Haagse Vrije lissen, en Julia Mulli. Man- Den Haag 16 maart-10 juni dië voorbij: Het Limburgse Academie 1947-1982.” Lei- zoni in Holland. Rotterdam, 2019. kunstdebat in de wederop- den, 2017. Proefschrift Uni- 2019. Tent. cat. Stedelijk

bouwperiode (1945-1965). versiteit Leiden. Museum Schiedam, 16 fe- 67. Berrebi, Sophie. Dubuffet Nijmegen, 2019. Handels- bruari-2 juni 2019. Ook ver- and the city: people, place, editie proefschrift Open Uni- 77. Halem, Ludo van, en Trudy schenen in het Engels. and urban space. Zürich, versiteit Heerlen. van der Horst. Constant, 2018. Tent. cat. Hauser & Ruimte en Kleur: Van Cobra 81. Jacobs, Ger. Duitsland en Wirth 10 juni-1 september 73. Dooren, Elmyra M.H. van. tot New Babylon. Rotter- Maillol: een onderzoek naar 2018. Willy Boers: Expositie van dam, 2016. Tent. cat. Cobra de invloed van Aristide

schilderijen, gouaches, inkt- Museum voor Moderne Maillol op de beeldhouw- 68. Bertheux, Maarten, en tekeningen en prints van Kunst 28 mei-25 september kunst in de eerste helft van Brenda Zwart. Corneille: zijn 1933-1975. Goes, 2015. Tent. 2016. de 20e eeuw in Duitsland in wereld. Schiedam, 2018. cat. Oostinga Other Art 4 ok- het bijzonder in de nazi peri- Tent. cat. Stedelijk Museum tober 2015-30 januari 2016. 78. Hohé, Madelief. Hubert de ode. Utrecht, 2015. Handels- Schiedam 22 september Givenchy: To Audrey with editie proefschrift Universi- 2018-3 februari 2019. 74. Ekkart, Rudi, en Eelke Mul- Love. Zwolle, 2016. Tent. teit Leiden.

ler. Roof en restitutie: de Cat. Kunstmuseum Den 69. Blom, Ivo. Reframing Lu- uittocht en gedeeltelijke Haag 26 november 2016-26 chino Visconti: Film and

9 82. Jobse, Jonneke, en Cartien 87. Melissen, Antoon (red.). Ar- 92. Stokvis, Willemijn. COBRA: Proefschrift Vrije Universi- Schreuder. Whats Happe- mando: tussen het weten en The History of a European teit Amsterdam. ning? Neo-avant-garde en begrijpen. Rotterdam, 2015. Avant-Garde Movement de Nederlandse kunstkritiek Ook verschenen in het En- (1948-1951). Rotterdam, 1958-1975. Rotterdam, 2015. gels. 2017.

83. Kempers, Paul. 'Het gaat om 88. Melissen, Antoon. Jan 93. Tuijn, Marguerite, en Her- eenvoudige dingen': Jean Schoonhoven. Rotterdam, man Berserik. Rein Draijer Leering en de kunst. Amster- 2015. Ook verschenen in het 1899-1986. Zwolle, 2016. dam, 2018. Engels. Tent. cat. Museum MORE 18 juni-25 september 2016. Bij- 84. Keuning, Ralph, en Theo van 89. Netel, Lies. De nalatenschap drage van Peter Struycken. den Brink. Fritz Klemm: van Marianne van der Heij- Schilderijen en werken op den (1922-1998): De stem 94. Ulzen, Patricia van. J.C. Eb- papier. Zwolle, 2018. Tent. van een ongekende kunste- binge Wubben: Museumdi- cat. Museum de Fundatie16 nares. Hilversum, 2019. recteur met een missie, juni-2 september 2018. Handelseditie proefschrift 1945-1978. Rotterdam, 2016. Universiteit Maastricht. 85. Lit, Robert van. Het palet en 95. Zeeland, Nelleke van. Theo- de pedalen: het leven en 90. Stigter, Sanneke. “Between door Heyner (1920-1990): werk van Willem Jacobus concept and material. Work- De kracht van wit licht. Alberts, kunstschilder, orga- ing with conceptual art: a Zwolle, 2018. Tent. cat. Mu- nist, componist. Capelle aan conservator’s testimony.” sea Zutphen 17 november den IJssel, 2016. Amsterdam, 2016. Proef- 2018-23 maart 2019. schrift Universiteit van Am- 86. Mechelen, Marga van. ZERO sterdam. 96. Zonnenberg Nathalie S.J.F. in het kwadraat. Tilburg, “Between dematerialization 2015. Tent. cat. TextielMu- 91. Stokvis, Willemijn. Cobra in and documentation: concep- seum 7 februari-17 mei 2015. vogelvlucht. Amsterdam, tual art in a curatorial per- 2015. spective.” Amsterdam, 2016.

10 1980-heden cat. Musée des Arts Contem- 106. Eliëns, Titus M. Barbara Nederland: Sociale dyna- porains 7 april-1 september Nanning, Eeuwige bewegin- miek in beleid, erfgoed, 2019. gen: Keramiek, installaties markt, wetenschap en me- 97. Almeida Meroz, Joana en glaskunst. Zwolle, 2019. dia.” Amsterdam, 2016. Ozorio de. “Transnational 102. Berkum, Sandra van. Zilver- Tent. cat. Kunstmuseum Proefschrift Universiteit van Material Politics. Construc- kunst in Nederland. Zwolle, Den Haag 31 augustus-1 de- Amsterdam. tions of Dutch design 1970- 2016. Ten. cat. Kunstmu- cember 2019. Ook versche- 2012.” Amsterdam, 2018. seum Den Haag 16 april- 21 nen in het Engels. 111. Emerson, Kathryn. “Trans- Proefschrift Vrije Universi- augustus 2016. forming wayang for contem- teit Amsterdam. 107. Eliëns, Titus M. De Wondere porary audiences: dramatic 103. Boot, Caroline, en Lotte Ver- Wereld van Hans van Ben- expression in Purbo As- 98. Andrade da Silva Albu- bene. Under the Skin. Til- tem: Optisch glas uit Tsje- moro's style, 1989-2015.” queruer, P.A. “The webcam burg, 2015. Tent. cat. Tex- chië en Slowakije. Zwolle, Leiden, 2016. Proefschrift as an emerging cinematic tielMuseum 30 mei-20 sep- 2016. Universiteit Leiden. medium.” Amsterdam, 2016. tember 2015. Handelseditie proefschrift 108. Eliëns, Titus M. Geert Lap: 112. Ferdinand, Simon. “I Map Universiteit van Amsterdam. 104. Bronwasser, Sacha, en Jhim Specific Objects. Rotterdam, Therefore I Am Modern: Lamoree. Trouble in Para- 2019. Tent. cat. Design Mu- Cartography and Global Mo- 99. Anthonissen, Anton Frede- dise. Rotterdam, 2019. Tent. seum Den Bosch1 juni-18 au- dernity in the Visual Arts.” rik, en Evert van Straaten. cat. Kunsthal Rotterdam 7 gustus 2019. Bijdragen van Amsterdam, 2017. Proef- Het moet gewoon kloppen: februari-26 mei 2019. Ook Ernst van Alphen en Jac schrift Universiteit van Am- Joost van den Toorn. verschenen in het Engels. Geurts. sterdam. Zwolle, 2015. 105. Day, Jeremiah. “A Kind of 109. Eliëns, Titus M. Yvònne 113. Gierstberg, Frits, en Anne 100. Belt, Werner van den. Ar- Imagination that has Noth- Joris: Pionier & terriër. Rot- Ruygt. Tussen kunst en do- mando, alle beelden. Eind- ing to Do with Fiction: Art in terdam, 2018. Tent. cat. De- cument: Fotografiekrietiek hoven, 2017. Public Life.” Amsterdam, sign Museum Den Bosch 16 in Nederland 1980-2015. 2017. Proefschrift Vrije Uni- juni-30 september 2018. Rotterdam, 2016. 101. Berrebi, Sophie. L'archive versiteit Amsterdam. des ombres/ Shadow ar- 110. Elshout, Dos. “De moderne 114. Gnyp, Marta. “The art world chive. Hornu, 2019. Tent. museumwereld in of cosmopolitan collectors:

11 In relation to mediators, in- Proefschrift Universiteit Lei- Practice After Autonomy. Penningen. Zwolle, 2016. stitutions and producers.” den. Berlijn, 2017. Tent. cat. Museum Beelden Amsterdam, 2015. Proef- aan Zee 12 februari-15 mei schrift Universiteit van Am- 120. Keuning, Ralph. Goldbrun: 125. Ouweleen, Kim, en Marga 2016. sterdam. Yuri Honing en Mariecke van Mechelen. Kamagurkis- van der Linden. Zwolle, tan: voorbij de grenzen van 130. Straaten, Evert van, en An- 115. Gnyp, Marta. The shift: art 2018. Tent. cat. Museum de de ernst. Zwolle, 2018. Tent. ton Anthonissen. Queer!?: and the rise to power of con- Fundatie 21 september cat. Noordbrabants Museum beeldende kunst in Europa temporary collectors. Stock- 2018-6 januari 2019. 28 juli-28 oktober 2018. 1969-2019. Zwolle, 2019. holm, 2015. 121. Kletter, Sander. Turbulentie 126. Poodt, Jos, en Ludo van Ha- 131. Tempel, Benno, en Jeroen 116. Grasman, Edward. Henk van rond videokunst: kunstkri- lem. De keramiek van Erik Dijkstra. Dark days Bright Os: Van kunst naar cultuur. tiesche reflecties op een Andriesse. Eindhoven, 2015. nights. Lichtervelde, 2017. Houten, 2016. nieuw medium 1970-2010. Tent. cat. Stedelijk Museum Tent. cat. Kunstmuseum Rotterdam, 2016. ’s-Hertogenbosch 29 mei-29 Den Haag 18 maart-19 juni 117. Hartog Jager, Hans den. november 2015. 2017. Aldo Bakker. Rotterdam, 122. Kok, Annemarie. Kunstkri- 2016 tiek in een tijd van verva- 127. Rijn, Ilse van. “The Artists' 132. Uniquole, Nicole. Frans gende grenzen: Over enga- Text as Work of Art.” Am- Hoogendoorn: Een Haags 118. Hartog Jager, Hans den. gement, design en commer- sterdam, 2017. Proefschrift Couturier. Zwolle, 2017. Hockney – Van Gogh. Am- cie 1989-2015. Rotterdam, Universiteit van Amsterdam. Tent. cat. Kunstmuseum sterdam, 2019. Tent. cat. 2016. Handelseditie proef- Den Haag 4 november 2017- Van Gogh Museum 1 maart- schrift Rijksuniversiteit Gro- 128. Sholette, Gregory. Delirium 18 februari 2018. 26 mei 2019. ningen. and Resistance: activist art and the crisis of capitalism. 133. Veiga, Leonor. “The third 119. Heuvel, Maartje van den. 123. Kwastek, Katja. Aesthetics of London, 2017. Handelseditie avant-garde: contemporary “Picturing Landscape: con- interaction in digital art. proefschrift Universiteit van art from Southeast Asia re- temporary photography, col- Cambridge, 2015. Amsterdam. calling tradition.” Leiden, lective visual memory and 2018. Proefschrift Universi- the making of place in the 124. Lütticken, Sven. Cultural 129. Sizoo, Hans, en Geer Steyn. teit Leiden. Netherlands.” Leiden, 2018. Revolution: Aesthetic Geer Steyn: Beelden-

12 134. Visser, Rina. “Veranderend kunstenaarschap: de rol en betekenis van de kunstenaar in participatieve kunstprak- tijken.” Leiden, 2018. Proef- schrift Universiteit Leiden.

135. Weijers, Wouter. Jerusalem, Jerusalem. Herinneren en vergeten in het werk van Anselm Kiefer en Gerhard Richter. Nijmegen, 2016.

136. Westgeest, Helen. Video Art Theory: A Comparative Ap- proach. Malden, 2015.

137. Willems, Gerrit, en Han Schuil. De meest eigentijdse schilderijen tentoonstelling: Nederlandse schilderkunst van nu. Bussum, 2018. Tent. cat. Dordrechts Museum1 juli-7 oktober 2018.

13 an Age of Globalization: tegenstrijdige belangen.” 151. Crucq, Arthur. “Abstract pat- Algemeen Finding Blind Spots and Amsterdam, 2019. Proef- terns and representation: the Shifting Frontiers. Saar- schrift Vrije Universiteit Am- re-cognition of geometric or- Overzichtswerken brücken, 2015. sterdam. nament.” Leiden, 2018. algemeen Proefschrift Universiteit Lei- 143. Beentjes, Tonny. “Casting 147. Bodt, Saskia de. De verbeel- den. 138. Anthonissen, Anton, en Rodin’s Thinker: Sand ders: Nederlandse boekillu- Evert van Straaten. - mould casting, the case of stratie in de twintigste 152. Eijnde, Jeroen van den. Het 100 jaar inspiratie: de the Laren Thinker and con- eeuw. Nijmegen, 2015. huis van IK: Ideologie en nieuwe beelding en de inter- servation treatment innova- theorie in het Nederlandse nationale kunst 1917-2017. tion.” Amsterdam, 2019. 148. Boogaarts, Jan. De Orgelma- vormgevingsonderwijs. Am- Zwolle, 2016. Proefschrift Universiteit van kers Smits te Reek (bij sterdam, 2015. Handelsedi- Amsterdam. Grave). Zutphen, 2017. Han- tie proefschrift Universiteit 139. Baetens, Jan Dirk, en Dries delseditie Proefschrift Rad- Leiden. Lyna (red.). Art Crossing 144. Benthem, Barend J. van. boud Universiteit Nijmegen. Borders: The Internationali- Wapenzilver: Twickel, Wel- 153. Eisses, Marit. Haagse chic. sation of the Art Market in dam, Middachten en Ame- 149. Boot, Caroline. & Steltman: 100 jaar sieraden the Age of Nation States ca. rongen: de vroegere bewo- modern textiel in Neder- en zilver. Zwolle, 2017. Tent. 1750-1914. Leiden, 2019. ners en hun zilver, 1550- land. Tilburg, 2019. Tent. cat. Kunstmuseum Den 1950. Zwolle, 2019. cat. TextielMuseum 25 mei-3 Haag 4 november 2017-18 140. Bakker, Wim. Visual arts in november 2019. februari 2018. Bali: a century of change 145. Bikker, Jonathan. High Soci- 1900-2000. Eindhoven, ety. Rotterdam, 2018. Tent. 150. Cornelis, Mireille, Leonore 154. Erftemeijer, Antoon. Kunst 2018. cat. Rijksmuseum 8 maart-3 van Sloten, en Eddy de om te huilen: Heftige emo- juni 2018. Ook verschenen Jongh. Under the Spell of ties bij het kijken naar 141. Barendse, Linda. De schil- in het Engels. Hercules Segers: Rem- kunst. Eindhoven, 2018. ders langs de IJssel. Zwolle, brandt and the Moderns. 2019. 146. Boer, Ronald Slamet de. Zwolle, 2016. Tent. cat. Mu- 155. Erftemeijer, Antoon, en Lars “Kunst in bedrijfsopdracht: seum Het Rembrandthuis 7 Been. Virtuoos!: Israels tot 142. Bavelaar, Hestia. Re-Imag- Bedrijfspublicaties, kunst- okotber 2016-8 januari 2017. Armando. Haarlem, 2019. ining Western Art History in professionals en Tent. cat. Frans Hals

14 Museum 29 juni-3 november juni 2018-30 juni 2019. (19e- 164. Heuven-van Nes, Emerentia 170. Langeveld, Gregor. German 2019. 21ste eeuw) van. Nassau en Oranje in Art in New York: The Can- gebrandschilderd glas 1503- onization of Modern Art 156. Erftemeijer, Antoon, en 160. Gimeno Martinez, Javier C. 2005. Hilversum, 2015. 1904-1957. Amsterdam, Renske Koster. Reiskoorts Design and National Iden- 2015. bij Nederlandse kunstenaars tity. Londen, 2016. 165. Hout, Itie van. Indonesian sinds 1850. Haarlem, 2016. Textiles at the Tropenmu- 171. Marchesi, Monica. “Forever Tent. cat. De Hallen Haar- 161. Gimeno Martinez, Javier C., seum. Arnhem, 2017. Young: the reproduction of lem 28 mei-11 september en Katarina Serulus (red.). photographic artworks as a 2016. Panorama: A History of 166. Huygen, Frederike. Modern- conservation strategy.” Lei- Modern Design in Belgium. ism: In Print, Dutch Graphic den, 2017. Proefschrift Uni- 157. Erftemeijer, Antoon, en Brussel, 2017. Tent. cat. Art Design 1917-2017. Eindho- versiteit Leiden. Renske Koster. Humor: 101 and Design Atomium Mu- ven, 207. jaar lachen om kunst: de seum Brussel 23 juni 2017-7 172. McNab, Janice Agnes. “The geest van dada in de Neder- januari 2018. 167. Jongedijk, Margot, en Lies ghost artist: Tracing spectral landse kunst 1916-2017. van de Beek. Nunspeet schil- embodiment as a figure of Haarlem, 2017. Tent. cat. 162. Goede, Jannet de, Jurriaan derdorp. Zwolle, 2019. aesthetic resistance, in an Frans Hals Museum/De Hal- Benschop, en Isabelle Bisse- unknown woman’s eight- len 20 mei-10 september ling. Het begin van een 168. Kisters, Sandra. The lure of eenth century paintings, and 2017. nieuwe wereld: de ontwik- the biographical: on the works by Hilma af Klint and keling van de moderne (self-)representation of Louise Bourgeois.” Amster- 158. Esner, Rachel, en Sandra sculptuur. Otterlo, 2019. modern artists. Amsterdam, dam, 2019. Proefschrift Uni- Kisters (red.). The Mediati- Tent. cat. Kröller-Müller 2017. versiteit van Amsterdam. zation of the Artist. Londen, Museum 1 juni-29 septem- 2018. ber 2019. 169. Lambrechts, Marc. L'objet 173. Oldewarris, Hans. Liefde sublime: Franse ceramiek voor de Hollandse bouw- 159. Gaillard, Karin. Made in 163. Hecht, Peter. De collectie 1875-1945. Antwerpen, 2015. kunst: Architectuur en toe- Holland: Het wereldsucces Nederland is niet af. Den Handelseditie proefschrift gepaste kunst bij Uitgevers- van 400 jaar Nederlandse Haag, 2018. Tent. cat. Kröl- Universiteit Leiden. maatschappij Kosmos 1923- keramiek. Zwolle, 2018. ler-Müller 30 september 1960. Rotterdam, 2017. Han- Tent. cat. Het Princessehof 2 2018-3 februari 2019. delseditie proefschrift

15 Universiteit Leiden. Engelman 1918-1965. Rot- 184. Staal, Jonas. Steve Bannon: 189. Wesseling, Janneke. The terdam, 2017. a propaganda retrospective. perfect spectator: the expe- 174. Pieters, Din. Het grote Ne- Rotterdam, 2018. Tent. cat. rience of the art work and derlandse kunst boek. 179. Schumacher, Rogier. Kunst- Het Nieuwe Instituut 20 reception aesthetics. Am- Zwolle, 2019. kritiek als exact vak? De april-23 september 2018. sterdam, 2017. Handelsedi- kunsthistoricus als criticus tie proefschrift Universiteit 175. Rens, Annemiek. Barbizon 1960-2005. Rotterdam, 185. Stolwijk, Chris. In vertrou- Leiden. van het Noorden: De ont- 2015. wen aangeboden: Neder- dekking van het Drentse landse kunst in internatio- Landschap 1850-1950. 180. Segal, Joes. Kunst en poli- nale context, 1800-1940. Zwolle, 2019. Tent. cat. tiek: tussen zuiverheid en Utrecht, 2018. Drents Museum 24 novem- propaganda. Amsterdam, ber 2019-22 maart 2020. 2015. 186. Unger, Marjan, en Suzanne van Leeuwen. Jewellery 176. Rijen, Jean-Pierre van, en 181. Shobeiri, Ali. “Place: To- Matters. Rotterdam, 2017. Cees Vanwesenbeeck. Zilver wards a Geophilosophy of in en rond Bergen op Zoom. Photography.” Leiden, 2018. 187. Verbeek, Caro. Something in Bergen op Zoom, 2017. Proefschrift Universiteit Lei- the Air: Scent in Art. Tent. cat. Markiezenhof 20 den. Burgrieden-Rot, 2015. Tent. mei 2016-29 oktober 2017. cat. Museum villa Rot 22 182. Smit-Muller, Roel H. De maart-2 augustus 2015. 177. Roodenburg-Schadd, Caro- schilders van Staphorst. line. De geschiedenis van Zwolle, 2018. 188. Verhaar, Guus. “Glass Sick- Kunsthandel M.L. de Boer. ness: Detection and preven- Zwolle, 2018. 183. Staal, Jonas. “Propaganda tion, Investigating unstable art from the 20th to the 21st glass in museum collec- 178. Ruiter, Peter de, en Hans century.” Leiden, 2018. tions.” Amsterdam, 2018. Ebbink. Wegwijzers in oude Proefschrift Universiteit Lei- Proefschrift Universiteit van en moderne kunst: Kunst- den. Amsterdam. kritiek van Niehaus, Ham- macher, De Gruyter en

16 Overzichtswerken Albrecht Schröder. Hauck-Bakker-Van de Laar 203. Hilkhuijsen, Jos W.L. Her- kunstenaars in Rotterdam 1770-1920. manus Willem Koekkoek 194. Braches, Ernst, en J.F. Heij- Rotterdam, 2018. (1867-1929): schilder en illu- 190. Almering-Strik, Lisette. Lo- broek. W.O.J. Nieuwen- strator van oorlog en vrede. dewijk Schelfhout: Neder- kamp: bouwstoffen: toege- 199. Ham, Gerda J. van, en Wou- Nijmegen, 2019. lands eerste kubist. Zwolle, paste grafiek en illustraties. ter Welling. Oskar Lens: Een 2018. Tent. cat. Museum Amsterdam, 2016. colorist pur sang. Zwolle, 204. Hoekstra, Feico. Ferdinand Singer Laren 26 januari-6 2017. Erfmann. Zwolle, 2016. mei 2018. 195. Dijk, Maite van. Munch: Van Tent. cat. Museum MORE 31 Gogh. Brussel, 2015. Tent. 200. Hardeman, Doede, en Ruth januari-29 mei 2016. 191. Anastasyadis, Victoria. Why cat. Van Gogh Museum 25 Kaloena Krul (red.). Woj- not? I Sheila Hicks & the september 2015-17 januari ciech Weiss, 1875-1950: de 205. Huygen, Frederike. Wim Dutch. Tilburg, 2017. Tent. 2016. trots van Polen. Zwolle, Crouwel Modernist. Eindho- cat. TextielMuseum 5 maart 2016. Tent. cat. Kunstmu- ven, 2015. 2016-5 juni 2016. 196. Filedt Kok, Jan Piet, en Eddy seum Den Haag 19 maart-12 de Jongh. Peter Vos: Gete- juni 2016. Bijdrage van Zofia 206. Jacobs, Stef. “Mart Stam: 192. Bionda, Richard. Matthijs kende brieven. Amsterdam, Weiss. dichter van staal en glas.” Maris. Rotterdam, 2017. 2017. Tent. cat. Kunstmu- Amsterdam, 2016. Proef- Tent. cat. Rijksmuseum 6 seum Den Haag 11 februari- 201. Harten-Boers, Henny van. schrift Universiteit van Am- oktober 2017-7 januari 2018. 21 mei 2017. "Allemaal voor het alge- sterdam. Ook verschenen in het En- meen belang": verzamelaar gels. 197. Fuchs, Rudi, en Hans Jans- Jan Menze van Diepen 207. Jager, Maarten. Charlotte sen. Jean Brusselmans (1905-1994). Slochteren, van Pallandt: Kunst als le- 193. Bormann, Beatrice von 1884-1953. Den Haag, 2018. 2018. vensdoel. Zwolle, 2018. Tent. (red.). Maria Lassnig: Ways Tent. cat. Kunstmuseum cat. Museum de Fundatie 25 of being. Zwolle, 2019. Tent. Den Haag 17 februari-10 juni 202. Heer, Ed de, en Natasja Riet- mei-1 september 2019. cat. Stedelijk Museum Am- 2018. dijk. Aat Veldhoen: De roes sterdam 6 april-11 augustus van het scheppen. Eindho- 208. Janssen, Hans. Piet Mondri- 2019. Bijdragen van Antonia 198. Giersbergen, Wilma van. Op ven, 2015. aan: Een nieuwe kunst voor Hoerschelmann, en Klaus zoek naar werk: de produc- een ongekend leven. Amster- tieve kunstenaarsfamilies dam, 2015.

17 209. Jong, Cees W., en Marty Bax. november 2019-12 april 219. Smit-Muller, Roel H. A.G. Piet Mondrian: the studios, 2020. Gerritsen: Een gedreven Amsterdam, Laren, Paris, kunstenaar. Zwolle, 2017. London, New York. Londen, 214. Lienden, Anne van, en Caro- 2015. line Roodenburg-Schadd. 220. Temminck, Joan, en Laurens Gestel 1881-1941. Geurtz. Copier compleet: 210. Kal, Pienke W.H. The col- Laren/Bussum, 2015. Tent. Het oeuvre van A.D. Copier ourful life of Harols Leslie cat. Singer Laren 25 januari- (1901-1991). Rotterdam, Thonton alias The Kangaroo 25 mei 2015. 2015. 1915-2005. Eindhoven, 2015. 215. Meershoek, Rob. Hans de 221. Verbeek, Caro. Dick Bruna: 211. Koen, Elly M. Ogenschijn- Jong 1932-2011: Keramist. Kunstenaar. Amsterdam, lijke verschillen: Ruloff S.A. Zwolle, 2017. Tent. cat. 2015. Tent. cat, Rijksmu- Manuputty, een Molukse Kunstmuseum Den Haag 04 seum Amsterdam 27 augus- schilder in Nederland 1926- november 2017-18 februari tus-15 november 2015. 2002. Eindhoven, 2015. 2018. Tent. cat. Groninger Mu- 222. Versteegh, Jaap. Fatale seum 4 november 2016-9 216. Ool, Marcel van. Mondri- kunst: leven en werk van april 2017. aan: uit de natuur. Amster- Sara de Swart (1861-1951). dam, 2017. Nijmegen, 2016. Tent. cat. 212. Koninkx, Désirée. De stijl Kunsthal Rotterdam 19 van Lou Loeber, Kortenhoef, 217. Otterloo, Chris van. Tanaka maart-5 juni 2016. 2017. Tent. cat. Kunst aan de Ryohei. Leiden, 2019. Dijk Kortenhoef 10 juni-2 223. Versteegh, Jaap. Toon Kel- juli 2017. 218. Peters, Philip. Jan Snoeck: der: Romantisch modernist. phantasme. Zwolle, 2017. Zwolle, 2016. Tent. cat. Mu- 213. Kreeft, Kristian. In vervoe- Tent. cat. Museum Jan van seum Flehite 18 februari-12 ring van Voerman. Zwolle, der Togt 1 maart-9 april juni 2016. 2019. Tent. cat. Voerman 2017. Museum Hattem 12

18 Auteurs Bertheux, Maarten Dijkstra, Jeroen Gras, Saskia Bikker, Jonathan Dirven, Ron Grasman, Edward

Bionda, Richard Dooren, Elmyra M.H. van Groot, Marijke de A Bisseling, Isabelle Groot, Marjan Addleman-Frankel, Kate Blom, Ivo E Almeida Meroz, Joana Ozorio de Blühm, Andreas Ebbink, Hans H Almering-Strik, Lisette Boer, Ronald Slamet de Eijnde, Jeroen van den Halem, Ludo van Anastasyadis, Victoria Bodt, Saskia de Eisses, Marit Ham, Gerda J. van Andrade da Silva Albuqueruer, Boogaarts, Jan Ekkart, Rudi Hanssen, Léon P.A. Bool, Flip Eliëns, Titus M. Hardeman, Doede Anthonissen, Anton Boom, Mattie Elshout, Dos Harten-Boers, Henny van

Boot, Caroline Emerson, Kathryn Hartog Jager, Hans den B Bormann, Beatrice von Erftemeijer, Antoon Hecht, Peter Baas, Frederic Braches, Ernst Esner, Rachel Heer, Ed de Baetens, Jan Dirk Brentjens, Yvonne Heijbroek, J.F. Bakker, Wim* Brink, Theo van den F Helleman, Cora Banning, Nicky van Bronwasser, Sacha Ferdinand, Simon Heteren, Marjan van Barendse, Linda Burkom, Frans van Filedt Kok, Jan Piet Heugten, Sjraar van Bavelaar, Hestia Fuchs, Rudi Heuvel, Maartje van den Bax, Marty C Heuven-van Nes, Emerentia van Beek, Lies van de Carvalho, Fleur Roos Rosa de G Hilkhuijsen, Jos W.L. Been, Lars Charles, Corinne Gaillard, Karin Hoekstra, Feico Beentjes, Tonny Cornelis, Mireille Geer, Kees van der Hoeven, Joost van der Belt, Werner van den Crucq, Arthur Geurtz, Laurens Hohé, Madelief Benschop, Jurriaan Giersbergen, Wilma van Hompe, Roosmarijn Benthem, Barend J. van D Gierstberg, Frits Horst, Trudy van der Berg, Hubert van den Day, Jeremiah Gimeno Martinez, Javier C. Hout, Itie van Berger, Helewise Dekker, Tessel Gnyp, Marta Hoyle, Mickey Bergman, Joost Dickaut, Monique F.A. Goede, Jannet de Huizing, Colin Berkum, Sandra van Dijk, Maite van Goedings, Truusje Huygen, Frederike Berrebi, Sophie Dijke, Frouke van Graaf, Floor de Berserik, Herman

19 J L Peters, Philip Sinderen, Wim van Jacobs, Stef Lambrechts, Marc Pieters, Din Sizoo, Hans Jager, Maarten Lamoree, Jhim Poodt, Jos Sloten, Leonore van Jansen, Hubert Marie Lambert Langeveld, Gregor Prins, Laura Smit-Muller, Roel H. Jansen, Marije Leeuwen, Suzanne van Smit, Adelheid Janssen, Hans Lienden, Anne van R Smithuis, Renée Järvenpää, Emma Linden, Agnes van der Raassen-Kruimel, Emke Spek, Jikke van der Jobse, Jonneke Lindenhovius, Willemijn Rakhorst, Monique Staal, Jonas Jong, Cees W. Lit, Robert van Rens, Annemiek Steyn, Geer Jongedijk, Margot Lütticken, Sven Rey, Frederique van Stigter, Sanneke Jongh, Eddy de Lyna, Dries Reynaerts, Jenny Stokvis, Willemijn Jooren, Marieke Rietdijk, Natasja Stolwijk, Chris Jordens, Peter M Rijen, Jean-Pierre van Straaten, Evert van Marchesi, Monica Rijn, Ilse van Suijver, Renske K McNab, Janice Agnes Rijnders, Mieke Kal, Pienke W.H. Mechelen, Marga van Roode, Ingeborg de T Kempers, Paul Meershoek, Rob Roodenburg-Schadd, Caroline Temminck, Joan Keuning, Ralph Melissen, Antoon Roosenboom, Hans Tempel, Benno Kisters, Sandra Muller, Eelke Rovers, Eva Tilanus, Louk Kletter, Sander Mulli, Julia Ruiter, Peter de Tuijn, Marguerite Klompmakers, Inge Ruygt, Anne Koen, Elly M.* N U Kok, Annemarie Netel, Lies S Ulzen, Patricia van Koninkx, Désirée Schaap, Robert* Unger, Marjan Koolhaas-Grosfeld, Eveline O Scheijen, Sjeng Uniquole, Nicole Koster, Renske Oldewarris, Hans Schreuder, Cartien Kouwenhove, Pieternel Ool, Marcel van Schumacher, Rogier V Kreeft, Kristian Otterloo, Chris van Segal, Joes Vanwesenbeeck, Cees Krul, Annelien Serulus, Katarina Veen, Anneke van Krul, Ruth Kaloena P Shobeiri, Ali Veiga, Leonor Paaschen, Jacqueline van Sholette, Gregory Veldink, Suzanne

20 Verbeek, Caro Verbene, Lotte Verhaar, Guus Versteegh, Jaap Visser, Evelien de Visser, Rina Vreeken, Bert Vries, Anneke de Vries, Jan de

W Weber, Nicholas Fox Weijers, Wouter Welling, Wouter Wesseling, Janneke Westgeest, Helen Wezel, Gerard van Witgens, Doris Wolf, Joke de Woud, Auke van der

Z Zeeland, Nelleke van Zonnenberg Nathalie S.J.F. Zwart, Brenda

21