Zekerheidsstelling Van De Kwaliteit Van De Rijn En Maas Voor De Drinkwaterproduktie
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zekerheidsstelling van de kwaliteit van de Rijn en Maas voor de drinkwaterproduktie Voordracht uil de 43e vakantiecursus in drinkwatervoorziening 'Technische maatregelen voor kwaliteitszorg voor grondstof en eindprodukt', gehouden op 10e n 11 januari 1991aa n de TU Delft. 1. Inleiding Alvorens in te gaan op zekerheidsstelling Samenvatting door Rijkswaterstaat van de kwaliteit van Rijkswaterstaat heeft voor de bestemde plekken in Rijkswater een inspannings Rijn en Maas voor de produktie van verplichting om een zodanige kwaliteit van het water als basisstof zeker te stellen, drinkwater, dienen allereerst een aantal dat daaruit met relatief simpele middelen door de drinkwaterbedrijven goed opmerkingen en kanttekeningen gemaakt drinkwater bereid kan worden. te worden bij het gebruik van de term Binnen de WVO zijn daarbij door Rijkswaterstaat diffuse, grensoverschrijdende 'zekerheidsstelling van kwaliteit' in deze en incidentele lozingen maar beperkt beïnvloedbaar. context. Het huidig niveau van zekerheidsstelling van de Rijn en Maas is, wanneer dit Op de eerste plaats is kwaliteit natuurlijk gerelateerd wordt aan de vigerende AMvB 'Drinkwaterbereiding', vrij goed, een relatief begrip. waarbij de Rijn voor veel parameters al beduidend beter geworden is dan de Maas. Bij het van kracht worden van de nieuwe AMvB wordt dit beeld voor de beide rivieren duidelijk negatiever. Doorvoering van RAP, NAP en Derde Nota Waterhuishouding zullen een Drs. G.J. VAN NULAND belangrijke stap voorwaarts betekenen in het bereiken van een voldoende Hoofd Hoofdafdeling RIZA Rijksinstituut voor zekerheidsstelling. Door het ontbreken van een gericht Maasactieplan raakt de Integraal Zoetwaterbeheer en Maas evenwel verder achterop bij de Rijn. Afvalwaterbehandeling, Lelystad Een trendbreuk ten goede van de zekerheidsstelling kan alleen bereikt worden door een sterke intensivering van preventie. Het van start verklaren van een Maasactieplan (inclusief preventie) en het Een kwaliteit is pas als goed of slecht te intensivering van preventie als middel in de tweede fase van het Rijnactieplan betitelen wanneer deze getoetst wordt aan zijn concrete korte-termijnmogelijkheden, die als eerstvolgende stap genomen een standaard. Zo kan een oppervlakte zullen moeten worden. waterkwaliteit getoetst worden aan een ecologische doelstelling, maar ook aan de kwaliteitseisen verbonden aan bepaalde bewerkstelliging van een soort basis moet doen. En daar zal de rest van dit gebruiksfuncties die voor oppervlakte niveau, waaruit vervolgens de drinkwater artikel aan gewijd zijn. wateren vastgelegd zijn. bedrijven voor consumptie geschikt drink Hierbij wordt overigens niet of nauwelijks De functie met bijbehorende kwaliteits water kunnen maken, zij het met relatief aandacht besteed aan chloride, omdat dit eisen die voor de drinkwaterproduktie het simpele middelen. Drinkwaterbedrijven in het volgende artikel uitgebreid aan bod meest relevant is, is de functie 'Opper moeten niet in steeds verdergaande mate komt. vlaktewater bestemd voor de bereiding procesindustrieën worden. van drinkwater', kortheidshalve 'Drink De vereiste kwaliteit voor het drinkwater waterbereiding' genoemd. zelf is geregeld in het Waterleidingbesluit 2. Huidig niveau van zekerheids Bij een Algemene Maatregel van Bestuur op basis van de Waterleidingwet. stelling (AMvB) ex WVO uit 1983 [1] zijn de Om beide genoemde wetten op dit punt Wanneer gesproken wordt over zeker oppervlaktewater-eisen verbonden aan overigens beter op elkaar af te stemmen heidsstelling is het goed onderscheid te deze functie bepaald. zal op zeer korte termijn een wijziging van maken tussen twee deelaspecten, te weten Op diverse plekken in de Rijkswateren is de AMvB ex WVO van kracht worden die de huidige gemiddelde waterkwaliteit en deze functie vastgelegd. Te noemen zijn gaat voorzien in het opnemen van een het optreden van calamiteuze en het IJsselmeer, stukken van het norm voor afzonderlijke pesticiden van incidentele lozingen. Amsterdam-Rijnkanaal, Lek, IJssel en de 0,1 ng/\ en voor het totaal aan Afgedamde Maas. Volgens de recentelijk bestrijdingsmiddelen van 0,5 ,«g/l. De huidigegemiddelde waterkwaliteit van verschenen Derde Nota Waterhuis Een tweede duidelijke kanttekening ten Rijn en Maas houding [2] zal het aantal plekken waar aanzien van zekerheidsstelling door de De afgelopen jaren is door een gestage deze functie is vastgelegd in de nabije waterkwaliteitsbeheerders die gemaakt sanering van zowel communale als toekomst nog verder toe moeten nemen. moet worden betreft de juridische industriële lozingen een grote vooruitgang Eert belangrijke zaak ook daarom, omdat constellatie ten aanzien van aansprakelijk geboekt in de kwaliteit van de Rijn en, zij het voorhanden zijn van voldoende heid, schadevergoedingen enzovoort, of het in duidelijk mindere mate, van de oppervlaktewater voor drinkwater anders gezegd: de mate van bindendheid Maas. bereiding de druk op grondwater van de AMvB. Er is geen sprake van Om dit qua orde-grootte te illustreren kan onttrekkingen (in belangrijke mate mede absolute bindendheid of garantstelling. verwezen worden naar afb. 1 en 2. verantwoordelijk voor verdroging) binnen De Nota van Toelichting heeft het in deze In afb. 1 is weergegeven de sanering van grenzen kan houden. letterlijk over 'nastreven', 'inachtnemen' het aantal i.e.'s voor de Nederlandse Het is de verantwoordelijkheid van Rijks en 'inspanning'. Zij maakt er melding van situatie tussen 1970 en 1990. Te zien is een waterstaat om er zorg voor te dragen dat dat van te voren nooit met volledige sterke afname van circa 40 miljoen i.e.'s in die stukken Rijkswater die deze functie in zekerheid gesteld kan worden of een doel 1970 tot circa 7 miljoen i.e.'s in 1990, dit het Rijkswaterkwaliteitsplan hebben stelling gehaald zal worden. Diffuse vooral dankzij een steeds verdergaande gekregen, ook aan de bijbehorende lozingen, bovenstroomse ontwikkelingen, toename van de capaciteit van de calamiteuze verontreinigingen: het zijn kwaliteit voldoen. zuiveringsinstallaties, voor zowel allemaal factoren waar de kwaliteits Duidelijk dient te zijn dat het niet de taak communaal als industrieel afvalwater. beheerder geen of maar beperkt grip op van de kwaliteitsbeheerder is om te In afb. 2 is hetzelfde weergegeven voor de heeft. Bovenstaande laat onverlet dat de zorgen voor een zodanige kwaliteit dat het reductie van de industriële lozing van waterkwaliteitsbeheerder binnen zijn direct geschikt is als drinkwater. zware metalen. Ook weer een duidelijke verantwoordelijkheden al het mogelijke De normen van de AMvB voorzien in de afname en wel van ruim 2.000 ton in 1970 436 Afb.1- Lozingvan zuurstofbindende stoffen in Nederland. Afb.2 - Lozingvan zware metalen door de industrie in Nederland. tot circa 250 ton in 1990. Voor vele stoffen Afb. 3 - Overzicht van deautomatische meetstations inde Rijkswateren. is dezelfde sterk aflopende lijn te laten zien. Voorwaar een forse reductie dus. Soortgelijke inspanningen voor de Rijn <? zijn in het buitenland geleverd; voor de Maas weet u allen dat dat helaas veel (^ minder is. Maar wat heeft dat nu opgeleverd aan waterkwaliteit? Daartoe in het kort eerst iets over hoe die water kwaliteit eigenlijk door Rijkswaterstaat bepaald wordt. Rijkswaterstaat heeft de beschikking over 2 meetnetten: een manueel meetnet en een automatisch meetnet. Het manuele meetnet is gericht op de Noordzee bepaling van de trend in concentraties en vrachten en dient onder andere voor de toetsing aan de AMvB 'Drinkwater bereiding'. Daarnaast is er een automatisch meetnet, dat als primair doel heeft de signalering van incidentele verontreinigingen als gevolg van bedrijfs- storingen of calamiteiten. In dit meetnet, dat momenteel bestaat uit 7 stations (zie afb. 3), zijn met name de stations Lobith en Eysden van groot belang voor de drinkwatervoorziening. Uit de meerjarenreeksen van de boven genoemde meetnetten van het RIZA blijkt dat met name de Rijn de afgelopen jaren veel schoner is geworden. De nog bij veel mensen levende opvatting dat de Rijn het open riool van Europa is, is niet terecht. Om dit te illustreren is in tabel I weer gegeven de gemiddelde kwaliteit van de Rijn in Lobith in 1989 in vergelijking met recente kwaliteitcijfers van de neerslag in Nederland en dit dan voor die parameters die ook voorkomen in de AMvB-functie 'Drinkwaterbereiding'. Uit deze tabel blijkt dat, wanneer we het Rijnwater in z'n huidige kwaliteit H,0 (24) 1991, nr. 15 437 TABEL I - Gemiddelde kwaliteitvan de Rijn te Lobith Het betreft hier IJsselmeer, Lekkanaal, beschikbaar voor de regionale directies in1989 (in ßg/l) envan deneerslag in Nederland Afgedamde Maas, Amer en Haringvliet. van Rijkswaterstaat en de drinkwater (1987) Gesteld kan worden dat door de laatste maatschappijen. Stof Rijn Neerslag jaren heen alle locaties vrij goed voldoen Bij het overschrijden van een zogenaamde kwik 0,06 0,15 aan de normen uit de AMvB [6,7] . signaleringswaarde wordt er veel cadmium 0,12 0,22 Structureel te hoog zit het eigenlijk alleen intensiever dan normaal gemonitord, chroom 6,50 0,22 in het IJsselmeer met eutrofiërings- arseen 1,24 0,60 terwijl bij overschrijding van een lood 4,87 10,0 parameters en chloride, en in de Amer zogenaamde alarmeringswaarde eventueel zink 31,0 20,0 met choline-esteraseremmers. actie kan plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld tot-P 343 190 Bedacht dient evenwel te worden dat in het stoppen met waterinname door de ammonium-N* 0,34 1,53 die huidige AMvB dus nog niet drinkwaterbedrijven of het door een chloride* 182 3,30 opgenomen is een