Değişim Donuşum■■ ■■ ■■
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Kafkaslar Değişim Donuşum■■ ■■ ■■ (Avrasya Üçlemesi 111) 1. Basım KAFKASYA'DA DEĞİŞİM DÖNÜŞÜM (Avrasya Üçlemesi III) Mustafa AYDIN ı www.nobelyayin.com eza içindekiler SUNUŞ: KAFKASYA'NIN DEĞİŞEN DİNAMİKLERİ, 1989-2012.................................................................................................. 1 Mustafa AYDIN KISIM I: BÖLGENİN DÖNÜŞÜMÜ.................................................5 AZERBAYCAN'DA SOVYET SONRASI DÖNEMDE DEĞİŞİM VE DÖNÜŞÜM................................................................... 7 Ayça ERGUN G iriş................................................................................................................7 Bağımsızlıktan Önce Siyasal Toplum .................................................9 Siyasal Seçkinler, Siyasal Partiler ve Seçimler...............................11 Azerbaycan'da Ulus Devlet İnşası, Ulusal Kimlik ve Milliyetçilik...............................................................................................22 Azerbaycan'da Sivil Toplum .............................................................. 25 Azerbaycan'm Dış Politikası................................................................34 Sonuç........................................................................................................... 38 ERMENİSTAN - BAĞIMSIZLIKTAN BUGÜNE.........................43 Diba Nigar GÖKSEL Arka Plan................................................................................................... 43 1991-1998 Levon Ter Petrosyan ve Devlet İnşası......................... 48 Ermenistan'da Devlet-Millet İlişkisi.................................................51 1998-2008 Robert Koçaryan Dönemi ve Oligarklar Çıkmazı....53 2008 ile Alevlenen Zorluklar ve Sarkisyan'm Kısır Döngüden Çıkma Arayışları.............................................................. 57 Sonuç: Kısır Döngü................................................................................ 62 BAĞIMSIZ GÜRCİSTAN'IN 20 YILI: BAŞARISIZ DEVLET Mİ, DEMOKRATİK MODEL ÜLKE Mİ?......................65 Mitat ÇELİKPALA G iriş............................................................................................................. 65 Zviad Gamsakhurdiya ve Bağımsız Gürcistan.............................66 İç Savaş ve Eduard Şevardnadze İktidarı.......................................69 Gül Devrimi ve Mikhael Saakaşvili..................................................82 Ağustos 2008: Rusya-Gürcistan Savaşı........................................... 94 Savaş Sonrası Yeniden Yapılanma.................................................... 97 Sonuç.........................................................................................................109 SOVYET SONRASI DÖNEMDE KUZEY KAFKASYA............113 Zeynel Abidin BESLENEY Nüfus, Etnik, Dü, Din ve Kültürel Yapısıyla Kuzey Kafkasya.................................................................................................. 114 1989 Sonrası Dönemde Kuzey Kafkasya'nın İdari Yapılanması........................................................................................... 119 Putin Dönemi'nde İdari Reformlar.................................................127 Medvedev-Putin İktidarı'nda Yapılan Düzenlemeler.............131 1989 Sonrasında Kuzey Kafkasya'da Yaşanan Çatışmalar....133 Sonuç.........................................................................................................143 KISIM II: ULUSLARARASI REKABETTE KAFKASYA...........145 ABD'NİN KAFKASYA POLİTİKALARI......................................147 Şııhnaz YILMAZ Giriş: Amerikan Dış Politikasının Küresel ve Bölgesel Boyutu.......................................................................................................147 ABD'nin Kafkasya Politikalarının Güvenlik Boyutu............... 150 Kafkasya Bölgesi Ülkeleriyle İkili İlişkiler................................... 160 ABD'nin Kafkasya Politikalarının Enerji ve Ekonomik Boyutu.......................................................................................................163 Sonuç.........................................................................................................171 RUSYA'NIN KAFKASYA POLİTİKASI: SOVYET-SONRASI GERİ ÇEKİLME SÖYLEMİNDEN EMPERYAL MÜDAHALECİLİĞE........................................................................ 173 Oktay F. TANR1SEVER Giriş........................................................................................................... 173 Rusya'nın "Sovyet-sonrası Geri Çekilme" Söyleminin Temelleri.................................................................................................. 176 Vladimir Putin ve Rusya'nın Emperyal Müdahalecilik Politikasına Yönelişi.............................................................................183 2000'li Yıllarda Rusya'nın Gürcistan ile İlişkileri......................187 2000'li Yıllarda Rusya'nın Azerbaycan ile İlişkileri...................192 2000'li Yıllarda Rusya'nın Ermenistan ile İlişkileri...................196 Sonuç Yerine: Emperyal Müdahalecilik Politikasının Kısıtlılıkları ve Çelişldleri...................................................................199 KAFKASYA'DA TÜRK DIŞ VE GÜVENLİK POLİTİKALARININ DEĞİŞEN DİNAMİKLERİ.......................203 Mustafa AYDIN Türkiye'nin Kafkasya'ya Yaklaşımında Genel Etkenler 203 AKP Hükümeti and Türkiye'nin Kafkas Ülkeleriyle İlişkileri.................................................................................................... 209 Taşımacılık Projelerinden Bölgesel Merkeze; Türkiye'nin Enerji Politikası......................................................................................212 İkili İlişkiler: İki Adım İleri, Bir Adım Geri................................. 215 Sonuç.........................................................................................................226 İRAN'IN KAFKASYA POLİTİKASI.............................................. 229 Bayram SİNKAYA Tarihin Mirası........................................................................................229 1990 Sonrası Yeni Jeopolitik Çevre: İran İçin Fırsatlar ve Sorunlar................................................................................................... 232 İran'm Kafkasya Politikasının Temel Unsurları......................... 236 İran ve Karabağ Sorunu..................................................................... 239 İran-Azerbaycan İhşkileri..................................................................241 İran-Ermenistan İhşkileri...................................................................250 İran-Gürcistan İhşkileri...................................................................... 253 Sonuç.........................................................................................................256 KISIM III: SORUNLAR VE ÇÖZÜMLER.....................................257 ENERJİ POLİTİKALARI VE ULUSLARARASI REKABET 259 Hayriye KAHVECİ Rekabetin Odağı: Hazar Enerji Potansiyeli ve Alternatif Çıkış Yollan........................................................................ 261 Doğrudan Aktörler ve Boru Hatlan ...............................................265 Dolayh Aktörler.....................................................................................291 Sonuç.........................................................................................................292 KAFKASYA'DA ÇEVRESEL SORUNLAR VE TEHDİTLER....295 Örgen UĞURLU Bölgesel Çevre Sorunlan ve İşbirliği..............................................295 Kafkasya Ülkelerinin Temel Çevre Sorardan..............................298 Bölgesel Su Kaynaklarına ve Kıyıdaş Denizlere Yönelik Tehditler.................................................................................................. 298 Topraklann Bozulması ve Doğal Afetler......................................302 Kafkasya Ülkelerinin Küresel ve Bölgesel Çevre Politikalarına Genel Bakış..................................................................308 Sonuç.........................................................................................................312 KAFKASYA'DA EKONOMİK DÖNÜŞÜM VE KALKINMA 315 E rol TAYMAZ Giriş........................................................................................................... 315 Nüfus ve Demografik Değişimler................................................... 316 Ekonomik Büyüme ve Refah............................................................ 322 Ekonomik Büyümenin Kaynaklan.................................................325 Bölgesel ve Uluslararası Ticari Bağlantılar.................................. 340 Enerji ve İletimi.....................................................................................344 Sonuç ve Beklentiler.............................................................................346 KAYNAKÇA....................................................................................... 349 SUNUŞ: KAFKASYA'NIN DEĞİŞEN DİNAMİKLERİ, 1989-2012 Mustafa AYDIN* 1989'da Berlin duvarının yıkılmasıyla başlayan sürecin so nunda üç yıl gibi kısa bir sürede Sovyetler Birbgi'nin dağılması ve Kasım-Aralık 1991'de Kafkasya ülkelerinin 20. yüzyılda ikinci kez bağımsızlıklarını üan etmeleriyle, bölgede yeni bir dönem ve farkb açılımların önü açıldı. Takip eden dönemde çeşidi bölge dışı ülke lerin farkb saiklerle bölgeye gösterdikleri ügi orta-uzun vadede bölgenin tanık olacağı uluslararası rekabetin ük işaretlerini veri yordu. Bölgeyi uluslararası gebşmeler açısından ügi çekici küan un surlar 1990'b yüların ikinci yarısında iyice belirginlik kazandı: önemb