PRACOWNIA PROJEKTOWO-USŁUGOWA „GAMA” s.c. ZBIGNIEW GAŁUSZKA. KRZYSZTOF MULARCZYK

55-120 OBORNIKI ŚLĄSKIE; UL. H. POBOŻNEGO 12 tel/fax (071) 351 52 30 www.ppugama.z.pl e-mail: [email protected]

Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Gminy Udanin nr LII/163/2010 z dnia 3.03.2010 r. w sprawie uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

TEKST STUDIUM Załącznik nr 1 do uchwały Rady Gminy w Udaninie nr LII/163/2010 z dnia 3.03. 2010 r.

Zespół autorski:

Główny projektant: mgr inż. Krzysztof Mularczyk wpis do ZOIU nr 130 Projektant mgr inż. Małgorzata Studenna Współpraca mgr inż. Zbigniew Gałuszka wpis do ZOIU nr 129 Współpraca mgr inż. Ziemowit Folcik

Udanin 2010

Regon 932279199 • NIP 915-16-04-982 Multibank BRE BANK S.A. konto nr 45 1140 2017 0000 4802 0281 0315 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

SPIS TREŚCI

I. PODSTAWA PRAWNA...... 3 II. ROLA I CEL OPRACOWANIA STUDIUM ...... 4 III. STRUKTURA DOKUMENTU STUDIUM...... 6 IV. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY UDANIN...... 6 1. Położenie i ogólna charakterystyka gminy Udanin ...... 6 2. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego...... 8 2.1. Morfologia...... 8 2.2. Budowa geologiczna...... 8 2.3. Surowce mineralne...... 9 2.4. Wody powierzchniowe...... 10 2.5. Wody podziemne ...... 10 2.6. Klimat...... 11 2.7. Gleby...... 13 2.9. Świat roślinny ...... 14 2.10. Świat zwierząt...... 15 2.11. Ochrona przyrody i krajobrazu...... 15 3. Uwarunkowania historyczno-kulturowe...... 16 3.1. Dziedzictwo kulturowe i zabytki...... 16 3.2. Ochrona konserwatorska...... 17 3.3. Obiekty zabytkowe...... 25 3.4. Stanowiska archeologiczne...... 40 *według danych z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków...... 48 4. Uwarunkowania demograficzne...... 48 4.1. Ludność i struktura wiekowa...... 48 4.2. Mieszkalnictwo / Warunki mieszkaniowe ...... 51 4.3. Zatrudnienie ...... 51 4.4. Bezrobocie ...... 53 5. Uwarunkowania gospodarcze...... 57 5.1. Rolnictwo...... 57 5.2. Przemysł i usługi...... 59 6. Uwarunkowania wynikające z systemów infrastruktury społecznej ...... 59 6.1. Oświata i wychowanie...... 59 6.2. Służba zdrowia...... 60 6.3. Opieka społeczna...... 60 6.4. Kultura...... 60 6.5. Sport ...... 61 6.6. Turystyka i rekreacja...... 61 7. Uwarunkowania wynikające z systemów infrastruktury technicznej ...... 61 7.1. Układ komunikacyjny...... 61 7.2. Infrastruktura techniczna...... 62 7.2.1. Zaopatrzenie w wodę...... 62 7.2.2. Odprowadzanie i oczyszczanie zanieczyszczeń...... 63 7.2.3. Energia cieplna...... 64 7.2.4. Sieć gazowa...... 64 7.2.5. Gospodarka odpadami stałymi...... 64 7.2.6. Sieć energetyczna...... 65 7.2.7. Sieć telekomunikacyjna...... 65 V. KIERUNKI ROZWOJU GMINY UDANIN...... 65 7.2.8. Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin...... 65 7.2.8.1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczeniu terenów...... 66 7.2.8.2. Tereny mieszkaniowe ...... 67 7.2.8.3. Osadnictwo...... 67 7.2.8.4. Tereny gospodarczo - usługowe...... 67 7.2.8.5. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej...... 68 7.2.8.6. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej...... 69 7.2.8.7. Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego....72 7.2.9. Polityka ochrony środowiska przyrodniczego...... 72

2 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

7.2.10. Fermy wiatrowe...... 74 Kierunki i zasady kształtowania leśnej przestrzeni produkcyjnej...... 75 Warunki aerosanitarne...... 76 Gospodarka wodna...... 76 Gospodarka odpadami ...... 76 7.2.10.1. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej77 7.2.10.2. Polityka społeczna gminy...... 78 7.2.10.3. Polityka gospodarcza gminy...... 79 7.2.10.4. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów krajowych 79 7.2.10.5. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny...... 79 7.2.10.6. Obszary pomników zagłady i stref ochronnych oraz obowiązujące dla nich ograniczenia działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 roku o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. nr 41,poz.412 oraz z 2002 roku nr 113,poz.984 i nr 153,poz.1271)...... 80 7.2.10.7. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji...... 80 7.2.10.8. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych...... 80 7.2.10.9. Inne obszary problemowe, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie. 80 7.2.10.10. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych...... 80 7.2.11. Strefy funkcjonalne struktury przestrzennej...... 81 7.3. Wytyczne ogólne ...... 81 7.4. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy...... 81 7.4.1. Funkcje terenów...... 81 Wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów...... 82 Strefy zakazu zabudowy...... 88 VI. REALIZACJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ...... 88 7.4.2. Obszary sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ...... 89 7.4.2.1. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 oraz obszary przestrzeni publicznej;...... 89 7.4.2.2. Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne90 7.4.3. Gospodarowanie mieniem komunalnym...... 90 7.4.4. Programy i projekty gminne...... 92 7.4.5. Promocja...... 93 VII. UZASADNIENIE PRZYJETYCH ROZWIĄZAŃ WRAZ Z SYNTEZĄ USTALEŃ STUDIUM UWARUNOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN...... 94 7.4.6. Cel i sposób opracowania studium ...... 94 7.4.7. Uzasadnienie przyjętych rozwiązań...... 96 VIII. WYKORZYSTANE MATERIAŁY...... 97

I. PODSTAWA PRAWNA

Podstawę sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin stanowi Uchwała nr XXXIV/106/2008 Rady Gminy w Udaninie z dnia 31 grudnia 2008 roku w sprawie przystąpienia do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin oraz Uchwała nr XLVI/152/2009 Rady Gminy w Udaninie z dnia 28 października 2009 roku w sprawie wprowadzenia zmiany w uchwale nr 3 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

XXXIV/106/2008 z dnia 31 grudnia 2008 roku o przystąpieniu do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin. Niniejszy projekt studium jest realizacją tej uchwały.

Ponadto podstawę prawną sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego stanowią:  Art. 7. ust.1. i Art. 18. ust.2. pkt 5. ustawy z dnia 8 marca 1990r o samorządzie gminnym. (Dz. U. z 2001r. Nr 142 poz.1591 z późniejszymi zmianami),  Art. 11 pkt 2. ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80, poz.717 z późniejszymi zmianami. )

II. ROLA I CEL OPRACOWANIA STUDIUM

Gmina Udanin posiada obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego uchwalone uchwałą Rady Gminy nr XI/43/1999 dnia 27 października 1999 roku. Zawarte w nim ustalenia i wytyczne kształtowania ładu przestrzennego i zakresu rozwoju poszczególnych funkcji uległy na przestrzeni 10 lat dezaktualizacji. Z analizy obowiązującego studium wyniknęła naturalna potrzeba zmiany ustalonych wcześniej zasięgów i stref rodzajów zabudowy oraz aktualizacja studium o nowo powstałe opracowania. Stąd też Rada Gminy po przyjęciu wniosków Wójta Gminy podjęła uchwałę przystąpieniu do opracowania studium dla terenu adminstracyjnego gminy Udanin. Niniejsze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy określić powinna politykę przestrzenną w odniesieniu do obszaru całej gminy. Problematyka studium odnosi się więc do najważniejszych problemów rozwoju przestrzennego, których rozwiązywanie należy do zadań własnych samorządu lokalnego.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest zatem instrumentem zarządzania rozwojem przestrzennym gminy Udanin dla zapewnienia optymalnych warunków życia mieszkańców, w myśl zasad zrównoważonego rozwoju oraz kształtowania ładu przestrzennego i wysokiej jakości funkcjonalno- estetycznej otoczenia. Tak rozumiana ranga studium skłania do precyzyjnego określenia roli, jaką powinno spełniać nie tylko jako ustawowo wymagany dokument, ale użyteczne narzędzie w procesie zarządzania.

Studium, w swojej kreacyjnej roli, jest okazją do określenia w jednym, kompleksowym dokumencie wizji gminy oraz wskazania działań mających doprowadzić do jej realizacji. Takie ujęcie narzuca w trakcie konstruowania wizji potrzebę analizy wszystkich uwarunkowań, w tym także tych, które wniosła dla realizacji polityki przestrzennej integracja Polski z Unią Europejską.

Sporządzanie studium jest również procesem weryfikacji realności założeń polityki władz, obiektywnych potrzeb i wymagań funkcjonalnych oraz oczekiwań mieszkańców, także w zakresie bieżących działań inwestycyjnych, w bliskiej perspektywie.

4 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Studium zawiera ustalenia, które muszą być uwzględnione przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Z mocy ustawy studium nie jest przepisem gminnym i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji administracyjnych.

Jednakże z uwagi na fakt, iż studium uchwala Rada Gminy uzyskuje ono rangę tzw. „aktu kierownictwa wewnętrznego” obligując gminę do realizowania określonej w studium polityki przestrzennej. W tym rozumieniu zawarte w nim ustalenia są na tyle precyzyjne, aby mogły stanowić merytoryczną podstawę podejmowanych przez władze decyzji w sprawie realizacji inwestycji publicznych, takich jak infrastruktura techniczna, komunikacyjna i społeczno-usługowa, a także spójnego z polityką przestrzenną określania zasad kształtowania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy może i powinno również formułować postulaty i wnioski do planu zagospodarowania przestrzennego województwa, wynikające z ochrony interesu gminy w skali regionalnej. Studium musi zawierać także odpowiedni dla swoich rozstrzygnięć materiał o charakterze informacyjnym. Proces przygotowania studium jest okazją do zinwentaryzowania, zidentyfikowania i analizy posiadanych i dostępnych materiałów. Kolejną ważną rolą studium jest szeroko rozumiane kreowanie wizerunku i promocji gminy, jako przyjaznego, atrakcyjnego dla mieszkańców i inwestorów. Obejmuje to także propagowanie koncepcji rozwoju przestrzennego dla uzyskania jej społecznej akceptacji.

Uchwalenie studium początkuje proces intensyfikacji prac nad sporządzaniem planów miejscowych. Z tego względu niezbędne będzie przyjęcie polityki w zakresie planowania miejscowego i stworzenie warunków organizacyjnych dla kompleksowego, skoordynowanego, sprawnego i wyprzedzającego negatywne zjawiska planowania rozwoju gminy Udanin.

Celem studium jest sformułowanie polityki przestrzennej Gminy Udanin, przez ustalenie zasad rozwoju i kształtowania jej struktury w zakresie:

− umożliwienia wielofunkcyjnego rozwoju z zachowaniem zasad ładu przestrzennego i zasady rozwoju zrównoważonego, − stworzenia odpowiednich warunków rozwoju infrastruktury technicznej i komunikacji, − poprawę ładu przestrzennego oraz minimalizację sytuacji kolizyjnych wynikających z przeznaczenia terenów dla różnych funkcji, − poprawa warunków życia mieszkańców gminy, − zwiększenie konkurencyjności obszaru gminy, − ochrony gruntów leśnych, − ochrony środowiska przyrodniczego,

5 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− zapewnienie możliwości rozwoju przedsiębiorczości, przy uwzględnieniu uwarunkowań wynikających z potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego a także potrzeby zwiększenia efektywności gospodarczej, − polityka przestrzenna wyrażona w niniejszej studium prowadzić ma do wykorzystania zróżnicowanych uwarunkowań i zapewnienia zrównoważonego rozwoju gminie Udanin, − studium ma służyć promocji gminy poprzez przedstawienie jej walorów, oraz możliwości lokalizowania inwestycji.

III. STRUKTURA DOKUMENTU STUDIUM

Dokument pod nazwą „studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin”, zawiera:

Część tekstową, obejmującą:

• Uwarunkowania rozwoju, • Kierunki zagospodarowania przestrzennego

Część graficzną:

• mapa kierunków rozwoju wykonana w skali 1: 10 000, stanowiące integralną część załącznika do uchwały Rady Gminy w Udaninie.

IV. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY UDANIN

1. Położenie i ogólna charakterystyka gminy Udanin

Gmina wiejska Udanin położona jest w centralnej części województwa dolnośląskiego, w powiecie średzkim, w odległości 42 km od Wrocławia i 28 km od Legnicy. Graniczy ona z gminami: • Środa Śląska (powiat średzki), • Kostomłoty (powiat średzki), • Strzegom (powiat świdnicki), • Żarów (powiat świdnicki), • Mściwojów (powiat jaworski), • Wądroże Wielkie (powiat jaworski).

Rysunek 1. Położenie gminy Udanin na tle powiatu średzkiego

6 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Źródło: „„www.ptms.org.pl”

Gmina posiada dobre powiązania komunikacyjne z sąsiednimi gminami i miastami - Świdnicą, Jaworem i Strzegomiem poprzez sieć dróg wojewódzkich i powiatowych oraz z Legnicą i Wrocławiem autostradą A-4, przebiegającą przez północną część gminy w kierunku wschód-zachód.

Rysunek 2. Gmina Udanin

Źródło: „„www.udanin.pl”

Gmina zajmuje powierzchnię 111 km² (11 071 ha), co stanowi prawie 16% powierzchni powiatu średzkiego. Sieć osadniczą gminy tworzą 23 wsie w 19 sołectwach: Damianowo, Drogomiłowice, Dziwigórz, Gościsław, Jarosław, Jarostów, Karnice, Konary, Lasek, Lusina, Łagiewniki Średzkie, Pichorowice, Piekary, Pielaszkowice, Różana, Sokolniki, Udanin, Ujazd Dolny, Ujazd Górny. Wg danych GUS, w 2006 roku gminę zamieszkiwało 5 642 osoby, co stanowiło prawie 11,5 % populacji powiatu średzkiego. Natomiast 01.01.2008 r. liczba ta spadła do 5 582 osób. Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 51 osób/km2 (powiatu – 70 mieszkańców/km2).

7 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego z 1994 r. oraz podziału Śląska na jednostki fizyczno-geograficzne W. Walczaka z 1968 i 1970 r., gmina Udanin leży w mezoregionie Równina Wrocławska, która jest jednym z dziewięciu mezoregionów makroregionu Niziny Śląskiej, wchodzącego w skład Nizin Wielkopolsko-Śląskich. Mezoregion Równina Wrocławska dzieli się dodatkowo na 3 mniejsze regiony, gdzie Udanin należy do regionu Wysoczyzna Średzka, który ma wpływ na charakterystykę klimatu i rodzaj gleb występujących w gminie.

2. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego

2.1.Morfologia

Obszar gminy Udanin leży na Bloku Przedsudeckim, gdzie niemal na całym terenie lite skały podłoża ukazują się wyspowo na powierzchni. W większości są przykryte luźnymi Osadami trzeciorzędowymi i czwartorzędowymi, o miąższości około 40m. Paleozoiczne fyllity występują wyspowo w rejonie Łagiewnik Średzkich i Jarostowa, osady plejstoceńskie leżą również w pasie między Lusiną i Jankowem, a w dolinie Cichej Wody zalegają piaski i mady rzeczne. Gmina Udanin wkracza od wschodu i północy w zasięg Równiny Wrocławskiej, a od zachodu Wysoczyzny Chojnowskiej. Cały obszar pokryty jest utworami pyłowymi lub pylastymi, dlatego też często jest narażony na rozcięcia erozyjne, spowodowane nawet małymi ciekami. Z uwagi na intensywne użytkowanie rolnicze obszar gminy zaliczany jest do erozyjnie zagrożonych. Morfologia gminy zdominowana jest przez utwory i formy pochodzenia trzecio- i czwartorzędowego, które powstały w wyniku działalności lądolodu w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Poczynając od północno – wschodnich rejonów gminy przez całą jej część centralną aż po stronę południową występują nieliczne, izolowane wzniesienia, nadające ukształtowaniu terenu charakter równiny pagórkowatej. Wzniesienia w części południowej osiągają 200 m n.p.m. Wraz ze wzrostem nachylenia pojedynczych wzniesień wyraźnie wzrasta też nachylenie ich stoków, lecz nadal występują rozległe płaskie obniżenia dolinne, co widoczne jest między miejscowościami Jenków i Konary oraz w okolicy Udanina. Pagórkowaty charakter rzeźby terenu jest wyraźnie uwarunkowany wpływami budowy podłoża. Obniżenia terenu mają wskazanie akumulacyjno - erozyjne.

2.2.Budowa geologiczna

Gmina Udanin położona jest nad Blokiem Przedsudeckim, zbudowanym z matemorficznych skał wieku prekambryjskiego oraz starszego paleozoiku - niezidentyfikowanych jednoznacznie pod względem stratygraficznym. Skały prekambru składają się z gnejsów i łupków łyszczykowych, a staropaleozoiczne - z łupków serycytowych, zieleńcowych i fyllitów. Ich strop tworzy zróżnicowaną powierzchnię erozyjną, wyniesioną lub obniżoną zrębowo w ramach szeregu dyslokacji tektonicznych. Przykrywa je, zróżnicowanej miąższości, seria osadów kenozoicznych, gdzie występuje niewielki fragment wychodni skał staropaleozoicznych.

8 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Obszar gminy pokrywają utwory młodszego trzeciorzędu oraz czwartorzędu. Główną jego część stanowią osady trzeciorzędowe lokalnie dosięgające do powierzchni terenu, których maksymalna miąższość dochodzi do 179m. Są głównie wieku neogeńskiego, z miąższą formacją mioceńską i cieńszą plioceńską. Osady miocenu dolnego składają się głównie z iłów i mułków z wkładkami węgla brunatnego, miocenu środkowego - z piasków kwarcowych przewarstwionych mułkami iłami. Najbardziej miąższe osady miocenu górnego składają się z iłów, piasków kwarcowych oraz węgli brunatnych. Osady plioceńskie, zaliczane do tzw. Serii Gozdnicy, są głównie zbudowane z piasków i żwirów, często przykrytych iłami kaolinowymi i glinami. Utwory czwartorzędowe pokrywają trzeciorzęd nieciągłą warstwą o zmiennej miąższości. Zbudowane są głównie z osadów zlodowaceń południowopolskiego i środkowpolskiego oraz młodszych w dolinach rzek.

2.3.Surowce mineralne

Gmina Udanin jest bogata w kopaliny. Na jej obszarze występują udokumentowane złoża glin ogniotrwałych i węgla brunatnego, zlokalizowane w obszarach: • Lusina – Udanin Pole Południe – złoże glin ogniotrwałych o powierzchni 168,92 ha, obejmujące miejscowość Dzwigórz z obszarami zabudowy zagrodowej i terenem zabytkowego parku podworskiego. Zasoby surowca wg dokumentacji geologicznej wynoszą 29 016 tys. ton. Jako współkopaliny występują: węgiel brunatny, surowce ilaste ceramiki budowlanej, gliny ceramiczne kamionkowe oraz kruszywa naturalne, • Lusina – Udanin Pole Północne – złoże glin ogniotrwałych. Jako współkopaliny występują: węgiel brunatny, surowce ilaste ceramiki budowlanej, gliny ceramiczne kamionkowe oraz kruszywa naturalne, • Lusina – Udanin Pole Południe Pole Północne – złoże węgla brunatnego, obejmujące część zabudowy zagrodowej we wsi Piekary. Zasoby surowca wg dokumentacji geologicznej wynoszą: 7 402,00 tys. ton dla Pola Południowego oraz 3 085,00 tys. ton dla Pola Północnego. Jako współkopaliny występują: gliny ogniotrwałe, gliny ceramiczne kamionkowe oraz kruszywa naturalne, • Różana – złoże glin ogniotrwałych. Zasoby surowca wg dokumentacji geologicznej wynoszą 7 327,00 tys. ton. Jako współkopaliny występują: węgiel brunatny, kaolin oraz kruszywa naturalne.

Dla złóż glin ogniotrwałych Lusina - Udanin Pole Południowe i Lusina - Udanin Pole Północne utworzony został teren górniczy „Jaroszów I”. Teren ten zajmuje 2 456,97 ha, co stanowi 22 % powierzchni gminy. Obejmuje swoim zasięgiem całą wieś gminną Udanin oraz wsie Piekary, Dźwigórz i część wsi Lusina. Zasięg ustanowionego terenu górniczego wydaje się być zbyt duży, co wprowadza nieuzasadnione wymogi dla istniejących obszarów już zurbanizowanych. Rozpoczęcie eksploatacji odkrywkowej złóż glin ogniotrwałych dodatkowo grozi wielkoobszarową destrukcją środowiska, co w konsekwencji może spowodować: − utratę użytków rolnych na obszarze o wybitnie korzystnych warunkach dla rolnictwa, − obniżenie poziomu wód gruntowych,

9 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− przerwanie lokalnego korytarza ekologicznego.

W granicach gminy występują również obszary perspektywiczne występowania złóż surowców mineralnych (wg „Aktualizacji inwentaryzacji surowców mineralnych gminy Udanin” opracowanej przez Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu), do których zaliczyć można: − Iły ogniotrwałe - na obszarze między Udaniem, Pichorowicami i Ujazdem Górnym. Złoża o niższej jakości, o zasobach perspektywicznych wynoszących około 15 ml ton, − Iły kamionkowe - na obszarze Różana – Udanin – Pichorowice, o zasobach perspektywicznych wynoszących około 33 ml ton, − kruszywo naturalne - w okolicach: Ujazdu Dolnego i Górnego, Pielaszkowic, na północ od Udanina, na północny-zachód od Różanej oraz w okolicach Damianowi i Piekar, − łupki szarogłazowe tyllity - w północno-zachodniej części gminy koło wsi Księżyce.

2.4.Wody powierzchniowe

Gmina Udanin leży w całości w dorzeczu Odry, której lewostronnym dopływem jest największy i najbardziej znaczący ciek gminy - rzeka Cicha Woda, w której zlewni leży prawie 80% powierzchni gminy. Jest to ciek II rzędu, przepływający w środkowo - zachodniej części gminy. Bierze swój początek na terenie gminy Strzegom w pobliżu miejscowości Goczałków na Przedgórzu Sudeckim. Na terenie gminy Udanin znajduje się jej początkowy odcinek, górna część zlewni. Tutaj zasilają Cichą Wodę jej główne dopływy: Jania (lewy dopływ) oraz Jarosławiec (Bober) z Pielaszkowickim Potokiem (dopływ prawy). Wszystkie cieki mają słabo drenujący charakter, stąd w okresach bezopadowych w zlewni obserwuje się głębokie niżówki, świadczące o słabych możliwościach retencyjnych. Niewiele jest urządzeń i obiektów służących do regulacji odpływu wód, ich zatrzymywaniu oraz poprawie ogólnie słabych warunków retencji. O wielkości przepływów Cichej Wody decydują przede wszystkim warunki naturalne. Przepływy dobowe charakteryzują się krótkookresową zmiennością. Odnawianie zasobów wodnych następuje w cyklach wydłużonych, z utrzymywaniem się skutków okresu poprzedniego. Duży wpływ na kształtowanie się niżówek letnich ma okres zimowy. Niski odpływ półrocza zimowego powoduje, że nawet wyższe od średnich opady letnie nie są w stanie formować większych wezbrań. Rozległe obszary są również odwadniane przez systemy rowów melioracyjnych.

Na omawianym obszarze zlokalizowanych jest również kilka sztucznych zbiorników wodnych, powstałych w wyniku wypełniania wodą nieczynnych wyrobisk glin i iłów. Funkcjonują jako tereny rekreacyjne oraz łowieckie. Największe z nich znajdują się w rejonie Ujazdu Górnego, Piekar i Pichorowic. Ogólna powierzchnia lustra wody wynosi 24 ha.

2.5.Wody podziemne

10 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Na obszarze gminy Udanin górny horyzont wód podziemnych jest ukształtowany niejednorodnie, ze względu na zróżnicowanie osadów w strefach przypowierzchniowych. Osady zbudowane są z pozostałości utworów czwartorzędowych i trzeciorzędowych, w związku z czym posiadają różnorodną przepuszczalność – od praktycznie nieprzepuszczalnych iłów i mułków po piaski i żwiry trzeciorzędowe lub wodnolodowcowe. Tworzą graniczące ze sobą płaty pokryte warstwą glinek pylastych – lessopodobnych. Regularny poziom wodonośny występuje w utworach przepuszczalnych. W przewadze ma charakter wód gruntowych o zwierciadle swobodnym lub okresowo napinanym podczas wysokich stanów. Zwierciadło wód sięga miejscami pod powierzchnię terenu i tworzy mokradła i obszary podmokłe. Obecnie ma to miejsce głównie w dolinach cieków, gdyż w przeważającej części rejonów dawnych mokradeł zwierciadło wód gruntowych zostało sztucznie obniżone przez melioracje odwodniające. Grubość poziomu wodonośnego zależna jest od głębokości zalegania utworów o niskiej przepuszczalności. Przeważnie bywa ona niewielka. Na wysoczyznach, nawet przy niewielkich wzniesieniach terenu, poziom wodonośny w Osadach przepuszczalnych ulega znacznemu obniżeniu, natomiast w strefach szczytowych wyższych wzgórz twardzielowych, poziom wodonośny zanika. Wody górnego horyzontu wód podziemnych są słodkie i cechują się podwyższoną zawartością żelaza lub żelaza i manganu. Płytkie, na obszarach odwadnianych mokradeł, charakteryzują się często dużą zawartością związków organicznych, a w rejonach zainwestowanych zaobserwowano substancje z zanieczyszczeń antropogenicznych.

Głównymi zbiornikami użytkowymi wód są wody wgłębne, zlokalizowane w utworach trzeciorzędowych, w piaskach lub piaskach i żwirach pomiędzy nieprzepuszczalnymi iłami lub mułkami. Zasobność tych zbiorników jest zróżnicowana, co przejawia się w uzyskiwanych wydatkach z otworów, które wahają się w granicach od ok. 1 m3/h do ponad 60 m3/h.

W zasięgu gminy występuje Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP), który podlega szczególnej ochronie jakościowej i ilościowej. Jest to: − GZWP 319 „Zbiornik Prochowice - Środa Śląska” - obejmuje swoim zasięgiem fragment górnego poziomu wodonośnego trzeciorzędu. Jest izolowany od góry iłami i pokrywami utworów czwartorzędowych o różnej miąższości. Charakteryzuje się dużą zmiennością parametrów hydrogeologicznych, spowodowaną niejednorodnym wykształceniem litologicznym i zróżnicowaną miąższością warstw wodonośnych. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne sięgają 25 000 m3/d.

2.6.Klimat

Na podstawie klasyfikacji klimatycznej Polski opracowanej przez W. Okołowicza obszar gminy znajduje się w śląsko-wielkopolskim regionie klimatycznym, znajdującym się pod wpływem oceanicznych mas powietrza oraz górskiego klimatu Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Według podziału rolniczo - klimatycznego Polski R. Gumińskiego gmina należy do dzielnicy wrocławskiej, jednej

11 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN z najcieplejszych w Polsce pod wpływem tzw. efektu fenowego, spowodowanego sąsiedztwem bariery górskiej. Zima jest krótka i łagodna, wiosna wczesna, a lato długie, suche i ciepłe.

Charakterystyka warunków klimatycznych na terenie gminy Udanin, według danych ze stacji Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) Wrocław-Starachowice: • temperatura:

− średnia temperatura roczna: 8,0 - 8,5 °C,

− średnia ilość dni gorących (powyżej 25 °C): 35,

− średnia ilość dni z przymrozkami: 110,

− średnia ilość dni mroźnych: 30,

− średnia ilość dni bardzo mroźnych (do - 10 °C): 1 – 2,

• opady:

− średnia roczna suma opadów: 560 – 620 mm, w tym:

− suma półrocza ciepłego (maj – październik): 380 - 410 mm,

− suma półrocza chłodnego (listopad – kwiecień): 170 - 220 mm,

− maksymalne opady przypadają na miesiąc lipiec lub sierpień,

Wykres 1. Gmina Udanin – rozkład średnich temperatur oraz opadów w 2006 r. według IMGW Wrocław-Starachowice.

250 25

20 200 15

150 10

100 5 0 50 -5

0 -10 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Opady atmosferyczne [mm] Temperatura powi e t r z a [ º C ]

* na podstawie danych WIOŚ zawartych w „Raporcie o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2006 r.”

• pokrywa śnieżna:

− pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio przez około 50 dni,

− zanika przeciętnie pod koniec marca,

12 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− średnia grubość pokrywy śnieżnej dochodzi do 10 cm;

• wiatry:

− przeważa kierunek wiatru zachodniego (17-20%), drugorzędne znaczenie ma kierunek południowo-zachodni (16-20%), − średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,0-3,5 m/s,

− frekwencja cisz atmosferycznych wynosi średnio 5-10%,

• okres wegetacyjny trwa ponad 220 - 230 dni i jest najdłuższy w Polsce, początek robót polnych przypada na drugą lub trzecią dekadę marca.

2.7.Gleby

Użytki rolne w gminie Udanin zajmują powierzchnię 9612 ha, co stanowi ok. 86,8% ogólnej powierzchni gminy, z czego 92 % stanowią grunty orne. Dominują gleby bardzo dobre i dobre, w związku z czym produkcja rolna ukierunkowana jest na uprawy polowe. Prawie cały obszar gminy pokrywają gleby urodzajne, klasy bonitacyjnej od I – III. Gleby słabsze występują jedynie w postaci niewielkich enklaw. Na obszarze gminy dominują gleby brunatne. Po obu stronach Cichej Wody przeważają gleby płowe, zaś pas między Jankowem, a Udaninem wypełniają gleby brunatne właściwe. Od Pichorowic w kierunku na Wierzchowice ciągnie się natomiast pas czarnych ziem.

Tabela 1. Zestawienie gruntów według klas Zestawienie gruntów według klas bonitacyjnych. bonitacyjnych 13% 19% Klasa Powierzchnia w bonitacyjna ha I 28 II 1770 III a i III b 6552 IV a i IV b 1250 V, VI 21 68% klasa I i II klasa III a i III b klasa IV, V, VI

Pod względem rolniczej przydatności dominuje kompleks pszenny dobry, miejscami bardzo dobry (w większości są to gleby bielicowe wytworzone z utworów lessowych). Jedynie w rejonie miejscowości Karnice – Jarosław – Pichorowice występują zwartym płatem (w postaci niewielkich enklaw) gleby pszenne słabe. Ponadto, głównie wzdłuż mniejszych i większych cieków, są zlokalizowane powierzchnie trwałych użytków zielonych (łąki i pastwiska), w większości zmeliorowane.

2.8.Lasy Stopień lesistości gminy Udanin (wg danych Urzędu Statystycznego we Wrocławiu) na koniec 2006 roku wynosił 4,1% (458 ha). Wskaźnik ten jest 3 razy niższy niż średnia lesistość powiatu wynosząca 12,5 % oraz aż prawie 7 razy niższy niż średnia lesistości kraju, która wynosi 28%. Niski

13 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

poziom lesistości jest zjawiskiem charakterystycznym dla gmin o dużej ilości gleb o bardzo dobrej jakości. W wyniku wieloletniej gospodarki rolnej, wypierane są bowiem pierwotne ekosystemy leśne. Większość lasów skoncentrowana jest w zachodniej części gminy na terenach Wzgórz Strzegomskich. Część środkowa i zachodnia jest prawie bezleśna, występują tam jedynie niewielkie zagajniki. Zbiorowiska leśne występujące na obszarze gminy to głównie lasy mieszane świeże, zbudowane z dębów: szypułkowego i bezszypułkowego, lipy drobnolistnej, grabu zwyczajnego oraz w mniejszej ilości świerka pospolitego. Dobrze rozwinięta warstwa krzewów składa się między innymi z głogu jednoszyjkowego i dwuszyjkowego, śliwy tarniny, trzmieliny zwyczajnej i kilku gatunków róż. W skład runa wchodzi przede wszystkim pszeniec gajowy, jarzmianka większa, przytulia leśna, kostrzewa różnolistna, kupkówka Aschersona oraz gwiazdnica wielkokwiatowa. W południowej części można zauważyć niewielkie fragmenty borów świeżych z panującą w drzewostanie sosną zwyczajną. W takich zbiorowiskach rosną między innymi pomocnik baldaszkowi i wężymord niski. Lasy państwowe w gminie Udanin administrowane są prze trzy nadleśnictwa. Część zachodnia należy do Nadleśnictwa Jawor, część północna do Nadleśnictwa Miękinia, zaś część południowa do Nadleśnictwa Świdnica. Granice nadleśnictw nie pokrywają się z podziałem administracyjnym. Lasy państwowe zajmują powierzchnię 419 ha, a prywatne 39 ha.

2.9.Świat roślinny

Zgodnie z geobotanicznym podziałem Śląska, większość obszaru gminy Udanin należy do prowincji Górskiej, podprowincja Hercyńsko – Sudecka, dział Sudecki, okręg Przedgórze Sudeckie, podokręg Strzegomski. Jedynie północno – wschodni fragment gminy należy do prowincji Niżowo – Wyżynnej, dział Bałtycki, poddział Pas Kotlin Podgórskich, kraina Kotlina Śląska, okręg Nizina Śląska, podokręg Równina Chojnowsko – Legnicko – Wrocławska. Lasy zajmują niewielką powierzchnię (ok. 4,1% pow. ogólnej gminy) i skoncentrowane są głównie w zachodniej części, na Wzgórzach Strzegomskich. W części środkowej i zachodniej występują jedynie niewielkie zagajniki. Łąki składają się z takich gatunków jak: rajgras wyniosły, stokłosa miękka, kupkówka pospolita, życica trwała, stokrotka pospolita, pępawa dwuletnia, mniszek pospolity, szczaw zwyczajny, złocień właściwy, komonica zwyczajna, marchew zwyczajna, ostrożeń warzywny i koniczyna łąkowa oraz koniczyna drobnogłówkowa. Nad ciekami rozwijają się łąki okresowo wilgotne mezo – i eutroficzne. Z traw rosną tu między innymi: trzęślica modra, śmiałek darniowy a oprócz tego dzięgiel leśny, dwa gatunki sitów - ściśniony i rozpierzchły, ostrożnie – warzywny, łąkowy, siny i błotny, wiązówka błotna, firletka poszarpana oraz komonica błotna. Na polach najczęściej spotykanymi gatunkami są: przytula czepna, gwiazdnica pospolita, maruna bezwonna, komosa biała, przetacznik perski i chwastnica jednostronna.

14 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

2.10.Świat zwierząt

Ze względu na znaczne przekształcenie środowiska naturalnego w wyniku intensywnie prowadzonej gospodarki rolnej, obszar gminy Udanin jest dość ubogi pod względem faunistycznym. Działalność rolnicza, która doprowadziła do zaniku trwałej szaty roślinnej i skromnego udziału zadrzewień i zakrzywień przyczyniła się do niewielkiej różnorodności i liczebność gatunków. Zaobserwować można jedynie nieliczne sztuki zwierzyny łownej tj. sarny, zające, bażanty i kuropatwy, których siedliska zlokalizowane są w sporadycznie występujących enklawach leśnych.

2.11.Ochrona przyrody i krajobrazu

Do podstawowych form ochrony przyrody w Polsce należy tworzenie rezerwatów przyrody, parków narodowych, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Coraz większe znaczenie mają także użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Na obszarze gminy Udanin brak jest jednak jakichkolwiek obszarowych form ochrony środowiska.

Występują tu jedynie indywidualne formy ochrony, do których należy 7 pomników przyrody. Według art. 28 ustawy o ochronie przyrody z 16 października 1991 roku pomnikami przyrody są „pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie”. Pomniki przyrody są ważnym elementem składowym krajobrazu, podnoszą jego piękno, posiadają wysokie walory dydaktyczne i edukacyjne.

Tabela 1. Rejestr pomników przyrody na terenie Gminy Udanin Obwód / wysokość Obiekt poddany Lp. Miejscowość Lokalizacja / rozpiętość Objęty ochroną ochronie (cm/m/m) Platan klonolistny teren parku 1 Konary 630/25/35 dec. 7141/18/83 (Platanus acerifolia) wiejskiego

Dąb szypułkowy przy drodze, 2 Księżyce 410/15/20 dec. 7141/15/82 (Quercus robur) 100 m od wsi

Platan klonolistny teren parku 3 Damianowo 420/20/20 dec. 7141/15/82 (Platanus acerifolia) wiejskiego

Klon srebrzysty dziedziniec Zarządzenie 4 Udanin 410/22/18 (Acer saccharium) byłego PGR Wojewody 5/88 teren starej Platan klonolistny 5 Udanin szkoły 420/25/20 dec. 7141/18/83 (Platanus acerifolia) podstawowej Zarządzenie Platan klonolistny teren parku 6 Pielaszkowice 320/24/20 Wojewody (Platanus acerifolia) podworskiego Legnickiego 5/88

15 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Zarządzenie Platan klonolistny teren parku 7 Pielaszkowice 540/23/27 Wojewody (Platanus acerifolia) podworskiego Legnickiego 5/88 Źródło: „Program Ochrony Środowiska dla powiaty średzkiego, PPD WROTECH Sp. z o.o., Wrocław 2004 r.”

Ponadto prawnej ochronie podlega wiele gatunków roślin i zwierząt. Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków roślin i zwierząt, zwłaszcza rzadkich lub zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona gatunkowa roślin obejmuje gatunki poddane ochronie ścisłej (całkowitej) oraz ochronie częściowej. W odniesieniu do dziko występujących roślin poddanych ochronie ścisłej zabrania się ich niszczenia, zrywania, ścinania, pozyskiwania i wyrywania z naturalnych stanowisk oraz ich zbywania, nabywania, przenoszenia lub wywożenia za granicę. Ochrona gatunkowa zwierząt obejmuje bardzo liczne gatunki zwierząt, które występują w stanie dzikim, a są zagrożone wyginięciem lub są rzadko spotykane. W stosunku do gatunków chronionych zabrania się m.in. umyślnego ich zabijania, płoszenia, chwytania, przetrzymywania i preparowania, niszczenia ich gniazd, nor, legowisk, filmowania i fotografowania w miejscach rozrodu. Dla niektórych skrajnie rzadkich gatunków, dodatkową ochrona otacza się miejsca ich rozrodu i stałego przebywania, wyznaczając w tym celu strefy ochrony ścisłej i częściowej. Ochronie podlegają również mrowiska w lasach.

3. Uwarunkowania historyczno-kulturowe

Gmina Udanin należy do rejonu najstarszego osadnictwa na Śląsku. Większość wsi posiada metrykę średniowieczną, a w większych miejscowościach znajdują się liczne zabytkowe kościoły i cmentarze. Bardzo żyzne ziemie sprawiały dogodne warunki dla powstawania wielkich majątków ziemskich z rozległymi założeniami parkowymi (od XVI w. powstawały rezydencje szlacheckie, które rozwijały się do czasu II-giej wojny światowej)

3.1.Dziedzictwo kulturowe i zabytki

Ustawa z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wprowadza ochronę krajobrazu kulturowego w postaci: − rezerwatów kulturowych, − parków kulturowych, − stref ochrony konserwatorskiej krajobrazu kulturowego.

Celem ochrony dóbr kultury jest ich zachowanie, należyte utrzymanie oraz społeczne, celowe wykorzystanie i udostępnienie dla celów dydaktycznych i wychowawczych tak, aby służyły nauce oraz stanowiły trwały element kultury narodowej. Dlatego też chronić należy nie tylko poszczególne obiekty, ale całe obszary o szczególnych pod względem środowiska kulturowego walorach. Celem opracowania problematyki ochrony środowiska kulturowego do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin jest:

16 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− rozpoznanie struktury krajobrazu kulturowego gminy, − określenie zagrożeń, − określenie potrzeb i warunków ochrony tych dóbr, − rewaloryzacje istniejących wartości przestrzennych, − wskazanie możliwości i kierunków kształtowania struktury krajobrazu kulturowego. Krajobraz kulturowy obok treści posiada formę, która nazywa się architekturą krajobrazu – będącą syntezą elementów przyrodniczych i działalności człowieka. Krajobraz kulturowy i jego uwarunkowania, w kategoriach konserwatorskich, powinny być traktowane jako obiekt żywy, który niesie właściwą w swej specyfice metodologię jego ochrony. Ochrona krajobrazu kulturowego jest moralnym obowiązkiem społeczeństwa w celu zachowania ważnego elementu tożsamości narodowej Polaków oraz związków społeczności lokalnych oraz regionalnych. Ochrona krajobrazu to pełna ochrona obiektu zabytkowego i jego otoczenia wraz z roślinnością i właściwymi warunkami socjologicznymi. Realna zatem ochrona środowiska kulturowego musi polegać na ochronie najcenniejszych obiektów, zespołów lub obszarów polegających na świadomym przekształcaniu reszty środowiska w taki sposób, aby tworząc nowe wartości unikać szpetoty i deformacji otoczenia. Zagrożenia wynikające z faktu, że zmieniają się formy życia społecznego i gospodarki powodują, że określone formy przestają odpowiadać potrzebom ich użytkowników (stare kuźnie, drewniane budynki, wiatraki, młyny wodne itp.) Ochrona zabytków obejmuje nie tylko poszczególne obiekty, ale także całe zespoły powiązane z otoczeniem przyrodniczym. Dlatego też ważną jest współpraca ze sobą służb konserwatorskich zabytków i przyrody. Postuluje się zatem: − wspólne działanie służb konserwatorskich zabytków i przyrody, − otoczenie troską zabytków-symboli mówiących o tożsamości danych miejscowości, − przeciwstawianie się realizacji budowli i urządzeń deformujących zespoły historyczne o dużej wartości, − wprowadzanie tablic informacyjnych o obiektach zabytkowych, alejach, drogach historycznych, szlakach handlowych, itp. Zasoby środowiska kulturowego na terenie gminy podzielono na obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz będące w ewidencji konserwatorskiej.

3.2. Ochrona konserwatorska

Na terenie gminy Udanin wyznaczono następujące strefy ochrony konserwatorskiej: • Strefa „A” pełnej ochrony konserwatorskiej obejmująca: a) zespoły kościelne (kościoły wraz z cmentarzami przykościelnymi, ogrodzeniami i zabytkowymi elementami małej architektury), b) zespoły pałacowo- folwarczne, dworsko- folwarczne, folwarczne, wraz z parkami i założeniami ogrodowymi, c) założenia ruralistyczne, w obrębie których elementy dawnego układu przestrzennego miejscowości tzn. rozplanowanie, kształt zewnętrzny zabudowy, a także jej powiązania z

17 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

zielenią i krajobrazem zachowały się w dobrym stanie i całość stanowi dużą wartość kulturową w skali lokalnej.

W strefie „A” obowiązują następujące wymogi konserwatorskie: − należy zachować historyczny układ przestrzenny (tj. rozplanowanie dróg, ulic i miedzuchów, placów, historycznych zbiorników wodnych, przebieg: linii zabudowy, kompozycję wnętrz urbanistycznych, kompozycję historycznej zieleni,) oraz poszczególne elementy tego układu (tj. historyczne nawierzchnie ulic, placów i chodników, historyczne obiekty techniczne, zabudowę i zieleń), − należy konserwować zachowane elementy układu przestrzennego, poszczególne obiekty o wartościach zabytkowych należy poddać restauracji i modernizacji technicznej z dostosowaniem obecnej lub projektowanej funkcji do wartości obiektu, a funkcje uciążliwe i degradujące wyeliminować, − należy przyznać pierwszeństwo wszelkim działaniom odtworzeniowym i rewaloryzacyjnym, − należy dostosować nową zabudowę do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie sytuacji, skali, bryły i jej formy architektonicznej (podziałów architektonicznych, proporcji powierzchni murów i otworów, opracowania elewacji, kolorystki, stolarki okien i drzwi) oraz nawiązać formami współczesnymi i stosowanymi materiałami do lokalnej tradycji architektonicznej, − nowopowstająca zabudowa winna rygorystycznie powtarzać przebieg pierwotnej linii zabudowy oraz winna być kształtowana w oparciu o dostępne materiały ikonograficzne, w nawiązaniu do zachowanej historycznej zabudowy, − nowa zabudowa nie może dominować nad zabudową historyczną, − stosować materiały występujące w lokalnym budownictwie historycznym, − należy dostosować współczesną funkcję do wartości zabytkowych zespołów budowlanych i jego poszczególnych obiektów, eliminując uciążliwe funkcje - dotyczy to również wartościowych kompozycji parkowych, nasadzeń przydrożnych, planowanych osadzeń cieków i zbiorników wodnych o wartościach historycznych, − należy usunąć obiekty dysharmonizujące lub pozostawić je do śmierci technicznej. Analogicznie należy postępować w stosunku do innych elementów zniekształcających założenie historyczne (np. błędnych nasadzeń zieleni) - należy je oznaczyć na załącznikach graficznych, − należy likwidować obiekty tymczasowe w przypadku inwestycji nowych należy preferować te z nich, które stanowią rozszerzenie lub uzupełnienie już istniejących form zainwestowania terenu, przy założeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejących już relacji oraz pod warunkiem, iż nie kolidują one z historycznym charakterem obiektu, − umieszczanie reklam lub innych tablic reklamowych nie związanych bezpośrednio z danym obiektem i stanowiących na obiekcie lub obszarze element obcy, jest bezwzględnie

18 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

zabronione. Dopuszczalne jest umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldów sklepów i zakładów w miejscach na to wyznaczonych, we właściwej, nie agresywnej formie, − inwestor przed uzyskaniem pozwolenia na budowę winien liczyć się z koniecznością zlecenia dodatkowych badań lub opracowań studialnych, archeologicznych, architektonicznych, urbanistycznych, stratygraficznych, dendrologicznych, dendrochronologicznych itp. w przypadku postawienia takich wymogów przez odpowiednie służby ochrony zabytków, − należy uporządkować wnętrza zabudowy zabytkowych zespołów budowlanych. Puste place powstałe po wyburzeniu obiektów powinny uzyskać zagospodarowanie odtworzeniowe bądź jako zieleńce wewnątrz blokowe, wg. indywidualnych projektów. Preferowana jest zieleń niska i pnąca, − wyklucza się możliwość prowadzenia napowietrznych linii teletechnicznych i energetycznych, − wyklucza się możliwość stosowania ogrodzeń betonowych i prefabrykowanych, − wszelkie zamierzenia i działania (w tym wszelkie zmiany form własności, funkcji, przebudowy, rozbudowy i remontów, zagospodarowania terenu) na obszarze strefy "A" należy konsultować i uzgadniać z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Dla zespołów kościelnych, niezależnie od powyższych uwarunkowań, jako nadrzędne obowiązują ustalenia: − obowiązuje bezwzględny priorytet wymagań i ustaleń konserwatorskich nad względami wynikającymi z działalności inwestycyjnej,

− należy zachować i konserwować zachowany zabytkowy układ przestrzenny oraz poszczególne elementy tego układu,

− nowe inwestycje dopuszczalne wyłącznie jako uzupełnienie już istniejącej formy zainwestowania terenu, przy założeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia historycznych relacji oraz pod warunkiem, iż nie kolidują one z historycznym charakterem założenia,

− obowiązuje zakaz prowadzenia działalności inwestycyjnej bez uzgodnienia z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków - wszelkie zamierzenia i działania inwestycyjne należy poprzedzić uzyskaniem wytycznych konserwatorskich i uzgodnić z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków,

− wszelkie działania podejmowane przy zabytkowym zespole wymagają pisemnego pozwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków.

Strefa wyznaczona dla zespołów kościelnych równoznaczna jest ze strefą ścisłej ochrony konserwatorskiej "W" dla zabytków archeologicznych. Na tym terenie dopuszczalne prace ziemne należy uzgadniać z Dolnośląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz prowadzić za pozwoleniem na prace archeologiczo-architektoniczne. Inwestor winien liczyć się z koniecznością zlecenia dodatkowych badań lub opracowań studialnych archeologicznych, architektonicznych, stratygraficznych, dendrochronologicznych i innych.

19 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Dla zespołów pałacowych, pałacowo-folwarcznych, dworskich, folwarcznych, wraz z parkami obowiązują dodatkowo ustalenia: − obowiązuje bezwzględny priorytet wymagań konserwatorskich nad względami wynikającymi z działalności inwestycyjnej, − należy zachować historyczny układ przestrzenny założeń oraz poszczególne elementy tego układu, − restauracja i modernizacja techniczna obiektów o wartościach zabytkowych jest możliwa pod warunkiem zachowania tych wartości i dostosowania funkcji do wartości obiektu, − zakazuje się wprowadzania przegrodzeń dzielących optycznie historyczne zespoły, − należy dążyć do odtworzenia zniszczonych elementów historycznego zespołu podworskiego,

− w przypadku inwestycji nowych dopuszczalne są te, które stanowią rozszerzenie lub uzupełnienie, istniejących form zainwestowania terenu, przy założeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejących już relacji oraz pod warunkiem, iż nie kolidują one z historycznym charakterem obiektu,

− wszelkie zamierzenia i działania (w tym wszelkie zmiany form własności, funkcji, przebudowy, rozbudowy i remontów, zagospodarowania terenu) na obszarze strefy "A" należy konsultować i uzgadniać z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków, − dla wszelkich dopuszczalnych prac ziemnych obowiązuje wymóg przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych lub archeologiczno- architektonicznych, za pozwoleniem Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Strefa "A", obejmująca historyczne założenia pałacowo-parkowe, kościelne wraz z cmentarzami, ruralistyczne, równoznaczna jest ze ścisłą strefą ochrony zabytków archeologicznych. W zakresie ochrony zabytków archeologicznych obowiązują ustalenia jak dla stanowisk archeologicznych: Wszelkie zamierzenia inwestycyjne związane z pracami ziemnymi wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych i wykopaliskowych (w uzasadnionych przypadkach wyprzedzających), przez uprawnionego archeologa, historyka architektury i odpowiednie zespoły badawcze na koszt Inwestora, za pozwoleniem konserwatorskim na prace archeologiczne i wykopaliskowe. Pozwolenie należy uzyskać przed uzyskaniem pozwolenia na budowę, a dla robót niewymagających pozwolenia na budowę - przed realizacją inwestycji, tj. przed uzyskaniem zaświadczenia potwierdzającego akceptację przyjęcia zgłoszenia wykonywania robót budowlanych. Dla planowanej zabudowy uzupełniającej obowiązuje wymóg przeprowadzenia wyprzedzających badań archeologiczno-architektonicznych. Ratownicze badania archeologiczne pozwolą określić pierwotne linie zabudowy, historyczne podziały działek, szerokość zabudowy historycznej, która winna znaleźć odzwierciedlenie w projektowanych elewacjach budynków. Należy liczyć się także z koniecznością zachowania w nowej zabudowie czy zagospodarowaniu terenu wartościowych reliktów historycznej zabudowy (piwnic, murów) i ekspozycji w nawierzchni zarysów dawnej zabudowy, wjazdów, bram itp. Nakazuje się odtworzenie historycznej zabudowy uzupełniającej zgodnie z przekazami ikonograficznymi oraz wynikami badań archeologiczno - architektonicznych.

20 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Dla obszarów i obiektów szczególnie cennych pod względem historycznym i architektonicznym należy wprowadzić program rewaloryzacji wraz z terenami przyległymi, na podstawie jednolitej koncepcji przestrzenno-architektonicznej (również uwzględniającej uporządkowanie stanu władania nieruchomościami).

• Strefa „B” ochrony konserwatorskiej – obejmującą obszary historycznych układów ruralistycznych, w obrębie których elementy dawnego układu przestrzennego miejscowości tzn. rozplanowanie, kształt zewnętrzny zabudowy, a także jej powiązania z zielenią i krajobrazem zachowały się w stosunkowo dobrym stanie i całość stanowi wartość kulturową w skali lokalnej. Działalność konserwatorska w strefie "B" zmierza do zachowania zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim zabudowy, układu dróg, podziału i sposobu zagospodarowania działek. Zmierza również do restauracji i modernizacji technicznej obiektów o wartościach kulturowych z dostosowaniem współczesnej funkcji do wartości obiektów i obszarów.

W strefie "B" obowiązują następujące wymogi konserwatorskie: − zachować i wyeksponować elementy historycznego układu przestrzennego tj. rozplanowanie dróg, ulic i placów, linie zabudowy, kompozycję: wnętrz ruralistycznych, zabudowy, zieleni, zespoły zabudowy, − zachować historyczne nawierzchnie kamienne,

− obiekty o wartościach zabytkowych poddać restauracji i modernizacji technicznej z dostosowaniem obecnej lub projektowanej funkcji do wartości obiektu, − wszelka działalność inwestycyjna musi uwzględniać istniejące już związki przestrzenne i planistyczne, − obowiązują działania odtworzeniowe i rewaloryzacyjne, zarówno w przypadku historycznego układu przestrzennego, przyrodniczych elementów krajobrazu, jaki w stosunku do historycznej struktury technicznej, instalacji wodnych, sieci komunikacyjnych, obiektów zabytkowych znajdujących się w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków i obiektów historycznych, − należy preferować te inwestycje, które stanowią rozszerzenia lub uzupełnienie już istniejących form zainwestowania terenu, przy założeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejących już relacji oraz pod warunkiem, iż nie kolidują one z historycznym charakterem obiektu i obszaru,

− przy inwestycjach związanych z modernizacją, rozbudową, przebudową obiektów istniejących wymagane jest uwzględnienie warunków kształtowania nowej zabudowy w obszarze strefy ochrony konserwatorskiej oraz zasad zachowania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury; po rozbudowie budynek winien tworzyć spójną kompozycję z istniejącą częścią (w przypadku obiektów objętych wojewódzką i gminną ewidencją zabytków obowiązują odrębne uwarunkowania), − nowa zabudowa winna być zharmonizowana z historyczną kompozycją przestrzenno-

21 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

architektoniczną w zakresie lokalizacji, rozplanowania, skali, ukształtowania bryły, w tym kształtu i wysokości dachu, poziomu posadowienia parteru, formy architektonicznej, formy i podziałów otworów okiennych i drzwiowych, materiału oraz przy nawiązaniu do historycznej zabudowy poszczególnych miejscowości, − lokalizacja nowej zabudowy w obrębie zespołów folwarcznych/zagród możliwa jest wyłącznie w miejscu nieistniejących historycznych budynków lub jako logiczne uzupełnienie czworoboku bądź układu zabudowy, − w obrębie w/w zespołów zakazuje się budowy silosów w obrębie podwórzy gospodarczych; dopuszcza się budowę silosów na tym terenie jako wbudowane w obiekty folwarczne, w formie obudowanej, w miejscu istniejących obiektów historycznych, − zakazuje się wprowadzania przegrodzeń dzielących optycznie historyczne zespoły, − nowa zabudowa nie może dominować nad zabudową historyczną, − ustala się dachy symetryczne: dwuspadowe, naczółkowe, o kącie nachylenia połaci dachowych powyżej 38°; dopuszcza się wzbogacenie formy dachu poprzez wprowadzenie świetlików, lukarn,

− należy stosować historyczny rodzaj pokrycia dachowego (dachówka ceramiczna w kolorze ceglastym); w obiektach historycznych, które posiadały inne pokrycie niż ceramiczne stosuje się pokrycie historyczne właściwe dla danego obiektu, − kolorystyka obiektów winna uwzględniać walory estetyczne otoczenia jak i rozwiązania kolorystyczne występujące w zabudowie historycznej wsi,

− elewacje należy kształtować w nawiązaniu do rozwiązań stosowanych w występujących w danej miejscowości budynkach historycznych o zachowanych walorach architektonicznych w zakresie podziałów, detalu, kolorystyki, użytych materiałów elewacyjnych - wymagane elewacje tynkowane lub ceglane, − zakaz stosowania tworzyw sztucznych (np. siding) jako materiały okładzinowe,

− elementy dysharmonizujące, nie spełniające warunków ochrony strefy konserwatorskiej oraz uniemożliwiające ekspozycję wartościowych obiektów zabytkowych, winny być usunięte lub w uzasadnionych przypadkach poddane odpowiedniej przebudowie; analogicznie należy postępować w stosunku do innych elementów zniekształcających założenie historyczne (np. błędnych nasadzeń zieleni), − zakaz budowy ogrodzeń betonowych z elementów prefabrykowanych; forma, materiał i wysokość ogrodzenia ma nawiązywać do lokalnych historycznych ogrodzeń, − zakaz lokalizacji konstrukcji wieżowych i masztów związanych z urządzeniami przekaźnikowymi telekomunikacji,

− zakaz lokalizacji dominant architektonicznych, urządzeń technicznych o gabarytach kolidujących z krajobrazem kulturowym obszaru, − dopuszcza się lokalizację silosów, zbiorników na materiały masowe na tyłach działek, osłoniętych zabudową, w miejscach nie eksponowanych, wysokość silosów nie może przekraczać wysokości historycznych obiektów,

22 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− umieszczanie reklam lub innych tablic nie związanych bezpośrednio z danym obiektem i stanowiących na obiekcie lub obszarze element obcy, jest zabronione. Dopuszczalne jest umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldów sklepów i zakładów w miejscach na to wyznaczonych, we właściwej, nie agresywnej formie,

− wyklucza się możliwość prowadzenia napowietrznych linii teletechnicznych i energetycznych, istniejące linie napowietrzne należy sukcesywnie zastępować podziemnymi,

− wprowadza się wymóg uzgadniania z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków wszelkich działań inwestycyjnych (w tym zmiany zagospodarowania terenu), remontów, przebudów i modernizacji oraz zmiany funkcji obiektów budowlanych, jak i wznoszenia nowych budynków.

Przy opracowaniu zasad kształtowania przyszłej zabudowy należy uwzględnić historyczny charakter zabudowy miejscowości i jej rozplanowania: np. mieszkaniowy, zagrodowy itp.

• Strefa „K” ochrony krajobrazu kulturowego obejmująca historyczne obszary oraz związane z nimi tereny krajobrazu przyrodniczego lub obszary o wyglądzie ukształtowanym w wyniku działalności człowieka. Działania konserwatorskie w strefie "K" obejmują restaurację zabytkowych elementów krajobrazu urządzonego, ochronę krajobrazu naturalnego, przestrzennie związanego z historycznym założeniem, ochronę form i sposobu użytkowania terenów takich jak: układ dróg, miedz, zadrzewień, alei, szpalerów, grobli, stawów, przebiegu cieków wodnych, z zaleceniem utrzymania wykształconego sposobu parcelacji gruntów i formy użytkowania:

W strefie "K" obowiązują następujące wymogi konserwatorskie: − należy zachować i wyeksponować elementy historycznego układu przestrzennego i kompozycję zieleni, nowa zabudowa winna być zharmonizowana z historyczną kompozycją przestrzenno-architektoniczną w zakresie lokalizacji, skali, bryły, formy architektonicznej, materiału oraz nawiązywać do lokalnej tradycji architektonicznej, − wszelka działalność inwestycyjna musi uwzględniać istniejące już związki przestrzenne,

− należy przyznać pierwszeństwo wszelkim działaniom odtworzeniowym i rewaloryzacyjnym, zarówno w przypadku przyrodniczych elementów krajobrazu, jak i w stosunku do historycznej struktury technicznej, instalacji wodnych, sieci komunikacyjnych oraz obiektów zabytkowych, figurujących w wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków, − należy preferować te inwestycje, które stanowią rozszerzenie lub uzupełnienie istniejących już form zainwestowania terenu, − zakazuje się lokalizacji konstrukcji wieżowych, związanych z urządzeniami przekaźnikowymi telekomunikacji, oraz innych dominant architektonicznych i urządzeń technicznych o gabarytach kolidujących z krajobrazem kulturowym obszaru, − umieszczanie reklam lub innych tablic, nie związanych bezpośrednio z danym obiektem i stanowiących element obcy na tym obszarze jest zabronione; dopuszcza się umiejscowienie tablic informacyjnych instytucji lub szyldów sklepów i zakładów w miejscach na to

23 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

wyznaczonych, we właściwej, nie agresywnej formie, − wszelkie działania inwestycyjne, polegające na wznoszeniu nowych obiektów kubaturowych oraz przebudowie i zmianie wyglądu istniejących obiektów należy uzgadniać z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

• Strefa „E” ochrony ekspozycji, obejmującą obszary stanowiące zabezpieczenie właściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych o szczególnych wartościach krajobrazowych. Działania konserwatorskie na tym obszarze polegają na ustalaniu nieprzekraczalnych gabarytów zabudowy zharmonizowanej z zespołem zabytkowym bądź ograniczeniu lub wykluczeniu zabudowy i innych elementów wysokościowych lub dysharmonizujących. Wszelkie działania inwestycyjne, polegające na wznoszeniu nowych obiektów kubaturowych oraz przebudowie i zmianie wyglądu istniejących obiektów należy uzgadniać z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

• Ochrona zabytkowych układów zieleni. Jako zieleń chroniona mogą występować: − założenia zieleni komponowanej: parki, ogrody, skwery ukształtowane przez człowieka,

− cmentarze powstałe przed 1945 rokiem,

− szpalery, aleje, pojedyncze drzewa pomnikowe dla których obowiązują następujące wymogi konserwatorskie: − zachowanie lub dążenie do scalania w historycznych granicach,

− założenia te powinny zostać zielonymi, należy lokalizować tu funkcję reprezentacyjną lub rekreacyjną, − obowiązują działania odtworzeniowe i rewaloryzacyjne,

− wszelkie działania na tych terenach, także odnośnie lokalizacji nowych obiektów, należy uzgodnić z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Na terenie cmentarzy obowiązują następujące warunki konserwatorskie: − jeżeli są one nadal użytkowane, należy zachować ich dotychczasowa funkcję,

− cmentarze nieużytkowane należy zachować jako tereny zielone,

− należy utrzymać i konserwować zachowane elementy historycznego układu przestrzennego oraz poszczególne elementy tego układu, w tym historyczne ogrodzenie, obiekty sztuki sepulkralnej, zieleń,

− nagrobki zabezpieczyć przed dewastacją i pozostawić na miejscu, ewentualnie stworzyć dla nich lapidaria lub zachować je w inny sposób uzgodniony z właściwy wojewódzkim konserwatorem zabytków,

− należy zaznaczyć w terenie obszar cmentarza poprzez ogrodzenie go w sposób trwały (funkcję ogrodzenia pełnić może zarówno twór sztuczny, np. mur, estetyczne ogrodzenie metalowe, jak i naturalne, np. żywopłot),

24 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− wszelkie zamierzenia inwestycyjne należy poprzedzić uzyskaniem wytycznych konserwatorskich, − dla terenu zabytkowych cmentarzy oraz historycznych miejsc pocmentarnych należy ustalić stanowiska archeologiczne.

W przypadku szpalerów, alei i pojedynczych okazów obowiązują wymogi konserwatorskie: − właściwa pielęgnacja zieleni,

− w przypadku szpalerów i alei usuwanie chorych i uzupełnienie układu nasadzeniami właściwych gatunków drzew.

3.3.Obiekty zabytkowe

Obiekty i obszary wpisane do rejestru zabytków objęte są wszelkimi rygorami prawnymi, wynikającymi z treści odpowiednich aktów prawnych, w tym przede wszystkim objęte są rygorami ochrony konserwatorskiej, wynikającymi z przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r., nr 162, poz. 1568). Odnośnie obiektów zabytkowych obowiązuje bezwzględny priorytet wymagań i ustaleń konserwatorskich nad względami wynikającymi z działalności inwestycyjnej. Należy dążyć do pełnej rewaloryzacji zabytków. Rygory te obowiązują niezależnie od położenia budowli czy innego wpisanego do rejestru zabytków obiektu w poszczególnych strefach ochrony konserwatorskiej. Wszelkie działania podejmowane przy zabytkach wymagają pisemnego pozwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Rewaloryzacja parków wpisanych do rejestru zabytków (odtworzenie dróg i ścieżek, nowe nasadzenia, elementy małej architektury) może odbywać się wyłącznie za pozwoleniem konserwatorskim, na podstawie projektu rewaloryzacji, opracowanego przez architekta krajobrazu.

Dla obiektów budowlanych ujętych w ewidencji zabytków, obowiązują następujące wymogi konserwatorskie: − zachować ich bryłę, kształt i geometrię dachu oraz zastosowane tradycyjne materiały budowlane, utrzymać, a w przypadku zniszczenia odtworzyć historyczny detal architektoniczny, − zachować kształt, rozmiary i rozmieszczenie otworów zgodne z historycznym wizerunkiem budyn- ku, należy utrzymać - lub odtworzyć - oryginalną stolarkę okien i drzwi, − w przypadku konieczności przebicia nowych otworów, należy je zharmonizować z zabytkową elewacją budynku, − stosować kolorystykę i materiały nawiązujące do tradycyjnych lokalnych rozwiązań, w tym cera- miczne lub tynkowe pokrycie ścian zewnętrznych; zakazuje się stosowania okładzin ściennych typu "siding", − należy stosować historyczny rodzaj pokrycia dachowego (dachówka ceramiczna w kolorze ceglastym lub inne właściwe dla danego obiektu), − elementy elewacyjne instalacji technicznych należy montować z uwzględnieniem wartości zabyt- kowych obiektów,

25 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− prowadzenie wszelkich prac budowlanych przy obiektach zabytkowych należy poprzedzić uzyskaniem wytycznych konserwatorskich, − wszelkie prace budowlane, a także zmiany funkcji obiektów i obszarów objętych ewidencją zabyt- ków należy uzgadniać z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Dla obiektów ujętych w ewidencji zabytków i znajdujących się w strefach ochrony konserwatorskiej dodatkowo obowiązują ustalenia sformułowane dla poszczególnych stref. Dla historycznych urządzeń technicznych oraz dzieł inżynieryjnych lub ich zespołów, trwale związane z miejscem posadowienia (m. in. stacje trafo) obowiązują następujące wymogi konserwatorskie: − zachowanie tych urządzeń oraz ich formy wraz z najbliższym otoczeniem, − utrzymanie ich w należytym stanie technicznym, − wszelkie prace budowlane, a także zmiany funkcji tych obiektów i obszarów należy uzgadniać z właściwym wojewódzkim konserwatorem zabytków.

Ze względu na zapewnienie właściwej ochrony krajobrazu kulturowego nowa zabudowa powinna zostać starannie wpisana w krajobraz oraz być realizowana w nawiązaniu do zasad ukształtowania obiektów o tradycyjnych, lokalnych formach; należy stosować zabudowę niewysoką (jednokondygnacyjną), ze stromymi dachami, krytymi dachówką ceramiczną lub materiałem imitującym dachówkę, przy założeniu jednolitej kolorystyki. Przy planowaniu obszarów pod nową zabudowę, szczególnie zwartych, większych kompleksów mieszkalnych, usługowych, przemysłowych należy opracować jednolitą koncepcję przestrzenną (w tym ustalenia położenia budynków względem dróg i obowiązującą linię zabudowy), uwzględniającą gabaryty budynków i sposób ukształtowania dachu (planując jednakowe spadki -lub przedział - dla wszystkich budynków powstających na danym terenie).

Tabela 3. Wykaz obiektów w wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz wpisanych do rejestru zabytków

L.p. Obiekt Adres Wiek Rejestr zabytków DAMIANOWO 1. Wyposażenie, elementy Kościół fil. św. Michała 1500, 2 poł. XVII, 1655 z dn. 7.05.66 architektoniczne Archanioła XX Kościół fil. św. Michała Archanioła 111/1-24/L 28,12,88 r. nr rejestru: 275/11/B/1-24/88 Cmentarz przykościelny XIII 900/L z dn. 16.02.90 Cmentarz parafialny poewang. wśród pól, na pn. od ok. 1888 901/L z dn. 16.02.90 wsi Zespół dworski: Dwór (nie istnieje?) XVIII 226 z dn. 31.05.50 Owczarnia, ob. obora Nr 23 1823 525/L z dn. 13.05.77 Stodoła 1850 Stodoła 1 poł. XIX Park podworski p. XIX 194 z dn. 31.05.50; 580/L z dn. 10.12.80 Zadrzewienie dębowe wokół terenu d. 2 poł. XVIII 706/L z dn. 25.06.86 łąk dworskich 4. Zbiorcza Szkoła Gminna p. XX

26 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

5. Dom mieszk. Nr 1 k. XIX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 3 p. XX 7. Dom mieszk.-gosp. Nr 7 p. XX 8. Dom mieszk. Nr 10 k. XIX 9. Dom mieszk. (świetlica) Nr 12 p. XX Stodoła Nr 12 k. XIX 10. Dom mieszk. Nr 14 k. XIX 11. Dom mieszk.-gosp. Nr 15 2 poł. XIX Obora Nr 15 k. XIX 12. Dom mieszk. Nr 16 1835 Bud. gosp. Nr 16 k. XIX 13. Dom mieszk. (restauracja) Nr 17 1904 14. Dom mieszk. Nr 21 k. XIX Stodoła Nr 21 XIX/XX Obora Nr 21 XIX/XX Bud. gosp. Nr 21 15. Dom mieszk. Nr 22 3 ćw. XIX 16. Dom mieszk.-gosp. Nr 28 k. XIX 17. Dom mieszk. Nr 29 18. Dom mieszk. Nr 30 p. XX Bud. gosp. Nr 30 k. XIX 19. Dom mieszk. Nr 31 p. XX 20. Dom mieszk. Nr 32 p. XX 21. Dom mieszk. Nr 36 XIX/XX 22. Dom mieszk.-gosp. Nr 38 k. XIX 23. Dom mieszk. Nr 40 2 poł. XIX Obora Nr 40 p. XIX 24. Dom mieszk. Nr 42 k. XIX Bud. gosp. Nr 42 p. XIX 25. Dom mieszk. Nr 47 3 ćw. XIX 26. Dom mieszk. Nr 48 k. XIX 27. Dom mieszk. Nr 48 b k. XIX 28. Dom mieszk. Nr 49 2 poł. XIX 29. Dom mieszk. Nr 51 poł. XIX DĘBNICA 1. Zabudowania gosp. Nr 1 Bud. gosp. Nr 1 2 poł. XIX Stodoła Nr 1 4 ćw. XIX 2. Dom mieszk. Nr 2 k. XIX Bud. gosp. Nr 2 l. 80-te XIX 3. Dom mieszk.-gosp. Nr 5 2 poł. XIX 4. Dom mieszk.-gosp. Nr 6 XIX/XX 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 k. XIX Bud. gosp. Nr 8 k. XIX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 9 ok.1900 7. Stodoła Nr 11 XIX/XX DROGOMIŁOWICE 1. Kościół fil. św. Józefa Oblubieńca XV, XVIII, XX 1657 z dn. 7.05.66 Kościół fil. św. Józefa Oblubieńca 110/1-5/L 28.12.88r. nowy nr rejestru: 174/110/B/1-5/88 Mur kościoła z bramą XVIII, XVIII Bramka cmentarna Cmentarz przykościelny

27 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

2. Zespół pałacowo-folwarczny: 2 poł. XIX Pałac Nr 23 ok. 1840, 1880 740/L z dn. 30.07.86 Stajnia, ob. bud. gosp. I 2 poł. XIX Stodoła, ob. bud. gosp. II 2 poł. XIX Obora 2 poł. XIX Stodoła I z d. cielętnikiem 2 poł. XIX Stodoła II, ob. magazyn 2 poł. XIX Chlewnia, ob. magazyn 2 poł. XIX Kuźnia, ob. warsztat 2 poł. XIX Park krajobrazowy l. 40-te XIX 646/L z dn. 21.12.83 3. Stodoła 2 poł. XIX 4. Dom mieszk. Nr 3 k. XIX 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 6 XIX/XX 6. Dom mieszk. Nr 17 2 poł. XIX 7. Dom mieszk. Nr 22 XVIII/XIX DŹWIGÓRZ 1. Zespół dworski: 2 poł. XIX Dwór Nr 7 1827 Oficyna mieszk. Nr 6 2 poł. XIX Obora 2 poł. XIX Stodoła I 2 poł. XIX Stodoła II 1862 Fosa z groblą i staw ozdobny XVI, poł. XIX 2. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 k. XIX 3. Dom mieszk. Nr 9 ok. 1900 4. Dukarnia Nr 1 5. Dukarnia Nr 3 GOŚCISŁAW 1. Zespół kościelny: . Kościół św. św. Szymona, Tadeusza i 1756-59, 1785, XX Judy Apostołów Kościół św. św. Szymona, Tadeusza i 228/B/03/1-12 9.12.2002 r. Judy Apostołów Kaplica w murze kościelnym XVIII Mur kościoła z bramą XVIII, k. XIX Kaplica cmentarna przedpogrzebowa k. XIX Kaplica cmentarna l. 20-te XX Cmentarz przykościelny 1759 872/L z dn. 16.02.90 kapliczka figurą św. Jana u murze Nepomucena przykościelnym 2. Cmentarz komunalny wśród pól 1935 3. Dom mieszk. Nr 1 k. XIX 4. Dom mieszk. Nr 2 k. XIX 5. Dom mieszk. Nr 3 poł. XIX 6. Dom mieszk. Nr 5 XIX/XX Bud. mieszk.-gosp. Nr 5 k. XIX Bud. gosp. Nr 5 k. XIX 7. Dom mieszk. Nr 6 p. XX 8. Dom mieszk.-gosp. Nr 7 k. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 k. XIX 10. Dom mieszk. Nr 9 poł. XIX Stodoła Nr 9 k. XIX 11. Dom mieszk-gosp., ob. sklep Nr 11 k. XIX 12. Dom mieszk. Nr 12 1 poł. XIX Stodoła, d. świetlica Nr 12 1 poł. XIX 13. Dom mieszk., d. cukiernia Nr 13 poł. XIX 14. Dom mieszk. Nr 14 1 poł. XIX Bud. gosp., d. rzeźnia Nr 13 k. XIX

28 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

15. Dom Ludowy Nr 15 1 poł. XIX, k. XIX 16. Dom mieszk.-gosp., d. szpital Nr 16 2 poł. XIX 17. Dom mieszk. Nr 18 p. XX

18. Dom mieszk. Nr 19 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 19 k. XIX Obora Nr 19 k. XIX Stodoła I Nr 19 k. XIX Stodoła II Nr 19 k. XIX 19. Zabudowania gosp. Nr 22 Obora Nr 22 2 poł. XIX Stodoła Nr 22 p. XX 20. Dom mieszk. Nr 23 XIX, p. XX Bud. gosp. Nr 23 k. XIX 21. Dom mieszk. Nr 24 1 poł. XIX 22. Dom mieszk.-gosp. Nr 24 k. XIX 23. Dom mieszk.-gosp. Nr 25 1 poł. XIX Stodoła Nr 25 2 poł. XIX 24. Dom mieszk. Nr 26 k. XIX 25. Dom mieszk. Nr 27 1 poł. XIX Stodoła Nr 27 1 poł. XIX 26. Obora Nr 28 k. XIX 27. Dom mieszk.-gosp. Nr 29 1877 28. Dom mieszk.-gosp. Nr 30 k. XIX 29. Dom mieszk. Nr 32 k. XIX Bud. gosp. Nr 32 k. XIX Bud. bramny Nr 32 1 poł. XIX 30. Dom mieszk.-gosp. Nr 33 2 poł. XIX 31. Dom mieszk.-gosp. Nr 35 poł. XIX 32. Dom mieszk. Nr 36 2 poł. XIX 33. Dom mieszk. Nr 38 XIX/XX Bud. gosp. I Nr 38 poł. XIX Bud. gosp. II Nr 38 2 poł. XIX Stodoła I Nr 38 2 poł. XIX Stodoła II Nr 38 Mur z kaplicą Nr 38 1 poł. XIX 34. Dom mieszk. Nr 39 l. 80-te XIX 35. Bud. bramny Nr 40 1 poł. XIX 36. Dom mieszk. Nr 41 k. XIX Bud. gosp. Nr 41 l. 80-te XIX 37. Dom mieszk., d. szkoła Nr 42 k. XIX 38. Stodoła Nr 43 poł. XIX 39. Dom mieszk. Nr 45 1 poł. XIX Bud. bramny Nr 45 1 poł. XIX 40. Dom mieszk. Nr 46 1 poł. XIX 41. Zagroda: Nr 47 Dom mieszk. Nr 47 l. 30-te XIX Stodoła Nr 47 2 poł. XIX Obora I Nr 47 2 poł. XIX Obora II Nr 47 2 poł. XIX 42. Dom mieszk.-gosp. Nr 49 2 poł. XIX Bud. bramny Nr 49 poł. XIX Obora Nr 49 k. XIX 43. Dom mieszk.-gosp. Nr 50 2 poł. XIX 44. Dom mieszk. Nr 52 2 poł. XIX 45. Dom mieszk.-gosp. Nr 53 k. XIX 46. Dom mieszk. Nr 54 2 poł. XIX, XX Bud. gosp. Nr 54 k. XIX

29 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

47. Dom mieszk. Nr 55 k. XIX Bud. gosp. Nr 55 k. XIX Stodoła Nr 55 k. XIX 48 Bud. gosp. na dz. nr 282 JAROSŁAW 1. Kościół fil. MB Częstochowskiej 1500, 1710, XX 615/L z dn. 28.12.88 Cmentarz przykościelny XVI 903/L z dn. 16.02.90 przy kościele krzyże pokutne 2. Zespół pałacowo-folwarczny: 2 poł. XIX 987/L z dn. 21.10.93 Pałac ok. 1860 Rządcówka, ob. dom mieszk. Nr 2 Dom mieszk. Nr 4 Bud. gosp., ob. warsztat połączony z nr 4 poł. XIX Dom mieszk. Nr 5 i 5 a Stodoła I p. XX Stodoła II p. XX Stajnia, ob. obora 4 ćw. XIX Obora 4 ćw. XIX Kuźnia p. XX Wozownia, ob. składzik 3 ćw. XIX Park pałacowy XIX 987/L z dn. 21.10.93 3. Dom mieszk. Nr 2 l. 30-te XX Magazyn k. XIX Zespół obór i stodół k. XIX 4. Dom mieszk. Nr 7 XIX/XX 5. Dom mieszk. Nr 12 k. XIX 6. Dom mieszk. Nr 14 XIX/XX 7. Dom mieszk.-gosp. Nr 17 XIX/XX 8. Dom mieszk. Nr 20 k. XIX Bud. gosp. Nr 20 k. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 23 XIX/XX 10. Dom mieszk. Nr 24 k. XIX Dom mieszk. + bud.gosp. koło nr 24 k. XIX 11. Dom mieszk. Nr 25 p. XX 12. Dom mieszk.-gosp. Nr 27 p. XX 13. Dom mieszk.-gosp. Nr 28 k. XIX 14. Dom mieszk. Nr 29 p. XX 15. Dom mieszk. Nr 31 XIX/XX Stodoła (gołębnik) Nr 31 XIX/XX 16. Dom mieszk. Nr 32 k. XIX Bud. gosp. I Nr 32 XIX/ Bud. gosp. II Nr 32 XIX/XX 17. Dom mieszk. Nr 33 XIX/XX 18. Dom mieszk.-gosp. Nr 36 XIX/XX Oficyna gosp. Nr 36 k. XIX 19. Dom mieszk. Nr 39 k. XIX Obora Nr 39 k. XIX 20. Dom mieszk.-gosp. Nr 40 k. XIX JAROSTÓW 1. Zespół pałacowo-folwarczny: 1880-90 Pałac Nr 6 ok. 1890 Bud. gosp. 1880-90 Obora 1880-90 Stajnia 1880-90 Park pałacowy 2 poł. XIX 648/L z dn. 22.12.83 2. Dom mieszk. Nr 1 3. Dom mieszk.-gosp. Nr 4 k. XIX 4. Dom mieszk.-gosp. Nr 5 k. XIX 30 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

5. Dom mieszk.-gosp. Nr 7 k. XIX 6. Dom mieszk. Nr 8 k. XIX 7. Dom mieszk.-gosp. Nr 12 2 poł. XIX 8. Dom mieszk.-gosp. Nr 13 k. XIX 9. Dom mieszk. Nr 15 2 poł. XIX Stodoła Nr 15 k. XIX 10. Dom mieszk. Nr 16 2 poł. XIX 11. Zabudowania gosp. Nr 20 k. XIX 12. Dom mieszk. Nr 21 k. XIX 13. Dom mieszk.-gosp. Nr 23 KARNICE 1. Zespół pałacowo-folwarczny: Nr 6 3 ćw. XIX Pałac 1875 741/L z dn. 30.07.86 Dom mieszk. Nr 7 ok. 1875 Obora I ze stajnią i stolarnią ok. 1875 Obora II ok. 1875 Stodoła I ok. 1875 Stodoła II ok. 1875 Kuźnia, ob. warsztat ok. 1875 Spichlerz z młynem, ob. spichlerz ok. 1875 Stajnia koni wierzchowych ok. 1875 Park podworski 2 poł. XIX 503/L z dn. 13.05.77 KONARY 1. Kościół par. Podwyższenia Krzyża XIV-XVII 1658 z dn. 7.05.66 Świętego Wyposażenie, elementy Kościół par. 109/1-34/L 28.12.88 r. nowy nr architektoniczne Podwyższenia Krzyża rejestru: 273/109/L/1-34/88 Świętego Cmentarz przykościelny XIV 899/L z dn. 16.02.90 2. Cmentarz parafialny wśród pól, na pn. od 1886 wsi 3. Cmentarz ewang.-augsb. za wsią ok. 1845 898/L z dn. 16.02.90 4. Park podworski XVIII/XIX 501/L z dn. 13.05.77 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 1 XIX/XX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 4 p. XX 7. Zabudowania gosp.: Nr 5 Stodoła I 2 poł. XIX Stodoła II k. XIX Stodoła III 2 poł. XIX 8. Dom mieszk.-gosp. Nr 6 k. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 7 l. 80-te XIX 10. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 l. 80-te XIX 11. Dom mieszk. Nr 11 2 poł. XIX 12. Dom mieszk.-gosp. Nr 16 p. XX 13. Willa Nr 17 p. XX 14. Dom mieszk. Nr 18 1909 15. Dom mieszk. Nr 19 p. XX 16. Dom mieszk. Nr 21 l. 80-te XIX Bud. gosp. Nr 21 k. XIX 17. Dom mieszk.-gosp. Nr 23 l. 80-te XIX 18. Dom mieszk.-gosp. Nr 24 XIX/XX 19. Dom mieszk. Nr 25 2 poł. XIX Obora Nr 25 k. XIX 20. Szkoła Podstawowa Nr 26 2 poł. XIX 21. Dom mieszk.-gosp. Nr 27 k. XIX 22. Dom mieszk. Nr 28 l. 20-te XX

31 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

23. Dom mieszk. Nr 30 2 poł. XIX Obora Nr 30 k. XIX Bud. gosp. Nr 30 k. XIX 24. Dom mieszk. Nr 32 k. XIX Spichlerz Nr 32 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 32 k. XIX Bramka wejściowa Nr 32 2 poł. XIX 25. Dom mieszk. Nr 34 k. XIX 26. Dom mieszk. Nr 36 p. XX 27. Dom mieszk. Nr 41 k. XIX 28. Dom mieszk. Nr 44 p. XX 29. Dom mieszk. Nr 55 k. XIX 30. Dom mieszk.-gosp. Nr 56 k. XIX 31. Dom mieszk. Nr 57 l. 80-te XIX 32. Dom mieszk.-gosp. Nr 65 XIX/XX 33. Dom mieszk. Nr 74 k. XIX Bud. mieszk.-gosp. Nr 74 k. XIX Stodoła Nr 74 k. XIX 34. Dom mieszk. Nr 77 2 poł. XIX 35. Dom mieszk.-gosp. Nr 79 k. XIX 36. Dom mieszk. Nr 83 k. XIX 37. Stodoła Nr 86 2 poł. XIX 38. Dom mieszk.-gosp. (piekarnia) Nr 87 p. XX 39. Dom mieszk. Nr 88 k. XIX Zabudowania gosp. Nr 88 k. XIX 40. Dom mieszk., d. sklep Nr 90 p. XX 41. Dom mieszk. Nr 92 p. XX Bud. gosp. Nr 92 k. XIX Stodoła Nr 92 p. XX 42. Dom mieszk. Nr 93 2 poł. XIX 43. Dom mieszk.-gosp. Nr 94 l. 80-te XIX 44. Dom mieszk. Nr 95 k. XIX 45. Dom mieszk.-gosp. Nr 96 k. XIX 46. Dom mieszk.-gosp. Nr 98 l. 80-te XIX 47. Dom mieszk.-gosp. Nr 99 2 poł. XIX 48. Dom mieszk. Nr 100 2 poł. XIX 49. Dom mieszk. Nr 101 XIX/XX 50. Stodoła Nr 102 k. XIX 51. Dom mieszk. Nr 103 k. XIX KSIĘŻYCE 1. Teren pocmentarny poza wsią XIX/XX 2. Dom mieszk. Nr 66 LASEK 1. Zespół folwarczny: Nr 8, 9, 10 2 poł. XIX, p. XX Stajnia 2 poł. XIX Obora 2 poł. XIX Stodoła I k. XIX Stodoła II k. XIX Obora II k. XIX Dom mieszkalny Nr 8 2 poł. XIX Oficyna mieszkalna Nr 9 2 poł. XIX Garaże I-II-II p. XX Dom mieszkalny II 1890 Budynek inwentarski k. XIX 2. Dom mieszk. Nr 1 k. XIX 3. Dom mieszk.-gosp. Nr 3 k. XIX 4. Obora Nr 11 poł. XIX 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 14 l. 30-te XIX 32 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

6. Dom mieszk. Nr 17 l. 20-te XIX LUSINA 1. Zespół kościelny: 616/L z dn. 28.12.88 Kościół fil. Narodzenia NMP 1500, 1731, 2 2 616/L z dn. 28.12.88 poł. XIX Wyposażenie, wystrój Kościół fil. Narodzenia 103/1-34/L 28.12.87 r. nowy nr NMP rejestru: 272/103/L/1-34 Mur wokół kościoła XVIII 616/L z dn. 28.12.88 Cmentarz przykościelny XIV 906/L z dn. 16.02.90 2. Dom mieszk., ob. warsztat Spółdzielni XVIII|XIX, k. XIX Produkcyjnej 3. Dom mieszk. Nr 1 p. XX 4. Dom mieszk. Nr 3 k. XIX 5. Dom mieszk. Nr 8 2 poł. XIX 6. Dom mieszk. Nr 10 XIX/XX . Bud. gosp. Nr 10 k. XIX 7. Dom mieszk. Nr 12 k. XIX 8. Dom mieszk. Nr 13 poł. XIX 9. Dom mieszk. Nr 15 p. XX 10. Dom mieszk. Nr 16 k. XIX 11. Dom mieszk. Nr 17 k. XIX 12. Dom mieszk. Nr 21 k. XIX Bud. gosp. I Nr 21 k. XIX Bud. gosp. II Nr 21 k. XIX 13. Dom mieszk. Nr 22 poł. XIX 14. Dom mieszk.-gosp. Nr 24 k. XIX 15. Dom mieszk. Nr 25 k. XIX 16. Dom mieszk. Nr 26 1872, k. XIX 17. Dom mieszk. Nr 27 k. XIX 18. Dom mieszk. Nr 28 k. XIX 19. Zabudowania gosp.: Nr 29 Stodoła k. XIX Bud. bramny 2 poł. XIX 20. Dom mieszk. Nr 30 k. XIX Bud. gosp. I Nr 30 k. XIX Bud. gosp. II Nr 30 k. XIX Stodoła Nr 30 k. XIX 21. Dom mieszk. Nr 34 2 poł. XIX 22. Dom mieszk. Nr 37 k. XIX 23. Dom mieszk. Nr 39 k. XIX 24. Dom mieszk.-gosp. Nr 42 k. XIX 25. Dom mieszk. Nr 44 2 poł. XIX 26. Bud. gosp. Nr 55 k. XIX 27. Bud. gosp. Nr 56 k. XIX 28. Młyn wodny, ob. bud. gosp. Nr 57 2 poł. XIX 29. Dom mieszk. Nr 58 l. 80-te XIX Bud. gosp. Nr 58 l. 80-te XIX 30. Dom mieszk. Nr 61 2 poł. XIX 31. Dom mieszk. Nr 62 k. XIX Bud. gosp. I Nr 62 k. XIX Bud. gosp. II Nr 62 k. XIX 32. Dom mieszk. Nr 64 k. XIX 33. Dom mieszk. Nr 67 XIX/XX Oficyna mieszk. Nr 67 k. XIX 34. Dom mieszk. Nr 71 2 poł. XIX 35. Bud. bramno-gosp. Nr 72 k. XIX 36. Dom mieszk. Nr 73 k. XIX

33 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

37. Dom mieszk. Nr 77 XIX/XX Bud. mieszk.-gosp. Nr 77 XIX/XX 38. Dom mieszk.-gosp. Nr 78 k. XIX Obora Nr 78 k. XIX 39. Dom mieszk. Nr 80 XIX/XX 40. Dom mieszk. Nr 82 poł. XIX Bud. gosp. Nr 82 XIX/XX 41. Stodoła Nr 83 k. XIX ŁAGIEWNIKI 1. Teren pocmentarny poza wsią XIX 2. Dom mieszk. Nr 2 XIX/XX Obórka Nr 2 k. XIX 3. Dom mieszk. Nr 3 k. XIX 4. Stodoła Nr 5 k. XIX 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 XIX/XX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 9 k. XIX 7. Dom mieszk.-gosp. Nr 10 p. XX 8. Dom mieszk.-gosp. Nr 11 k. XIX 9. Dom mieszk. Nr 12 k. XIX 10. Dom mieszk. Nr 14 k. XIX 11. Dom mieszk. Nr 17 poł. XIX PICHOROWICE 1. Kościół par. św. Mikołaja XV/XVI, 1821 Wyposażenie, rzeźba św. Jan Kościół par. św. 227/B/03/1-9 1.01.2003 r. Nepomucen przy murze Mikołaja Cmentarz przykościelny XIV 905/L z dn. 16.02.90 2. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 l. 80-te XIX 3. Dom mieszk. Nr 10 2 poł. XIX 4. Dom mieszk. Nr 12 k. XIX 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 13 poł. XIX 6. Dom mieszk. Nr 14 p. XX Bud. mieszk.-gosp. Nr 14 k. XIX Bud. gosp. Nr 14 k. XIX 7. Dom mieszk. Nr 15 p. XX Bud. gosp. Nr 15 k. XIX Stodoła Nr 15 3 ćw. XIX 8. Dom mieszk. Nr 17 2 poł. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 18 k. XIX 10. Dom mieszk.-gosp. Nr 19 k. XIX 11. Dom mieszk. Nr 20 2 poł. XIX 12. Dom mieszk.-gosp. Nr 21 k. XIX 13. Dom mieszk.-gosp. Nr 22 k. XIX Bud. mieszk.-gosp. Nr 22 k. XIX 14. Bud. mieszk.-gosp. Nr 23 k. XIX 15. Dom mieszk. Nr 27 k. XIX Obora Nr 27 k. XIX 16. Dom mieszk. Nr 52 k. XIX Obora Nr 52 k. XIX Stodoła Nr 52 k. XIX 17. Dom mieszk. Nr 53 3 ćw. XIX 18. Dom mieszk. Nr 56 k. XIX 19. Dom mieszk. Nr 57 p. XX Bud. gosp. Nr 57 p. XX 20. Dom mieszk. Nr 60 1896 Bud. gosp. Nr 60 k. XIX Obora Nr 60 k. XIX

34 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

21. Dom mieszk. Nr 61 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 61 k. XIX 22. Dom mieszk. Nr 63 k. XIX 23. Dom mieszk.-gosp. Nr 64 k. XIX Stodoła Nr 64 k. XIX 24. Dom mieszk. Nr 65 k. XIX Bud. gosp. Nr 65 k. XIX 25. Dom mieszk. Nr 66 k. XIX 26. Dom mieszk. Nr 69 2 poł. XIX 27. Dom mieszk.-gosp. Nr 70 p. XX 28. Dom mieszk. Nr 71 p. XX 29. Dom mieszk. Nr 73 k. XIX 30. Dom mieszk. Nr 74 k. XIX 31. kapliczki przy nr 58, 69 32. Dom mieszk. Nr 28 33. Dom mieszk. Nr 35 34. Dom mieszk. i gosp. Nr 42 PIEKARY 1. Kościół par. św. Jana Chrzciciela 1719, l. 80-te XIX 1662 z dn. 7.05.66 Wyposażenie, rzeźba św. Jan Kościół par. św. Jana 101-1-30/L 28.12.87r. nowy nr Nepomucen na zewnątrz, nagrobek Chrzciciela rejestru: 270/101/L/1-30 na cmentarzu Cmentarz przykościelny XIV 908/L z dn. 16.02.90 kapliczka przy kościele 2. Park podworski przy d. szkole – k. XIX 647/L z dn. 21.12.83 Udanin 1 3. Dom mieszk. Nr 1 l. 30-te XX 4. Dom mieszk., ob. magazyn zbożowy Nr 2 p. XX 5. Dom mieszk. Nr 3 p. XX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 11 k. XIX 7. Dom mieszk. Nr 14 2 poł. XIX Bud. gosp., ob. sklep Nr 14 2 poł. XIX 8. Dom mieszk. Nr 15 2 poł. XIX, XX Bud. gosp. Nr 15 XVIII Stodoła Nr 15 2 poł. XIX 9. Dom mieszk. Nr 16 l. 80-te XIX 10. Dom mieszk. Nr 17 l. 80-te XIX 11. Dom mieszk. Nr 18 k. XIX 12. Dom mieszk. Nr 19 k. XIX Bud. gosp. Nr 19 l. 80-te XIX Stodoła Nr 19 l. 80-te XIX 13. Dom mieszk. Nr 20 1876 Obora Nr 20 k. XIX 14. Dom mieszk. Nr 21 l. 80-te XIX 15. Dom mieszk. Nr 24 k. XIX 16. Dom mieszk.-gosp. Nr 27 1933 17. Dom mieszk. Nr 29 k. XIX 18. Dom mieszk. Nr 32 l. 80-te XIX Bud. gosp. Nr 32 2 poł. XIX Obora Nr 32 k. XIX 19. Dom mieszk. Nr 36 k. XIX 20. Dom mieszk. Nr 39 l. 80-te XIX Bud. gosp. I Nr 39 k. XIX Bud. gosp. II Nr 39 k. XIX Stodoła Nr 39 k. XIX 21. Dom mieszk. Nr 40 2 poł. XIX 22. Dom mieszk. Nr 42 2 poł. XIX 23. Dom mieszk. Nr 44 k. XIX

35 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

24. Dom mieszk. Nr 45 k. XIX 25. Dom mieszk. Nr 46 k. XIX PIELASZKOWICE 1. Zespół cmentarny:

Cmentarz poewang. na pn. skraju wsi XVI 904/L z dn. 16.02.90 Kaplica cmentarna 1884 Mur cmentarny i brama 1884 2. Zespół pałacowo-folwarczny: poł. XVIII, 2 poł. 502/L z dn. 5.07.02 XIX Pałac (ruina) ok. 1577, 1 poł. 502/L z dn. 5.07.02 XVIII Bud. mieszk.-gosp. Nr 50 2 poł. XIX 502/L z dn. 5.07.02 Obora Nr 51 k. XIX Bud. mieszk.-gosp. ze stajnią Nr 51 XVIII, k. XIX Spichlerz Nr 51 p. XX 502/L z dn. 5.07.02 Oficyna mieszk. z bramą Nr 52 poł. XVIII 502/L z dn. 5.07.02 Altana 2 poł. XIX 502/L z dn. 5.07.02 Stawy hodowlane 502/L z dn. 5.07.02 Park pałacowy XVIII/XIX 502/L z dn. 13.05.77; 5.07.02 Aleja grabowa na grobli poł. XVIII 3. Dom mieszk., sklep XIX/XX 4 Dom mieszk.-gosp. Nr 2 XIX 5. Dom mieszk. Nr 3 XIX/XX Bud. gosp. Nr 3 k. XIX Stodoła Nr 3 k. XIX 6. Dom mieszk. Nr 5 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 5 k. XIX Stodoła Nr 5 l. 70-te XIX 7. Dom mieszk. Nr 7 k. XIX 8. Dom mieszk. Nr 8 poł. XIX 9. Dom mieszk. Nr 9 poł. XIX 10. Dom mieszk.-gosp. Nr 12 k. XIX 11. Dom mieszk. Nr 13 k. XIX Obora Nr 13 k. XIX Stodoła Nr 13 k. XIX Bud. gosp. Nr 13 k. XIX 12. Dom mieszk.-gosp. Nr 14 k. XIX Bud. gosp. Nr 14 k. XIX Stodoła Nr 14 k. XIX 13. Dom mieszk. Nr 26 k. XIX 14. Dom mieszk.-gosp. Nr 27 2 poł. XIX 15. Dom mieszk.-gosp. Nr 29 k. XIX 16. Dom mieszk.-gosp. Nr 30 poł. XIX 17. Dom mieszk. Nr 32 XIX/XX Stodoła Nr 32 k. XIX 18. Dom mieszk.-gosp. Nr 34 poł. XIX 19. Dom mieszk.-gosp. Nr 35 poł. XIX 20. Dom mieszk. Nr 36 k. XIX 21. Dom mieszk.-gosp. Nr 38 poł. XIX Stodoła Nr 38 3 ćw. XIX 22. Dom mieszk. Nr 39 p. XX 23. Dom mieszk. Nr 40 poł. XIX Bud. gosp. Nr 40 k. XIX 24. Stodoła Nr 41 k. XIX 25. Dom mieszk., ob. sklep Nr 42 2 poł. XIX 26. Dom mieszk. Nr 48 XVIII/XIX, k. XIX 27. Dom mieszk.-gosp. Nr 53 k. XIX

36 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

RÓŻANA 1. Kościół (ruina) XV, XVII 2. Cmentarz parafialny za wsią 1887 902/L z dn. 16.02.90 Kaplica mszalna 2 poł. XIX 613/L z dn. 28.12.86 3. Zespół folwarczny: Nr 25 k. XIX Bud. mieszk.-gosp. Bud. gosp. Bud. gosp. + obora Stodoła Obora I Obora II Dom mieszk. Bud. gosp. 4. Dom mieszk. Nr 8 XIX/XX 5. Dom mieszk. Nr 9 XIX/XX 6. Dom mieszk. Nr 11 XIX/XX 7. Dom mieszk. Nr 14 1925 8. Dom mieszk. Nr 15 2 poł. XIX Stodoła Nr 15 k. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 16 l. 80-te XIX 10. Dom mieszk.-gosp. Nr 22 k. XIX 11. Dom mieszk. Nr 23 poł. XIX 12. Bud. gosp. Nr 28 poł. XIX 13. Dom mieszk. Nr 31 k. XIX 14. Zbiorcza Szkoła Gminna Nr 33 1910-15 15. Dom mieszk. Nr 36 l. 80-te XIX 16. Dom mieszk. Nr 39 XIX/XX 17. Dom mieszk., ob. sklep Nr 41 XIX/XX 18. Dom mieszk. Nr 42 XIX/XX 19. Dom mieszk. Nr 43 p. XX 20. Dom mieszk. Nr 45 k. XIX 21. Dom mieszk. Nr 47 2 poł. XIX 22. Dom mieszk. Nr 53 k. XIX Bud. gosp. Nr 53 k. XIX SOKOLNIKI 1. Dom mieszk.-gosp. Nr 3 XIX/XX 2. Dom mieszk. Nr 4 XIX/XX 3. Dom mieszk. Nr 7 p. XX Bud. gosp. Nr 7 k. XIX Stodoła Nr 7 k. XIX, XX 4. Zagroda: Nr 11 Dom mieszk. Bud. gosp. Stodoła 5. Dom mieszk. Nr 12 XIX/XX 6. Dom mieszk. Nr 15 XIX/XX Bud. mieszk.-gosp. Nr 15 XIX/XX 7. Dom mieszk. Nr 16 k. XIX 8. Dom mieszk. Nr 17 k. XIX 9. Dom mieszk. Nr 18 k. XIX 10. Dom mieszk. Nr 21 2 poł. XIX UDANIN 1. Układ ruralistyczny z nawarstwieniami XIII, ok. 1842 536/A/05 z dn. 10.06.05 archeologicznymi 2. Kościół MB Anielskiej 2 poł. XIX wyposażenie Kościół MB Anielskiej 102/1-25/L 28.12.87 r. nowy nr rejestru: 271/102/L/1-25

37 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

3. Kościół cmentarny św. Urszuli 2 poł. XIII, 1663 1667 z dn. 7.05.66 pozostałości ambony, epitafium Kościół cmentarny św. Urszuli Cmentarz przykościelny XIII 940/L z dn. 16.02.90 4. Cmentarz parafialny za wsią 1887 907/L z dn. 16.02.90 5. Cmentarz przykościelny przy kościele św. Jana 1887 Chrzciciela 6. Zespół pałacowy: Pałac Nr 14 1823-24 Oficyna mieszk. I Nr 14 2 poł. XIX Oficyna mieszk. II Nr 14 2 poł. XIX Stodoła Nr 14 k. XIX Park krajobrazowy 1840-60 506/L z dn. 13.05.77 Aleja lipowa i szpaler lipowy śródpolny poł. XIX 695/L z dn. 25.06.86 7. Willa, d. szkoła Nr 1 ok. 1910 8. Zabudowania gosp.: Nr 2 Spichlerz p. XX Bud. gosp., ob. biuro p. XX 9. Dom mieszk. Nr 3 k. XIX 10. Dom mieszk., ob. poczta Nr 3 b XIX/XX 11. Dom mieszk. (willa) Nr 11 ok. 1910 12. Dom mieszk.-gosp. Nr 16 2 poł. XIX 13. Dom mieszk.-gosp. Nr 17 2 poł. XIX 14. Dom mieszk. Nr 19 k. XIX 15. Dom mieszk. Nr 20 p. XX Bud. gosp. Nr 20 k. XIX Stodoła Nr 20 k. XIX 16. Dom mieszk. Nr 25 l. 80-te XIX Stodoła Nr 25 2 poł. XIX Obora Nr 25 2 poł. XIX 17. Dom mieszk., ob. bar Nr 30 k. XIX 18. Dom mieszk. Nr 40 k. XIX 19. Dom mieszk.-gosp. Nr 41 k. XIX 20. Dom mieszk. Nr 42 k. XIX Bud. gosp. Nr 42 k. XIX 21. Dom mieszk. Nr 45 2 poł. XIX 22. Dom mieszk. Nr 46 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 46 k. XIX Obora Nr 46 k. XIX 23. Dom mieszk. Nr 52 l. 80-te XIX Stodoła Nr 52 k. XIX 24. Dom mieszk.-gosp. Nr 53 XIX/XX 25. Dom mieszk. (świetlica) Nr 54 XIX/XX 26. Dom mieszk. Nr 58 poł. XIX Bud. mieszk. Nr 58 poł. XIX Obora I Nr 58 2 poł. XIX Obora II Nr 58 poł. XIX Stodoła I Nr 58 p. XX Stodoła II Nr 58 2 poł. XIX 27. Dom mieszk.-gosp. Nr 59 k. XIX 28. Dom mieszk. Nr 69 XIX/XX 29. Dom mieszk. Nr 71 XIX/XX 30. Dom mieszk. Nr 75 k. XIX 31. Dom mieszk. Nr 76 XIX/XX 32. Dom mieszk. Nr 80 k. XIX 33. Dom mieszk. Nr 89 l. 80-te XIX 34. Dom mieszk. Nr 103 l. 80-te XIX 35. Dom mieszk. Nr 106 p. XX

38 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

36. Dom mieszk. Nr 107 p. XX 37. Bud. gosp. Nr 108 k. XIX UJAZD DOLNY 1. Zespół pałacowo-folwarczny: 2 poł. XIX Pałac Nr 37 2 poł. XIX 742/L z dn. 30.07.86 Stajnia z oborą I i częścią mieszk. 2 poł. XIX Obora II 2 poł. XIX Cielętnik I 2 poł. XIX Cielętnik II z chlewi-kiem i stolarnią 2 poł. XIX Zespół stodół I-IV 2 poł. XIX Stodoła V z chlewikiem 2 poł. XIX Bud. gosp. 2 poł. XIX 2. Dom mieszk. Nr 3 p. XX 3. Dom mieszk. Nr 4 k. XIX 4. Dom mieszk. Nr 8 k. XIX 5. Dom mieszk.-gosp. Nr 9 2 poł.. XIX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 10 k. XIX 7. Dom mieszk. Nr 11 k. XIX 8. Dom mieszk. Nr 13 k. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 18 10. Dom mieszk. Nr 19 2 poł. XIX 11. Dom mieszk.-gosp. Nr 23 k. XIX 12. Dom mieszk.-gosp. Nr 30 k. XIX Bud. gosp. Nr 30 k. XIX 13. Bud. gosp. Nr 31 2 poł. XIX 14. Dom mieszk. Nr 33 2 poł. XIX Stodoła Nr 33 XIX/XX 15. Dom mieszk. Nr 35 2 poł. XIX 16. Dom mieszk. Nr 36 2 poł. XIX 17. Dom mieszk. Nr 37 k. XIX Stodoła I Nr 37 k. XIX Stodoła II Nr 37 k. XIX 18. Dom mieszk. Nr 41 19. Dom mieszk. Nr 43 2 poł. XIX UJAZD GÓRNY 1. Kościół par. św. Marcina XIII, 1857 1238 z dn. 21.12.64 wyposażenie Kościół par. św. 220/B/02/1-48 9.12.2002 r. Marcina Mur przy kościele 1887 Plebania Nr 40 1775, poł. XIX Cmentarz parafialny p. XIII 909/L z dn. 16.02.90 2. Stacja PKP Nr 23 p. XX

3. Dom mieszk. Nr 2 XIX/XX Bud. mieszk.-gosp. Nr 2 p. XX 4. Dom mieszk. Nr 3 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 3 k. XIX 5. Dom mieszk. Nr 4 k. XIX Bud. gosp. Nr 4 4 ćw. XIX 6. Dom mieszk.-gosp. Nr 5 4 ćw. XIX 7. Stodoła Nr 6 k. XIX 8. Dom mieszk. Nr 7 p. XX Bud. gosp. Nr 7 k. XIX 9. Dom mieszk.-gosp. Nr 8 XIX/XX Bud. gosp. Nr 8 k. XIX kapliczka przy nr 8 10. Dom mieszk. i sklep Nr 10 p. XX 11. Dom mieszk.-gosp. Nr 11 4 ćw. XIX

39 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

12. Dom mieszk. Nr 12 k. XIX 13. Dom mieszk. Nr 13 p. XX 14. Dom mieszk., ob. poczta? Nr 15 p. XX 15. Dom mieszk. Nr 16 p. XX 16. Dom mieszk., ob. restauracja Nr 29 p. XX 17. Dom mieszk.-gosp. Nr 31 k. XIX 18. Dom mieszk., ob. biblioteka Nr 39 k. XIX 19. Dom mieszk. Nr 40 4 ćw. XIX Bud. gosp. Nr 40 k. XIX 20. Dom mieszk.-gosp. Nr 52 k. XIX 21. Dom mieszk. Nr 53 2 poł. XIX 22. Dom mieszk. Nr 54 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 54 4 ćw. XIX 23. Dom mieszk.-gosp. Nr 56 2 poł.. XIX Bud. mieszk.-gosp. Nr 56 k. XIX Bud. gosp. Nr 56 XIX/XX 24. Dom mieszk. Nr 57 k. XIX 25. Dom mieszk. Nr 58 2 poł. XIX Bud. gosp. Nr 58 p. XX 26. Zabudowania gosp. Nr 59 k. XIX 27. Most z kaplicą koło nr 8 k. XIX * według danych z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków

3.4. Stanowiska archeologiczne

W obrębie chronionych stanowisk archeologicznych oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie wszelkie zamierzenia inwestycyjne wymagają przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych.

Przed uzyskaniem pozwolenia na budowę (a dla robót nie wymagających pozwolenia na budowę - przed realizacją inwestycji, tj. przed uzyskaniem zaświadczenia potwierdzającego akceptację przyjęcia zgłoszenia wykonywania robót budowlanych) należy uzyskać pozwolenie Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na przeprowadzenie ziemnych robót budowlanych na terenie zabytkowym w trybie prac konserwatorskich, które polegają na przeprowadzeniu wyprzedzających ratowniczych badań archeologicznych metodą wykopaliskową, przez uprawnionego archeologa.

Na terenie gminy Udanin wyznaczono następujące strefy ochrony konserwatorskiej: • Strefa "W" ścisłej ochrony konserwatorskiej obejmująca: a) zespoły kościelne (wraz z dawnymi cmentarzami), b) stanowiska archeologiczne o zachowanej formie krajobrazowej (grodziska), wraz z terenami przyległymi, stanowiącymi otoczenie zabytku, przewidując zakaz zabudowy, gwarantując właściwe wyeksponowanie obiektu, c) krzyże pokutne wraz z najbliższym otoczeniem (m.in. Jarosław). Dla obiektów uwzględnionych w podpunkcie b) i c) wprowadza się priorytet wymogów konserwatorskich oraz zakaz działań inwestycyjnych nie związanych bezpośrednio z konserwacją

40 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

i rewaloryzacją zabytkowego terenu - dopuszcza się jedynie prowadzenie prac porządkowych, konserwację zachowanych elementów zabytkowych celem ich ekspozycji w terenie lub zabezpieczenia przed zniszczeniem. Na terenie tym wszelkie ewentualne prace należy uzgadniać z Dolnośląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków oraz prowadzić za pozwoleniem na prace archeologiczne i wykopaliskowe. Inwestor winien liczyć się z koniecznością zlecenia dodatkowych badań lub opracowań studialnych archeologicznych, architektonicznych, stratygraficznych, dendrochronologicznych i innych.

− Strefa "OW" ochrony konserwatorskiej obejmująca tereny o stwierdzonej lub domniemanej zawartości reliktów archeologicznych.

W strefie "OW" obowiązują następujące wymogi konserwatorskie:

− wszelkie zamierzenia inwestycyjne na tym obszarze związane z pracami ziemnymi należy uzgodnić z Dolnośląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, co do konieczności ich prowadzenia pod nadzorem archeologicznym i za pozwoleniem wojewódzkiego konserwatora zabytków, − w razie konieczności ustala się wymóg przeprowadzenia wyprzedzających badań archeologicznych, − nadzór archeologiczny i ratownicze badania archeologiczne prowadzone są przez uprawnionego archeologa. Powyższe pozwolenie konserwatorskie należy uzyskać przed wydaniem pozwolenia na budowę i dla robót nie wymagających pozwolenia na budowę - przed realizacją inwestycji, tj. przed uzyskaniem zaświadczenia potwierdzającego akceptację przyjęcia zgłoszenia wykonywania robót budowlanych.

Na całym obszarze gminy obowiązuje wymóg powiadamiania przez Inwestora Wydziału Zabytków Archeologicznych WUOZ we Wrocławiu o terminie rozpoczęcia i zakończenia prac ziemnych z co najmniej 7-dniowym wyprzedzeniem, celem zorganizowania nadzoru archeologiczno-- konserwatorskiego. W przypadku wystąpienia zabytków i obiektów archeologicznych zostaną podjęte ratownicze badania wykopaliskowe, prowadzone przez uprawnionego archeologa, za pozwoleniem konserwatorskim.

Tabela 4. Wykaz stanowisk archeologicznych znajdujących się na obszarze gminy.

L.p. Numer AZP Rodzaj stanowiska Chronologia, kultura Uwagi Damianowo 1. 1/4/81-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka Brak dokładnej lokalizacji 2. 2/5/81-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu Wyprzedzające badania 3. 3/2/81-22 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 4. 4/3/81-22 Osada Późne średniowiecze 5. 5/79/80-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka 6. b.n. Kościół wraz z cmentarzem XVI w. Strefa W 7. b.n. Teren po dworze Strefa W 8. b.n. Cmentarz ewangelicki XIX w.

41 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Dębki 1. 1/7/81-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka Drogomiłowice 1. 1/49/80-23 Cmentarzysko ciałopalne Kultura łużycka Osada Okres wpływów rzymskich 2. 2/52/80-23 Znalezisko luźne Epoka kamienia 3. 4/65/80-23 Cmentarzysko Epoka kamienia Brak lokalizacji 4. 5/66/80-23 nieokreślone Epoka kamienia Brak lokalizacji 5. 6/67/80-23 nieokreślone Kultura łużycka Brak lokalizacji 6. 7/68/80-23 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka Brak lokalizacji 7. 8/69/80-23 nieokreślone Wczesne średniowiecze Brak lokalizacji 8. 9/70/80-23 nieokreślone nieokreślone Brak lokalizacji 9. 10/50/80-23 Osada Pradzieje Ślad osadnictwa Średniowiecze 10. 11/45/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; ! na NW od kultura łużycka zabudowań Łagiewnik 11. 12/46/80-23 Ślad osadnictwa Okres halsztacki, kultura łużycka 12. 13/51/80-23 Ślad osadnictwa pradzieje 13. b.n. Kościół wraz z cmentarzem XV w. Strefa W Dźwigórz 1. 1/80/81-23 Znalezisko luźne Epoka kamienia 2. 2/66/81-23 Osada Epoka brązu, kultura łużycka 3. 3/69/81-23 Cmentarzysko ciałopalne V okres epoki brązu – okres Rejestr zabytków nr halsztacki 25/583/Arch/1971 4. 4/90/81-23 nieokreślone Wczesne średniowiecze Brak lokalizacji 5. 5/57/81-23 Osada Okres halsztacki 6. 6/64/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 7. 7/65/81-23 Ślad osadnictwa Okres halsztacki; kultura łużycka 8. 8/67/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 9. 9/68/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka

10. 10/70/81-23 Osada Epoka brązu – okres halsztacki Ślad osadnictwa Średniowiecze 11. 11/71/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 12. 12/72/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 13. 13/81/81-23 Osada Okres późnorzymski Ślad osadnictwa Średniowiecze 14. 14/82/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka 15. b.n. siedziba mieszkalna XVI w. Strefa W otoczona fosą Gościsław 1. 1/1/82-23 Ślad osadnictwa Okres wpływów rzymskich pradzieje Ślad osadnictwa 2. 2/2/82-23 Osada Kultura łużycka Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 3. 3/3/82-23 Ślad osadnictwa Epoka kamienia 4. b.n. Kościół wraz z cmentarzem XVII w. Strefa W Jarosław 1. 1/62/80-23 Znalezisko luźne Epoka kamienia Brak lokalizacji 2. 2/63/80-23 Skarb XII wiek Brak lokalizacji 3. 3/64/80-23 Nieokreślone średniowiecze Brak lokalizacji 4. 4/28/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki 42 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Osada Wczesne średniowiecze 5. 5/29/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 6. 9/1/80-24 Osada Neolit Osada Okres halsztacki Osada Okres wpływów rzymskich Osada pradzieje 7. 10/2/80-24 Ślad osadnictwa Epoka kamienia Osada Kultura łużycka Ślad osadnictwa Okres wpływów rzymskich Ślad osadnictwa Pradzieje Jarostów 1. 1/36/80-23 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 2. 2/61/80-23 Nieokreślone Pradzieje Brak lokalizacji Karnice 1. 1/17/80-23 Cmentarzysko Epoka kamienia Osada? Epoka brązu; kultura łużycka 2. 2/60/80-23 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu; kultura łużycka Brak lokalizacji 3. 3/15/80-23 Osada? Pradzieje 4. 4/16/80-23 Osada XVI-XVII wiek Konary 1. 1/13/81-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka 2. 2/12/81-22 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa średniowiecze 3. 3/6/81-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, okres halsztacki; Rejestr zabytków kultura łużycka 34/582/Arch/1971 4. 4/8/81-22 Wieża mieszkalna? Średniowiecze 5. 5/9/81-22 Osada Okres wpływów rzymskich Brak lokalizacji 6. 6/10/81-22 nieokreślone Wczesne średniowiecze Brak lokalizacji 7. 7/11/81-22 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 8. 8/14/81-22 Osada Późne średniowiecze Ślad osadnictwa pradzieje 9. 9/77 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada ? Późne średniowiecze 10. b.n. Kościół wraz z cmentarzem XIV-XVII w. Strefa W 11. b.n. Cmentarz ewangelicki XIX w. Księżyce 1. 1/55/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka Wczesne średniowiecze Ślad osadnictwa 2. 2/49/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka Wczesne średniowiecze Ślad osadnictwa 3. 3/50/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka 4. 4/51/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 5. 5/53/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 6. 6/54/81-23 Ślad osadnictwa Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 7. 7/56/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka Lusina

43 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

1. 1/26/81-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 2. 2/18/81-22 Ślad osadnictwa Pradzieje 3. 3/29/81-22 Grodzisko Średniowiecze Strefa W Teren ma MPZP 4. 4/25/81-22 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 5. 5/28/81-22 Ślad osadnictwa neolit 6. 6/30/81-22 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 7. 7/31/81-22 Osada Koniec epoki brązu Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 8. 8/19/81-22 Ślad osadnictwa Okres halsztacki Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 9. 9/20/81-22 Osada? Okres halsztacki Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 10. 11/1/82-22 Osada Neolit Osada Pradzieje Osada Okres wpływów rzymskich 11. 12/2/82-22 Osada Okres wpływów rzymskich 12. 13/3/82-22 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Kultura łużycka 13 14/4/82-22 Znalezisko luźne Epoka kamienia 14. b.n. Kościół wraz z cmentarzem Od XIV w. Strefa W Pichorowice 1. 1/43/80-23 Nieokreślone Epoka brązu Ślad osadnictwa Średniowiecze 2. 2/23/81-23 Znalezisko luźne Epoka kamienia 3. 3/30/80-23 Osada Okres wpływów rzymskich Średniowiecze Ślad osadnictwa 4. 4/31/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 5. 5/32/80-23 Osada? Pradzieje Osada Późne średniowiecze 6. 6/37/80-23 Osada Pradzieje 7. 7/38/80-23 Osada Pradzieje 8. 8/39/80-23 Osada Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 9. 9/40/80-23 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze Osada Średniowiecze 10. 10/41/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki Osada Późne średniowiecze 11. 11/42/80-23 Ślad osadnictwa Neolit Osada Epoka brązu, okres halsztacki Osada Średniowiecze 12. 12/9/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 13. 13/10/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 14. 14/11/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Średniowiecze 15. 15/13/81-23 Ślad osadnictwa Neolit Osada Średniowiecze 16. 16/12/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 17. 17/14/81-23 Osada Wczesne średniowiecze 18. 18/15/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka 19. 19/16/81-23 Osada Epoka brązu - kres halsztacki; kultura łużycka 20. 20/17/81-23 Osada Wczesne średniowiecze

44 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

21. 21/18/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 22. 22/19/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 23. 23/20/81-23 Osada Epoka brązu - kres halsztacki; kultura łużycka 24. 24/21/81-23 Osada Okres przedrzymski 25. 25/22/81-23 Osada Epoka brązu - kres halsztacki; kultura łużycka 26. 26/24/81-23 Osada Okres wpływów rzymskich 27. 27/25/81-23 Ślad osadnictwa V okres epoki brązu Ślad osadnictwa pradzieje 28. 28/26/81-23 Osada Pradzieje Ślad osadnictwa Średniowiecze 29. 29/27/81-23 Ślad osadnictwa Okres halsztacki 30. 30/28/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 31. b.n. Kościół wraz z cmentarzem Od XV/XVI w. Strefa W Piekary 1. 1/43/80-23 Nieokreślone Epoka brązu Ślad osadnictwa Średniowiecze 2. 2/23/81-23 Znalezisko luźne Epoka kamienia 3. 3/30/80-23 Osada Okres wpływów rzymskich Średniowiecze Ślad osadnictwa 4. 4/31/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 5. 5/32/80-23 Osada? Pradzieje Osada Późne średniowiecze 6. 6/37/80-23 Osada Pradzieje 7. 7/38/80-23 Osada Pradzieje 8. 8/39/80-23 Osada Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 9. 9/40/80-23 Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze Osada Średniowiecze 10. 10/41/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki Osada Późne średniowiecze 11. 11/42/80-23 Ślad osadnictwa Neolit Osada Epoka brązu, okres halsztacki Osada Średniowiecze 12. 12/9/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 13. 13/10/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 14. 14/11/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Średniowiecze 15. 15/13/81-23 Ślad osadnictwa Neolit Osada Średniowiecze 16. 16/12/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 17. 17/14/81-23 Osada Wczesne średniowiecze 18. 18/15/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka 19. 19/16/81-23 Osada Epoka brązu - kres halsztacki; kultura łużycka 20. 20/17/81-23 Osada Wczesne średniowiecze 21. 21/18/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 22. 22/19/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 23. 23/20/81-23 Osada Epoka brązu - kres halsztacki;

45 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

kultura łużycka 24. 24/21/81-23 Osada Okres przedrzymski 25. 25/22/81-23 Osada Epoka brązu - kres halsztacki; kultura łużycka 26. 26/24/81-23 Osada Okres wpływów rzymskich 27. 27/25/81-23 Ślad osadnictwa V okres epoki brązu Ślad osadnictwa pradzieje 28. 28/26/81-23 Osada Pradzieje Ślad osadnictwa Średniowiecze 29. 29/27/81-23 Ślad osadnictwa Okres halsztacki 30. 30/28/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 31. b.n. Kościół wraz z cmentarzem Od XV/XVI w. Strefa W Pielaszkowice 1. 1/44/81-23 Cmentarzysko ciałopalne Młodsze okresy epoki brązu 2. 2/83/81-23 nieokreślone Epoka kamienia Brak lokalizacji 3. 3/84/81-23 Znalezisko luźne Epoka kamienia Brak lokalizacji 4. 4/85/81-23 nieokreślone Epoka brązu, okres halsztacki Brak lokalizacji 5. 5/86/81-23 grodzisko średniowiecze Brak lokalizacji 6. 6/29/81-23 Osada V okres epoki brązu, okres halsztacki 7. 7/30/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Późne średniowiecze 8. 8/31/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 9. 9/32/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 10. 10/33/81-23 Osada Okres wpływów rzymskich Osada Okres nowożytny 11. 11/34/81-23 Ślad osadnictwa Neolit Ślad osadnictwa Średniowiecze 12. 12/35/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 13. 13/36/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 14. 14/37/81-23 Osada średniowiecze 15. 15/40/81-23 Osada Okres halsztacki, kultura łużycka Ślad osadnictwa Średniowiecze 16. 16/43/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 17. 17/42/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Średniowiecze 18. 18/41/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Średniowiecze 19. 19/46/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 20 b.n. Pozostałość renesansowej Od XVI w. Strefa W siedziby obronnej otoczonej fosą 21. b.n. Zespół cmentarny Od XVI w. Różana 1. 1/65/80-22 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, kultura łużycka Rejestr zabytków 41/573/Arch/1971 2. 2/63/80-22 Ślad osadnictwa pradzieje 3. 6/64/80-22 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Późne średniowiecze 4. 4/66/80-22 Ślad osadnictwa Epoka brązu, okres halsztacki 5. 5/1/81-23 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, okres halsztacki; Rejestr zabytków kultura łużycka 42/574/Arch/1971 46 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

6. 6/2/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki Osada Średniowiecze 7. 7/5/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka Ślad osadnictwa Średniowiecze 8. 8/6/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka 9. 9/7/81-23 Osada Pradzieje 10. 10/47/80-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka 11. 11/48/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 12. b.n. Ruiny kościoła wraz z XVI w. Strefa W cmentarzem 13. b.n. dawna siedziby mieszkalna XVIII (ruiny pałacu, otoczone fosą) 14. b.n. cmnetarz XIX w. Sokolniki 1. 1/38/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Późne średniowiecze 2. 2/39/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Udanin 1. 1/8/81-23 Osada Epoka brązu; kultura łużycka Ślad osadnictwa Średniowiecze 2. 2/87/81-23 nieokreślone IV – V okres epoki brązu; kultura Brak lokalizacji łużycka 3. 3/88/81-23 nieokreślone Epoka brązu, okres halsztacki; Brak lokalizacji kultura łużycka 4. 4/89/81-23 nieokreślone Wczesne średniowiecze Brak lokalizacji 5. 5/45/81-23 Osada III okres epoki brązu Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 6. 6/47/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa średniowiecze 7. 7/48/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 8. 8/52/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 9. 9/58/81-23 Osada Pradzieje Osada Wczesne średniowiecze 10. 10/59/81-23 Osada Okres halsztacki; kultura łużycka Ślad osadnictwa Średniowiecze 11. 11/60/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Średniowiecze 12. 12/61/81-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Średniowiecze 13. 13/62/81-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka Osada średniowiecze 14. 14/63/81-23 Osada Późne sredniowiecze 15. 15/44/80-23 Ślad osadnictwa pradzieje 16. b.n. Kościół Św. Urszuli wraz z XVI w. Strefa W cmentarzem 17. b.n. Kościół? Ujazd Dolny 1. 1/18/80-23 Cmentarzysko ciałopalne Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka 2. 2/19/80-23 Ślad osadnictwa Średniowiecze Osada Nowożytność 3. 3/20/80-23 Ślad osadnictwa Późne średniowiecze Osada Nowożytność

47 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

4. 4/21/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 5. 5/22/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje 6. 6/23/80-23 Ślad osadnictwa Średniowiecze Ślad osadnictwa Nowożytność Ujazd Górny 1. 1/24/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Średniowiecze 2. 2/25/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Wczesne średniowiecze 3. 3/26/80-23 Osada Epoka brązu, okres halsztacki; kultura łużycka Ślad osadnictwa Okres wpływów rzymskich 4. 4/27/80-23 Osada Pradzieje 5. 5/33/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Ślad osadnictwa Nowożytność 6. 6/34/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje Osada Późne średniowiecze 7. 7/35/80-23 Ślad osadnictwa Pradzieje *według danych z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków

Zasób ewidencji i rejestru stanowisk archeologicznych podlega sukcesywnym uzupełnieniom i weryfikacji. Dla nowoodkrywanych stanowisk obowiązują ustalenia jak dla rozpoznanych tj. konieczność przeprowadzenia ratowniczych badań archeologicznych przez uprawnionego archeologa, za pozwoleniem konserwatorskim.

4. Uwarunkowania demograficzne 4.1.Ludność i struktura wiekowa

Obserwowany jest stały spadek ogólnej liczby mieszkańców gminy Udanin. Pod koniec 2006r. (wg danych Urzędu Statystycznego we Wrocławiu) gminę zamieszkiwały 5 642 osoby, natomiast na początku 2008 r. liczba ta spadła do 5 582. Gminę zamieszkiwało 2 845 kobiet oraz 2 797 mężczyzn. Średnia gęstość zaludnienia wynosiła 517 mieszkańców/km² (powiatu średzkiego– 70 mieszkańców/km2). Sieć osadniczą gminy tworzą 23 miejscowości (wsi i przysiółków) zgrupowane w 19 sołectwach, którego średnia wielkość wynosi 294 mieszkańców. Przeważają wsie bardzo małe (do 150 mieszkańców) oraz małe (do 300 mieszkańców) o skupionej zabudowie. Największą wsią jest Udanin liczący 944 mieszkańców. Według kryterium liczby mieszkańców wsie podzielić można na następujące grupy: I. wsie duże (powyżej 500 mieszkańców) – Udanin, Ujazd Górny, Konary, II. wsie średnie (od 300 - 500 mieszkańców) – Lusina, Pichorowice, Damianowo, Gościsław, Jarosław, III. wsie małe (od 150 - 300 mieszkańców) – Piekary, Różana, Pielaszkowice, Ujazd Dolny, Karnica, Drogomiłowice, IV. wsie bardzo małe (do 150 mieszkańców) – Jarostów, Lasek, Sokolniki, Łagiewniki, Dźwigórz.

Tabela 6. Liczba mieszkańców w poszczególnych sołectwach gminy Udanin – stan na 01.01.2008

48 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Liczba L.p. Sołectwo Przysiółek mieszkańców 1. Damianowo Księżyce 350 2. Drogomiłowice Dębnica 162 3. Dźwigórz 68 4. Gościsław 347 5. Jarosław 307 6. Jarostów 139 7. Karnica 163 8. Konary Dąbki 503 9. Lasek 110 10. Lusina 407 11. Łagiewniki 84 12. Piekary 248 13. Pielaszkowice Jańczów 227 14. Pichorowice 388 15. Różana 229 16. Sokolniki 99 17. Udanin 944 18. Ujazd Dolny 221 19. Ujazd Górny 586 Razem 5 582 Źródło: UG Udanin

Tabela 7. Liczba urodzeń w gminie Udanin w latach 1986 - 2006 * 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2006 Rok

Ilość 97 99 97 92 86 92 75 75 62 70 62 65 60 47 44 42 60 56 urodzeń

Liczba urodzeń 100 90 80 70 60 50 40 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

* dane Wydziału Edukacji, Kultury i Spraw Społecznych Starostwa Powiatowego w Środzie Śląskiej

Na obecny stan ludności w gminie ma wpływ ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego ludności na poziomie -3,2 na tysiąc mieszkańców, co świadczy, że w skali całej gminy liczba zgonów przewyższa znacznie liczbę urodzeń. Pod tym względem wskaźnik dla gminy kształtuje się dużo niżej niż w powiecie średzkim czy całym Dolnym Śląsku, gdzie wskaźniki przyrostu naturalnego w 2006

49 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN roku wynosiły odpowiednio – 0,6 i -0,9 na tysiąc mieszkańców. Ogromnym problemem w gminie jest również ujemne saldo migracji.

Tabela 8. Ludność gminy Udanin na tle regionu

Przyrost Saldo Wyszczególnienie Ogółem naturalny migracji na 1000 ludności woj. dolnośląskie 28 82 317 -0,9 -1,3 powiat średzki 49 353 -0,6 6,4 gmina Udanin 5 642 -3,2 -3,4 * dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu na dzień 31.12.2006

W strukturze płci zaznacza się przewaga mężczyzn: wskaźnik feminizacji wynosił 102 kobiety/100 mężczyzn.

Tabela 9. Struktura ludności według wieku

Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny Wyszczególnienie Ogółem suma % suma % suma % woj. dolnośląskie 28 82 317 531 839 18,5 1 897 543 65,8 452 935 15,7 powiat średzki 49 353 10 314 20,9 32 050 64,9 6 989 14,2 gmina Udanin 5 642 1 173 20,8 3 570 63,3 899 15,9 * dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu na dzień 31.12.2006 Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym

16% 21% Przedprodukcyjny

Produkcyjny

Poprodukcyjny

63%

Współczynnik przedstawiający proporcję osób w przedziale wiekowym 0-18 lat (większość z nich przebywa w domu lub uczy się) w stosunku do ludności w wieku 19-60 lat (najbardziej aktywnej produkcyjnie), wyrażający stopień obciążenia ekonomicznego ludności w wieku produkcyjnym ze strony młodych niepracujących ludzi, wynosi w krajach UE 41,4%, zaś w gminie Udanin prawie 33 %. Można też wziąć pod uwagę wskaźnik “zależności” osób w wieku powyżej 60 roku życia. Wyraża on proporcję ludności w wieku powyżej 60 lat (których większość stanowią emeryci lub renciści) do ludności w wieku od 19 do 60 lat, tj. najbardziej czynnych zawodowo. Ten wskaźnik mierzy stopień ekonomicznego obciążenia ludności w wieku produkcyjnym ze strony dorosłej ludności niepracującej. Ten wskaźnik dla krajów UE wynosi 39,2%, zaś w gminie Udanin 25,2%, co dla tego regionu oznacza potencjał ekonomiczny, jakim jest relatywnie młody wiek jego mieszkańców.

50 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

4.2.Mieszkalnictwo / Warunki mieszkaniowe

Zasoby mieszkaniowe na obszarze gminy pochodzą głównie z okresu przedwojennego, przy czym przeszło połowę stanowią domy mieszkalne bądź mieszkalno-gospodarcze w zabudowie zagrodowej: − zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna pochodząca głównie z lat 60-tych i 70-tych dla pracowników byłych PGR we wsiach: Udanin (S.M. Amin), Ujazd Górny (S.M. Jawor), Karnice, Jarosław, Drogomiłowice, Damianowo. − domy mieszkalne w zabudowie zagrodowej i zabudowie mieszkalno-rzemieślniczej (po kilka obiektów w większych wsiach). Budynki pochodzące z 2-giej połowy XIX i pocz. XX w. objęte są ochroną konserwatorską ze względu na walory kulturowe. Najczęściej są one w złym stanie technicznym i wymagają kompleksowych prac rewaloryzacyjnych, w celu utrzymania zasobu mieszkaniowego. Powierzchniowe standardy mieszkaniowe w gminie Udanin nie są, jak na tereny wiejskie, szczególnie wysokie. Średnia wielkość mieszkania w 2006 r. wynosiła 83,3 m² powierzchni użytkowej (w powiecie średzkim 78,7 m²). Na jedno mieszkanie przypadało jednak 3,33 osoby. Na 1 mieszkańca przypadały 24,1 m² powierzchni użytkowej (w powiecie średzkim 23,8 m2).

Tabela 10. Warunki mieszkaniowe ludności gminy Udanin na tle regionu

Przeciętna powierzchnia użytkowa Przeciętna liczba osób mieszkania w m2 Wyszczególnienie na 1 mieszkanie na 1 izbę ogółem na 1 osobę 2006 2006 2006 2006 woj. dolnośląskie 2,83 0,79 66,2 23,4 powiat średzki 3,31 0,81 78,7 23,8 gmina Udanin 3,46 0,81 83,3 24,1 * dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu na dzień 31.12.2006

Według danych z Urzędu Statystycznego we Wrocławiu wielkość zasobów mieszkaniowych w gminie Udanin na koniec roku 2006 wynosiła 1633 mieszkań. Przeciętna powierzchnia użytkowa tych mieszkań to 136 m2, przypadająca średnio na 4 izby. W 2006 roku w gminie Udanin oddano do użytku 4 mieszkania. Były to mieszkania w budynkach indywidualnych, a ich przeciętna powierzchnia użytkowa wynosiła 139,8 m2.

Biorąc pod uwagę zmniejszającą się liczbę ludności w poszczególnych wsiach, znaczne oddalenie gminy od dużych ośrodków miejskich (takich jak Wrocław i Legnica), niedużą atrakcyjność terenu gminy pod względem walorów turystycznych (brak dużych kompleksów leśnych) nie należy spodziewać się w najbliższym czasie większego ruchu budowlanego w zakresie budownictwa mieszkaniowego. Przyrostu zasobów mieszkaniowych można spodziewać się jedynie w większych wsiach, takich jak Udanin, Ujazd Górny czy Konary.

4.3.Zatrudnienie 51 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Na terenie gminy Udanin w 2006 roku (dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu) zatrudnionych było (bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób i bez rolników indywidualnych) 319 osób (w tym 138 kobiet), z czego najwięcej zatrudnionych było w usługach nierynkowych oraz przemyśle i budownictwie.

Tabela 11. Struktura zatrudnienia

Struktura zatrudnienia wg sektorów ekonomicznych 21% 35% Rolnictwo, łowiectwo i Usługi rynkowe Pracujący ogółem Usługi nierynkowe 10% 34% Przemysł i budownictwo rolnictw o, łow iectw o i leśnictw o przemysł i budow nictw o leśnictwo 319 67 107 32 113 usługi rynkow e usługi nierynkow e Dane: Urząd Statystyczny we Wrocławiu na dzień 31.12.2006 r. Na terenie gminy Udanin w rejestrze ewidencji działalności gospodarczej w 2006 r. figurowały 427 podmioty gospodarcze (dane Urzędu Statystycznego we Wrocławiu za 2006 r.), z czego ponad 98% należało do sektora prywatnego. Wśród zarejestrowanych w gminie podmiotów gospodarki narodowej dominują osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – 347 osób (85 % ogółu zarejestrowanych) oraz: − spółki handlowe – 8 osób, − spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego – 11 osób, − spółdzielnie – 25 osób, − fundacje – 4 osoby, − stowarzyszenia i organizacje społeczne – 14 osób. Wśród w/w podmiotów gospodarczych dominują firmy zajmujące się handlem i naprawami (29%) oraz przemysłem (16%) i przetwórstwem przemysłowym (15%). Dane te nie uwzględniają jednak osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne.

52 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Podmioty gospodarki narodowej wg wybranych sekcji 9% 8% 1% rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo

8% przem ysł 16% przetwórstwo przemysłowe 2% budownictwo

handel i naprawy

hotele i restauracje

15% transport, gospodarka m agazynowa 29% posrednictwo finansowe

obsługa nieruchomości i firm 12%

Dane: Urząd Statystyczny we Wrocławiu na dzień 31.12.2006 r.

Wśród zarejestrowanych podmiotów gospodarczych przeważają firmy małe, zatrudniające mniej niż 10 osób (niemal 98 % wszystkich zarejestrowanych podmiotów), a tylko 2 przedsiębiorstwa należą do średnich (powyżej 50 zatrudnionych).

Według danych z 2006 roku, nieuwzględniających osób prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne, działalność gospodarczą na terenie gminy prowadzi 347 osób fizycznych. Przy czym prawie 40% z nich zajmuje się handlem i naprawami, a co piąta przetwórstwem przemysłowym.

Osoby fizyczne prowadące działalność gospodarczą w g sekcji 10% 20% przetw órstw o przemysłow e 2% budow nictw o 11% handel i napraw y

2% hotele i restauracje

18% transport, gospodarka magazynow a posrednictw o finansow e

obsługa nieruchomości i firm 37%

Dane: Urząd Statystyczny we Wrocławiu na dzień 31.12.2006 r.

4.4.Bezrobocie

W gminie Udanin, podobnie jak w skali całego kraju, kluczowym problemem jest wysoki poziom bezrobocia, szczególnie wśród kobiet, osób młodych oraz osób z niskimi kwalifikacjami. W ostatnich latach (2003 – 2006) obserwuje się jednak jego stały spadek, który jest rezultatem aktywności Powiatowego Urzędu Pracy oraz tworzenia programów na rzecz przeciwdziałania

53 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN bezrobociu. Zmniejszenie bezrobocia wynika także ze wzrostu inwestycji gospodarczych w powiecie średzkim (szczególnie dzięki utworzeniu na terenie gminy Środa Śląska podstrefy specjalnej strefy ekonomicznej w Legnicy).

Tabela 12. Bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy 2003 – 2006.

Liczba Rok Liczba bezrobotnych bezrobotnych 650 2003 604 600 2004 593 550 2005 506 500 450 2006 395 400 350 2003 2004 2005 2006

Źródło: dane Powiatowego Urzędu Pracy w Środzie Śląskiej

Według danych Urzędu Statystycznego we Wrocławiu w 2006 roku liczba bezrobotnych w gminie wynosiła 395 osób. Liczba ta nie daje jednak pełnego obrazu sytuacji na rynku pracy, gdyż nie pokazuje tzw. ukrytego bezrobocia zamaskowanego poprzez rzekome zatrudnienie w domowych gospodarstwach rolnych lub z braku rejestracji osób, które utraciły prawo do zasiłków i poszukują pracy samodzielnie, głównie na zasadzie prac dorywczych lub rezygnują z ubezpieczenia społecznego na rzecz braku konieczności okresowego podpisywania list w PUP. Wyższe bezrobocie wśród kobiet jest zjawiskiem obserwowanym praktycznie od początku lat 90-tych. Jego przyczyn należy dopatrywać się w procesach restrukturyzacji przemysłu i wprowadzeniu reform rządowych, poprzez które nastąpiła ogromna redukcja etatów, zwłaszcza w zawodach wykonywanych w większości przez kobiety. Dodatkowo na lokalnym rynku pracy dominują przedsiębiorstwa, które angażują głównie mężczyzn.

Obserwacja danych statystycznych uzyskanych z Urzędu Statystycznego we Wrocławiu umożliwia nie tylko określenie rozmiarów bezrobocia w gminie, ale także rozpoznanie struktury osób bezrobotnych będącej odzwierciedleniem uwarunkowań ekonomicznych, demograficznych i społeczno – zawodowych kształtujących to zjawisko.

Ważnym wskaźnikiem struktury bezrobocia jest wiek osób zarejestrowanych. Ponad połowa bezrobotnych w gminie Udanin to osoby, które nie ukończyły 35 lat. Wysoki poziom bezrobocia wśród młodych ludzi może być spowodowany wejściem na rynek pracy młodzieży z tzw. „wyżu demograficznego” oraz stale zmniejszającą się liczbą ofert pracy przeznaczonych dla ludzi bez doświadczenia zawodowego. Z drugiej strony należy jednak zauważyć, iż młode zasoby siły roboczej posiadają wiele zalet, wśród których wymienia się przede wszystkim łatwość przystosowania się do zmian środowiska pracy, czy wyższą od przeciętnej mobilność zawodową, edukacyjną i terytorialną.

Jednocześnie warto wskazać, iż tak wysoki udział młodych ludzi wśród osób bezrobotnych powoduje straty w gospodarce powiatu, ponieważ znaczna część dynamicznych

54 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN zasobów pracy pozostaje niewykorzystana, a część wykwalifikowanych młodych ludzi wyjeżdża do innych krajów UE w poszukiwaniu pracy.

Tabela 13. Bezrobotni zarejestrowani Struktura bezrobotnych wg wieku według wieku 9% < 24 25% W wieku 24-34 Ogółem 25% < 24 24-34 35-44 45-54 > 55 35-44

45-54 395 99 101 61 99 35 >55 Dane: Urząd Statystyczny we Wrocławiu na dzień 31.12.2006 r. 26% 15%

Wśród osób bezrobotnych istotny jest również poziom wykształcenia, który w znacznym stopniu decyduje o szansach na rynku pracy. W czasie recesji osoby z niskim wykształceniem i bez kwalifikacji są często zastępowane przez osoby o wysokich kwalifikacjach, których umiejętności bezpośrednio odpowiadają wymaganiom pracodawców. W 2006 roku (wg danych Urzędu Statystycznego we Wrocławiu) w gminie Udanin najmniej liczną grupę bezrobotnych stanowiły osoby z wykształceniem wyższym (4%), co potwierdza występującą na rynku zależność: im wyższe kwalifikacje tym większe szanse na podjęcie zatrudnienia. Wśród zarejestrowanych dominowały natomiast osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (36% ogółu) oraz gimnazjalnym i poniżej (33%). Stosunkowo dużym udziałem charakteryzowała się również grupa osób z wykształceniem średnim zawodowym (20%). Jest to zjawisko niekorzystne, gdyż osoby słabo wykształcone niechętnie doskonalą się zawodowo i zmieniają kwalifikacje, co znacznie utrudnia im znalezienie pracy.

Tabela 14. Bezrobotni zarejestrowani wg 395 14 79 29 144 129 wykształcenia Dane: Urząd Statystyczny we Wrocławiu na dzień 31.12.06r. Z wykształceniem

Ogółem Struktura bezrobocia wg wykształcenia wyższym 4% w yższe

zasadniczym 33%

20% średnie zaw odow e średnim zawodowym średnim

średnim ogólnokształcącymśrednim średnie ogólnokształcące 7% zasadnicze gimnazjalnym,podstawowym, niepełnym gimnazjalne, podstaw ow e i 36% niepełne podstaw ow e podstawowym Kolejną ważną cechą charakteryzującą bezrobocie ze względu na jego uciążliwość społeczną jest również długość okresu pozostawania bez pracy. W analizie rynku pracy wyróżnia się na ogół cztery typy zjawiska bezrobocia:

55 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− bezrobocie krótkookresowe – do 3 miesięcy, − bezrobocie średniookresowe – 3 do 6 miesięcy, − bezrobocie długookresowe – 6 do 12 miesięcy, − bezrobocie długotrwałe (chroniczne) – pow. 12 miesięcy. W szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy znajdują się osoby długotrwale bezrobotne. Za przejaw długotrwałego bezrobocia najczęściej przyjmuje się ponad roczny okres bezskutecznego poszukiwania pracy, przy czym w przypadku kiedy okres ten przedłuża się do ponad dwóch lat, wówczas mówi się nawet o chronicznym bezrobociu. Czym dłuższa przerwa w pracy, tym mniejsze szanse na jej ponowne uzyskanie. Rosnące wymagania pracodawców, zmiany technik i organizacji prac, konieczność uzupełnienia kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu nie są czynnikami sprzyjającymi skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Im dłużej ktoś pozostaje bezrobotny, tym mniej staje się interesujący dla ewentualnych pracodawców, ponieważ jego wiadomości i doświadczenia ulegają dezaktualizacji. Oznacza to, ze bezrobocie nie jest tylko efektem złej sytuacji gospodarczej, ale ma również przyczyny strukturalne. Długotrwałe bezrobocie przynosi w następstwie wielorakie konsekwencje społeczno- ekonomiczne, m.in. deprawację sfery materialnej, zmiany w sferze psychospołecznej i psychosomatycznej bezrobotnych, zachowania dewiacyjne i patologiczne (alkoholizm, narkomania, przestępstwa kryminalne). W miarę wydłużania się czasu pozostawania bez pracy znikają aktywne postawy poszukiwania pracy i dochodzi do marginalizacji i zubożenia jednostki lub nawet całej rodziny. 395 89 64 57 56 129 Dane: Urząd Statystyczny we Wrocławiu na dzień 31.12.06 r.

Struktura bezrobocia wg czasu pozostawania bez pracy

23% 33% < 3 miesiące

3 - 6 miesięcy

6 - 12 miesięcy

16% 12 - 24 miesięcy

Tabela 15. Bezrobotni zarejestrowani wg > 24 miesiące czasu pozostawania bez pracy 14% 14% Wg czasu pozostawania bez pracy Ogółem < 3 miesiące < > 24miesiące > 3 -6miesięcy3 6 -12miesięcy6 12 -miesięcy12 14

Z analiz przeprowadzonych w 2006 roku wynika, iż czas pozostawania bez pracy stanowi jeden z poważniejszych problemów gminy Udanin. Poziom bezrobocia długotrwałego (chronicznego) w tym roku wynosił aż 33%, a bezrobotni przekraczający okres 12 miesięcy pozostawania bez pracy stanowili łącznie 47% ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych. W grupie długookresowo

56 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN bezrobotnych najczęściej znajdują się osoby o niskich kwalifikacjach, słabo zintegrowane z rynkiem pracy oraz ludzie młodzi. Dużą część tej grupy stanowią osoby, które straciły pracę na skutek likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR). Są to osoby w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym, najczęściej niezaradne i nisko wykształcone, których przekwalifikowanie jest często niemożliwe. Istnienie bezrobocia długookresowego powoduje nierówności ekonomiczne spychając te grupy osób bezrobotnych w obszar ubóstwa. Jednocześnie wydaje się, że przyrost miejsc pracy związany z ożywieniem gospodarczym nie spowoduje integracji zawodowej długotrwale bezrobotnych z rynkiem pracy. Dlatego też konieczne jest podjęcie konkretnych działań ze strony aktywnej polityki rynku pracy – budowanie programów aktywizujących.

5. Uwarunkowania gospodarcze Z uwagi na bardzo korzystne warunki klimatyczne oraz doskonałe warunki glebowe gmina predysponuje przede wszystkim do spełniania funkcji rolniczych oraz usługowo-produkcyjnych, ze szczególnym nastawieniem na działalność w sektorze przetwórstwa rolno-spożywczego.

5.1.Rolnictwo

Gmina Udanin jest gminą wiejską o charakterze rolniczym. Użytki rolne zajmują powierzchnię 9 612 ha, co stanowi 86,8% ogólnej powierzchni gminy. Dominują tu gleby bardzo dobre i dobre, w związku z czym produkcja rolna ukierunkowana jest na uprawy polowe. Dla zbiorczej charakterystyki warunków przyrodniczych do celów gospodarki rolnej stosuje się metodę waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która wycenia 4 podstawowe elementy środowiska przyrodniczego: gleby, agroklimat, rzeźbę terenu, warunki wodne. Dla gminy Udanin wskaźnik ten wynosi 97,8 punktów i obrazuje wybitnie korzystne warunki dla rolnictwa.

Tabela 16. Struktura użytków rolnych w gminie Udanin

Powierzchnia Udział w całości Wyszczególnienie ha % 1. Grunty orne 8846 92,0 2. Sady 9 0,1 3. Łąki 326 3,4 4. Pastwiska 431 4,5 Ogółem 9612 100 Źródło: UG Udanin

57 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Struktura użytków rolnych 3,4% 4,5% 0,1% Grunty orne

Sady

Łąki

Pastwiska

92,0%

Produkcja rolna w gminie jest ukierunkowaną na produkcję polową przy ograniczeniu produkcji zwierzęcej.

Tabela 17. Struktura zasiewów gospodarstw indywidualnych w gminie Udanin Udział w strukturze zasiewów w % Zboża Ziemniaki Buraki cukrowe Rzepak i rzepik 67,7 5,7 14,3 8,1

W roku 1996 obsada inwentarza na 100 ha użytków rolnych wynosiła 22,1 SD (w tym 20,9 SF bydła lub 76,6 SF trzody chlewnej). W ostatnich latach powiększyła się powierzchnia gruntów ornych kosztem użytków zielonych co związane jest ze spadkiem pogłowia bydła.

Tabela 18. Wielkość gospodarstw indywidualnych w gminie Udanin Grupa obszarowa Liczba Powierzchnia użytków rolnych w ha gospodarstw w ha 1 - 2 103 153 2 - 5 134 439 5 – 10 293 2156 10 – 15 83 1005 15 - 20 21 370 20 - 50 30 815 50 - 100 4 287 100 i więcej 2 621 Razem 670 5846 Źródło: UG Udanin

W strukturze wielkości gospodarstw rolnych dominują gospodarstwa małe: − powierzchnia do 5 ha - 35,4% wszystkich, − powierzchnia od 5 do 10 ha - 43,7% wszystkich. Gospodarstw od 10 do 20 ha jest 104 (15,5% wszystkich), a powyżej 20 ha zaledwie 36 (5,4 % ogółu), z czego 6 to gospodarstwa wielkoobszarowe o pow. użytków rolnych pow. 50 ha.

Gospodarka rolna prowadzona jest przez dwie grupy producentów. Do pierwszej należą gospodarstwa indywidualne i rolnicze spółdzielnie produkcyjne (RSP – Lusina i RSP – Ujazd Dolny)

58 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN we władaniu, których znajduje się 65% użytków rolnych. Drugą grupę stanowią gospodarstwa wielkoobszarowe dzierżawiące grunty od AWR – SP (grunty przejęte po zlikwidowanych PGR), we władaniu, których znajduje się 35% użytków rolnych.

5.2. Przemysł i usługi

Oprócz rolnictwa w gminie rozwija się także nierolniczy sektor gospodarczy, w tym przemysł, produkcja i usługi. Do największych zakładów przemysłowych należą zakłady przemysłu rolno- spożywczego - P.Z.Z. Bolesławiec w Ujeździe Górnym i Wytwórnia pasz w Ujeździe Dolnym. W Łagiewnikach Średzkich działa Doświadczalna Stacja Nawozów Płynnych I.N.S.W w Puławach. Ponadto funkcjonuje szereg zakładów rzemieślniczo-produkcyjnych (głównie w branży kamieniarstwa i obróbki kamienia). Wiele zakładów zlokalizowanych jest w zaadaptowanych budynkach gospodarczych w zabudowie zagrodowej. Kamieniarstwo i obróbka kamienia nie są zaliczane zgodnie z obowiązującymi przepisami do inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska, jednak ze względu na znaczny hałas powstający przy obróbce kamienia należy lokalizować tego typu obiekty poza obszarami zamieszkania i jedynie czasowo dopuścić tego typu działalność w ramach własnego obejścia.

Liczba placówek handlowych szybko się zmienia w zależności od koniunktury na rynku. Większość z nich znajduje się w parterach budynków mieszkalnych lub w pawilonach. Małe sklepy spożywcze lub wielobranżowe są we wszystkich większych wsiach.

6. Uwarunkowania wynikające z systemów infrastruktury społecznej

6.1.Oświata i wychowanie

Wprowadzona na przełomie 1998/1999 r. reforma oświaty przyniosła ze sobą reorganizację szkolnictwa, w wyniku której uległy likwidacji małe szkoły. Od września 1999 r. w gminie Udanin pozostały 3 szkoły podstawowe 6-cio klasowe oraz 1 gimnazjum gminne. Szkoły podstawowe dysponują 36 pomieszczeniami do nauki i zlokalizowane są w następujących miejscowościach: − Konary, − Ujazd Górny, − Udanin – szkoła podstawowa + gimnazjum. Obecnie istniejąca sieć szkolna odpowiada potrzebom mieszkańców i jest optymalna z punktu widzenia logistyki dowozów i finansowania działalności oświatowej przez gminę. Jedynie szkoła w Konarach pozbawiona odpowiedniego zaplecza socjalno-sportowego wymaga rozbudowy i modernizacji.

Gorzej prezentuje się natomiast kwestia opieki przedszkolnej, gdyż na terenie gminy nie istnieje żadna tego typu placówka. Odzwierciedla to sytuację jaka panuje na większości terenów wiejskich, gdzie tylko dzieci 6 – letnie uczęszczają do klas „0” w szkołach podstawowych, a pozostałe roczniki z grupy wieku przedszkolnego (3-5 lat) pozostają pod opieką rodziców i dziadków. Z tego 59 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN względu Rada Gminy winna wspierać działania umożliwiające powstanie małych prywatnych placówek przedszkolnych w większych wsiach np. na bazie likwidowanych małych szkół podstawowych lub świetlic wiejskich.

6.2.Służba zdrowia

Na terenie gminy funkcjonują dwa ośrodki zdrowia w Udaninie i Ujeździe Górnym. Zakładając, że jeden ośrodek zapewnia opiekę w zakresie podstawowej opieki medycznej dla ok. 2500 pacjentów, należy przyjąć, że istniejąca baza jest wystarczająca. Na trenie gminy znajduje się jedna apteka w Udaninie, w związku z czym istnieje konieczność uruchomienia drugiej apteki w Ujeździe Górnym. W gminie nie ma obecnie żłobków, jednak ze względu na specyfikę środowiska wiejskiego nie przewiduje się konieczności powstania tego typu placówki.

6.3.Opieka społeczna

Liczba osób wymagających pomocy społecznej maleje. Do grup społecznych wymagających wsparcia zalicza się w pierwszej kolejności bezrobotne kobiety i dzieci. Kolejną grupą wymagającą pomocy to mieszkańcy obszarów wiejskich, w tym rolnicy. W ramach działania Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej realizowane jest m.in. dożywianie dzieci w szkołach, wypłacanie świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych i zapomóg okresowych. W 2002 roku pomocą społeczną objętych było 258 rodzin.

Tabela 19. Struktura pomocy społecznej – rodziny objęte pomocą z określonych powodów Łączna ilość Ilość rodzin korzystających z pomocy, z powodu: rodzin ochrony niepełnosprawności i alkoholizmu i korzystających bezrobocia macierzyństwa długotrwałej choroby narkomanii z pomocy 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 2001 2002 261 258 133 128 23 25 99 99 6 6 Źródło: dane z GOPS-ów powiatu średzkiego - „Plan Rozwoju Lokalnego powiatu średzkiego do 31.12.2008 r.”

Tabela 20. Struktura rodzin objętych pomocą Rodziny Ilość dzieci korzystających z wielodzietne niepełne dożywiania II kw. 2001 I kw. 2002 II kw. 2001 I kw. 2002 II kw. 2001 I kw. 2002 50 51 21 20 67 145 Źródło: dane z GOPS-ów powiatu średzkiego - „Plan Rozwoju Lokalnego powiatu średzkiego do 31.12.2008 r.” W Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej realizowane są zadania z zakresu usług opiekuńczych przez opiekunki, które sprawują opiekę nad osobami w podeszłym wieku, samotnymi, posiadającymi zaświadczenie lekarskie oraz dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

6.4.Kultura

Świetlice i kluby wiejskie znajdują się: w Udaninie, Konarach, Pichorowicach, Gościsławiu i Karnicach. Docelowo należy dążyć do tego, aby każda miejscowość posiadała własną świetlicę

60 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

(miejsce spotkań mieszkańców), do czego można wykorzystać części pomieszczeń w obiektach poszkolnych. Korzystnym rozwiązaniem jest łączenie świetlic z remizami OSP.

Na terenie gminy działa biblioteka gminna w Udaninie oraz 2 filie w Konarach i Ujeździe Górnym. Istniejąca struktura biblioteczna jest wystarczająca.

6.5. Sport

Do głównych obiektów sportowych na terenie gminy należy 13 boisk sportowych, w tym 2 boiska przyszkolne i kort tenisowy w Udaninie. Praktycznie w każdej większej miejscowości znajduje się obiekt sportowo-rekreacyjny. Są to jednak obiekty nieurządzone, wyposażone jedynie w bramki do gry w piłkę nożną. Zaleca się wyposażenie istniejących terenów sportowych w szatnie i sanitariaty. Docelowo w każdej miejscowości powinno znajdować się boisko sportowe i plac zabaw dla dzieci.

6.6.Turystyka i rekreacja

Działalność turystyczna w gminie jest znikoma, co wynika z typowo rolniczego charakteru gminy (użytki role zajmują 87% powierzchni gminy). Gmina nie dysponuje bazą noclegową dla osób przyjezdnych i nie pełni praktycznie żadnej funkcji turystycznej ze względu na brak większych, atrakcyjnych turystycznie obszarów leśnych oraz znacznego oddalenia od dużych ośrodków miejskich. W związku z brakiem poważniejszych walorów turystycznych jedyną szansą rozwoju w tym względzie może być zagospodarowanie na cele rekreacyjno-wypoczynkowe istniejących stawów w pobliżu Ujazdu Górnego.

7. Uwarunkowania wynikające z systemów infrastruktury technicznej 7.1. Układ komunikacyjny Sieć drogowa Gmina Udanin posiada dobre powiązanie komunikacyjne z sąsiednimi gminami oraz ośrodkami wyższego rzędu jak Świdnica, Jawor i Strzegom poprzez sieć dróg wojewódzkich i powiatowych oraz autostradą A – 4 z Legnicą i Wrocławiem.

Układ komunikacyjny gminy tworzą: • autostrada A4 - przebiegająca przez północną część gminy w kierunku wschód - zachód na długości około 8 km. Aktualne powiązanie z siecią drogową gminy następuje poprzez tymczasowe węzły Jarosław i Jarostów na drogach powiatowych oraz węzeł Budziszów (w gminie Wądroże Wielkie) na drodze wojewódzkiej 345. Przebudowa autostrady związana z wprowadzeniem odpłatności za przejazd spowoduje likwidację dwóch w/w węzłów na drogach powiatowych i pozostawienie węzła Budziszów. Jezdnie autostrady wymagają modernizacji i wyposażenia w pas awaryjny, natomiast w pasie rozdzielającym pilne jest wprowadzenie barier energochłonnych (ewentualnie także żywopłotu ograniczającego oślepianie światłami samochodów i zwiększającego bezpieczeństwo ruchu),

61 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

• drogi wojewódzkie: − nr 345 – (Malczyce) - Wilczków – Strzegom, obsługująca południowo - wschodnią część gminy, na długości 7,2 km. Łączy w Wilczkowie (gmina Malczyce) drogę krajową nr 94 poprzez autostradę A-4 z drogą krajową nr 5 w Strzegomiu. Posiada parametry klasy G 1/2. − nr 363 – Bolesławiec - Złotoryja - Jawor - Jenków, przebiegająca w północno –zachodniej części gminy. Łączy m.in. drogę krajową nr 3 w Jaworze z autostradą A-4 i drogą wojewódzką nr 345. Posiada parametry klasy G 1/2. • drogi powiatowe pokrywające obszar gminy gęstą siecią, której ogólna długość wynosi 72,1 km. Ich stan techniczny jest średni i zły. Większość posiada nawierzchnię bitumiczną i parametry zbliżone do kl. V, względnie VI, są jednak odcinki dróg powiatowych o nawierzchni gruntowej i parametrach poniżej kl. VII, • drogi gminne uzupełniające sieć dróg powiatowych, służą głównie dla obsługi rolnictwa. Większość posiada nawierzchnię gruntową, nieulepszoną.

Rolniczy charakter gminy powoduje konieczność rozbudowy sieci dróg gminnych i obsługujących tereny rolne, a istniejące obszary o walorach rekreacyjnych i turystycznych - sieci dróg rowerowych.

Sieć kolejowa Przez teren gminy przebiega nieczynna jednotorowa linia kolejowa nr 302 relacji Malczyce- Strzegom. Przystanki kolejowe obsługujące gminę znajdują się w Ujeździe Górnym, Łagiewnikach Średzkich i Piekarach (Udaninie). Stacja Piekary (Udanin) posiada kilka torów, w tym dwa z peronami i zachowaną wysoką dużą rampą. Budynek stacji jest zamieszkały i zadbany. Linia Malczyce - Strzegom została oddana do eksploatacji 1 września 1895 roku i pokrywała się mniej więcej ze starym szlakiem węglowym łączącym Zagłębie Wałbrzyskie z portem w Malczycach. Ruch pociągów pasażerskich przez Piekary (Udanin) został zlikwidowany w 1989 roku. Sporadycznie, na krótkich odcinkach, odbywa się ruch towarowy (np. w Ujeździe Górnym jako bocznica zakładów zbożowych). Proponuje się utrzymanie tej linii i jej modernizację, przy założeniu, że koszty jej utrzymania będą finansowane ze środków samorządu wojewódzkiego bądź powiatowego i wykorzystywane do przewozów rolniczych, w ograniczonym stopniu także pasażerskich.

7.2. Infrastruktura techniczna 7.2.1. Zaopatrzenie w wodę

Gmina Udanin zwodociągowana jest w 99,5%. Wszystkie miejscowości zasilane są w wodę pitną z sieci wodociągowych zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Do sieci nie jest przyłączony jedynie przysiółek Dąbki. Istniejący system jest sprawny i w wystarczającym stopniu zapewnia realizację potrzeb w zakresie zaopatrzenia ludności w wodę do picia.

62 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Na obszarze gminy eksploatowane są 2 ujęcia i stacje uzdatniania wody, które wraz z przynależnymi sieciami rozprowadzającymi tworzą 2 układy wodociągowe: • wodociąg Lusina – obsługujący, w układzie dwóch pierścieni, wsie zachodniej i centralnej części gminy: − w pierwszym pierścieniu: Lusina, Dźwigórz, Udanin, Piekary, Konary I Damianowi, − w drugim pierścieniu: Lasek, Gościsław, Pielaszkowice, Sokolniki, Pichorowice, Łagiewniki Średzkie, Różana i Drogomiłowice. Wodociąg oparty jest na ujęciu wody we wsi Lusina i składa się z czterech studni wierconych o wydajności eksploatacyjnej Qe = 78 m3/h (jedna studnia rezerwowa Q = 20 m3/h i trzy pozostałe o łącznej wydajności 58 m3/h). Woda jest bardzo dobrej jakości, poddawana jest jedynie odgazowaniu i okresowo dezynfekcji. Woda z ujęcia tłoczona jest do zbiornika wyrównawczego w Konarach, skąd grawitacyjnie rozprowadzana jest do odbiorców; • wodociąg Ujazd Górny - obsługujący w układzie rozgałęzionym północną część gminy ze wsiami: Ujazd Górny i Dolny, Karnice, Jarostów i Jarosław. Oparty jest na ujęciu w Ujeżdzie Dolnym, składającym się z trzech studni wierconych o łącznej wydajności eksploatacyjnej Qe = 72 m3/h. Stacja uzdatniania wody jest obiektem nowym, w dobrym stanie technicznym.

Na terenie gminy istnieje dodatkowo 5 ujęć wód podziemnych, które obecnie wyłączone są z eksploatacji. Dla ujęcia „Ujazd Górny” została ustanowiona strefa ochrony bezpośredniej Decyzją Starosty Średzkiego nr RLO.6230/01/Sob/TD/2001 z 10.07.2001 r . Poza jednym przysiółkiem (Dębki) wymagającym podłączenia do sieci wodociągowej nie przewiduje się innych inwestycji w tym zakresie. Z uwagi na spodziewany wzrost produkcji rolniczej konieczne jest jednak utworzenie rezerwowego ujęcia wody dla wodociągu Lusina.

7.2.2. Odprowadzanie i oczyszczanie zanieczyszczeń

Gminny system kanalizacyjny w Udaninie jest niewystarczający. Stopień skanalizowania gminy w odniesieniu do liczby mieszkańców wynosi jedynie 21%. W kanalizację sanitarną wyposażone są wsie: − Udanin – 80% skanalizowania, − Piekary – 90% skanalizowania, − osiedle PGR w konarach, − Damianowo – 80% skanalizowania. W ramach zakładów przemysłowych i obiektów użyteczności publicznej występują lokalne systemy kanalizacyjne sprowadzone do urządzeń oczyszczających ścieki. W pozostałych przypadkach ścieki bytowo - gospodarcze najczęściej gromadzone są w bezodpływowych zbiornikach ścieków a następnie zagospodarowywane na własnych polach i łąkach lub w przypadku nowo wybudowanych domów - oczyszczane w lokalnych, przydomowych oczyszczalniach ścieków. Część ścieków odprowadzana jest bezpośrednio do zarurowanych rowów przydrożnych lub rowów melioracyjnych. 63 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Na terenie gminy funkcjonują 4 oczyszczalnie ścieków: • mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków w Piekarach o projektowanej przepustowości 730 m3/d, do której aktualnie dopływa 140 m3/d ścieków, • mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków w Udaninie, która została wyłączona z eksploatacji. Funkcjonuje jednie przepompownia ścieków, przetłaczająca ścieki z części miejscowości do kanalizacji sanitarnej, • biologiczna oczyszczalnia ścieków w Karnicach, do której aktualnie dopływa 11,8 m3/d ścieków, • kontenerowa biologiczna oczyszczalnia ścieków w Jarosławiu.

7.2.3. Energia cieplna

Zaopatrzenie w energię cieplną na terenie gminy oparte jest na indywidualnych źródłach ciepła tj. kotłowniach lokalnych, indywidualnych oraz źródłach ciepła typu piec kaflowy. Do ogrzewania zabudowy mieszkaniowej i obiektów prowadzących działalność gospodarczą stosuje się najczęściej paliwa stałe: węgiel i koks. Sporadycznie, np. w obiektach użyteczności publicznej, do ogrzewania obiektów stosowany jest gaz propan-butan (ośrodek zdrowia w Ujeździe Górnym) lub olej opałowy (szkoła podstawowa w Udaninie i gimnazjum w Ujeździe Dolnym). Coraz częściej stosowane jest również drewno.

7.2.4. Sieć gazowa

Wzdłuż zachodniej granicy gminy Udanin przebiega gazociąg wysokiego/ średniego ciśnienia, który jednak nie obsługuje obszaru gminy. Gmina nie posiada zintegrowanej lokalnej sieci gazowej, a mieszkańcy korzystają głównie z gazu bezprzewodowego i paliw opałowych.

7.2.5. Gospodarka odpadami stałymi

Gmina Udanin posiada komunalne wysypisko odpadów stałych o pow. 0,98 ha zlokalizowane na gruntach wsi Jarosław. Na koniec 2003 roku na składowisku było nagromadzonych 7538 Mg odpadów (23649 m3). Stopień wypełnienia składowiska oceniany jako wysoki. Przewidziane jest jego zamknięcie do końca bieżącego roku, a odpady gminne będą wywożone na wysypiska poza obszarem gminy.

W 2004 roku na terenie gminy Udanin rozpoczęto selektywną zbiórkę odpadów. We wszystkich wsiach gminy rozstawiono łącznie 50 pojemników przeznaczonych do zbiórki tworzyw sztucznych. W kolejnych latach planowane jest stopniowe zwiększenie ilości punktów selektywnej zbiórki odpadów oraz doposażenie istniejących o pojemniki do zbiórki szkła.

Na terenie gminy znajdują się również niekontrolowane wysypiska śmieci wymagające likwidacji i rekultywacji zlokalizowane w: − Damianowie (pow. ok.0,27 ha),

64 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− Gościsławiu (pow. ok.3,56 ha), − Lusinie (pow. ok.0,5 ha), − Pichorowicach (pow. ok.0,63 ha), − Piekarach (pow. ok.0,5 ha).

7.2.6. Sieć energetyczna

Wszystkie miejscowości gminy Udanin mają doprowadzoną energię elektryczną z istniejącej sieci dystrybucyjnej, w skład której wchodzą: − elektroenergetyczne linie napowietrzne 20 kV i 0,4 kV, − elektroenergetyczne linie kablowe 20 kV i 0,4 kV, − stacje transformatorowe 20/0,4 kV.

7.2.7. Sieć telekomunikacyjna

We wszystkich miejscowościach gminy Udanin mieszkańcy mają dostęp do sieci telekomunikacyjnej, którą tworzą linie napowietrzne, kable doziemne oraz lokalne kanalizacje kablowe. Problemem jest jednak niska jakość niektórych sieci w kontekście rozwoju internetu szerokopasmowego (brak kompleksowych łączy światłowodowych).

Na terenie powiatu występują stacje przekaźnikowe telefonii komórkowej: − stacja bazowa telefonii komórkowej sieci Era DĘBKI - zlokalizowana nieopodal miejscowości Konary, − stacja bazowa PTK CENTERTEL – zlokalizowana w Sokolnikach.

V. KIERUNKI ROZWOJU GMINY UDANIN

7.2.8. Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym studium jest dokumentem określającym politykę przestrzenną gminy. Ustalenia zawarte w tej części niniejszego

65 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN dokumentu wyrażają kierunki zagospodarowania przestrzennego i lokalne zasady zagospodarowania terenu gminy. Nie ma tu jednak ścisłego przesądzenia o granicach zainwestowania i użytkowania terenu, co powinno być dokładniej określane na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W studium zostały określone kierunki i generalne zasady zagospodarowania poszczególnych obszarów gminy. Studium zawiera również elementy postulowane i zalecane, które warto wprowadzić, aby właściwie określać i realizować politykę przestrzenną gminy w zgodzie z ładem przestrzennym, poszanowaniem i zachowaniem wartości środowiska przyrodniczego i kulturowego.

7.2.8.1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczeniu terenów W dużej mierze o kierunku rozwoju gminy decydują bardzo korzystne warunki klimatyczne oraz doskonałe warunki glebowe, które predysponują gminę do spełniania funkcji rolniczych oraz usługowo-produkcyjnych, związanych z jego obsługą. Jednakże należy przy podejmowaniu decyzji mieć na uwadze bardzo niską bioróżnorodność przyrodniczą środowiska naturalnego i dlatego też ogromnie ważna jest ochrona środowiska oraz podejmowanie działań rekompensacji przyrodniczej, a także podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców. Rozwój osadnictwa przewiduje się w oparciu o istniejące ośrodki, istniejącą sieć dróg oraz infrastrukturę techniczną. Należy dążyć do ograniczenia rozproszenia zabudowy poprzez przyjęcie zasady dogęszczania istniejących jednostek osadniczych. Szczególną uwagę należy poświęcić rozwojowi agroturystyki. Gmina charakteryzuje się bardzo niskim poziomem lesistości, co jest zjawiskiem charakterystycznym dla gmin o dużej ilości gleb bardzo dobrej jakości. Większość lasów skoncentrowana jest w zachodniej części gminy na terenach Wzgórz Strzegomskich. Część środkowa i zachodnia jest prawie bezleśna, występują tam jedynie niewielkie zagajniki. Przewiduje się ochronę istniejącego drzewostanu zgodnie z przepisami odrębnymi. Obszary wielofunkcyjnego rozwoju gospodarczego obejmującego przemysł, handel i inne usługi ze zlokalizowane są głównie w północnej części gminy (przy drodze wojewódzkiej nr 345) oraz pomiędzy miejscowościami Ujazd Górny i Karnice. Ze względu na typowo rolniczy charakter gminy mogą się tu rozwijać firmy z branży przetwórstwa rolno-spożywczego, hurtu płodów rolnych i obsługi agrotechnicznej rolnictwa. W wyniku znacznego przeobrażenia środowiska naturalnego związanego z intensywną produkcją rolną na obszarze gminy nie występują tereny objęte formami ochrony przyrody i krajobrazu. Z punktu widzenia struktury i funkcjonowania ciągłego systemu przyrodniczego gminy, największe znaczenie ma korytarz doliny Cichej Wody. Szczególną ochroną należy objąć ponadto wszelkie doliny rzeczne oraz rowy melioracyjne, które stworzą powiązania wewnętrzne w skali lokalnej.

66 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego1 nie przewiduje realizacji zadań rządowych oraz samorządowych, o których mowa w art.39, ust.5 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

7.2.8.2. Tereny mieszkaniowe Tereny mieszkaniowe postuluje się realizować przede wszystkim jako budownictwo jednorodzinne i w powiązaniu z istniejącą siecią osadniczą. Szczególnie mieszkalny charakter mają mieć tereny charakteryzujące się położeniem w obszarze dogodnego dojazdu, oraz w obszarach gdzie istnieją już sieci infrastruktury technicznej. Duże znaczenie ze względu na rozwój mieszkalnictwa ma objęcie terenu gminy planem rozbudowy sieci wodociągowej, budowy kanalizacji oraz innych mediów. Rozwój funkcji mieszkaniowej jednorodzinnej przewiduje się dla wszystkich wsi gminy. Zabudowa mieszkaniowa powinna uwzględniać ograniczenia wynikające z uciążliwości lokalizowania obiektów mieszkalnych w bezpośrednim sąsiedztwie dróg kołowych o natężonym ruchu samochodowym oraz obszarów przemysłowych. Pod uwagę winny być brane również ograniczenia związane z występowaniem w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów cennych kulturowo.

7.2.8.3. Osadnictwo Przewiduje się zagęszczenie sieci osadniczej. Postuluje się porządkowanie i sanację istniejącej zabudowy. Należy jednocześnie dążyć do ograniczenia rozproszenia zabudowy poprzez przyjęcie zasady dogęszczania istniejących jednostek osadniczych. Przewiduje się powstawanie sieci osadniczej w oparciu o istniejące ośrodki, istniejącą sieć dróg oraz infrastrukturę techniczną istniejącą i projektowaną. Jako zasadę przyjmuje się kontynuację dotychczasowych kierunków rozwoju przedstawionych na rysunku studium.

7.2.8.4. Tereny gospodarczo - usługowe Z uwagi na bardzo korzystne warunki klimatyczne oraz doskonałe warunki glebowe gmina Udanin predysponuje do spełniania funkcji rolniczych oraz usługowo-produkcyjnych, ze szczególnym nastawieniem na działalność branży przetwórstwa rolno-spożywczego, hurtu płodów rolnych i obsługi agrotechnicznej rolnictwa. Pod działalność produkcyjno - usługową wskazano w studium dwa duże kompleksy zlokalizowane z dala od zabudowy mieszkaniowej wsi, na gruntach o znacznym udziale gleb gorszych niż III klasa. Do obszarów tych należą: − teren w północnej części gminy, położony przy drodze wojewódzkiej nr 345 Wilczków – Strzegom w pobliżu projektowanego węzła autostradowego „Budziszów” wskazany do zagospodarowania w I ETAPIE ze względu na dogodną obsługę komunikacyjną,

1 Uchwała nr LVIII/873/2002 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 sierpnia 2002 r., opublikowana w Dz. Urz. Województwa Dolnośląskiego Nr 4, poz. 100 z dnia 20.01.2003 r. 67 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− teren pomiędzy miejscowościami Ujazd Górny i Karnice, w pobliżu istniejącego kompleksu zakładów zbożowych i linii kolejowej wskazany do zagospodarowania w II ETAPIE ze względu na konieczność rozbudowy sieci dróg dla obsługi komunikacyjnej terenu.

Absolutnym rygorem obowiązującym na terenach działalności gospodarczej jest dyrektywa niedopuszczania do działalności inwestycyjnej, która mogłaby pogorszyć stan środowiska. Zasięg oddziaływania obiektów uciążliwych nie powinien wykraczać poza teren zakładu. Dodatkowo, dla ochrony przyległych terenów upraw rolnych przed rozprzestrzenianiem się zanieczyszczeń, należy wprowadzić pasy zieleni izolacyjnej na terenach własnych inwestorów.

Wobec silnej konkurencji poszczególnych samorządów w walce o nowych inwestorów podstawowym elementem rozstrzygającym o konkretnej lokalizacji zakładu/firmy jest kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą. Dotyczy to głównie odpowiednio położonych i uzbrojonych działek budowlanych/inwestycyjnych, na których bez problemów technicznych i administracyjnych można wybudować w szybkim czasie obiekty służące produkcji lub usługom. Dlatego też bardzo istotnym jest, aby to gmina, po wytypowaniu obszarów pod inwestycje zewnętrzne (ze wskazaniem dopuszczalnych sektorów i branż), sukcesywnie przygotowała odpowiednie wyposażenie infrastrukturalne w ich otoczeniu (energia elektryczna, sieci telekomunikacyjne, drogi dojazdowe, wodociągi i kanalizacja).

7.2.8.5. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gmina Udanin to gmina typowo rolnicza. Rolnictwo jest podstawowym elementem jej bazy ekonomicznej oraz dominującym działem gospodarki narodowej w gminie. Pomimo to studium zakłada pewne ograniczanie terenów rolniczych gminy, na rzecz dolesień, rozwoju zabudowy mieszkaniowej, a także, w wybranych obszarach zabudowy gospodarczo-usługowej. Większość gospodarstw rolnych w gminie nie przekracza 5 ha, nie przynoszą dużych zysków, zatem nie można zainwestować w ich rozbudowę czy też mechanizację. Rolników nie stać też na zakup nowych urządzeń, które mają duży wpływ na efektywność gospodarki rolnej. Władze gminy muszą stworzyć, zatem mechanizmy integrujące struktury wiejskie i wspierające unowocześnianie się tych struktur. Modernizacja rolnictwa musi iść w parze ze przemianami strukturalnymi. Konieczne jest: − przekształcenie struktury wielkościowej gospodarstw, − zwiększenie powierzchni gospodarstw (pow. 25 ha) z ukierunkowaniem na produkcję polową lub hodowlaną, dzięki czemu gospodarstwa będą w stanie sprostać wymogom rynku odnośnie jakości, nowoczesności odmian oraz utrzymania standardów wytwarzanych produktów, − specjalizowanie gospodarstw małych w pracochłonnych lecz opłacalnych działach produkcji takich jak: warzywa, owoce, zioła, rośliny ozdobne, rośliny specjalne dla przemysłu farmaceutycznego.

Wdrożenie specjalizacji i nowoczesnych technologii wymaga stosowania specjalistycznego sprzętu. Ze względu na wysoką cenę maszyn rolniczych powinny powstać spółki rolnicze i grupy producenckie wspólnie użytkujące maszyny oraz przedsiębiorstwa świadczące usługi z zakresu 68 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN mechanizacji prac polowych. Tworzenie grup producenckich łączących ok. 10 rolników, poza wspólnym użytkowaniem maszyn, umożliwia: − uzyskiwanie kredytów inwestycyjnych i kredytów obrotowych oraz korzystać ze środków UE, − wyeliminowanie pośredników pomiędzy producentami żywności a przemysłem rolno-spożywczym, − możliwość negocjacji ceny i możliwość kontraktacji, − obniżenie kosztów produkcji.

7.2.8.6. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej Niezbędnym czynnikiem aktywizacji poszczególnych obszarów gminy jest poprawa stanu technicznego istniejącej infrastruktury drogowej, komunalnej oraz społecznej, jak również wdrażanie nowych rozwiązań w tym zakresie. Studium zakłada systematyczny, równoległy z zagęszczaniem sieci osadniczej oraz liczbą inwestycji rozwój infrastruktury technicznej. W szczególności objęcie wszystkich siedlisk dostępem do wodociągu i kanalizacji, oraz sieci gazociągowej. Zakłada się zwiększenie sieci energetycznej oraz rozbudowanie telefonii. Przewiduje się zwiększenie liczby abonentów, przez zwiększenie liczby przyłączy i modernizacje (w miarę potrzeb) centrali telefonicznych. Realizacja takich przedsięwzięć jest podstawą do szybszego oraz kompleksowego rozwoju lokalnego poprzez przyciąganie nowych inwestorów i wzmocnienie konkurencyjności firm istniejących. Jednocześnie ma ona służyć poprawie jakości życia mieszkańców, co w perspektywie przyczynić się powinno do odwrócenia niekorzystnego trendu migracji ludności.

Infrastruktura komunikacyjna W zakresie infrastruktury komunikacyjnej studium przewiduje: − modernizację dróg wojewódzkich nr 363 i 354 do uzyskania parametrów dróg klasy G, − możliwość modernizacji dróg publicznych na terenie gminy z dostosowaniem ich do warunków wynikających z obowiązujących przepisów, w tym: obejścia miejscowości, poszerzenia przekroju poprzecznego, korekty nienormatywnych łuków, przebudowę skrzyżowań, budowę zatok autobusowych itp., − poprawę stanu technicznego większości dróg powiatowych ze szczególnym zwróceniem uwagi na obsługę rolnictwa (dostosowanie parametrów dróg do ruchu pojazdów rolniczych), − korektę tras w Ujeździe Górnym i w Pielaszkowicach, − rezerwę terenu pod projektowane obwodnice wsi Jarostów i Ujazd Górny, − przebudowę odcinków dróg o nawierzchni gruntowej na nawierzchnię utwardzoną, − budowę jednostronnych lub obustronnych (w zależności od zabudowy i możliwości terenowych) chodników na terenach zabudowanych celem segregacji ruchu kołowego i pieszego, − budowę systemu tras rowerowych, możliwie nie pokrywających się z drogami samochodowymi, do miejsc atrakcyjnych pod względem turystycznym i rekreacyjnym, a także jako dogodnych dojazdów do pracy rowerami,

69 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− reaktywowanie transportu kolejowego(głównie do przewozu płodów rolnych i materiałów masowych), po analizie opłacalności przewozów. Zgodnie z „Programem Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012” (Uchwała Nr 163/2007 Rady Ministrów z dnia 25 września 2007 r.) studium zakłada przebudowę i modernizację autostrady A4 jako autostrady płatnej wg ustaleń określonych w decyzji Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast Nr GP-1/A-4/20/EM-AS/98/348 z dnia 18 stycznia 1999 r. o ustaleniu lokalizacji autostrady płatnej A-4 Krzyżowa-Wrocław dla odcinka przebiegającego na terenie województwa legnickiego (od km 50+123,00 km 122+684,00) z uwzględnieniem: • likwidacji istniejących zjazdów z A4, • stref ponadnormatywnego oddziaływania autostrady na środowisko, • warunków wynikających z przepisów szczególnych: − linia zabudowy dla obiektów budowlanych – 50 m od autostrady i węzła, − urządzenia infrastruktury technicznej należy prowadzić poza linią rozgraniczającą autostrady wyznaczoną w przytoczonej powyżej decyzji. Należy zwrócić uwagę na realizację zabezpieczeń przed uciążliwością związaną z ruchem na autostradzie (zwłaszcza w rejonie Sokolnik). Przy realizacji MOP I „Jarosław” i MOP I „Pichorowice” należy zabezpieczyć powiązania drogowe dla obsługi technicznej i gospodarczej obu MOP. Lokalizacja MOP przy autostradzie na terenie gminy jest korzystna dla gminy i winna być wykorzystana dla rozwoju gminy (zatrudnienie, dostarczanie produktów rolnych, reklama i promocja gminy). Istnieje możliwość powiązania MOP I „Jarosław” z parkiem i obiektami zabytkowymi i rekreacyjnym w Pielaszkowicach (np. budowa motelu i zapewnienie dojazdu do MOP-u) oraz MOP I „Pichorowice” z Jarosławiem, a także wzajemne połączenie obu MOP – ponad autostradą.

Zasady rozwoju infrastruktury komunikacyjnej: • przewiduje się utrzymanie obecnej sieci dróg gminnych do połączeń między wsiami i zakładami oraz połączenie ich z siecią wojewódzką, • przy lokalizowaniu obiektów budowlanych na terenach sąsiadujących z drogami należy uwzględnić strefy ograniczonego użytkowania terenu tj.: → strefę wyłączoną z wszelkiej działalności budowlanej, wyznaczoną położeniem linii zabudowy, określoną przepisami ustawy o drogach publicznych - (Dz.U.00.71.838), → strefę uciążliwości dróg dotyczącą obiektów z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej. Minimalne dopuszczalne odległości od drogi wynoszą w tym przypadku: Szpitale, sanatoria i Klasa Budynki Budynki inne wymagające techniczna jednokondygnacyjne wielokondygnacyjne szczególnej ochrony A 120 150 300 S 90 110 250 GP 50 70 200 G, Z 30 40 130 L, D 15 20 80

70 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

→ strefę uciążliwości drogi, która określa pas terenu narażony na szkodliwe działanie hałasu, spalin i innych elementów toksycznych. Odległości granicy tej strefy od krawędzi jezdni w uzależnieniu od średniorocznej wielkości natężeń ruchu na drodze wynoszą od 50 do 200m. Lokalizacja budynków w tej strefie wymaga zastosowania w obiektach zabezpieczeń wymaganych odpowiednimi przepisami prawa budowlanego – Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 202 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 02.75.960 z póź, zm.) lub założenia elementów osłonowo-ekranujących staraniem Inwestora danego obiektu.

Infrastruktura techniczna

Kierunkami działań gminy Udanin w obszarze gospodarki komunalnej i ochrony środowiska są obecnie:

− budowa oczyszczalni ścieków w Ujeździe Dolnym o przepustowości Q=455 m3/d,

− realizacja kanalizacji zgodnie z „Koncepcją programową kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni

ścieków Gminy Udanin” we wsiach: Ujazd Dolny, Ujazd Górny, Karnice,

− wsparcie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków m.in. przy wykorzystaniu nowego

działania w ramach PROW w miejscowościach, gdzie realizacja kanalizacji zbiorczej nie jest

uzasadniona, ze względu na warunki terenowe lub koszty jednostkowe budowy i eksploatacji,

− podłączenie do wodociągu mieszkańców, którzy dotychczas nie korzystają z wodociągu. Dotyczy

to szczególnie przysiółka Dąbki, a w kolejnym etapie:

− realizacja kanalizacji we wsiach: Jarostów, Jarosław, Pichorowice, Pielaszkowice, Sokolniki,

− wykonanie nowego rezerwowego ujęcia wody pitnej dla wodociągu Lusina, w związku z

przewidywanym rozwojem produkcji rolnej w gminie,

− wzmocnienie systemu ewidencji i nadzoru nad zbiornikami bezodpływowymi; zmierzające do

likwidacji punktowych zrzutów ścieków komunalnych do lokalnych odbiorników (proponuje się

wprowadzenie rejestru mieszkańców nie korzystających z usług firm dowożących ścieki do stacji

zlewnej),

− dalsza realizacja i ulepszanie projektów segregacji oraz selektywnej zbiórki odpadów.

Zasady rozwoju infrastruktury technicznej: elektroenergetyka: • ustala się obowiązek zachowania normatywnych odległości zabudowy od istniejących i projektowanych linii elektroenergetycznych, • dopuszcza się możliwość eksploatacji i modernizacji elementów sieci elektroenergetycznej oraz możliwości jej odbudowy, rozbudowy i przebudowy w oparciu o:

71 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− elektroenergetyczne linie napowietrzne 110 kV, − elektroenergetyczne linie napowietrzne 20 kV i 0,4 kV, − elektroenergetyczne stacje transformatorowo-rozdzielcze 110/20 kV, − elektroenergetyczne linie kablowe 20 kV i 0,4 kV, − stacje transformatorowe 20/0,4 kV. • wzdłuż planowanej linii elektroenergetycznej o napięciu 110 kV ustala się strefę ochronną (o szerokości 47m po 23,5m od osi linii w obu kierunkach), w obrębie której obowiązują ograniczenia w użytkowaniu, • dla zaopatrzenia w energię elektryczną nowych obszarów zabudowy mieszkaniowej i przemysłowo-usługowej niezbędna będzie budowa nowych stacji transformatorowych 20/0,4 kV, linii zasilających kablowych i napowietrzno-kablowych 20 kV oraz sieci rozdzielczej nN, • na obszarze gminy dopuszcza się realizowanie inwestycji związanych z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii (np. elektrownie wiatrowe), w wyznaczonych miejscach określonych na rysunku studium, • przy wyznaczaniu lokalizacji elektrowni wiatrowych musi być zachowana właściwa odległość od zabudowy przeznaczonej na stały pobyt ludzi, która spełnienia warunki wynikające z norm dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku, • dla potrzeb planowanych elektrowni (zespołów elektrowni wiatrowych itp.) dopuszcza się budowę niezbędnych stacji transformatorowych SN/110 kV oraz linii napowietrznych 110 kV łączących planowane stacje SN/110 z elektroenergetyczną siecią dystrybucyjną.

7.2.8.7. Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego

7.2.9. Polityka ochrony środowiska przyrodniczego

Absolutnym rygorem wynikającym z zasad ekorozwoju powinna stać się dyrektywa niedopuszczania do działalności inwestycyjnej, która mogłaby pogorszyć stan środowiska. Zasoby przyrody muszą podlegać skutecznej ochronie we wszystkich jej komponentach w oparciu o obowiązujące przepisy. Zagadnieniem szczególnej wagi jest ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, a także większych ujęć wody. Warunkiem skutecznej ich ochrony jest racjonalne wykorzystanie zasobów dyspozycyjnych wód, proekologiczne inwestycje oraz konsekwentne działania administracyjne na rzecz porządkowania gospodarki wodno-ściekowej zlewni rzek. W celu zapewnienia właściwej ochrony walorów naturalnych niezbędne będzie zastosowanie się do następujących podstawowych zasad: − zachowanie różnorodności ekologicznej, − wykluczenie destrukcyjnych form działalności gospodarczo-produkcyjnej, − wzmożona ochrona zasobów środowiska (gleby, lasy i zadrzewienia, wody otwarte itp.) oraz naturalnej konfiguracji terenu (skarpy, krawędzie tarasów i inne),

72 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− przeznaczanie obszarów głównie na potrzeby rolnictwa, leśnictwa, rekreacji itp. w skali, formach i przy zastosowaniu technologii nie kolidujących z wymogami ochrony środowiska, − oparcie miejscowego rolnictwa na kryteriach ekologicznych, − preferencje w przeznaczeniu terenów na cele rekreacyjne (dla form publicznych form rekreacji), − zwiększenie obszarów leśnych i zadrzewionych zwłaszcza w obrębie gruntów słabych i zawodnych w uprawie rolniczej, − utrzymanie wód w najwyższych obowiązujących klasach czystości oraz podnoszenia retencji wodnej w każdej postaci (zbiorniki wodne, zabiegi fitomelioracyjne itp.), − rekultywacja terenów o obniżonych walorach przyrodniczych, − wzbogacenie i naturyzacja oraz przestrzenna integracja małych form krajobrazowych (zadrzewienia śródpolne i przydrożne, małe oczka wodne itp. elementy wytwarzające lokalne kanały ekotonowe) na obszarach monokultur rolnych, gdzie zalesienia ze względu na jakość gleb są raczej niemożliwe, − ochrona i odtwarzanie możliwie jak najszerszych korytarzy ekologicznych i roślinnych pasów ochronnych spełniających funkcję izolacyjną wzdłuż cieków aby zmniejszyć możliwość spływu powierzchniowego zanieczyszczeń do wód powierzchniowych, − w celu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami konieczne jest kompleksowe rozwiązanie gospodarki wodnej, ściekowej (ścieki bytowe, komunalne, przemysłowe, wody opadowe i roztopowe) oraz gospodarki odpadami, − zakaz grodzenia nieruchomości przyległych do powierzchniowych wód publicznych w odległości mniejszej niż 1,5 m od linii brzegu oraz umożliwienie dostępu do wody na potrzeby wykonywania robót związanych z utrzymaniem wód, zgodnie z art. 27 i 28 „Prawa wodnego”, − pozostawienie dla celów konserwacji pasa terenu, wolnego od wszelkiej trwałej zabudowy, wynoszącego minimum 4,0 m, mierzonego od górnej krawędzi skarpy cieku, − w przypadku zwiększenia spływu wód opadowych do rowów melioracyjnych w wyniku zmiany sposobu użytkowania gruntów rolnych na budowlane, należy rozważyć konieczność opracowania koncepcji przebudowy urządzeń melioracyjnych, w celu spełnienia nowych warunków hydrologicznych, − zarurowanie istniejących rowów melioracyjnych może nastąpić tylko na podstawie dokumentacji technicznej wraz z odpowiednimi decyzjami, − projektowane inwestycje powinny uwzględniać istniejące urządzenia melioracyjne i zapewniać ich prawidłowe funkcjonowanie, − odprowadzanie wód opadowych do urządzeń melioracyjnych możliwe jest na podstawie pozwoleń wodnoprawnych. Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego i łączności przyrodniczej terenów niezwykle ważne są występujące na danym terenie powiązania przyrodnicze. Najważniejszym warunkiem prawidłowego funkcjonowania naturalnych ekosystemów jak również niezbędnym warunkiem ich skutecznej ochrony, jest zapewnienie ciągłości pomiędzy obszarami o wysokiej bioróżnorodności. Zapewnia ona możliwość wymiany genowej w obrębie występujących

73 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN populacji roślin i zwierząt, przez co warunkuje ich zdrowotność, prawidłowy rozwój oraz zwiększa stabilność i odporność ekosystemów. Z punktu widzenia struktury i funkcjonowania ciągłego systemu przyrodniczego gminy, największe znaczenie ma korytarz doliny Cichej Wody, która jest lewobrzeżnym dopływem Odry, ta z kolei jest korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym i należy do Krajowej Sieci Ekologicznej EKONET– PL. Należałoby wykorzystać ten fakt, że względu na bardzo szczątkowy charakter sieci ekologicznej, który charakteryzuje się brakiem ciągłości funkcjonalnej i przestrzennej oraz wykazuje się niską stabilnością ekologiczną wynikającą z drobnopowierzchniowego charakteru większości elementów, silną izolacją przestrzenną i penetracją antropogeniczną. Należałoby objąć szczególną ochroną wszelkie doliny rzeczne na terenie gminy, zarówno doliny rzeczne jak również rowy melioracyjne, które stworzą powiązania wewnętrzne w skali lokalnej. Mogą się stać lokalnymi ekologicznymi sięgaczami, które zapewnić mogą powiązania terenem wsi oraz enklawami leśnymi powiązania i wymianę organizmów, tym samym zwiększając bioróżnorodność.

7.2.10. Fermy wiatrowe

Obszar gminy Udanin jest dość ubogi pod względem chiropterofauny i ornitofauny, ze względu na znaczne przekształcenie środowiska. W wyniku intensywnie prowadzonej gospodarki rolnej doszło do zaniku trwałej szaty roślinnej oraz skromnego udziału zadrzewień i zakrzywień, które mogłyby stanowić potencjalne miejsca służące ptakom i nietoperzom jako miejsca żerowania oraz jako trasy migracji. Potencjalnym zagrożeniem dla ptaków i nietoperzy może być lokalizacja elektrowni wiatrowych, gdyż zwierzęta podczas lotu mogą wejść w kolizję z turbiną. Kolizja taka jest tym prawdopodobniejsza, że turbiny wiatrowe lokalizuje się często w miejscach występowania prądów powietrznych, wykorzystywanych także przez migrujące ptaki. Tereny, na których dopuszczono lokalizację ferm wiatrowych, zlokalizowane są w obszarze silnie przekształconym przez człowieka, gdzie intensywnie prowadzona działalność rolnicza doprowadziła do powstania monotonnego, homogenicznego krajobrazu rolniczego, pozbawionego zadrzewień śródpolnych, oczek wodnych, czy wilgotniejszych obniżeń terenu. Melioracja doprowadziła do znacznego zmniejszenia powierzchni obszarów podmokłych, a istniejące wcześniej naturalne tereny łąkowe zajęły uprawy monokulturowe i pastwiska. Znikoma mozaikowość krajobrazu rolniczego spowodowała, że tereny przeznaczone pod lokalizację ferm wiatrowych nie są miejscem licznego gniazdowania ptaków i nietoperzy, jak również nie pełnią dla nich ważnej funkcji. Budowa ferm wiatrowych może mieć wpływ na gatunki związane z terenami rolniczymi i zabudową wiejską, gdyż pozostałe gatunki bądź występują nielicznie, bądź poruszają się poniżej 50m (zakładany zasięg końcówki łopat wirnika). Dla uniknięcia potencjalnych kolizji wszystkie lokalizacje planowanych elektrowni wiatrowych należy w maksymalnym stopniu odsunąć od zabudowań oraz potencjalnych żerowisk i korytarzy migracyjnych. By zmniejszyć śmiertelność ptaków, spowodowaną kolizjami z turbinami wiatrowymi, stosować powinno się dodatkowo specjalne oznakowanie, zwiększające widoczność elektrowni.

74 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Dla właściwego oszacowania ryzyka, jakie dla środowiska może stanowić budowa ferm wiatrowych, należy przeprowadzić szczegółową inwentaryzację przyrodniczą. Zaleca się przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko dla planowanych elektrowni wiatrowych ze szczególnym uwzględnieniem ich wpływu na gatunki ptaków i nietoperzy. W związku z tym należy przeprowadzić roczny monitoring nietoperzy i ptaków obejmujący ich sezon rozrodczy oraz sezon migracji jesiennych i wiosennych. Zebrane w ten sposób informacje umożliwią określenie tras przelotu ptaków i nietoperzy oraz pozwolą ocenić czy wystąpi dla nich istotne zagrożenie.

Niezbędne jest przeprowadzenie inwentaryzacji i (lub) oceny: • ornitologicznej, w ramach której należy zastosować ścieżkę rozszerzoną obejmującą co najmniej 60 kontroli w skali roku obejmujących wszystkie okresy fenologiczne. Częstość obserwacji podyktowana jest brakiem danych dotyczących migracji sezonowych obejmujących obszar gminy. Prowadzenie kontroli zimowych pozwoli określić wykorzystanie obszaru gminy przez zimujące ptaki drapieżne oraz gęsi, • chiropterologicznej, którą należy przeprowadzić zgodnie z założeniami metodycznymi opublikowanymi przez EUROBATS w 2008 r., oraz założeniami metodycznymi opracowywanymi dla Polski. Należy wykonać co najmniej 29 inwentaryzacje w ciągu roku, nie licząc obserwacji wymagających analizę otoczenia terenu (uzależnione od metod wykonywanych obserwacji) zgodnie z założeniami EUROBATSU. Zebrane w skali roku informacje pozwolą ocenić wpływ planowanej inwestycji na przyrodę i środowisko – sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko oraz sporządzenie raportu oddziaływania na Naturę 2000 (o ile takie oddziaływanie wystąpi). Zatem na terenach rolniczych wprowadza się dopuszczenie realizacji elektrowni wiatrowych, jedynie poza terenami ochrony konserwatorskiej i środowiskowej, w odległości nie mniejszej niż 500 m od istniejącej i projektowanej zabudowy. Tereny wskazane w niniejszym studium pod lokalizację ferm wiatrowych są to tereny ustalone na podstawie materiałów już przygotowanych przez inwestorów oraz opracowanych raportów oddziaływania na środowisko.

. Kierunki i zasady kształtowania leśnej przestrzeni produkcyjnej Zakłada się ochronę istniejących lasów. Gospodarka leśna prowadzona według planów urządzenia lasów zgodnie z zasadami proekologicznej gospodarki leśnej. Ustala się zasadę nie przeznaczania terenów istniejących lasów na cele nieleśne. Przewiduje się możliwość wprowadzenia zalesień i dolesień niewielkich terenów, na obszarach niezurbanizowanych, na gruntach niskich klas w sąsiedztwie istniejących lasów. Szczegółowe kierunki dolesień wskazano na rysunku studium. Studium określa ochronę zadrzewień alejowych wzdłuż dróg, zadrzewień śródpolnych oraz wzdłuż otwartych powierzchni wodnych i cieków. Zakłada się również zachowanie, ochronę i bieżącą konserwację istniejących parków, zieleńców i skwerów, a także wprowadzanie nowej zieleni izolacyjnej w obszarach istniejącej i planowanej zabudowy przemysłowo – składowej.

75 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

. Warunki aerosanitarne Przewiduje się ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, powstających głównie w związku z ogrzewaniem węglem. Postuluje się wprowadzanie odnawialnych źródeł energii (energia z biomasy, energia wiatru, energia słońca) lub mało uciążliwych czynników grzewczych gaz, olej niskosiarkowy, energia elektryczna. W przypadku emisji zanieczyszczeń powodowanych przez prowadzona działalność gospodarczą zakłada się modernizację zakładów w celu dostosowania ich do obowiązujących przepisów i norm.

. Gospodarka wodna Zakłada się poprawę jakości zasobów wód gruntowych i powierzchniowych w obszarze gminy poprzez: − budowę systemu kanalizacji sanitarnej obejmującej teren całej gminy, z odprowadzeniem ścieków do gminnych oczyszczalni, − ochronę istniejących terenów podmokłych położonych w sąsiedztwie cieków wodnych stanowiących naturalne pasy ochronne i oczyszczające wody powierzchniowe,

Ponadto, ustanawia się zakaz zasypywania, osuszania i zanieczyszczania naturalnych zbiorników wodnych. Istniejące w gminie cieki wodne i rzeki należy chronić przed ich przebudową i regulacją. Tereny podsiąkające i zalewowe w sąsiedztwie cieków wodnych oraz rzek należy pozostawić jako tereny zalewowe bez prawa zabudowy. Zakazuje się wprowadzania inwestycji mogących zaburzyć stosunki wodne, a przy planowaniu i realizacji przedsięwzięcia powinny być stosowane rozwiązania, które ograniczą zmianę stosunków wodnych do rozmiarów niezbędnych ze względu na specyfikę przedsięwzięcia. Należy prowadzić racjonalną gospodarkę wodną pozwalającą na ograniczenie zużycia wody. Zakłada się działania zapobiegające ponad normatywnym poborom wód. Zakazuje się wprowadzania ścieków (bytowych, komunalnych, przemysłowych) do cieków wodnych oraz rowów. Wprowadza się obowiązek wstępnego oczyszczania ścieków przemysłowych w granicach działki przed odprowadzeniem ich do kanalizacji sanitarnej lub innego odbiornika. Przede wszystkim działania zapobiegawcze zanieczyszczeniu wód powinny polegać na egzekwowaniu przestrzegania przepisów sanitarnych przez inwestorów i zakłady przemysłowe.

Ustala się zasadę odprowadzania ścieków bytowych i komunalnych kanalizacją gminną. Do czasu jej powstania dopuszcza się odprowadzanie ścieków do szczelnych zbiorników bezodpływowych z okresowym ich wywozem na zlewnię przy najbliższej oczyszczalni.

. Gospodarka odpadami

76 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Nadrzędnym celem polityki w zakresie gospodarki odpadami jest skuteczna segregacja wytwarzanych odpadów, zapobieganie powstawaniu odpadów przez rozwiązanie problemu odpadów „u źródła”, odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów, których nie dało się poddać odzyskowi. Aby doprowadzić do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami należy: − zlikwidować „dzikie” wysypiska w (Damianowie, Gościsławiu, Lusinie, Pichorowicach, Piekarach), − podjąć działania w kierunku edukacji ekologicznej, − ustanowić pobieranie z góry zryczałtowanej opłaty rocznej za zapewnienie usługi usuwania odpadów (taki sposób poboru opłat spowoduje nawyk legalnego usuwania odpadów), − zarezerwować teren pod składowisko odpadów stałych w Lusinie (druga lokalizacja składowiska skróci drogi dowozu odpadów z terenu gminy), − zorganizować gminny punkt zbierania odpadów niebezpiecznych lub miejsca zbiórki wybranych odpadów niebezpiecznych, jak np. apteki dla przeterminowanych leków, sklepy chemiczne (dla przeterminowanych chemikaliów), warsztaty samochodowe (dla zbierania olejów przepracowanych). W celu określenia działań zmierzających do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami należy opracować gminny program gospodarki odpadami.

7.2.10.1. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Do najważniejszych celów polityki przestrzennej zaliczyć należy zachowanie unikalnych wartości środowiska kulturowego oraz przeciwdziałanie przeobrażeniom struktury i sposobom zagospodarowania, które mogą stanowić zagrożenie dla jego wyjątkowych walorów, składających się na tożsamość regionu. Działania w obrębie środowiska kulturowego służyć mają jego ochronie i kształtowaniu, niejednokrotnie uzupełniać je będą zadania rehabilitacyjne i rewitalizujące. Działania te poprzedzone muszą być rozpoznaniem zasobów i identyfikacją uwarunkowań. Zasadą polityki przestrzennej jest integracja działań na rzecz ochrony i kształtowania wartości kulturowych z działaniami na rzecz ochrony i kształtowania wartości środowiska naturalnego. Przedmiotem tej polityki są układy urbanistyczne, zespoły i obiekty objęte ochroną prawną na podstawie przepisów szczególnych (wpisane do rejestru zabytków) oraz pozostałe reprezentujące wysokie walory kulturowe, w tym figurujące w ewidencji konserwatorskiej.

Główne kierunki ochrony wartości kulturowych to: − tworzenie warunków zintegrowanej ochrony przyrody i dziedzictwa kulturowego. − kształtowanie nowych wartości kulturowych i przyrodniczych. − wykorzystanie istniejącego dziedzictwa w celu zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej i promocji turystycznej, wzmacniającej jego szanse rozwojowe.

Ich realizacja wymaga respektowania zasad: 77 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

• wynikających z istniejących przepisów prawa powszechnego: − ochrony zabytków wpisanych do rejestru zabytków, − ochrony stanowisk archeologicznych ujętych w rejestrze, − ochrony zabytków ujętych w ewidencji konserwatorskiej, − ochrony przyrody i krajobrazu, • wynikających z przyjętego prawa lokalnego.

Studium zakłada kształtowanie harmonijnego, współczesnego krajobrazu kulturowego z uwzględnieniem uwarunkowań i tradycji historycznych oraz regionalnych, a na obszarach krajobrazu zdegradowanego rewaloryzację tych terenów. Ustala się ochronę istniejących zabytków na terenie gminy Udanin. Ochroną objęte zostaną: − wskazane stanowiska archeologiczne, − zabytki wpisane do rejestru zabytków, − zabytki będące w ewidencji konserwatorskiej, − tereny o cennych walorach kulturowo – krajobrazowych, dla których określono strefy ochrony konserwatorskiej, dla których obowiązują wymogi konserwatorskie przytoczone w punkcie 3-cim niniejszego opracowania, dotyczącym uwarunkowań historyczno-kulturowych.

Nowoprojektowaną zabudowę (np. osiedla) i inne elementy zagospodarowania obcego w zachowanym krajobrazie kulturowym należy lokować w wyraźnej separacji od historycznych układów przestrzennych – np. poprzez odsunięcie nowych inwestycji od historycznej tkanki założeń ruralistycznych i zabytkowych zespołów budowlanych, poprzez ustalenie wyraźnej strefy niezabudowanej z wykluczeniem przypadkowego sytuowania zabudowy.

Dla terenów zabytkowych stanowisk archeologicznych w planach miejscowych należy przewidzieć strefy ochrony konserwatorskiej w obszarze, w których należy ustalać działania zapobiegające zniszczeniu zabytków archeologicznych, umożliwiające ich zbadanie i ewentualne przeznaczenie terenu pod inwestycje. W planach miejscowych określi się zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi, strefy ochrony konserwatorskiej, oraz strefy ochrony ekspozycji obiektów szczególnie cennych. W przypadku sporządzania planu miejscowego dla działki bądź działek sąsiadujących z obiektem wpisanym do rejestru zabytków, lub ewidencji konserwatorskiej należy uwzględnić sąsiedztwo obiektu zabytkowego. W planach miejscowych określi się również zasady ochrony ekspozycji zabytków, lokalizacji nowych budynków ich wysokości i kolorystyki elewacji dachów.

7.2.10.2. Polityka społeczna gminy Studium nie zakłada konieczności zwiększenia ilości obiektów publicznych (kultury, oświaty czy zdrowia), gdyż ich ilość na terenie gminy jest zadowalająca. Niezbędna jest jednak ich modernizacja, rozbudowa i doposażenie w niezbędne urządzenia specjalistyczne. Na trenie gminy 78 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN znajduje się jedna apteka w Udaninie, w związku z czym istnieje konieczność uruchomienia drugiej apteki w Ujeździe Górnym. Perspektywicznie należy dążyć do tego, aby każda miejscowość posiadała własną świetlicę (miejsce spotkań mieszkańców), boisko sportowe i plac zabaw dla dzieci.

Ze względu na znaczne oddalenie od dużych ośrodków miejskich oraz brak większych, atrakcyjnych turystycznie obszarów leśnych gmina nie pełni praktycznie żadnej funkcji turystycznej. W związku z brakiem poważniejszych walorów turystycznych jedyną szansą rozwoju w tym względzie może być jedynie zagospodarowanie na cele rekreacyjno-wypoczynkowe istniejących stawów w pobliżu Ujazdu Górnego.

7.2.10.3. Polityka gospodarcza gminy Gmina Udanin to gmina typowo rolnicza. Rolnictwo jest dominującym działem gospodarki narodowej w gminie oraz podstawowym elementem jej bazy ekonomicznej. Pomimo to studium zakłada pewne ograniczanie terenów rolniczych gminy, na rzecz dolesień, rozwoju zabudowy mieszkaniowej, a także, w wybranych obszarach zabudowy gospodarczo-usługowej. Ustala się realizację celów wskazanych w studium przez wprowadzenie w obszarze gminy terenów przeznaczonych pod rozwój wielofunkcyjny (różne formy działalności gospodarczej, lokalizacja małych i mikroprzedsiębiorstw). Konieczne i niezmiernie ważne jest opracowanie i wdrożenie przez gminę jednolitego planu działań promocyjnych. Podstawowym elementem każdej akcji nakierowanej na przyciągnięcie inwestorów zewnętrznych musi być promocja i reklama gminy. Działania promocyjne wymagają jednak jasnego, ścisłego planu i harmonogramu. Postuluje się m.in. wdrożenie regulaminu zwolnień podatkowych dla inwestorów, opracowanie materiałów promocyjnych, stworzenie bazy danych oraz strony internetowej, na której znalazłyby się niezbędne informacje dla potencjalnych inwestorów.

7.2.10.4. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów krajowych Inwestycje celu publicznego zarówno o znaczeniu lokalnym jak i ponadlokalnym nie zostały do niniejszej studium zgłoszone. Przyjmuje się jednak, że na terenie gminy dopuszcza się lokalizację inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym.

7.2.10.5. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny Ze względu na priorytetowy charakter gospodarki rolnej na terenie gminy nad innymi formami działalności gospodarczej należy znacznie ograniczyć możliwość eksploatowania węgla brunatnego oraz glinki ognioodpornej. Ze względu na brak jakichkolwiek wytycznych i wskazań ze strony organów

79 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN administracji geologicznej o przewidywanym wykorzystaniu istniejących złóż, proponuje się wprowadzenie zasady, że surowce można eksploatować jedynie na kompleksach gleb gorszych niż klasa III.

7.2.10.6. Obszary pomników zagłady i stref ochronnych oraz obowiązujące dla nich ograniczenia działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 roku o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. nr 41,poz.412 oraz z 2002 roku nr 113,poz.984 i nr 153,poz.1271) Na obszarze gminy Udanin nie znajdują się obszary pomników zagłady i stref ochronnych.

7.2.10.7. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji

Na obszarze gminy Udanin zinwentaryzowano 48 nieczynnych wyrobisk, z których znaczna część uległa samorekultywacji (zakrzewienia, zadrzewienia, zalania wodą) lub została zalesiona. Rekultywacji wymagać będą jedynie wyrobiska zlokalizowane na użytkach rolnych, dla których przewiduje się rolny lub fitoochronny kierunek rekultywacji.

7.2.10.8. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych Dla obszaru objętego studium wyznacza się tereny zamknięte, wcześniej będące terenami koljowymi, których granice oznaczono na rysunku studium.

7.2.10.9. Inne obszary problemowe, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie. W ramach terenów objętych studium nie przewiduje się wskazania dodatkowych obszarów problemowych, których zakresu nie wyczerpano by we wcześniejszych ustaleniach.

7.2.10.10. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych. Gmina Udanin nie jest narażona na niebezpieczeństwo powodzi ani usuwania się mas ziemnych. Jej obszar nie leży w zasięgu wody 1% (stanów powodziowych występujących statystycznie raz na sto lat), nie był objęty również zasięgiem zalewu powodziowego z lipca 1997roku. Ochrona przeciwpowodziowa jednak nie ogranicza się jedynie do terenów bezpośrednio objętych powodzią, lecz obejmuje swoim zasięgiem znacznie większy obszar dorzeczy. W wyniku analiz przeprowadzonych przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Legnicy, wynikła potrzeba wybudowania zbiorników różnej retencji, które obok głównej funkcji magazynowania wody dla potrzeb rolnictwa stanowić będą także istotny element biernej ochrony przeciw powodziowej. Budowa zbiorników na dopływach Odry wpłynie na poprawę sytuacji powodziowej na terenach przyodrzańskich oraz pozwoli na nieingerowanie w cenne przyrodniczo 80 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN międzywale Odry. W związku z tym, zgodnie z „Korektą programu gospodarki wodnej oraz modernizacji i rozbudowy urządzeń melioracji podstawowych w aspekcie ochrony przed powodzią” (W.Z.M.iU.W. w Legnicy) przewiduje się realizację zbiornika małej retencji „Udanin” zlokalizowanego na Pielaszkowickim Potoku o pojemności całkowitej 0,38 mln m3 i powierzchni zalewu 21ha. Realizacja zbiornika uzależniona jest od szczegółowych analiz techniczno- ekonomicznych. Budowa zbiornika retencyjnego przyczyniłaby się do uregulowania gospodarki wodnej na obszarze gminy, co korzystnie wpłynęłoby na działalność rolniczą, szczególnie w centralnej części gminy, gdzie aktualnie obserwowany jest deficyt wód powierzchniowych. Realizacja zbiornika pozwoliłaby na magazynowanie wody do nawodnień gruntu położonych w sąsiedztwie zbiornika na obszarze ok. 100 ha.

7.2.11. Strefy funkcjonalne struktury przestrzennej 7.3. Wytyczne ogólne

Istniejące jak i projektowane obszary i strefy rozwoju poszczególnych funkcji zostały określone na rysunku studium. Posiadają one jednolity kolor i oznaczenie funkcji, jaka im została przypisana.

Obszary i strefy funkcjonalne, zarówno projektowane jak i istniejące, wskazane na rysunku studium, w ramach określonych funkcji, należy rozpatrywać jako tereny brutto. Oznacza to, że w ramach określonych funkcji na etapie realizacji planów miejscowych, mogą znaleźć się inne funkcje uzupełniające, takie jak np. elementy szczegółowego układu komunikacyjnego, obiektów infrastruktury technicznej czy funkcji uzupełniających. W takim wypadku zgodność planu miejscowego z niniejszym studium zostaje zachowana.

Dodatkowo założono zróżnicowane ukierunkowanie rozwoju terenów w poszczególnych strefach, przy zachowaniu pewnych zasad planowania, stałych dla całego obszaru Gminy: − dopuszcza się możliwość korekty zasięgu poszczególnych stref na etapie przystąpienia do sporządzenia planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego − dopuszcza się możliwość realizacji celów publicznych w obszarach wszystkich stref, stosownie do potrzeb mieszkańców gminy. − dopuszcza się możliwość zachowania dotychczasowego, rolniczego użytkowania w planach miejscowych, na obszarach wszystkich stref. − nie przewiduje się zmiany funkcji gruntów leśnych na inne, niezależnie od przeznaczenia obszarów strefy.

7.4. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy

7.4.1. Funkcje terenów 81 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Rodzaje obszarów i terenów zainwestowanych i projektowanych: − MN - tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, − RM - tereny zabudowy zagrodowej, − MW - tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, − MNU - tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej, − U - tereny usług komercyjnych, − UK - tereny usług kultury i sakralnych, − UA - tereny usług administarcji, − UZ - tereny usług zdrowia, − UO - tereny usług oświaty, − UT - tereny turystyczno-rekreacyjne, − US - tereny sportu i rekreacji, − AG - tereny aktywizacji gospodarczej, − P - tereny przemysłowe (zakłady kamieniarskie), − PG - tereny eksploatacji surowców mineralnych, − RU - tereny obsługi rolnictwa, − ZD - tereny ogródków działkowych, − ZC - tereny cmentarzy, − ZP – tereny zieleni urządzonej, − ZP/US – tereny zieleni urządzonej z towarzyszącą funkcją rekreacyjno-sportową, − ZL - tereny lasów i zadrzewień, − ZLn - projektowane tereny dolesień, − R - tereny rolnicze, − WS - tereny wód otwartych i płynących, − KS – tereny obsługi komunikacji.

. Wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów Obejmują obszary i tereny nowoprojektowane, wyznaczone celem ochrony komfortu życia mieszkańców, a także tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju funkcjonalnego oraz wzmocnienia krystalizacji struktury przestrzennej i funkcjonalnej gminy. Wyznaczone zostają następujące kategorie stref o zróżnicowanych kierunkach zagospodarowania:

MN - strefa terenów mieszkaniowych, w której zakłada się rozwój dominującej funkcji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (o małej intensywności zabudowy) z możliwością realizacji podstawowych usług towarzyszących, także wolnostojących. W strefie przewiduje się możliwość uwzględnienia w planach miejscowych zachowania istniejącego użytkowania, w szczególności zachowania istniejącego zagospodarowania rolnego.

Ustalenia szczegółowe:

82 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− minimalna powierzchnia nowowydzielonej działki: wolnostojącej - 800 m2, bliźniaczej - 500 m2, szeregowej - 350 m2, − minimalna szerokość działki od strony drogi 20 m, postuluje się aby działki miały kształt regularny, zbliżony do kwadratu, ewentualnie regularnego prostokąta z zapewnioną dostępnością komunikacyjną, − maksymalna powierzchnia przeznaczona pod zabudowę (w tym utwardzone nawierzchnie, dojścia i dojazdy, parkingi i tarasy) to 50% powierzchni działki, pozostałą część należy użytkować jako biologicznie czynną, − wysokość noworealizowanej zabudowy nie może przekroczyć 2 kondygnacji nadziemnych plus poddasze użytkowe lecz nie więcej niż 12m licząc od poziomu terenu (najniższego) do szczytu kalenicy, − postuluje się stosowanie w nowoprojektowanych budynkach mieszkalnych połaci dachowych o spadkach 30-45°, w układzie symetrycznym (dopuszcza się dachy wielospadowe), o pokryciu dachówką ceramiczną lub innymi materiałami o fakturze dachówkopodobnej, − ogrodzenia zewnętrzne ażurowe, wysokości maksymalnie do 180cm, plany miejscowe określą szczegółowo dozwolone kolory, rodzaj i wysokość ogrodzeń zewnętrznych, − w planach miejscowych precyzuje się minimalną i maksymalną wysokość budynków, stopień nachylenia dachu, usytuowanie budynku względem drogi w danym terenie zależnie od wysokości budynków istniejących, − w przypadku lokalizacji funkcji towarzyszących (usług uzupełniających) ustala się obowiązek wydzielenia w obrębie własności miejsc postojowych dla samochodów użytkowników, − rozwój terenów mieszkaniowych należy prowadzić poprzez dopełnienie i intensyfikację istniejącej tkanki oraz dodanie nowych terenów zainwestowanych bezpośrednio do granic istniejących terenów osadniczych. Niedopuszczalne jest rozpraszanie nowej zabudowy poza skupione układy osadnicze. Na nowych terenach rozwojowych przyrost zabudowy powinien również mieć charakter sukcesywny, a nie rozproszony.

RM - strefa terenów zabudowy zagrodowej, w której zakłada się rozwój dominującej funkcji terenów zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych z możliwością realizacji podstawowych usług towarzyszących także wolnostojących. W strefie przewiduje się możliwość uwzględnienia w planach miejscowych zachowania istniejącego użytkowania, w szczególności zachowania istniejącego zagospodarowania rolnego.

Ustalenia szczegółowe: − minimalna powierzchnia nowowydzielonej działki 1200 m2, − minimalna szerokość działki od strony drogi 24 m, postuluje się aby działki miały kształt regularny, zbliżony do kwadratu, ewentualnie regularnego prostokąta z zapewnioną dostępnością komunikacyjną, − wskaźnik intensywności zabudowy – 0,75, − minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej 50% powierzchni działki,

83 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− wysokość noworealizowanej zabudowy nie może przekroczyć 2 kondygnacji nadziemnych plus poddasze użytkowe lecz nie więcej niż 12m licząc od poziomu terenu (najniższego) do szczytu kalenicy, − postuluje się stosowanie w nowoprojektowanych budynkach mieszkalnych połaci dachowych o spadkach 30-45°, − w planach miejscowych precyzuje się minimalną i maksymalną wysokość budynków, stopień nachylenia dachu, usytuowanie budynku względem drogi w danym terenie zależnie od wysokości budynków istniejących, − w przypadku lokalizacji funkcji towarzyszących (usług uzupełniających) ustala się obowiązek wydzielenia w obrębie własności miejsc postojowych dla samochodów użytkowników.

MNU - strefa terenów mieszkaniowo – usługowych, w której zakłada się rozwój dominującej funkcji zabudowy mieszkaniowej, drobnej wytwórczości oraz innych usług nieuciążliwych. Dla obszarów tej strefy ustala się przede wszystkim rozwój mikro i drobnej przedsiębiorczości oraz możliwość realizacji usług użyteczności publicznej, w tym celów publicznych, w szczególności: administracji publicznej, bezpieczeństwa, oświaty, zdrowia, opieki społecznej i socjalnej, placówek pielęgnacyjno-opiekuńczych, kultury, kultu religijnego, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, turystyki w tym usług hotelowych, oraz agroturystycznych, sportu, pocztowych i telekomunikacyjnych, oraz innych drobnych usług. Przewiduje się możliwość uwzględnienia w planach miejscowych zachowania istniejącego użytkowania.

Ustalenia szczegółowe: − powierzchnia nowowydzielonej działki wynosić powinna co najmniej 1200m2, − minimalna szerokość działki od strony drogi 20 m, − zabrania się lokalizowania w granicach działek obiektów i urządzeń usługowych i produkcyjnych zaliczonych zgodnie z przepisami szczególnymi do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, − w przypadku sąsiedztwa z istniejącą zabudową, gabaryty budynków powinny nawiązywać swoim wyglądem do obiektów sąsiadujących, − ustala się ograniczenie wysokości noworealizowanej zabudowy mieszkaniowej do 2 kondygnacji plus poddasze użytkowe, lecz nie więcej niż 12 m od poziomu terenu do szczytu kalenicy, − dopuszcza się adaptację na cele usługowe zarówno budynków gospodarczych jak i budowę wolnostojących obiektów − ustala się obowiązek sytuowania usług w parterach budynków, w taki sposób ażeby nadać witrynom estetyczny charakter ekspozycyjny, − dopuszcza się usytuowanie lokali usługowych na wyższych kondygnacjach, pod warunkiem, że w parterze znajduje się inny lokal usługowy, − maksymalna powierzchnia zabudowana i utwardzona 45% działki, przy czym powierzchnia biologicznie czynna winna znajdować się przede wszystkim w częściach działki sąsiadujących z terenami o innym przeznaczeniu,

84 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− określa się obowiązek zapewnienia miejsc postojowych dla klientów i obsługi na terenie działki lub zorganizowanie odpowiedniego parkingu.

MW - strefa terenów mieszkaniowych wielorodzinnych, w której zakłada się rozwój dominującej funkcji zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej o średniej intensywności zabudowy z możliwością realizacji podstawowych usług towarzyszących, w tym wolnostojących. W strefie przewiduje się możliwość uwzględnienia w planach miejscowych zachowania istniejącego użytkowania, w szczególności zachowania istniejącego zagospodarowania rolnego.

Ustalenia szczegółowe: − zabrania się lokalizowania w granicach działek obiektów i urządzeń usługowych i produkcyjnych zaliczonych zgodnie z przepisami szczególnymi do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, − obiekty powinny nawiązywać formą do miejscowej tradycji budowlanej − w przypadku sąsiedztwa z istniejącą zabudową, gabaryty budynków powinny nawiązywać swoim wyglądem do obiektów sąsiadujących, − ustala się ograniczenie wysokości noworealizowanej zabudowy mieszkaniowej do 4 kondygnacji plus poddasze użytkowe, lecz nie więcej niż 12 m od poziomu terenu do szczytu kalenicy, − ustala się obowiązek sytuowania usług w parterach budynków, w taki sposób ażeby nadać witrynom estetyczny charakter ekspozycyjny, − dopuszcza się usytuowanie lokali usługowych na wyższych kondygnacjach, pod warunkiem, że w parterze znajduje się inny lokal usługowy, − określa się obowiązek zapewnienia miejsc postojowych dla klientów i obsługi na terenie działki lub zorganizowanie odpowiedniego parkingu. − dopuszcza się przeznaczanie pod zabudowę (w tym utwardzone nawierzchnie, dojścia i dojazdy, parkingi i tarasy) maksymalnie do 50% powierzchni działek, pozostałą część należy użytkować jako czynną biologicznie (trawniki, zieleń ozdobna, ogrody itp.), − zagospodarowanie funkcjonalno-przestrzenne wnętrz ewentualnych kwartałów zabudowy należy przeznaczyć pod zieleń.

U - strefa terenów usługowych, w której zakłada się rozwój wszelkich form działalności gospodarczej, w tym rzemiosła, usług komercyjnych, kultury, oświaty, zdrowia, hotelowych, agroturystyki i innych. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach realizację funkcji mieszkaniowej w ramach mieszkania czy wydzielonej działki dla właściciela terenu. Na etapie wykonywania planów miejscowych dopuszcza się drobne korekty obszaru strefy oraz możliwość zachowania istniejącego użytkowania, w szczególności zachowania istniejącego zagospodarowania rolnego.

Ustalenia szczegółowe: − wiodącym przeznaczeniem są wszelkie usługi i drobna wytwórczość,

85 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− dopuszcza się lokalizowanie rzemiosła oraz mikro i małych przedsiębiorstw, − minimalna szerokość frontu działki to 20 m, − możliwość zabudowy maksymalnie do 80% powierzchni działki budowlanej, − ustala się ograniczenie wysokości noworealizowanej zabudowy mieszkaniowej do 2 kondygnacji plus poddasze użytkowe, lecz nie więcej niż 12 m od poziomu terenu do szczytu kalenicy, − postuluje się ogrodzenie wysokości maksymalnie 2 m, nie bliżej niż 4m od krawędzi jezdni (rezerwa pod chodnik i ścieżkę rowerową, obowiązkowe zachowanie istniejących układów drzew alejowych wzdłuż dróg). − obowiązek zapewnienia miejsc postojowych dla klientów i obsługi na terenie działki lub zorganizowanie odpowiedniego parkingu. − działalność usługowa nie może powodować zakłócenia warunków zamieszkania w sąsiedztwie ani powodować kolizji z formami użytkowania terenów położonych w pobliżu.

RU – strefa terenów obsługi rolnictwa, w której zakłada się rozwój wszelkich form obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych, ogrodniczych oraz gospodarstwach leśnych i rybackich. Dopuszcza się w uzasadnionych przypadkach realizację funkcji mieszkaniowej w ramach mieszkania czy wydzielonej działki dla właściciela terenu

Ustalenia szczegółowe: − zabrania się lokalizowania w granicach działek obiektów i urządzeń usługowych i produkcyjnych zaliczonych zgodnie z przepisami szczególnymi do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, − dopuszcza się przewidzenie w planach miejscowych zachowania istniejącego zagospodarowania rolniczego na obszarach strefy, zachowuje się istniejące zagospodarowanie leśne, − dopuszcza się przeznaczanie pod zabudowę (w tym utwardzone nawierzchnie, dojścia i dojazdy, parkingi i tarasy) maksymalnie do 50 % powierzchni działek, pozostałą część należy użytkować jako czynną biologicznie (trawniki, zieleń ozdobna, ogrody itp.).

US – strefa terenów sportu i rekreacji, wyznaczona w celu utrzymania i poprawy jakości zamieszkania oraz aktywizacji sportowej mieszkańców. Zakłada się dalsze intensywne użytkowanie istniejących terenów i urządzeń sportowych oraz pozyskiwanie nowych terenów i budowę szerokiej bazy dla rozwoju kultury fizycznej. Na obszarach sportowo-rekreacyjnych będą wprowadzane nowe usługi sportowe, uwzględniające zmieniający się styl życia oraz modne dyscypliny sportu i czynnej rekreacji.

Ustalenia szczegółowe: − postuluje się o zagospodarowanie terenu zielenią urządzoną, w tym zielenią izolacyjną, − dopuszcza się budowę obiektów dla potrzeb sportu i rekreacji wraz z urządzeniami związanymi z ich obsługą oraz zielenią, − dopuszcza się usługi handlu i gastronomii nie zajmujące więcej niż 10% terenu, towarzyszące funkcji dominującej, służące obsłudze tego terenu,

86 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

− dopuszcza się realizację zabudowy mieszkaniowo – usługowej jedynie na działce nr 16 w obrębie Pichorowice, − powierzchnia zabudowy terenu nie może być większa niż 30%, − powierzchnia biologicznie czynna nie może być mniejsza niż 40%. AG - strefa terenów aktywizacji gospodarczej, w której zakłada się rozwój działalności gospodarczej, przemysłu, baz, składów, usług, obsługi ruchu transportowego. Przewiduje się możliwość zachowania w planach miejscowych istniejącego użytkowania.

Ustalenia szczegółowe: − przy ustalaniu wysokości i umiejscowienia budynków w planach należy uwzględnić w szczególności konieczność zachowania wartościowych otwarć widokowych oraz zapewnienia odpowiedniego nasłonecznienia sąsiednich terenów pełniących podobne funkcje, − maksymalna powierzchnia zabudowana i utwardzona 75% działki, przy czym powierzchnia biologicznie czynna winna znajdować się przede wszystkim w częściach działki sąsiadujących z terenami o innym przeznaczeniu, − od strony terenów sąsiednich nakazuje się co najmniej 5m pas nasadzeń zieleni wielopoziomowej − zabrania się lokalizowania i budowy obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska oraz naruszających walory krajobrazowe, − obowiązek zapewnienia miejsc postojowych dla klientów i obsługi na terenie działki lub zorganizowanie odpowiedniego parkingu.

ZLn - strefa planowanych dolesień, która obejmuje obszary rolne położone na gruntach o dość niskiej klasie bonitacyjnej, podmokle, nieprzydatne rolniczo.

Ustalenia szczegółowe: − nie przewiduje się zmiany przeznaczenia terenów na cele nierolne i nieleśne, − gospodarkę leśną należy prowadzić zgodnie z wymogami ochrony środowiska oraz w oparciu o plany urządzania lasów, − dopuszcza się możliwość częściowego przeznaczenia kompleksów leśnych na cele rekreacyjno- wypoczynkowo-sportowe (ścieżki zdrowia, ścieżki dydaktyczne, ścieżki rowerowe) pod warunkiem wcześniejszego uzgodnienia z zarządcą, − dopuszcza się prowadzenie sieci napowietrznej i podziemnej infrastruktury technicznej, stacji transformatorowych, masztów telekomunikacyjnych, zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi, − dopuszcza się prowadzenie utwardzonych dróg dojazdowych (gospodarczych).

Pozostałe funkcje wymienione w punkcie 9.2.1, a nie wymienione powyżej mają zastosowanie według przypisanych im wcześniej określeń.

Uzupełnieniem wytycznych dla wszystkich wymienionych stref są treści ustaleń dla stref związanych z ochroną kulturową, ochroną krajobrazu oraz ochroną przyrodniczą. Granice w/w stref 87 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN zagospodarowania terenów, uwidocznione na rysunku, należy traktować jako orientacyjne, a ich skorygowany przebieg określony będzie w planach miejscowych, zgodnie z zasadami określającymi zgodność planów z polityką zawartą w studium.

. Strefy zakazu zabudowy Projektowane tereny oznaczone symbolami: MN, RM, MW, MNU, U, AG, które zaplanowane są w bezpośrednim sąsiedztwie cieków wodnych należy pozostawić jako zalewowe bez prawa zabudowy. Ponadto, w celu ochrony bioróżnorodności terenów cennych przyrodniczo i dla prawidłowego rozwoju istniejących ekosystemów, wskazane byłoby pozostawienie bez zainwestowania (tj. prawa zabudowy), co najmniej 10 m pasa terenu wzdłuż cieków wodnych, celem ochrony i zachowania korytarzy ekologicznych cieków wraz ze wszystkimi elementami przyrodniczymi dolin rzecznych.

Pewne ograniczenia w zainwestowaniu wprowadza się również na terenach o przekroczonych standardach akustycznych, które występować mogą wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, zwłaszcza w pasie autostrady A4 oraz dróg wojewódzkich nr 345 i 363. Ograniczenia te polegają na zakazie lokalizacji obiektów mieszkalnych lub innych wymagających ochrony przed hałasem, jeśli wcześniej nie zostaną podjęte środki ograniczające emisję niekorzystnych fal dźwiękowych do środowiska. Poprawa warunków akustycznych może być osiągnięta poprzez: − ograniczenie tonażu samochodów ciężarowych przejeżdżających przez tereny zabudowane, − zainstalowanie ekranów akustycznych przy budynkach położonych najbliżej krawędzi jezdni lub zastosowanie pasów zieleni izolacyjnej tam gdzie jest to możliwe.

VI. REALIZACJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ

Realizacja polityki przestrzennej następuje poprzez wykorzystanie i zastosowanie instrumentów przewidzianych przepisami prawa ogólnie obowiązującego oraz takich, które, jako właściwe przyjmie i ustanowi samorząd, działając w ramach swoich uprawnień. Oprócz „standardowych” instrumentów realizacji polityki przestrzennej, jakimi są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego i decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu, powinny być przygotowane i wykorzystane instrumenty dla: − wyboru, lokalizacji i realizacji inwestycji publicznych, − współpracy pomiędzy różnymi poziomami administracji publicznej i prywatnymi inwestorami, − bazy informacji służącej wspomaganiu zarządzania gminą, w szczególności gospodarowaniu przestrzenią, gospodarką gruntami i procesami inwestycyjnymi, − promocji gminy.

88 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

7.4.2. Obszary sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Podstawowym instrumentem realizacji polityki przestrzennej są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego stanowiące, zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym, przepisy gminne ustalające m.in. przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu. Zadaniem miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego jest w szczególności ustanowienie regulacji prawnych i standardów zapewniających jakość przestrzeni, ochronę interesów publicznych oraz warunki prawno-przestrzenne rozwoju, w tym realizacji inwestycji. Plan miejscowy, jako akt prawa lokalnego stanowi podstawę formułowania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu w decyzjach administracyjnych. Jest także odniesieniem dla innych rozstrzygnięć i opinii, uwarunkowanych zgodnością z jego ustaleniami.

Sporządzane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego muszą być zgodne z polityką przestrzenną określoną w studium, a w szczególności z zapisanymi w nim: • celami rozwoju, • zasadami zrównoważonego rozwoju przestrzennego i kształtowania ładu przestrzennego, • granicą terenów przeznaczonych do zabudowy, • głównymi kierunkami zagospodarowania dotyczącymi: − głównych elementów kształtujących strukturę przestrzenną gminy, − kluczowych obszarów rozwoju, • kierunkami zagospodarowania wyodrębnionych kategorii obszarów, • zasadami zagospodarowania i kształtowania zabudowy i przestrzeni w strefach: − zróżnicowanej intensyfikacji zagospodarowania, − ochrony wartości kulturowych, − ochrony i kształtowania krajobrazu.

7.4.2.1. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 oraz obszary przestrzeni publicznej; Studium nie wyznacza obszarów, dla których istnieje obowiązek sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów szczególnych. Na terenie gminy Udanin nie przewiduje się wyodrębnienia obszarów wymagających scaleń i podziału nieruchomości, ewentualne wskazanie takich terenów nastąpi na etapie realizacji planów miejscowych. Studium nie przewiduje również wyznaczenia i rozmieszczenia na obszarze gminy obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400m2, co ma służyć ochronie lokalnego rynku handlu i usług.

89 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

7.4.2.2. Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne Zgodnie z obowiązującymi przepisami sporządzenia planów miejscowych wymagają wszystkie tereny wskazane do zainwestowania: − wymagające zmiany funkcji terenu, − wymagające wyłączenia z produkcji gruntów rolnych i leśnych, − wymagające podziału na posesje i wydzielenia terenów komunikacji, − obejmujące tereny usług i urządzeń publicznych, w tym sieci magistralnej uzbrojenia, − obejmujące tereny objęte ochroną na podstawie przepisów szczególnych. Jednak dla całego obszaru gminy Udanin w 2006 roku sporządzony został już miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego: − dla terenów zainwestowanych - w skali 1:2000, − dla terenów niezainwestowanych - w skali 1:5000, w związku z czym studium nie wyznacza terenów do sporządzenia nowych planów.

Przyjmuje się zasadę, że w razie zaistnienia uzasadnionej potrzeby Rada Gminy może w drodze uchwały zdecydować o konieczności przystąpienia do opracowania zmian/zmiany planu/planów bądź planu miejscowego.

7.4.3. Gospodarowanie mieniem komunalnym Publiczna gospodarka gruntami ma znaczenie dla: − ochrony interesów publicznych, − redukowania konfliktów, − ochrony terenów otwartych, − prowadzenia polityki mieszkaniowej, − rozwoju gospodarczego, − zapewnienia wpływu na kształtowanie przestrzeni, − równoważenia rynku nieruchomości. Gmina powinna posiadać w dyspozycji zasób gruntów umożliwiający skuteczną realizację polityki przestrzennej i inwestycyjnej. Zasoby nieruchomości mające podstawowe znaczenie dla gospodarowania przestrzenią to zasoby komunalne. Zasoby te można powiększać poprzez stosowanie następujących instrumentów: • wywłaszczenia - stosowane w wyjątkowych przypadkach tzn. tylko wówczas, jeżeli nieruchomość nie może być nabyta w drodze umowy, gdyż negocjacje z właścicielem nie dały

90 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

pozytywnego rezultatu. Wywłaszczenie może zostać dokonane wyłącznie na rzecz podmiotów publicznych –Gminy lub Skarbu Państwa. Jest ono dopuszczalne wyłącznie wówczas, gdy dokonywane jest na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem, • zamiany gruntów - gmina może własne tereny przeznaczone na cele niepubliczne zamieniać z właścicielami, na których terenie ma być usytuowana inwestycja publiczna, bądź posiadających nieruchomości znajdujące się w innych terenach stanowiących strefy zainteresowania. Szczególnie korzystne, do wykorzystania na przyszłe wymiany, jest posiadanie w zasobach komunalnych działek przeznaczonych w planach miejscowych pod budownictwo jednorodzinne, których kształt pozwala na realizację budynku, bez konieczności dokonywania podziałów i scalania. Odrębnym rodzajem zamiany jest pozyskiwanie nieruchomości w zamian za zaległości podatkowe, • pierwokupy- przysługujące jednostce samorządu terytorialnego (w tym przypadku Wójtowi), która może dokonać pierwokupu jedynie w przypadkach sprzedaży: − nieruchomości nabytej uprzednio od Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, − prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej, nabytej uprzednio przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu − terytorialnego, − nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne, − nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości., • nabycia, • darowizny.

Za kryteria pozyskiwania gruntów drogą wymiany, pierwokupu i nabycia, uznaje się: − położenie na rezerwach terenowych pod funkcje publiczne nie podlegające wywłaszczeniom ze względu na odległą w czasie realizację, w tym w szczególności nieruchomości wyłączonych z produkcji rolnej – pozostawienie ich w rękach prywatnych w sytuacji braku planu stwarza niebezpieczeństwo zablokowania inwestycji publicznej, − położenie w obszarach kluczowych, − położenie w obszarze zieleni publicznej, − położenie w sąsiedztwie mienia komunalnego, co daje możliwość utworzenia nieruchomości o wielkości bądź kształcie korzystniejszym do zagospodarowania, − położenie w obszarach przeznaczonych do scalenia, dla uzyskania ustawowo wymaganego udziału gruntów własności komunalnej, a następnie podejmowanie scaleń i tą drogą pozyskiwanie części gruntów (10-15% powierzchni objętej scaleniami) na cele publiczne, − tworzenie rezerwy terenów na wypadek sytuacji awaryjnych.

Narzędzia wskazane do stosowania:

91 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

• scalenia - umożliwiające pogodzenie interesów osób fizycznych z interesem publicznym oraz prawidłowe zagospodarowanie terenu w sytuacji niekorzystnych istniejących podziałów geodezyjnych. Niezależnie od obszarów planów miejscowych, w których możliwość przeprowadzania scaleń jest zagwarantowana ustawą o gospodarce nieruchomościami, proces scaleń należy przeprowadzić w szczególności w obszarach wyznaczonych w studium na cele mieszkaniowe, • oddawanie nieruchomości gminnych w użytkowanie wieczyste - posiadanie odpowiednich zasobów własności gminnej pozwala na oddawanie mienia w użytkowanie wieczyste, jeżeli konieczne jest osiągnięcie jednego z następujących celów: − kontrola sposobu i terminów zagospodarowania nieruchomości komunalnych, − uatrakcyjnienie oferty inwestycyjnej, − osiągnięcie wysokich opłat rocznych ze względu na spodziewany wzrost wartości nieruchomości, − wprowadzenie dodatkowych (oprócz ceny) kryteriów przetargowych, takich, jak: koncepcja projektowa i zgodność funkcji z preferencjami gminy, a następnie wpisanie stosownych warunków do umowy, daje również większy, niż to wynika z zapisów planu miejscowego wpływ na kształtowanie przestrzeni, • tworzenie zasobu nieruchomości przeznaczonych do dokonywania zamian lub rekompensat, • uzyskiwanie funduszy przez aktywną sprzedaż właścicielom i użytkownikom wieczystym przyległych nieruchomości - małych działek niezbędnych do poprawienia warunków zagospodarowania ich nieruchomości, a które nie mogą być zbyte jako nieruchomości odrębne, • sprzedaż małych działek nie mających istotnego znaczenia dla polityki gminy, • określenie sposobu ograniczania negatywnych skutków długotrwałej rezerwacji terenu pod cele publiczne, poprzez dzierżawienie gruntów na cele tymczasowe do czasu ich docelowego zagospodarowania, • tworzenie spółek gminy z innymi podmiotami w celu realizacji zadań publicznych, • wyznaczanie nowych obszarów do scaleń i wtórnego podziału na działki, • gromadzenie, porządkowanie i przetwarzanie informacji o stanie mienia komunalnego: położeniu, wartości rynkowej, sposobie zagospodarowania, • udostępnianie zasobów gminnych pod budownictwo mieszkaniowe – zgodnie z polityką gminy.

7.4.4. Programy i projekty gminne Nowe możliwości programowania i modelowania rozwoju gminy pozwalają angażować do tych procesów - poza samorządem gminnym - zainteresowane instytucje i organy rządowe i samorządowe (działające na wyższym, ponadlokalnym poziomie struktur administracji publicznej) oraz inwestorów sfery pozapublicznej. Uzasadniają one podjęcie przez samorząd gminny działań

92 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN mających na celu opracowanie i wdrożenie nowych zasad i instrumentów stymulowania procesów przekształceń przestrzennych i społeczno-gospodarczych.

Osiągnięcie założonych w studium celów (przy coraz realniejszej możliwości pozyskania na realizację zadań środków z funduszy Unii Europejskiej oraz innych środków pomocowych, a także udziału środków osób prywatnych) oznaczają konieczność podjęcia wspólnych i systemowych działań władz samorządowych, administracji wyższego szczebla, zainteresowanych instytucji i organizacji, oraz włączenia do nich także osób prywatnych. Wymaga to również przyjęcia odpowiednich rozwiązań organizacyjnych, prawnych i finansowych, a zwłaszcza konsekwentnej realizacji programów operacyjnych i wynikających z nich projektów. Programy operacyjne to dokumenty tworzone dla poszczególnych (wybranych) obszarów funkcjonowania gminy, ustalające cele i zasady rozwoju oraz wieloletnie plany zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, określone w aspekcie czasowym, finansowym i organizacyjnym. Opracowanie i wdrożenie programów umożliwi podjęcie spójnych działań w celu: − równoważenia rozwoju społeczno-gospodarczego, − podniesienia standardów świadczenia usług publicznych, − harmonizowania rozwoju przestrzennego. Idea realizacji projektów wypływa z nowych uwarunkowań, jakie towarzyszą gospodarce finansami publicznymi. Z jednej strony sytuacja finansowa gminy, a z drugiej procesy integracji z Unią Europejską wymuszają podjęcie takich rozwiązań organizacyjnych, które będą służyły systemowemu i kompleksowemu rozwojowi, przy koncentracji zasobów finansowych. Obecnie praktycznie żadne większe przedsięwzięcie rozwojowe nie może być finansowane jedynie z budżetu gminy, w związku z tym powinien zostać wykształcony taki mechanizm sterowania, który poprzez opracowane oferty inwestycyjne zapewni możliwość pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania (fundusze pomocowe UE, środki prywatne itp.). Tylko kompleksowo i wieloaspektowo przygotowane przedsięwzięcia uruchamiają efekty dźwigniowe (efekty ich realizacji są większe niż zaangażowane ze strony gminy środki) i mogą być realizowane przy zaangażowaniu środków zewnętrznych.

7.4.5. Promocja Poprzez promocję i marketing gminy skierowany do mieszkańców i gości, oraz do podmiotów gospodarczych (miejscowych i spoza gminy), realizowane będą następujące cele: − informowanie o gminie, planach jej rozwoju, ich realizacji i skutkach, − podnoszenie świadomości obywatelskiej mieszkańców (poprzez przystępne wyjaśnianie zasad funkcjonowania i kierunków rozwoju, a także przejrzystość kompetencyjną i decyzyjną władz gminy), − pozyskiwanie społeczności lokalnych oraz aktywnych grup formalnych i nieformalnych dla realizacji planów rozwoju gminy, − podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej i przyciąganie kapitału oraz inwestorów, − podnoszenie atrakcyjności turystycznej w celu zwiększenia liczby gości odwiedzających gminę.

93 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

Działania promocyjne i marketingowe związane ze studium zostaną podzielone na dwa segmenty: • promocję studium: − podjęte zostaną działania informacyjne przedstawiające znaczenie studium oraz wizję rozwoju i planowane rozwiązania wraz z ich skutkami dla gminy i społeczności lokalnych, − osobny program informacyjny i promocyjny zostanie skierowany do inwestorów i przedsiębiorców w gminie oraz spoza, − szczególnie eksponowane będą elementy studium stymulujące gospodarczy i turystyczny rozwój, • promocję przez realizację zapisów studium.

VII.UZASADNIENIE PRZYJETYCH ROZWIĄZAŃ WRAZ Z SYNTEZĄ USTALEŃ STUDIUM UWARUNOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

7.4.6. Cel i sposób opracowania studium Do opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Udanin przystąpiono na podstawie Uchwały nr XXXIV/106/2008 Rady Gminy w Udaninie z dnia 31 grudnia 2008 roku w sprawie przystąpienia do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin oraz Uchwały nr XLVI/152/2009 Rady Gminy w Udaninie z dnia 28 października 2009 roku w sprawie wprowadzenia zmiany w uchwale nr XXXIV/106/2008 z dnia 31 grudnia 2008 roku o przystąpieniu do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin. Celem sporządzenia studium było określenie polityki przestrzennej gminy oraz uaktualnienie w/w dokumentu do obowiązujących uwarunkowań prawnych wynikających głównie z wprowadzenia w życie ustawy z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy ma charakter opracowania ujednoliconego i kompleksowego.

Studium określa politykę przestrzenną gminy uwzględniając zasady określone w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju oraz Strategii Rozwoju i Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, a także uwarunkowania wynikające z analiz przeprowadzonych opracowania niniejszej studium. Określona w studium polityka zapewnia realizację celu nadrzędnego – strategicznego oraz celów głównych.

Generalną zasadą kształtowania zagospodarowania gminy Udanin jest zrównoważony rozwój uznany za priorytet gospodarki przestrzennej w Polsce. Rozwój ten rozumiany jest jako rozwój społeczno – gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych

94 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości zaspakajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych.

Kierunki zagospodarowania określone w studium są wynikiem analizy uwarunkowań: przyrodniczych, kulturowych, społecznych, gospodarczych i przestrzennych, wraz ze sformułowaniem wniosków, syntezie wynikających z uwarunkowań szans i zagrożeń, których wynikiem było określenie polityki przestrzennej, jej stref funkcjonalnych i zasad zagospodarowania.

Studium została opracowana na podstawie wykonanych prac analitycznych obejmujących: − analizy położenia gminy i powiązań zewnętrznych, − analizy uwarunkowań wynikających z dotychczasowego przeznaczenia terenu, − analizy uwarunkowania wynikające z ochrony gleb, − analizy warunków gruntowo-wodnych, − analizy uwarunkowań środowiska przyrodniczego i kulturowego, − analizy stanu istniejącego infrastruktury technicznej, − analizy systemu komunikacyjnego gminy, − analizy wniosków mieszkańców do projektu studium.

Diagnoza i analizy uwarunkowań rozwoju gminy uwzględniają: − wymagania ładu przestrzennego, − walory architektoniczne i krajobrazowe, − wymagania ochrony środowiska, − wymagania dziedzictwa kulturowego, − wymagania ochrony zdrowia oraz bezpieczeństwa, − walory ekonomiczne przestrzeni, − potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa, − potrzeby interesu publicznego.

Uwarunkowania rozwoju gminy zostały zdiagnozowane w podstawowych dziedzinach: • środowisko przyrodnicze, obejmujące przede wszystkim wskazanie i ochronę różnych form ochrony przyrody, sprawność funkcjonowania ekosystemów i walorów krajobrazowych oraz zasady ochrony powiązań funkcjonowania takich elementów przyrodniczych jak wody, powietrze, gleba, • środowisko kulturalne, obejmujące zasoby i walory dziedzictwa kulturowego obszaru gminy jej historii pod kątem działań ochronnych dla terenów cennych kulturowo i historycznie, oraz wykorzystanie istniejących dóbr kultury do działań promocyjnych gminy, • polityka społeczna, obejmuje charakterystykę ludności, warunków jej życia oraz potrzeb i aspiracji społecznych. Strategicznym problemem jest w tej sferze tworzenie atrakcyjnych warunków życia, zamieszkania i pracy mieszkańców gminy (w szczególności w zakresie warunków mieszkaniowych, usług społecznych) oraz utrzymywanie i rozwijanie więzi mieszkańców z terenem zamieszkania, 95 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

• polityka gospodarcza, obejmująca działania realizujące cele strategiczne gminy, której zmiany funkcjonalne podyktowane są przede wszystkim zmieniającym się obszarem przestrzeni rolniczej oraz dotychczasowej dominacji tej formy gospodarki na rzecz innych form pozarolniczej działalności gospodarczej związanej z rozwojem inwestycji gminnych oraz nasilającego się rozwoju terenów budownictwa mieszkaniowego, • polityka przestrzenna, obejmująca działania wskazujące kierunki rozwoju struktur przestrzennych oraz zasady ich kształtowania i ustalanie dotyczące dominujących funkcji poszczególnych obszarów, oraz zasady wyposażania w infrastrukturę techniczną.

7.4.7. Uzasadnienie przyjętych rozwiązań Przyjęte w studium rozwiązania służą zrealizowaniu scelu gminy, za który należy uznać dążenie gminy do uzyskania takiej struktury rozwoju społeczno-gospodarczego, która w harmonijny, zrównoważony sposób wykorzysta walory naturalne, gospodarcze i kulturowe gminy oraz jej zasoby ludzkie - dla poprawy życia mieszkańców. Realizacja tego celu wymagać będzie podjęcia szeregu szczegółowych przedsięwzięć inwestycyjnych, organizacyjnych i planistycznych, w wyniku których dokonane zostaną zmiany w poszczególnych sektorach działania samorządu lokalnego oraz zainteresowanych grup społecznych.

Powyższy cel będzie realizowany przez dążenie do: − tworzenia nowych miejsc pracy i dbania o poprawę warunków życia mieszkańców gmin, − podnoszenia poziomu wykształcenia mieszkańców, − zaspokojenia potrzeb zdrowotnych i pomocy społecznej mieszkańców w trudnej sytuacji życiowej, − tworzenia możliwości do aktywnego odpoczynku i kulturalnego spędzania czasu wolnego,

Studium określa politykę przestrzenną gminy zmierzającą do osiągnięcia tych celów uwzględniając zasady określone w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju oraz Strategii Rozwoju i Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego, a także uwarunkowania wynikające z analiz przeprowadzonych na potrzeby opracowania niniejszej studium.

96 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY UDANIN

VIII.WYKORZYSTANE MATERIAŁY

W toku prac nad studium oparto się na istniejącej wiedzy o gminie wykorzystując następujące materiały: • Program Ochrony Środowiska dla powiaty średzkiego, PPD WROTECH Sp. z o.o., Wrocław 2004r. • Plan gospodarki odpadami dla powiatu średzkiego, PPD WROTECH Sp. z o.o., Wrocław 2004r. • Plan rozwoju lokalnego powiatu średzkiego(do 31.12.2008 r.) • 2008-2015, IMECONSULTING, Biestrzyków 2008 r., Środa Śląska 2007 r. • Istniejące Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Udanin, Udanin 1999, • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w roku 2004, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Wrocław 2005, • Mapa sozologiczna Polski arkusz33-33-D Udanin w skali 1:50 000, opracowanie: J. Bieroński, W. Pawlak, L. Baraniecki, E. Kuźniewski, • Mapa hydrograficzna arkusz M-33-33-D Udanin w skali 1:50 000; opracowanie: J. Pieroński, W. Pawlak, J. Tomaszewski, • Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego gminy Udanin, • „Geografia regionalna Polski” J. Kondracki Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2000r. • „Atlas Dolnego Śląska i Opolszczyzny”; praca zbiorowa; 1999r.

97