1 KANDUNGAN 1. Pengenalan 2. Latar Belakang- Profil Semasa 3. Visi, Matlamat Pembangunan Negeri dan Teras Perancangan 4. Konsep Perancangan 5. Pembangunan Strategik Terengganu 2050 6. Sasaran dan Unjuran Pencapaian Utama 7. Hala Tuju Strategik, Strategi Pembangunan & Inisiatif Pelaksanaan 8. Projek dan Inisiatif Berimpak Tinggi Negeri Terengganu 2050 9. Rumusan

Pesisir Payang RANCANGAN STRUKTUR

✓

✓

✓ ✓

✓ ✓ LATAR BELAKANG

PROFIL SEMASA KAWASAN RANCANGAN STRUKTUR – PENTADBIRAN

Keluasan Negeri 1,295,757.6 hektar

8 Daerah 7 Pihak Berkuasa Tempatan 99 Mukim

Negeri Terengganu terbahagi kepada lapan (8) daerah dan ditadbir oleh tujuh (7) pihak berkuasa tempatan (PBT) Daerah Hulu Terengganu mencatatkan keluasan daerah terbesar, iaitu seluas 387,463 hektar atau 30 peratus daripada keluasan negeri, ia diikuti oleh Daerah Dungun dan Daerah Kemaman. Daerah hanya mencatatkan 1.6 peratus daripada keluasan negeri; berikutan persempadanan Daerah Kuala Nerus sebagai daerah baru pada 18 September 2014. Terdapat sebanyak 99 mukim di Negeri Terengganu GUNA TANAH SEMASA NEGERI TERENGGANU, 2017

57,376.59 hektar guna tanah tepu bina dengan 46.6% 4.43% menunjukkan Tepu Bina penumpuan pembangunan di kawasan 5 kilometer persisiran pantai

Guna tanah semasa (2017) di Negeri Terengganu menunjukkan 95.57 peratus merupakan guna tanah bukan tepu bina dengan 56.30 peratus merupakan kawasan hutan dan berhutan yang bertumpu di bahagian barat, diikuti oleh guna tanah pertanian (31.70%) yang bertumpu di bahagian tengah dan pantai.

Guna tanah tepu bina didominasikan oleh guna tanah perumahan seluas 18,920.81 hektar (1.46%), pengangkutan (1.37%) dan institusi dan kemudahan masyarakat (0.66%). Secara amnya, guna tanah tepu bina bertumpu di pusat-pusat bandar dan pekan serta kawasan petempatan sedia ada, termasuk di beberapa kawasan bandar baharu. STATISTIK NEGERI TERENGGANU

Penduduk Isi Rumah, Kadar Negeri Terengganu Perbandaran, Migrasi

ISI RUMAH : 266,122 (2017) 1,221,567 PENDUDUK (2017) * Berbanding 212,282 (2010) Kadar pertumbuhan purata: 2.7% setahun, lebih rendah berbanding peringkat negara PURATA ISI RUMAH : (5.2 % setahun ) 4.59 orang/isi rumah (2017) *berbanding 10.1 juta orang (2010) * Berbanding 4.76 orang/isi rumah (2010)

KEPADATAN PENDUDUK: KADAR PERBANDARAN : 59.3% (2010) * Berbanding 50.6% (2000) 94 orang per km2, pada 2017 *berbanding 78 orang per km2 pada 2010 MIGRASI MASUK BERSIH (2005-2010) ▪ Dungun – 1,407 migran ▪ Besut – 2,126 migran KUMPULAN UMUR MAJORITI: ▪ Hulu Terengganu – 1,823 migran Kumpulan umur produktif ▪ Marang – 2,659 migran (15-64 tahun), 64.1% Kaum Majoriti: Bumiputera (94.6%) MIGRASI KELUAR BERSIH (2005-2010) ▪ Kuala Terengganu (12,988 migran) NISBAH JANTINA: ▪ Kemaman (5,089 migran) 105 lelaki : 100 perempuan ▪ Setiu (1,762 migran) PRESTASI EKONOMI DAN GUNA TENAGA

Prestasi Ekonomi dan Guna Tenaga Negeri Terengganu

Pendapatan Isi Rumah dan KDNK Negeri Terengganu, 2017 Kadar Kemiskinan

KDNK : RM30,260 juta PENDAPATAN KASAR BULANAN ISI RUMAH Kadar pertumbuhan purata : 4.1% setahun, (2017) : RM6,296 lebih rendah berbanding di peringkat negara * Berbanding RM1,837 (2002) (5.2% setahun) * Berbanding RM22,769 juta (2010) KADAR KEMISKINAN (2016) : 0.4% * Berbanding 14.9% (2002) Sektor utama: Perkhidmatan : RM15,002 juta Pembuatan : RM11,363 juta Pertanian : RM2,645 juta Guna Tenaga

TENAGA BURUH (2017) : 456,400 orang KDNK PER KAPITA : RM24,772 juta * Berbanding 418,600 orang (2010) * Berbanding RM22,513 juta (2010) KADAR PENGANGGURAN (2017) : 4.5% * Berbanding 2.7% (2010) KDNK Negeri Terengganu mengalami PEKERJA ASING (2010) : 10,452 orang peningkatan daripada RM22,769 juta * Berbanding 11,050 orang (2000) (2010) kepada RM30,260 juta (2017) dengan kadar pertumbuhan purata sebanyak 4.1 peratus setahun, lebih rendah berbanding di peringkat negara (5.2% setahun). CABARAN PERANCANGAN NEGERI TERENGGANU

20Cabaran Cabaran Perancangan Fizikal

Kerjasama serantau dan negeri berjiran yang belum 8 Fizikal dimanfaatkan sepenuhnya.

Ketidakseimbangan pembangunan dan pengurusan tanah dan hierarki petempatan bandar dan desa. 6 Ekonomi Keperluan pengukuhan hubungan simbiotik bandar - luar bandar dan pusat-pusat pertumbuhan desa.

Pembangunan perumahan negeri tidak seimbang dan ketidakcukupan penawaran perumahan mampu milik. 3 Sosial

Penyediaan kemudahan masyarakat yang belum menyeluruh.

Sistem perhubungan dan pengangkutan awam antara wilayah dan daerah yang belum menyeluruh. 2 Alam Sekitar

Keperluan kepada pengurusan kawasan risiko bencana, termasuk kawasan banjir dan persisiran pantai. Tadbir Urus Penyediaan kemudahan infrastruktur dan teknologi hijau 1 yang belum menyeluruh. CABARAN PERANCANGAN NEGERI TERENGGANU

Cabaran Perancangan Ekonomi

Kedudukan KDNK Negeri Terengganu yang 1 rendah berbanding negeri lain.

Ekonomi pertanian dan desa yang masih belum 2 mampu mengeluarkan hasil yang tinggi.

Pengurusan sumber perlombongan secara 3 mampan.

Kemasukan pelaburan sektor pembuatan yang rendah dan pergantungan kepada 4 sumber yang menyusut.

Pergantungan kepada sumber jaya pelancongan yang rapuh kepada produk 5 pantai dan pulau peranginan.

Tahap kualiti perkhidmatan kemudahan pelancongan yang masih rendah dan promosi 6 belum berkesan. Pulau Perhentian CABARAN PERANCANGAN NEGERI TERENGGANU

Cabaran Perancangan Sosial Pengurusan Peningkatan jumlah penduduk negeri dan pengurusan guna tenaga aktif dan warga emas.

Memartabatkan pemeliharaan berterusan warisan dan budaya negeri.

Pengukuhan modal insan dan kemudahan pendidikan yang berkualiti.

Cabaran Perancangan Alam Sekitar

Pemeliharaan, pemuliharaan dan pengurusan sumber jaya pelancongan yang rapuh.

Pemuliharaan dan pengurusan kawasan sensitif alam sekitar (KSAS) secara bersepadu dan efektif termasuk perlindungan habitat darat dan marin.

Cabaran Perancangan Tadbir Urus

Mekanisma pengurusan dan pelaksanaan Rancangan Struktur terutamanya pelaksanaan projek dan keupayaan tadbir urus. VISI DAN MATLAMAT PEMBANGUNAN NEGERI TERENGGANU VISI DAN MATLAMAT PEMBANGUNAN NEGERI TERENGGANU

Visi

Matlamat

“Negeri maju, berkat dan sejahtera bagi memacu kehidupan rakyat berkualiti, pertumbuhan sosio-ekonomi saksama, pembangunan dan alam sekitar lestari” TERAS PERANCANGAN (TP)

5TP KONSEP PERANCANGAN 16 PERANCANGAN WILAYAH NEGERI

Cadangan Pengukuhan Pembangunan Wilayah

UTARA TENGAH

DAERAH SETIU DAN BESUT DAERAH KUALA TERENGGANU,KUALA NERUS, MARANG ▪ Pembangunan perbandaran lebih rancak di Jertih, Kg. ▪ Pengukuhan perbandaran Raja, dan semasa - infilling dan Permaisuri. pembaharuan semula bandar. ▪ Aksesibiliti wilayah ▪ Pengukuhan aksesibiliti intra- ditingkatkan kepada tahap bandar dan pengangkutan lebih baik, khususnya ke awam. Kuala Terengganu dengan ▪ Terus memacu ekonomi pembinaan LPT dan berasaskan sektor tertiari dan persimpangan. sekunder. ▪ Pengukuhan kekuatan ekonomi wilayah berasaskan sektor pertanian dan pelancongan.

BARAT SELATAN DAERAH HULU TERENGGANU DAERAH KEMAMAN DAN DUNGUN

▪ Pengukuhan pembangunan ▪ Pengukuhan perbandaran perbandaran sebagai dalam kawasan pusat bandar sebahagian Konurbasi ZPP semasa melalui proses Kuala Terengganu dalam pembangunan infilling dan koridor - perkembangan dalam kawasan dan koridor tambahan ke koridor tambahan (extension . corridors) menghala ke koridor ▪ Peningkatan aksesibiliti tengah negeri ke persimpangan wilayah, ke Kuala LPT dan stesen ECRL. Terengganu dan ke Tasik ▪ Pengukuhan aksesibiliti intra- Kenyir. bandar dan pengangkutan ▪ Pengukuhan kekuatan awam. ekonomi wilayah berasaskan ▪ Terus memacu ekonomi sektor pertanian dan berasaskan sektor sekunder. pelancongan KONSEP SIMBIOTIK WILAYAH FUNGSIONAL (Symbiotic Functional Regions)

ZPP Sekunder Negeri (ZPP negeri) bagi menyeimbangkan pembangunan ▪ Saling negeri di wilayah utara kebergantungan antara Zon Kawasan Promosi pertumbuhan utama Pembangunan negeri - Zon Promosi (ZPP) Primer dan Pembangunan (ZPP) Sekunder Kuala Terengganu; dipanggil ZPP Primer dan sambungan ▪ Ketiga-tiga ZPP (extension) sehingga membawa fungsi ke Kuala Berang dan wilayah Bandar Peranginan fungsional yang Tasik Kenyir. mewakili Keutamaan pembangunan kekuatan mengarah ke wilayah masing- daratan ZPP Sekunder masing (koridor Negeri (ZPP negeri) tengah). menyeimbangkan pembangunan negeri di wilayah selatan KONSEP PERANCANGAN NEGERI TERENGGANU 2050

Komponen utama:

1. Pembangunan perbandaran utama. 2. Pembangunan desa bersepadu. 3. Saling-hubungan antara wilayah. 4. Pembangunan perbandaran di luar kawasan berisiko persisiran pantai. 5. Pemeliharaan Kawasan Sensitif Alam Sekitar dan Kawasan Ekosistem Utama. 6. Pembangunan nodus-nodus pembangunan ekonomi seimbang. 7. Pembangunan infrastruktur utama. 8. Saling-hubungan wilayah dengan negeri berjiran dan antarabangsa. KONSEP PERANCANGAN ZPP WILAYAH TENGAH & BARAT NEGERI TERENGGANU 2050

Wilayah Tengah Pulau Redang PPU Wathiqu Billah PWN Wilayah Kuala Barat Terengganu

PSWN PPU PPU Kuala Bukit Marang Berang Payong PPU Wakaf Tapai PPU PPU Bandar Ajil Peranginan Kenyir

RSNT 2050 telah menterjemahkan perancangan ZPP Kuala Terengganu dengan memberi penekanan pembangunan dan melengkapkan fungsi dan peranan bandar di bandar-bandar Kuala Terengganu, PPU Bandar Al-Wathiqu Billah, PPU Bandar Marang, PPU Pekan dan PPU Wakaf Tapai. Asas konsep hierarki petempatan dan saling pergantungan (dependency) dengan nodus utama Kuala Terengganu RSNT 2050

Bagi Wilayah Barat pula, pembangunan ZPP Kuala Terengganu turut merangkumi Bandar Kuala Berang yang dirancangkan sebagai Pusat Separa Wilayah Negeri (PSWN) dengan disokong oleh PPU Ajil dan sebuah bandar peranginan (resort city), iaitu PPU Bandar Peranginan Kenyir. KONSEP PERANCANGAN ZPP SEKUNDER WILAYAH UTARA NEGERI TERENGGANU 2050

Bandar Jertih yang telah dikenal pasti sebagai Bandar Katalis Negeri Terengganu dirancangkan pada hierarki PSWN, iaitu pusat kepada wilayah utara. Dua (2) PPU akan menyokong Bandar Jertih memacu pembangunan wilayah utara, iaitu PPU - Kuala Besut (koridor) dan PPU yang menjadi Pusat Daerah Setiu.

Wilayah Utara

Pulau-pulau PSWN Peranginan JertIh

PPU Kg. Raja – Kuala Besut PPU Bandar Permaisuri KONSEP PERANCANGAN ZPP SEKUNDER WILAYAH SELATAN NEGERI TERENGGANU 2050

Dua (2) Pusat Katalis Negeri yang ditetapkan oleh RFN Ke-3, iaitu dan Cukai di Wilayah Selatan. RSNT 2050 mendapati Bandar Dungun mendahului Bandar Kerteh dalam pembangunan tepu bina dan tumpuan penduduk.

PPK PPU Bukit PPU Besi Al-Muktafi Billah Shah

PPK PSWN Ketengah Jaya Bandar Dungun

PPU PPU Paka Kerteh PPU Rantau PPK Abg PSWN Bandar Cheneh Cukai Baharu

PPK Bandar Kerteh dirancang sebagai PPU yang PPU menyokong PSWN Dungun dan . PSWN PPU Binjai Dungun juga disokong oleh PPU Paka dan PPK Merchang. PEMBANGUNAN STRATEGIK NEGERI TERENGGANU 2050 GAMBAR RAJAH UTAMA NEGERI TERENGGANU 2050

P. Rawa P. Susu Dara P. Perhentian Gambar rajah utama menerangkan hala tuju Kg. Raja P. Lang Tengah strategik pembangunan negeri secara Ke Kota " P. Redang Baharu e Jertih Tembila IADA KETARA komprehensif dalam bentuk spatial. Strategi Kg. Jabi P. Geluk pembangunan fizikal, spatial dan guna tanah Pasir Akar Kg. Saujana P. Bidong Penarik Guntung Luar !(!¢ " perlu dibaca bersama hala tuju strategik, Empangan Merang Paya Peda Permaisuri strategi dan inisiatif pelaksanaan yang SL5 !(!¢ Chaluk Cadangan disediakan. Empangan Wakaf Tengah Kruak Gong Badak

Al Wathiqu Billah·[ Sungai Batu Enam Tong Kuala Terangganu Petunjuk PL7 SL5 Manir SL5 Kuala Ibai Empangan Cenering Hierarki Pertempatan Tembat Kedai Buloh Bukit Payong !(!¢ KualaTelemong Rawai P. Kapas Marang Pusat Wilayah Negeri Empangan Alor Limbat Puah !(!¢ Pusat Separa-Wilayah Negeri Wakaf Tapai Pulau Kerengga Pusat Petempatan Utama Pengkalan Berangan Pusat Petumbuhan Kecil Ajil Kuala Berang Merchang !(¢ Empangan! Ke Gua PL7 e Kenyir Musang PL11 Kawasan Pembangunan

Rantau Abang Pembangunan Sedia Ada Pembangunan Akan Datang P. Tenggol Dungun Zon Promosi Pembangunan SL4 Kuala Jengai Sempadan Daerah SL4

Al Muktafi Paka Kaw. Pembangunan Terkawal Kaw. Pemeliharaan/Pemuliharaan Billah Shah Pelabuhan Pertanian Hutan Simpanan Kekal Kerteh Cadangan !(¢ ! Ketengah Empangan ·[ Kawasan Berhutan Taman Negara Jaya Paka Kerteh

Kawasan Tadahan Air Primer Taman Negeri e Ke Jerantut Kemasik Empangan/Badan Air Koridor Hidupan Liar (CFS)

Seri Bandi Kijal Taman Marin Garis Pantai 3 Batu Nautica

Teluk Kalong IADA KETARA Banggul Pelabuhan Air Puteh Kemaman Chukai Pengangkutan, Infrastruktur dan Utiliti Cadangan Binjai Geliga Empangan Cheneh Jalan Utama Lapangan Terbang !(!¢ Cerul ·[ Baharu Lebuhraya LPT2 Pelabuhan Cadangan Lebuhraya LPT3 Empangan

Pelabuhan Cadangan Persimpangan Kuantan Bertingkat Cadangan Empangan Perasing Cadangan ECRL Stesen ECRL

Ke Kuantan e Sumber : Kajian Rancangan Struktur Negeri Terengganu, 2018 GUNA TANAH WILAYAH TENGAH DAN BARAT NEGERI TERENGGANU 2050

Petunjuk

Kawasan Pembangunan Pembangunan Sedia Ada Pembangunan Akan Datang Zon Promosi Pembangunan Sempadan Daerah

Kaw. Pembangunan Terkawal Kaw. Pemeliharaan/Pemuliharaan

Pertanian Hutan Simpanan Kekal Kawasan Berhutan Taman Negara Kawasan Tadahan Air Primer Taman Negeri Empangan/Badan Air Koridor Hidupan Liar (CFS) Taman Marin Garis Pantai 3 Batu Nautica

Pengangkutan, Infrastruktur dan Utiliti Jalan Utama ·[ Lapangan Terbang Lebuhraya LPT2 Pelabuhan Cadangan Lebuhraya LPT3 Empangan Cadangan ECRL Stesen ECRL

Hierarki Pertempatan

Pusat Wilayah Negeri Pusat Separa-Wilayah Negeri Pusat Petempatan Utama Pusat Petumbuhan Kecil GUNA TANAH WILAYAH UTARA NEGERI TERENGGANU 2050

Petunjuk

Kawasan Pembangunan Pembangunan Sedia Ada Pembangunan Akan Datang Sempadan Daerah

Kaw. Pembangunan Terkawal Kaw. Pemeliharaan/Pemuliharaan Pertanian Taman Marin Kawasan Berhutan Hutan Simpanan Kekal Kawasan Tadahan Air Primer Taman Negeri Empangan/Badan Air Koridor Hidupan Liar (CFS) IADA KETARA Garis Pantai 3 Batu Nautica

Pengangkutan, Infrastruktur dan Utiliti Jalan Utama ·[ Lapangan Terbang Cadangan Lebuhraya LPT3 Empangan Cadangan Persimpangan Cadangan Empangan Bertingkat Cadangan ECRL Stesen ECRL

Hierarki Pertempatan

Pusat Wilayah Negeri Pusat Separa-Wilayah Negeri Pusat Petempatan Utama Pusat Petumbuhan Kecil GUNA TANAH WILAYAH SELATAN NEGERI TERENGGANU 2050

Petunjuk

Hierarki Pertempatan

Pusat Wilayah Negeri Pusat Separa-Wilayah Negeri Pusat Petempatan Utama Pusat Petumbuhan Kecil

Kawasan Pembangunan

Pembangunan Sedia Ada Pembangunan Akan Datang Sempadan Daerah

Pengangkutan, Infrastruktur dan Utiliti Jalan Utama Lebuhraya LPT2

Cadangan ECRL Stesen ECRL ·[ Lapangan Terbang Pelabuhan Cadangan Empangan

Kaw. Pemeliharaan/Pemuliharaan Hutan Simpan Kekal Taman Negara Taman Negeri Koridor Hidupan Liar (CFS) Garis Pantai 3 Batu Nautica

Kaw. Pembangunan Terkawal

Pertanian Kawasan Berhutan Taman Marin GUNA TANAH ZON PROMOSI PEMBANGUNAN KUALA TERENGGANU 2050

Petunjuk

Hierarki Pertempatan Pusat Wilayah Negeri Pusat Separa-Wilayah Negeri Pusat Petempatan Utama Pusat Petumbuhan Kecil

Kaw. Pemeliharaan/Pemuliharaan Hutan Simpanan Kekal Koridor Hidupan Liar (CFS) Garis Pantai 3 Batu Nautica

Pengangkutan, Infrastruktur dan Utiliti

Jalan Utama Cadangan Stesen ECRL Cadangan Lebuhraya LPT3 ·[ Lapangan Terbang Cadangan ECRL

Kawasan Pembangunan Pembangunan Sedia Ada Pembangunan Akan Datang Zon Promosi Pembangunan Sempadan Daerah

Kaw. Pembangunan Terkawal

Pertanian Kawasan Berhutan Kawasan Tadahan Air Primer Empangan/Badan Air Taman Marin SASARAN DAN UNJURAN PENCAPAIAN UTAMA

28 SASARAN DAN UNJURAN PENCAPAIAN SASARAN DAN UNJURAN PENCAPAIAN SASARAN DAN UNJURAN PENCAPAIAN SASARAN DAN UNJURAN PENCAPAIAN SASARAN DAN UNJURAN PENCAPAIAN HALA TUJU STRATEGIK, STRATEGI PEMBANGUNAN & INISIATIF PELAKSANAAN

Tasik Kenyir DASAR PEMBANGUNAN NEGERI TERENGGANU 2050 PENGUKUHAN HUBUNGAN KERJASAMA SERANTAU DAN RST 1 NEGERI BERJIRAN

Pengukuhan jalinan Pengukuhan hubungan kerjasama kerjasama serantau Pengukuhan antara Negeri antara Negeri Terengganu prospek Terengganu dengan kerjasama negara-negara dan negeri-negeri dalam aspek daerah-daerah ASEAN dan persisiran bersempadan di Laut China Selatan berkentingan bersama untuk peringkat dalam sektor tempatan ekonomi dan sosio- memacu budaya untuk pembangunan kepentingan negeri Wilayah Pantai Timur dan negara PENYELARASAN ANTARA NEGERI BERJIRAN KELANTAN DAN Pengukuhan jalinan kerjasama serantau antara Negeri Terengganu dengan negara ASEAN dan persisiran Laut China Selatan dalam sektor ekonomi dan sosio-budaya untuk kepentingan negeri dan negara S 1.1

IP IP IP 1.1 1.3 1.5

Terengganu Pelabuhan Kertih - Terengganu sebagai Kemaman sebagai Hab Investment Heaven diintegrasikan Pendidikan Islam of the East melalui dengan Pelabuhan Antarabangsa dasar mesra Kuantan sebagai pelaburan pelabuhan wilayah

IP IP IP 1.2 1.4 1.6

Lapangan Terbang Terengganu sebagai Pelancongan Mesra Sultan Mahmud pusat pengeluaran Muslim melalui pakej sebagai lapangan kraftangan pelancongan bersama terbang antarabangsa Perancangan S ECERDC 2.0 1.2 Kerteh Dungun ▪ Kompleks Petrokimia Bersepadu Kertih Bandar Al-Muktafi Paka Billah Shah ▪ Taman Polimer Kertih Ketengah ▪ Pusat Teknologi Polimer Jaya

Kerteh IP Bandar Kijal Seri Bandi 1.9 Kemasi ▪ Pelancongan Pantai k Kg. Air Putih Kijal (Mainland Coastal Tourism) Mengukuhkan sistem perhubungan Chukai Cukai peringkat wilayah ▪ Taman Pembuatan dan (LPT 3, ECRL, LTB 3) Bandar Cheratin Cheneh Baru g Pembaikan Kapal Kemaman Sg. Lembing ▪ Taman Industri Berat Bandar Pelabuhan Mengintegrasi Kuantan Kemaman perancangan ZEK ▪ Pembesaran Pelabuhan Koridor Kuantan Laut China Selatan Kemaman Pembangunan Pantai Sepat ▪ Zon Bebas – Pelabuhan Wilayah dengan Gambang pembangunan Kemaman ▪ Program Pembangunan koridor negeri dan Kuala Pahang daerah SME untuk Pemprosesan Produk Perikanan Tanjung Agas ▪ Pusat Pengumpulan,

Ke Rompin Pembungkusan dan IP Pemprosesan Ikan, dan Jeti Pendaratan Ikan 1.17 Bandar Al-Muktafi Billah Shah ▪ Taman Industri Perabot Sumber: Draf Pelan Induk Wilayah Pembangunan Ekonomi Timur (ECER) 2.0 (2018-2025). Peningkatan produktiviti dan daya saing sektor S utama ekonomi Negeri 2.1 Terengganu bagi mencapai pertumbuhan ekonomi mampan

Melalui kepelbagaian ekonomi bernilai tambah tinggi, sasaran KDNK negeri (RM177,687 juta: 2050) perlu dicapai bagi memastikan Negeri Terengganu menjadi sebuah negeri maju di . Oleh itu, ia diterjemahkan dalam bentuk spatial pembangunan bagi mewujudkan pengkhususan aktiviti di setiap daerah supaya kemudahan infrastruktur, utiliti dan kemudahan sokongan perkhidmatan dapat disalurkan secara bersepadu dan berkesan. Pembangunan ekonomi akan ditumpukan di rangkaian pusat pertumbuhan strategik yang dikenal pasti di setiap daerah. Ia menjadi pemangkin kepada pertumbuhan ekonomi negeri dan bakal meningkatkan daya saing dan daya tahan Negeri Terengganu sebagai pemacu ekonomi wilayah timur dan negara. RST2

Kekuatan Sektor Ekonomi Mengikut Daerah di Negeri Terengganu. KEMAMPANAN DAN NEGERIKEMAKMURAN TERENGGANU PENGUKUHAN PERTUMBUHAN EKONOMIARAH KE PENGUKUHAN PURATA PENDAPATAN KASAR BULANAN Pengurusan ISI RUMAH NEGERI TERENGGANU RST 3

Peningkatan purata pendapatan kasar bulanan isi rumah di S Negeri Terengganu supaya menyamai atau melebihi 3.1 pendapatan peringkat negara

PENINGKATAN JUMLAH PENDUDUK NEGERI SERTA RST 4 PENGURUSAN GUNA TENAGA AKTIF DAN WARGA EMAS Pengurangan migrasi keluar penduduk secara berterusan serta S mengurus kumpulan guna tenaga 4.1 aktif secara efektif dan bijaksana

Peningkatan kesejahteraan S hidup warga emas yang 4.2 semakin meningkat sepanjang tempoh perancangan

Kadar penyertaan Kadar penyertaan tenaga buruh: tenaga buruh: 60.2% 68.0% (2017) (2050) PEMBANGUNAN DINAMIK WILAYAH-WILAYAH DAN PUSAT -PUSAT PERTUMBUHAN SECARA SEIMBANG DAN RST 5 MAMPAN Perancangan Penumpuan Penumpuan S Negeri Terengganu S S pembangunan pembangunan 5.1 berasaskan 5.2 5.3 di ZPP Primer (ZPP di ZPP Sekunder Gambarajah Utama Kuala Terengganu) Wilayah Utara dan Wilayah dengan pembangunan untuk Selatan untuk wilayah seimbang dan memperkukuhkan menyeimbangkan penumpuan pembangunan nya sebagai Pusat pembangunan negeri dan di kawasan pertumbuhan Pertumbuhan Wilayah menyerakkan kemajuan ke utama, iaitu di ZPP Primer Pantai Timur dan kawasan luar bandar dan ZPP Sekunder Negeri daya saing Negeri Terengganu di persada negara dan antarabangsa Cadangan Koridor Pembangunan Koridor Wilayah Tengah ZPP Sekunder ZPP Sekunder Negeri (ZPP Primer Kuala Terengganu) Wilayah Utara Wilayah Selatan Terengganu 2050 Koridor Sedia Ada Koridor Sedia Ada Koridor Sedia Ada 1. Mengabang Panjang – 1. Bandar Permaisuri - Putera 1. Kawasan Pembangunan Teras Cukai (Cukai - Batu Rakit Jaya Pasir Gajah) 1. Gong Badak - Wakaf Tengah 2. Jertih - Kuala Besut 2. Kawasan Pembangunan Kerteh 2. Batu Enam - Gong Badak 3. Jertih - Kg. Raja - Pekan 3. Kawasan Pembangunan Pantai Kijal - Kemasik 3. Batu Enam - Kuala Terengganu Tembila - Beting Lintang 4. Koridor Industri Pantai Timur (Kertih - Kemasik - Kijal 4. Batu Enam - Manir 4. Jertih - Apal - Jabi - Renek - Telok Kalong - Cukai) 5. Chabang Tiga - 5. Jertih - Pasir Akar - Bukit 5. Kawasan Pembangunan Bandar Cheneh Baru Payung – Keruak 6. Kawasan Pembangunan Seri Bandi Koridor Baharu 1. Sungai Ikan - Batu Enam Koridor Baharu Koridor Baharu 2. Pengkalan Gawi - Kuala 6. Chalok - Sg. Tong 7. Kawasan Pembangunan Hulu Jabur Jenderis - Kg. Tengkawang 7. Merang - Telaga Papan - 8. Koridor Air Puteh - Pasir Gajah - Cukai 3. Kuala Telemong - Bukit Payong Penarik – Fikri (sambungan Kawasan Pembangunan - Marang Teras Cukai) PENGUKUHAN DAYA SAING PUSAT-PUSAT PERTUMBUHAN UTAMA, PUSAT-PUSAT BANDAR UTAMA DAN TEMPATAN UNTUK MERANGSANG PEMBANGUNAN EKONOMI DAN RST 6 SOSIAL NEGERI TERENGGANU

Pengukuhan fungsi dan Pembangunan pusat bandar 6.1 peranan bandar di Negeri 6.2 menggunakan pendekatan Terengganu berasaskan mampan menerusi hierarki yang ditetapkan Pembaharuan Semula Bandar dengan sokongan (PSB) bagi memaksimumkan kemudahan, infrastruktur dan potensi ekonomi bandar dan aktiviti ekonomi yang setara, mengurangkan konflik sosial berdasarkan ciri-ciri unik bagi pembangunan di bandar dan kekuatan kawasan kampung dalam setempat bandar

Pembangunan Semula Bandar

Pemulihan Bandar Kategori – Kategori Pembaharuan Semula Bandar Pemeliharaan Bandar

Penyegaran Semula Bandar HIERARKI PERBANDARAN DAN PUSAT PETEMPATAN 2050 WILAYAH TENGAH PUSAT WILAYAH NEGERI (PWN) Bandar Kuala Terengganu (Bandar Negeri) (termasuk PPU dan PPK yang dikenal pasti dalam RT Bandar Kuala Terengganu 2035)

WILAYAH UTARA SELATAN BARAT PUSAT separa WILAYAH NEGERI (PsWN)

1. Bandar Jertih 2. Bandar Dungun 3. Bandar Cukai 4. Bandar Kuala Berang PUSAT PETEMPATAN UTAMA (PPU) ▪ Bandar Al-Wathiqu ▪ Bandar Marang Billah (Pusat Daerah (Pusat Daerah Tengah Kuala Nerus) - Gong Marang) Badak ▪ Bukit Payong ▪ Wakaf Tapai Barat ▪ Ajil ▪ Bandar Peranginan Kenyir ▪ Paka ▪ Bandar Al-Muktafi ▪ Kuala Besut ▪ Bandar Permaisuri ▪ Kerteh (Pusat Katalis Billah Shah (Pusat Utara ▪ Kg. Raja (Pusat (Pusat Daerah Setiu) Negeri) Pentadbiran Daerah Besut) Selatan ▪ Kijal KETENGAH) ▪ Binjai ▪ Bukit Besi ▪ Bandar Cheneh Baharu PENGAWALAN DAN PENGURUSAN PEMBANGUNAN SECARA LESTARI, SELAMAT DAN BERDAYA TAHAN RST 7 UNTUK KAWASAN PERSISIRAN SUNGAI, PANTAI, LAUTAN DAN KEPULAUAN NEGERI TERENGGANU

S Pengawalan aktiviti tambakan di kawasan persisiran sungai dan 7.1 pantai, serta kawasan kepulauan.

S Pengurusan kawasan dan sumber semula jadi, sumber akuatik, 7.2 serta biodiversiti persisiran pantai, lautan dan kepulauan negeri.

Tiga (3) Impak Penambakan :

Menjejaskan komposisi 1 Impak Biologi kepelbagaian biologi. Perubahan garis pantai akan Impak Sosio - memberi impak langsung kepada 2 Ekonomi komuniti tempatan atau nelayan. Kehilangan ekosistem hutan paya bakau yang memaksimumkan Impak Fizikal impak ombak akan menyebabkan 3 air masin memasuki air bawah tanah dan kemasinan air sungai. PEMBANGUNAN NEGERI TERENGGANU YANG BERDAYA TAHAN MELALUI PENERAPAN LANGKAH ADAPTASI DAN MITIGASI YANG SEIMBANG DALAM PERANCANGAN RST 8 GUNA TANAH DAN ALAM SEKITAR

Perancangan penggunaan tanah bersepadu dan pembangunan S yang menginterasikan pengurusan pengurangan bencana semula 8.1 jadi.

Dasar Perubahan Iklim Negara telah dirangka untuk memastikan pembangunan yang berdaya tahan terhadap perubahan iklim, Negeri Terengganu perlu mengintegrasikan perancangannya dengan mitigasi perubahan iklim berdasarkan prinsip berikut:

P1 P2 P3 P4 P5

Tanggungjawab Pemuliharaan Pelaksanaan Sama Beban Pembangunan Alam Sekitar & Secara Penglibatan Berbeza & Secara Lestari Sumber Asli Bersepadu Yang Berkesan Keupayaan Tersendiri NEW URBAN AGENDA (NUA New Urban Agenda (NUA) - Pernyataan 67 menerangkan komitmen meningkatkan daya tahan bandar- bandar daripada bencana dan perubahan iklim. Komitmen negara kepada ‘Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030 (SFDRR)’ sebagai kerangka untuk tindakan pengurangan risiko bencana sepanjang 2015-2030 perlu disokong oleh semua negeri di Malaysia, termasuk Negeri Terengganu. Ia bermatlamat untuk mencegah dan mengurangkan risiko bencana sedia ada dan baharu melalui pelaksanaan langkah-langkah bersepadu dan inklusif. Sebuah Pelan Sains, Teknologi dan Inovasi bagi Pengurusan Risiko Bencana (STIPlan4DRR) telah dirangka dengan enam (6) komponen mitigasi berikut: PERANCANGAN DAN PENGUKUHAN PEMBANGUNAN DESA SECARA LESTARI RST 9

Pembangunan Pusat Pertumbuhan Desa (PPD) yang berdaya maju sebagai S pusat ekonomi desa serta pusat kemudahan bagi rangkaian kampung di 9.1 kawasan luar bandar.

Perancangan pembangunan kampung- kampung dalam bandar dan kampung S pinggir bandar secara inklusif bagi 9.2 memastikan kesejahteraan penduduk kampung dan penyediaan kemudahan infrastruktur dan kemudahan masyarakat yang menyeluruh

Cadangan Pusat Pertumbuhan Desa Negeri Terengganu 2050

Daerah Pusat Pertumbuhan Desa Kuala ▪ Kg. Undang ▪ Kg. Pulau Terengganu Manis Dungun ▪ Kg. Padang ▪ Kg. Serdang ▪ Kg. Pasir Pulut Raja Besut ▪ Kg. Keruak ▪ Kg. Pasir Akar Hulu ▪ Menerong ▪ Kg. Bukit Gemuruh-Sekayu Terengganu ▪ Kuala Ping ▪ FELDA Bukit Bading Marang ▪ Kg. Jambu Bongkok Setiu ▪ Kg. Bintang Kuala Nerus ▪ Kg. ▪ Kg. Bukit Gemuruh Wan Pusat Pertumbuhan Desa Negeri Terengganu 2050 PENGHASILAN SUMBER BEKALAN TANAMAN MAKANAN, RST 10 DAGING, TENUSU DAN BEKALAN IKAN YANG LESTARI

Cadangan pengkhususan pengeluaran Penambahan keluasan tanah pertanian pertanian mengikut daerah dengan tumpuan ke atas kawasan berpotensi yang terletak luar kawasan S buah-buahan, akuakultur dan SETIU 10.1 had pembangunan untuk aktiviti ternakan lembu tanaman makanan, penternakan bagi padi, akuakultur, dan tenakan penghasilan daging dan tenusu, serta BESUT akuakultur ayam

kelapa sawit dan ternakan KEMAMAN lembu Peningkatan pengeluaran tanaman KUALA padi makanan dan penternakan bagi TERENGGANU S penghasilan daging dan tenusu dengan 10.2 menggunakan pendekatan baharu dan DUNGUN tanaman industri teknologi moden.

HULU buah-buahan, akuakultur dan TERENGGANU ternakan lembu Peningkatan keupayaan pendaratan KUALA NERUS tanaman industri ikan marin dan akuakultur serta bilangan pengusahaan aktiviti S MARANG tanaman padi dan perikanan 10.2 propagasi karang dan ternakan ikan hiasan secara lestari menggunakan pendekatan baharu dan moden PEMBANGUNAN TANAMAN INDUSTRI, KOMODITI DAN HERBA SECARA LESTARI DAN BERPRODUKTIVITI TINGGI RST 11

Peningkatan produktiviti dan S penggunaan kaedah pengurusan 11.1 moden bagi tanaman industri dan komoditi di luar kawasan perbandaran, kawasan sensitif alam sekitar serta kawasan hutan simpan Kerajaan Negeri.

PEMBANGUNAN KEMUDAHAN PEMASARAN HASIL RST 12 PERTANIAN YANG BERSTRUKTUR DAN BERHIERARKI

Perluasan kawasan pasaran hasil S pertanian, penternakan dan 12.1 perikanan bagi menjamin harga yang lebih tinggi.

S Peningkatan kemudahan infrastruktur bagi aktiviti pendaratan dan 12.2 pemasaran hasil ikan marin, akuakultur dan ikan hiasan. PEMBANGUNAN USAHAWAN INDUSTRI ASAS TANI YANG RST 13 BERDAYA SAING DAN BERPENDAPATAN TINGGI

Peningkatan penggunaan hasil pertanian dalam pewujudan usahawan industri S asas tani yang berdaya saing dan berpendapatan tinggi 13.1

PENGURUSAN PENGELUARAN HUTAN DAN SUMBER JAYA BUMI SECARA LESTARI RST 14

Pengurusan secara lestari kepelbagaian S sumber jaya yang kaya dengan nilai 14.1 ekologi dan warisan bagi kepentingan ekonomi, sosial dan alam sekitar

Pengurusan pengeluaran aktiviti perlombongan mineral dan bukan S mineral perlu dikawal dan dilaksanakan 14.2 secara lestari, terancang dan terkawal berdasarkan zon perlombongan dengan mengambil kira taburan kedapatan hasil bumi PEMBANGUNAN DAN PENAIKTARAFAN INFRASTRUKTUR DI KAWASAN PERINDUSTRIAN SERTA PENINGKATAN RST 15 KEMASUKAN PELABURAN SEKTOR PEMBUATAN

Peningkatan dan pengukuhan pembangunan kawasan perindustrian sedia ada S yang belum dimajukan sepenuhnya. 15.1 Pembangunan kepelbagaian aktiviti industri berasaskan sumber S tempatan secara lestari. 15.2

S Pemerkasaan aktiviti industri kecil dan sederhana (IKS) dan industri asas tani (IAT) 15.1 berorientasikan keperluan domestik dan antarabangsa.

Pada masa kini, sejumlah 32 buah kawasan perindustrian terancang telah dibangunkan dengan meliputi kawasan seluas 8,455.55 hektar; yang mana 5,087.96 hektar telah dijual dan 471.30 hektar belum dijual. Kebanyakan kawasan ini menempatkan aktiviti industri ringan dan sederhana, hanya empat (4) kawasan yang menempatkan aktiviti industri berat. Walau bagaimanapun, sebahagian kawasan perindustrian terancang ini tidak dibangunkan sepenuhnya, khususnya di Daerah Dungun dan Daerah Hulu Terengganu. PENGURUSAN PENGELUARAN HUTAN DAN SUMBER JAYA BUMI SECARA LESTARI RST 16

Ekonomi Negeri Terengganu diterajui oleh sektor perkhidmatan yang menjadi penyumbang utama kepada KDNK negeri, iaitu meliputi perkhidmatan pengangkutan dan penyimpanan, perkhidmatan borong, runcit, hotel dan restoran, perkhidmatan kewangan, insuran dan hartanah, serta perkhidmatan kerajaan.

Pemerkasaan sektor Peningkatan imej rangkaian S perkhidmatan perniagaan S pusat perniagaan sedia ada 16.1 agar lebih berdaya tahan 16.2 sebagai pusat perniagaan dan berdaya saing. serba maju dan moden PENGARUSPERDANAAN PEMELIHARAAN WARISAN DAN RST 17 BUDAYA NEGERI TERENGGANU DALAM PEMBANGUNAN SPATIAL DAN INSANIAH UNTUK GENERASI AKAN DATANG

S Pemeliharaan dan pemuliharaan seni, 17.1 budaya dan warisan Negeri Terengganu.

Pengukuhan imej negeri melalui penataan berasaskan warisan budaya S dan semula jadi di semua 17.2 pembangunan baru, landskap dan infrastruktur.

Pewujudan peluang bagi masyarakat tempatan terutamanya generasi S muda untuk berkecimpung secara 17.3 aktif di dalam pelbagai kegiatan seni, warisan dan budaya.

S Peningkatan promosi dan pelaburan INDIKATOR 17.4 dalam memartabatkan seni, warisan 12 orang mentor Program Kraf 50 orang mentor Program Kraf dan budaya Negeri Terengganu. Warisan Warisan 40 orang peserta kraf warisan 100 orang peserta kraf warisan (2017) (2050) PENGUKUHAN PENJENAMAAN DAN PEMBANGUNAN PELANCONGAN TERENGGANU BERLANDASKAN KEASLIAN TRADISI MELAYU TIMUR, KETAMADUNAN WARISAN DAN BUDAYA, SERTA TARIKAN SEMULA JADI SECARA LESTARI RST 18

Pembentukan dan pengukuhan hab S dan zon pengkhususan pelancongan 18.1 Negeri Terengganu

Pembentukan dan pemerkasaan produk S pelancongan bertaraf antarabangsa 18.2 dan bernilai tambah tinggi

Penyediaan dan penaiktarafan prasarana dan perkhidmatan S sokongan pelancongan yang selamat, 18.3 mesra pelancong dan bertaraf tinggi

Pengukuhan rangkaian pemasaran S secara bersepadu dengan menerapkan 18.4 konsep Smart Tourism 4.0 INDIKATOR 27% hotel bertaraf bintang/ orkid Pembangunan industri pelancongan S 12 buah hotel patuhi syariah secara lestari dengan menerapkan (2017) 18.5 inisiatif ekonomi hijau serta penyediaan 80% hotel bertaraf bintang/ orkid dan pelaksanaan pelan pengurusan 50 buah hotel patuhi syariah untuk destinasi rapuh bagi memelihara (2050) dan memulihara sumberjaya pelancongan. PERANCANGAN PEMBANGUNAN PELANCONGAN NEGERI TERENGGANU 2050 PEMBANGUNAN PERUMAHAN YANG MEMANTAPKAN RST 19 PEMBANGUNAN PETEMPATAN

Pembangunan kawasan zoning S perumahan dalam setiap 19.1 daerah.

Pembangunan perumahan S baru dalam koridor 19.2 pembangunan yang dikenal pasti.

INDIKATOR

33.2% kawasan 70.0% kawasan zoning zoning perumahan perumahan dibangunkan dibangunkan (2017) (2050)

Pembangunan Perumahan Negeri Terengganu 2050 PERUMAHAN YANG MENCUKUPI, BERKUALITI, TERATUR DAN BERKEMUDAHAN DI LOKASI YANG SELAMAT RST 20

Pengawalan S S Pembangunan S Pembangunan terhadap 20.2 20.3 perumahan yang 20.1 perumahan mengikut pembangunan memanfaatkan keperluan isi rumah perumahan secara rangkaian dalam negeri. individu di atas lot pengangkutan awam. persendirian.

PENAWARAN PERUMAHAN MAMPU MILIK YANG RST 21 SEPADAN DENGAN PERMINTAAN

Pembangunan perumahan mampu milik mengikut permintaan di setiap S 21.1 daerah

Penyertaan pihak swasta yang lebih pro aktif dan padu dalam S penyediaan perumahan mampu 21.2 milik PEMBANGUNAN KEMUDAHAN MASYARAKAT YANG RST 22 BERKUALITI DAN LENzGKAP BAGI MEMENUHI KEPERLUAN MASYARAKAT

S Penyediaan S Pengurusan dan S Pembangunan modal 22.1 kemudahan 22.2 pembangunan 22.3 insan yang berkualiti masyarakat yang kemudahan dalam memacu mencukupi mengikut masyarakat secara pembangunan negeri. garis panduan efisien dan sehingga 2050. menyeluruh.

PENYEDIAAN DAN PEMBANGUNAN TANAH LAPANG, SUKAN DAN REKREASI YANG BERKUALITI DAN MENCUKUPI UNTUK KEPERLUAN SEMUA GOLONGAN MASYARAKAT RST 23

Penyediaan tanah lapang awam, kemudahan S rekreasi awam dan Kawasan rekreasi awam 23.1 mengikut keperluan sehingga 2050.

Pembangunan dan pengurusan tanah lapang S awam, kemudahan rekreasi awam dan 23.2 kawasan rekreasi awam yang berkualiti secara berterusan PENYEDIAAN RANGKAIAN PERHUBUNGAN DAN SISTEM PENGANGKUTAN YANG MENYELURUH DAN EFISIEN RST 24

Pelaksanaan projek- Pengukuhan pintu Penaiktarafan S S masuk utama ke S jalan-jalan 24.1 projek infrastruktur 24.2 24.3 perhubungan dan Negeri Terengganu utama dan pengangkutan untuk dengan negeri dan jalan-jalan yang membangunkan negara telah mencapai Negeri Terengganu bersempadan kapasiti

PERLUASAN LIPUTAN PERKHIDMATAN RST 25 DAN PENGGUNAAN PENGANGKUTAN AWAM DI SELURUH NEGERI TERENGGANU Penggalakkan pembangunan berorientasikan S transit (TOD) yang akan menjadi tumpuan 25.1 pembangunan integrasi antara tumpuan pengangkutan dan pengguna.

Peningkatan perkhidmatan pengangkutan S awam melalui perkhidmatan yang selesa, 25.2 menggunakan NGV atau elektrik serta mesra OKU.

INDIKATOR Penerokaan potensi laluan baharu bagi 30 buah bas NGV atau S meningkatkan tahap perkhidmatan elektrik NGV 25.2 pengangkutan awam. (2017) 100 buah bas NGV atau elektrik (2050) PEMBANGUNAN PERHUBUNGAN DAN PENGANGKUTAN NEGERI TERENGGANU 2050

DAERAH PERINCIAN CADANGAN KONSEP ▪ Pembangunan TOD berhampiran stesen ECRL Kuala Terengganu. ▪ Terminal Bersepadu Kuala Terengganu Sentral di Bukit Besar. Kuala ▪ Hab kapal layar (Cruise Tourism Hub) di Kuala Terengganu Terengganu – Duyong Marina. ▪ Perkhidmatan bot penumpang ke Pulau Redang dari Jeti Syahbandar. ▪ Perkhidmatan MyBas dan Bas Kite. ▪ Lapangan Terbang Antarabangsa Sultan Kuala Nerus Mahmud. ▪ Persimpangan LPT 3 Kuala Terengganu. ▪ Lapangan Terbang Kerteh. ▪ Pembangunan TOD berhampiran stesen ECRL di Chukai dan Kemasik, Kemaman. Kemaman ▪ Spurline ECRL di Pelabuhan Kemaman dan Pelabuhan sokongan Kerteh. ▪ Perkhidmatan MyBas. ▪ Pusat Transit berhampiran stesen ECRL di Dungun. Dungun ▪ Perkhidmatan MyBas. ▪ Pembangunan TOD berhampiran stesen ECRL di Kg. Raja, Besut. ▪ Perkhidmatan bot penumpang ke Pulau Besut Perhentian dari Jeti Kuala Besut. ▪ Perkhidmatan MyBas. ▪ Persimpangan LPT 3 di Bandar Jertih. ▪ Perkhidmatan bot penumpang bagi kawasan Hulu Tasik Kenyir. Terengganu ▪ Perkhidmatan MyBas. ▪ Stesen ECRL Kuala Terengganu. ▪ Perkhidmatan bot penumpang ke Pulau Kapas Marang dari Jeti Marang. ▪ Perkhidmatan MyBas. ▪ Pusat Transit berhampiran stesen ECRL di Pemaisuri. ▪ Perkhidmatan bot penumpang ke Pulau Redang Setiu dari Jeti Merang. ▪ Perkhidmatan MyBas. ▪ Persimpangan LPT 3 di Bandar Permaisuri. PENYEDIAAN INFRASTRUKTUR LESTARI YANG MENGAPLIKASIKAN TEKNOLOGI HIJAU DAPAT MENYOKONG BANDAR RENDAH KARBON RST 26

Pemuliharaan dan pembangunan sumber air Negeri Terengganu. S 26.1

Pelaksanaan program pembangunan bekalan air selaras dengan permintaan dan pengurangan kadar air tak terakaun (Non-Revenue S Water - NRW), serta pelaksanaan program penggunaan air 26.2 berhemat untuk mengurangkan penggunaan air per kapita.

Pelaksanaan projek sistem pembetungan berpusat di bandar S utama dan kepulauan peranginan. 26.3

Peningkatan keberkesanan pengurusan sisa pepejal dengan menggalakkan pendekatan hierarki sampah dan amalan kitar S semula, serta penaiktarafan pusat pelupusan sisa pepejal sedia ada 26.4 ke tahap sanitari Peringkat IV.

Penjanaan tenaga boleh diperbaharui dari skim solar, bio-gas, bio- S mass, mini dan mikro hidro, serta bersumberkan angin. 26.5 PENYEDIAAN INFRASTRUKTUR YANG DAPAT RST 27 MEMENUHI PERMINTAAN MASA HADAPAN DENGAN MENGAMBIL KIRA PERUBAHAN GUNA TANAH, PERUBAHAN IKLIM, IMPAK KEPADA ALAM SEKITAR DAN KEBOLEH-LAKSANAAN

INDIKATOR Pelaksanaan sistem pengurusan pelupusan S 39.65% SAIDI sisa pepejal berpusat yang dilengkapi loji 39.26% CAIDI 27.1 pelupusan sisa pepejal bersepadu di dalam (2017) jangka masa panjang. 1.00% SAIDI SAIDI (System Average 1.00% CAIDI Interruption Duration Index) & CAIFI (Customer Average (2050) Interruption Duration Index) Peningkatan liputan paip gas asli kepada S pengguna di kawasan-kawasan strategik, 27.2 termasuk Marang, Kuala Terengganu dan Kuala Nerus.

Penyediaan bekalan elektrik yang S mencukupi, stabil dan mempunyai keboleh- 27.3 harapan yang tinggi.

S Pengurangan risiko banjir dengan mengambil 27.4 kira perubahan guna tanah dan perubahan iklim pada masa hadapan. PEMBANGUNAN INFRASTRUKTUR DAN UTILITI NEGERI TERENGGANU 2050

Di Negeri Terengganu, tahap penyediaan infrastruktur, utiliti dan teknologi maklumat adalah berada di tahap yang baik, serta boleh memenuhi permintaan dan keadaan semasa. Walau bagaimanapun, terdapat juga isu-isu strategik dan faktor-faktor lain yang perlu ditangani dan diambil kira dalam perancangan dan pembangunan jangka panjang bagi infrastruktur, utiliti dan teknologi maklumat. PERLINDUNGAN HABITAT DARATAN DAN AKUATIK DALAM USAHA PEMULIHARAAN DAN PENGURUSAN SUMBER JAYA SEMULA JADI RST 28

Pengukuhan integriti perlindungan litupan kawasan berhutan menerusi pengukuhan S pengurusan sumber jaya asli 28.1 secara lestari.

Pengamalan kawalan perubahan guna tanah dan pembangunan pertanian di S kawasan hutan simpanan kekal 28.1 (HSK), rangkaian koridor ekologi (CFS) dan kawasan persekitarannya

Pengukuhan integriti pemeliharaan dan pemuliharaan kepelbagaian S biodiversiti marin di kawasan 28.1 persisiran pantai dan marin

Pengurusan dan Pemeliharaan Alam Sekitar Negeri Terengganu KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) SEBAGAI ASAS RST 29 PERANCANGAN PEMBANGUNAN NEGERI

Pengawalan pembangunan S berdasarkan kriteria dan tahap 29.1 kepentingan Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) di semua peringkat pembangunan tanah. RST 30

PEMANTAUAN KUALITI ALAM PERSEKITARAN SEBAGAI DATA ASAS DALAM KAWALAN PENCEMARAN BAGI MENJAMIN KESEJAHTERAAN NEGERI TERENGGANU

Pengawasan kualiti alam S 30.1 persekitaran secara bersepadu bagi mengawal potensi pencemaran dan meningkatkan daya tahan negeri terhadap perubahan iklim. Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) Bersepadu Negeri Terengganu KSAS Warisan KSAS Risiko Bencana KSAS Sokongan Hidup

Tahap 3 Tahap 1 Tahap 2 (Tahap Sensitif Rendah): Kawasan Luar KSAS: Kawasan (Tahap Sensitif Tinggi): (Tahap Sensitif Sederhana): Kawasan Pembangunan Pembangunan Kawasan Perlindungan Kawasan Pembangunan Terhad Terkawal Tidak dibenarkan sebarang Tidak dibenarkan sebarang Pembangunan terpilih dan Kawasan ini sesuai untuk pembangunan perbandaran dan pembangunan perbandaran terkawal sahaja yang tertakluk pembangunan bersifat pertanian, kecuali pembalakan secara kecuali aktiviti rekreasi/ kepada pematuhan keperluan perbandaran (perindustrian, mampan serta kerja-kerja melibatkan pelancongan berasaskan alam khusus yang terkandung di perumahan, perniagaan, pemuliharaan dan pemeliharaan, semula jadi yang memberi impak dalam garis panduan yang kemudahan masyarakat dan aktiviti ekopelancongan yang terhad yang minimum sahaja; di mana ditetapkan bagi aktiviti sebagainya) dan pertanian dan sebarang pembangunan kawasannya merupakan semua perbandaran seperti dengan mengambil kira sokongan yang berkaitan dengan jenis badan air serta kawasan sisa perumahan, perindustrian dan ketetapan zon guna tanah dan ekopelancongan serta kerja-kerja hutan dibenarkan tanpa perniagaan yang melibatkan mematuhi syarat-syarat dan penyelidikan dan pembangunan (R&D) menjejaskan sifat keupayaan kepadatan rendah atau garis panduan pembangunan yang dibenarkan tanpa menjejaskan daya tampungan (carrying sederhana sahaja, selain kerja- yang ditetapkan. sifat keupayaan daya tampungan capacity). kerja infrasturktur dan utiliti. (carrying capacity). PENINGKATAN KEBERKESANAN URUS TADBIR DAN DAYA RST 31 LAKSANA PERKHIDMATAN AWAM

S Pemerkasaan daya mampu dan daya integriti menerusi reformasi institusi 31.1 Daya Mampu Untuk menambah baik kapasiti pengurusan Kepimpinan perkhidmatan awam negeri, sasaran utama adalah untuk memperkasakan daya mampu laksana dan Daya Mampu integriti pengurusan semua institusi awam di Negeri Pengurusan Terengganu, termasuklah dalam melaksana program pembangunan yang dirancang. Daya Mampu Teknikal Aspek daya mampu laksana dan integriti pengurusan boleh difokuskan kepada empat (4) inisiatif daya mampu. Daya Mampu Untuk Penyesuaian PENGGUNAAN TEKNOLOGI TINGGI DALAM PERANCANGAN DAN TADBIR URUS SEKTOR AWAM RST 32 S S S S S 32.1 32.2 32.3 32.4 32.5 Pemakaian Pemakaian Penggunaan Penggunaan Penyelarasan sistem maklumat teknologi robotik pendekatan kemungkinan isu pangkalan data SPDE dalam yang dipandu “Smart Building” pembangunan elektronik (SPDE) perancangan oleh “Artificial sebagai konsep kawasan Integrasi. dan Intelligence (AI)” bangunan masa bersempadan. pelaksanaan dalam proses hadapan. pembangunan. membuat keputusan. PENINGKATAN KEUPAYAAN DAN PERKHIDMATAN PIHAK RST 33 BERKUASA TEMPATAN

S Penaiktarafan pihak berkuasa tempatan sedia ada dan penubuhan pihak 33.1 berkuasa tempatan baharu.

Pengukuhan dan peningkatan hasil dan pendapatan pihak S berkuasa tempatan 33.2 S Penstrukturan semula kaedah perbelanjaan pihak berkuasa tempatan. 33.3

S Penstrukturan semula ahli-ahli majlis pihak berkuasa tempatan 33.4

PEMANTAPAN PENGURUSAN PELAKSANAAN RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU RST 34

S Penglibatan dan S Penumpuan S Pembangunan 34.1 penyertaan awam 34.2 kepada 34.3 komuniti bijak dalam pelaksanaan projek (smart pembangunan berdaya maju dan communities). projek. berimpak tinggi. PENGURUSAN SUMBER MANUSIA YANG BERPRESTASI RST 35 TINGGI DAN CEKAP

S Penyediaan dan S Penggalakkan dan S Penggunaan 34.1 penerimaan latihan 34.2 penyemaian 34.3 dan penerapan yang setara dalam budaya institusi konsep kalangan dalam kalangan myPortfolio. kakitangan awam kakitangan awam. Negeri Terengganu.

Sumber tenaga manusia atau kakitangan awam secara khususnya merupakan aset penting bagi sesebuah institusi awam memandangkan kesediaan sumber ini akan memberi kesan langsung kepada tahap efisien dan kecekapan perkhidmatan yang ditawarkan, serta fungsi dan peranan yang diamanahkan. PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI NEGERI TERENGANU 2050 PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI NEGERI TERENGGANU

Projek dan inisiatif berimpak tinggi (HIP) merupakan cadangan projek (inisiatif) yang berpotensi, strategik dan memberi impak 27% besar kepada pembangunan Negeri Peringkat Terengganu pada masa hadapan dalam Negeri aspek persekitaran fizikal, ekonomi, sosial dan alam sekitar.

Pemilihan HIP adalah berasaskan faktor 73% seperti berikut: Peringkat Daerah a. Projek yang diangkat dari cadangan inisiatif pelaksanaan yang utama dan berkepentingan negeri dan negara atau RSNT 2050 telah mengenal pasti Wilayah Pantai Timur secara khususnya; b. Projek yang bersifat pembolehubah sebanyak 118 projek (inisiatif) (enablers) RSNT 2050; berimpak tinggi (HIP) bagi c. Projek yang berkepentingan kelestarian keseluruhan Negeri Terengganu negeri dan perlu dilaksanakan pada dan telah digabungkan kepada kadar segera; 37 kumpulan projek. 31 (84%) d. Projek yang boleh menangani isu daripada 37 kumpulan ini strategik perancangan negeri serta merupakan projek yang berimpak mencapai matlamat dan wawasan pembangunan negeri; tinggi peringkat negeri, manakala e. Projek yang boleh memacu daya saing 6 projek selebihnya berimpak ZPP Primer Kuala Terengganu serta ZPP tinggi peringkat daerah. Sekunder Utara dan Selatan yang seterusnya membawa keseimbangan pembangunan daerah dan negeri. INISIATIF BERIMPAK TINGGI

PELAN CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI NEGERI TERENGGANU

Peringkat 6 Daerah

Projek Berimpak Tinggi Negeri Peringkat (HIP) 31Negeri

TERAS PERANCANGAN PROJEK HIP

1 1

2 15

3 16

4 4

5 1 CADANGAN PEMBANGUNAN BANDAR BAHARU LESTARI

Definisi Bandar Lestari ; oleh URBAN21 Conference (Berlin, July 2000) "Memperbaiki kualiti kehidupan di bandar, termasuk ekologi, budaya, politik, komponen institusi, sosial dan ekonomi tanpa meninggalkan beban pada masa depan generasi. Beban yang merupakan hasil daripada modal Kriteria Pemilihan Tapak Bandar semula jadi yang berkurang dan Baharu Lestari. berlebihannya hutang tempatan. ▪ berhampiran dengan pusat Matlamat kami adalah prinsip aliran, pertumbuhan/ perbandaran sedia ada; yang berdasarkan keseimbangan ▪ berhampiran dengan kawasan bahan dan tenaga serta input / output tepu bina/ pembangunan sedia kewangan, memainkan peranan ada; ▪ kawasan pentadbiran baharu penting dalam semua keputusan masa daerah; depan pembangunan kawasan ▪ berhampiran dengan stesen ECRL; bandar. ▪ berhampiran dengan susur keluar LPT; Sumber: ▪ bilangan penduduk dan keluasan http://www.wwf.gr/images/pdfs/pe/katoikein/Poli_ (300 – 500 ekar), dan Whatisasustainablecity.pdf ▪ terletak dalam zon pembangunan. CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI

Teras Perancangan 1 : Bandar-bandar Baharu Lestari Pembangunan Negeri Maju HIP 1 Lokasi : Seluruh Negeri dan Mampan

PELAN KUNCI P. Perhentian

K ilomet er

Ke Kota Kuala Besut 0 5 10 20 Baharu e Bandar P. Redang JertehJertih Tembila

Penarik Bandar Besut Permaisuri Merang

Kuala Nerus Setiu Gong Sg. Tong Badak L a u t C h I n a Kuala Terengganu Batu Enam S e l a t a n Marang

Kuala Bukit Jeneris Payong Wakaf Tapai Pulau Hulu Kuala Kerengga Terengganu Berang

Marang Merchang Ke Gua e Musang

Bukit Besi Bandar P. Tenggol Dungun

Paka Dungun Al-Muktafi Billah Shah Ketengah Jaya Kerteh P A H A N G

Kijai Petunjuk Binjai Bandar Baharu Lestari Kemaman (Dalam Perancangan) Chukai Bandar Baharu Lestari (Bandar Baharu) Sempadan Daerah Bandar Sempadan Negeri Cheneh Baharu Sungai dan Tasik Jalan Utama Lebuh Raya Pantai Timur

Landasan ECRL

Ke Kuantan e CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI

Teras Perancangan 2 : Pusat Fidlot Pertumbuhan Ekonomi Berdaya Negeri Terengganu HIP 2 Tahan dan Sejahtera Lokasi :Dungun Taman Pertanian Akuakultur HIP 3 Lokasi :Hulu Terengganu Taman Pertanian Lada Hitam Lokasi :Hulu Terengganu HIP 4 Pusat Latihan HIP 5 Pertanian Terengganu Lokasi : Setiu Lembah Silika Terengganu Lokasi : Dungun dan Marang HIP 6 Pusat Limbungan HIP 7 Kapal (Shipyard) Lokasi :Kemaman Pelabuhan Kemaman Lokasi : Kemaman HIP 8 Kemaman Heavy HIP 9 Industrial Park Lokasi : Kemaman Asian Oil Rig Hub Lokasi : Kemaman HIP 10

Kuala Terengganu HIP 11 Support Base (KTSB) Lokasi :KTCC Hab Kargo Udara Lokasi : Kuala Nerus HIP 12

Hab Teknologi HIP 13 Telaga Papan Lokasi :Setiu CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI

Teras Perancangan 2 : Pertumbuhan Ekonomi Berdaya Kertih Bio-Polimer Fasa 3 HIP 14 Lokasi : Kemaman Tahan dan Sejahtera Terengganu Cruise HIP 15 Lokasi : KTCC Heritage River Cruise Sungai Terengganu HIP 16 Lokasi : Kuala Terengganu

Heritage River Cruise Sungai Terengganu

BIL LOKASI CADANGAN JETI BIL LOKASI CADANGAN JETI 1. Shah Bandar 6. Kampung Pulau Sekati 2. Seberang Takir 7. Manir Kampung Seberang Bukit 3. 8. Kompleks Tuanku Nur Zahirah Tumbuh 4. Taman Tamadun Islam 9. Masjid Jamek Tebauk/ Bukit Tunggal 5. Muzium Negeri Terengganu 10. Pulau Duyong CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI

Teras Perancangan 3 : Peningkatan Skim Perumahan Mampu Milik Kesejahteraan Kehidupan Rakyat HIP 17 Lokasi :Seluruh Negeri

“Hab Komuniti” Berbentuk Kompleks Kemudahan HIP 18 Kemasyarakatan Bersepadu Institusi Pengajian Tinggi Lokasi : Seluruh Negeri Berteraskan Pengajian HIP 19 Agama Islam Lokasi :Setiu, Dungun, Kemaman dan Besut Kampus Universiti Bukit Kor HIP 20 Lokasi : Marang

Taman Ilmu Tembila HIP 21 Lokasi :Besut Taman Persekutuan Terengganu HIP 22 Lokasi : Dungun dan Marang Taman Wilayah Batu Rakit HIP 23 Lokasi :Kuala Nerus

Laluan Rel Pantai Timur (ECRL) HIP 24 Lokasi :Seluruh Negeri Lebuh Raya Pantai HIP 25 Timur Fasa 3 Lokasi : Seluruh Negeri Lapangan Terbang Sultan Mahmud HIP 26 Lokasi : Kuala Nerus Kuala Terengganu Sentral HIP 27 Lokasi : Kuala Terengganu CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI

Laluan Rel Pantai Timur (ECRL) Teras Perancangan 3 : Peningkatan Kesejahteraan Kehidupan Rakyat

Loji Rawatan Air dan Sistem Agihan Air HIP 28 Lokasi :Seluruh Negeri

Sistem Pembentungan Bersepadu Serantau HIP 29 Lokasi : Seluruh Negeri

Tapak Pelupusan Sampah Bersepadu HIP 30 Lokasi :Seluruh Negeri

Rancangan Tebatan Banjir (RTB) HIP 31 Lebuh Raya Pantai Timur Fasa 3 Lokasi : Seluruh Negeri

Sistem Pencegahan Hakisan Pantai HIP 32 Lokasi :Seluruh Negeri CADANGAN PROJEK DAN INISIATIF BERIMPAK TINGGI

Teras Perancangan 4 : Taman Negeri Terengganu: Pengarusperdanaan Pengurusan Alam Setiu Wetlands, Kenyir dan Sekitar dan Sumber Jaya Semula Jadi HIP 33 Pulau Tenggol Lokasi : Setiu, Hulu Terengganu Koridor-Koridor Marin dan Dungun Negeri Terengganu Lokasi Setiu, Hulu Terengganu HIP 34 dan Dungun Geopark Kenyir dan HIP 35 Geopark Besut – Setiu Lokasi : Setiu dan Hulu Terengganu Central Forest Spine Negeri Terengganu Lokasi :Dungun, Setiu dan HIP 36 Hulu Terengganu

Teras Perancangan 5 : Peningkatan Keberkesanan Urus Tadbir dan Daya Laksana

Kajian-Kajian Perancangan Negeri Terengganu HIP 37 Lokasi : Seluruh Negeri

Geopark Tasik Kenyir dan Geopark Besut-Setiu