Landschapsherstelplan Zuideinde - Paterswolde Buurtinitiatief Molenweg e.o.

4-11-2020

Colofon:

Titel: Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde – Paterswolde

Auteurs: Bert Dijkstra, Landschapsbeheer Erik Ludden, vogelaar en buurtbewoner Leo Stockmann, voorzitter IVN Eelde – Paterswolde Gerrit Wolters, bewonersinitiatief Anne van der Zijpp, voorzitter steenuilenwerkgroep IVN Eelde-Paterswolde / Vries

Contactpersonen: Leo Stockmann, IVN Eelde – Paterswolde Gerrit Wolters, bewonersinitiatief

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 1 Inhoudsopgave

Voorwoord ...... 3 Gebiedsbeschrijving ...... 4 Landschap ...... 4 Ligging van het gebied ...... 5 Aanwezige fauna ...... 8 De Steenuil ...... 8 Amfibieën en reptielen ...... 9 Vogelsoorten ...... 10 Initiatieven in het verleden ...... 11 Het nieuwe bewonersinitiatief ...... 13 Gemeentelijke participatie ...... 14 Poelen ...... 15 Pingoruïne ...... 16 Begroting ...... 17 Vervolgfasen ...... 19 Afsluiting project ...... 20 Bronnenlijst ...... 21 Bijlage 1: Deelnemersoverzicht ...... 22 Bijlage 2: Overzicht gemeentedeel...... 32

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 2 Voorwoord

Het Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde is een particulier initiatief. Er wordt in beschreven hoe een streekje landschappelijk verbeterd kan worden ten bate van insecten, vogels en een aantal soorten amfibieën en reptielen. Gelukkig is er nog een landschappelijke basiskwaliteit aanwezig van waaruit verder gewerkt kan worden: er zijn houtsingels, meerdere (soms rommelige) erven, hagen, poelen, een pingoruïne, graslandjes die door schapen of pony’s begraasd worden, stukjes ruigte, een tuin-natuurreservaat, een gevarieerde bloemenstrook, solitaire oude bomen e.a. Initiatiefnemer, de heer Gerrit Wolters, heeft een twintigtal grondeigenaren bereid gevonden landschapsmaatregelen uit te laten voeren op hun grondgebied. Het gaat om aanplant van meidoornhagen, aanplant van fruitbomen, aanleg van vogelbosjes, aanleg van poelen, het plaatsen van steenuilenkasten en meer. Landschapsbeheer Drenthe en de gemeente zijn op de hoogte gesteld van het plan en reageerden positief. Aan de gemeente en provincie wordt gevraagd gelden beschikbaar te stellen om de aanplant te financieren. Voor het laten graven van een poel zal de grondeigenaar financieel zelf moeten bijdragen.

IVN afdeling Eelde-Paterswolde is gevraagd als rechtspersoon het plan in te dienen. Zij doet dat van harte. De buurt zal gezamenlijk het planten en zaaien voor haar rekening nemen. Zo wordt in gezamenlijkheid gewerkt aan kwaliteitsverbetering van een stukje landschap. Ten bate van de zo nodige biodiversiteit.

Leo Stockmann voorzitter IVN Eelde-Paterswolde

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 3 Gebiedsbeschrijving

Eelde en Paterswolde vormen samen een dubbeldorp op de smalle rug van Tynaarlo. Ten westen van de zandrug loopt het Eelderdiep en ten oosten de Drentsche Aa, ter plekke de Oude Aa genoemd.

In het prachtige boek ‘Natuur en Landschappen rond Eelde – Paterswolde’ valt te lezen dat het Zuideinde vermoedelijk de eerste nederzetting in de voormalige gemeente Eelde moet zijn geweest. Deze buurtschap, in begin 1900 vergroeid met Eelde zelf, met voornamelijk boerderijen, ligt ten zuiden van het dorp Eelde op de Zuidesch. Op de westflank hiervan bevindt zich de ‘Waterburcht’, later Huis Ter Borch.

‘De Waterburcht’ van Eelde was een zogenaamd mottekasteel. Het bestond waarschijnlijk uit een houten woontoren, die gebouwd was op een opgeworpen heuvel, die motte werd genoemd. Het kasteel wordt omringd door meerdere wallen en grachten. Over de geschiedenis is verder weinig bekend. Wel is de burcht diverse keren verwoest dan wel afgebroken. In de 17e en 18e eeuw heeft hier een havezate gestaan, genaamd ‘Therborch’ (d.w.z. bij de burcht). Dit was een statig woonhuis met landerijen eromheen. Deze havezate is in 1799 afgebroken.

Naast het Zuideinde bevinden zich aan de zuid- en zuidwestkant van Eelde nog twee streekjes, genaamd Luchtenburg en Bokkenstreek. De streekjes bevinden zich tussen de Lugtenbergerweg en de Eekhoornstraat. In het oosten maakt Airport Eelde deel uit van het gebied. Landschap

De gebiedjes Zuideinde, Luchtenburg en Bokkenstreek zijn van oorsprong agrarische gebieden met daarin heide en veenplassen (Hakenkampsveen, Karrekampsveen) op de plek waar nu het vliegveld ligt. Rondom het vliegveld liggen nog meerdere vennen en hier en daar een pingoruïne.

Op de kaart van 1925 zijn een aantal hoger gelegen essen zichtbaar die als boerenakkers werden gebruikt. Deze zijn in het wit aangegeven. Grote veengebieden lagen toen nog ten oosten van het Zuideinde. Op de kaart, in originele grootte, zijn duidelijk petgaten te zien. Dat betekent dat het een nat veengebied moet zijn geweest, waar turf werd gestoken of gebaggeld.

Bij de aanleg van het vliegveld Eelde, omstreeks 1930, zijn het oorspronkelijke Hakenkampsveen, het Karrekampsveen en het Koldeveen verdwenen. De opening geschiedde in 1931. Het kleine Muggenveen, ten noorden van het vliegveld, werd omgevormd tot een landbouwgebied met weiden en akkers.

Het huidige landschap van het Zuideinde kenmerkt zich nog steeds als een kleinschalig agrarisch landschap. De boerenbedrijven hebben plaatsgemaakt voor hobbyboeren, die o.a. schapen en paarden houden. In het landschap ziet men nog steeds een structuur van singels, houtwallen, sloten, vennen en graslanden. Ook wordt er op sommige percelen nog akkerbouw gepleegd.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 4 Ligging van het gebied

Op onderstaande kaarten is het plangebied weergegeven.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 5

Op onderstaande kaarten is het plangebied in detail weergegeven. Als eerste de omgeving van de Lugtenbergerweg en de Veldkampweg. De erven / percelen met een sterretje doen mee aan het project.

Hetzelfde geldt voor de Molenweg, Eskampenweg en Esweg. Dit is op onderstaande kaart weergegeven. Ook hier zijn de deelnemende erven / percelen met een sterretje aangegeven.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 6

In bijlage 2 vindt u een gedetailleerd overzicht van de deelnemers en de plannen per deelnemer.

Zoals u ziet doen er zo’n 20 eigenaren mee. In totaliteit is het de bedoeling om de volgende aantallen bomen en struiken aan te planten / vierkante meters bloemenweide in te zaaien:

Solitaire bomen: 14 stuks Hagen: 923 meter Bloemenweides: 4 met een oppervlakte van 4625m2 Vogelbosjes: 6 stuks Fruitboomgaarden: 8 stuks Bossingels: 2x (1x 1375m2 en 1x 186m2) Bollen en stinzenplanten: 1125 stuks

Het gemeentedeel omvat het volgende: Solitaire bomen: 7 stuks Bloemrijke berm: 1 maal vanaf de volkstuinen tot aan Eskampenweg 4 Heg: 100 meter langs de Eskampenweg

We kunnen dus spreken over een grootschalige opzet van het herstel van landschapselementen en een grote toevoeging als het gaat om de verbetering van de biodiversiteit.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 7 Aanwezige fauna

In het gebied bevinden zich diverse Rode Lijst soorten. Om deze soorten in stand te houden zullen bepaalde aspecten van de leefomgeving dienen te worden verbeterd dan wel worden versterkt of behouden. De kernsoorten worden hieronder beschreven. Met name voor het herstel van de populatie steenuilen zien we een belangrijke rol weggelegd in dit gebied.

De Steenuil Anne van der Zijpp, voorzitter Steenuilenwerkgroep IVN Eelde-Paterswolde / Vries

Momenteel is het kleinste uiltje van Nederland een bedreigde soort. Geen uilensoort is zo afhankelijk van de leefomgeving die wij mensen hem/haar bieden: de steenuil is een echte cultuurvolger.

Hij/zij moet het hebben van kleinschalig landschap met enkele flinke bomen, open plekken waar ook vee graast en ruige hoekjes. Bovendien moet er nestgelegenheid zijn, want de steenuil broedt in boomholten of in oude schuurtjes. Kortom, door de mens geschapen omstandigheden die voorzien in voedsel en dekking tegen belagers.

In Eelde broedden tot ongeveer tien jaar geleden nog 2 à 3 paartjes. Nu dus al jaren niet meer. Op de plekken waar ze voorkwamen zijn huizen opgeknapt, oude schuurtjes verdwenen, overhoekjes geslecht.

Inmiddels zijn in de hele provincie werkgroepen bezig om bewoners van voor steenuilen geschikte plekken van informatie te voorzien, op vrijwillige basis nestkasten te plaatsen. Door Landschapsbeheer Drenthe worden erven aangepast door er fruitbomen te planten, meidoornheggen aan te leggen en stroken grond in te zaaien met regionale plantenmengsels.

Het plan ‘Landschapsherstel Zuideinde Eelde – Paterswolde’ is in dit opzicht ambitieus te noemen. Realisering ervan betekent versterking van de kleinschalige landschapselementen. Fruitbomen trekken grotere insecten aan, evenals meidoornheggen. In het voorjaar en zomer zijn deze insecten een bron van eiwitrijk voedsel voor de jonge steenuilen. Mest van vee is ideaal voor een welig tierend bodemleven met onder andere regenwormen, het stapelvoedsel van steenuilen.

Overhoekjes en ruigtes met wilde planten trekken ook insecten aan en leveren zaden waarvan weer muizensoorten kunnen profiteren. Met name in de broedtijd vormen deze een belangrijke voedselaanvulling voor steenuilen.

Inmiddels is er een begin gemaakt met het plaatsen van enkele broedkasten voor steenuilen in het projectgebied. Was destijds de dichtstbijzijnde broedlocatie de Lugtenbergerweg, nu is dat het dorp . Door het plaatsen van nestkasten aan de Bunnerweg kan zo een corridor gevormd worden naar het Molenweg-gebied. Hiermee is ondertussen een begin gemaakt door de Steenuilenwerkgroep IVN Eelde/Paterswolde/Vries. Via deze ‘stepping stones’- methode moet het mogelijk zijn de steenuil als broedvogel terug te krijgen in dit nog fraaier wordende terrein.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 8 Amfibieën en reptielen Leo Stockmann, voorzitter IVN Eelde – Paterswolde

Verbetering landschappelijke situatie ten bate van een aantal amfibie- en reptielsoorten

Het zal zeker noodzakelijk zijn om het projectgebied een kwaliteitsimpuls te geven als er ook gestreefd wordt naar het blijvend voorkomen van zeldzamere soorten als boomkikker, alpenwatersalamander, levendbarende hagedis en ringslang.

Boomkikker, alpenwatersalamander, levendbarende hagedis en ringslang: welke eisen stellen zij aan hun leefomgeving?

Boomkikker (amfibie). Status: Rode Lijst, bedreigd. Zeldzaamheid: zeldzaam. Een landkikker, m.u.v. de paartijd. Volwassen kikkers brengen gewoonlijk hun tijd in bomen en struiken en in lang gras door. Jonge dieren worden het meest op de grond aangetroffen. Boomkikkers worden buiten paartijd ook wel ver van water aangetroffen. Het voedsel bestaat veelal uit insecten die zich op de bladeren bevinden.

Alpenwatersalamander (amfibie). Status: Rode Lijst; thans niet bedreigd. Zeldzaamheid: vrij zeldzaam. Leeft in moerasjes, poelen en in langzaam stromend water. Komt in de (na)zomertijd op het droge om in de herfst een winterverblijfplaats te zoeken: in de grond, in vermolmde boomstronken of onder stenen.

Levendbarende hagedis (reptiel). Status: Rode Lijst, gevoelig. Zeldzaamheid: algemeen. Bevruchte eieren blijven in het lichaam van het vrouwtje totdat de embryogenese voltooid is. Heeft geen specifiek biotoop. Komt op nattere en op drogere locaties voor. Geen waterbewoner, maar kan wel goed zwemmen. Heeft schuil- en overwinteringsplekken nodig: holletjes, onder stenen en houtstapels e.d. Open plekjes om te zonnen zijn onontbeerlijk.

Ringslang (reptiel). Status: Rode Lijst, kwetsbaar. Zeldzaamheid: vrij zeldzaam. Brengt de winter door in spleten, diepe knaagdierholen, holle bomen en dergelijke plekken. Kan goed zwemmen. Volwassen ringslangen eten amfibieën en vissen. In de zomer leggen de wijfjes maximaal 50 eieren. Meerdere wijfjes leggen vaak eieren op dezelfde plek. Eieren kunnen gelegd worden in hopen van ruige mest en ook in speciaal aangelegde broeihopen (stapel van takken, bladeren e.a.)

Conclusie: Om het de genoemde soorten naar de zin te maken is een verscheidenheid aan landschapselementen nodig. Het betreft poelen/vijvers (met dieper water en ondiepe randen), aanwezigheid van diversiteit aan grasland (droog, nat, ruig), schuilplekken en overwinteringsplekken (holtes, stapels stenen of hout, vermolmde boomstronken), plekken om te zonnen (voor levendbarende hagedis), struikgewas (boomkikker), speciale plekken om eieren te leggen (voor ringslang). En om te overleven zal er ook voldoende voedsel moeten zijn voor bedoelde soorten. Zorg eveneens voor veilige corridors zodat de amfibieën en reptielen op een veilige manier van de ene naar de andere locatie kunnen trekken.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 9 In de streek Eskampenweg-Molenweg liggen een aantal poelen/vijvers en een waterhoudende pingoruïne. Groene kikkers, zeker de middelste groene kikker, de bruine kikker, de gewone pad en de kleine watersalamander zullen er zeker voorkomen. Mogelijk ook de heikikker. De Russische rattenslang leeft er (uitgezet en daarna verwilderd) en af en toe wordt ook een ringslang gesignaleerd. Enkele deelnemers aan het project hebben aangeduid mee te willen werken aan het laten graven van een poel op hun land.

Vogelsoorten Erik Ludden, vogelaar Veldkampweg Eelde

Zangvogels als putter, roodborsttapuit en goudvink komen veel voor in het gebied. Kneu, graspieper, gele kwikstaart en paapje zijn Rode Lijst soorten die je hier nog redelijk vaak ziet. Al deze vogels vinden meidoornhagen, wat meer variatie, kruiden en ruigte aantrekkelijk. Maar natuurlijk ook voedsel!

Zeker de goudvinken zullen de aanplant van fruitbomen verwelkomen en de bloemknoppen en bessen kunnen eten. Meer bloemen en kruiden zijn niet alleen prachtig om te zien maar ook goed voor vogels. De bloemen zullen meer insecten aantrekken, die het belangrijkste voedsel vormen voor jonge vogels.

Veiligheid voor vogels is topprioriteit. Sperwers maar ook katten zijn talrijk. De stekelige meidoornhagen en het vogelbos zullen extra bescherming gaan bieden en fungeren als nestgelegenheid voor de zangvogels. Ze zullen daardoor de aanwas en overlevingskans van jonge vogels sterk kunnen vergroten.

Poeltjes fungeren als drinkplaats en plaats om modder te halen voor nestjes.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 10 Initiatieven in het verleden Gerrit Wolters

In 1993 is men reeds begonnen met het aanleggen van natuur aan de Molenweg in Eelde. Dhr. Van der Molen, bioloog, kocht toen de boerderij aan de Molenweg 15. Van een van zijn buren kocht hij een aangrenzend stuk weiland van 1,5 hectare en startte hierop zijn natuurbouwproject ‘De Oude Molensteen’.

De familie Koops / Bijkerk woont al enige jaren aan de Veldkampweg. Ze zijn lange tijd op zoek geweest naar een boerderijtje in het buitengebied. Nadat ze hun plekje aan de Veldkampweg hebben gevonden werd het tijd om de tuin aan te pakken. Door Landschapsbeheer Drenthe werd een ontwerp gemaakt en het plantgoed aangeleverd. Dit alles heeft geresulteerd in een prachtige natuurtuin waar onder andere een boomgaard en poelen zijn te vinden.

In 1998 verhuisde familie Pilon naar Eelde, naar Molenweg 5. Hier kochten zij een boerderij met weiland en bos. Het bos is reeds in 1975 al aangelegd met behulp van het Drents Landschap. De familie Pilon ging hier werken volgens ecologische principes, pachtten eerst en kochten laten enkele weilanden, nodig voor het fokken van IJslandse paarden en honden. In 2014 is er op een aantal percelen, in samenwerking met Landschapsbeheer Drenthe, een meidoornheg geplant. Sinds 2020 is het oorspronkelijke gebied rond het natuurbouwproject ‘De Oude Molensteen’ ca. 7,5 hectare groot en in het bezit van de familie Pilon.

De familie Van Bergen woont al jaren aan de Eskampenweg. Bij hun woning bevindt zich een prachtige natuurtuin met een klein weilandje begraasd door schapen. Daarnaast is de familie nog eigenaar van een klein stukje akkerland aan de Eskampenweg. Hierop wordt al een aantal jaren een akkermengsel gezaaid voor de wilde bijen.

In 2010 bouwt de familie Pepping op het perceel Molenweg 1 een nieuwe woning. Ook wordt het aanwezige weiland flink onder handen genomen. In de tuin is onder andere een mooie waterpartij te vinden. Later wordt er langs de Hoofdweg een bossingel aangeplant. Dit heeft geresulteerd in een enorme toename van vogels en insecten.

Het is zomer 2013 als de bewoner van Molenweg 9, dhr. Brookman, komt te overlijden. Zijn dochter, mevr. Wolters – Brookman, erft een schuur ( oude oorlogsbunker), thans Molenweg 14A, en bijbehorend weiland. De boerderij en circa 1 hectare weiland wordt verkocht aan de familie Wortel / Stappershoef.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 11 De familie Wolters besluit om de schuur volledig op te knappen: een nieuw dak en de oude kalkstenen muren werden gepotdekseld. Ook het weiland ondervindt een ware metamorfose: oude hekken worden vervangen door traditionele wringen, gemaakt door de firma Kok. Met medewerking van Landschapsbeheer Drenthe wordt er een haag geplant, een bloemweide wordt midden in het weiland aangelegd en er worden andere beheermaatregelen genomen. Hierdoor ontstaat er, mede door het gebruik van kunstmest in de ban te doen, een andere meer bloemrijke vegetatie op het land. Onder andere soorten als de pinksterbloem en kievitseitjes breiden zich enorm uit. Als laatste is er nog een bijen- en insectenhotel gebouwd.

Ook de bewoners van Molenweg 9, de familie Wortel / Stappershoef, hebben na de verbouwing niet stil gezeten. Op het erf werden nieuwe meidoornhagen geplant, afrastering werd vervangen en ook hier werden traditionele wringhekken van de firma Kok geplaatst. In het weiland is een poel gegraven en langs de Veldkampweg is een strookje bosplantsoen geplant. Hierin zijn vele inheemse soorten te vinden.

In 2019 is er door een aantal bewoners reeds het initiatief genomen om de bermen om te toveren tot bloemrijke bermen. Er is door de bewoners contact opgenomen met de gemeente en dat heeft geresulteerd in het feit dat in het najaar van 2019 de bermen door de gemeente zijn afgenomen, voorzien zijn van een laagje schrale grond en daarna zijn ingezaaid met een inheems Drents bloemenmengsel.

Ook zijn er in het najaar van 2019, in overleg met de steenuilenwerkgroep IVN Eelde-Paterswolde / Vries, een drietal steenuilenkasten opgehangen. Deze bevinden zich op het erf van de familie Wortel / Stappershoef, de familie Wolters en de familie Van der Molen. Deze kasten zijn een eerste aanzet om de steenuil, die het toch vrij moeilijk heeft, te laten terugkeren in het gebied rondom de Molenweg.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 12 Het nieuwe bewonersinitiatief Gerrit Wolters

Aanleiding Naar aanleiding van vele berichten in de media omtrent de achteruitgang van verschillende dier-, planten- en insectensoorten hebben we als buurt de koppen bij elkaar gestoken en eens gekeken wat we in onze omgeving nog zouden kunnen doen om de leefomgeving voor diverse soorten te kunnen optimaliseren, te verbeteren of in stand te houden.

Middels het initiatief denken we als buurt ook een bijdrage te kunnen leveren aan de reductie van CO2 en de wens van het kabinet en provincies om in Nederland rond 2030 ca. 185 miljoen bomen en struiken aan te planten. Ook in de gemeenteraad van Tynaarlo gaan stemmen op om in onze mooie groene gemeente meer bomen en bosplantsoen aan te planten. Ons buurtinitiatief voorziet in deze wens, immers er gaan ca. 6500 planten, 1100 bollen en stinzenplanten de grond in. En er worden een aantal bloemenweides aangelegd met een totale oppervlakte van 4460 m2.

Doel Het uiteindelijke doel van het project is om de leefomgeving verder te verbeteren voor de steenuil en de ringslang. Ook andere aanwezige soorten zullen van dit plan profiteren. Het plan voorziet in herstel van de gehele keten: insecten, vogels, predatoren en uiteraard biedt het ook voor de bewoners en (dorps)toeristen een mooie aanblik. Het landschap is nog niet ten prooi gevallen aan grootschalige ruilverkaveling en tezamen met de huidige bewoners proberen we dit ook zo te houden.

Draagvlak en ideeën Alle bewoners en perceeleigenaren in het gebied zijn benaderd. Veel bewoners delen onze visie en dat heeft geresulteerd in het feit dat er ca. 20 eigenaren / bewoners meedoen. Elke bewoner / eigenaar geeft een eigen invulling aan het project. Zo worden er poelen gegraven, hagen / heggen / fruitbomen / solitaire bomen en een bosje geplant. Ook wordt er nog een drietal bloemenweides aangelegd. Samen met de historische vereniging ‘Ol Eel’ en de voormalig opzichter Groen van de gemeente Eelde hebben we gekeken naar wat er in deze omgeving nog meer aan landschapselementen heeft gestaan. Hierbij is er ook een gemeentedeel in het plan opgenomen. Dit wordt apart beschreven.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 13 Gemeentelijke participatie Gerrit Wolters

De gemeente Tynaarlo is eigenaar van de wegen en een houtwal (Lange steeg) aan de Eskampenweg. Als bewoners hebben we gedacht een aantal suggesties te doen zodat ook de gemeente Tynaarlo kan mee participeren in dit project. Deze suggesties zijn mede tot stand gekomen door middel van gesprekken met leden van de Historische Vereniging Ol Eel en oud-medewerkers van de plantsoenendienst van de gemeente Eelde.

De bermen langs de Molenweg en deels langs de Eskampenweg ( tot nr. 4) zijn reeds ingezaaid met een Drents bloemenmengsel. Vanuit de buurt komt de vraag om deze bloemenstrook door te trekken tot aan het volkstuinencomplex achter de oude Eelderschool.

Daarnaast is op oude foto’s te zien dat er aan de Eskampenweg meer bomen hebben gestaan dan tegenwoordig het geval is. We vragen de gemeente dan ook om naast Eskampenweg 1 een extra els te planten en voor / na de boswal, haaks op de Eskampenweg staand, nog drie extra eiken. Tevens is de wens om tussen het volkstuinencomplex en Eskampenweg 1 nog twee elzen te planten.

Op ditzelfde stuk Eskampenweg heeft ooit, onder andere te zien in een inventarisatie voor het Landschapsbeleidsplan Eelde d.d. 1991 / 1992 (KM-blok 13, item 8), een heg gestaan van sleedoorn. Omdat sleedoorn behoorlijk kan gaan ‘wandelen’ lijkt het ons niet verstandig om een dergelijke heg terug te planten maar deze te vervangen door meidoorn (herstel landschapselement). Dit komt ook de bloemrijke berm ten goede.

Ter hoogte van Eskampenweg nr. 3 komt de Lange steeg uit op de Eskampenweg. De Lange steeg liep eerder vanaf de Esweg richting de Eskampenweg maar is in de jaren ’80 door de gemeente Eelde dicht geplant. Hier heeft zich een mooie bossingel gevormd met solitaire bomen en bosplantsoen. Vogels en andere dieren maken hier dankbaar gebruik van. Op de ‘kop’ van de Lange steeg, aan de Eskampenweg, staat een dennenboom. Het voorstel is om deze boom, eigenlijk niet passend in het landschap, te verwijderen en te vervangen door een solitaire loofboom (zomer Linde) van redelijk formaat. Ook de aanwezige bamboe in deze bossingel dient verwijderd te worden.

De bewoners hebben aangegeven de bomen en heg te willen planten. Ook hebben een aantal aanwezige bomen te maken met achterstallig onderhoud, stamschot / laaghangende takken, welke door de bewoners verwijderd kan worden. Een van de bewoners heeft ruime ervaring als hovenier / boomverzorger en wil hier graag bij assisteren.

Ook de bloemenrijke berm wordt door de bewoners ingezaaid. Eventuele bermbewerking wordt door een lokale aannemer worden uitgevoerd.

Zowel de kosten voor het plantgoed, bomen / haagplantsoen / bloemzaad, en ook de overige kosten zoals die voor boomband, gietranden, boompalen, spijkers en grondbewerking zijn inde begroting van dit plan meegenomen. Het planten en zaaien kan, net als het aandeel van de bewoners zelf, nog in het najaar van 2020 worden uitgevoerd, mits de afdeling gemeentewerken hier haar toestemming voor geeft uiteraard.

Participatie van de gemeente Tynaarlo wordt door de bewoners als een welkome aanvulling op het bewoners initiatief gezien. Zeker ook omdat de kosten voor het gemeentedeel ook middels dit plan gefinancierd worden.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 14 Poelen Bert Dijkstra

Poelen waren tot in de eerste 75 jaar van de vorige eeuw in grote aantallen aanwezig (meer dan 3000 stuks) in Drenthe met name in de beekdalen en andere voormalige weidegronden (oude veldontginningen en kampen). Ze werden aangelegd als drinkplaats voor weidend vee. Gaandeweg de vorige eeuw nam de functie als drinkplaats af en verdwenen ze tijdens ruilverkavelingen, maar later soms ook door natuurontwikkeling. Dit is jammer, want poelen leverden naast een agrarische functie ook een bijdrage aan de landschapskwaliteit en de aanwezigheid van specifieke flora en fauna (ecologische functie). In het projectgebied willen we om die reden weer een aantal poelen realiseren. Ze kunnen met name een rol spelen bij het versterken van het leefgebied van de boomkikker en ringslang. Met name voor de ringslang geldt dat er een wens is om de soort zich verder te laten uitbreiden naar het oosten van het gebied richting Vosbergen/Glimmen. Hier liggen meer potentiele leefgebieden voor de soort en is daar een werkgroep aan de slag om broeihopen aan te leggen. Het projectgebied ligt strategisch, omdat er zo een verbinding kan worden gemaakt tussen de Onlanden en de benedenloop van de Drentsche Aa.

Er worden 3 poelen beoogd, op de percelen van de familie Pilon: EDE02-D2776 / D2770 en D2880 en familie Lulof: EDE02-D4435

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 15 Pingoruïne Bert Dijkstra

In de provincie Drenthe liggen enkele duizenden pingoruïnes. Dit is de hoogste dichtheid aan pingoruïnes in Noordwest Europa en mogelijk zelfs ter wereld. Pingoruïnes zijn landschappelijke relicten uit de laatste ijstijd, het Weichselien. Door hun diepte van soms wel 20 meter hebben ze vaak een bijzondere opvulling met veen en een hoge archiefwaarde. Dit archief geeft de ontwikkeling van het klimaat weer vanaf 15.000 jaar geleden tot op heden en de rol van de mens in het landschap. Toch is er nog relatief weinig bekend over hun ontstaan. Daarnaast zijn het ook in archeologisch, landschapshistorisch, ecologisch en recreatief opzicht belangrijke locaties. Pingoruïnes vormen een van de meest karakteristieke landschapselementen van het Drentse landschap. Tegelijkertijd zijn ze ook in hoge mate een onontdekte schat: veel bewoners en bezoekers kennen het interessante verhaal achter deze ijstijdrelicten niet en bovendien liggen ze vaak teveel verscholen in het landschap. In de beleving van het Drentse landschap door bewoners en toeristen kunnen deze veentjes en meertjes een belangrijke rol spelen. Pingoruïnes zijn tegelijkertijd ook kwetsbaar, omdat het kleine parels zijn te midden van een vaak intensief gebruikt agrarisch cultuurlandschap. Ook in het natuur- en landschapsbeheer krijgen ze nog lang niet altijd de aandacht die ze verdienen. Een brede multidisciplinaire verdieping en verbreding van kennis en de ontsluiting van deze karakteristieke landschapselementen is wenselijk.

In 2016 is er in het kader van het Pingoprogramma van Landschapsbeheer Drenthe een start gemaakt met het onderzoeken van potentiële pingolocaties. Hierdoor is meer zicht gekomen op de daadwerkelijke ligging van pingoruïnes. Ook in het projectgebied liggen enkele potentiele pingoruïnes, hiervan willen we locatie 1.025 laten onderzoeken. Het onderzoek zal worden uitgevoerd door pingruïne deskundige Anja Verbers. In het kader van dit onderzoek zullen boringen worden uitgevoerd, waarbij ook de bewoners actief betrokken worden. Van locatie wordt een onderzoeksrapport opgeleverd die voor alle inwoners beschikbaar. De locatie zelf zal meer zichtbaar worden gemaakt, zodat de locatie vanaf de Eskampenweg beleefd kan worden. De zichtbaarheid en herkenbaarheid zal worden vergroot door het dunnen van de houtopstand (door de bewoners zelf) aan de oostzijde van het element. De ontwikkelde drijftillen/ verlandingsvegetatie zal grotendeels worden verwijderd zodat er meer openwater beschikbaar zal zijn.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 16 Begroting Bert Dijkstra / Gerrit Wolters

Onderstaand wordt de begroting voor het gehele plan weergegeven. De eigenaren krijgen plantgoed en zaaigoed geleverd en zorgen zelf voor realisatie. Ook het planten van de heg, bomen en zaaien van bloemenmengsel op gemeentegrond zal door de bewoners worden gedaan. Uiteraard in afstemming met gemeentewerken en met ondersteuning van een lokale aannemer voor het graven van plantgaten en zaaiklaar maken van de bermen. De ureninzet is gekapitaliseerd in de begroting op basis van een tarief van €22,50 per uur. Voor de poelen geldt dat de eigenaar zelf 50% van de aanlegkosten financieel bijdraagt.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Projectactiviteiten Aantal Tarief Totaal Administratie project 8 € 85 € 680 Opening/afsluiting project 8 € 85 € 680 Afstemming werkgroep en gemeente 6 € 85 € 510 Onderzoek pingo 24 € 92 € 2.208 Voorbereiding aanleg poelen (incl vergunning) 12 € 75 € 900 Toezicht realisatie poelen 6 € 75 € 450 Plantgoedbestelling 4 € 75 € 300 Ureninzet bewoners 520 € 22,5 € 11.700

Subtotaal € 17.428

Directe kosten Aantal Eenheidsprijs Kosten Grondwerk bermen (inclusief aanvoer woudzand) € 2.440 Laanbomen 12 € 40 € 480 Laanbomen 16-18 3xv 9 € 120 € 1.080 Bosplantsoen 977 € 2 € 1.954 Hagen 5250 € 1 € 5.250 Fruitbomen 44 € 27 € 1.166 Rol boombanden (15 m) 2 € 20 € 40 Rol gietranden 2 € 70 € 140 Boompalen 79 € 6 € 474 Aanleg poelen 3 € 1.000 € 3.000 Bloemenmengsels (6,15 kg) 6,15 € 275 € 1.691 Weidemengsel (2,25 kg) 2,25 € 480 € 1.080 Bloembollen (stuks) 1175 € 0,5 € 588 Kosten opening/afsluiting project 1 € 200 € 200 Overige kosten (Klicmelding, materialen e.d.) € 500 Subtotaal € 20.083

Onvoorzien (7%) € 1807

BTW (excl. Bijdrage bewoners) € 5485 Totaal (Incl. BTW) € 44.802

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 17

Dekking

Bewoners/eigenaren € 13514 Gemeente Vitaal platteland € 15644 Provinciaal Vitaal platteland € 15644 Totaal (incl. BTW) € 44.802

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 18 Vervolgfasen Gerrit Wolters

Het Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde – Paterswolde voorziet ook in een tweetal vervolgfasen. De wens bestaat om de steenuilpopulatie verder uit te breiden en ook om de ringslang een groter leefgebied te geven.

De twee vervolgfasen worden hieronder beschreven.

De steenuil Omdat de steenuil het moeilijk heeft in deze moderne tijd, weinig rommelige erven meer, weinig nestgelegenheid in oude schuurtjes etc. ligt het voor de hand om de steenuil te helpen. Dit kan door erven ‘steenuilproof’ te maken. Hierbij valt te denken aan het aanplanten van meidoornhagen, fruitbomen, knotwilgen, solitaire bomen en de aanleg van bloemrijke weides en bermen.

De dichtstbijzijnde plaatsen waar nog steenuilen voorkomen zijn Bunne – , en - . Via het plaatsen van nestgelegenheid in de tussenliggende gebieden en ook het geschikt maken van erven kunnen de uiltjes verleid worden om langzaam uit te breiden richting Eelde – Paterswolde en uiteindelijk ook naar de landgoederengordel die rondom Eelde – Paterswolde te vinden is. Denk hierbij aan Vosbergen, De Duinen, Vennebroek, Oosterbroek, De Braak en De Marsch.

Via erven aan de Watermolendijk, Eekhoornstraat, Bunner- en Eelderweg kan beide kanten worden opgewerkt. Ook voor de gemeente Tynaarlo kan hier uiteraard weer een taak zijn weggelegd door de bermen in het leefgebied alvast aan te pakken zodat er een kruidenrijke vegetatie gaat groeien en het herplanten van knotwilgen langs de Eelder- en Bunnerweg. Daarnaast zal gekeken moeten worden op welke plaatsen er nog nestgelegenheid geplaatst kan worden en welke bewoners bereid zijn om hun erven geschikt te maken voor de steenuil. Uiteraard zal het plaatsen van kasten alleen in overleg met de steenuilenwerkgroep IVN Eelde – Paterswolde / Vries plaatsvinden. Zo voorkomen we dat er initiatieven door elkaar heen lopen.

De ringslang In het gebied rondom de Molenweg worden regelmatig ringslangen waargenomen. Het gebied leent zich hier ook uitstekend voor: een waterhoudende pingoruïne, diverse poelen en ook nestgelegenheid is aanwezig. Ook is er in de omgeving voldoende voedsel te vinden om de ringslang te kunnen laten overleven.

Door Landschapsbeheer Groningen zijn in de buurt van Glimmen, Landgoed De Poll e.o. diverse broeihopen aangelegd om de ringslang naar het gebied te lokken. De ringslang zou dan via het gebiedje rondom de Molenweg, via Vosbergen en polder Lappenvoort richting dit gebied kunnen worden geholpen. Met de aanleg van poelen in die richting wordt in dit plan al een stap in de goede richting genomen.

Een tweede stap, in uitbreiding op dit plan, is om in samenwerking met Landschapsbeheer Groningen ook in dit gebied een aantal broeihopen te gaan aanleggen en contact te zoeken met de bewoners aan de Esweg, deel Burg. Legroweg en landgoed Vosbergen om deze stap te realiseren. Uiteraard valt dit samen met het plan om ook de steenuil te verleiden richting deze kant zich verder uit te gaan breiden in de toekomst.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 19 Afsluiting project Gerrit Wolters

Ieder project heeft een begin en ieder project eindigt op een bepaald moment. Zo ook het project ‘Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde – Paterswolde’.

Het project is in de zomer van 2019 begonnen. Gedacht werd toen om een haag te planten in het weiland van de familie Wolters t.b.v. de steenuil en om tevens de biodiversiteit in het gebied te verbeteren. Zie ook het kopje aanleiding, hoofdstuk ‘Het nieuwe buurtinitiatief’. Nadat er een subsidie aanvraag werd ingediend kwam het antwoord: ja, tenzij. Dit betekende dat het project doorgang kon vinden als er tenminste nog een paar buurtbewoners werden gevonden die mee wilden doen aan het project.

Na een paar gesprekken met enthousiaste buurtbewoners en vele koppen koffie later heeft het geresulteerd in het feit dat er nu ongeveer 21 bewoners meedoen. In oktober of november verwachten we het plantgoed / bollen te kunnen planten en de bloemenweides te zaaien.

Hiermee komt er dus ook een einde aan het project. Het project afsluiten willen we graag samen met de deelnemers, pers, medewerkers van de gemeente Tynaarlo, Landschapsbeheer Drenthe en IVN Eelde- Paterswolde. Het zou een grote eer zijn als een van de collegeleden van de gemeente Tynaarlo de laatste boom, een linde, op de kop van de Langesteeg zou willen planten. Deze boom, samen met het reeds aanwezige bankje, kunnen symbool staan voor de samenwerking tussen meerdere partners in dit project.

Voor de afsluiting willen we graag (een deel van) het college van Burgemeester en Wethouders uitnodigen, een delegatie van Landschapsbeheer Drenthe, het IVN Eelde – Paterswolde, de buurtbewoners en de lokale media. Bij dit gebeuren passen uiteraard hapjes en drankjes.

Tijdens deze afsluiting willen we de deelnemers een zakje bollen aanbieden van de ‘Drentse Poasbloem’, een Drentse narcissoort die het momenteel erg moeilijk heeft.

De uitnodigingen voor deze afsluiting zouden we graag via de gemeente Tynaarlo laten lopen. De afdeling communicatie zal ongetwijfeld een mooie uitnodiging en persbericht hiervoor kunnen maken.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 20 Bronnenlijst

Hieronder een weergave van gebruikte bronnen en literatuur t.b.v. het plan:

Gebiedsbeschrijving:

- Natuur en Landschappen rond Eelde – Paterswolde (Historische Vereniging Ol Eel en IVN Eelde-Paterswolde, 2020) - Een nieuwe kijk op het oude Eelde (Historische Vereniging Ol Eel, 1989) - ErfgoedatlasTynaarlo, een gemeente in kaart & beeld (Zwolle, 2010)

Amfibieën en reptielen:

- Ravon verspreidingsatlas (zie internet) - Amfibieën en Reptielen. Rebo natuurgids, 1992

Initiatieven in het verleden: - Fotoboek ‘De Oude Molensteen’ van dhr. Pilon

Foto’s in het projectplan zijn afkomstig uit de collecties van Erik Ludden & Arnold Pilon (Fotoboek ‘De Oude Molensteen’), Anne van der Zijpp (steenuilenpaar Bunne) en Gerrit Wolters.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 21 Bijlage 1: Deelnemersoverzicht

Onderstaand een overzicht van de deelnemers aan het project.

Esweg 27 (Familie Hommes) De familie Hommes heeft laurierhaag deels langs het perceel staan. Deze laurier is niet inheems en toen de familie hoorde van het plan werden ze enthousiast om de laurier te vervangen door een beukenhaag.

Soort: Aantal: Fagus sylvatica (haag) 55x5 planten: 275st.

Esweg 25 (Familie Tolner) Het erf van de familie Tolner grenst aan de achterzijde aan het projectgebied.

Toen ze hoorden van het project wilden ze graag meedoen en een bijdrage aan het herstel van biodiversiteit leveren. Langs de afrastering van het weiland willen ze graag een meidoornhaag planten en achterin het weiland een boswal. Ook wordt er nog een den vervangen door een solitaire rode beuk.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna (haag) 90x5 planten: 450st. Ilex aquifolium 6x Corylus avellana 9x Euonymus europaeus 9 Prunus padus 3x Rhamnus frangula 9x Sorbus aucuparia 3x Viburnum opulus 9x Sambucus nigra 6x Amelanchier lamarckii 6x Rhamnus catharticus 9x Rosa canina 6x Crataegus monogyna 6x Fagus sylvatica ‘Purpurea’ 1x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 22 Eskampenweg 1 (Familie Lulof) De familie Lulof is hier recent komen wonen. De woning is geheel opgeknapt en men werkt nu hard om ook het buitenterrein een facelift te geven. Op het terrein en aangrenzende weilanden grazen een paar paarden, een kleine kudde schapen en een aantal kippen loopt vrij rond.

De familie gaf tijdens het gesprek aan zeker te willen bijdragen aan de herstel van biodiversiteit en verbetering van de leefomgeving in deze buurt. Adviezen waren welkom en gezamenlijk hebben we dit dan ook opgepakt.

Langs het eerste weiland en de woning wordt een meidoornhaag aangeplant. Daarnaast zullen in de schapenweide enkele fruitbomen en een solitaire boom worden geplant. Ook werd aangegeven dat het graven van een poel wenselijk is.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 32x5 planten: 160st. Crataegus monogyna voor weide 60x5 planten: 300st. Drentse Bellefleur 1x Bramley’s seedling 1x Eelder Judine 1x Gieser Wildeman 1x Provisiepeer 1x Czar (pruim) 1x Tilia Europaea 1x

Eskampenweg 2A / Watermolendijk 3 (Gebroeders De Jong) Op Eskampenweg 2A bevindt zich de oude kwekerij van de familie De Jong. Helaas zijn de kassen wat in verval geraakt maar hierdoor is een dichte begroeiing ontstaan waar vogels hun nestplaats vinden. Naast de kassen bevindt zich nog een weiland.

De familie Wolters huurt dit weiland en in overleg met de gebroeders De Jong is besloten om een klein deel van de huidige afrastering op termijn te vervangen door een meidoornhaag. Op deze manier wordt ook hier een oude veekering hersteld.

Ook zal er een deel van het weiland (1500m2) worden ingezaaid met een bloemrijk mengsel zodat er weer een vorm van een ‘oud’ hooilandje ontstaat.

Voor de woning aan de Watermolendijk wil men graag een beukenhaag planten. Deze haag past bij de rest van de hagen aan de Watermolendijk, het merendeel bestaat namelijk uit beuken. Dit geeft vogels meer gelegenheid om te kunnen broeden.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 35x5 planten: 175st. Weidemengsel 30x50 (1500m2) 2,25kg Fagus sylvatica 43x5 planten: 215

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 23 Eskampenweg (Familie Van Bergen) Langs de Eskampenweg ligt een perceel landbouwgrond in eigendom bij de familie Van Bergen. Op het perceel bloeien al jaren prachtige bloemen. Elk jaar wordt het perceel namelijk met een akkermengsel ingezaaid.

In het kader van het buurtinitiatief hebben we ook de familie Van Bergen benaderd. Het idee is om de huidige akker om te vormen tot een weilandje met een vast Drents bloemenmengsel zoals ook in de bermen is ingezaaid. De familie is dusdanig enthousiast over het plan dat ze hiervoor haar fiat heeft gegeven.

Om de bloemrijke vegetatie een goede start te geven wordt er dit jaar eerst nog mais op de akker verbouwd, zonder dat er bemest wordt. Dit wordt gedaan om de grond schraler te maken en in het najaar, na de oogst, kan het perceel ingezaaid worden.

Soort: Aantal: Drents bloemenmengsel 18x120 (2160m2) 3,25kg

Eskampenweg 3 (Familie Habing) De familie Habing is in 2019 aan de Eskampenweg komen wonen. Nog druk doende met de verbouwing van de woning heeft op dit moment de tuin niet de eerste prioriteit.

Toch wilde de familie graag meedoen en hebben ze gekozen voor een meidoornhaag aan de voorzijde van hun perceel.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 20x5 planten: 100st.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 24 Eskampenweg (Familie Pilon / Mandema) Aan de Eskampenweg bevinden zich diverse percelen weiland die in eigendom van de familie Pilon / Mandema zijn. Zoals in het hoofdstuk ‘Ondernomen initiatieven’ is te lezen, is hier dankzij de ecologische manier van beheren al veel natuurschoon aanwezig. Dat uit zich dan ook in de aanwezigheid van diverse vogel- en plantensoorten.

In een aantal percelen willen de eigenaren een poel ( 3 stuks totaal) laten graven. Naast het graven van de poelen wordt er een heg ( een losse haag die breed kan uitgroeien), een aantal solitaire bomen en een viertal vogelbosjes aangeplant. Deze percelen maken deel uit van het natuurbouwproject ‘De Oude Molensteen’.

Soort: Aantal: Allium oleraceum 25x Allium schoenoprasum 25x Allium scorodoprasum 25x Anemone nemorosa 25x Anemone ranunculoides 25x Arum maculatum 25x Corydalis cava 25x Corydalis solida 25x Cytisus scoparius 25x Fritillaria meleagris 25x Hyacinthoides non-scripta 25x Leucojum aestivum 25x Narcissus pseudonarcissus 25x Ornithogalum umbellatum 25x Cornus mas 6x Cornus sanguinea 2x Corylus avellana 6x Crataegus leavigata 12x Humulus lupulus 8x Lonicera periclymenum 6x Malus sylvestris 9x Philadelphus coronarius 3x Prunus avium 4x Prunus padus 6x Rhamnus catharticus 9x Rhamnus frangula 3x Ribes nigrum 3x Ribes rubrum 6x Ribes uva-crispa 6x Rosa columnifera 12x Rubus idaeus 18x Salix pentandra 6x Salix purpurea 8x Salix viminalis 3x Sorbus aucuparia 6x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 25 Viburnum opulus 6x Fraxinus excelsior 6x Pinus sylvestris 1x Populus nigra 3x Populus tremula 6x Quercus petraea 6x Tillia cordata 1x Ulmus carpinifolia = C. minor 9x Ulmus laevis 9x Crataegus monogyna 310x Fraxinus excelsior 2x Tilia cordata 2x Ulmus glabra 3x Ulmus laevis 2x Eelder Judine 1x Juttepeer 1x Opal 1x Pondspeer 1x Spiegelpeer 1x Valkappel 1x Zoeter Ermgaard 2x

Eskampenweg (Familie Hartlief) Tussen de percelen van de familie Pilon / Mandema en familie Van der Molen ligt nog het weiland van de familie Hartlief. Ze willen graag een meidoornhaag planten aan de voorzijde van het weiland zodat deze als toekomstige veekering kan gaan dienen.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 50x5 planten: 250st.

Molenweg 14 (Familie Doornbos)

De familie Doornbos zijn de bewoners van Molenweg 14. Naast de woning ligt nog een klein stukje weiland dat door de schapen van de familie Pilon / Mandema wordt begraasd. Aan de wegzijde van het perceel wordt een meidoornhaag geplant. De huidige afrastering zal langzaam in de heg integreren waardoor het een natuurlijke uitstraling krijgt.

Voor de woning bevindt zich een kleine boomgaard. Deze boomgaard wordt aangevuld met een zestal hoogstam fruitbomen.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 24x5 planten: 120st. Bramley’s Seedling 1x Noord-Hollandse suikerpeer 1x Gieser Wildeman 1x Czar 1x Eelder Judine 1x Groninger Pippeling 1x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 26 Molenweg 14A (Familie Wolters) Het adres Molenweg 14A is geen woonhuis maar een schuur in eigendom van de familie Wolters.

Het weiland is reeds in tweeën gedeeld door een bloemenweide met een vast bloemenmengsel. Aan de schuurzijde bevinden zich twee kampjes weiland welke op dit moment door afrasteringsdraad worden begrensd. Het weiland wordt begraasd door Shetland pony’s. De huidige afrastering zal op termijn worden vervangen door de meidoornhaag. Zo ontstaat een veekering zoals dat vroeger, voor de opkomst van prikkeldraad, gebruikelijk was.

Voor de percelen van de families Doornbos en Wolters loopt een sloot. De slootkant willen we gaan beplanten met stinzenplanten zoals vingerhelmbloem en bosanemoon. Beide soorten bloeien in het vroege voorjaar en geven insecten zo de kans om aan stuifmeel / nectar te komen.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 124x5 planten: 620st. Anemone nemorosa 200x Corydalis solida 200x

Molenweg 16 (Familie Groenveld) De familie Groenveld is in 2013 aan de Molenweg komen wonen. Sinds zij de woning betrokken hebben, heeft de familie al een aantal fruitbomen aangeschaft. In het kader van dit project willen ze nog enkele fruitbomen toevoegen.

Soort: Aantal: Eelder Judine 1x Prunus avium ‘Regina’ 1x

Molenweg 15 (Familie Van der Molen) Aan de Molenweg nummer 15 bevindt zich het natuurbouwproject van de familie Van der Molen. In het gebied zelf groeien een groot aantal bijzondere planten. Momenteel wordt het gebied begraasd door twee Shetland pony’s en een alpaca.

Naast de bijzondere planten zijn in het gebiedje diverse waarnemingen gedaan van ringslangen, boomkikkers, salamanders en levendbarende hagedissen. Ook is dit een van de erven waarop een nestgelegenheid is geplaatst ten behoeve van de steenuil.

Aan de wegzijde van het gebied wordt een deels bestaande natuurlijke haag, bestaande uit een variëteit aan planten, aangevuld met meidoorns. Op deze manier wordt ook hier de bestaande afrastering langzaam geïntegreerd in een mooie haag die als veekering kan dienen.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 28x5 planten: 140st.

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 27 Molenweg 9 (Familie Wortel / Stappershoef) De familie Wortel / Stappershoef heeft zelf al een aantal dingen ondernomen om de biodiversiteit in de omgeving een boost te geven. Er zijn meidoornhagen, een kleine bosplantsoenstrook en een aantal fruitdragende struiken geplant. Ze doen ook graag mee aan dit project door de bestaande kleine boomgaard iets uit te breiden.

Soort: Aantal: Malus sylvestris 1x Prunus persica ‘Saturn’ 1x Prunus avium ‘Regina’ 1x

Molenweg 7 (Familie Zandbergen) De familie Zandbergen is erg enthousiast over het project en wil in het kader daarvan enkele fruitbomen en een meidoornheg ter afscheiding planten.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 15x 4 planten: 60st. Mirabelle de Nancy ( Pruim) 1x Groninger kroon 1x

Molenweg 1 (Familie Pepping) Sinds 2010 woont de familie Pepping aan de Molenweg. Naast het huis ligt een oud weiland dat is omgetoverd tot een mooie tuin. In het verleden heeft de familie vaak nagedacht om een boomgaard te planten maar is er nooit aan toegekomen. Vanwege het project zijn ze weer enthousiast geworden en wordt het oude plan nieuw leven ingeblazen. Naast een boomgaard wordt langs de sloot die langs het perceel ligt een strook van anderhalve meter bloemenweide ingezaaid. Ook rond de vijver en langs de beukenheg komt een strook bloemenweide. In de slootkant zullen nog wat bosanemonen geplant worden.

Soort: Aantal: Drents bloemenmengsel 1750x1,5 (263m2) 0,40kg Mirabelle de Nancy ( Pruim) 1x Groninger kroon 1x Glorie van Holland 1x Lunterense pippeling 1x Gieser Wildeman 1x Prunus avium ‘Regina’ 1x Anemone nemorosa 50x

Veldkampweg 2 (Familie Dallinga) De familie Dallinga heeft jarenlang een fantastische boomgaard gehad. Helaas is door ziekte van de bomen niets van deze boomgaard overgebleven.

De familie wil graag een klein deel van deze boomgaard herstellen en wil daarom drie fruitbomen gaan planten.

Soort: Aantal: Elstar 1x Mirabelle de Nancy ( Pruim) 1x Notarisappel 1x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 28 Veldkampweg 5 (Familie Ludden) Ook de familie Ludden is erg enthousiast over het project. Dhr. Ludden is enthousiast vogelaar en mede door zijn foto’s is een prachtig boekwerk over de omgeving tot stand gekomen: ‘De Oude Molensteen’.

De familie heeft aangegeven een meidoornhaag te willen planten en extra fruitbomen aan hun bestaande boomgaard te willen toevoegen.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 25x 5 planten: 125st. Notarisappel 2x

Veldkampweg 9 (Familie Koops / Bijkerk) De familie Koops / Bijkerk woont al enige jaren aan de Veldkampweg. Toen ze hier zijn komen wonen is met behulp van onder andere Landschapsbeheer Drenthe de tuin aangelegd. Dit heeft geresulteerd in een prachtig natuurgebied met o.a. hoogstam fruitbomen.

In de tuin ligt nog een paardenbak waarmee de familie niets doet. Deze willen ze graag in het kader van ons plan omvormen tot een mooie bloemenweide.

Soort: Aantal: Drents bloemenmengsel 20x40 (800m2) 1,2kg

Veldkampweg 11 (Familie Dussel) De familie Dussel heeft een kleine tuin bij hun woning aan de Veldkampweg. In de tuin staan een paar fruitbomen welke aan vervanging toe zijn. De bewoners zijn erg enthousiast over het project en vinden wat er gebeurt ook belangrijk voor de natuur. In het verleden zijn door dhr. Dussel een paar scheuten van pruimenbomen in de slootkant langs het weiland geplant en deze zijn uiteindelijk uitgegroeid tot schitterende bomen.

Soort: Aantal: Groninger kroon 1x Eelder Judine 1x Notarisappel 1x Prunus avium ‘Regina’ 1x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 29 Eskampenweg 13 (Familie Brookman) Na een gesprek in de plaatselijke supermarkt is ook de familie Brookman enthousiast geworden. Samen met hen hebben we gekeken naar de mogelijkheden. De familie heeft de woning recent verbouwd en wil nu de omliggende tuin en weilanden aanpakken.

Naast de woning wordt een kleine fruitboomgaard gerealiseerd, in het weiland zelf komt een notenboom voor schaduw voor de paarden en om een deel van het weiland wordt een beukenhaag geplant. Beuk sluit mooi aan bij de bestaande hagen in het gebied. Als men via de Molenweg richting de Veldkampweg rijdt komt men in dit gedeelte voor het overgrote deel beuken tegen.

Soort: Aantal: Fagus sylvatica 280x 5st.: 1400 planten Lunterense pippeling 1x Glorie van Holland 1x Zoete Kroon 1x Juglans regia 1x

Lugtenbergerweg 4 (Familie Goesz / Tent) Via het dagblad Trouw heeft de familie kennisgenomen van ons project. Hierdoor enthousiast geworden hebben ze contact opgenomen en heeft er een gesprek plaatsgevonden. Rondlopend op het perceel zijn we overeengekomen dat er een deel meidoornhaag wordt geplant en dat de bestaande boomgaard wordt uitgebreid.

Soort: Aantal: Crataegus monogyna 30x5 planten: 150st. Juglans regia 1x Groninger kroon 1x Bramley’s seedling 1x Lunterense pippeling 1x Eelder Judine 1x Notaris appel 1x Schoone van Boskoop 1x Anemone nemorosa 50x Corydalis solida 50x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 30 Lugtenbergerweg 5 (Familie Bos) Aangestoken door het enthousiasme van de familie Groesz / Tent heeft ook de familie Bos contact met ons gezocht.

Achter de woning liggen twee weilanden waarop vroeger een mooie bossingel en een klein meidoornbosje stonden. Dhr. Bos vertelde over de schoonheid van het landschap in de vroegere jaren. Helaas zijn zowel de bossingel als het meidoornbosje in de loop der jaren verdwenen.

Dhr. Bos heeft zelf al een kleine poging gedaan om de bossingel terug te planten. Door deelname aan dit project kan de bossingel in zijn geheel gerealiseerd worden. De bossingel heeft een totale lengte van 550 meter.

Soort: Aantal: Anemone nemorosa 200x Cornus mas 25x Corylus avellana 25x Crataegus monogyna 25x Cytisus scoparius 25x Euonymus europaeus 25x Ilex aquifolium 25x Liguster vulgaris 25x Malus sylvestris 25x Prunus avium 25x Prunus padus 25x Rhamnus catharticus 25x Rhamnus frangula 25x Ribes nigrum 25x Ribes uva-crispa 25x Rosa canina 50x Salix caprea 25x Salix cinerea 25x Salix fragilis 25x Salix pentandra 25x Sambucus nigra 25x Sorbus aucuparia 25x Viburnum opulus 25x Alnus glutinosa 15x Betula pubescens 10x Crataegus monogyna 6x Quercus robur 30x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 31 Bijlage 2: Overzicht gemeentedeel

In onderstaande tabel wordt het te bestellen plantmateriaal voor het gemeentedeel (Eskampenweg) weergegeven. Alle bomen in de maat 16-18 zoals de gemeente deze zelf ook plant.

Eskampenweg: Soort: Aantal: Crataegus monogyna ( berm) 100x4 planten: 400st. Bloemenmengel 408x2 816m2 : 1.25kg* Tilia platyphyllos 1x Quercus robur 3x Alnus glutinosa 3x

Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 32