Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Buurtinitiatief Molenweg e.o. 4-11-2020 Colofon: Titel: Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde – Paterswolde Auteurs: Bert Dijkstra, Landschapsbeheer Drenthe Erik Ludden, vogelaar en buurtbewoner Leo Stockmann, voorzitter IVN Eelde – Paterswolde Gerrit Wolters, bewonersinitiatief Anne van der Zijpp, voorzitter steenuilenwerkgroep IVN Eelde-Paterswolde / Vries Contactpersonen: Leo Stockmann, IVN Eelde – Paterswolde Gerrit Wolters, bewonersinitiatief Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 1 Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 3 Gebiedsbeschrijving ................................................................................................................................ 4 Landschap ............................................................................................................................................ 4 Ligging van het gebied ......................................................................................................................... 5 Aanwezige fauna ..................................................................................................................................... 8 De Steenuil .......................................................................................................................................... 8 Amfibieën en reptielen ........................................................................................................................ 9 Vogelsoorten ..................................................................................................................................... 10 Initiatieven in het verleden ................................................................................................................... 11 Het nieuwe bewonersinitiatief .............................................................................................................. 13 Gemeentelijke participatie .................................................................................................................... 14 Poelen .................................................................................................................................................... 15 Pingoruïne ............................................................................................................................................. 16 Begroting ............................................................................................................................................... 17 Vervolgfasen .......................................................................................................................................... 19 Afsluiting project ................................................................................................................................... 20 Bronnenlijst ........................................................................................................................................... 21 Bijlage 1: Deelnemersoverzicht ............................................................................................................. 22 Bijlage 2: Overzicht gemeentedeel........................................................................................................ 32 Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 2 Voorwoord Het Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde is een particulier initiatief. Er wordt in beschreven hoe een streekje landschappelijk verbeterd kan worden ten bate van insecten, vogels en een aantal soorten amfibieën en reptielen. Gelukkig is er nog een landschappelijke basiskwaliteit aanwezig van waaruit verder gewerkt kan worden: er zijn houtsingels, meerdere (soms rommelige) erven, hagen, poelen, een pingoruïne, graslandjes die door schapen of pony’s begraasd worden, stukjes ruigte, een tuin-natuurreservaat, een gevarieerde bloemenstrook, solitaire oude bomen e.a. Initiatiefnemer, de heer Gerrit Wolters, heeft een twintigtal grondeigenaren bereid gevonden landschapsmaatregelen uit te laten voeren op hun grondgebied. Het gaat om aanplant van meidoornhagen, aanplant van fruitbomen, aanleg van vogelbosjes, aanleg van poelen, het plaatsen van steenuilenkasten en meer. Landschapsbeheer Drenthe en de gemeente Tynaarlo zijn op de hoogte gesteld van het plan en reageerden positief. Aan de gemeente en provincie wordt gevraagd gelden beschikbaar te stellen om de aanplant te financieren. Voor het laten graven van een poel zal de grondeigenaar financieel zelf moeten bijdragen. IVN afdeling Eelde-Paterswolde is gevraagd als rechtspersoon het plan in te dienen. Zij doet dat van harte. De buurt zal gezamenlijk het planten en zaaien voor haar rekening nemen. Zo wordt in gezamenlijkheid gewerkt aan kwaliteitsverbetering van een stukje landschap. Ten bate van de zo nodige biodiversiteit. Leo Stockmann voorzitter IVN Eelde-Paterswolde Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 3 Gebiedsbeschrijving Eelde en Paterswolde vormen samen een dubbeldorp op de smalle rug van Tynaarlo. Ten westen van de zandrug loopt het Eelderdiep en ten oosten de Drentsche Aa, ter plekke de Oude Aa genoemd. In het prachtige boek ‘Natuur en Landschappen rond Eelde – Paterswolde’ valt te lezen dat het Zuideinde vermoedelijk de eerste nederzetting in de voormalige gemeente Eelde moet zijn geweest. Deze buurtschap, in begin 1900 vergroeid met Eelde zelf, met voornamelijk boerderijen, ligt ten zuiden van het dorp Eelde op de Zuidesch. Op de westflank hiervan bevindt zich de ‘Waterburcht’, later Huis Ter Borch. ‘De Waterburcht’ van Eelde was een zogenaamd mottekasteel. Het bestond waarschijnlijk uit een houten woontoren, die gebouwd was op een opgeworpen heuvel, die motte werd genoemd. Het kasteel wordt omringd door meerdere wallen en grachten. Over de geschiedenis is verder weinig bekend. Wel is de burcht diverse keren verwoest dan wel afgebroken. In de 17e en 18e eeuw heeft hier een havezate gestaan, genaamd ‘Therborch’ (d.w.z. bij de burcht). Dit was een statig woonhuis met landerijen eromheen. Deze havezate is in 1799 afgebroken. Naast het Zuideinde bevinden zich aan de zuid- en zuidwestkant van Eelde nog twee streekjes, genaamd Luchtenburg en Bokkenstreek. De streekjes bevinden zich tussen de Lugtenbergerweg en de Eekhoornstraat. In het oosten maakt Groningen Airport Eelde deel uit van het gebied. Landschap De gebiedjes Zuideinde, Luchtenburg en Bokkenstreek zijn van oorsprong agrarische gebieden met daarin heide en veenplassen (Hakenkampsveen, Karrekampsveen) op de plek waar nu het vliegveld ligt. Rondom het vliegveld liggen nog meerdere vennen en hier en daar een pingoruïne. Op de kaart van 1925 zijn een aantal hoger gelegen essen zichtbaar die als boerenakkers werden gebruikt. Deze zijn in het wit aangegeven. Grote veengebieden lagen toen nog ten oosten van het Zuideinde. Op de kaart, in originele grootte, zijn duidelijk petgaten te zien. Dat betekent dat het een nat veengebied moet zijn geweest, waar turf werd gestoken of gebaggeld. Bij de aanleg van het vliegveld Eelde, omstreeks 1930, zijn het oorspronkelijke Hakenkampsveen, het Karrekampsveen en het Koldeveen verdwenen. De opening geschiedde in 1931. Het kleine Muggenveen, ten noorden van het vliegveld, werd omgevormd tot een landbouwgebied met weiden en akkers. Het huidige landschap van het Zuideinde kenmerkt zich nog steeds als een kleinschalig agrarisch landschap. De boerenbedrijven hebben plaatsgemaakt voor hobbyboeren, die o.a. schapen en paarden houden. In het landschap ziet men nog steeds een structuur van singels, houtwallen, sloten, vennen en graslanden. Ook wordt er op sommige percelen nog akkerbouw gepleegd. Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 4 Ligging van het gebied Op onderstaande kaarten is het plangebied weergegeven. Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 5 Op onderstaande kaarten is het plangebied in detail weergegeven. Als eerste de omgeving van de Lugtenbergerweg en de Veldkampweg. De erven / percelen met een sterretje doen mee aan het project. Hetzelfde geldt voor de Molenweg, Eskampenweg en Esweg. Dit is op onderstaande kaart weergegeven. Ook hier zijn de deelnemende erven / percelen met een sterretje aangegeven. Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 6 In bijlage 2 vindt u een gedetailleerd overzicht van de deelnemers en de plannen per deelnemer. Zoals u ziet doen er zo’n 20 eigenaren mee. In totaliteit is het de bedoeling om de volgende aantallen bomen en struiken aan te planten / vierkante meters bloemenweide in te zaaien: Solitaire bomen: 14 stuks Hagen: 923 meter Bloemenweides: 4 met een oppervlakte van 4625m2 Vogelbosjes: 6 stuks Fruitboomgaarden: 8 stuks Bossingels: 2x (1x 1375m2 en 1x 186m2) Bollen en stinzenplanten: 1125 stuks Het gemeentedeel omvat het volgende: Solitaire bomen: 7 stuks Bloemrijke berm: 1 maal vanaf de volkstuinen tot aan Eskampenweg 4 Heg: 100 meter langs de Eskampenweg We kunnen dus spreken over een grootschalige opzet van het herstel van landschapselementen en een grote toevoeging als het gaat om de verbetering van de biodiversiteit. Landschapsherstelplan Zuideinde Eelde - Paterswolde Pagina 7 Aanwezige fauna In het gebied bevinden zich diverse Rode Lijst soorten. Om deze soorten in stand te houden zullen bepaalde aspecten van de leefomgeving dienen te worden verbeterd dan wel worden versterkt of behouden. De kernsoorten