Oscar Michaux GODENSCHEMER (RAGNAROK) FILMS in HET DERDE RIJK Film Henk Van Der Linden (3) I.M
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ZEVENDE JAARGANG * #81 * SEPTEMBER 2020 Oscar Michaux GODENSCHEMER (RAGNAROK) FILMS IN HET DERDE RIJK Film Henk van der Linden (3) I.M. 1 INHOUD VAN DIT NUMMER OSCAR MICHEAUX 3 | GODENSCHEMER 13 | FILMS IN HET DERDE RIJK 18 HENK VAN DER LINDEN 30 | IN MEMORIAM 39 Film Fun is een tijdschrift van Thys Ockersen dat maandelijksverschijnt en geleverd wordt aan een select gezelschap geïnteresseerden. Dit is nummer 81 7e jaargang september 2020 ©2020 Thys Ockersen Films/Film Fun Tekst en foto’s: Thys Ockersen/Stillphoto Gastredacteuren: Peter Cuijpers, Ruud den Drijver, Michael Helmerhorst, Thomas Leeflang, Hans van Pelt Bram Reijnhoudt, Mark van den Tempel Vormgeving: Hille Tymstra Thys Ockersen Films Wilhelminaweg 54 2042NR ZANDVOORT thysockersenfilms.com [email protected] The images displayed on this site are placed here purely for the enjoyment of all film fans worldwide. FILM FUN is a non-profit making digital magazine and no money is made from the display of these images. Neither is the display Oude nummers van Film Fun kunnen of these photos intended to suggest that we possess copyright, and photos will be removed immediately if parties hier gratis worden gedownload. pictured in the photographs, or if parties who can demonstrate that they possess copyright, make such a request. FILM FUN #81 2 SEPTEMBER 2020 INHOUD BLACK MOVIES MATTER OSCAR MICHEAUX pionier van de Afro-Amerikaanse cinema Al in het prille begin van de cinematografie werd voor en door Afro-Amerikanen gewerkt aan een eigen filmoeuvre. The Chicago Defender, ‘a black weekly’, wees er herhaaldelijk op dat zwarten films moesten maken met, over en voor zwarten maar dat die films ook gezien zouden moeten worden door een blank publiek. The Chicago Defender van 22 mei 1915: ‘Als films met een all-colored cast worden gefinancierd door blanke joodse zakenlui dan gaat het maar om één ding: geld kloppen uit onze zakken. In witte cinema’s zullen die films niet te zien zijn, er zal geen meter van worden vertoond.’ door Thomas Leeflang E AFRO-Amerikaanse filmproducent Oscar Micheaux had zijn blanke financiers even- Dmin hoog zitten. In april 1921 zei hij in The Chicago Defender: ‘Jewish producers didn’t understand the nuances of black life.’ Micheaux vestigde voorgoed zijn naam in de filmhis- torie met twee films: in 1931 met de eerste ‘all-talking motion picture made by a black com- pany’ The Exile en elf jaar eerder in 1920 met Within Our Gates, waarmee hij Griffith van repliek diende. Sommige gedeelten uit Birth of a Nation filmde hij shot voor shot na en ver- anderde waar nodig de mise-en-scène. Zo liet hij de heldin, Sylvia Landry, aanranden door haar biologische blanke vader. Recensenten schreven in 1915 over Birth of a Nation: ‘Het is geschiedenis geschreven met licht’; in 1920 oordeelde de blanke pers dat Within Our Gates ‘History written in smoke’ was. Ethel Moses in Birthright (1938) FILM FUN #81 3 SEPTEMBER 2020 INHOUD De zomer van 1919 zou de geschiedenis in gaan als ‘The Red Summer’. Zelfs de NAACP (National Association for the Advance- ment of Colored People) vond dat Micheaux te ver was ge- gaan in het tonen van wreedheden in zijn gespiegelde versie van Birth of a Nation. Uiteindelijk durfde de ‘for blacks on- ly’-cinema Vendome in Chicago het aan Within Our Gates te draaien. In het blad Chicago Defender adverteerde Mi- cheaux met de tekst: ‘Wie zich bekommert om het lot van ons ras kan zich niet veroorloven deze film ongezien te la- ten! ‘Remember, it tells it all!’ Uiteindelijk werd Within Our Gates op last van de over- heid alleen vertoond in nachtvoorstellingen, die later de ‘Midnight Rambles’ zouden worden genoemd. Overal waar de film liep veroorzaakte blanke relschoppers opstootjes waarbij veel gewonden vielen onder zwarte bioscoopbe- zoekers. Within Our Gates werd, nadat het copyright was verstreken, in de VS op dvd uitgebracht. Tachtig jaar na de eerste voorstelling werd en wordt er nog naar gekeken en verschijnen de namen van allang vergeten spelers als Eve- lyn Preer, Flo Clements, James D. Ruffin en Jack Chenault Oscar Micheaux had zijn antwoord op Griffiths ra- op digitale schermen. Een recensent schreef er in The Big cistische Birth of a Nation al in 1919 gereed maar Reel van september 2009 over: ‘By today’s standards the film kon de film nergens kwijt. Exploitanten van ‘alleen is a silly, half-baked and paper-thin as something by a high voor zwarten’-bioscopen vreesden nog meer ras- school playwright.’ senrellen dan er dat jaar al waren geweest. In de vier In de jaren negentig werd er tot verrassing van een hand- jaar die verstreken tussen de première van Birth of a jevol filmhistorici een complete nitraatkopie met Vlaamse Nation en die van Within Our Gates vonden tegen De aanranding in Within Our Gates de driehonderd lynchpartijen van zwarten plaats. met: Evelyn Preer en Grant Gorman FILM FUN #81 4 SEPTEMBER 2020 INHOUD en Franse tussentitels van een andere film van Oscar Micheaux de Odeon, de Douglas, de Lenox, de Apollo en na- teruggevonden: The Symbol of the Unconquered. Conservator tuurlijk the granddaddy of all black theaters, de La- Gabriëlle Claes van het Filmmuseum te Brussel: ‘Wij hebben The fayette. In de jaren veertig kwam Oscar Micheaux Symbol of the Unconquered gerestaureerd. De film werd bij ons vaak in de Apollo om te kijken naar de shows die wer- in 1964 gedeponeerd door een kermisexploitant. Wanneer de den opgevoerd in het weekeinde. Op doordeweekse film in België in roulatie is geweest, is ons onbekend. We hebben dagen draaiden we all-black cast-films, ook die van er geen enkele documentatie over kunnen vinden.’ Micheaux.’ In de zomer van 1998 zond Turner Classics Movies die geres- De laatste film van Oscar Micheaux ging in 1948 taureerde kopie uit, tegelijkertijd met een digitale vertoning in in een ‘witte’ cinema in New York in première: The het Apollo Theater in Harlem. De zwarte jazz-percussionist en Betrayal. Het werd een flop, al adverteerde hij met de componist Max Roach maakte er toen een nieuwe score voor. slogan: ‘The Greatest Negro Photoplay Of All Time!’ Van de driehonderd bekende films die van 1910 tot In 1930 was de Micheaux-studio de enige onafhankelijke zwarte 1948 door en voor ‘black audiences’ werden gepro- filmmaatschappij die de Depressie, de concurrentie van Holly- duceerd kwam tien procent van Oscar Micheaux. wood en de komst van de geluidsfilm overleefde. Dat laatste, de overstap naar geluidsfilm, deed me- nig collega van Micheaux de das om. Het kostte nu eenmaal veel meer om een ‘talkie’ te maken dan een ‘silent’. Micheaux redde het dankzij de hulp van twee blanke geldschieters: de uit Oostenrijk afkomstige zakenlui Frank Schiffman en Leo Bre- cher. ‘Schiffman en Brecher hadden al de theaters in Harlem onder controle,’ vertelde Francis ‘Doll’ Thomas, oud-filmoperateur en ‘back stage fac- totum’ van het beroemde Apollo Theater aan de 125ste Straat in Harlem tegen Ted Fox in Showtime at the Apollo. Framevergrotingen Within Our Gates Operateur Thomas: ‘Het duo was eigenaar van Première van The Betrayal in New York (1948) FILM FUN #81 5 SEPTEMBER 2020 INHOUD deur met zijn boeken. oude Ford naar de zwarte bioscopen bracht - niet Als handelsreiziger leerde hij in steeds wijdere cirkels zelden voor maar één voorstelling - om ze daarna rond zijn farm elke stoffige landweg kennen. Blanken ook weer op te halen. hadden wel schik in de jonge, goed uitziende Mi- Geld om pakkende ‘trailers’ van en voor zijn cheaux die nota bene een boek had geschreven. Dat films te laten maken, had Micheaux niet. Zulke een zwarte een beetje kon lezen en schrijven, was op doorgaans circa drie minuten durende ‘binnen- zichzelf al bijzonder, meestal ging men er maar vanuit kort-in-dit-theater’-spotjes zaten vol beeldvullen- met een ongeletterde van doen te hebben. de ‘trektitels’ als: ‘Voor het eerst op het witte doek!’ In 1915 richtte Micheaux de Western Book and en ‘Een niet te missen meesterwerk!’ Die slagzin- Supply Company op. Toen George en Noble John- nen konden alleen op een ‘optische bank’ in een son van de Lincoln Motion Picture Company zijn trucage-afdeling van een degelijk filmlab worden boek The Conquest wilden verfilmen, eiste Mi- aangebracht. Daar zwaaiden blanken de scepter cheaux meteen zelf de regie op. De Noble-broers en Micheaux wist maar al te goed dat hij van hen weigerden. Micheaux reorganiseerde zijn uitge- geen medewerking mocht verwachten. verij, noemde het bedrijf- je de Micheaux Film and scar was het vijfde kind van dertien van een Book Company, opende ex-slavenechtpaar en werd in 1884 geboren in een kantoor aan de Dear- OMetropolis, Illinois. Van z’n zeventiende tot z’n vijfen- born Street 538 in Chica- twintigste werkte hij als schoenpoetser, Pullman-por- go en maakte in 1919 van ter en arbeider op een een stuk land in Gregory Coun- zijn boek The Conquest de ty in South Dakota dat hij, tegen gunstige voorwaar- film The Homesteader. den van de overheid toegewezen kreeg. Hij schreef Micheaux verwisselde over zijn ervaringen als zwarte jongeman temidden probleemloos ‘the prin- van de door blanken overheerste ‘agrarische sector’ ted page’ voor ‘the silver autobiografische boeken zoals The Conquest: the Sto- screen’, een succesrijke ry of a Negro Pionier. Micheaux, die als auteur een e beslissing. Er zouden nog aan zijn achternaam Michaux toevoegde, leurde als ruim dertig films volgen, echte ‘D.I.Y-man’ (een do-it-yourself-type) langs de films die hij zelf met zijn FILM FUN #81 6 SEPTEMBER 2020 INHOUD De negatieven en ‘release prints’ van Micheaux ‘ster’ op de Walk of Fame, het overbekende trottoir werden in Chicago bij het laboratorium van Sidney op Hollywood Boulevard.