Tom 70 2021 Numer 1 (330) Strony 83–93 Paweł Muniak Wydział Biologii Uniwersytet Jagielloński Gronostajowa 7, 30-387 Kraków E-mail:
[email protected] PROCES WYMIANY ZĘBÓW U WYBRANYCH GRUP SSAKÓW W UJĘCIU EWOLUCYJNYM WSTĘP pod względem wymiany zębowej wyjątkowe, gdyż tylko u nich widać kształtującą się w Wymiana zębów u zwierząt kręgowych ciągu ewolucji tendencję do difiodoncji, czy- jest ważnym zjawiskiem zarówno w ska- li wytwarzania jedynie dwóch pokoleń zę- li osobnika, zwiększającym jego dostosowa- bów: mlecznych i stałych, wymienianych w nie do środowiska i co za tym idzie, szan- skoordynowany sposób w ciągu krótkiego se przeżycia, jak i w szerszej perspektywie czasu życia zwierzęcia (zazwyczaj pomiędzy ewolucyjnej, pokazując trendy ewolucyjne w ukończeniem stadium oseska a dojrzałością obrębie całych grup. płciową) (SZARSKI 1998). Wymiana uzębienia jest powszechna wśród zwierząt. Większość zwierząt posiada- TERMINOLOGIA jących zęby wymienia je na nowe, stosując różne strategie. Najczęstszym typem wymia- W niniejszej pracy będę posługiwał się ny jest polifiodoncja. Polega ona na tym, że ogólnie przyjętymi skrótami z terminolo- utracony ząb jest zastępowany przez nowy, gii anatomicznej, gdzie zęby szczęki (górne) wyrastający na jego miejscu. W taki sposób będą oznaczane wielką literą: I, C, P, M, a wymienia zęby większość gadów, u których zęby żuchwy (dolne) małą literą: i, c, p, m. wymieniane są one w sposób przypadko- I tak: wy: gdy jeden ulegnie złamaniu lub wypad- nie, na jego miejsce wyrasta nowy. U ryb I/i – siekacz, chrzęstnoszkieletowych, w tym rekinów, zna- C/c – kieł, ne są inne mechanizmy wymiany uzębienia, P/p – ząb przedtrzonowy, tzn. spirale zębowe, pozwalające na wymianę M/m – ząb trzonowy.