20. De l(attendoorn ats boegbeetd van kalkminnende flora in de bermen van Herstappe

Robert Berten, Halveweg 45, B-36oo . Inge Nevelsteen, Regionaal Landschap Haspengouw en , Daaleindestraat z, B-372o .

Kattendoorn groeit in vochti.ge tot droge, voedselarme graslanden op kalkrijke bodem. In Vlaanderen komt de soort vooral voor op kalkrijke pol- derdijken en op dijken van kanalen en rivieren. In Zuid - groeit ze in wegbermen op katkrijke leem' gronden en in kalkhoudende, schrale graslanden. Volgens de Vlaamse en de Limburgse Atlas geldt dit ook voor TongeÍen en Herstappe. Begeleidende soorten zijn onder andere Wilde mar- jolein, Gewone agrimonie, Kleine be- vernel, IJzerhard, Vlasbekje en Mar- griet.

Herstappe koos voor de Kattendoorn (Ononis spinosa) als boegbeeld van de typische kalk- minnende flora in hun 'grachten'. Het woord M 'grachl'betekent in deze streek, waarje geen o o watervoerende grachten vindt, 'ho[[e weg'. Met een aangepast bermbeheer kan de ge- maaibeheer in bermen waar de Kattendoorn en naar Crisnée en voor de Luikerwegte Rut- meente haar holle wegen omtoveren tot waar- nogvoorkomt. Mensen van NatuurpuntZuid- ten. In Herstappe nam men de soort in 1978 devolle en erg mooie plekjes waar deze zeld- oost Limburg lazen deze suggestie en namen waar. In r98o niet meer. zame flora kan groeien en bloeien. ze ter harte. Nadien zijn er in de provincie Limburg in 1987 Monitorfng inventarissen uitgevoerd van a[ de ho[[e wegen Verwezenlijkingen (dus ookvan Herstappe en ). De Kat- Voorkomen tendoorn trof men aan te Lauw (ten zuiden van Terreinactfes Er werd een beroep gedaan op de floristische Hoogmolen) en te Rutten (wegtussen Herstap- Herstappe is een erg kleine gemeente zonder gegevens van Herstappe en nabije omgeving pe en Diets-Heur), maar niet in Herstappe. De ambtenaren of technische ploeg en met een van de Limburgse Plantenwerkgroep. De ou- toestand van de Luikerwegwas toen weI be- erg klein gemeentelijk budget. Door deze be- dere gegevens dateren van1g72,rg78 en 1980. ter dan nu. De vegetatie van de noordetijke weg- perkingen werden er nog geen acties uitge- In de streek rond Herstappe kwam de Katten- kant bestond uit kalkminnende graslandp[an- voerd. Om deze reden werd in het actieplan de doorn veelvoor. Dit getdt voor Widooie (F[ik- ten, in mindere mate uit pioniersplanten en uit suggestie opgenomen om in Tongeren te [ob- kenberg), voor Lauw (Steiberg en ten westen een grazige kruidlaag. Enke[ in het begin van byen voor het uitvoeren van een aangepast van Hoogmolen) en voor de wegen naar Thys de wegkant trad er een ruderale en een nitro-

66 | rlxoNnJaarboel< 2oo9 - Notg Nog recenter zijn er inventarisaties gebeurd, naast maatregelen genomen worden om de namelijk in 2oo4en in zoo6. Een plaatsbezoek nutriënteninspoeling af te remmenr anders is in zoo6 gaf aan dat de wegkanten van de Lui- het dweilen met de kraan open. Een vrij een- kersteenweg tot aan de zijweg naar de kapel voudige oplossing is om de schouders van de begroeid waren met Grote brandnetel, Kleef- ho[[e weg niet meer intensief te bewerken. kruid en Gewone vtier, dus een ruderale, nitro- Landbouwers kunnen hiervoor financieeI ge- fiele vegetatie. In het tweede deel (dat tigt in compenseerd worden via een beheerovereen- Tongeren) zijn er minder Brandnetels en zijn er komst van de V[aamse Landmaatschappij. meer grazige en kalkminnende vegetaties. Het zijn planten als Wilde marjolein, lJzerhard, Gewone agrimonie, Beemdkroon, Goud haver, Conclusi.e Kandelaartje, Geel walstro, K[eine pimpernel Kattendoorn komt niet meer voor in Her- en Kleine beverneldie men hiervindt als bege- stappe, maar mits geschikt beheer is er de leidende soorten. Evenwel komt de Katten- mogetijkheid dat de plant (of andere soorten fiete (netets) begroeiing op. De zuidelijke weg- doorn hier ook niet voor. De verspreiding van van de typische kalkminnende flora) terug zal kant bevatte voor de helft een ruderale vege- de oude waarnemingen en de locatie van het (zutten) verschijnen. Het is wenselijk dat de tatie (met twee storten) en voor de andere helft recent onderzochte gebied worden infiguur z aansluitende gemeenten Tongeren en Crisnée was het een grazige kruidlaag en een begroei- gegeven. u"n aangepast (maai)beheer uitvoe- ing met katkminnende planten. ï;:u"nt Kansen en knetpunten Ook voor het opmaken van de Biologische De wegbermen van Herstappe hebben de mo- waarderingskaart werd het gebied i ntegraal ge- gelijkheid om een kalkminnende vegetatie te Referenti.es karteerd. Dat gebeurde in zooo. In figuurr wor- dragen. Dit houdt wel in dat de ruderale vege- BERTEN, R., r993. Limburgse ptantenattas (Pteridofyten en 5permatofyten) 4 deten. LISEC, LIKONA, provincie Lim- den de kalkgraslanden (hk) en de gtanshaver- tatie teruggedrongen wordt door maaien, ge- burg,gTo pp. vegetaties (met kalkminnende soorten: hu)van koppetd aan de afvoer van het maaisel. De BERTEN, R. & L. GORA, 2oo2. Evolutie van het plantenbe- provincie pLanten Tongeren weergegeven. Men bermen in Herstappe erg door stand in de Limburg. Rode Lijst van en en Herstappe zijn verruigd pLantengemeenschappen in Limburg. Rapport van het In- mag ervan uitgaan dat a[ deze biotopen mits inspoelingvan nutriënten vanuit de aangren- stituut voor Natuurbehoud, Brusset, rGr pp. goed beheerd geschikt zijn voor Kattendoorn. zende akkers. Intensief maaien en afvoeren is LAMBINON, J., J.-E. DE LANGHE, L. DELVOSALLE &J. DU- VIGNEAUD, r998. Ftora van BeLgië, het Groothertogdom goed om de bodem terug te verarmen als daar- Luxemburg, Noord-Frankrijk en de aangrenzende gebieden (Pteridofyten en Spermatofyten). Nationale PLantentuin van BeLgië, Meise,97z pp.

NEVELSTEEN, I., (ed.) 2ooB. ACTIEPLAN HERSTAPPE. Kat- tendoorn. (nr 19). Een uitgave van de provincie Limburg, D/zoo7/5857/59,75 pp-

PAELINCKX, D., G. Al\,1EEUW & R. BERTEN (in voorberei- ding). Biotogische Waarderingskaart van België. Kaartbla- rd den 33 en 4r. \J bf' VAN LANDUYT, W., i. HOSTE, L. VANHECKE, P. VAN DEN TONGEREN BREMT, W. VERCRUYSSE & D. DE BEER, zoo6. Atlas van de .};,oNGEREN flora van VLaanderen en het BrusseLs Gewest. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Nationate Plantentuin van België en Fto.wer, rooT pp.

Summary The municipality of Herstappe adopted the piny restharrow (OnonisspinosaJ. To bring back this plant to the municiplaty, road verges have to be managed properly. As Herstappe ís a very small community, with [imited meansr

Legends Logondê the city ofTongeren was asked to manage the I KalkgÍaslanden lfi Hlstorlsche waamemingên verges in Herstappe. Glanshaveryegetaties mel kalkminnend€ soorlen I .- GeÍnventarise€rd gebiêd, 2006

Figuur r. PotentieeI gebied waar Kattendoorn kan Figuur 2. Ligging van de holle wegen in Herstappe voorkomen. Dit zijn kalkgraslanden en glanshaver- waar Kattendoorn aangetroffen werd. Zowel de vegetaties met kalkminnende soorten. historische waarnemingen uit r922, rg78 en rgSo als het recent onderzochte gebied worden op het kaartje weergegeven.

lat