Kirsten Heiberg DT0115.Pdf
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
16 KULTUR DAG OG TID FREDAG 2. JANUAR 2015 DAG OG TID FREDAG 2. JANUAR 2015 KULTUR 17 Goebbels’ skandale. Men det er ikkje mog- bli frelst, jeg orker ikke å leve i leg å finna noko om det i avisene. synd lenger!» Det vart tagd i hel, og Heiberg fekk ein lang permisjon. Mykje BLØFF OG REINVASKING tyder på at ho må hatt vanskar I 1973 vart det laga eit portrett- norske stjerne med rolla; ho må ha møtt seg program av Kirsten Heiberg i sjølv i døra. NRK, og der fortalde ho sin ver- – Trøndelag Teater var eit «jøs- sjon av historia. Professor Sara Danius tek over som ny leiar for Svenska Akademien frå 1. juni. – Den norske skodespelaren Kirsten Heiberg var singreir» under krigen? – Ho hevda å ha vore mot- – Teatersjef Victor Huseby, standar av nazismen og ved- som tilsette Heiberg, var økono- gjekk aldri at ho hadde vore stjerne og godt integrert mellom nazitoppane i misjef då Gleditsch var teatersjef, med i tyske propagandafilmar. og han visste om alt som hadde Ho framstilte filmane som uskul- Kvinneleg leiar for Tyskland under krigen. skjedd ved teatret. Huseby må ha dig underhaldning, og sidan folk hatt kjennskap til ein del om Hei- ikkje hadde sett dei, trudde dei bergs bakgrunn, ettersom filmane på henne. Ho greidde å reinvaska BIOGRAFI hennar gjekk på kino under kri- seg og gjekk inn i historia som OTTAR FYLLINGSNES gen og vart melde i avisene. Etter ein motstandar av nazismen. Svenska Akademien [email protected] ha tilsett Heiberg gav han henne – Ho bløffa i fleire intervju? munnkorg. Ho fekk ikkje lov til å – Ja, eg vil hevda det. Ho tok okre år etter krigen vende tala om tida i Tyskland. aldri noko oppgjer med fortida Når litteraturprofessor Sara Danius tek Kirsten Heiberg heim til – Det er merkeleg at Adresse- si, men mykje tyder likevel på at NNoreg, og heile tida hevda avisen ikkje sette spørjeteikn om ho var oppteken av «forræderi- over som leiar for Svenska Akademien den ho å ha vore antinazist under kri- bakgrunnen til Kirsten Heiberg. ets problematikk». Ho var med i gen. Det vart aldri debatt om kva ho den tysk-norske filmen Eiszeit, ei 1. juni, vert ho den fyrste kvinna som har – Men det stemmer ikkje, hadde drive med under kri- slags filmatisering av Knut Ham- seier Bjørn-Erik Hanssen. Han gen. Heiberg spela rolla si godt, suns Paa gjengrodde stier. Der er ho denne stillinga. gav nyleg ut den fyldige Heiberg- medan ho gjekk inn og ut av dei aldri synleg i biletet, men namnet biografien Glamour for Goebbels. beste familiar i Trondheim. Ein står på rulleteksten. Det handlar LITTERATUR bøker om mellom anna James Heiberg nådde toppen av kar- grunn til at dette kunne gå bra, eigentleg om Knut Hamsun og SIRI HELLE Joyce og den litterære moder- rieren då Joseph Goebbels’ film- var kanskje at også Adresseavi- overmennesket som står over his- [email protected] nismen i 1920-åra. industri var på sitt mest fram- sen hadde lik i lasta. Avisa var om toria, og som ikkje kan stillast til Sara Danius tek over etter gangsrike i Europa. Ho var med lag like positiv til nazismen som ansvar. Ho kjende seg nok i slekt venska Akademien har til historikar, forfattar og profes- i 26 filmar, og 14 av dei vart I 1940 hadde Kirsten Heiberg ei rolle i I 1943 var Kirsten Heiberg på framsida av Aftenposten i 1930-åra og var med den problemstillinga. føremål å fremje svensk sor Peter Englund, som har laga i Tyskland under Goebbels’ spionfilmen Achtung! Feind hört mit!. «Filmwelt» i samband med filmen neppe særleg interessert i å dis- Sspråk og litteratur, men er leidd Svenska Akademien i regime. Liebespremiere. kutera Heibergs rolle offentleg. SKAL VERTA FILM nok mest kjend for å dele ut seks år. Englund fekk sitt gjen- miljøet rundt nazitoppane i Ber- Heiberg flytta seinare frå Hanssen vonar at det skal verta Nobelprisen i litteratur. nombrot i 1988 med boka ELSKARINNE? lin under krigen. driva med filmpropaganda kunne Trondheim til Oslo, men ho film om Kirsten Heiberg. Han Sara Danius har vore med- Poltava, som minutt for minutt Hanssen har brukt fire år på bio- – Ho kjende Hans Hinkel samanliknast med å oppdra hadde berre fem vikarjobbar i har skrive manus, men det har lem i Svenska Akademien skildrar korleis hæren til Karl grafien. personleg, og han var Goeb- eit barn. Ein skulle vera fast og tida frå 1960 til 1976. teke tid å finansiera prosjektet. sidan 2013. Ho er professor i 12. vart styrta i løpet av ein – Det har ikkje vore lett å bels’ høgre hand i Reichskul- tydeleg, men barnet skulle ikkje – Ho vart ein ikkje-person i Han vonar at det skal ordna seg i litteratur ved Stockholms uni- dag i Ukraina i 1709. Han har finna sanninga. Heiberg hevda turkammer, som mellom anna merka at det vart oppdrege. Den teatermiljøet, men heller ikkje år, og at innspelinga skal koma i versitet og professor i este- òg skrive boka Minnesfrågment til dømes at ho vart svartelista var ansvarleg for utreinsking løynde propagandaen fungerte i Oslo vart det debatt om rolla gang i 2016. tikk ved Södertorns högskola. från krig, om dei fire krigane av Hitler og propagandaminis- av jødar i kulturlivet. Eg kom best. I dei meir enn tusen tyske hennar under krigen. Heibergs – Det skal handla om ein sko- Begge foreldra hennar er for- han sjølv har opplevd på krop- ter Goebbels av di ho ikkje ville over eit brev frå Hinkel til Hei- filmane som vart laga frå 1933 til liv enda tragisk; ho vart alkoho- despelar og ein regissør som rei- fattarar – Anna Wahlgren er pen: Kroatia 1991, Bosnia 1994, melda seg inn i nazipartiet. Den berg på fødselsdagen hennar i 1945, vart det smugla inn propa- lisert. Den siste, vesle rolla ho ser til Tyskland for å gå i spora mest kjend for boka Barna- Afghanistan 1996 og Irak 2005. norske skodespelaren sa også at 1944. Dessutan utvikla ektefel- ganda med nazistiske verdiar i fekk, var i filmen Broder Gabriel- etter Kirsten Heiberg, fortel boken, medan faren Lars Danius Englund, som òg er tidlegare ho hadde skjelt ut Goebbels på len, Franz Grothe, radioprogram mange av dei – som kjærleiken sen. Der stod ho fram som gate- Hanssen, som har alliert seg med skreiv om militæret. etterretningsmann, vil no gå grunn av den tyske okkupasjo- saman med Goebbels. Propagan- til «Die Heimat», antisemittisme jente – med éin replikk: «Jeg vil instruktør Marit Moum Aune. Danius sjølv har publisert attende til forfattarkarrieren. nen av Noreg. Eg har freista å daministeren engasjerte seg dess- eller hylling av føraren. Kirsten Heiberg var «femme fatale» i tysk film; her som illustrasjon til artikkelen «Gefährliche Frauen» i «Filmwelt» i 1940. finna ut om dette er sant, men utan i alle sider av den tyske film- Heiberg var ikkje med i anti- har ikkje greidd å finna prov for industrien. semittiske filmar, men ho spela det. Men eg oppdaga at etter kri- – Møttest Goebbels og Kirsten saman med folk som hadde vore tapos celle, og mykje tyder på at rane sjølve opplevde. Difor sette gen hadde dei tyske skodespela- Heiberg? med i den mest antisemittiske han vart kvelt. Saka vart førd for han forbod mot å visa filmen i rane det sams at dei skreiv om – Eg har funne opptak frå eit filmen, Jud Süss. Og ho spela den retten etter krigen, men merke- Tyskland, sjølv om det var den biografiane sine – og framstilte radioprogram frå 1941 der ho tek kvinnelege hovudrolla i Gestapos leg nok vart Heiberg ikkje inn- dyraste filmen som var produ- seg som nazi-motstandarar, for- del saman med Goebbels. Då ho film om politiet – Falschmünzer. kalla som vitne. Ho kjende Hin- sert i Europa. Hun brettes ut i senga ette er poesi av eit slag vi løsnet fra ganen, svulmende rød, tel Hanssen. kom til Trondheim etter krigen I tida etter 1941 var 60 pro- kel, som var ansvarleg for etter- – Det er ein film som står seg ikkje heilt har lese maken til, obskøn, som en sjøstjernes ruglete Han viser til at Heiberg var i og drakk vin i lag med skode- sent av filmane på norske kinoar forskinga i 1942, og sjølv hadde godt. James Cameron, som laga på norsk. Stram, original, overflate. Da skal jeg si: Jeg er ikke spelarane Jan Voigt og Knut tyske. Kirsten Heiberg var den ho hatt orkesterplass til det som den nye versjonen av Titanic, Hun brettes ut i senga Dut sett, stolt: «I ambulansen ler jeg så lenger redd for å dø.» Jacobsen, hevda Heiberg at ho store gallionsfiguren, og ho vart skjedde. Truleg var det viktige plukka mykje frå filmen. I Oslo som raslende papir, Slutten fortsatte å komme. høyt at sjåføren blir redd.» «Jeg har to blinde øyne / og sje- hadde vore elskarinna til Goeb- nytta i propagandaen for dei. folk som meinte at ho burde gjekk den gamle versjonen for tynn og tørr. Vinteren gikk. Det valde diktet viser evna debu- len, den udødelige», seier ho, med bels. Den svenske skodespelaren halda seg unna rettssaka. fulle hus. Heiberg var stjerne i Det satte seg koldbrann i tanten har til å skapa eit episk dikt, eit glimt i auga, i eit dikt som brått Bakgrunn Zarah Leander nemner i sjølv- KVELTE REGISSØREN Tyskland, men ser ein på lønene, Og alt er hvitt, venstre fot, der tempoet brått vert høgt: «Våren tek deg fleire hundreår attende i biografien sin at Goebbels freista Heiberg var med i fleire spionfil- VISTE I NOREG var Zarah Leander større. Eg trur huden og håret og senge- gikk.