OPZI NR.6 • 2017
OPNR. • • ste JAARGANG • , FEMINISTISCH MAANDBLAD 4.0ZI KARIN SLAUGHTER ROADTRIPPING HULP & HOOP NOORD-IRAK ROOS SCHLIKKER BOEKJE, ROOSJE, FEEST
EN NATUURLIJK HET MANIFEST
JANINE ABBRING ZOMERGASTE NIET BANG VOOR BAGGER
OPZIJ06-COV_p001.indd 2 22/05/2017 11:08 COLOFON/UITGELICHT
#AUSTRIANTIME het ‘één met de natuur’ NR. • • ste JAARGANG • , FEMINISTISCH MAANDBLAD 4.0 KLANTENSERVICE Op opzij.nl/abonnementenOP kunt u zelf een abonnement nemen. ZI gevoel Voor contact over abonnementen, bestellingen, wijzigingen en vragen kunt u mailen naar [email protected]. Een jaarabonnement kost € 55,99 voor 10 nummers.
COLOFON Redactieadres Haagweg 4-H1, 2311 AA Leiden UITGELICHT [email protected]
HOOFDREDACTEUR Marianne Verhoeven JULIE BLIK (vanaf 18 juni 2017) EINDREDACTIE Marleen Hogendoorn Julie fotografeert inmiddels VORMGEVING Emmely Pardon zo’n dertig jaar. Ze begon als reisfotograaf, nu heeft ze MEDEWERKERS haar projecten in Nederland Erzsó Alföldy, Julie Blik, Branded Cinema, Marc Brester, Asha ten Broeke, Corbino, Sofie van den Enk, Claudi Kessels, Vivian en fotografeert ze mensen de Gier, Nico Hofstra, Lucette Mascini, Sue O’Connor, Alies die later onder meer bij Pegtel, Rose Raaijmakers, Astrid Postma-Smeets, Mijke van huwelijken en events. En, Sanden, Jana Simmelink, Sheila Sitalsing, Fieke Tissink, Martine bijzonder: bij uitvaarten en de Vente, Renate van der Zee. mensen die ziek zijn en DIRECTEUR/UITGEVER Hans van Brussel weten dat ze dood gaan. Dat DISTRIBUTIE Aldipress is heftig, maar mooi en DRUK HaboDaCosta dankbaar om te doen. Ook heeft ze samen met COPYRIGHT romanschrijfster Ariëlle Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de Kornmehl het project auteurs of rechthebbenden. FACESTORIES. “Iedere De uitgever is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van zondagavond stipt om 20.00 druk- en zetfouten. De uitgever heeft ernaar gestreefd de uur zetten we een bijzonder auteursrechten van de illustraties volgens de wettelijke portret op Facebook.” bepalingen te regelen. Zij die menen nog zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich wenden tot de uitgever.
ABONNEMENTEN Een abonnement wordt tot wederopzegging aangegaan, tenzij anders vermeld. Opzeggingen kunnen UITSLUITEND ERZSÓ ALFÖLDY schriftelijk worden doorgegeven, per post naar Opzij B.V., Abonnementenservice, Haagweg 4-H1, 2311 AA LEIDEN of Journaliste Erzsó Alföldy is per email naar [email protected]. verantwoordelijk voor het artikel van Hoogleraar PERSOONSGEGEVENS Vaderschap Renske Keizer. We maken u erop attent dat aan ons verstrekte Het viel Erzsó op dat persoonsgegevens zoals naam, (e-mail)adres en telefoonnummers worden opgenomen in het gegevensbestand vrouwen nog fl ink van Opzij B.V.. Dit bestand is aangemeld bij het College ondervertegenwoordigd zijn bescherming persoonsgegevens door Opzij B.V., de in de wetenschap. Er is nog verantwoordelijke voor uw gegevens. Uw persoonsgegevens heel wat werk aan de winkel. worden gebruikt voor onze abonnementenadministratie, voor de Daarom maakt ze voor uitvoering van met ons gesloten overeenkomsten en om u op de hoogte te houden van interessante informatie en OPZIJ een serie portretten aanbiedingen van producten en diensten, eventueel ook na van opvallende vrouwelijke Ervaar het hele verhaal: beëindiging van uw abonnement. hoogleraren. austria.info/austriantime-story 2 OPZIJ I NR. 6 I 2017 3
OPZIJ06-COV_p002.indd 2 22/05/2017 11:08 OPZIJ06-COV_p002.indd 3 22/05/2017 11:09 EDITORIAL
Anouk Vos FOTO: MET DANK AAN ANOUK VOS FOTO: MET DANK AAN ANOUK VOS FOTO: PETER VROON FOTO: PETER VROON drs. Sabine Uitslag BEELD BEELD FOTO: HUNK FOR MINISTERIE VAN FOTO: HUNK FOR MINISTERIE VAN Shay Kreuger FOTO: MARCEL KRIJGER FOTO: MARCEL KRIJGER mr. Naema Tahir KALLENBACH KALLENBACH FOTO: WALTER FOTO: WALTER Hadassah de Boer FOTO: MET DANK AAN CAROLA RODRIGUEZ FOTO: MET DANK AAN CAROLA RODRIGUEZ Carola Rodriguez Feminisme 4.0
et maandblad Dat is altijd behoedzaam werken: het we met een stevige inhoud OPZIJ OPZIJ beleeft goede behouden en met beleid ook weer naar het kopje ‘plezier’ onder een vernieuwingen doorvoeren. brengen. Om met Bram Bakker te nieuwe uitgever Zonder dat er sprake is van een spreken bij het maken van de met ingang van nieuwe vormgeving, hebben we interviewafspraak, zie vanaf pagina dit juni-nummer daarbinnen toch de nodige 94, “OPZIJ is nu harder nodig dan prof. dr. een nieuwe start. aanpassingen gedaan om het mooie ooit, zeker met de nieuwe lichting FOTO: STEPHAN VANFLETEREN FOTO: STEPHAN VANFLETEREN FOTO: MET DANK AAN ANNE-MARIE RAKHORST KALLENBACH FOTO: WALTER FOTO: MET DANK AAN ELSKE DOETS FOTO: GHISLAINE VINK FOTO: ROY BEUSKER Anne-Marie Rakhorst FOTO: MET DANK AAN ANNE-MARIE RAKHORST drs. Femke Halsema KALLENBACH FOTO: WALTER mr. Inez Weski FOTO: MET DANK AAN ELSKE DOETS Elske Doets LL.M. FOTO: GHISLAINE VINK Margriet Sitskoorn FOTO: ROY BEUSKER Cisca Dresselhuys We winden er beeld en de fotografie meer tot zijn jonge feministes en de politieke MAGAZINE geen doekjes om: dat was hard nodig recht te laten komen. agenda.” want het gaat al geruime tijd niet In het dubbeldikke zomernummer dat Daarom OPZIJ, feministisch ® 2017 H goed genoeg met OPZIJ. Met een 6 juli verschijnt, zullen deze maandblad 4.0. De redactie is
SPEAKERSSPEAKERS ACADEMY® ACADEMY® MAGAZINE MAGAZINE | | 15 15
2017 grotendeels vernieuwde redactie en veranderingen nog meer zichtbaar zijn benieuwd naar jullie ervaringen, laat S
H STENHUY H omas Rau &
T ENI © © ENITH STENHUYS ENITH © Sabine Oberhuber ACADEMYMAGAZINE ‘Economie‘Economie transformeren:transformeren: onzeonze rolrol alsals rentmeesters’rentmeesters’ formule hopen we ons lezerspubliek dan nu. Kennelijk viel, zoals een oud- het ons weten. Voor nu, veel plezier Zie pagina 18 voor het complete artikel weer te kunnen uitbreiden. bestuurslid ook opmerkte, het lezen met deze OPZIJ met Janine, Roos In dit nummer is er al een aantal van OPZIJ zo langzamerhand onder (2x), Caroline, Ruth, Karin en al het
DE DE JAARGANG JAARGANG | | N N aanpassingen gedaan aan de inhoud. het kopje ‘werken’. Ons streven is dat andere.
O O 23 23 | | JUBILEUMUITGAVE JUBILEUMUITGAVE | | OPLAGE OPLAGE 70.000 70.000 De redactie
Aldith Hunkar KALLENBACH KALLENBACH FOTO: WALTER FOTO: WALTER Bestel de jubileumuitgave van FOTO: MARLIES DEKKERS FOTO: MARLIES DEKKERS Marlies Dekkers ©
EVERT JAAP LUGT ACADEMY Magazine 2017 ‘Succes‘Succes kankan innovatieinnovatie RICHARD VAN HOOIJDONK juistjuist belemmeren’belemmeren’ ‘De‘De toekomsttoekomst isis gearriveerdgearriveerd inin DAVID ICKE het leven van vandaag’ ‘Als‘Als dede mensmens ontwaaktontwaakt isis hethet spelspel (er zijn geen kosten aan verbonden) PROF. DR. IRIS SOMMER
van de machthebbers uit’ ‘Waarnemingen‘Waarnemingen zijnzijn SJEIK IMRAN NAZAR HOSEIN niet altijd waar’ ‘Geweldig‘Geweldig nieuws:nieuws: AmerikanenAmerikanen JACQUES ATTALI kunnen toch denken!’ ‘Kan‘Kan dede wereldwereld voorkomenvoorkomen datdat DR. ANDRÉ KUIPERS
we afglijden naar het slechte?’ FRANÇOIS FILLON ‘Een‘Een uniekeunieke kijkkijk inin hethet levenleven vanvan eeneen astronaut’astronaut’ PROF. DR. GUSZTI EIBEN ‘Franse‘Franse ‘Th‘Th atcher’atcher’ vindtvindt economieeconomie ‘Robotbaby‘Robotbaby trapttrapt dede belangrijker dan verworvenheden’ industriëleindustriële evolutieevolutie af’af’ [email protected] 17-01-1717-01-17 15:3715:37 ‘It’s a movement, darling’
010 - 433 33 22 || speakersacademy.comspeakersacademy.com
Cover_Academy_Magazine_2017.inddCover_Academy_Magazine_2017.indd 22 Inspirerende sprekers en dagvoorzitters boekt u bij Europa’s grootste sprekersinstituut speakersacademy.nl | 010-4333322 Astrid Joosten FOTO: MET DANK AAN ASTRID JOOSTEN FOTO: MET DANK AAN ASTRID JOOSTEN FOTO: ENITH STENHUYS FOTO: ENITH STENHUYS Myrthe Hilkens
mr. Fatima
Vivianne Bendermacher FOTO: IRIS@DUTCHANDFAMOUS FOTO: IRIS@DUTCHANDFAMOUS Moreira de Melo FOTO: ENITH STENHUYS FOTO: ENITH STENHUYS FOTO: CASPER RILA FOTO: CASPER RILA Barbara Barend FOTO: RIANNE BROEZE-NOORDEGRAAF FOTO: RIANNE BROEZE-NOORDEGRAAF Judith Osborn ORMONDT ORMONDT FOTO: NICK VAN FOTO: NICK VAN Helga van Leur FOTO: MET DANK AAN JACOBINE GEEL FOTO: MET DANK AAN JACOBINE GEEL drs. Jacobine Geel
4 OPZIJ I NR. 6 I 2017 5 Katinka Simonse FOTO: YPE DRIESSEN FOTO: LONNEKE STULEN FOTO: MET DANK AAN TINKEBELL OOST FOTO: RTV FOTO: CARLI HERMES FOTO: MIRJAM STERK prof. dr. ir. Ionica Smeets FOTO: YPE DRIESSEN FOTO: LONNEKE STULEN drs. Hedy d’Ancona FOTO: MET DANK AAN TINKEBELL (Tinkebell) OOST FOTO: RTV Manon Ossevoort FOTO: CARLI HERMES Annemarie van Gaal FOTO: MIRJAM STERK drs. Mirjam Sterk
OPZIJ06-BW_p004_Editorial.indd 4 22/05/2017 11:10 OPZIJ06-BW_p004_Editorial.indd 5 22/05/2017 11:10 SA_ad_Opzij-2017-2.indd 1 05-05-17 10:30 INHOUD 42
Mensen Kunst & cultuur 16 OPEN DOEK Roos Vermeij 72 INTERVIEW Roos Schlikker 20 COVERINTERVIEW Janine Abbring 76 BOEKEN
42 VAKVROUW 79 FILM&TV Caroline Pietermaat 80 TENTOONSTELLING 46 INTERVIEW Roadtripping met Karin Slaughter 82 PODIUM
94 MAN OVER VROUW 84 VAN OPZIJ Psychiater Bram Bakker Ruth Mackenzie
99 OPHEMELEN 88 OP REIS Dora Polenaar Atlanta
Columns Maatschappij & 05 EDITORIAL Wetenschap 15 SOFIE VAN DEN ENK
08 SAY WHAT? 19 ASHA TEN BROEKE
11 CLAUDI’S KOPSTOOT 31 SHEILA SITALSING
12 ONZE WERELD 65 KARIN LOOHUIS EN Opmerkelijk nieuws ANGÉLIQUE HEEMELS
32 HULP & HOOP Reportage uit Noord-Irak Service 56 VROUW IN DE WETENSCHAP 03 COLOFON Renske Keizer 93 ABONNEE WORDEN 66 VOEDINGSWETENSCHAP Spoedcursus 98 SHOPPING
6 OPZIJ I NR. 6 I 2017 7
OPZIJ06-BW_p006_Inhoud.indd 6 24/05/2017 12:35 OPZIJ06-BW_p006_Inhoud.indd 7 24/05/2017 12:33 SAY WHAT? SAY WHAT?
oo ies I do TOO Suske en Wiske gaan met de tijd mee. Het bekende Belgische stripduo Wat als je nou eens niet met een ‘dank je’ gevolgd is inmiddels ruim jaar oud en was toe aan een metamorfose. o draagt door blozende smileys reageert op een online Suske nu een hippe skinny jeans met sneakers. Het is vooral iske die is compliment van man? Schrijfster, maatschappelijk veranderd: ze heeft borsten gekregen, meisjesachtige vormen en een werkster en activist Feminista Jones waagde zich aan dit minder ‘playmobil poppetje-achtig’ kapsel. ij vinden het prima, zolang ze sociale experiment. “Piss a man off today: Tell him you maar geen meisjesstring van de Hema draagt agree with his compliment of you”. De reacties van de mannen spreken voor zich. € 75.000 oete en of een celstraf van zes maanden SAY riskeren werkgevers die niet controleren of de modellen die meedoen aan hun modeshows of fotoshoots beschikken over een doktersverklaring. In Frankrijk moeten magere modellen voortaan beschikken over een verklaring van de dokter waarin staat dat ze gezond genoeg zijn om hun werk te doen. Dat heeft de Franse regering afgelopen WHAT? maand besloten. De wet is bedoeld om gevaarlijk ondergewicht te voorkomen bij jongeren die zich spiegelen aan dit controversi le schoonheidsideaal. Hogeschool Utrecht heeft haar bestaande kenniscentra omgevormd, passend bij het nieuwe profiel van de HU: kwaliteit van leven in een stedelijke omgeving. De vier nieuwe kenniscentra zijn erop gericht om via onderlinge professionele samenwerking binnen en buiten de hogeschool met praktijkgericht onderzoek het onderwijs te vernieuwen en oplossingen te bieden voor maatschappelijke vraagstukken. De Hogeschool benoemd vier vrouwelijke lectoren tot directeur van vier nieuwe kenniscentra, namelijk: Elly de Bruijn (Kenniscentrum Leren en Innoveren), Lia van Doorn (Kenniscentrum Sociale + Innovatie), Cyrille Krul (Kenniscentrum Gezond en Duurzaam Leven) en Gerrita van der 4 Veen (Kenniscentrum Economisch Sterke en Creatieve Stad). To vlog O NOT to vlog… en echt aar uit Amerika dreigt de voogdij over twee van hun vijf
kinderen te verliezen vanwege treiterende vlogs die ze op YouTube BELGIE UITGEVE S PG ILLUST ATIE plaatsen. In de sadistische filmpjes van Michael en Heather Martin worden de kinderen uitgescholden, wordt er speelgoed kapotgeslagen en wordt er verteld dat ze zijn geadopteerd. Het echtpaar Martin verdient hiermee NO Dinner Club jaarlijks tussen de . en . op het kanaal DaddyOFive. e De verfilming van Saskia Noorts boek De Eetclub op het hebben inmiddels al hun vlogs verwijderd en een filmpje ge pload waarin European Film Festival is gecanceld door de Oegandese Media ze hun spijt betuigen. Council. De naaktscenes, het alcoholgebruik, schelden en geweld stelt de Council niet op prijs. “Steamy sex scenes, smoking especially by women and the f-word and ‘basterds’ are used serveral times” lezen we in het commentaar. De Nederlandse ambassade in Oeganda betreurt deze beslissing en trekt zich daarom terug als partner van het festival.
8
OPZIJ06-BW_p008_SAY WHAT.indd 8 22/05/2017 11:11 OPZIJ06-BW_p008_SAY WHAT.indd 9 22/05/2017 11:11 SAY WHAT? lau i s ST ij e Amstel ol ace in april waren er voor het eerst rondemisters die de winnaressen van de ladies edition feliciteerden en zoenden. Als een man een wielrenwedstrijd wint, staan er twee hooggehakte dames klaar om de winnaar uur erkstraf heeft de maker van het ‘Oh te feliciteren. Bij vrouwenraces is dat ook zo. Volgens de Sylvana’-filmpje80 gekregen. In het filmpje zag koersorganisatie verdient het vrouwenwielrennen een je het gezicht van Simons geplakt op de gelijkwaardige versie van de wedstrijd voor mannen. Er lichamen van opgehangen donkere reageerden zo’n twintigduizend mannen op de oproep van de Amerikanen. “De video is weerzinwekkend en wielerronde. Eisen waren simpel volgens koersdirecteur en heeft veel beroering veroorzaakt in de oud-kampioen Leontien van Moorsel: “Gewoon een Nederlandse samenleving”, aldus de rechter. sportieve, lekkere vent.” Twee mannen werden uiteindelijk De straf komt overeen met de eis. gekozen om hun debuut als rondemister te maken. Het is niet bekend of wielerrondes vaker gebruik gaan maken van de mannen.
Fashion & faith r eston en al ar ies in verschillende kleurtjes, maar nu zien we het poppetje ook met een hoofddoek. De -jarige Haneefah Adam uit Nigeria miste een Islamitische barbiepop in de collectie van Mattel, en ontwierp daarom zelf maar stijlvolle kleding m t hoofddoekje. “Fashion with faith”, noemt de ontwerpster het. Op Instagram heeft Hijarbie bijna tachtigduizend volgers. FOTO INSTAG AM FOTO
De e e e uu e ee t ee
OPZIJ06-BW_p008_SAY WHAT.indd 10 22/05/2017 11:30 OPZIJ06-BW_p008_SAY WHAT.indd 11 22/05/2017 11:11 ON E W D ON E W D
e el eu el e Italië Het Italiaanse parlement debatteert over een wet die Nederland ongestelde vrouwen recht geeft op verlof: Het is hoog tijd voor een nieuwe opvatting van ouderdom, vindt feministe, sociologe menstruatieverlof Vrouwen zouden dan drie dagen per en oprichter van OP IJ Hedy d’Ancona. Onder de titel ‘Er is een land waar ouderen maand verlof kunnen opnemen bij hevige pijn. Daar is wel willen wonen’ hield zij op mei de Socrateslezing van het Humanistisch Verbond een verklaring van de dokter voor nodig. Indonesi kent waarin ze een vurig betoog hield voor emancipatie van ouderen en een zinvol leven het verlof ook. Daar hadden vrouwen sinds recht op in alle fasen. In een tijd waar ouderen politiek-maatschappelijk soms voornamelijk twee dagen betaald menstruatieverlof per maand. In worden gezien als lastposten en zorginstellingen vaak negatief in het nieuws zijn, is werd de wet aangepast waardoor de doorbetaling niet een nieuwe visie op die fase van het leven, ouderen en ouderenzorg hard nodig, meer verplicht werd. Een gevolg daarvan is dat vrouwen aldus d’Ancona. “ elfontplooiing en zelfbeschikking zijn kenmerkend voor het verlof bijna niet meer opnemen. e moeten namelijk emancipatie en dat moet ook gelden voor ons weg met de etutteling ”. D’Ancona, bewijzen aan hun leidinggevende dat ze echt menstrueren, zelf jaar, is natuurlijk zelf het levende bewijs van een zinvol leven in alle fasen. en tja, dat kan nou eenmaal erg ongemakkelijk zijn. Frankrijk Frankrijk heeft een nieuwe president: Emmanuel Macron. Afgelopen maand was de offici le be diging. Kort nadat hij de presidents- Kenia Demissionair minister Lilianne ontzegde. Hoe wrang dat juist verkiezingen had gewonnen, zei Macron dat hij Ploumen (Ontwikkelings- toen zij in Kenia verbleef er een brede ministersploeg wilde met een gelijk samenwerking, PvdA) bezocht berichten doorkwamen dat de aantal mannen en vrouwen. Daar heeft hij zich aan medio mei in Kenia stopzetting van subsidie vanuit Amerika gehouden, want de ministerploeg bestaat precies apster Nicki Minaj betaalt verscheidene organisaties die Amerika nog veel omvangrijker voor de helft uit vrouwen. Een goede zaak, waar leningen van studenten af. at op zich met behulp van lijkt te worden en dat nu zelfs ons land van kan leren. De Volkskrant merkte Twitter begon als een wedstrijdje internationale steun bezig- het geven van voorlichting over overigens op in het artikel over de be diging van toegangskaarten weggeven, houden met het uitvoeren van HIV Aids niet meer mag Macron dat zijn vrouw Brigitte in een ‘geleend eindigde in iets heel anders. “Laat abortus of informatie geven. ij rekenen op steun. Enig pakje van Vuitton’ liep. at Macron zelf droeg
FOTO INSTAG AM me zien dat je goede cijfers haalt deed dit om aandacht te vragen lichtpuntje voor Ploumen en dus weten we nog steeds niet. en ik betaal je lesgeld”, twitterde ze voor de internationale groep ook voor She Deci es is dat naar een fan die vroeg of ze zijn She Decides, die zij begin dit tijdens haar verblijf de schoolgeld wilde betalen in plaats jaar oprichtte als coalitievorming in Nederland van een toegangskaart. “This tegenbeweging tegen Trump, stukliep. Kan ze als minister nog De Filipijnen makes me so happy”, schrijft de die deze organisaties zo’n een flink aantal maanden De Filipijnse regering rapster bij een lijstje van zeshonderd miljoen dollar steun actievoeren. heeft half mei laten weten af etaal e leningen. e geeft niet langer prijs te stellen aan binnenkort nog meer leningen op nieuwe EU-subsidies. te betalen en een goed doel te Dat betekent dat zo’n lanceren voor studentenleningen miljoen euro aan steun en collegegeld. komt te vervallen. Deze Saudi Arabië subsidie was voornamelijk Saudi-Arabi staat nou niet echt bedoeld voor een andere, bekend om z’n vrouwenrechten. lees Europese, aanpak Vrouwen mogen daar immers niet van het Filipijnse drugs- autorijden en niet zonder probleem voor de arme egelei ing van een man over moslimgemeenschappen straat. t e le t Toch werd de in de roerige regio’s. golfstaat toegelaten in de VN- President Duterte vindt Cuba commissie voor vrouwenrechten. Hoe dat Europa zich vooral met o’n duizend homo’s en lesbiennes hebben afgelopen maand dat kon? Door Belgi . De Belgische zichzelf moet bezighouden in de Cubaanse hoofdstad Havana gedemonstreerd voor minister van Buitenlandse aken in plaats van i iote gelijke rechten en tegen homofobie. De Gay Pride-optocht Didier eynders liet instemmen met programma’s in zijn land werd aangevoerd door Mariela Castro, dat is inderdaad de het besluit, maar bij nader inzien zat van de grond te krijgen. dochter van president aul Castro. e is directeur van het het hem toch niet zo lekker dat een Duitsland Een houding die hij zich Nationale Centrum voor Seksuele Educatie en een bekende vrouwonvriendelijk land als Saudi- Koningin M xima en Ivanka Trump spraken op de de omen Summit van de G in kennelijk wat makkelijker activiste. De regering van haar oom Fidel vond homoseksuelen Arabi andere landen nu op Berlijn over de rechten van vrouwen. M xima sprak over microkredieten en Ivanka over kan permitteren nu China niet revolutionair maar inmiddels staan de rechten voor tekortkomingen op dat gebied moet vrouwelijk ondernemerschap. Voor Trump was het haar eerste buitenlandse optreden miljarden investeert in homoseksuelen wel op de politieke agenda. Het is de tiende gaan wijzen. eynders heeft sinds haar aanstelling als adviseur van het itte Huis. Op de Summit spraken verder diverse infrastructuur- keer dat de kleurrijke stoet door de straten van Havana liep. inmiddels zijn excuses aangeboden in nog de Duitse Bondskanselier Angela Merkel en Christine Lagarde, directeur van het projecten in de Filipijnen. het parlement. IMF. Maxima en Ivanka verklaarden officieel na afloop feminist te zijn.
OPZIJ06-BW_p012_De wereld.indd 12 24/05/2017 12:39 OPZIJ06-BW_p012_De wereld.indd 13 24/05/2017 12:39 COLUMN SOFIE VAN DEN ENK
Sofie van den Enk (36) presenteert Keuringsdienst van Waarde, is schrijver en treedt op als Amerika- EEN deskundige. Ze woont met haar man, zoon en dochter in Utrecht. GEHARNASTE ROMAN met OVER een ALLEEN ZIJN MENING
f ik ook het beetje zo’n enerzijds-anderzijds-type. intelligent initiatief van feministen? manifest Maar ik kom, als je wilt. Laat maar Maar het is te laat. De lijst is al gelekt tegen weten.” Bij de grote machines die de en viral en alles. Roos appt, Hadjar GeenStijl nieuwe schroefpalen aan het inboren Benmiloud kruist de degens met wilde zijn blijven we staan. Net als bij de Zwagerman. Prima. (Ze deed het ondertekenen. rode kazerne daarnaast. “Gaaf he, trouwens geweldig.) Hoewel ik nog Reina...”. “Ik word ook brandweerman”, We gaan naar huis, krokodillen- vakantie had, roept ze. Haar standpunten zijn pannenkoeken bakken en mijn zoon reageerde ik toch op het bericht van consequent helder, overtuigend en mag de tafel dekken. Voor vandaag is OVrij Nederland-columnist Lisa binnen een paar seconden gevormd. het even bij nano-feminisme gebleven. Achter elk oud Bouyeure. Ze had een vraag voor me Magnus rent achter een poes aan en Kun je daar de wereld mee vanuit de Volkskrant. Ik was wel staat ineens in de tuin bij een veranderen? Ik voel me een gevleid, wat wilden ze dan van mij? Ik mevrouw. Mijn kinderen mogen bij ongelooflijke minkukel, laf en tekort kledingstuk las het, voelde me solidair, en terwijl deze oudere dame even wat schieten. Joehoe, ik was wel solidair mijn man op de achtergrond iets riep rommelen, en gooien stokken in de hoor! Heeft die kut-Thierry Baudet in over dat het toch geen zin had en dat sloot. Shit. Hoe laat is het? Ik heb niet mij een mooi bewijs gevonden dat dit mij juist in de hoek van vrouwen meer laten weten dat mijn naam er vrouwen inderdaad op een zeker schuilt een die door het slijk gehaald worden op ook onder mag. Waarom twijfelde ik moment afhaken als ze kinderen de beruchte website, besloot ik dat de überhaupt over of GeenStijl over de krijgen. Vandaag kan ik er even niks kinderen uitgelaten moesten worden. schreef was gegaan, en of ik wel of tegenin brengen. Alles van waarde is Drie en vijf zijn ze; en bij gebrek aan niet mijn naam wilde verbinden aan weerloos? Dat. Misschien dat. Wanneer verhaal opvang en school entertainden we ze een spraakmakend, steekhoudend en wint die waarde nou eens? O zelf deze meivakantie. Terwijl we oversteken belt collega- presentator Rozemarijn Moggré, of ik in haar nieuwe programma Tegenpolen op Radio 1 tegenover Marianne Zwagerman wil Voor vandaag is het even bij zitten om te debatteren over of oproepen tot zoveel mogelijk nano-feminisme gebleven seksisme valt onder de noemer ‘vrijheid van meningsuiting’. Zij vond van wel. En of ik dan van niet kon vinden. “Ik weet het niet,” hoor ik mezelf aarzelen, “ik ben altijd een
14 OPZIJ I NR. 6 I 2017 15
OPZIJ06-BW_p014_Column Sofie van den Enk.indd 14 22/05/2017 11:12 OPZIJ06-BW_p014_Column Sofie van den Enk.indd 15 22/05/2017 11:12
AC16 adv OPZIJ Montijn-.indd 1 04-05-17 13:43 OPEN DOEK DOOR ANA SIMME INK OPEN DOEK
omdat ik met de betrokkenheid van vrouwen in de samenleving heel veel heb. Dus ik zei meteen ja, zonder In maart nam Roos Vermeij er over na te denken, dat zijn meestal de beste OOS VE MEI beslissingen. Ik geloof in OPZIJ als blad maar ook als (49) na ruim tien jaar afscheid platform. De bijdrage van het bestuur van de stichting OPZIJ is gering en tegelijk relevant. Wij maken het blad als Tweede Kamerlid voor de niet, maar hebben wel een functie om het IK O VAN gedachtengoed waaruit OPZIJ is voortgekomen te PvdA. Sinds april is Vermeij bewaren en verder te brengen. Dat is een mooie eervolle taak en deze tijd vraagt om nieuw bewustzijn van en INGE IKKE D de nieuwe voorzitter van de voor vrouwen, nieuw activisme ook. Ik ben erg Stichting OPZIJ. Wat zijn haar opgetogen over met name de jonge generatie vrouwen, ze zijn ontzettend goed en hard aan de weg aan het verwachtingen en wat wil ze timmeren. Ze zijn sociaal betrokken, en volgens mij ook best actief in de politiek. Het kan altijd meer, dus als ik verder gaan doen? daar op hele indirecte wijze een bijdrage aan kan leveren door mijn voorzitterschap bij OPZIJ, doe ik dat graag.”
Heb je zelf ooit moeite gehad als vrouw in de oe kijk je terug op de tijd in de Tweede politiek? Kamer? “Nooit expliciet, het waren vaak impliciete regels of “Het was best een lange tijd, maar het is ook afspraken. Ik heb me altijd wel heel erg gesteund voorbij gevlogen. In de Tweede Kamer gevoeld door vrouwen in de politiek. Maar ik heb ook werken is hectisch en elke dag anders. En je dingen aangetroffen waarvan ik dacht: dit kán echt niet moet zelf zoeken naar een eigen agenda en focus. Ik heb meer. Dat er voor nieuwe voorzitters vaak vooral naar het ontzettend naar mijn zin gehad en vond het mannen werd gekeken, bijvoorbeeld. In het verleden ontzettend fascinerend.” hadden we ook campagneteams die volledig uit mannen bestonden, wat ik onverstandig vind als je wilt dat veel Wat wil je nu gaan doen? vrouwen op je stemmen. Gelukkig is dat nu een stuk “Ik hou van ingewikkeld. Ik hou van problemen oplossen minder. De politiek is een openbare functie en dat maakt en dingen verder helpen waarvan ik denk dat het goed is, het heel mooi, maar de buitenwereld kijkt nog steeds waar mensen ook echt wat aan hebben. Ik heb me veel anders naar vrouwen dan naar mannen.” met het sociale domein bemoeid, op het terrein van de arbeidsmarkt en pensioenen, daar zou ik graag verder Vind je dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de mee willen gaan. Ik weet nog niet precies waar die plek politiek? zich voor mij aandient. Er zal vast op korte- of lange “Ja. Er ontbreekt nog wel eens wat aan durf en lef om de termijn iets komen wat ik erg leuk vind. Ik ben in ieder leiding te pakken. Ik ben er heilig van overtuigd dat we geval geen duimendraaier, ik heb geen behoefte om een daar als vrouwen nog een slag mee kunnen slaan. Ik ben jaar rust te nemen want dat ligt niet in mijn aard. blij met alle vrouwelijke ministers in de politiek, ze staan Daarnaast heb ik natuurlijk een nieuwe job bij OPZIJ!” allemaal sterk in hun schoenen en hebben een goede boodschap. Wat ik ook leuk zou vinden, en wat Het voorzitterschap van de Stichting OPZIJ, hoe kijk je misschien niet in onze aard of cultuur zit, is dat vrouwen daar tegenaan? elkaar weer een beetje helpen en daar niet zo “Ik werd gebeld door de oud-voorzitster Saskia Noorman geheimzinnig over doen. Die cultuur zou ik in Nederland – den Uyl, ze waren op zoek naar vers bloed. Het leek mij echt wat meer aan willen wakkeren, dat we trots zijn op echt heel leuk om het voorzitterschap over te nemen, juist succesvolle vrouwen.” O
‘Ik zou het leuk vinden als vrouwen elkaar weer een beetje helpen en daar niet zo geheimzinnig over doen’
16 OPZIJ I NR. 6 I 2017 17
OPZIJ06-BW_p016_Open doekje.indd 16 22/05/2017 11:13 OPZIJ06-BW_p016_Open doekje.indd 17 22/05/2017 11:13 COLUMN ASHA TEN BROEKE
Asha ten Broeke (34) is wetenschapsjournalist en auteur van Het idee M/V en Eet Mij. Ze woont met haar man en twee dochters in Deventer.
Ode aan de aorta
et als veel wordt de wand van de aorta bij een ze minder fit zijn als ze op de tafel mensen denk ik fors aneurysma vaak gestut met een van de chirurg belanden. Maar dat zelden aan mijn buisje, dat via de lies of een lijkt na wat wetenschappelijk aorta – en dat is buikoperatie in de slagader wordt rekenwerk waarschijnlijk niet het eigenlijk jammer. gezet. probleem te zijn. Wel dit, aldus Het is een En daar begint de feministische onderzoeksleider en hoogleraar Janet fantastisch ding: kwestie. Want, zo blijkt uit dat Powell: dat de zorg rondom deze een bloedvat, zo onderzoek, een vrouw die dit alles aneurysma’s vrijwel volledig is dik als een tuinslang, waar ons hart overkomt, krijgt op bijna alle vlakken ontwikkeld met mannen in Nelke minuut vijf liter bloed doorheen slechtere zorg. Om een niet gedachten. Een voorbeeld: in Groot- pompt. Geen geringe prestatie, zeker onbelangrijk akkefietje te noemen: Brittannië worden alle mannen van als je bedenkt dat dit doorgaans een wanneer vrouwen onder het mes 65 uitgenodigd voor een controle van heel mensenleven goed gaat. Ze knikt gaan voor het fiksen van een hun grootste slagader – maar niet dubbel, raakt zelden verstopt en aneurysma in hun buikholte, gaan ze vrouwen niet. Nog een voorbeeld: er komen meestal geen gaatjes in. vlak daarna twee keer zo vaak dood vrouwen hebben gemiddeld een iets Dat kun je van de gemiddelde als mannen. Ook komen vrouwen kleinere aorta, maar de buisjes die tuinslang niet zeggen. minder frequent in aanmerking voor artsen plaatsen, zijn allemaal Mijn respect voor onze levensslagader de ingreep door de lies, terwijl dat ontworpen voor mannen. Dat is iets Op eigen benen staan. is nog verder toegenomen sinds ik veiliger is dan de buikoperatie. om bij stil te staan: dat ingenieurs weet dat ze onderdeel is van een Bovendien horen dames vaker dat mensen op de maan hebben gezet, belangrijk feministisch issue. Vorige een operatie helemaal niet mogelijk is. en karretjes naar Mars hebben Daar tekent zij voor. maand publiceerden Britse Nou had dit op zich nog een logische gestuurd, maar nooit een buisje wetenschappers namelijk een studie verklaring kunnen hebben. Zo zijn hebben gemaakt dat precies past in waaruit bleek dat vrouwen een stuk vrouwen gemiddeld ouder wanneer een vrouwelijke aorta. slechter af zijn dan mannen wanneer hun aorta ballontechnisch in de Onze geweldige aorta’s verdienen hun aorta toch niet helemaal up to penarie raakt. Dat kan betekenen dat beter. O snuff functioneert. Want de aorta mag dan cool en degelijk gebouwd zijn, soms zwelt een deel ervan op als een ballon. Dat Vrouwen blijken slechter af is niet altijd erg, maar als dat aneurysma te groot wordt en knapt, te zijn dan mannen is de boot aan. Wie weleens een kraan opendraaide en toen ontdekte Het Liliane Fonds helpt haar met protheses dat de tuinslang kapot was, kan zich wanneer hun aorta niet er iets bij voorstellen. Acht op de tien en revalidatie. Helpt u mee? Lilianefonds.nl mensen bij wie de aorta scheurt, functioneert’ overleven het niet. Om die reden
18 OPZIJ I NR. 6 I 2017 19
OPZIJ06-BW_p018_Asha ten Broeke.indd 18 22/05/2017 11:13 OPZIJ06-BW_p018_Asha ten Broeke.indd 19 22/05/2017 11:13
LIL1307-14_ADV_Stopper_A4_WT1.indd 2 01-12-14 16:39 COVE NTER E DOO A ES E TE BEELD E B K COVE NTER E
V G E H ROOS AN S ENKE S L NG H E S HAA ME D N N O HOTE A STER A
Janine ABBR N O E EN BENEN
Janine Abbring (41) is de nieuwe presentator van Zomergasten. Haar zomerbaan begint 23 juli. Een solosprong in het diepe, want hiervoor deed ze het met Menno Bentveld en Arjen Lubach. ‘Toen ik gebeld werd schoot als eerste door mijn hoofd: ze hebben vast een redacteur nodig. Het drong pas later tot me door dat ze mij een screentest wilden laten doen als presentator’.
20 OPZIJ I NR. 6 I 2017 21
OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 20 24/05/2017 12:42 OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 21 24/05/2017 12:42 COVERINTERVIEW COVERINTERVIEW
n de tuin van het Amsterdamse volle dag filmen best in een linnen restaurant waar we op haar stoel plaatsnemen, ze heeft het initiatief hebben afgesproken, ramptoerisme ook ver achter zich komt Janine Abbring met ferme gelaten. Wat heet: vanaf juli vervult pas aangelopen, haar ranke ze het meest prestigieuze baantje Ibruin-gevlekte hond Lois in haar van de Nederlandse televisie, want kielzog. Ze is te laat en ze is gevraagd als presentator van verontschuldigt zich meteen, hand Zomergasten. Vermoedelijk tot uitgestoken, ogen wijd opengesperd: veler verrassing, want ze heeft niet “Ik ben altijd veel te optimistisch als zo’n heel sterk publiek profiel. het om plannen van afspraken gaat, Abbring werkte twee jaar als heb jij dat nu ook?” Ze heeft vandaag Jakhals bij DWDD en daarna een filmpje gemaakt in Wijk aan Zee presenteerde ze het voor Milieudefensie en is daarna radioprogramma Vroege Vogels. linea recta vanaf de kust in haar De laatste jaren was ze vooral actief Prius naar het café in Amsterdam- achter de schermen. Ze is Oost gescheurd. Sinds drie jaar eindredacteur van het programma woont ze in de hoofdstad, nadat ze van haar beste vriend Arjen eerder jarenlang in een prachtig Lubach, die haar onmisbaar acht boerderijtje in het Groninger voor het succes van zijn politiek- gehucht Westeremden woonde. satirische show Zondag met Lubach Maar de lange autoritten naar het (ZML). Westen, waar ze werkt voor tv en radio, braken haar op. Met pijn in haar ‘Miljoenen kijkers zagen haar hart verkocht ze de boerderij op het platteland, want ze onfortuinlijke sprong. Bijkomend is veel meer een mens van de natuur, effect was dat ze daardoor grote dan van de stad. Hond Lois, van oorsprong een nationale bekendheid kreeg’ Griekse zwerver die Abbring uit een asiel haalde, scharrelt verderop in het gras. Ik Had jij je na een uiterst vraag haar of wij daar ook in de succesvol jaar met ZML niet houten strandstoelen zullen gaan verheugd op een lange vrije zitten. Of gaat dat misschien niet zomer? vanwege de metalen pinnen en “Eerlijk gezegd wel een beetje. schroeven in haar rug? Zeven dagen per week werk ik voor Tja, die rug, het onderwerp valt lastig ZML, daar bouw ik mijn leven te vermijden. In 2012 verbrijzelde omheen. Maar ik ben gewoon Abbring een ruggenwervel toen ze als freelancer en buiten ZML kan ik deelnemer van Wie is de Mol in Zuid- andere dingen doen als ik dat wil. Afrika van een rots van elf meter Ik had net besloten dat ik niet net sprong, en verkeerd in het water als vorig jaar de hele zomer wilde belandde. Miljoenen kijkers zagen dichtmetselen; Een aanbod van het haar onfortuinlijke sprong. productiebedrijf waar ik vorig jaar Bijkomend effect was dat ze daardoor de eindredactie van het VPRO- grote nationale bekendheid kreeg: de programma Beestieboys voor heb interviewaanvragen stegen gedaan, had ik afgeslagen. Ik heb exponentieel. Geduldig legde ze uit een hele calvinistische vader die dat ze niet getraumatiseerd was en daar helemaal niets van begrijpt, hij volop werkte aan haar revalidatie. zei: ‘Ze bellen je toch?’ Maar ik Inmiddels vijf jaar later kan ze na een dacht: eens even kijken wat er op
22 OPZIJ I NR. 6 I 2017 23
OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 22 24/05/2017 12:42 OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 23 24/05/2017 12:42 COVERINTERVIEW COVERINTERVIEW
me a omt als ik mijn agenda chool voor ournalistie in is gewoon niet het geval. Toen ik openlaat.” Z olle de presentatie van gebeld werd door de eindredacteur, is natuurlij de schoot als eerste door mijn hoofd: ze ‘Zomergast-presentatoren krijgen de n dat he je ge eten ultieme droom aan van alle hebben vast een redacteur nodig. Het “Ja, toen belde ineens de journalisten drong pas later tot me door dat ze mij laatste jaren ongeloofl ijk veel bagger over eindredacteur van Zomergasten, dat “Het zou natuurlijk een fantastisch een screentest wilden laten doen als was niet helemaal wat ik had verhaal zijn als ik vijftien jaar presentator.” ingecalculeerd voor mijn zomer.” geleden had bedacht dat ik ooit zich heen. Ik heb ook wel even getwijfeld: Zomergasten zou willen presenteren rjen Lu ach adviseert jou je ij he t gestudeerd op de en dat dit nu gaat gebeuren, maar dat sociale media uit te zetten als je kan ik dit wel, waar begin ik aan?
NINE RIN IN W R EN
E REN
EI IN E I presenteert ou goede vriendin Lide ij die bekendheid was zo grappig, ineens Zomer asten “Zomergast-presentatoren krijgen je ent uit het studentenhuis in stond ik in de Hema handtekeningen de laatste jaren ongeloofl ijk veel Z olle noemt je dapper en uit te delen op boekentassen van E EN V N IEVE IN I ternal unshine of the potless ind bagger over zich heen. Ik heb ook wel stoer pubers.” D DD roe e o els even getwijfeld: kan ik dit wel, waar “Ik weet niet of dat zo is, maar ik RI begin ik aan? Maar ik bedacht me word gedreven door een enorme rjen en jij ennen el aar van ook: ik krijg vast spijt als ik het niet nieuwsgierigheid.” een studenten eestje in E ET N T T E a ischa het et doe. Tot nu toe heb ik altijd vanuit roningen in la daarna offensief die gedachte in mijn achterhoofd Ze zegt oo dat ze je nooit hee t schreven jullie elle een EN VER ER mijn keuzes gemaakt.” eschou d als een parodie op het liedje tan van V R ET T T E EN carri revrou maar dat je je dat minem oor die single he en E toch el ent ge orden jullie van een producent toch “Bij een carrièrevrouw denk ik aan vij tigduizend gulden samen iemand die heel strategisch haar ge regen? loopbaan plant. Maar ik heb nooit “Ja, het was een hele klap geld, een stip op de horizon gehad waar ik hahaha. We vonden het een grote naartoe heb gewerkt, ik ben nooit grap om die hit uit te buiten. Daarom voor zekerheden gegaan. Na mijn zijn we door het land gaan toeren om stage ben ik in een baan gerold bij het gewoon te cashen.” Groninger Dagblad , eerst op de kunstredactie en later de ond je optreden leu ? stadsredactie. Maar toen kreeg ik “Nee, het was afschuwelijk. De ineens dat gekke Top 40-hitje met tourmanager reed ons bijvoorbeeld Arjen. De chef van de stadsredactie naar Groesbeek en dan hoorde je in zei dat ik moest kiezen, zijn vrouw de kleedkamers al een enorm was zwanger en hij rekende op mij gedreun vanaf het podium. Ik stond om hem tijdelijk te vervangen. En dan wat te dansen in een strakke toen heb ik die baan opgezegd.” broek en een naveltruitje, en Arjen was aan het rappen in zijn caviapak. s het niet te enend voor jou Nee, dat was echt vreselijk.” am itie en drive dat je als eginnend journalist al in eeld h as om plaatsvervangend che “Het was altijd de bedoeling dat ik na ij de rant te orden? een paar maanden zou terugkeren “Misschien, maar ik was 24 jaar en naar de krant. Maar toen ging het vond het onnozel om voor de Groninger Dagblad ineens fuseren vastigheid van een baan te kiezen met het Nieuwsblad van het Noorden terwijl er een groot avontuur op me en gold er een vacaturestop. Toen lag te wachten. Onze plotse dacht ik wel even: shit, wat heb ik
2 OPZIJ I NR. 6 I 2017 2
OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 24 24/05/2017 12:43 OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 25 24/05/2017 12:43 COVERINTERVIEW COVERINTERVIEW
gedaan? Snel daarna kon ik gelukkig niet mee bezig maar nu heb ik Vogels. ook een website gelanceerd: online reacties binnenkwamen: ‘Kan adverteerders min of meer om een bij RTV-Noord aan de slag.” regelmatig heftige politieke “En toen ik vervolgens weer bij www. dezemannenkunnengeen- dat mens niet haar klep houden’ of standpunt in te nemen, dus maak je discussies met hem, omdat ik Vroege Vogels vertrok omdat ik vrouwkrijgen.nl.” (deze site is niet ‘Wat zit zij te kakelen’. Dat zeggen ze een connectie tussen adverteerders Lidewij vertelde dat je uit een natuurlijk totaal aan de andere kant eindredacteur werd bij ZML, werd meer up to date - red) nooit over mannelijke presentatoren, en inhoud, en journalistiek gezien is talige familie komt. van het spectrum sta. De dat weer beschouwd als een hele je hoort nooit: ‘Wat zit Jeroen Pauw dat glad ijs.” “Mijn vader was leraar Nederlands, formatieonderhandelingen zijn vreemde keuze. Het wordt als het Denk je niet dat het slechts een te kakelen.’ Onbewust houden veel mijn moeder lerares huishoudkunde. geklapt omdat het CDA klimaat geen hoogste goed gezien om zelf het kwestie van tijd is voordat de vrouwen hier rekening mee, ze Een ander onderwerp: wat vind Na de geboorte van mijn zus die vier issue vindt, dat is nu niet bepaald de gezicht van een radio- of tv- vrouwen evenredig zijn stellen zich vaak onnodig jij van de hoofddoek? jaar ouder is dan ik, kreeg mijn partij waarbij ik me thuis voel.” programma te zijn. Maar toen Arjen doorgedrongen tot de top? bescheidener op. Ik heb daar zelf ook “Precies hetzelfde verhaal, daar ben moeder last van haar rug. De pijn begon met ZML, kon ik me “Nee, ik denk dat er actief beleid een handje van.” ik ook niet over uit. Enerzijds zie ik verergerde na mijn komst, toen is ze Je groeide op in Roden in gewoonweg niet voorstellen dat ik er nodig is omdat het bedrijfsleven tot het als middel om vrouwen te gestopt met werken. Als kind vond ik Drenthe, en op je twaalfde zijn niet aan mee zou werken. Ik zie het nu toe een enorme mannenwereld is. Hoe sta jij in de seksisme- onderdrukken, aan de andere kant het heel erg fijn dat ze thuis was. jullie verhuisd naar Warffum in ook niet dat ik me dienstbaar opstel Die mannen zijn geneigd in hun discussie rondom GeenStijl? denk ik als moslima’s het zelf zien als Maar ik weet zeker dat zij het zelf Groningen. ofzo. Begrijp me niet verkeerd, Arjen eigen kringetje mannen rond te “Ik vind het erg moeilijk dat iedereen een manier van vrijheid om hun heel jammer heeft gevonden dat ze “Dat was een ongelukkige episode. Ik is natuurlijk een eigenwijs monster, kijken en vanuit hun eigen vandaag de dag in het discours zo’n religie te beleven, why not? moest stoppen met werken. Mijn kwam daar op school het jaar na de er gebeurt niets wat hij niet wil, maar referentiekaders te denken. Ik weet waterdichte mening lijkt te hebben.” Maar dan denk ik weer: ik heb nog moeder was heel ondernemend, heel brugklas, er waren al allerlei groepjes in de praktijk zijn we samen de baas.” dat de quotumregeling een nooit een man met een hoofddoek actief, dat viel allemaal weg, daar gevormd, ik viel overal buiten, ben rigoureuze maatregel is, maar ik ben Sympathiseer jij met de gezien, blijkbaar is het toch een moet ze wel gefrustreerd over zijn vreselijk gepest. Mijn ouders hebben Arjen zegt dit over jou als er voor. Ik denk dat er alleen op die pamfletopstellers als Heleen teken van ongelijkheid, en zo pieker geweest, maar ze heeft haar me van die school gehaald. Op mijn eindredacteur: “Bij ZML zijn we manier iets gaat kantelen.” Mees, of sta jij meer aan de kant ik verder.” frustratie nooit afgereageerd.” nieuwe school in de stad Groningen, allemaal erg precies en redelijk van de GeenStijl-verdedigers heb ik vanaf dag één een heel grote koppig, soms op het autistische Zou jij jezelf een feminist willen Annabel Nanninga en Ebru Hoe zit het met jouw eigen man, Zie je overeenkomsten tussen muil opgezet. Ik kwam daar aan af. Janine is onze brug naar de noemen? Umar? David, kan zijn ego het aan om je moeder en jezelf? broodmager - ik had uit ellende niet werkelijkheid, redelijk, “Was het niet Caitlin Moran die zei: “Ik zet sowieso niet snel mijn met zo’n bruisende, succesvolle “Nou, mijn moeder lijdt al jaren aan veel gegeten - met een grote staart op genuanceerd, kritisch en zelf ‘Als je een vagina hebt, dan ben je een handtekening ergens onder, maar ik vrouw te zijn? dementie, ze is geestelijk ver weg. mijn hoofd en een iets te grote ook heel slim en grappig. We feminist?’” voel wel de boosheid over de shit die “O ja, David is de meest Maar wat ik me van vroeger rugzak en met zo’n scheur.” hebben haar echt nodig om ons Loes Reijmer over zich heen geeft geëmancipeerde man met wie ik ooit herinner, is dat ze keihard is voor soms uit onze ivoren toren te Is het feminisme nog nodig? gekregen. Maar of het dan een goed ben geweest, hij heeft er geen enkel zichzelf. Van haar heb ik geleerd dat En werkte die houding? trekken, maar dat doet ze op “Nou, ik merkte bijvoorbeeld bij de idee is om daar de adverteerders van probleem mee dat ik hard werk. Hij klagen niet zo constructief is. Mijn “Ja, die werkte heel goed. Ik zo›n manier dat iedereen haar presentatie van Vroege Vogels, dat als GeenStijl op aan te spreken, weet ik is Zweeds en dan is hij ook nog eens moeder heeft allesbehalve een handelde defensief, voordat mensen na afloop daar erg om ik mensen onderbrak of scherp eigenlijk niet. Omdat je een opgevoed door zijn alleenstaande gemakkelijk en rooskleurig leven grappen over mij gingen maken, waardeert.” probeerde te interviewen er meteen waardeoordeel velt, dwing je Poolse moeder. Ik heb heel veel geluk gehad. Na haar dertigste is het alleen maakte ik gewoon grappen over “Ik vind ZML ook echt oprecht het maar bergafwaarts gegaan, ze is al anderen.” leukste wat ik ooit heb gedaan, juist heel jong in een verzorgingstehuis omdat het zo goed werkt. Je zou terecht gekomen, maar ik heb haar Draag je het pesten nog met je denken dat er met zoveel politieke echt nooit horen klagen. Nooit.” mee? kleuren en meningen vileine ruzies “Ik denk dat pesten je altijd vormt, ik ontstaan, maar de humor voert altijd ‘Ik denk dat er actief beleid nodig is omdat Jij bezoekt je moeder heel kan me niet voorstellen dat het niet de boventoon.” regelmatig in het van invloed is. Ik heb nog steeds een het bedrijfsleven tot nu toe een enorme verzorgingstehuis in Winsum. Is soort achterdocht, het gevoel dat En hoe is het om one off the jouw vader ook zo zorgzaam? mensen mij waarschijnlijk niet leuk boys te zijn? “Als ik mijn moeder even niet kan vinden en dus doe ik heel hard mijn “Ik ben me er wel van bewust dat ik mannenwereld is. Mannen zijn geneigd in bezoeken, omdat ik op vakantie ben best om te bewijzen dat het wel zo is. in een all male environment werk. ofzo, dan voel ik me heel schuldig. Voor mijn tv-werk is het wel een Comedy is in Nederland nog heel erg hun eigen kringetje mannen rond te Mijn vader is meer een stugge voordeel, omdat ik me heel erg van een mannenterrein. Godzijdank is de Groninger, hij is van het praktische mijn eigen gedrag bewust ben, en ik artdirector een grappige slimme type, maar je kunt absoluut op hem heel goed weet welke lichaamstaal je vrouw, en de directeur van het tv- kijken en vanuit hun eigen bouwen. Als er paniek in de tent is nodig hebt om zelfverzekerd over te bedrijf ook, maar de schrijvers zijn dan moet je mijn vader bellen.” komen. Als Jakhals heeft het me heel allemaal mannen. Ik probeer wel referentiekaders te denken. Ik weet dat erg geholpen om een brutalere versie onderwerpen op de kaart te zetten Lijk je op hem? van mezelf te zijn.” waarvoor de jongens een blinde vlek de quotumregeling een rigoureuze “Nou, mijn vader is een enorme hebben, maar die ik belangrijk vind. CDA’er. In mijn jeugd zaten er CDA- Als Jakhals kreeg je nationale Vorig jaar hebben we bijvoorbeeld stickers op onze fietsen en hingen de tv-bekendheid, maar toen stapte een groot verhaal gemaakt over het maatregel is, maar ik ben voor’ CDA-posters voor de ramen. je ineens over naar de radio en gebrek vrouwen in de top van het Inhoudelijk hield ik me daar vroeger werd presentator van Vroege bedrijfsleven. We hebben daarbij dat
26 OPZIJ I NR. 6 I 2017 27
OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 26 24/05/2017 12:43 OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 27 24/05/2017 12:43 COVERINTERVIEW COVERINTERVIEW
‘David zou het wel willen, hij is zelf au-pair geweest, maar ik persoonlijk voel niet de oerdrang om moeder te worden’
met hem, ik was nooit zo goed in relaties, maar wij zijn nu al drie jaar samen. David is fotograaf en heel autonoom, ik voel op geen enkele manier dat het wringt bij hem dat ik vaak zeven dagen in de week word opgeslokt door ZML en stukken meer verdien dan hij.”
Misschien vind je dit een vervelende vraag, maar zou jij moeder willen worden? “Nee hoor, niet vervelend, ik begin vaak zelf over het kinder-issue. In het begin van onze relatie heb ik getwijfeld, David zou het wel willen, hij is zelf au-pair geweest. Maar ik persoonlijk voel niet de oerdrang om moeder te worden, ik verlang er niet naar, ik geloof ik niet dat ik heel gelukkig word van kinderen. Ik gun David kinderen, maar ik heb besloten dat ik het niet alleen voor hem wil doen. Ik ben wel zo realistisch dat ik niet uitsluit dat hij nog eens een kind krijgt met een ander, maar ja, je weet nooit hoe dingen lopen. Ik denk ook niet dat ik het werk wat ik doe op deze manier zou kunnen als ik kinderen had gehad.”
Lidewij zegt over Zomergasten: “Eigenlijk springt Janine opnieuw in het diepe.” “Haha, nou dan hoop ik wel dat ik deze keer de boel heel houd!” O
28 OPZIJ I NR. 6 I 2017 29
OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 28 24/05/2017 12:43 OPZIJ06-BW_p020_Coverinterview.indd 29 24/05/2017 12:43 LNVH OPZIJ WISSELLEERSTOEL VACATURE COLUMN SHEILA SITALSING
Econoom Sheila Sitalsing (48) is freelance journalist en columnist bij de Volkskrant. Ze woont met haar man en twee kinderen in Delft. Het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren en OPZIJ lanceren profileringsleerstoel voor gendergerelateerd onderzoek ter bevordering van de doorstroom van vrouwen in de wetenschap. Daarom zijn we op zoek naar een Vrouwen BIJZONDER HOOGLERAAR voor de LNVH OPZIJ WISSELLEERSTOEL (min. 0,4 fte, 2 jaar)
De leerstoel werd in 1997 ingesteld aan de Universiteit van Maastricht door het bestuur van de Stichting Opzij, samen macht met de redactie van Opzij en de directie van de Weekbladpers. De leerstoel is sinds 1998 door vijf achtereenvolgende hoogleraren bezet. In 2017 gaat de leerstoel in nieuwe vorm als LNVH OPZIJ Wisselleerstoel verder. Vrouwelijke wetenschappers (UHD’s) werkzaam bij een bij de VSNU aangesloten universiteit kunnen aanspraak maken op de og één keer over stoten, stoelt niet zelden op door een variant op blote- leerstoel, en wetenschappers uit alle vakgebieden komen in aanmerking, mits hun onderzoek aantoonbaar de open brief onderzoekjes van dubieuze komaf. tietenreclame te verzinnen. gendergerelateerd is. waarin een Online polletjes, enquêtes op basis En de adverteerders op GeenStijl en peloton van zelfaanmelding, uitgevoerd door Dumpert? Overheidsdiensten als de De LNVH OPZIJ wisselleerstoel is in het leven geroepen om een impuls te geven aan de carrière van vrouwelijke vrouwelijke belanghebbende adviesbureaus. Belastingdienst en Defensie lieten na wetenschappers in de hoogste echelons van de Nederlandse wetenschap. Daarnaast is de wisselleerstoel specifiek journalisten de Het serieuzere onderzoek naar enig aandringen weten helemaal te bedoeld om onderzoek naar gendergerelateerde thema’s te ondersteunen en zichtbaarder te maken. De leerstoel is adverteerders van klantenmacht rept weliswaar van zullen stoppen. onbezoldigd. Er is een profileringsbudget aan verbonden van €5.000 per jaar. De hoogleraar verricht haar werkzaamheden GeenStijl en toenemende invloed van consumenten Volgens Emerce, vakblad voor online – onderzoek, onderwijs en publicitaire activiteit naar buiten – als werknemer van de eigen universiteit. Dumpert oproept tot contemplatie (m/v) dankzij internet, want geen marketing, trokken zich in de dagen Naangaande hun advertentiebeleid.* enkel bedrijf is ongevoelig voor tweets na de open brief zoveel adverteerders Voor de start van de wisselleerstoel wordt een suggestie gedaan in het in te dienen leerstoelplan. De Los van de eindeloze als ‘Alwéér storing bij @Ziggo #fail’. tijdelijk terug, dat Dumpert het even wisselleerstoelhouder dient echter zo spoedig als mogelijk in functie te treden in het betreffende academisch jaar. De neuzeldiscussies die kennelijk te (Waarop de webcare-afdeling meestal met goedkope Duitse advertenties leerstoel heeft het karakter van een wisselleerstoel, met als gevolg dat de bijzonder hoogleraar wordt benoemd voor een voeren zijn over aard en inhoud van countert met ‘Wat vervelend, Sheila! moest stellen. Daarna keerden periode van twee jaar. De leerstoel dient (in principe) als opstap naar een gewoon hoogleraarschap, aansluitend op de de brief, vormt deze actie een aardige Stuur me een DM met je gegevens, sommigen gewoon terug. wisselleerstoelperiode. proefcasus om deze vraag te dan kijken we er meteen naar ^JH’), En inderdaad, toen ik tien dagen later beantwoorden: hoe is het gesteld met maar over toenemende vrouwenmacht GeenStijl aanklikte, werd ik trouw De kandidaat-LNVH OPZIJ leerstoelhouder: de consumentenmacht van vrouwen? is amper gepubliceerd. gevolgd door de Google-ads van • is een ervaren onderzoeker blijkend uit een promotie en hooggewaardeerde (internationale) publicaties; Want daar stoelt deze actie mede op. Er is anekdotisch ‘bewijs’ dat Booking en Zalando. Daar kennelijk • is een (internationaal) erkend en gereputeerd deskundige en heeft overzicht over de ontwikkelingen Op de gedachte dat er een siddering adverteerders rekening houden met geen siddering wanneer vrouwen iets binnen haar vakgebied; door adverteerders gaat wanneer vrouwelijke gevoeligheden: minder vinden. Dat zullen we nog weleens • beschikt over een up‐to‐date nationaal en internationaal netwerk; vrouwen iets vinden. vrouwenbillen in autoreclames, zien, Zalando. O • is succesvol gebleken in het aantrekken van tweede en derde geldstroom; Marketeers geven al jaren hoog op normaal geproportioneerde vrouwen • heeft gevoel voor en is succesvol gebleken in de valorisatieaspecten (social impact) van onderzoek; van de veronderstelde invloed van die cosmetica aanprijzen. En er is *Voor de transparantie: ook ik • beschikt over goede communicatieve en sociale vaardigheden; vrouwen op de dagelijkse anekdotisch ‘bewijs’ van het tegendeel. tekende de brief, omdat ik weiger • doet toonaangevend onderzoek naar een gendergerelateerd thema; aankoopbeslissingen. Vrouwen zijn, Zo verzekert SuitSupply zich op mee te betalen aan drek via • heeft de kwaliteiten om als ambassadeur voor de leerstoel op te treden. als groep, weliswaar geen gezette tijden van veel gratis zendtijd Efteling of Bol.com grootverdieners - denk loonkloof, Het structuurrapport voor deze leerstoel is op te vragen bij het bureau van het LNVH ([email protected] – 030 600 1361) of denk economische onzelfstandigheid, online te bekijken via www.LNVH.nl. U kunt daar tevens terecht met vragen. Kandidaten wordt gevraagd te reageren voor denk oververtegenwoordiging in de 13 juli 2017. Graag ontvangt de commissie een CV, inclusief lijst van publicaties, een aanbevelingsbrief met een bevoegd bijstand - maar ze zijn wel Marketeers geven al jaren verklaring van het College van Bestuur van de eigen universiteit, een Leerstoel Performance Plan (eigen leeropdracht met grootspendeerders. Zeker wanneer ze bijbehorende doelen) met beknopt budgetoverzicht (geheel max. 3 A4) en de namen van twee referenten. U kunt deze een gezin met jonge kinderen hebben, stukken – onder vermelding van LNVH OPZIJ wisselleerstoel + UW NAAM - sturen naar [email protected]. zijn zij het die over de dagelijkse hoog op van de uitgaven gaan. Boodschappen, kleding voor iedereen, cadeautjes, veronderstelde invloed van dagjes uit, de gebruikelijke ditjes en datjes. De aanname dat de consumenten- vrouwen op de dagelijkse macht goeddeels bij vrouwen ligt, en dat reclamemakers er dus goed aan aankoopbeslissingen doen vrouwen niet voor het hoofd te
30 OPZIJ I NR. 6 I 2017 31
OPZIJ06-BW_p030_Column Sheila.indd 30 22/05/2017 11:15 OPZIJ06-BW_p030_Column Sheila.indd 31 22/05/2017 11:15 E O AGE ITENLAN DOO ENATE VAN E EE BEELD S E O ONNO E O AGE ITENLAN Noor Ir HULP & HOO
32 33
OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 32 24/05/2017 12:45 OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 33 24/05/2017 12:45 REPORTAGE BUITENLAND REPORTAGE BUITENLAND
Stoere vrouwen werken in Noord-Irak, waar duizenden mensen op de vlucht ‘Als IS er achter komt dat ik Mosul zijn geslagen voor IS. “Op een dag is ben ontvlucht en met mensen de oorlog over en dan zijn we er nog samenwerk die geen moslims zijn, steeds. Dan gaan we onze huizen weer opbouwen.” zullen ze mijn vader vermoorden’
oen ze in door IS bezet bomexplosie. “Ik had een wond aan Mosul woonde, mocht mijn been, maar mijn boer bloedde Amal Ibrahim haar beroep van zijn borst tot aan zijn onderbuik. niet uitoefenen. Dus zette Ik had niet meer dan een simpele de jonge Iraakse arts EHBO-doos bij me en ik dacht: ik Tsamen met haar beste vriendinnen heb niet genoeg kennis en niet een geheime kliniek op in haar genoeg spullen om hem te helpen. woonhuis. “De meeste artsen waren Het was het moeilijkste moment van door IS bedreigd en Mosul ontvlucht, mijn leven. Ik deed wat ik kon, en hij dus het werd erg moeilijk om heeft het gered.” medische hulp te vinden. Maar ik Haar familie is bemiddeld en na een was gebleven om voor mijn zieke korte periode in een vluchtelingen- grootmoeder te zorgen,” vertelt ze. kamp kon ze haar leven weer oppak- “We hielden spreekuur heel vroeg in ken. Toen stond ze voor de keuze: de ochtend en laat in de avond, zodat een promotieonderzoek beginnen niemand het zou opmerken. We aan de universiteit of aan de slag als drukten iedereen op het hart het niet arts in een vluchtelingenkamp. “Dat verder te vertellen. Mijn patiënten laatste is niet zonder risico, want als waren vaak arm en dus haalden we IS er achter komt dat ik Mosul ben geld op bij rijke mensen om hen ontvlucht en met mensen samen- gratis medicijnen te kunnen geven.” werk die geen moslim zijn, zullen ze Wat ze deed was erg moedig, want mijn vader vermoorden. Maar ik overal in de stad vermoordden IS- dacht: die mensen hebben me nodig. strijders mensen voor het kleinste Dat promotieonderzoek kan wel vergrijp. “Zeven van mijn buren wachten, maar de mensen in de kam- werden gemarteld en vermoord pen niet.” omdat ze mobiel hadden gebeld naar Nu werkt ze in een mobiele kliniek bekenden buiten Mosul. Het jongste van Medair, een organisatie die hulp slachtoffer was zestien jaar oud.” biedt aan ontheemden in Noord-Irak Toen Iraakse regeringstroepen met geld van ECHO, de humanitaire Mosul binnenvielen om de stad op IS hulpafdeling van de Europese te heroveren, brachten ze regelmatig Commissie. Een mobiele kliniek is gewonden naar Ibrahims huis. “Ik een verplaatsbaar medisch centrum was de enige dokter in de buurt. Ze dat plekken aandoet waar kwetsbare hadden maar drie legerartsen en die mensen zonder zorg zitten. “Ik vind waren allemaal gewond. Die Iraakse het heel fijn werk,” zegt ze, “want ik soldaten waren trouwens geweldig: kan echt iets voor hen betekenen.” ze gooiden eten en medicijnen door Het is maandagochtend en de het dak naar binnen.” Uiteindelijk mobiele kliniek houdt spreekuur in ontvluchtte ze Mosul, samen met een kamp in de buurt van de stad haar familie – alleen haar vader bleef Kirkuk. Onder een afdak zitten de achter om voor haar grootouders te patiënten te wachten: vrouwen met zorgen. Onderweg raakten zij en haar zwarte gezichtssluiers of fel broer gewond tijdens een gekleurde hoofddoeken en heel veel
34 OPZIJ I NR. 6 I 2017 35
OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 34 24/05/2017 12:46 OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 35 24/05/2017 12:46 REPORTAGE BUITENLAND REPORTAGE BUITENLAND
kinderen – ze rennen vrolijk rond of hebben last van psychische klachten Ibrahim, een zalmkleurige hangen schuchter aan hun moeders door alles wat ze hebben hoofddoek om het hoofd en gouden rok. Sommige kinderen lijden aan meegemaakt. Er zijn altijd meer sneakers aan haar voeten, ontvangt ‘Ik blijf geloven dat Irak op een dag weer ondervoeding, andere hebben vrouwelijke patiënten dan haar patiënten vriendelijk, bloedarmoede, diarree of mannelijke, en daarom zijn goede belangstellend en professioneel. “Ik een groot land zal zijn en ik probeer die luchtweginfecties. Oudere patiënten vrouwelijke artsen als Amal Ibrahim weet wat het is om te vluchten,” zegt hebben chronische ziektes die lang belangrijk - vrouwen mogen zich ze. “Daarom probeer ik mijn niet behandeld zijn omdat er geen namelijk niet door een mannelijke patiënten meer te geven dan alleen hoop aan mijn patiënten mee te geven’ medische zorg was. Veel mensen arts laten onderzoeken. medicijnen. Ik zeg altijd tegen hen:
Vrijwilligster Safia (haar achternaam noemt ze niet uit angst voor IS) samen met Opzij-verslaggeefster Een schoenenverkoper doet het kamp aan Renate van der Zee in het kamp
‘Op een dag ga je weer naar huis, gaan Joy luistert naar haar, bekijkt het je kinderen weer naar school, dan meisje even en zegt dan vriendelijk: krijg je je leven terug. Op een dag is “Ik begrijp dat je je zorgen maakt, de oorlog over en dan zijn we er nog maar ze haalt nog normaal adem, dus steeds. Dan gaan we onze huizen maak je niet al te druk. Laat de weer opbouwen’. Ik blijf geloven dat dokter er straks even goed naar Irak op een dag weer een groot land kijken. En als je er dan nog niet zal zijn en ik probeer die hoop aan gerust op bent, dan kom je weer naar hen mee te geven.” me toe.” De leiding over de mobiele kliniek Ze vertelt dat het echt een wens van waar Amal Ibrahim werkt, is in haar was om voor een handen van een Britse arts, Joy hulporganisatie in het buitenland te Wright (35). Ze maakt vandaag een werken. “Ik heb eerder ronde door het kamp om te zien hoe vrijwilligerswerk gedaan in Birma, in alles loopt. Ze is nog maar nauwelijks een mobiele kliniek voor gevluchte uit haar auto gestapt als een vrouw Rohingyas (een moslimminderheid die net in het kamp is aangekomen die wordt vervolgd in Birma - RvdZ). haar aanklampt. Ze maakt zich Terwijl ik daar was, stierven er twee zorgen omdat haar dochter zo hoest. kinderen. Dat was een keerpunt in
36 OPZIJ I NR. 6 I 2017 37
OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 36 24/05/2017 12:46 OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 37 24/05/2017 12:46 REPORTAGE BUITENLAND REPORTAGE BUITENLAND
mijn leven. Ik realiseerde me: dit hadden me in de loop der jaren naar sociaal leven zit er voor mij niet in en gebeurt dus nog steeds, kinderen die steeds minder voor de hand liggende dat kan soms eenzaam zijn. Het is zomaar sterven aan diarree of een bestemmingen zien gaan. En ze moeilijk om niet thuis te zijn als er longontsteking.” Toen ze terugkwam hadden ook gezien hoe rusteloos ik belangrijke dingen gebeuren. in Engeland, voelde ze zich rusteloos. in Engeland was. Ze wisten dat ze me Bruiloften en andere feestelijke Ze werkte korte tijd in Sierre Leone moesten laten gaan en steunden me. momenten, je bent er gewoon niet tijdens de Ebola-crisis en ging een Tja, ik had ook voor een keurig leven bij. Op dit moment zijn mijn paar maanden naar Kroatië tijdens als huisarts kunnen kiezen. De grootouders allebei ziek, normaal het hoogtepunt van de meeste van mijn vrienden zijn zou ik er dan voor hen zijn. Maar de vluchtelingencrisis. “Maar eigenlijk inmiddels getrouwd en hebben pijn die ik daarover voel is niets wilde ik voor langere tijd in een kinderen. Maar op de een of andere vergeleken met de pijn van de crisisgebied aan het werk.” manier was dat het niet voor mij. Er mensen hier. Ik hoor En toen was er de mogelijkheid om zit iets avontuurlijks in me, ik wil verschrikkelijke verhalen over voor Medair naar Irak te gaan. eropuit. En ik wil mensen helpen.” wreedheden van IS. En het gekke is, “Irak!”, grinnikt ze. “Ik vond het Terwijl ze door het kamp loopt, heeft de mensen vertellen je ze met droge eerst een heel eng idee. Ik had over ze voor iedereen aandacht. Ze maakt ogen, zonder zelfmedelijden. De Irak nooit iets anders gehoord dan grapjes met de kinderen, luistert vluchtverhalen zijn ongelofelijk. oorlog. Maar goed, ik zou in Erbil naar de verhalen van de Moeders met zeven of acht kinderen gaan wonen en daar is geen strijd. kampbewoners en gaat meteen in op die ’s nachts te voet IS ontvluchten, Het leven is daar beslist een uitnodiging om te komen terwijl overal mijnen liggen.” comfortabeler dan in een lunchen bij een familie in een tent. conflictgebied als Zuid-Soedan.” Ze “Mijn dag is weer goed,” zegt ze Een van de moeders die zo’n is niet getrouwd en heeft geen enthousiast. Maar het werk heeft ook heroïsche tocht maakte met haar kinderen, dus dat maakte de een keerzijde, vertelt ze later die dag. man en zes kinderen, is Safia (42). beslissing makkelijker, zegt ze. “Mijn “Je weet dat je iets kunt betekenen Uit angst voor IS wil ze niet dat haar ouders schoten in de lach toen ik hen voor anderen, maar je moet er wel achternaam wordt genoemd. “We vertelde dat ik naar Irak ging. Ze offers voor brengen. Een normaal komen uit Hawija en we hadden daar
Dokter Joy Wright maakt plezier met de kinderen in het kamp
‘De meeste van mijn vrienden zijn inmiddels getrouwd en hebben kinderen. Maar op de een of andere manier was dat het niet voor mij. Er zit iets avontuurlijks in me, ik wil eropuit. En ik wil mensen helpen’
38 OPZIJ I NR. 6 I 2017 39
OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 38 24/05/2017 12:46 OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 39 24/05/2017 12:46 REPORTAGE BUITENLAND REPORTAGE BUITENLAND
niets te eten,” vertelt ze. “IS sloot alle ze in haar eentje de straat voor haar maar hoe ze geweren moesten winkels en nam het voedsel in beslag. huis over. Haar zoon werd meteen gebruiken.” Haar man was ‘Je ziet veel verdriet, maar vaak is dit We moesten overleven op water en opgepakt. “Ze sloegen hem met schooldirecteur en verkocht al hun brood, we hadden niet eens olie.” elektriciteitsdraad. Alleen maar bezittingen om de smokkelaar te Als vrouw moest ze helemaal omdat hij had toegestaan dat zijn betalen die hen hielp te vluchten. En werk ook gewoon hartstikke leuk. De gesluierd over straat en toen ze dat moeder de straat over stak,” zegt ze nu wonen ze met het hele gezin in niet deed, werd ze geslagen. “Mijn verontwaardigd. “Mijn dochters één tent. Maar hoe moeizaam de mensen zijn zo dankbaar voor de zorg armen waren donkerblauw.” Ook moesten lange jurken aan en omstandigheden in het kamp ook mocht ze niet zonder mannelijke mochten niet meer naar school. Mijn zijn, Safia gaat verzorgd gekleed en begeleiding de deur uit. Eén keer stak zoons leerden op school alleen nog haar make-up zit perfect. En haar die we hen bieden’
Een patiënte van de mobiele kliniek van Medair met haar baby
man, die inmiddels een schooltje in voorbehoedsmiddelen, want ze het kamp heeft opgezet, loopt rond in willen niet zoveel kinderen krijgen,” een gestreken overhemd. Je vraagt je vertelt ze. Ze glimlacht en vervolgt: verbijsterd af hoe ze het klaarspelen. “De meesten luisteren graag naar Safia zet zich bovendien enthousiast wat ik te vertellen heb. En ik ben er in om de andere gezinnen in het heel trots op dat ik mijn mensen op kamp te helpen. Als vrijwilliger voor deze manier kan helpen.” Medair bezoekt ze vrouwen in hun “Je ziet veel verdriet, maar vaak is dit tent om hen te informeren over werk ook gewoon hartstikke leuk,” onder meer borstvoeding, hygiëne en zegt Joy Wright. “De mensen zijn zo inentingen. Dat is belangrijke dankbaar voor de zorg die we hen informatie, want veel kinderen zijn bieden. Ze zeggen vaak tegen me: de onder de IS-heerschappij niet dokters zijn zo aardig. Eigenlijk zou ingeënt en een uitbraak van mazelen ik graag veel meer voor ze willen in het kamp kan dodelijke doen, maar als het ons is gelukt om slachtoffers maken. Safia stelt meer aardig te zijn, dan is dat eigenlijk al belangrijke onderwerpen aan de orde heel veel.” tijdens haar gesprekken met de vrouwen in het kamp. “We praten De werkelijke naam van Amal bijvoorbeeld ook over Ibrahim is voor haar veiligheid niet gezinsplanning. Vrouwen stellen me genoemd maar wel bij de redactie vaak vragen over bekend. O
40 OPZIJ I NR. 6 I 2017 41
OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 41 24/05/2017 12:46 OPZIJ06-BW_p032_Irak.indd 40 24/05/2017 12:46 VAKVROUW CAROLINE PIETERMAAT DOOR LUCETTE MASCINI BEELD JULIE BLIK VAKVROUW CAROLINE PIETERMAAT
CAROLINE PIETERMAAT IN 144 WOORDEN
WERKT zestig uur in de week, maar met liefde. Wat er daardoor MOEILIJK MOMENT IN CARRIÈRE “Afscheid nemen van Caroline Pietermaat (39) is sinds 2013 directeur van jammer genoeg bij inschiet is tijd met vrienden doorbrengen. mijn voorganger: de oprichter van het Hofpleintheater, Louis Lemaire.” Hofpleintheater in Rotterdam, een creatief broednest voor VERDIENT zesduizend euro bruto per maand. Dat vindt kinderen en jongeren die iets willen met theater en toneel. Dat Pietermaat een goed salaris omdat ze kostwinner is en ze er PRESTATIE “Dat ik het Hofpleintheater een nieuwe fase in goed van kan leven. Maar het is niet de drijfveer voor deze baan. geloodst heb door de organisatie te verbouwen.” ‘iets’ is meer dan alleen een beetje uitproberen. Het theater geeft BETAALT daarvan de hypotheek van haar huis, vakanties, DROOM “Ik leef in het moment. Maar als ik droom, is dat altijd professionele voorstellingen die tegen betaling te zien zijn. telefoon, verzekering, eten en kleding voor haar dochters van over mijn kinderen of het Hofplein. Dat ons unieke theater niet drie en zes jaar. “En af en toe een goeie lipstick.” meer weg te denken is uit Nederland.” ls de ouders van Caroline Pietermaat haar een ding meegegeven hebben, dan is het wel dat ze wilden dat ze zich tot een onafhankelijke vrouw zou ontwikkelen. En CAROLINE PIETERMAAT dat is gelukt, anders valt niet te concluderen. AAfgelopen zomer haalde een productie die Pietermaat liet DIRECTEUR JEUGDTHEATER HOFPLEIN maken door de Vlaamse acteur en regisseur Gregory Caers muziekfestival Lowlands in Biddinghuizen. Een programmeur kwam langs, zag de voorstelling en wilde ‘Ik zoek aansluiting bij de hem laten opvoeren in een van de tenten. “Dat was ontzettend spannend”, zegt Pietermaat. “Je moet je tijdgeest, hoe jongeren voorstellen dat het een voorstelling is die Caers met de jongeren zelf - 14, 15 en 16 jaar - gemaakt heeft.” Het is een andere manier van theater maken dan die van haar van nu die beleven’ voorganger, de oprichter Louis Lemaire. “In zijn tijd speelden de kinderen vooral volgens uitgewerkte scripts van bestaande stukken zoals van Shakespeare en de bekende sprookjes zoals Assepoester en Sneeuwwitje. Dan zei een regisseur tegen de kinderen: ‘Nou moet je dit doen, en nou moet jij dat doen.’ Maar dat is niet meer van deze tijd, vindt Pietermaat. “Ik zoek aansluiting bij de tijdgeest, hoe jongeren van nu die beleven.” De voorstelling van Gregory Caers heet De Loop der Dingen en gaat over de relatie tussen oorzaak en gevolg. “Hij wilde iets met vluchtelingen doen, met dat thema. De acteurs bedachten zelf de bewegingen die ze maken. Samen met Caers maakten ze een vaste choreografie. Er is muziek tijdens de voorstelling, maar tekst wordt er niet in gesproken. Het resultaat is dat iedereen iets in de voorstelling ziet wat hem of haar aanspreekt. De een ziet er in hoe een stroom vluchtelingen tot stand komt, de ander iets anders.” Pietermaat is nu vier jaar directeur van het Hofpleintheater maar had daarvoor al een loopbaan van tien jaar bij deze werkgever achter de rug. Ze begon er een jaar nadat ze afstudeerde aan de Universiteit Utrecht in Theaterwetenschappen, een relatief theoretische studie met vakken als film- en televisiegeschiedenis. Pas in Florida, waar ze aan de universiteit in Gainesville een half jaar vakken volgde, kreeg ze de smaak van het theatervak echt te pakken. Ze kreeg er praktijkles, zoals in de techniek van de belichting van het toneel, en alles wat er bij het maken van een voorstelling komt kijken. Nadat ze afstudeerde
42 OPZIJ I NR. 6 I 2017 43
OPZIJ06-BW_p042_Vakvrouw.indd 42 24/05/2017 12:48 OPZIJ06-BW_p042_Vakvrouw.indd 43 24/05/2017 12:49 VAKVROUW CAROLINE PIETERMAAT VAKVROUW CAROLINE PIETERMAAT
verhuisde ze terug naar Rotterdam, waar ze opgegroeid is, voortdurend wat er speelde.” en solliciteerde ze naar een baan als productieassistent bij In 2013 was Lemaire zeventig jaar en brak voor hem na het Hofpleintheater. “Mijn eerste salaris was 1392 euro dertig jaar leiderschap de tijd aan om het stokje over te per maand bruto. Het was niet veel. Maar genoeg om de dragen. “Dat was niet makkelijk omdat Lemaire liever huur van te betalen.” Ze was er gelukkig mee maar voelde wilde blijven en er een strijd aan zijn vertrek vooraf al snel de ambitie om zelf ooit het stokje van de oprichter moest gaan.” Dat maakte het voor Pietermaat heel erg over te nemen. Op een dag kwamen er consultants langs pijnlijk. “Zijn echtgenote heeft me ooit aangenomen.” die de organisatie doorlichtten, vertelt ze. Daardoor zag ze Toen het zover was, en zij zelf directeur werd, gooide ze in wat er beter kon, in de bedrijfsvoering maar ook in de het roer drastisch om. Ze trok een ander type programmering. Sommige dingen had ze zelf ook gezien. theatermaker aan om die eigentijdse producties te “Ik dacht: ‘Hee, ik heb dus best wel een gezond verstand.’” maken waarvan ze ooit droomde, het pand was toe aan Tussen de programmering van Lemaire door kon ze hier een flinke verbouwing die onlangs afgerond is. en daar eigen ideeën verwezenlijken. Ondertussen Daarbovenop kwam afgelopen jaar de mededeling van de groeide ze door tot hoofd van het productiehuis en de gemeente Rotterdam dat ze een half miljoen euro aan acteerschool, en zorgde ze dat ze altijd dicht bij het vuur subsidie per jaar moest inleveren, hetgeen een gat in de zat. “Als er een vergadering was van de directie of de raad begroting sloeg. “Die korting was een hard besluit”, vindt van toezicht zei ik altijd: ‘zal ik notuleren?’ Zo wist ik Pietermaat, die zich zorgen maakt over het aantal ‘Als er een vergadering was van de directie of de raad van toezicht zei ik altijd
zal ik notuleren? Zo wist ik voortdurend kinderen dat bij Hofpleintheater kan blijven spelen. “Het Pietermaat voedt haar kinderen op in Rotterdam, ze heeft is niet zo dat we nu hetzelfde aanbod van lessen kunnen co-ouderschap met haar voormalige partner die in de wat er speelde’ volhouden als we de jaren daarvoor hebben gehad.” Ze buurt woont. Een van de dingen die haar baan haar biedt, heeft afgelopen maanden tien werknemers die in vaste naast het geluk dat ze beleeft door dit werk, is financiële dienst waren moeten ontslaan, ook dat doet pijn. onafhankelijkheid. “Het was ontzettend verdrietig dat we Kostuummakers, theatermakers, allemaal mensen die er niet uitkwamen, en zo voel ik het soms ook nog steeds. hun werk met hart en ziel doen. Maar het was ontzettend fijn dat ik in de omstandigheid Tegelijkertijd werpt de investering in eigen producties was om weg te kúnnen gaan.” vruchten af. Tijdens de dodenherdenking afgelopen Haar ouders hebben haar altijd gesteund en altijd geld maand gaf het Hofplein een voorstelling in het kader van gegeven toen ze nog een kind was zodat ze op feestjes de Nationale Jongerenherdenking, een evenement dat bijvoorbeeld zelf drankjes kon betalen. Haar moeder heeft Pietermaat samen met het Nieuwe Luxor Theater altijd gewerkt, tot haar 67ste als jurist. Een voorbeeld bedacht, naar aanleiding van reacties op De Loop der voor haar, maar ook voor haar dochters straks. Dingen. Ook om te weten hoe jongeren, voor wie de De liefde heeft haar opnieuw opgezocht, toevallig, tijdens Tweede Wereldoorlog een abstract fenomeen is, dit de werkbesprekingen die ze had met de toenmalig beleven. “Ze vragen zich af hóe ze moeten herdenken, wát wethouder Cultuur van Rotterdam, Adriaan Visser (D66). ze dan moeten herdenken.” Op deze manier krijgt de Dat was nog niet zo’n eenvoudige situatie, omdat Visser herdenking betekenis voor hen. “Het was te kort dag om als wethouder verantwoordelijk was voor de verdeling van de gemeenschappelijke beleving van de herdenking op het budget over de culturele instellingen van Rotterdam televisie uit te zenden. Maar het is de bedoeling dat dit waaronder het Hofpleintheater waarvan zij dus de volgend jaar wel gebeurt.” directeur is. Daardoor zou er sprake kunnen zijn van Zelf leert Pietermaat haar twee dochters ook om in belangenverstrengeling. Omdat de gemeenteraad dat niet contact te staan met de maatschappij. Ze legt hen wilde accepteren en er een hevige discussie over ontstond bijvoorbeeld uit waarom mensen vluchten en nam hen die de kranten haalde, moest Visser de cultuurportefeuille mee naar de voorstelling De Loop der Dingen. “De kleinste overdragen aan een ander. Zelf heeft Pietermaat zich vond het vooral leuk om na afloop door het tijdens de nooit zorgen gemaakt over haar baan vanwege haar relatie voorstelling gebruikte water op het podium te spetteren. met de wethouder. “Ik heb het meteen gemeld in onze Zij is nog te jong om te beseffen waar het over ging.” Maar directie. Ik zei: ‘Eh, ik heb trouwens nog een actueeltje. Ik haar dochter van zes stelde een paar weken geleden voor heb een relatie met Visser.’ Niemand reageerde geschokt. om een tasje met kleding te gaan brengen naar het In tegendeel, ze waren vooral blij. Een collega uit de asielzoekerscentrum in Beverwaard. “Dat zijn we toen directie zei tegen me: ‘Wat fijn voor je dat je weer liefde in gaan doen.” je leven hebt.’” O
44 OPZIJ I NR. 6 I 2017 45
OPZIJ06-BW_p042_Vakvrouw.indd 44 22/05/2017 11:16 OPZIJ06-BW_p042_Vakvrouw.indd 45 22/05/2017 11:16 INTERVIEW KARIN SLAUGHTER DOOR VIVIAN DE GIER BEELD MARC BRESTER INTERVIEW KARIN SLAUGHTER
Roadtripping met Karin Slaughter
Haar nieuwe boek is gebaseerd op de omgeving waar ze al jaren een schrijfhuis heeft: in de bossen vlak bij Blue Ridge in Georgia. OPZIJ stapte bij thriller- schrijfster Karin Slaughter in de BMW en ging op roadtrip.
46 OPZIJ I NR. 6 I 2017 47
OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 46 24/05/2017 12:51 OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 47 24/05/2017 12:51 INTERVIEW KARIN SLAUGHTER INTERVIEW KARIN SLAUGHTER
e vorige werd over de toonbank. En ons land heeft druk is hoog. “Er zitten vijfendertig kapotgeschoten.” een speciaal plekje in haar hart, uitgevers en vertalers op dit boek te Nonchalant wijst omdat het ’t eerste land was buiten wachten. Als ik mijn deadline niet Karin Slaughter de Verenigde Staten waar haar haal, zitten ook alle vertalers, naar het fraai boeken werden gepubliceerd. redacteuren en drukkers in de shit. ‘Hoe leuk ik het ook vind om over “Dgesneden, houten bord Twin Creeks, Vanwege de lengte van het boek – Er zijn zo veel mensen die nu op mij door haarzelf gemaakt. Het bord Goede dochter is een dikkerd – was rekenen, zo veel mensen hebben een Sara Linton en Will Trent te markeert het begin van de weg die Slaughter bang dat ze de deadline baan omdat ik deze boeken schrijf, en naar haar cabin leidt, en naar die van niet zou halen. Je zou misschien het geeft uitgeverijen de mogelijkheid het is goed om zo nu en haar vader, op een steenworp denken dat miljoenensucces een om nieuwe schrijvers een kans te schrijven, afstand. “Mijn vader zat in de lokale bepaalde rust geeft, maar het geven. Bovendien worden optredens politiek. Hij zette zich in voor het tegenovergestelde is het geval. De en auteursbezoeken al minimaal een dan een pauze te nemen’ versoepelen van het alcoholverbod. Dat werd hem niet door iedereen in dank afgenomen.” Welkom in de outskirts van Blue Ridge, Georgia, USA. Een staat vol angry white people die bij de presidentsverkiezingen Georgia rood kleurden. Een staat in de Biblebelt waar in de buitengebieden weliswaar weinig donkere mensen wonen, maar de afkeer van ‘anders’ en ‘buitenlands’ voelbaar is. Een groot verschil met Atlanta, de woonplaats van Karin Slaughter. Atlanta is zo multicultureel dat blanken er in de minderheid zijn, vertelt ze. De 46-jarige schrijfster, die vorige jaar trouwde met haar vriendin met wie ze al meer dan twintig jaar samen is, merkt in de stad weinig van homofobie of racisme. Maar op het platteland is dat anders. Blue Ridge Mountains – Get away completely! riep een billboard ons toe op weg hiernaartoe. Het schrijvershuis van Karin Slaughter is met gps en Google Earth niet terug te vinden. In haar eentje verblijft ze hier steeds een paar weken om haar thrillers te schrijven – zelfs haar katten Maggie en Grace mogen niet mee. Slaughter werkt het liefst in afzondering, uren achter elkaar in een stoel met laptop op schoot, zonder afleiding. De enige die ze in die weken zo nu en dan ziet, is haar vader. Slaughter is hier nu om de laatste hand te leggen aan haar nieuwe boek Goede dochter, dat als eerste in Nederland verschijnt, nog voor de Amerikaanse uitgave. De schrijfster is erg geliefd in ons land: van de wereldwijd 35 miljoen verkochte exemplaren gingen in Nederland alleen al zo’n vijf miljoen
48 49
OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 48 24/05/2017 12:51 OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 49 24/05/2017 12:51 INTERVIEW KARIN SLAUGHTER INTERVIEW KARIN SLAUGHTER
half jaar van tevoren gepland. Dus als hen te schrijven, het is goed om zo weer opgerakeld, als Charlie, die er geen boek is, is dat allemaal voor nu en dan een pauze te nemen.” Dit eveneens advocaat is geworden, niets. Dat is een grote nieuwe boek draait om een trauma geconfronteerd wordt met nieuw ‘Soms kwamen de mensen uit hun verantwoordelijkheid. Het gevoel dat het gezin Quinn uit elkaar rukt. geweld in Pikeville. Karin Slaughter van happy-go-lucky dat ik vroeger Rusty Quinn, zijn vrouw en hun twee modelleerde het stadje Pikeville naar huizen en stonden ze me aan te staren: had, is weg.” dochters Samantha en Charlotte Blue Ridge, de plek waar ze al vijftien Zulke dingen bant ze uit haar wonen in het plaatsje Pikeville, en jaar komt om te schrijven. Onder gedachten tijdens het schrijven – zijn net naar een andere woning meer de middelbare school, het wat doe jij hier?’ want dat is nog altijd wat ze het verhuisd, omdat hun vorige huis in plaatselijke politiebureau en het liefste doet. “Makkelijker wordt het brand is gestoken. Rusty is namelijk gerechtsgebouw komen in de roman schrijven nooit, maar bij Goede advocaat en in die hoedanigheid voor. Maar ook de mentaliteit en de dochter voelde ik me wel ongewoon verdedigt hij niet alleen daders maar dubbele moraal van de Biblebelt, Waarom ze zo agressief zijn? vertrouwen’ staat erop. Slaughter het daarover te hebben. Eén op de zeker van mijn zaak. Ik wist precies ook onschuldige zwarten. Dat zet waar evenveel kerken zijn als Burger Vermoedelijk omdat hier veel drugs grinnikt. “Een paar jaar terug was er vijf vrouwen in Amerika wordt waar het heen moest. Ondanks het geregeld kwaad bloed bij zijn King’s en Taco Bell’s, en – crystal meth – worden hier een enorm schandaal, toen de tijdens haar leven verkracht, op feit dat het verhaal zo lang was, buurtbewoners, met soms naastenliefde vooral beperkt blijft geproduceerd, en moonshine, politie een crematorium jaarbasis betreft dat een kwart hoefde er niets te worden geschrapt. gewelddadige gevolgen. Het gezin tot de eigen gelederen. zelfgestookte alcohol. Het was ontmaskerde waar honderden miljoen mensen. Moord is een van de Alles werkte.” Quinn heeft nog maar net de tamelijk bizar: op elk moment van de lichamen lagen opgeslagen. Het bleek vijf meest voorkomende ‘nieuwe’ woning betrokken, als ze In haar BMW met Hillary Clinton- dag kon je meth of moonshine kopen, dat ze die lijken niet verbrandden – doodsoorzaken onder vrouwen. “En Goede dochter is een zogeheten opnieuw worden aangevallen. Sam sticker op de bumper rijden we door maar tot een paar jaar terug geen terwijl ze daar veel geld voor vroegen als je zwanger bent, is het zelfs standalone, een thriller buiten en Charlie zijn getuige van de moord het buitengebied, dat arm is en normale alcoholische dranken. Dat – maar in kofferbakken stopten of in doodsoorzaak nummer één,” stelt Slaughters gebruikelijke series met op hun moeder, en ook Sam ontsnapt vijandig. “Soms kwamen de mensen kon wel in Tennessee, en dat is maar het bos dumpten. Dat veroorzaakte Slaughter nuchter vast. “Zwangere patholoog-anatoom Sara Linton of ternauwernood aan de dood. Deze uit hun huizen en stonden ze me aan vijf minuten rijden. Dus wat enorme achterdocht ten opzichte van vrouwen sterven omdat hun partner politieman Will Trent in de hoofdrol. traumatische gebeurtenissen te staren: wat doe jij hier? Of er gebeurde er in het weekend: mensen begrafenisondernemers en de baby niet wil.” “Hoe leuk ik het ook vind om over worden bijna drie decennia later kwam een stel honden op me af. reden naar de drive-thru slijterij op crematoria. Dus vandaar dat ze hier Ook de politieagenten in haar crime de grens – je hoefde niet eens je auto reclame maken met de slogan dat je novels zijn lang niet altijd uit –, ze kochten alcohol en er zeker van kunt zijn dat je dierbare rechtschapen. Slaughter vertelt over begonnen meteen met drinken. Op daadwerkelijk wordt gecremeerd.” de zogeheten Oath Keepers, agenten de weg terug gebeurden altijd Onderweg komen we langs tientallen en militairen die Amerika willen ongelukken op de snelweg.” billboards. Van de Epworth houden ‘zoals het was’ en hun eigen Het is een soort ‘not-in-my-backyard- Methodist Church, de First Baptist invulling geven aan de grondwet. kinda-thing’, zegt ze. “En helemaal Church, de Cherry Log Christian “Toen Trump tot president gekozen ongelijk hadden ze daarin niet. Vanaf Church. Jezus redt en de Elijah werd, zei een grenscontrole-agent het moment dat alcohol werd Seventh Day Church onderwijst Gods bijvoorbeeld: ‘Nu kunnen we gelegaliseerd – al blijft het op zondag kinderen. If God seems far away, eindelijk gewoon ons werk doen.’ Hij verboden – kwamen steeds meer guess who’s moved? Ze vormen een begreep niet dat hij verplicht is de mensen uit Atlanta hiernaartoe. Er wrang contrast met de armoede die grondwet te volgen, waarin is kwamen meer restaurants, er sommige van de vervallen trailers vastgelegd dat je niet maar ontstond een homogemeenschap, er verraden, zoals een met willekeurig mensen mag deporteren kwamen meer zwarte mensen en vuilniszakken afgedekt bouwval. en opsporen. Het is nogal Mexicanen en rijke inwoners van “Daar woont dus een gezin, hè,” wijst beangstigend als mensen in zulke Atlanta die hier een buitenhuis Slaughter. “Als ik langs deze trailer posities eigen rechter gaan spelen.” kochten. De homogene gemeenschap rijd, word ik altijd een beetje treurig, En dan is er nog de tienprocentregel, die het altijd was, veranderde. Dat zeker in de winter. Soms speelt er een vertelt ze. Uit onderzoek is gebleken levert een tweestrijd op. Want de klein kindje in het gras. Zo nu en dan dat als tien procent van de agenten mensen hier willen niet dat hun worden mensen uit hun stacaravan die het voor het zeggen hebben manier van leven verandert, maar ze gezet. Dan gooit de sheriff gewoon al corrupt is, de rest van het corps ook willen wél het geld dat het oplevert.” hun bezittingen op straat.” corrupt is. Dat is groepsgedrag: het We passeren een huis waar met een alfamannetje is de leider. “We spuitbus goat op gesprayd is. Het De thrillers van Karin Slaughter hebben in dit land heel goede maar staat er nu al drie jaar, vertelt worden niet alleen gekenmerkt door ook heel slechte en gewelddadige Slaughter. “Ik stel me zo voor dat het veel gewelddadige en lugubere politieteams. De inconsistenties in jochie dat daar woont een goede details, maar ook door de onze wetten, bijvoorbeeld als het football-speler is en dat zijn bijnaam maatschappelijke problemen die ze gaat om wapens of huiselijk geweld, ‘Goat’ is. Iemand vond het grappig erin aankaart: racisme, armoede, werken zulke dingen in de hand. Ik om dat op de deur te spuiten.” Even sociale ongelijkheid en met name heb politierechercheurs ontmoet die verderop staat een bord van een geweld tegen vrouwen. Slaughter al twintig jaar in het vak zaten en crematorium. ‘Cremeren met beschouwt het bijna als een plicht om doodleuk zeiden: ‘Ik heb nog nooit
50 OPZIJ I NR. 6 I 2017 51
OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 50 22/05/2017 11:17 OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 51 22/05/2017 11:17 INTERVIEW KARIN SLAUGHTER INTERVIEW KARIN SLAUGHTER
een verkrachtingszaak onderzocht werkgevers gedekt. Wat ze denk ik schoolschietpartijen vinden plaats in waarin de vrouw ook daadwerkelijk eigenlijk bedoelt, is dat ze alleen wil buitengebieden zoals deze, met veel verkracht bleek te zijn. ’Hoe is dat betalen voor witte mensen zoals zij.” witte kinderen en wapens. Dit is statistisch gezien mogelijk? Zij We komen langs de basisschool van typisch zo’n school waar dat zou geloven dat zo’n vrouw seks met een Fannin County. “Vind je niet dat het kunnen gebeuren, met al die man heeft gehad en uit spijt hem eruitziet als een fabriek?” Op een verschillende ingangen, zo veel vervolgens van dwang beschuldigt.” school als deze, vertelt ze, maakt plekken waar iemand naar binnen KARIN SLAUGHTER IN 90 WOORDEN honderd procent van de leerlingen kan gaan en kan beginnen met “Ik hoop dat jullie deze paar dagen gebruik van het gesubsidieerde schieten. Elke ingang wordt in de een wat positiever beeld van Amerika lunch-systeem. “Elk kind komt uit gaten gehouden.” Anders dan soms Karin Slaughter (1971) groeide op in het plaatsje Jonesboro in (2006). Inmiddels heeft ze achttien thrillers op haar naam krijgen,” zegt de vrouw van het hotel een dermate arm gezin dat ze een in het werkelijke leven het geval is, de staat Georgia, en woont in Atlanta. Ze debuteerde in 2001 staan. Wereldwijd zijn er van haar boeken 35 miljoen de volgende ochtend tegen ons. Ze gratis ontbijt en lunch krijgen op kunnen spannende boeken inzicht met de thriller Nachtschade, het eerste deel van de zes delen exemplaren verkocht, waarvan tussen de vier en vijf miljoen in heet naar de staat waarin ze woont: school. Voor veel kinderen is dat de bieden in hoe en waarom een dader in de Grant County-reeks. Deze reeks liet ze samengaan met Nederland - het eerste land waar haar werk werd Georgia. Ze glimlacht. “We zijn niet enige warme maaltijd die ze krijgen tot zijn daden is gekomen. de serie over politieman Will Trent, die begon met Triptiek gepubliceerd. zo idioot als je op het nieuws ziet op een dag, in het weekend is er hoor, er wonen hier niet alléén maar gewoon niets. Maar de mensen hier gekken. Gelukkig is er al eentje weg.” beschouwen dat niet als een dienst Na een NBC-uitzending de avond van de overheid. In hun ogen zijn het ervoor waarin de FBI bekendmaakte de anderen die profijt trekken van de president Trump te onderzoeken op overheid, lees: zwarte mensen en ongeoorloofde contacten met latino’s. Die zijn lui, willen niet Rusland, duurt het even voordat het werken, trekken alleen maar kwartje valt: ze heeft het over Barack uitkering, zeggen ze. Terwijl het juist Obama. Godzijdank is die van het de zwarte mensen en latino’s zijn die toneel verdwenen, zegt ze. “Neem bij het plaatselijke appelbedrijf nou die Obamacare –veel te duur. Ik Mercier’s Orchard de appels staan te zorg voor mezelf, dat heb ik al mijn plukken, werk waar de blanke hele leven gedaan.” Dat Trump bewoners zich te goed voor voelen. tamelijk vrouwonvriendelijke En omdat ze geen donder uitvoeren, opmerkingen heeft gemaakt, krijgen ze zelf aan het einde van het wimpelt ze weg. “Hij maakte gewoon jaar belasting terug.” een slechte grap,” zegt ze Fannin County High School, de vergoelijkend, “ik ben daar niet door middelbare school, ziet er eveneens beledigd. Je denkt toch niet dat ik op uit als een fabriek. Er gaan zo’n hem zou stemmen als hij écht tweeduizend scholieren naartoe, en vrouwonvriendelijk zou zijn?” De ze komen uit de hele provincie. Karin nieuwe president probeert Slaughter lacht. “Ik was eens in tenminste iets tegen al die Denemarken voor een vluchtelingen te doen, vervolgt ze, en thrillerfestival, het werd gehouden in hij is geen politicus zoals al die een oude leegstaande gevangenis. Ik figuren in de Senaat, die daar al hun dacht eerst dat het een school was. hele leven zitten. Na wat ze gelezen ‘Nee, dit is een gevangenis,’ zeiden ze heeft over ‘het complot achter 9/11’ tegen me, ‘kijk maar, het heeft hoef je haar niets meer te vertellen. prikkeldraad en een omheining.’ “Ik vertrouw die mensen niet. Maar dat hebben de middelbare Politici zitten er alleen maar voor scholen in Georgia ook.” Fannin hun eigen hachje.” County High School is typisch zo’n “Ik denk dat ze liegt,” reageert Karin school waar een school shooting zou Slaughter op het verhaal van de kunnen plaatsvinden, zoals in Goede hoteleigenaresse over Obamacare, dochter het geval is. Voor de terwijl ze haar auto de bocht om hoofdingang van de school staat de stuurt. “Als ze zo weinig verdient dat hele dag een politieagent. Karin ze het niet kan betalen, zijn er allerlei Slaughter wijst naar de man in subsidies. En maar drie procent van uniform, vlak bij de politiewagen met de Amerikanen maakt gebruik van sheriff erop. “Die is er elke dag, de Obamacare, de rest wordt door hele dag. Veel van zulke
52 OPZIJ I NR. 6 I 2017 53
OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 52 24/05/2017 12:51 OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 53 24/05/2017 12:51 INTERVIEW KARIN SLAUGHTER
Dat maakt thrillers ook een aantrekkelijk genre voor lezers, denkt ze. “Voor politieagenten is het ‘Zelfs als ik iets vrolijkers heel frustrerend dat ze vaak precies weten wie een misdaad heeft schrijf, vinden anderen gepleegd, maar het niet kunnen bewijzen in de rechtszaal, waardoor de dader vrijuit gaat. In boeken is er het meestal nogal zwart- wél een oplossing, wél een bepaalde logica en worden de bad guys gallig. Lezers vonden gestraft. Dat geeft een gevoel van veiligheid.” Maar als er al zo veel ellende is in de echte wereld, waarom Onbegrepen bijvoorbeeld wil ze dan eigenlijk zo graag nog uren per dag doorbrengen in een nogal donker en zelfgeschapen duister universum? “Geen idee, maar die drang is Ik vond het onherroepelijk. Ik heb het grote gewelddadig. geluk dat mensen mijn werk waarderen, maar ook als niemand zelf juist heel erg grappig het zou willen lezen, zou ik schrijven.” We vragen haar of ze nooit de behoefte voelt te schrijven over een wat vrolijkere werkelijkheid. Ze lacht. “Zelfs als ik iets vrolijkers schrijf, vinden anderen het meestal nogal zwartgallig. Lezers vonden Onbegrepen, het geschenkboekje voor de Maand van het Spannende Boek, bijvoorbeeld nogal donker en gewelddadig. Ik vond het zelf juist heel erg grappig.” O REN VOOR HET LEVEN EN TEGEN KANKER
Meld je aan op De nieuwste thriller oede dochter verschijnt op 13 juni bij arperCollins. teamkwf.nl 5 OPZIJ I NR. 6 I 2017 55
OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 54 22/05/2017 11:18 OPZIJ06-BW_p046_Karin Slaughter.indd 55 22/05/2017 11:17 VROUWEN IN DE WETENSCHAP DOOR ERZSÓ ALFÖLDY BEELD JULIE BLIK VROUWEN IN DE WETENSCHAP
Een vader laten VADEREN
Renske Keizer (33) pendelt wekelijks heen en weer tussen Rotterdam en Amsterdam. Aan de Erasmus Universiteit is ze universitair hoofddocent Familiesociologie en aan de UvA is ze hoogleraar Vaderschap én bijzonder hoogleraar Pedagogiek. OPZIJ praat, ruim honderd jaar nadat de eerste officiële Vaderdag werd gevierd, met haar over de invloed van vaders op de rol van hun kind, vaderschapsverlof en luizenmoeders.
56 OPZIJ I NR. 6 I 2017 57
OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 56 24/05/2017 12:53 OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 57 24/05/2017 12:54 VROUWEN IN DE WETENSCHAP VROUWEN IN DE WETENSCHAP
aar komt je fascinatie voor vaderschap In een interview in naar aanleiding van de vandaan? instelling van de leerstoel sprak de initiatiefnemer over “Sorry, ik was een beetje een snelle een hij als de ideale kandidaat. Maar j j bent het leerling. Ik kwam op mijn zeventiende ‘Uit mijn uiteindelijk geworden. WERK van de middelbare school, studeerde in “Ik had vernomen dat er meerdere kandidaten voor de Wdrieënhalf jaar af en was twintig toen ik klaar was met onderzoek bleek functie waren. Naar ik heb begrepen allemaal mannen. mijn studie. Maar ik wilde nog zoveel weten. Ik zag een Nu was de leeropdracht geformuleerd als onderzoek naar vacature voorbijkomen waarin een promovendus werd de unieke rol van vaders . Maar als je vervolgens als man AAN DE gezocht voor een onderzoek naar kinderloosheid. Dat dat de invloed van gaat pleiten voor een uitgebreider vaderschapsverlof, zou sprak mij wel aan. Toen ik werd aangenomen ging ik me je al snel verwijten kunnen krijgen als: ja, die preekt voor inlezen. En wat bleek? Bijna al die studies waren kinderloosheid op eigen parochie. Bovendien kan het, zeker in een land als gebaseerd op vrouwen. Met een kleine kanttekening dat Nederland, waar wij vrij traditionele opvattingen hebben WINKEL het voor mannen niet zo ingrijpend was. Want wat hen ten aanzien van ouderschap, heel verfrissend zijn om ook DE ENDER AP IN DE vooral zou interesseren was wat ze op het werkvlak mannen net zo eens te kunnen zeggen: Moeders, geef die mannen nou deden. Dan ben ik zo eigenwijs om te denken: Hoezo? Is toch de ruimte om te vaderen . (lacht) Maar ik ga er ACADE ISCHE WERELD dat wel zo? Ik ben daarom vooral gaan kijken naar substantieel is als vanuit dat ik uiteindelijk op mijn kwaliteiten ben mannen. Wat doet kinderloosheid met ze? Uit mijn geselecteerd.” DOOR onderzoek bleek dat de invloed van kinderloosheid op mannen net zo substantieel is als die op vrouwen. Anders, die op vrouwen. un je alvast een tip van de sluier oplichten hoe uniek maar niet minder heftig.” is de rol van de biologische vader? Anders, maar niet “Het is nog te vroeg om allerlei conclusies te trekken. Het In hoeverre speelt je eigen voorgeschiedenis een rol lastige van mijn bijzonder hoogleraarschap is dat het N bij je interesse in dit onderwerp? maar één dag in de week is. Wat ik tot nu toe gedaan heb is W “Ik ben zonder mijn biologische vader opgegroeid. Ik minder heftig’ met name vanuit die interdisciplinaire kijk U U denk ook dat dat onbewust heeft meegespeeld, dat ik onderzoeksvoorstellen schrijven. Ik heb momenteel wilde weten wat ik gemist heb. Ik heb ook – bewust of aanvragen lopen voor een VIDI subsidie E onbewust – altijd vriendjes gehad die uit een stabiel gezin (stimuleringsbeurs voor onderzoekers die ma imaal acht kwamen. En toen ik een keer een belangrijke lezing moest jaar geleden zijn gepromoveerd, met een daaraan geven zat mijn schoonvader opeens in de zaal. Hij wilde verbonden geldbedrag van ma imaal . euro EA) er gewoon zijn voor mij. Overigens heb ik ook goed en voor een E Starting rant (Europese subsidie voor N contact met mijn stiefvader.” onderzoekers met ervaring tussen twee en zeven jaar na promotie, met een ma imumbedrag van , miljoen euro V Maar dan nu. Vaderschap als studieobject. EA). Daarmee hoop ik geld binnen te halen om mijn “Het was een collega die mij op die vacature voor die eigen groep samen te kunnen stellen, om mij te helpen leerstoel Vaderschap attendeerde. Ik deed al onderzoek met het uitvoeren van het onderzoek. naar vaderschap: wat doet het met het leven van “Wat in ieder geval duidelijk is op grond van eerdere mannen? Het was dus een logische stap om me nu te onderzoeken, is dat de aanwezigheid van de vader O richten op de vraag: wat doet vaderschap dan met positief samenhangt met de ontwikkeling van het kind. Ik kinderen? Maar toen ik me in de rol van ouders op de moet daarbij heel zorgvuldig formuleren. Ik kan namelijk N ontwikkeling van het kind ging verdiepen, kwam ik niet zeggen dát het effect heeft. Waarom niet? Veel N W opnieuw alleen maar literatuur tegen waarin het ging onderzoek op dit gebied is cross sectioneel (onderzoek N W over de moeders: wat voor een invloed hebben zij op de waarbij observatie plaats vindt zonder ingrijpen van ontwikkeling van het kind? Daarnaast merkte ik dat het buitenaf EA). Het is dus moeilijk om aan te geven f die N W perspectief vanuit de pedagogiek en de ontwikkeling het effect van de betrokkenheid van de ontwikkelingspsychologie erg verschilde van het vader is. Vaders die erg betrokken zijn bij de opvoeding O sociologische perspectief. Ik heb tijdens mijn studie zijn immers overwegend hoogopgeleide mannen. Met een Algemene Sociale Wetenschappen, en later ook tijdens goed inkomen en veelal een stabiele relatie met de B mijn promotieonderzoek aan het Nederlands moeder van hun kinderen. actoren die allemaal samenhangen met de ontwikkeling van het kind. een interdisciplinair perspectief naar vraagstukken te Een ander lastig punt om sterke uitspraken te doen over kijken.Interdisciplinair En toen ik Demografisch al die pedagogische Instituut, literatuur geleerd las, vanuit dacht het belang van vaders is dat in Nederland, net als in E ik: volgens mij is die kruisbestuiving tussen pedagogiek andere westerse landen, de vader wordt gezien als de L N V en sociologie het meest interessant. Daarbij kun je echt secundaire ouder. eker in de zin van tijdbesteding. o is LV N tot nieuwe inzichten komen. Dat heb ik in mijn er een belangrijk onderzoek gedaan naar de R sollicitatiegesprek ook geventileerd en hoe ik dacht de taalontwikkeling van kinderen. Maar ook daarbij zie je I wetenschap daarmee verder te kunnen helpen. (lacht) En twee kampen. Het ene, theoretische, kamp zegt: moeders de rest is geschiedenis.” zijn een soort veilige haven en bieden bescherming,
58 5
OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 58 22/05/2017 11:18 OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 59 22/05/2017 11:18 VROUWEN IN DE WETENSCHAP VROUWEN IN DE WETENSCHAP
terwijl vaders zorgen voor het bootje om ermee uit te homo-vaders, stief- en samengestelde gezinnen? deden dan kinderen van wie de ouders bij elkaar waren. D varen. Uit dat onderzoek blijkt dat vaders op een andere “Die onderzoeken beginnen te komen. Het interessante Die onderzoekers spraken in termen van die fatherless manier tegen hun kinderen praten. Zij gebruiken meer aan onderzoek onder homo-vaders is dat het geslacht van families’. Met andere woorden: het ontbreken van vaders nieuwe, ingewikkelde woorden en zinsconstructies, meer de ouders hetzelfde is, maar de genderrollen vaak is slecht . Maar het impliceerde ook dat als die vader er N gebiedende wijs. Je zou daar de conclusie aan kunnen verschillen. Daardoor kun je explicieter toetsen of het het wel is, dat dat blijkbaar een positief effect heeft. Die verbinden dat zij die kinderen beter willen voorbereiden geslacht of de genderrol is dat samenhangt met specifieke conclusie heeft veel onderzoek gestimuleerd. Maar wat op de taal van de buitenwereld. Maar er is ook een ander gedragingen en invloeden van de vader. Helaas daarbij vaak over het hoofd werd gezien is dat een kamp dat zegt: dat gebeurt niet bewust. Vaders ontbreken de gegevens over zulke vaders nog op grote echtscheiding niet zomaar een losse gebeurtenis is, maar spenderen gewoon minder tijd met hun kinderen, schaal. Maar maatschappelijke ontwikkelingen gaan door. samenhangt met allerlei factoren zoals een slechte relatie waardoor ze minder op de hoogte zijn van het echte Het duurt alleen even voordat die worden getoetst. tussen de ouders. Het komt ook vaker voor bij lager taalniveau van hun kind. opgeleiden, met een lager inkomensniveau. actoren die “Wat wij in ieder geval zien is dat vaders op een andere En hoe zit het met de kinderen van alleenstaande allemaal samenhangen met de ontwikkeling van het kind. manier tegen hun kinderen praten, en dat dat een moeders, zoals Bommoeders? Maar in het begin zijn veel effecten toegeschreven aan het positieve bijdrage levert aan zowel de taalontwikkeling “Daarvoor moet ik even een stapje terugdoen. De ontbreken van de vader. Andersom werd ten aanzien van als de cognitieve ontwikkeling van het kind. Maar ligt dat vaderschapsliteratuur heeft vooral in Amerika sinds de ommoeders als argument aangevoerd: het gaat toch nou aan het sekseverschil? Of aan het feit dat die vader de jaren vijftig en zestig een enorme vlucht genomen, in een hartstikke goed met die kinderen? Maar deze moeders secundaire opvoeder is? Voor die onderliggende tijd dat het scheidingspercentage ging stijgen. Er zijn vaak hoogopgeleide vrouwen, die heel bewust voor mechanismes is meer onderzoek nodig, een grotere groeiden opeens veel kinderen op zonder vader. Men die kinderen hebben gekozen waarbij er sprake is van reikwijdte in de rol die de ouders vervullen.” ging toen simpelweg vergelijken. Hoe gaat het nu met welvaart, veel sociaal en cultureel kapitaal en een groot kinderen uit intacte gezinnen? En hoe gaat het met netwerk, met andere, ook mannelijke, rolmodellen.” Speaking of. Hoe zit het met kinderen uit niet- kinderen uit gescheiden gezinnen? Daaruit bleek dat traditionele samenlevingsvormen, zoals duomoeders, kinderen van gescheiden ouders het veel minder goed Hoe elangri k zi n vaders voor ongens? “ k ben wetenschaper, dus ik blijf heel voorzichtig o e aa e formuleren. Maar zeker in het begin werd in onderzoeken gekeken naar het effect op jongens. Uit de socialisatie- en oog e a en sociale leertheorie was het idee dat de vader vooral een rolmodel is voor zijn zoon. n veel onderzoek werd ook aangetoond dat het ontbreken van een vader effect heeft e an op het gedrag van jongens: probleemgedrag en agressie. Wat ook wel vaker voorkomt bij jongens dan bij meisjes.”
En voor meis es? “ as later werd in wetenschappelijke studies gekeken naar het effect van het ontbreken van vaders op dochters. En daaruit blijkt dat een vader ook een rolmodel voor meisjes is, zoals bij de partnerkeuze. Je ziet ook dat vaders, zeker bij adolescente dochters, een belangrijke rol spelen ten aanzien van hun eigenwaarde. Zij geven hun dochters meer zelfvertrouwen, zeker in een periode D onder invloed van hun peer group. enslotte de taakverdeling.waarin hun zel�beeld Vaders al die behoorlijk meer zorgtaken onder druk voor staat hun rekening nemen, geven het voorbeeld door zowel aan hun zonen als hun dochters. Jongens met een vader die meer doet in het gezin, doen dat later ook zelf, terwijl hun dochters meer participeren op de arbeidsmarkt. De NV invloed van vaders op dochters blijkt dus anders dan op R zonen, maar zeker niet minder belangrijk. Met een V W uitroepteken ” D W ol atronen zi n die ge orteld e term a adag N ook zoiets enneli k zi n alle andere dagen van de eek gereserveerd voor moeders elfs a ima s hi nt luizenmoeder te zi n ge eest aar kun e het e voorstellen illem- le ander als luizenvader ? U U Overblijfmoeders gezocht . ussen haakjes staat er dan “Ja, ik geef ook altijd het voorbeeld van die pam�letten:
60 6 0 6
OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 60 22/05/2017 11:18 OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 61 22/05/2017 11:18 VROUWEN IN DE WETENSCHAP VROUWEN IN DE WETENSCHAP
nog net: ‘M/V’. Maar dan denk ik: waaróm ‘moeders’? Het Zweden recentelijk een mooie studie naar gedaan. illustreert hoe in Nederland over de rolverdeling tussen Daaruit blijkt dat voor iedere maand dat vaders verlof ‘Er moet een cultuur- E mannen en vrouwen wordt gedacht. Nederland is een opnemen, het inkomen van vrouwen met zeven procent modern, westers land, maar op dat vlak nog aardig stijgt! traditioneel. Als mijn man met ons jongste kind op het Mijn lezing ging over de rol van de vader in de omslag komen. En consultatiebureau komt, wordt hem steevast gevraagd: N ‘Oh, was uw vrouw verhinderd?’” van de vader in het doorgeven van sociale ongelijkheid. die komt er alleen als O Danontwikkeling zit je opeens van naasthet kind, de minister en meer vanspecifiek Malta over en de de rol W Wat werkt wel om mannen meer bij de opvoeding te vicevoorzitter van de Europese Commissie. Het mooie is: betrekken? De bekende financiële prikkel? Langer op zo’n moment word je echt gehoord. Dat vind ik ook de overheid zegt: wij vaderschapsverlof? echt belangrijk: dat je als wetenschapper niet alleen E “Het is krankzinnig dat de EU al sinds 2010 bezig is om artikelen publiceert in prestigieuze wetenschappelijke vinden de rol van de twee weken betaald ouderschapsverlof er doorheen te tijdschriften, maar dat je ook iets dóet met die kennis.“ krijgen, terwijl de VVD het voorstel om de huidige E Nederlandse regeling van twee naar vijf dagen uit te Op 18 juni is het Vaderdag. Is dit aanleiding tot vader zo belangrijk, breiden steevast torpedeert. Aan die oproep van de discussie over de rol van vaders? Of vooral een Europese Commissie hebben inmiddels alle verkoopinstrument voor de retail? NV Scandinavische landen, Duitsland, maar ook landen als “Het is vooral een commercieel ding, ja. Al word ik rond Portugal en Spanje, gehoor gegeven. Het gaat mij niet om deze tijd van het jaar (lacht) bedolven onder telefoontjes hoeveel dagen het precies zouden moeten zijn, maar het van journalisten, zeker nu met die discussie rondom is belangrijk dat de overheid een signaal afgeeft. Er moet vaderschapsverlof.” O D een cultuuromslag komen. En die komt er alleen als de overheid zegt: wij vinden de rol van de vader zo belangrijk, dat wij vaders het recht geven om - betaald - E verlof op te nemen.” N Betaald, zeg je nadrukkelijk. “Als je het niet betaald doet, zorg je ervoor dat alleen maar hoogopgeleide vaders, met name in de overheidssector, ouderschapsverlof opnemen. Daar is het niet alleen al redelijk goed betaald, maar ook beter E geaccepteerd. Wat je vervolgens ziet is dat de kloof, die is ingezet tussen kinderen van hoogopgeleide en O laagopgeleide vaders, alleen maar groter wordt. In Scandinavische landen zijn ze daar al sinds de jaren O zestig mee bezig. Daar hebben ze in de loop der jaren aan allerlei knoppen zitten draaien om te zien wat werkt en wat niet. Wat je daar ziet is dat zodra een ‘daddy quota’ is ingesteld, betaald - vaak zelfs voor negentig procent - en I E exclusief bedoeld voor de vader, dat vaders verlof opnemen. Wel een hele maand. Als je alleen maar zegt: we geven een pakketje verlof en wij laten het verder aan de ouders over om te regelen wie dat opneemt, resulteert dat meestal in een meer traditionele rolverdeling. Vaderschapsverlof zou in Nederland daarom niet per CAO geregeld moeten worden, maar bij wet. Voor iedereen gelijk dus.” Daar maak je je ook sterk voor. “Ja. Ik ben onlangs uitgenodigd om als keynote speaker op de ‘Annual Convention on Inclusive Growth’ van de W Europese Commissie op te treden. Die gaat over welvaartsgroei en het terugdringen van sociale ongelijkheid. Dus ook: wat kun je er aan doen om de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen te vergroten. Want het is ondertussen bekend dat als vaders meer thuis zijn, vrouwen meer buitenshuis gaan werken. Daar is in O
62 6 2 6
OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 62 24/05/2017 12:54 OPZIJ06-BW_p056_Vrouwen in de Wetenschap.indd 63 24/05/2017 12:54 DOOR MARTINE DE VENTE COLUMN FINANCE
Vrouwen doen het als ondernemers wel beter, maar hebben vaak niet scherp waar ze heen willen. EY helpt vrouwen groter te denken en meer onverschrokken te zijn. Karin Loohuis en Angélique Heemels vertellen hoe. Vagisan VochtCrème bij vaginale droogheid
Probeer het nu! Think BIG, be bold
et duurt nog wel bedrijven in de VS die een omzet helpen uit die schulp te kruipen en die even voor de maken van meer dan een miljoen, stip op de horizon duidelijker te maken. zogenaamde heeft een vrouw aan de top. Over hoe Think big, be bold, is het thema. gender gap is dat komt, stelt Heemels: “De neiging “Vrouwen onderschatten vaak hun gesloten, is er vaak om alles in eigen hand te potentie. Soms moet je ze echt over de namelijk zo’n willen houden. Ze blijven bijvoorbeeld streep trekken en vertellen dat ze het 170 jaar volgens te veel in de operatie zitten. Voor een echt kunnen”, aldus Heemels. een berekening volgende stap moet je dat juist Een van de hulpmiddelen daarvoor is van het World Economic Forum. EY loslaten.” Daarbij hebben vrouwen een mentorprogramma voor vrouwelijke Hwil eraan bijdragen dat proces iets te volgens het EY-duo de neiging ondernemers uit de EU. De mentoren www.vagisan.nl versnellen, zo stellen Angélique minder doelgericht te zijn. Loohuis: zijn zowel mannen als vrouwen en het Heemels en Karin Loohuis van de “Dat zie je bijvoorbeeld vaak bij onderlinge netwerk tussen de consultancyfirma. “Natuurlijk geloven internationalisering. Een man zegt bij internationale vrouwelijke ondernemers we in een betere wereld. Maar voor wijze van spreken gewoon sneller dat is misschien nog wel waardevoller. ons is het ook eigenbelang”, zegt hij binnen drie jaar in tien landen wil Daarnaast heeft EY andere middelen Nu ook in Nederland Loohuis. Bedrijven met vrouwen aan zitten. Bij vrouwen is zo’n stip op de om vrouwelijke ondernemers verder te de top doen het namelijk beter en dat horizon vaak onduidelijker.” En bij het helpen, zoals een strategische sessie ondersteunt EY met speciale aantrekken van externe financiers waarin aan de hand van een programma’s. blijken vrouwen voorzichtiger te zijn interactieve tool prioriteiten en acties Vrouwen beginnen en masse dan mannen. “Ze denken dan vaak kunnen worden geformuleerd voor bedrijven, in de VS zelfs anderhalf aan de bank en eigen geld. Wij verdere groei. Tenslotte, ook belangrijk: keer zo vaak als mannen en ze doen kunnen ook helpen het netwerk te “Werken aan je publieke profiel”, zegt het dus vaak ook beter. Maar bij het vergroten en bij het vinden van Loohuis. En niet alleen voor jezelf, want: KOAG/KAG – nr. 4365-0417-0614 – nr. KOAG/KAG Medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing. 4365-0417-0614 – nr. KOAG/KAG opschalen halen mannen de vrouwen financiering.” “Wat vrouwen vooral ook nodig hebben, in. Slechts twee procent van de EY wil vrouwelijke entrepreneurs zijn vrouwelijke rolmodellen.” O
64 OPZIJ I NR. 6 I 2017 65
OPZIJ06-BW_p064_ColumnVagisan_FC_Opzij_215x285_ISOCV2-300_2017-05-23.indd Finance.indd 64 1 22/05/201711.05.17 16:1111:19 OPZIJ06-BW_p064_Column Finance.indd 65 22/05/2017 11:19 VOEDINGSWETENSCHAP DOOR ASTRID POSTMA-SMEETS ILLUSTRATIES CLAUDI KESSELS VOEDINGSWETENSCHAP
TYPEN ONDERZOEK & BEWIJSKRACHT EXPERIMENTEEL ONDERZOEK Om te begrijpen hoe wetenschappelijke consensus nu tot (INTERVENTIE-STUDIES) SPOEDCURSUS stand komt, is het belangrijk om iets meer over Wetenschappers maak je dolgelukkig met meta-analyses veelgebruikte typen onderzoek te weten te komen. Want en systematische reviews die grotendeels bestaan uit niet uit alle typen onderzoek zijn even harde conclusies te experimenteel onderzoek. Experimenteel onderzoek van trekken. Bewijskracht is een term die aangeeft hoe sterk goede kwaliteit kun je namelijk dé gouden standaard voedingswetenschap het bewijs voor de bevindingen van een onderzoek over binnen het voedingsonderzoek noemen. In een ideaal het algemeen zijn. onderzoek veranderen onderzoekers bewust één factor en houden andere mogelijke factoren die van invloed zijn META-ANALYSE EN SYSTEMATISCHE REVIEWS hetzelfde. Daarnaast worden mensen op basis van toeval Eén zwaluw maakt nog geen zomer. Ofwel: één onderzoek ingedeeld in groepen. Dit heet randomisatie. Doordat dit is nooit genoeg. Hoe overtuigend resultaten ook kunnen willekeurig gebeurt zijn de deelnemers in de Door de hoge frequentie waarmee zijn, in de wetenschap moeten er meerdere vergelijkbare verschillende groepen vergelijkbaar. Bij een of meerdere onderzoeken over voeding in de onderzoeken zijn uitgevoerd. Pas dan kun je met meer groepen wordt een verandering aangebracht in zekerheid een bepaald verband aantonen. De rol van bijvoorbeeld hun voeding (dit noemen we een media verschijnen, lijkt het soms toeval kun je namelijk nooit geheel uitsluiten. Daarom interventie) en er is een controlegroep waarbij die zijn meta-analyses en systematische reviews onmisbaar. verandering niet wordt doorgevoerd. Bijvoorbeeld groep of elke week de voedingsadviezen Bij dit type onderzoek verzamelen onderzoekers A krijgt elke dag een grote dosis visvetzuren, groep B een vergelijkbare onderzoeken en analyseren die als iets minder hoge dosis en de controlegroep geen. moeten worden aangepast. Dat is geheel. Bij een meta-analyse lijken de onderzoeken dusdanig op elkaar dat statistiek erop losgelaten kan Het grote voordeel van goed uitgevoerd experimenteel gelukkig niet zo. Maar hoe beoordeel worden. In een review is dat niet mogelijk. onderzoek is een sterke bewijskracht voor de oorzaak- je dat en hoe onderscheid je zin en onzin? Deze ‘crash course’ voedingswetenschap biedt hulp. Voor een ieder die geen professor in de Bewijs- voedingsleer is. kracht Type onderzoek Korte uitleg
Meta-analyse Meerdere onderzoeken samen statistisch geanalyseerd HOOG
e voedingswetenschap probeert de Systematische review Meerdere onderzoeken besproken en vergeleken (niet statistisch) verbanden tussen voeding en gezondheid te ontrafelen. Dat is niet eenvoudig. Je hebt namelijk met een grote hoeveelheid factoren Onderzoekers veranderen bewust één factor en houden andere te maken: ieder mens zit fysiek en genetisch Experimenteel onderzoek mogelijke factoren die van invloed zijn hetzelfde. Sterke bewijskracht oorzaak-gevolg relatie. Danders in elkaar, we wonen in verschillende omgevingen en hebben ieder een andere leefstijl en eetpatroon. Dan zijn voedingsmiddelen ook nog eens enorm complex. Iets eenvoudigs als brood bevat al koolhydraten, vezels, eiwit, Onderzoekers verzamelen gegevens zonder de werkelijke situatie te vitamine B1, natrium, kalium, jodium en meer. Dus Observationeel onderzoek veranderen. Minder sterke bewijskracht voor oorzaak-gevolg relatie. Vaak wel grote onderzoeksgroep. wanneer er een effect wordt gevonden van het eten van brood op gezondheid, komt dat effect dan van één van deze voedingsstoffen, of komt het door een combinatie? En vanuit dit gecompliceerde veld moeten dan ook nog Effecten worden bekeken in proefdieren. Dit kan niet leiden tot Onderzoek met dieren concrete voedingsadviezen gedestilleerd worden. conclusies bij de mens. Kan wel aanleiding zijn voor verder onderzoek.
Om tot een betrouwbaar advies te komen is wetenschappelijke consensus het uitgangspunt. Dit Stofjes worden onderzocht in de reageerbuis. Dit zegt nog niets betekent dat de meerderheid van de internationale, LAAG In vitro onderzoek over het effect in het menselijk lichaam. Kan wel aanleiding zijn voor gespecialiseerde wetenschappers het met elkaar eens is verder onderzoek. over de interpretatie van al het beschikbare onderzoek.
66 OPZIJ I NR. 6 I 2017 67
OPZIJ06-BW_p066_Voedingswetenschap.indd 66 22/05/2017 11:19 OPZIJ06-BW_p066_Voedingswetenschap.indd 67 22/05/2017 11:19 VOEDINGSWETENSCHAP VOEDINGSWETENSCHAP
gevolg relatie. Dus wanneer blijkt dat mensen uit groep A menselijk lichaam is immers veel complexer dan in een (visvetzuren) minder hartklachten zouden hebben dan reageerbuis is na te doen. Om de begrijpelijkheid te bevorderen mensen in de controlegroep, dan komt dit zeer waarschijnlijk door de visvetzuren van behandeling A. De AANVULLEND BIOLOGISCH BEWIJS bewijskracht is in zo’n geval redelijk sterk omdat andere Naast de uitkomsten van een onderzoek is het ook prettig wordt vaak een gesimplificeerd beeld factoren die ook een rol zouden kunnen spelen, zoals als er een mechanisme is dat deze uitkomsten verklaart. beweging of het eten van fruit vergelijkbaar was in de Denk bijvoorbeeld aan roken. Uit onderzoek blijkt dat gegeven van complex onderzoek groepen. roken kanker veroorzaakt. En dat is ook logisch als je kijkt naar de schadelijke stoffen die in tabak zitten. OBSERVATIONEEL ONDERZOEK Onderzoekers verzamelen bij observationeel onderzoek Wanneer er zo’n logische verklaring is, verhoogt dat de gegevens van een grote groep mensen zonder iets aan hun zekerheid dat een gevonden resultaat klopt. situatie te veranderen. Vervolgens bekijken ze of bepaalde factoren, (voedings)gewoonten of gedrag vaker INTERPRETEREN EN WAARDEREN ONDERZOEK of minder vaak voorkomt bij mensen met een ziekte of EEN LEIDRAAD probleem. Omdat het nooit zeker is dat de onderzoekers naar alle relevante gegevens vragen, kun je minder sterk 1. Gaat het om één onderzoek of worden meerdere dan met experimenteel onderzoek een oorzaak-gevolg onderzoeken naast elkaar gelegd? Bedenk dat er relatie vaststellen. Er kunnen namelijk andere factoren nooit harde conclusies getrokken kunnen worden uit een rol spelen in het ontstaan van een ziekte dan in het één onderzoek. Voor betrouwbare conclusies moeten onderzoek zijn meegenomen. Een voorbeeld: als er meerdere vergelijkbare onderzoeken naast elkaar onderzoekers een verband zien tussen het drinken van worden gelegd. veel koffie en het behouden van een gezond gewicht, dan 2. Is de conclusie niet te simpel weergegeven? Als het hoeft koffie daar niet de oorzaak van te zijn. Het kan om een grote studie gaat, zijn er haast altijd mitsen en bijvoorbeeld ook zijn dat mensen die koffie drinken meer maren (al worden die vaak niet benoemd in een bewegen en dat die factor niet is meegenomen in het artikel). Probeer zelf eens te bedenken wat voor onderzoek. belemmeringen het onderzoek zou kunnen hebben. 3. Welk type onderzoek is gebruikt? Wanneer het artikel EXPERIMENTEEL ONDERZOEK EN spreekt van in vitro onderzoek of dierproeven zijn de OBSERVATIONEEL ONDERZOEK VULLEN conclusies niet te vertalen naar de mens. Wanneer ELKAAR AAN een grote groep mensen is gevolgd (observationeel Hier willen we nog wel even een lans breken voor de onderzoek) of het ging om een experimenteel waarde van observationeel onderzoek. Want ook al heeft onderzoek dan is de betrouwbaarheid groter. observationeel onderzoek minder bewijskracht: het is 4. Hoe groot is de groep die onderzocht is? Hoe groter een goede aanvulling op experimenteel onderzoek. De de onderzoeksgroep namelijk, hoe betrouwbaarder. En onderzochte groep is namelijk vaak groter, de duur van is de groep ‘representatief’? Oftewel: slaan de het onderzoek langer (en daardoor kunnen ook effecten resultaten op maar een kleine groep in Nederland worden gevonden die mogelijk pas later optreden, zoals (bijvoorbeeld vrouwen van 50) of slaan de resultaten kanker of hart- en vaatziekten), het is vaak op een groot deel van de bevolking? representatiever voor de bevolking en de blootstelling is 5. Is de conclusie te mooi om waar te zijn? Laat dan de gevarieerder. Denk bij dit laatste maar aan het voorbeeld alarmbellen maar afgaan! Wondermiddeltjes bestaan van de visvetzuren: in een experimentele opzet zijn er niet. Er is geen fruitsoort die zorgt dat je nooit kanker maar drie groepen, hoog, laag en geen visvetzuren, in een krijgt of een drankje waar je jong van blijft. Gezond observationeel onderzoek kunnen ook effecten worden blijf je het langst met een gezond eetpatroon. Oftewel: gevonden voor de tussenliggende hoeveelheden het geheel aan wat je eet en drinkt op een dag maakt visvetzuren. uit, niet het (mogelijke) effect van één voedingsmiddel.
ONDERZOEK MET DIEREN EN IN VITRO Het kan zijn dat je niet op alles een antwoord kunt geven. ONDERZOEK De media geven om de begrijpelijkheid te bevorderen vaak De uitkomsten van onderzoek met dieren en in vitro een gesimplificeerd beeld van complex onderzoek. En ook onderzoek (onderzoek op cellen in een reageerbuis) kun al heb je wel een uitgebreid verslag van het onderzoek tot je niet zomaar vertalen naar de mens. Dit type onderzoek je beschikking, het is lastig om te concluderen welke is daarom nuttig als eerste verkenning, maar niet om onderzoeken betrouwbaar zijn en of je op basis van het voedingsadvies op te baseren. Wanneer in een onderzoek je eet- of leefpatroon moet aanpassen. Zeker reageerbuis bijvoorbeeld te zien is dat stofje X ervoor gezien de hypes die met regelmaat vooral via social media zorgt dat een cel sneller vet verbrandt, wil dat niet zeggen opkomen, is het leuk en de moeite waard om zelf bij de dat in de mens stofje X gaat helpen om af te vallen. Het betrouwbaarheid van een onderzoek stil te staan. O
68 OPZIJ I NR. 6 I 2017 69
OPZIJ06-BW_p066_Voedingswetenschap.indd 68 22/05/2017 11:19 OPZIJ06-BW_p066_Voedingswetenschap.indd 69 22/05/2017 11:19 KUNST & CULTUUR
HAND GEMAAKT Sarah van Sonsbeeck in de Oude Kerk Amsterdam t/m 17 september 2017 Met onder andere BOEKEN FILM &TV KUNST PODIUM REIZEN
• Roos Schlikker • Nieuw seizoen van • Maria Sibylla Merian • Holland Festival • Atlanta • De moeder van House of Cards • Sarah van Sonsbeeck • Julidans Ramses • Catherine Deneuve
70 OPZIJ I NR. 6 I 2017 71
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 70 22/05/2017 11:22 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 71 22/05/2017 11:22 KUNST & CULTUUR/INTERVIEW DOOR NICO HOFSTRA BEELD CORBINO KUNST & CULTUUR/INTERVIEW BOEKJE Columnist en schrijver Roos Schlikker (42) debuteerde onlangs met haar roman Huisje Boompje Beest. Een boek over pedojagers, angsten, ROOSJE verlangens en vooral over doodnormale mensen. ‘We zijn allemaal onnozelaars die doen alsof ze het leven begrijpen en ondertussen FEEST steeds de boel in het honderd laten lopen. Ik tenminste wel.’ aar uitgever vroeg ooit of ze fictie-ambities Hoe is het idee voor dit boek ontstaan? had. Zeven jaar later verschijnt van Roos “Ik ben er zeven jaar geleden aan begonnen vanuit mijn Schlikker haar debuutroman Huisje Boompje fascinatie voor het fenomeen pedojagers. Deze mensen Beest. In het verhaal komt knappe fotograaf denken het gelijk aan hun zijde te hebben. Ondertussen Rob in een rustige Vinex-wijk wonen. gaan zij over een morele grens heen met hun hooivorken HBinnen de kortste keren gonst het van de geruchten in de en fakkels. Ik vind zoiets te mal voor woorden, maar we buurt. De bewoners zijn inmiddels vastgeroeste moeten hen wel serieus nemen. Als ik zou horen dat veertigers met vrouwen die besloten ‘huismanager’ te iemand aan mijn twee zoons (vijf en zeven jaar) heeft blijven. gezeten, zou mijn eerste reflex zijn om hem te doden. Ons dierlijk instinct, want natuurlijk wil ik niemand Wie is bij jullie thuis de huismanager? doodmaken. Ik ben een vredelievend persoon, heb nooit “Mijn man managet het huishouden. Ik zou gevochten. Maar kom je aan mijn kinderen...” hem geen ‘huisman’ willen noemen, dat zou castrerend zijn. Haha, gelul natuurlijk. In het verhaal zit een vrouw In je boek hebben de personages een discussie over die gestopt is met werken en daar eigenlijk niet achter wat nou precies een pedofiel type is. durft te staan. Dat zijn van die vrouwen die steeds “Ja, wat is nou een pedofiel type? Rob is voor iedereen in excuses verzinnen voor hetgeen ze doen. Als ze thuis die buurt een hele aantrekkelijke man. Hij lijkt niet zitten zeggen ze: ‘Zorgen voor de kinderen is een op een pedofiel, maar ja, hoe ziet die eruit? Je maakt je fulltimebaan.’ En als ze een baan hebben hoor je: ‘Ja, misschien een voorstelling van een rare zonderling. Het maar ik ben ook vaak thuis, hoor.’ gevaar schuilt echter overal. De mensen waar je echt bang voor moet zijn, zien er niet eng uit. Ik wilde absoluut geen Wat is je eigen excuus? vieze man in dat boek. Uiterlijk is misleidend. Mijn boek “Ik ben absoluut ongeschikt als huismanager. Ik ben gaat over keeping up appearances. Over mensen die kostwinner en werk fulltime. Ik ben de moeder die het opgesloten zitten en vooral niet willen laten zien wat hen vlees snijdt.” echt bezighoudt. We zijn allemaal onnozelaars die doen
Ik lees in je boek een lichte fascinatie voor poep. Haha, ja, nee, ja. Iedereen heeft natuurlijk een lichte fascinatie voor poep. Mijn boek draait om de vraag of mijn personage Rob wel of niet met een geheim rondloopt. Tijdens het schrijven raakte ik geïntrigeerd ‘Af en toe door de geheimen van mensen. Wat zijn de dingen die we zelfs niet aan onze partner durven te vertellen? Dat kan variëren van het bezoeken van hele rare pornosites tot best fijn om iets te het leegschransen van de koelkast. Als je eenmaal vastzit in een Vinex-wijk met een gezin en een baan ben je jezelf doen wat heel erg toch de hele dag aan het aanpassen? Ik zocht naar een ontsnappingsroute voor een van mijn personages. Iets smerig is’ waar hij zich absoluut voor zou schamen, maar wat niet direct strafbaar is. En opeens zat hij te poepen in de tuin. Een persoon die zich letterlijk ontlast. Af en toe best fijn om iets te doen wat heel erg smerig is.”
72 OPZIJ I NR. 6 I 2017 73
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 72 22/05/2017 11:22 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 73 22/05/2017 11:22 KUNST & CULTUUR/INTERVIEW KUNST & CULTUUR/ N T INTERVIEW CULTUUR
alsof ze het leven begrijpen en ondertussen steeds de boel boek veel persoonlijker gemaakt dan ik dacht. Ze is een in het honderd laten lopen. Ik tenminste wel.” angstig en kwetsbaar iemand.” zeggen: ‘Wat ongeloofl ijk klote voor je.’ Punt. vrienden en mijn moeder wil het liefst alleen zijn. Het is Ik houd mijn moeder in die periodes vaak als een kind in het gevecht tussen naar buiten en naar binnen gekeerd De personages in het boek voelen zich Hoe ga je daarmee om? mijn armen. Dan zeg ik: ‘Mam, wat ontzettend verdrietig willen zijn. De diepgewortelde angst in mij is vastgeroest in hun leven. Herken je dat? “Ik heb het moeten leren. De diagnose is zes jaar geleden dat je zo verdrietig bent’. Zij mag er zijn in al haar eenzaamheid, de angst om alleen over te blijven. “Natuurlijk ken ik dat. Ik heb een gelukkige relatie, een gesteld en sindsdien heb ik veel bijgeleerd. Ik verdriet. Die houding zit niet ingebakken in mijn Maandelijks droom ik dat mijn man me verlaat. Yes, geweldig baan en twee gezonde kinderen. Maar die twijfel was geneigd om opbeurend op haar te reageren: karakter, ik ben van het fi ksen en de vrolijke noot. Ik vind Freud, eat your fucking heart out! We zijn al twintig jaar hoort toch bij het hele veertiger zijn. Je realiseert je ‘Kop op’ en ‘Het is lekker weer’. Zo werkt het helaas niet. het belangrijk om over deze thema’s te schrijven. De gelukkig en hij heeft me nooit bedonderd, maar die opeens dat je allerlei wegen ingeslagen bent, waardoor Je kunt alleen maar troost bieden. We vinden relatie met mijn moeder heeft daardoor veel droom is zo levensecht dat ik het de volgende dag andere wegen zijn afgesloten. Er duiken vragen op. Leef het blijkbaar moeilijk om alleen tegen de ander te diepgang gekregen. We dealen met iets waar niet mee te woedend op hem afreageer. Ik heb het hem zelfs jaren ik het leven wel volledig als ik het zoveelste dealen valt.” niet durven vertellen. Nu kan ik er een grapje van maken: wasje heb gedraaid en de zoveelste ‘Lul, je hebt me vannacht weer verlaten!’ Ja, ik zit dit nu verjaardag heb gevierd? Ik wil later niet terugkijken om chree je dit boek voor haar? te vertellen omdat ik er schijt aan wil hebben, maar me af te vragen of ik de helft van de tijd heb zitten “Mijn interesse in angst komt misschien eigenlijk is dit wat ik het liefst zou verbergen.” dutten. Vroeger toen we studeerden droomden we van voort uit wat ik zie bij mijn moeder. Het een huis, kinderen en een auto voor de deur. Nu je dat boek gaat niet over depressiviteit, maar Wat is het volgende roject aar je je aan aagt? allemaal hebt, kun je eigenlijk niet accepteren dat dit het wel over sluimerende gekte. Dit “Ik ga een boek schrijven over mijn moeder. Ik ben weleens kon zijn.” thema keert volgens mij steeds terug in gefascineerd door het verhulde leven dat zij leidde. Ik ga mijn werk. Het gaat over de dingen die met haar op reis, terug naar haar jeugd in Friesland, naar Onlangs schreef je een column over je moeder en we niet durven te laten zien aan de de crisisdienst waar ik met haar heb gezeten en naar de oorzaken van haar recente verhuizing. ander. Mijn moeder heeft haar Amsterdam-Noord, waar ik ben opgegroeid. Al die tijd “Mijn moeder heeft een bipolaire stoornis. Ze heeft ziekte een leven lang verborgen heeft mijn moeder niet kunnen tonen hoe het bij ongeveer acht zware depressies per jaar. Tijdens die proberen te houden. We hebben haar stormde vanbinnen. Daarover ga ik met haar in depressies heeft ze momenten dat ze er echt niet meer wil allemaal kleine neuroses, die we gesprek. Het zal een hoop bij mezelf losmaken, maar ik zijn. Ja, dat is vreselijk. Ik heb een grote neiging om mijn proberen te verhullen. Ergens zitten die wil die thema’s niet schuwen. Mijn moeder heeft altijd moeder te beschermen. Altijd al gehad trouwens. De karaktertrekken verstopt. Ik ben er geprobeerd een normaal leven te leiden. Het is drukte van de stad werd haar te veel en ik zag haar angst gefascineerd door geraakt, omdat we die ontzettend pijnlijk en verdrietig dat dit niet altijd gelukt voor hangjongeren in de buurt. Haar situatie heeft dit zwaktes blijkbaar niet kunnen tonen.” is. Die pijn wil ik laten zien.”
Heb je daar el moeite mee? “Er zijn genoeg dingen die ik niet deel met de buitenwereld. Er zijn mensen die denken dat ik een open boek ben. Dat is niet waar. Vroeger durfde ik niet te ‘Vroeger toen we melden wanneer ik een kutdag had. Thuis was het soms al ingewikkeld studeerden genoeg. Ik was zo’n kind dat dacht: Van mij moet niemand last hebben. Ik heb moeten leren om te zeggen wanneer droomden we van het niet goed met me gaat. Het schrijven van columns heeft me daarbij geholpen. een huis, kinderen en Ik ben dingen gaan delen, ook al was ik bang dat men mijn achilleshiel zou vinden. Maar dat is een auto voor de niet gebeurd. Mensen zijn vaak opgelucht als je laat zien waar deur. Nu kun je jouw pijn zit. Ik durf dat verhaal te vertellen.”
eigenlijk niet e boek gaat over angsten en verlangens van mensen Waar accepteren dat dit liggen die bij jou? “Vanbinnen voer ik altijd de strijd tussen mijn hang naar alleen willen zijn het weleens kon zijn’ en de behoefte aan diepgaand contact met anderen. Het zijn de kanten van allebei mijn ouders die in me schuilen. R s S hli er Hu s e oom e ees Mijn vader maakt overal nieuwe tlas C ta t
74 7 7
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 74 24/05/2017 12:58 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 75 24/05/2017 12:58 KUNST & CULTUUR/ E EN KUNST & CULTUUR/ E EN
ar ena is het de uut an de tieners iddenin hun o ergang naar had. Ik ben nu voorzichtiger, minder e amen o mo orf e sen Ze bevalt, getraumatiseerd door dertigjarige olwassenheid gedreven door emotie en daardoor is Drie jaar geleden ontvoerde alles wat ze heeft meegemaakt, in untin ko t uit ichigan en mijn leven beter. Ik denk ook dat je, als de Nigeriaanse de wildernis van haar dochtertje studeerde Literatuur in New ork aarom begon je met je volwassen bent, mensen ziet als terreurbeweging Boko Haram 276 Gift. aar de uutro an is ge aseerd op schrijven? mensen. Je bent meer empathisch, and meisjes van een middelbare school Andrea C. Ho man schreef eerder haar eigen er aring an het erlies “Lezen heeft me geïnspireerd om te that’s a good thing.” in Chibok, een dorpje in het Het meisje dat van IS won, ook een an haar este riendin aan de schrijven. Ik las altijd heel veel en als De eerste zin uit arlena is eg noordoosten van Nigeria. Hoewel aangrijpend vluchtelingenverhaal. ge olgen an drank en drugs n het je veel met je neus in de boeken zit me at je niet kunt sommigen van hen in de uren erna oek ont oet de ij tienjarige Cat de dan is het bijna logisch dat je gaat vergeten en ik zal je zeggen wisten te ontkomen, bleven 219 ndrea C o an en wilde en erleidelijke arlena Cat is schrijven. Ik voelde me ook geroepen ie je bent. at kan jij zelf niet vermist. Boko Haram wil met atience e amen o radeloos o dat haar ader het gezin om te gaan schrijven nadat ik een vergeten? geweld een islamitische staat in mo orf e sen hee t erlaten en gaat scheiden an dierbare vriendin had verloren. Ik “Ik kan niet vergeten waar ik vandaan het Afrikaanse land stichten. De arperCollins olland haar oeder arlena iedt welko e wilde ontdekken hoe volwassen kom. Het bijzondere landschap van meisjes worden uitgehuwelijkt aan a leiding e worden riendinnen en worden invloed heeft op wat voor Noord-Michigan vergeet ik nooit meer. de ‘strijders’ om islamitische zel s de este riendinnen arlena een persoon je wordt.” Ik woon nu in New York, maar ik ver- kinderen voort te brengen. Er trekt Cat ee in haar opwindende at is de belangrijkste les die je lang dagelijks naar huis, naar de kwam een wereldwijde actie op wereld ol oute eslissingen ol hebt geleerd tijdens het sneeuw en zelfs naar de eindeloze win- twitter op gang, drank drugs en seks e gelo en alle vol assen orden? ters. I will always be a Michigan girl at #Bringbackourgirls, gesteund tijd an de wereld te he en en “Dat is een moeilijke en goede vraag. heart.” door onder andere Michelle denken niet aan erantwoordelijkheid Ik heb geleerd dat iedereen een unnen we nog meer werk van jou Obama, Ellen Degeneres en Justin an het einde an het jaar ko t toekomst heeft. Toen ik een tiener verwachten? Timberlake. Bij tijd en wijle werd arlena te o erlijden nadat ze erder was voelde het alsof het nu het “Ja, ik werk nu aan een roman. Het is een aantal meisjes vrijgelaten. glipt in de wereld ol erkeerde belangrijkste was, ik maakte te vroeg om erover te vertellen, maar In dit boek vertelt Patience haar erleidingen e ro an gaat o er een daardoor foute beslissingen omdat ik het speelt zich ook af in het noorden verhaal aan de Duitse journaliste intense riendschap tussen twee geen verantwoordelijkheidsgevoel van Michigan.” Andrea C. Ho man. Ze is pas zeventien jaar oud als de ulie untin ar ena ro etheus terreurbeweging haar dorp binnenvalt. Haar man en moeder worden vermoord, haar huis in de brand gestoken en zij wordt e elgische thema's waar mijn vriendinnen en ik miljonairs uit Hollywood. Geen meegenomen door de mannen. de uteert et en rede e ons in zouden herkennen. Toch is wonder dat we ons collectief Patience blijkt al zwanger te zijn u u e Redelijk ge het boek helemaal fi ctie. Ik zou zelf minderwaardig beginnen te voelen.” van haar vermoordde echtgenoot, lukkig ja want wat is daar is ee bijvoorbeeld veel milder zijn voor Hoe ga je zelf met perfectie om daarom besluit ze te ontsnappen. at is er is et niet zo per ect et mijn omgeving dan mijn je hebt zelf drie kinderen gaat oek in dag oek or ertelt het er hoofdpersonage. Soms wil je haar dat ook redelijk ? haal an een jonge oeder die het toch gewoon door elkaar schudden “Dat gaat inderdaad redelijk. En daar goed oor elkaar hee t huisje oo en zeggen: 'Praat eens wat met je ben ik blij om. Ik heb al lang geleden pje een leuke an en kinderen aar man!' Of 'Toon wat meer begrip voor besloten om uit de race te stappen. dag oek ge ruikt ze o haar rustra de Vlaamse Werkende Vrouw.' Ik Mijn huis is niet het mooiste, mijn ties en angsten an zich a te schrij vind ook dat ze wat liever zou mogen kinderen mogen zich vuil maken en en en zegt dingen die ze in het dage zijn voor zichzelf.” af en toe is diepvriespizza helemaal s choloog en hartstochtelijk huis actie o gewoon dagdro end in lijkse le en niet dur t o kan zeggen aarom il iedereen perfectie oké. Ik probeer mild te zijn voor mijn reiziger de leunstoel n ergeet nooit ij twij antaseren o er een ader an school nastreven denk je? kinderen, en ook voor mezelf. Goed aakt in e n e re s s el ga op reis ij oor eeld ijnlijk eerlijk en et “Ik denk dat we allemaal heel snel de genoeg volstaat.” e n grote lo zang op reizen eel hu or geschre en boodschap krijgen dat we en je al begonnen aan een Logisch reizen is goed oor ons n aarom is reizen zo goed voor geëvalueerd worden. Kinderen nieu boek? zijn oek nee t hij ons ee op ons? Hoe k am je aan inspiratie om krijgen de hele tijd te horen wat “Ja, ik ben met mijn volgende boek reis an hutan naar anzi ar an “Er zijn vele redenen. Omdat je moet dit boek te schrijven? abije beter moet, wat nog niet goed genoeg bezig. Ik wil daar alleen over kwijt it Rusland naar de erenigde omgaan met nieuwe en onverwachte omgeving of enigszins is. En dan zijn er natuurlijk ook de dat het geen vervolg wordt op het Staten en an ran tot cuador ij gebeurtenissen houdt reizen de geest autobiografisch? media. Vroeger werd er ook wel eerste boek. Ik zit nog te erg in een er indt ps chologische inzichten lenig. Reizen inspireert en verhoogt “Ik was thuis met mijn drie kinderen vergeleken, maar moest je alleen zoekende fase om er iets zinnigs over aan ijzondere reiser aringen hij onze creativiteit. Ook geeft reizen je en vertoefde veel in expatkringen. Ik opboksen tegen de plaatselijke te vertellen.” lij t i ers ps choloog et oek een ruimere blik, het geeft je meer heb dus zeker een erg persoonlijk schoonheid, of de lokale is oor iedereen die an reizen vertrouwen in je medemens en het boek geschreven. Ik wilde ook een rijkeluisvrouw. Nu gaan we de ien de eulder houdt ackpackers en hotelgan haalt negatieve vooroordelen waarachtig boek schrijven, over competitie aan met gebotoxte en rede e u u e gers reizigers naar erre oorden o onderuit. Alleen al om die reden vind olis gewoon naar de ca ping lak ij ik het ook belangrijk dat mijn zoon
7 7 77
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 76 24/05/2017 12:59 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 77 24/05/2017 12:59 KUNST & CULTUUR/ E EN KUNST & CULTUUR/ I TV
reist. Verder maakt reizen mensen genieten van een bezoek aan een E INN RE V N E V ER gelukkiger omdat mensen tijdens land waar ik niet zo veel van weet en een reis veel meer ‘in het nu’ leven en dat me aangenaam verrast. Georgië age-femme betekent rookt als een ketter, drinkt whisky en ook na een reis zijn mensen bijvoorbeeld of Zuid-Korea.” ‘voedvrouw’, maar als de gokt graag. En oja, ze was de gelukkiger omdat ze zulke leuke at is de mooiste ervaring die fi lmtitel in beeld verschijnt, minnares van haar overleden vader. herinneringen hebben. Tenslotte je beleefde tijdens een reis? verdwijnt het tussenstreepje opeens. Claire vraagt zich dan ook af waarom verlengt reizen je leven. Niet “In het Egyptisch museum in Cairo Sage femme, zonder streepje, Béatrice, na jaren van afwezigheid, letterlijk natuurlijk, maar naarmate bekeek ik het masker van betekent nu iets anders: wijze vrouw. nu opeens haar hulp nodig heeft. je meer meemaakt lijkt de tijd Toetanchamon (dat verzekerd is voor Beide titels slaan op Claire Deneuve laat zien dat je op 73-jarige langzamer te gaan. Een week door zes miljard dollar) en net op dat (Catherine Frot), ze heeft zich altijd leeftijd nog steeds de show kunt India reizen voelt als een maand.” moment haalden enkele als voedvrouw in dienst gesteld van stelen. Ze zei ooit: “Tien kilo erbij, is Heeft reizen ook nadelen? medewerkers van het museum het anderen, is wijs en best wel braaf. tien jaar eraf”. Daarom houden we “De positieve e ecten van reizen masker uit de vitrine omdat ze een Dan verschijnt Béatrice(Catherine van haar. treden niet op bij mensen die erg lampje wilden verwisselen. Er was Deneuve) in haar leven, zij is a e emme angstig aangelegd zijn. Ook kan je geen beveiliging bij, niets. Een van de allesbehalve een brave vrouw: ze ana juni in de ioscoop natuurlijk tegenwerpen dat reizen mannen gebruikte de gelegenheid belastend is voor het milieu. Maar ik om wat stof van het masker te vegen ben er van overtuigd dat de positieve met een borsteltje en na enige tijd gaf e ecten van reizen op de wereld veel hij het borsteltje aan mij. Ik heb het groter zijn dan de negatieve e ecten masker ook even geborsteld, en van reizen.” behoor dus tot de zeer selecte groep at as je favoriete reis? mensen die het masker van “Een reis van drie maanden door Toetanchamon heeft beroerd.” India, Bhutan, Bangladesh, Nepal en Welke reis staat er deze zomer op de Tibet. Ik geniet van elke reis, maar planning? I N IE NI T E hele lange reizen zijn het mooist. Je “Ik ga naar Japan en Zuid-Korea. Als D s er u s e n e re s s e leeft dan echt in een heel ander ik eraan denk, krijg ik al trek!” en jonge Engelsman wil wraak nemen op rome eus ritme. Heerlijk. Ik kan ook erg zijn nicht. Hij verdenkt haar ervan verdenkt zijn voogd te hebben vermoord. Zijn moordgevoelens veranderen echter als hij de charmante, mysterieuze, mooie vrouw (Oscar- winnares Rachel Weisz) ziet en voor haar valt. My Cousin Rachel is gebaseerd op de gelijknamige klassieker van Daphne de Maurier.
Cous n Ra e ana juni in de ioscoop
ie was de moeder van via wat omwegen in Egypte. Ramses Sha y? Over Vervolgens frequenteerde ze de hem deden al de wildste duurste hotels aan de Côte d’Azur WE E T E TERR R verhalen – en vaak was de en in Parijs, een spoor van werkelijkheid nog spectaculairder openstaande rekeningen en ns lange wachten wordt creëren het terrorisme.” dan gedacht. Zijn moeder was ongedekte cheques achter zich beloond. Vanaf 30 mei is het Underwood laat weten dat het altijd een mysterieus fi guur latend. Na Frankrijk te zijn vijfde seizoen van House of Amerikaanse volk niet weet wat gebleven: Alexandra Thérèse uitgezet, zette ze haar leven op Cards in zijn geheel op Netfl ix te goed voor hen is, maar geen paniek: Wysocka zou een gravin van grootse voet voort in België en bekijken. De aankondiging daarvan hij weet dat wel. De manipulatieve Pools-Russische a omst zijn Zwitserland, gesteund door de was op 20 januari, heel toevallig op president is constant op zoek naar geweest. Ze beweerde zelf echter uitstekende connecties die ze had ook de dag van de inauguratie van meer macht. Want hij wil nog lang niemand minder te zijn dan in de hoogste kringen en vooral Donald Trump als president van president van the United States of groothertogin Olga Romanova, de natuurlijk door haar Amerika. De idiotie van de America blijven, samen met zijn oudste dochter van tsaar Nicolaas onverwoestbare fl air. werkelijkheid heeft het toch redelijk vrouw Claire (vertolkt door Robin II. Sylvester Hoogmoed schetst bizarre script ingehaald. Seizoen vier Wright). In het vijfde seizoen wordt aan de hand van oude brieven en eindigde met een duidelijke duidelijk hoe het verder gaat nu politierapporten het leven van S l ester oog oed De moeder boodschap van Frank Underwood Underwood openlijk de oorlog heeft deze avonturierster. Na de van Ramses (gespeeld door Kevin Spacey): “We verklaard aan terroristen Russische Revolutie belandde ze ro etheus buigen niet voor terrorisme. Wij wereldwijd.
7 7 7
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 78 22/05/2017 11:22 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 79 22/05/2017 11:23 KUNST & CULTUUR/TENT N TE IN KUNST & CULTUUR/TENTOONSTELLING
LK Tier- Armando, Werken van Koninklijk UITGELICHT: MEER MERIAN T NT N Darwin, Sinke & Maria Sibylla ST LL N Paradijs Van Tongeren Merian In juni 1699 vertrok Maria, dan 52 jaar oud, met haar dochter naar Suriname om daar ter plekke onderzoek te doen naar insecten, vruchten en planten. n useu ud elisweerd n het ordrechts useu n het Cro houthuis te R unnik sterda aria Sibylla Merian groeide 1691 naar Amsterdam. Daar trof ze duif op een bloeiende tak 5, hele pgezette dieren an Sinke & op in een kunstenaars- het juiste klimaat aan voor een bedragen voor die tijd. Later werden an Tongeren worden getoond Tekeningen en prenten an familie in Frankfurt. Haar ondernemende vrouw met haar er zes planten, negen vlinders en nhee se en e otische dieren M et de a stracte werken an loe en linders rupsen geschilderd door ert stiefvader was de stillevenschilder interesses. Hier waren veel twee kevers naar haar genoemd. T r ando in de historische ogels en andere dieren Schou an ka ers an het useu getekend door erian Jacob Marrel die Maria leerde verzamelaars en wetenschappers die Maar in de loop der tijd kwam er ook a elachtig tekenen en schilderen. Zelf trouwde net als Maria probeerden de natuur kritiek en zou haar werk niet altijd ze later ook met een kunstenaar, te onderzoeken en te ordenen. even nauwkeurig zijn. Jaloezie en Johann Andreas Graff. Samen kregen In juni 1699 vertrok Maria, dan 52 broodnijd speelt hier wellicht een dat de co plete ka er et is dit jaar driehonderd jaar ze twee dochters. Maria droeg bij aan jaar oud, met haar dochter naar rol, want Maria was tijdens haar eschildering er nu te zien is ooit geleden dat deze ijzondere het levensonderhoud van het gezin Suriname om daar ter plekke leven al een gevierd kunstenares en e ta ider ie an het ge aakt oor ille oor uis rouw o erleed door borduur-, teken- en schilderles onderzoek te doen naar insecten, wetenschapster. Heel bijzonder voor Nederlandse duo Sinke & an ten osch e schilderingen zijn erian reisde naar Surina e o te geven aan groepjes dames. Verder vruchten en planten. Daar trokken de een vrouw in die tijd. O Tongeren is oor het eerst in onlangs gerestaureerd en daar ter plekke rupsen en linders R een useu te zien Kunstenaar erdwijnen na deze tentoonstelling te erza elen en te estuderen legde ze zich toe op het verzamelen, dames zelf de binnenlanden in, op a ien irst ezit heel eel an weer in het toeko stige er olgens racht ze die in eeld observeren en schilderen van zoek naar onderzoeksmateriaal. hun scheppingen Ter inspiratie woonpaleis an koning ille en pu liceerde het oek de vlinders en andere insecten. En ze Binnen twee jaar waren ze echter le ander en koningin i a eta orphosis nsectoru Laatste kans dus Surina ensiu kweekte ze zelf, zodat ze alle weer terug in Nederland, gesloopt ontwikkelingsstadia van de beestjes door ziekte en de hitte, maar met kon volgen en vastleggen. Dit koffers vol resulteerde in diverse publicaties, tekeningen, t/ septe er t/ septe er t/ juni bloemen- en insectenboeken met geprepareerde dinsdag t/ zondag an dinsdag t/ zondag an dinsdag t/ zondag an NN R uur uur uur prachtige gekleurde kopergravures. insecten en reptielen. ie www oa nl ie www dordrechts useu nl ie www cro houthuis nl Zo verscheen in 1679 haar In 1705 verscheen rupsenboek dat lovend werd Maria’s meesterwerk ontvangen. Maria was anders dan het boek haar tijdgenoten omdat ze alle Metamorphosis gedaanteverwisselingen van de Insectorum insecten onderzocht, tekende en Surinamensium. Dit schilderde, en daarbij ook aandacht boek vond gretig T had voor de bloemen waar de aftrek. Tijdens haar RU T beestjes op leefden. leven was het werk In 1685 verliet Maria met haar van Maria Sibylla dochters, zonder echtgenoot, Merian zeer geliefd. Duitsland om zich in Friesland aan te Ze werkte veel in sluiten bij de Labadisten, een kleine, opdracht. Een protestantse sekte. Dat betekende waterverfschilderij het einde van haar huwelijk. Toen de van een ‘Caapse vogel’ commune uiteenviel vertrok ze in kostte 2 gulden en een
OPZIJ I NR. 6 I 2017 81
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 80 23/05/2017 10:31 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 81 22/05/2017 11:23 KUNST & CULTUUR/PODIUM KUNST & CULTUUR/PODIUM
5. Triple Moon 1. Newsha Tavakolian – Öcalan’s Angels van Nicole Beutler Newsha Tavalkolian woont in Teheran en fotografeerde “Een ode aan de vrouwelijke kracht, voor internationale media de oorlog en de verkiezingen in zo kan je voorstelling van Nicole Iran. In 2015 won ze de Prins Claus Prijs. Haar serie Beutler het beste omschrijven. Op Öcalan’s Angels bestaat uit portretten van Koerdische het toneel staan drie generaties vrouwen die de Iraakse regeringstroepen bijstaan om de vrouwen: de 25-jarige Madelyn bolwerken van IS in Oost-Syrië te heroveren. De vrouwen Bullard, de 33-jarige moderne- strijden voor religieuze vrijheid en vrijheid als vrouw, velen dansperformer Marjolein Vogels en van hen keerden niet terug. de 67-jarige ex-ballerina Hlif Svavarsdottir. De combinatie met 1 licht en geluid maken het een magisch geheel. Dit is bovendien 5 de wereldpremière.” 2. Geert Broertjes – 1 year Als fotograaf is Broertjes gefascineerd door de diversiteit van mensen. Hij legt hen vast in zwartwit, dat past het beste bij de sfeer waar TOP 5 JULIDANS hij naar op zoek is. 1 year vormt het verwerkingsproces van het jaar waarin hij zijn Van 4 tot en met 15 juli vindt de 27ste oma, oma en tante verloor. editie plaats van het Julidans in Amsterdam. Dit keer is ‘What Moves You?’ het thema van het internationale festival voor 4. George Steinmetz – Feeding 9 Billion hedendaagse dans. Artistiek leider Anita 3. Je danse parce que je me In het jaar 2050 zal de wereldbevolking naar schatting 2. And so you see... van Dolen: “Wat zijn je beweegredenen, méfie des mots van Kaori Ito / gestegen zijn van zeven naar negen miljard mensen, waarom doen we wat we doen en hoe Compagnie Himé daardoor moeten we twee keer zoveel voeding van Robyn Orlin “Weer een persoonlijke voorstelling, dit “Hoe pas je je aan aan reageert het lichaam op bepaalde situaties? produceren. Hoe gaan we dat regelen? George keer van de Japanse danseres/ de omgeving? Wat als je Zomaar wat vragen die in deze editie Steinmetz laat het zien in zijn serie Feeding 9 Billion. choreografe Kaori Ito. Ze zoekt haar homo bent in Zuid- gesteld worden. Veel voorstellingen zijn Zijn foto’s maakte hij met een gemotoriseerde vader op nadat ze hem tien jaar lang Afrika? Waarom kun je gebaseerd op persoonlijke thema’s. En ook paraglider, een licht toestel dat langzaam kan vliegen. niet heeft gezien. Ze stelt hem vragen niet tegelijkertijd gay en doen er dit jaar veel sterke vrouwen mee Zo komt hij dicht bij de grond zonder het land te storen. 2 en hij antwoordt in dans. Het is behoudend zijn? Ze aan Julidans, het barst van de uitgesproken ontroerend, maar ook grappig.” schreef de voorstelling vrouwen.” www.julidans.nl voor de jonge performer Albert Ibokwe Khoza, TOP 5 FOTOFESTIVAL NAARDEN die zelf homo is en zorgt 4. Beytna van Omar Rajeh, Nog tot en met 18 juni kun je het fotofestival van Naarden bezoeken. Dit jaar is voor theatraal Koen Augustijnen, Anani Sanouvi & Hiroaki Umeda ‘Right here, right now!’ het thema. De geselecteerde foto’s vertellen de verhalen rond vuurwerk. Robyn Orlin “‘Beytna’ is het Libanese woord voor ‘thuis’. Omar Rajeh wilde met dans en theater het publiek aan zijn cultuur ofwel zijn thuis laten ruiken. Maar dat kon nog wel verder gaan, daarom nodigde verschillende actuele kwesties in een veranderende samenleving. In totaal hangt er werk noemt haar show ’a van 72 fotografen uit binnen- en buitenland. Hoofdcurator Feiko Koster geeft zijn top vijf. requiem to humanity’. hij zijn moeder uit met potten en pannen samen met nog meer internationale vrienden die voor muziek zorgen. Want met dans, muziek, theater en eten leer je een cultuur pas echt kennen.”
5. Danila Tkachenko – Restricted Areas 1. Betroffenheit 5 De Russische Danila Tkachenko fotografeerde op een van Crystal Pite &Jonathon voormalige militaire bases of locaties voor 1 ruimtevaarttechnologie of nucleaire testen de overblijfselen Young / Kidd Pivot van de Sovjet-Unie. De locaties zijn niet op de kaart te “De openingsvoorstelling gaat over verlies, vinden, echte restricted areas dus. trauma en troost. ‘Betroffenheit’ is de
Duitse term voor een staat van shock. Choreografe Crystal Pite en schrijver/ acteur Jonathon Young verbeelden met de 3. Carla Kogelman – Casa Bak dansers van Kidd Pivot de gedachten na Reportages, documentair en portret zijn de specialiteiten van een persoonlijk drama. Het lichaam kan Kogelman. Haar foto’s zijn een illustratie van het dagelijks leven. immers meer zeggen dan dat woorden Haar serie Casa Bak toon het zwerfhondenprobleem in Curaçao. kunnen uitdrukken. De voorstelling is een De overheid doet niets aan dit probleem, maar enkele burgers samensmelting van verschillende soorten wel. Mirjam en Gerard hebben een huis opgericht waar zieke, dans, tekst, licht en geluid.” gehandicapte of oude honden mogen wonen.
82 OPZIJ I NR. 6 I 2017 83
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 82 22/05/2017 11:23 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 83 22/05/2017 11:23 KUNST & CULTUUR/VAN OPZIJ DOOR MARLEEN HOGENDOORN BEELD BRANDED CINEMA KUNST & CULTUUR/VAN OPZIJ
RUTH MACKENZIE
Ruth Mackenzie (1957) is artistiek leider van het Holland Festival. Het festival werd in1947 opgericht en viert dit jaar het zeventigjarig bestaan. Mackenzie volgde in 2014 Pierre Audi op en heeft vier edities samengesteld. Eind volgend jaar verlaat ze ons land om in Parijs artistiek directeur te worden van Théâtre du Châtelet, een vooraanstaand theater met internationale programmering.
84 OPZIJ I NR. 6 I 2017 85
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 84 24/05/2017 12:59 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 85 24/05/2017 13:02 KUNST & CULTUUR/VAN OPZIJ KUNST & CULTUUR/VAN OPZIJ
e bent de eerste vrouwelijke artistiek leider van veranderen. De kunstenaar doet het niet, maar jij doet opgericht door feministen. Daar leerde ik dat ik alles kon. het Holland Festival, is dat van invloed op het het. Ze komen met ideeën en laten je twijfelen aan de Ze leerden je niet om te koken of te naaien, maar om te Jevenement? dingen die je vanzelfsprekend beschouwt.” worden wat je wilde zijn. Wil je een Nobelprijswinnaar “Ik vorm samen met Annet Lekkerkerker de directie, zij is Het Holland Festival viert haar zeventigjarig worden? Dat kan! Toen ik ouder werd, leerde ik dat niet ‘Op school leerde ook de eerste vrouwelijke zakelijk leider in de geschiedenis bestaan, wordt dat nog extra gevierd? iedereen vond dat vrouwen alles konden. Maar mijn van het festival. Mijn hele leven ben ik de eerste vrouw “We delen wat verjaardagscadeaus uit, we hebben wat karakter was al gevormd op de meisjesschool, ik geloofde ik niet om te koken geweest: bij het Scottish Opera, het Nottingham Playhouse favorieten van eerdere edities uitgenodigd om terug te al dat ik alles kon.” Wie bewonder je? “Mijn favoriete en ook voor het Théâtre du Châtelet. Ook de eerste komen, onder wie Pierre Audi, Ivo Van Hove en Peter artiesten zijn Peter Sellars en Robert Lepage, ik volg hen buitenlandse vrouw in Frankrijk trouwens, ik weet niet Sellers. Maar ook heel veel nieuw talent, het motto van al heel lang, ruim twintig jaar. Ze zijn allebei of te naaien, maar wat schokkender is. Ik ben eraan gewend, het is vooral het festival is immers ‘Looking forward’. Het is het revolutionair, ze veranderen kunst. Peter heeft belangrijk dat ik niet de laatste vrouw in de directie ben. grootste programma ooit en ook het gevaarlijkste met bijvoorbeeld met een groep dansers uit Brooklyn een om te worden wat We openen een deur en andere vrouwen mogen vele nieuw werk. We hebben 34 Nederlandse- en 17 nieuwe dansvorm ontdekt: flexn. Heel persoonlijk, het binnenkomen. Ik denk dat het geslacht van een leider niet wereldpremières. Er is een app die je tijdens de show kan gaat over wat ze meemaken, met de huidige actualiteiten. van invloed is op de programmering. Ik ben opgegroeid in gebruiken op je telefoon voor live informatie over de Je zou kunnen zeggen: een krant in de vorm van een dans. ik wilde zijn’ Engeland met Margaret Thatcher als premier. Ze zag voorstelling, ik denk dat wat oudere bezoekers dat niet Robert maakt een stuk over zijn jeugd in Canada. Hij zichzelf niet als een vrouwelijke leider, maar ze wilde leuk vinden, maar this is the future.” ontdekt dat hij homo is en vertelt hoe dat is in die tijd. De gewoon een leider zijn. Vrouwen in een leidersfunctie Wat is je top drie van voorstellingen die we mannen zijn allebei even oud als ik, ik volg hen allang en denken meer aan het team, ze delegeren. Een journalist moeten zien? daarom bewonder ik hen. Ik moet ook Pierre Audi en Ivo daar heb ik heel hard moeten lachen. Of die show ook op noemde me ooit een feminist, hij had me nooit gesproken, “Hier komen ze: de briljante Cate Blanchett met Van Hove noemen. Ik heb vier helden.” Welke het festival te zien is? Maybe..” Wat is de beste plek maar dacht dat vanwege mijn zwart-wit kapsel. Dat is Manifesto, Huba de Graaf met The Naked Shit Songs en A eigenschap vind je minder aan jezelf? En in om te wonen? “Wat een verschrikkelijke vraag. Ik woon eerder een bewijs van goede stijl, dan dat je een feminist Night in Indonesia van diverse Indonesische artiesten. En anderen? “Vaak wordt gezegd: your strength is your parttime in Londen en Amsterdam en nu ook deels in bent. Maar anyhow, ik ben wel een feminist hoor.” vooruit nog eentje, de Holland Festival Proms voor wie weakness. Dat zou betekenen dat mijn vasthoudendheid hotels in Parijs. Toen ik hier begon te werken, zocht ik Kan kunst de wereld veranderen? bang is voor concerten. Niemand doet ‘shh’ hier als je ook mijn zwakte is. Ik vecht om dingen te laten gebeuren. een flat met een geweldig uitzicht. Nu woon ik daar op het “Zeker! Kunstenaars kunnen de manier waarop je denkt praat of mee neuriet.” Voor anderen kan dat soms ook vervelend zijn. Ik vind het Java-eiland[wijst naar de overkant van haar kantoor in geen vervelende eigenschap van anderen. Ik bewonder het Muziekgebouw aan ‘t IJ]. Een fantastische plek om te dat juist. Ik bewonder mensen die vechten voor iets wonen. Je hoort alleen maar de barges and the birds. Het waarin ze geloven. Een eigenschap die ik gewoon haat bij voelt als vakantie.” Wat is je dierbaarste bezit? “Het andere mensen is racisme, seksisme, homofobie en is tragisch, maar het is mijn telefoon. Het is het meest intolerantie van iemand die anders is.” Wat is je belangrijke in mijn leven. Je kijkt gemiddeld driehonderd favoriete reis? “Ik ga het liefst naar Venetië. Ik vind het keer per dag op je telefoon. En ik, denk ik, nog wel vaker.” elk talent zou je willen de drukte met het Holland Festival. Ik hou van zwemmen heel leuk om met de vaporetto te reizen. Venetië heeft Wie zijn je helden in fictie? “Mijn favoriete schrijver hebben? “Ik zou een en het strand. Onlangs ben ik met mijn familie op safari een belangrijk festival, ik ga proberen om er in november is Jane Austen, mijn favoriete karakter Anne Elliott uit briljant muzikant willen gegaan. Ik wist niet dat het zo mooi was om dieren te weer heen te gaan.” Wat is je grootste angst? Persuasion. Ze heeft geleden, het leven is niet makkelijk, zijn. Ik kan wel iets bekijken. Je vergeet er alles door. Dus als je in een “Ik heb geen angsten, daar heb ik veel geluk mee. Ik ben dat vind ik interessant.” Wat waardeer je het meest in bespelen, maar niet goed Landrover heen en weer wordt geschud op zoek naar een een exciting life, met uitdagingen. Moeilijkheden vrienden? “Honesty.” Wat is je grootste afkeer? genoeg. Toen ik jong was horde olifanten, gaan je gedachten uit. Je denkt niet na verander ik in kansen, angst voel ik nooit.” Wat is je “Racisten, seksisten en homofoben.” Wie of wat ergert speelde ik de hoorn, maar over je e-mails en werk, you don’t care. The big five hoef ik huidige gemoeds- je het meest? “Ergeren dat is niet cool. Daarom echt niet te zien, giraffen en zebra’s zijn hartstikke leuk. toestand? “Ik ben is niet het goede woord, ging ik saxofoon spelen, want dat is wel cool. Een goede Ik ben een slechte fotograaf, maar dankzij mijn gefocust. Het is een maand maar het maakt me bang Wmuzikant zijn geeft joy aan anderen en aan jezelf.” Wat is smartphone maak ik toch wel mooie plaatjes. Na het voordat het festival dat er overal in de wereld jouw definitie van geluk? “I’m lucky! Ik word betaald festival moet ik eerst naar andere festivals voordat ik losbarst en ik heb nog veel mensen zijn die voor voor iets waar anderen voor betalen. Ik word betaald om weer op vakantie kan gaan. Maar hee, dat is niet erg.” Als te doen. We reizen veel fascisme kiezen.” Wat is naar voorstellingen te gaan en om te werken met wat of wie zou je willen terugkomen in een langs alle festival. I rush je motto? “The tradition geweldige artiesten en anderen moeten hiervoor een volgend leven? “Als ik zou terugkomen als een olifant, around.” Wat is je of innovation, dat is het kaartje kopen. Dit werk is mijn definitie van geluk.” dan zou ik dat heel leuk vinden. Het zijn familiebeesten, grootste prestatie? motto van het festival, en Wanneer was je op je gelukkigst? “Ik kom net terug heel slim en ze hebben een mooi leven. Mits er niet op “Voor het festival geldt dat ook van mij. Samuel uit Duitsland, daar zag ik drie voorstellingen. Een hen wordt gejaagd natuurlijk. Of een hond, eentje met ik er met het team voor Beckett zei ooit: Fail again, daarvan, ik ga je niet vertellen welke, was absolutely een lief baasje. Is dat een goed antwoord? heb gezorgd dat er veel fail better. Dat vind ik ook brilliant. Je hebt dat snel door tijdens een show: oh, dit Antwoorden mensen hier weleens op dat ze als nieuw talent is een goede. Blijven wordt geweldig. De artiest nam ons mee en we moesten een ketel willen terugkomen eigenlijk?” Wat is je uitgenodigd.” Wat was proberen en heel erg lachen. Het werd serieus en op het einde dacht ik: opvallende eigenschap? “Oeh, dat is moeilijk. Ik ben de laatste keer dat je experimenteren dus.” wow. Ik wilde niet dat het zou stoppen, dat is al een goed heel vastbesloten en ik geef nooit op. In het Engels zeggen de schaterlach had? teken. Momenten van geluk komen bij mij vaak voor.” we ‘tenacious’, wat is daar de vertaling van? Oh ja, en ik “Ik lach veel. Ook nu Wat zijn je dagdromen? “Ik heb dagdromen over accepteer geen nee.” Wie leerde je de belangrijkste tijdens het interview. Het Holland Festival, 3 juni tot vakanties. Vooral nu, want ik werk heel veel. Ik ga weleens les? Ik probeer te herinneren waar ik leerde om stuk dat ik zag in en met 25 juni op diverse op vakantie, ik hou ervan. Juni is mijn favoriete maand vastbesloten of vasthoudend te zijn. Toen ik jong was ging Duitsland, waar ik het locaties in Amsterdam. om op vakantie te gaan, maar helaas kan dat niet vanwege ik naar een meisjesschool die in de negentiende eeuw was eerder al over heb gehad, www.HollandFestival.nl
86 OPZIJ I NR. 6 I 2017 87
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 86 22/05/2017 11:23 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 87 22/05/2017 11:23 KUNST & CULTUUR/OP I KUNST & CULTUUR/OP I A AN A Toe e e en tlanta i niet LIBERALE bubble de mee t oor de and li ende e temmin oor een tedentri aar een ezoek aan de writers ca in an Karin Sla ter ele en in de o en o en tlanta a de ele en eid om een aar da en ier rond te kijken n dat wa zo’n aan ename erra in dat wij er zeker ter komen en im re ie
88 OPZIJ I NR. 6 I 2017 8
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 88 22/05/2017 11:23 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 89 22/05/2017 11:24 KUNST & CULTUUR/OP REIS KUNST & CULTUUR/OP REIS
nagedachtenis aan het overlijden na een vliegtuigongeluk van 122 kunstmecenassen uit Atlanta, terwijl zij op rondreis waren door Europa, werd de Atlanta Arts Alliance opgericht.
I HAVE A DREAM Atlanta is de geboortestad van Martin Luther King en hier is hij ook begraven, nadat hij in 1968 werd doodgeschoten terwijl hij op een balkon van het Lorraine Motel in Memphis stond. Deze tragische moord was de voorlaatste in een reeks die begon en eindigde met twee Kennedy’s. Martin Luther King is hèt symbool voor de burgerrechtenbeweging in de VS gebleven. De derde maandag in januari is in de VS een nationale feestdag, gewijd aan King en zijn gedachtegoed. Hoogtepunt is zeker een bezoek aan Martin Luther King National Historic Site. Hier liggen bij elkaar onder andere zijn geboortehuis, zijn kerk, een bezoekerscentrum en zijn laatste rustplaats. In een dubbele graftombe midden in een spiegelvijver ligt Martin Luther King begraven samen met zijn vrouw Coretta Scott. De naastgelegen rozentuin is in lieflijk contrast met de geschiedenis van King. Wandelen over de Civil Rights Walk of Fame maakt indruk, zeker als je bedenkt wie hier eerder gelopen hebben: van Stevie Wonder tot Rosa Parks.
MUZIEK Voor een bezoek aan Atlanta is, mits vooraf goed gepland, al gauw een aardig concert mee te nemen. Grootheden, en dan vooral die uit de country music, geven hier regelmatig concerten. Maar ook ad hoc is er genoeg te beleven, we tlanta is de democratische hoofdstad abortuskliniek en een op een lesbische nachtclub. noemen Eddie’s Attic en Sweet Georgia’s Juke Joint, waar van het verder zeer conservatieve Ondanks dit alles gingen de Spelen gewoon door en voor tijdens het diner en later op de avond live muziek wordt Georgia. De stad kent een grote Nederland niet onverdienstelijk. De mannen scoorden gespeeld in de beste Southern traditie. LGBT-gemeenschap en is een echte goud met volleybal, hockey, de Holland Acht roeien en op liberale bubble in Trump-county. De de mountainbike. Dat jaar scoorde Anky van Grunsven REIZEN IN DE STAD hele agglomeratie van Atlanta, die tweemaal zilver, dat deed ze later op de vier volgende Voor eenieder die weleens een boek van Slaughter heeft qua omvang met een kleine zes Spelen beter. gelezen, is de naam MARTA een begrip. De Metropolitan miljoen inwoners de tiende is van de Atlanta Rapid Transit Authority verzorgt weliswaar ook Verenigde Staten, heeft veel gezichten. De van oudsher in MUSEA het busvervoer in de stad, maar staat eigenlijk synoniem Atypisch zuidelijke stijl gebouwde houten villa’s in fijne Atlanta heeft zoals de meeste grote steden veel voor de metro. Met twee slimme metrolijnen, de noord- kleuren met allemaal een porch met schommelstoel of aantrekkelijke musea. Natuurlijk noemen we World of -bank in een aantal wijken rond het centrum en de Coca-Cola, het grootse zeeaquarium ter wereld, het indrukwekkende skyline van down- en midtown. Een flink Atlanta History Center en CNN. Want hoewel deze laatste aantal grote internationale bedrijven hebben hun geen museum is, is het zeker aan te raden om voor iets hoofdkantoor in Atlanta, zoals Coca Cola, Delta Airlines, meer dan tien euro per persoon via hun site een UPS en CNN. rondleiding te boeken, waarbij ook live-uitzendingen te zien zijn. In 1996 werden in Atlanta de Olympische Spelen Het High Museum of Art is een architectonisch gehouden. De Spelen hebben Atlanta in een aantal hoogstandje en ontworpen door de wereldberoemde opzichten op de kaart gezet. Vanwege de uitzonderlijke architect Richard Meier. Het museum heeft een zeer hitte werd het ook wel ‘Hotlanta’ genoemd en het waren indrukwekkende collectie, meer dan 14.000 stukken in de vrij ‘slordig’ georganiseerde Spelen. De beveiliging liet permanente collectie, met zelfs een aantal Hollandse nogal te wensen over, wat heeft geleid tot de ontploffing design-stukken. met een staafbom, waarbij 110 mensen gewond raakten Hoewel het museum oorspronkelijk in 1926 werd en er twee werden gedood. De dader, Eric Rudolph, had al geopend dankzij een donatie van ene Mrs. Joseph M. eerder vier aanslagen gepleegd, waaronder een op een High, bestaat het huidige museum sinds 1983. Ter
90 OPZIJ I NR. 6 I 2017 91
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 90 22/05/2017 11:23 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 91 22/05/2017 11:24 KUNST & CULTUUR/OP REIS NN OR EN
NEEM NU VERNIEUWDE OPZIJ
N ERS VOOR zuidlijn en de oost-westlijn zijn de luchthaven, mid- en Gone with the Wind te stralen. downtown en de belangrijke commerciële wijken Buckhead en Perimeter goed en snel te bereiken. En voor PRAKTISCH weinig. Vanaf Schiphol vlieg je in iets meer dan negen uur € 29,75 rechtstreeks naar Hartsfield-Jackson Atlanta OVERNACHTEN International Airport. Deze luchthaven is met een kleine Alle grote hotelketens zijn wel te vinden in Atlanta en het negentig miljoen passagiers de drukste ter wereld en is de prijsniveau wordt deels bepaald door de koers van de belangrijkste hub in het zuiden van dollar. Bijzonder is het Georgian Terrace hotel, in de de VS. beste zuidelijke traditie en gelegen recht tegenover het Atlanta is een goed alternatief voor Miami om op te befaamde Fox Theatre. Niet goedkoop, maar wel de vliegen. In plaats van naar Zuid-Frankrijk of Italië te moeite waard. Hoewel de oude kern letterlijk is vergroot rijden, al gauw een paar duizend kilometer in een met een wel wat moderner, maar nog steeds vakantie, kun je ook rondtoeren in Georgia. Bezoek indrukwekkende opbouw, kun je hier ronddwalen tussen Nashville (248 mijl) of rij naar Savannah (ook 248 mijl) DIGITALE het marmer, onder de prachtige plafonds en op de om door te rijden naar Key West. En rij langs de kust imposante trappartij. Op dezelfde trappen stond ter terug langs Tallahassee. Niet de meest gebruikelijke TEGOEDBON gelegenheid van de première in 1939 de volledige cast van route voor Europeanen, maar een absolute aanrader. O O CO
A NAAR OP I N
92 2 9
OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 92 22/05/2017 11:24 OPZIJ06-BW_p070_Kunst&Cultuur.indd 93 22/05/2017 11:24 MAN OVER VROUW DOOR MARLEEN HOGENDOORN BEELD CORBINO MAN OVER VROUW
‘Ik vind mezelf een FEMINIST 4.0’
Bram Bakker (1963) is op mijn moeder trouwens, maar de relatie met mijn moeder is wel ok. Er zijn veel emoties tussen mijn moeder schrijver, uitgever, staat in het en mij, het is ingewikkeld. Dat komt doordat mijn moeder meer dan gemiddeld bepalend is geweest voor wie ik ben theater en is de bekendste geworden. Ik lijk qua karakter veel op haar. Ze heeft me psychiater van Nederland. Hij streng opgevoed: hard werken en niet zeuren. Ze leerde me kritisch te zijn, onafhankelijk en maatschappelijk schuwt niet om zijn mening te geëngageerd. Ze heeft ook eigenschappen die ik minder waardeer of waar ik afstand probeer te nemen. Ik zal een geven. Aan OPZIJ vertelt hij voorbeeld geven: ze oordeelt redelijk makkelijk, ze vindt van een politicus van alles en dat is dan gebaseerd op wat over de belangrijkste vrouwen ze had gelezen. In het begin was ik het er altijd blind mee eens, want als achtjarig ventje heeft je moeder altijd in zijn leven. ‘Brand maar los.’ gelijk. Nu ben ik wat ouder en weet ik dat het ook belangrijk is om soms geen mening te hebben. In mijn werk bijvoorbeeld, mijn patiënten zitten niet altijd te wachten op wat ik van hen vind. Beroepsmatig moet ik niet te snel oordelen. Naarmate ik ouder word, vind ik DE MOEDER gelijk hebben ook steeds minder interessant. De “Het is heel erg cliché: mijn moeder is met voorsprong de mensheid gaat er niet op vooruit door in zijn eigen gelijk belangrijkste vrouw in mijn leven. Ik ben heel blij met te blijven hangen. Laat het gewoon rusten en kijk wat ons mijn vriendin en hoop dat we nog lang samen blijven, bindt. maar mijn moeder valt niet te evenaren. Dat geldt voor “Mijn moeder leerde me dat zodra je iets ziet wat elke man natuurlijk. We doen alsof alleen Italianen onrechtvaardig is, je opstaat en je je muil opentrekt. Als je moederskindjes zijn, maar voor iedere man is de moeder echt iets vindt, dan moet je dat gewoon zeggen. Niet belangrijk. Ik heb een theorie, die is niet stilzwijgend toekijken, dat is mijn motto. Dat kan ook wetenschappelijk onderzocht overigens: de meeste weleens tegen je werken, daar heb ik ruime ervaring mee. gekkigheid zit in de moeder-zoonrelatie. Tussen moeders Recent heb ik geroepen dat ik het systeem met de en zoons knettert het ’t hardst. Het is biologisch. De zorgverzekeraars kut vind, een prachtig voorbeeld meerderheid van de mannen is hetero, maar met je waarvan mensen zeggen: dat is zo, maar dat moet je niet moeder ga je niet naar bed. Die moederfiguur moet je zo zeggen.” omzetten in een andere vrouw, die dan voor jou de belangrijkste persoon in je leven wordt. Ervan uitgaande DE VRIENDIN dat je hetero bent en een vaste relatie wilt, dan moet je je “Mijn vriendin is hoogleraar Klinische Psychologie. We moeder vervangen. Dat lukt veel mannen niet. Veel hebben elkaar leren kennen toen we bij dezelfde mannen zoeken onbewust naar een vrouw die op hun hoogleraar ons proefschrift schreven. Toen mijn moeder lijkt, als de relatie met hun moeder goed en proefschrift af was, heb ik nooit meer iets aan wetenschap prettig is. Omgekeerd gebeurt dat ook: als je een nare gedaan, zij is daarna juist onderzoek gaan doen. We relatie hebt met je moeder dan ga je op zoek naar iemand hebben een gedeeld vertrekpunt, maar je zou kunnen die niet op je moeder lijkt. Mijn vriendin lijkt totaal niet zeggen dat zij mijn werk onderzoekt.
94 OPZIJ I NR. 6 I 2017 95
OPZIJ06-BW_p094_MOV.indd 94 22/05/2017 11:24 OPZIJ06-BW_p094_MOV.indd 95 22/05/2017 11:24 MAN OVER VROUW MAN OVER VROUW
Mijn vriendin lijkt helemaal niet op mijn moeder. Dat Ik vind het vervelend om te denken dat het succesvol zijn verontwaardigde wat mijn moeder en ik hebben, dat je je van ouders hun kinderen niet helpt. Ik heb mijn ouders overal druk over maakt, heeft zij niet. Ze heeft niet de als springplank gebruikt. Wat moeten die kinderen van behoefte om haar normen en waarden van de daken te mij worden? De zoon van Johan Cruijff is bijvoorbeeld schreeuwen. Dat is haar grote waarde voor mij. Ze is zo niet zo goed als zijn vader. Stel, een van onze kinderen wil anders dan ik, daarmee heb ik een grote tegenkracht. We wetenschapper worden, de kans dat ze net zo goed zijn echt tegenpolen. worden als hun moeder is niet zo groot, want zij is Iedereen met een lange relatie, wij zijn twintig jaar Champions League-wetenschap. Dan is het prima als je in samen, spiegelt zich aan de ander. Bij alles wat ik doe, de Eredivisie-wetenschap belandt, maar dan ben je nog vraag ik me af: hoe zou Bernet dit doen of wat vindt zij niet zo goed als je moeder. hiervan? Ik ken mijn normen en waarden, maar die van Als er iets is met mijn zoon of dochter, dan blijf ik hen haar ken ik net zo goed. Het is een alternatief voor wat ik bekijken als vader, niet als psychiater. Een huisarts stuurt ook zou kunnen doen. Niet mijn geweten, dat is mijn zijn zieke kind ook naar een andere huisarts. Ik vraag moeder, maar een andere manier om ermee om te gaan is nooit: hoe voel je je daarbij? No way!” mijn vriendin. We praten niet veel over werk, maar we zijn het niet DE TEGENSPEELSTER oneens over hoe we ons werk doen. We hebben het veel “Marjolijn van Kooten is het levende bewijs dat iemand over de kinderen, we hebben een zoon van veertien en die ooit een patiënt van je is geweest ook een vriend kan een dochter van twaalf. We praten graag maar te weinig worden. We trekken veel op samen in ons theaterstuk, ze over cultuur. Onze hobby is film en theater, alleen is het is mijn beste vriendin. En dat terwijl ik helemaal geen nu zo’n hobby die met iemand anders wordt beoefend, vriendinnenman ben, ik heb meer vriendschappen met want als je kinderen hebt past de een op hen en de ander mannen. Meisjes zijn meer voor seks. gaat uit. Straks als onze dochter geen oppas meer nodig Ik vind mezelf een feminist 4.0, ik vind het zo fijn om met heeft, kunnen we ook samen weer weg en daar kijken we vrouwen te werken. Vrouwen zijn veel inhoudelijker. Bij allebei ook naar uit. mannen speelt testosteron altijd als stoorzender op de Met ons gezin houden we erg van reizen. Als het vakantie achtergrond mee, ze zijn zo hanig. Vrouwen zijn veel is, dan zijn we weg. Altijd op wintersport, altijd een verstandiger, denken langer na. Vrouwen zouden wel weekje naar een boerderij in Frankrijk en in de zomer een meer moeten zeggen wat ze echt vinden.” verre reis. Bali, Thailand, Amerika, Canada. Reizen is de manier om je werk even uit te zetten. Ons gezin komt dan DE BEKENDE TANTE echt tot bloei.” “Tante Riek is inmiddels een zeventigplusser, ze is de enige zus van mijn vader. Ze is stedenbouwkundige. Ze DE DOCHTER heeft de Kop van Zuid ontwikkeld, de Erasmusbrug heeft Bram met dochter Luna “Ze is een heel geslaagd mengproduct van Bernet en mij. zij bedacht, over de A2 heeft ze de Leidse Rijnwijk Luna houdt van mode, dat is echt haar ding, en kijkt daar verbonden met de stad Utrecht en had een plan voor een heel ondernemend naar. Dat herken ik wel, ik denk dat ze 140 meter hoge kantoortoren in Utrecht – dat werd in de dat van mij heeft. Ze is heel geïnteresseerd in emoties, ze volksmond ‘de piek van Riek’ genoemd. Carrièretechnisch DE VROUW onze kinderen fiftyfifty verdeeld. Daar moet je elkaar dan is heel wijs voor haar leeftijd. Ze denkt goed na over is tante Riek mijn idool. Ze is erg out of the box. Als iets “De tragiek van het vrouw-zijn is dat moeders zo aan houden. Als ze niet oplet, dan doet zij 55 en ik 45 dingen, dat heeft ze van mijn vriendin. Ze neemt er de tijd niet lukte, zei ze altijd tegen zichzelf: Tom Poes verzin een verstandig zijn. ‘Ik doe wel een stapje terug met mijn procent. Vrouwen doen dat toch makkelijker, maar dat voor, dat vind ik heel leuk. Dan zit ze op haar kamer en list. Dat zinnetje heb ik nog steeds in mijn hoofd en dat carrière, want dat is beter voor de kinderen.’ Misschien is moet stoppen. In een relatie waarbij twee ouders werken dan gaat ze nadenken. Ik wil gewoon dat ze gelukkig gebruik ik ook. Ik zie haar overigens niet meer, mijn vader dat wel beter voor de kinderen, maar voor de samenleving zou het volgens mij zo moeten zijn dat je afspreekt: we wordt. Ik hoop dat we zo’n prettige relatie als nu houden, en zij zijn gebrouilleerd. Ze werkt nog steeds, ik denk dat is dat zo jammer. Intelligente vrouwen die hun doen het samen en we houden elkaar eraan. Dat werkt. In we zijn erg knuffelig. ze werkt totdat ze dood gaat. Een fascinerende vrouw.” moederschap verkiezen boven hun maatschappelijke de praktijk moest ze me weleens terugfluiten en ik haar. betrokkenheid. Waar ik echt zo boos over ben, is dat er in Dat is goed, anders zou je een saaie relatie krijgen. Ik de Tweede Kamer maar een stuk of vijftig vrouwen zitten. denk dat je elkaar scherp moet houden in een relatie. Dat vind ik zo gênant. De helft moet gewoon vrouw zijn. Haar carrière is even belangrijk als de mijne. Ik heb Ook in het bedrijfsleven moet gewoon een norm komen. honderden jonge vrouwen met een baan en een kind Die gasten die aan de top zitten met hun grote piemels, gezien die een burn-out hadden. Ze maken allemaal die gaan dat toch niet laten gebeuren. Het moet gewoon dezelfde fout: ze gaan niet staan voor hun eigen behoeftes ‘Het eindigt ermee dat jij op je bij wet verplicht worden, het komt niet vanzelf goed. Stel, en noden. Als jij twee avonden per week nodig hebt om ik word gebeld om vanavond bij Pauw aan tafel te zitten dronken te worden met een vriend of vrienden, we tennisleraar ligt en hij op z’n over een bepaald thema, als ze me dan bellen om te kunnen erover twisten of het gezond is, maar dan moet je zeggen dat ze voor een vrouw hebben gekozen omdat er dat doen. Zodra je dat niet meer doet, is het wachten op anders alleen maar mannen aan tafel zitten dan zeg ik: problemen. Het is of fiftyfifty of een van de ouders thuis. directiesecretaresse’ gelijk heb je! Ik vind het zo belangrijk dat er vrouwen aan Het gaat anders altijd schuiven en de vrouw offert zich op. tafel zitten, er zijn nu gewoon te veel mannen op tv. Het eindigt ermee dat jij onder je tennisleraar ligt en hij Nog zoiets, mijn vriendin en ik hebben de opvoeding van op z’n directiesecretaresse. Het gaat echt niet werken.” O
96 OPZIJ I NR. 6 I 2017 97
OPZIJ06-BW_p094_MOV.indd 96 22/05/2017 11:24 OPZIJ06-BW_p094_MOV.indd 97 22/05/2017 11:24 O A E E RO EN OE EN N N MMER N E OO V A ON E WE O OPHEMELEN
Over de doden niets dan goeds.
Lekker DORA POLENAAR (1914-2017) E it is een een op aad are a p ter rootte an een tennis a Een za a p han a p en sche er a p in p 102-jarige leeftijd is leraar van Anne Frank. Anne kwam bij hen voor bijlessen een eze ersie hee t een s en han je a e ij op aan verzetsstrijdster Dora Polenaar over de vloer. een ta re enpijp o tentsto ij is op aad aar et een overleden. Dat heeft haar familie Dora zei ooit dat ze slechts een schakel was in het verzet, a e Er estaat oo een einere ersie an oor aan bekendgemaakt in een maar dankzij haar werden vele Joden gered uit handen van je s e te han er en een et een zonnepanee die oo door overlijdensbericht in Nieuw- de Duitsers. Met het uitbreken van de oorlog moesten de h pdiensten e r i t ordt Zeelandse media. Doortje was na ouders en zussen van Polenaar onderduiken. Dora en Sal de oorlog geëmigreerd naar probeerden met een boot te vluchten naar Engeland, maar er rij aar ij de o tdoorspecia ist oor Nieuw-Zeeland, ze overleed op werden ontdekt en tegengehouden. Ze moest in 31 maart in een verzorgingstehuis. Amsterdam blijven en richtte het Joods Montessori Lyceum ODoortje is op 10 juli 1914 geboren in Amsterdam. Ze is waarvan ze de eerste rectrix werd. Het echtpaar werd door afgestudeerd als scheikundige en gebruikte deze kennis de Duitsers geadviseerd naar een veilige plek te gaan, voor het maken van valse documenten voor Joden maar dat bleek om een concentratiekamp te gaan. Ze tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die konden daardoor konden er net aan ontkomen door te ontsnappen via een ontkomen aan deportatie naar vernietigingskampen. Ook gat in een hek. maakte ze nep voedselbonnen en regelde Polenaar trouwde later opnieuw met Henk Suuring, ook Waterproof onderduikadressen voor Joodse families. Sal Breemer een verzetsstrijder. In 1948 emigreerde het echtpaar naar was haar toenmalige echtgenoot, hij was destijds de Nieuw Zeeland. E E et is zo er en e he en eer tijd o te ezen n p aats an een paar i o oe en eene en in je o er is een icht e icht e reader er handi it e e p aar is aterproo en hee t ehe en dat o t neer op zesd izend oe en
o o A ra O
VOOR E OEDE DOE hristian o o tin die an de z arte p ps et rode zoo ont erpt e jaar een tas oor het oede doe it jaar hee t hij de Me ica a tas ont orpen in sa en er in et de ndaci n aciendas de M ndo Ma a eze or anisatie aci iteert en pro oot het a anschap an de hand er ers in de Me icaanse cat n enins a re io e tas hee t hand e e en atoenen pane en e ri e ord r er en en eschi derde ho ten ra en ij is in een e i iteerde op a e te oop en e er ochte tas draa t ij aan een eter e en oor de hand er ers die he e aa t he en
Me ica a er rij aar ij aesar onna in Rotterda
9 OPZIJ I NR. 6 I 2017 99
OPZIJ06-COV_p003_Shopping.indd 98 22/05/2017 11:25 OPZIJ06-COV_p003_Shopping.indd 99 22/05/2017 11:25 UNTAMED TRAVELLING Where the world can’t find you…
Untamed Travelling is maatwerkspecialist in reizen naar Afrika, Azië, Noord-Amerika, Latijns-Amerika en Antarctica. Reist u met Untamed, dan kiest u voor hoge kwaliteit, uitgebreide kennis, persoonlijke service, kleinschalige accommodaties, professionele begeleiding en unieke reiservaringen.
Met grote regelmaat reizen we naar onze bestemmingen om de laatste veranderingen persoonlijk te beleven. Zo kunnen wij u informeren en adviseren vanuit onze eigen ervaringen en kennis. Al meer dan 16 jaar.
100
OPZIJ06-COV_p004.indd 100 22/05/2017 11:26 Opzij 2017-06 migratie.indd 1 19-05-17 13:43