ALMANACH CENTRÓW 2019/2020

HANDLOWYCH 99 PLN (w tym / 2019 Cena 8% VAT) (79) ISSN2081-16833

Atrium Promenada w Warszawie

Partnerzy merytoryczni Contents partners

Partner strategiczny Startegic partner

Partnerzy / Partners Reklama_RE_200x260_FINAL.indd 5 2019-02-22 15:59:59 editorial / wstęp

Czas na błyskotliwe strategie

Time for clever strategies

. edycja Almanachu Centrów Han- he 10th edition of the Almanac of dlowych skłania do refleksji na te- Shopping Centres provokes reflection 10mat branży nieruchomości handlo- Ton the retail real estate industry. Over wych. W ciągu dekady, rynek bardzo się zmie- the past decade, the market has changed sig- nił – stał się rynkiem dojrzałym, który podle- nificantly – it has become a mature market, ga obecnie presji konkurencji, nowych tech- which is currently under a pressure of com- nologii oraz zmian społecznych i demogra- petition, new technologies and social and de- ficznych. Odniesienie sukcesu na tym rynku mographic changes. Success in this market wymaga obecnie więcej pracy, a niepowodze- requires more work today and failure can be nie jest bardziej dotkliwe. Wybór odpowied- more severe. Choosing the right strategy is niej strategii jest więc kluczowy. therefore crucial. O wyborze właściwej drogi w tym bizne- We talked to experts and practitioners from sie rozmawialiśmy z ekspertami i praktykami companies such as Apsys, Atrium Poland z takich firm, jak Apsys, Atrium Poland Real Real Estate Management, EY, BNP Paribas Estate Management, EY, BNP Paribas Real Es- Real Estate, Pradera, Taylor Wessing. Their tate, Pradera, Taylor Wessing. Spostrzeżenia insights and suggestions can be found in this i sugestie zawarte są w niniejszej publikacji. publication. Wynika z nich między innymi, że obiekty They prove, among others, that shopping handlowe muszą szybko adaptować się zmie- facilities must quickly adapt to the changing niającej się rzeczywistości i dużej niepewno- reality and high uncertainty. Shopping cen- ści. Centra handlowe bez koncepcji na pozy- ters without a concept for positioning and cjonowanie i działanie nie odniosą sukcesów. functioning will not be successful. Those fa- Te obiekty, które nie dostosują się muszą zna- cilities that do not adapt must find a new idea leźć nowy pomysł na funkcjonowanie. Klien- for operations. Customers expect more from ci oczekują bowiem od centrów handlowych shopping centres than just shopping oppor- czegoś więcej niż tylko możliwości zrobienia tunities. In addition to commercial, they also zakupów. Oprócz funkcji handlowych, muszą have to fulfil many other roles. The potential spełniać również wiele innych ról. Potencjał of commercial real estate can be used by nieruchomości handlowych wykorzystują sie- e-commerce chains that are opening stores in ci e-commerce, które w centrach handlowych shopping centres, making use of cutting-edge otwierają sklepy. Stosują przy tym najnow- technologies that foster building customer sze technologie ułatwiające budowanie rela- relations. cji z klientami.

03

Reklama_RE_200x260_FINAL.indd 5 2019-02-22 15:59:59 spis treści / content

3 Wstęp / Editorial

6 Partnerzy / Partners

TRENDY / TRENDS 10 Przepis na centrum handlowe / Recipe for a shopping centre

OKIEM EKSPERTA / PRACTITIONER’S POINT OF VIEW 15 Demografia z technologią w tle / Demography in the context of technology

TRENDY / TRENDS 16 Kto jest kim w polskim handlu? / Who is who in Polish retail?

E-COMMERCE 24 E-commerce w trendzie rosnącym E-commerce is a growing trend

WYWIAD / FACE TO FACE 28 Nietypowa atrakcja turystyczna / An atypical tourist attraction

WYWIAD / FACE TO FACE 34 Elastyczność, rentowność i błyskotliwe pomysły Flexibility, profitability and clever ideas

WYWIAD / FACE TO FACE 40 Stawiamy na prestiżowe aktywa w dużych aglomeracjach miejskich We are betting on prestigious assets in large urban agglomerations 4Value Sp. z o.o. ul. Józefa Bema 87 lok. 3U, 01-233 Warszawa // 02-078 Warszawa // [email protected] // www.thecity.com.pl 04 WYWIAD / FACE TO FACE Mixed-use, co-working i omni-chanel kształtują rynek 48 Mixed-use, co-working and omni-chanel shape the market

WYWIAD / FACE TO FACE 54 Centra handlowe na plusie / Shopping Centres in the Black

PRAWO / L AW 60 MegaUstawa telekomunikacy jna – konsekwencje ostatnio uchwalonych zmian dla nieruchomości komercy jnych Mega Telecommunications Act – the consequences of recent changes for commercial properties

PRAWO / L AW 66 Zmieniające się otoczenie prawne a działalność centrów handlowych The Changing legal environment and the operations of shopping centres

WYWIAD / FACE TO FACE 74 Sztuka w przestrzeni biznesu / Art in business space

80 Wybrane centra handlowe w Polsce Selected shopping centres in Poland

Daniel Jabłoński Hubert Wasiak Cezary Goss Arkadiusz Chorąży Managing Editor Development Director Project Manager DFG studio [email protected] [email protected] [email protected] DTP, graphics tel. +48 664 141 059 tel. +48 600 034 344 tel. +48 604 191 088

4Value Sp. z o.o. ul. Józefa Bema 87 lok. 3U, 01-233 Warszawa // 02-078 Warszawa // [email protected] // www.thecity.com.pl 05 Partnerzy / Partners

PARTNER STRATEGICZNY / STRATEGIC PARTNER

Grupa Atrium to jeden z wiodących właścicieli, zarządców i deweloperów centrów handlowych w Europie Środkowo-Wschodniej. W portfolio Grupy znajdują się 32 centra i nieruchomości han- dlowe zlokalizowane w czterech krajach, o wartości rynkowej 2,7 mld euro i całkowitej powierzchni najmu brutto wynoszącej powyżej 870 000 mkw. W Polsce Atrium posiada 20 centrów handlowych o łącznej powierzchni najmu brutto (GLA) wynoszącej 474 500 mkw. Grupa jest właścicielem pięciu znaczących obiektów handlowych w Warszawie. W czerwcu br. spółka nabyła centrum handlowe King Cross za kwotę 43 mln euro. W październiku 2018 sfinalizowała transakcję nabycia za kwotę 301,5 mln euro prestiżowego kompleksu usługowo-handlowego Wars Sawa Junior, tym samym zwiększając do 85% udział aktywów w Polsce i Czechach w całości portfela. Spółka jest notowana na giełdzie w Wiedniu oraz Euronext Amsterdam, gdzie jest oznaczona symbolem ATRS.

Atrium is a leading owner, operator and redeveloper of shopping centres and retail real estate in Central Europe. Atrium owns 34 properties with a total gross leasable area of over 970,000 sqm and with a total market value of approximately 2.8 billion EUR. These properties are located in four countries. In Poland Atrium is owner of 20 shopping centers with a total gross le- asable area (GLA) covering 474,500 sqm. The Group owns five significant commercial facilities in Warsaw. In June 2019, Atrium has completed the acquisition of the King Cross Praga shopping centre in Warsaw for 43 million EUR. In October 2018, Atrium has completed the purchase of the prime retail asset Wars Sawa Junior for 301.5 million EUR, increasing the share in asset portfolio in Poland and the Czech Republic to 85%

PARTNERZY MERYTORYCZNI / CONTENTS PARTNERS

Działalność BNP Paribas Real Estate oparta jest na sześciu liniach biznesowych obejmujących cały cykl życia nieruchomości: Inwestycje Budowlane, Transakcje, Doradztwo, Wyceny, Zarządza- nie Nieruchomościami oraz Zarządzanie Inwestycjami. Na terenie Europy Środkowo-Wschodniej BNP Paribas Real Estate świadczy usługi w zakresie: Rynki Kapitałowe, Zarządzanie Nierucho- mościami, Wynajem Powierzchni Komercyjnych, Wyceny i Transakcje. Wszystkie serwisy wspierane są przez Dział Analiz Ryn- kowych i Doradztwa, który dostarcza informacji ułatwiając klientom BNP Paribas Real Estate podejmowanie najlepszych dłu- goterminowych decyzji biznesowych. Nasze kompleksowe usługi obejmują wszystkie rodzaje nieruchomości, włączając w to powierzchnie biurowe, powierzchnie handlowe, nieruchomości mieszkaniowe, powierzchnie magazynowe i przemysłowe.

BNP Paribas Real Estate is formed of six business lines covering the entire property lifecycle: Property Development, Trans- action, Consulting, Valuation, Property Management and Investment Management. As regards the CEE Region, BNP Paribas Real Estate provides services in respect of Capital Markets, Property Management, Transaction, Consulting and Valuation. Furthermore, all departments are supported by the Research Team, which provides knowledge regarding real estate markets, thus enabling BNP Paribas Real Estate clients to make the most suitable long-term business decisions. Our comprehensive services cover all property types including offices, residential, industrial & logistics and retail.

06 Partners / Partnerzy

Grupa Rynku Doradztwa Nieruchomości w EY od ponad 15 lat wspiera deweloperów, inwestorów, in- stytucje finansowe i inne podmioty działające w sektorze nieruchomości komercyjnych w Polsce i za granicą. Doradcy EY posiadają certyfikaty zawodowe agentów, zarządców nieruchomości, rzeczo- znawców majątkowych, doradców podatkowych oraz radców prawnych, przyznawane przez polskiei zagraniczne stowarzyszenia zawodowe. Ekspertyzę branżową łączą z wiedzą o finansach, transak- cjach, podatkach i regulacjach prawnych. Zobacz więcej na: www.ey.com.pl/real_estate

EY Real Estate Group has been supporting real estate investors, developers and financial institutions for more than 15 years. Among EY professionals there are real estate experts, agents, valuers, tax advisors and legal counsels with qualifications granted by Polish and foreign associations. Our team is experienced enough to handle even complex real estate issues, as we combine industry knowledge with expertise in finance, transactions, tax and legal regulations. See more at: www.ey.com. pl/real_estate

Taylor Wessing jest międzynarodową kancelarią prawniczą świadczącą pełen za- kres usług, współpracującą z klientami z najbardziej dynamicznych branż na świe- cie. Doradzamy naszym klientom, pomagając im osiągnąć cel poprzez innowacyjne myślenie dotyczące spraw biznesowych. Nasze kompleksowe podejście koncentruje się również na rynku nieruchomości. Nasze zespoły doradzają między inny- mi w następujących kwestiach: – Nabywanie i zbywanie nieruchomości – Projekty Due Dilligence – Istotne kwestie dotyczące licencji administracyjnych i prawnych wydanych w procesie badawczym – Finansowanie – Komercjalizacja nieruchomości – PropTech W Taylor Wessing jesteśmy dumni z naszej reputacji jako firmy myślącej przyszłościowo. Wspieramy klientów wszędzie tam, gdzie chcą prowadzić działalność gospodarczą. Nasze 33 biura na całym świecie łączą to, co najlepsze w lokalnym handlu, przemyśle i kulturze, z międzynarodowym doświadczeniem, aby zapewnić proaktywne, zintegrowane rozwiąza- nia dla naszych klientów.

Taylor Wessing is a full-service international law firm, working with clients in the world’s most dynamic industries. We take a single-minded approach to advise our clients, helping them succeed by thinking innovatively about their business issues. Our full-service approach encompasses a focus on real estate. Amongst others, our teams offer advice on the following aspects: – Acquisition and disposal of real estate – Due Dilligence projects – Relevant issues concerning administrative and legal licences issued in the research process – Financing – Commercialising real estate – PropTech At Taylor Wessing we are proud of our reputation as a forward-thinking firm. We support clients wherever they want to do bu- siness. Our 33 offices around the world are not token presences; they blend the best of local commercial, industry and cultu- ral knowledge with international experience to provide proactive, integrated solutions for our clients.

07 Partnerzy / Partners

PARTNERZY / PARTNERS

Apsys jest jednym z wiodących operatorów branży centrów handlowych w Polsce i we Fran- cji. Apsys Polska specjalizuje się w inwestowaniu, budowie i zarządzaniu centrami handlowymi, kreując obiekty popularne wśród klientów i przynoszące zyski właścicielom. Tworzy innowacyj- ne, „szyte na miarę” projekty uwzględniające specyfikę danej lokalizacji, kontekst społeczny oraz środowisko naturalne – miejsca, które budzą emocje i budują społeczne relacje. W portfolio za- rządczym spółki znajduje się obecnie 1 milion mkw. powierzchni handlowej w 24 centrach handlowych zlokalizowanych w 17 największych miastach co stanowi to ok. 10 proc. powierzchni najmu wszystkich centrów handlowych w Polsce. Do największych inwestycji Apsys na rynku polskim należą Manufaktura w Łodzi oraz Posnania w Poznaniu. W fazie realiza- cji prowadzi kilka projektów deweloperskich, w tym inwestycje o charakterze mieszanym uwzględniające obiekty miesz- kaniowe oraz biura. Firma i jej projekty były wielokrotnie nagradzane przez prestiżowe instytucje branżowe, m.in. PRCH, ICSC, EuropaProperty oraz CIJ w dziedzinach rozwoju, zarządzania oraz marketingu.

Apsys is one of the leading global commercial real estate operators in Poland and France. Apsys Polska specializes in inve- sting, building and managing shopping centers, creating objects popular among clients and profitable for the owners. The company creates innovative, tailor-made projects which take into account the specificity of the location, social context and natural environment – places which evoke emotions and build social relations. The company’s management portfolio curren- tly has 1 million sq m. commercial space in 24 shopping centers located in the 17 largest cities, which is approx. 10 % of the leasable area of all shopping centers in Poland. The largest Apsys investments in Poland include Manufaktura in Łódź and Posnania in Poznań. The company also carries out several projects under development, such as mixed-use investments, in- cluding apartments and offices. Apsys and its projects have received multiple awards from prestigious institutions, such as REAL CONNECT PRCH, ICSC, EuropaProperty and CIJ in the categories of development, management and marketing. PROPERTY & INVESTMENT FAIR

HOMEPARK – to wspólna marka 4 polskich parków handlo- wych, zlokalizowanych w Warszawie (Janki i Targówek), Kato- 24 March 2020 wicach (Rawa) i Poznaniu (Franowo). Centra HOMEPARK gro- madzą przede wszystkim sklepy oferujące materiały budow- lane i wykończeniowe, a także meble i wyposażenie wnętrz. GLOBAL EXPO | WARSAW W HOMEPARK znajdują się zarówno salony marek sieciowych, takich jak KOMFORT, JULA, BEL-POL, ARTE, jak i unikalnych lokalnych producentów. Ofertę uzupełniają sklepy z modą, ak- cesoriami dla dzieci czy produktami dla zwierząt. Właścicielem HOMEPARK jest fundusz Pradera European Retail Parks – wiodący na rynku specjalistycznym fundusz i za- rządzający aktywami centrów oraz parków handlowych w Europie i Azji. Pradera została założona w 1999 r., a jej portfel wart 3,2 miliardów euro zawiera ponad 53 centra i parki handlowe w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoszech, Niemczech, Polsce, Francji, Czechach, Grecji, Turcji i Chinach, posiadających łącznie ponad 2400 sklepów. (www.pradera.com)

HOMEPARK is a common brand of 4 Polish retail parks, located in Warsaw (Janki and Targówek), Katowice (Rawa) and Po- znań (Franowo). HOMEPARK shopping centers feature mostly stores offering building and finishing materials, furniture and interior design. HOMEPARK includes showrooms of retail chains such as KOMFORT, JULA, BEL-POL and ARTE, as well as stores of independent local manufacturers. Its portfolio is complemented by fashion, children’s accessories and pet stores. HOMEPARK is owned by the Pradera European Retail Parks fund – a leading fund in the shopping center market, managing the assets of shopping centers and retail parks in Europe and Asia. Established in 1999, Pradera’s portfolio is worth EUR 3.2bn and includes over 53 shopping centers and retail parks in the United Kingdom, Spain, Italy, Germany, Poland, France, Czechia, Greece, Turkey and China, featuring a total of over 2,400 stores. (www.pradera.com)

08 WWW.REALCONNECT.PL REAL CONNECT PROPERTY & INVESTMENT FAIR 24 March 2020 GLOBAL EXPO | WARSAW

WWW.REALCONNECT.PL 9 trendy / trends

Przepis na centrum handlowe

Recipe for a shopping centre

Sprzedaż internetowa, rozwój technologii, zmiany demograficzne, ewolucja oczekiwań klien- tów zmieniły otoczenie biznesowe branży nieruchomości handlowych.

E-commerce, technology development, demographic changes, and evolution of customer expectations have changed the business environment of the retail real estate industry.

ciągu dekady pisaliśmy o rozwoju polskich cen- ver the past decade, we have been writing about trów handlowych. Rozwojowi temu sprzyja- the development of Polish shopping centres. The Wły warunki gospodarcze, potrzeby rynkowe i in- Oeconomic conditions, market and infrastructure frastrukturalne. Postępy porównywaliśmy z innymi doj- needs fostered this development. We compared progress rzałymi rynkami. Sytuacja na niektórych z nich wskazu- with other mature markets. The situation in some of them je, że nie każdy sklep i nie każde centrum handlowe osią- shows that not every store and not every shopping centre ga sukces. can be successful.

ZAKLĘTY KRĄG THE VICIOUS CIRCLE Według danych firmy Knight Frank (Centra handlowe od According to Knight Frank (Afresh and anew - perspectives GaleriaGaleriaGaleria Renova Grodova Renova to dwupoziomoweznajdujeto dwupoziomowe się wcentrum ścisłym handlowo- centrum centrum handlowo- usługowe położone w sercu warszawskiego Targówka, nowa 2019) w 2018 roku największe marki handlowe w on the Polish shopping centre 2019) in 2018 some of the Grodziska Mazowieckiego, obok Centrum Kultury w-usługowe bezpośrednim położone sąsiedztwie wwielkich sercu osiedli warszawskiego mieszka- Targówka, z kinem. Reprezentacyjne wejście w formie wysokiego USA zamknęły niemal 6 tys. sklepów (przykładem są ta- largest retail brands in the USA closed almost 6 000 stores niowych.w bezpośrednim Do Galerii można sąsiedztwie łatwo dotrzeć wielkich zarówno osiedli ko- mieszkaniowych. kie marki, jak Victoria’s Secret, Office Depot, Abercrombie (e.g. brands such as Victoria’s Secret, Office Depot, Aber- munikacjąportalu miejską prowadzi jak i samochodem. do dwupoziomowego W pobliżu centrum znaj- & Fitch czy Walmart). W ciągu 7 lat prognozowana jest li- crombie & Fitch, Walmart). The next 7 years are expected dująDozorganizowanego się galerii przystanki można kilkunastu wokół łatwo atrium linii dotrzeć komunikacji nakrytego zarówno obszernym miejskiej komunikacją miejską jak(tramwaje i samochodem. i autobusy). Obiekt W pobliżuposiada parking znajdują podziemny,szklanym się świetlikiem. przystankiktóry może W pomieścić kilkunastuczęści podziemnej ponad linii 200 znajduje samo komunikacji- miejskiej kwidacja kolejnych 75 tys. lokali. W Stanach Zjednoczo- to bring the closure of a further 75 000 stores. In the United chodów. Centrum handlowe oferuje 13 tys. mkw. powierzchni najmu, którą zajmują znane polskie nych zamknięcia te określa się już mianem apokalipsy States, these closures are already referred to as the retail (tramwajei międzynarodowesię parking.i autobusy). sieci Całkowita handlowe powierzchniaObiekt oraz mniejsze posiada centrum sklepy, to parking butiki ponad i punkty 9 tys. podziemny, mkw., usługowe. a powierzchnia W który obiekcie może najmu działają to pomieścić ponad (retail apocalypse). W Wielkiej Brytanii Centre for Reta- apocalypse. In the UK, the Center for Retail Research has 200m.in. samochodów. Stokrotka,5,2 tys. Cosmedica, mkw. Centrum Znalazły Rossmann, się handlowe tu: Stokrotka, Empik, oferuje Cosmedica,RTV EURO 13 tys.AGD, Rossmann, mkw. C&A, SMYK, powierzchniCCC, Pepco, RTV EURO KiK, najmu, AGD, Szachow Martes którą- zajmują znane il Research przedstawiło dane, które wskazują, że 2018 presented data indicating that 2018 was the worst year nica, TXM,Sport, Top TXM,Secret, EMPIK, Diverse, Diverse, Kakadu, Quiosque, fitness Medicine klub Zdrofit, Everyday szkoła Therapy, tańca 50 Style.Egurrola Usługi Dance w Galerii Studio, polskieedukacyjny i międzynarodowe plac zabaw Klockownia. sieci Klienci handlowe Galerii orazmogą mniejszerównież skorzystać sklepy, z butiki oferty iPoczty punkty Polskiej, usługowe. W obiekcie rok był dla sklepów najgorszym od 2008 roku i nie nale- for stores since 2008 and one should not expect 2019 to salonu fryzjersko-kosmetycznegoreprezentują salon fryzjersko-kosmetyczny Lok&Roll, saloniku Lok&Roll, prasowego Optyk Tondryk, Kolporter, kantor, banków, salonik biura Kolportera, podró- ży się spodziewać, by 2019 rok był lepszy. Powiązania be better. Connections in the global economy are so close działająży, pralni,biurom.in. lokali podróży gastronomicznych Stokrotka, Itaka i Cosmedica, salon m.in.: Play. Hanesushi, W centrumRossmann, znajdujeCukiernia Empik, się Sowa, również RTV Bobby oferta EURO Burger, gastronomiczna. AGD, Bistro C&A, AllaCCC, Pepco, KiK, Testa. w globalnej gospodarce są na tyle ścisłe, że scenariusz that the American or British scenario may be possible in Szachownica,Galeria TXM, Grodova Top została Secret, otwarta Kakadu, 1 grudnia fitness 2016 r. klub Zdrofit, szkoła tańca Egurrola DanceWłaściciel: Studio, amerykański lub brytyjski nie jest wykluczony w Europie. Europe. This has been confirmed by the case of the Ameri- Właściel: edukacyjnyAdres: ul.Adres: Rembielińska plac ul. zabawH. Sienkiewicza 20, Klockownia. 03-352 46/50, Warszawa 05-825 Klienci Grodzisk Galerii Mazowiecki mogą również skorzystać z oferty Poczty Polskiej, Potwierdza to przypadek amerykańskiej sieci Forever 21, can chain Forever 21, operating in Poland, which has filed salonuKomercjalizacja: fryzjersko-kosmetycznegoKomercjalizacja: tel. +48 tel. 665 +48 10 601 19 0606 Lok&Roll, 06 06 saloniku prasowego Kolporter, banków, biura podróży, obecnej w Polsce, która złożyła w USA wniosek do sądu for bankruptcy and restructuring in the USA. The failure of www.galeriarenova.plwww.galeriagrodova.pl o upadłość i restrukturyzację. Porażka sklepów z kolei stores, in turn, results in difficulties for shopping centres. pralni, lokali gastronomicznych m.in.: Hanesushi, Cukierni Sowa, Bobby Burger, Bistro Alla Testa. Właściciel: Adres: ul. Rembielińska 20, 03-352 Warszawa Komercjalizacja: tel. +48 665 10 19 06 10 www.galeriarenova.pl trends / trendy

skutkuje trudnościami centrów handlowych. Relacja ta And the other way around. Inadequate tenant mix, unfavor- działa również w drugą stronę. Nieodpowiednia struktu- able location, or lack of aesthetics affects the footfall, turn- ra najemców, niekorzystna lokalizacja czy brak estetyki over and operational efficiency of stores. wpływa na liczbę odwiedzających, obroty i efektywność operacyjną sklepów. GROWING E-COMMERCE E-commerce has changed the way of concluding transac- ROSNĄCY E-COMMERCE tions and the form of using shopping centers. Forecasts Handel internetowy zmienił sposób zawierania transak- indicate a further development of the sector (the value cji i formę korzystania z centrów handlowych. Prognozy of the Polish e-commerce market is estimated at PLN

GaleriaGaleriaGaleria Renova Grodova Renova to dwupoziomoweznajdujeto dwupoziomowe się wcentrum ścisłym handlowo- centrum centrum handlowo- usługoweGrodziska położone Mazowieckiego, w sercu warszawskiego obok Centrum Targówka, Kultury w-usługowe bezpośrednim położone sąsiedztwie wwielkich sercu osiedli warszawskiego mieszka- Targówka, z kinem. Reprezentacyjne wejście w formie wysokiego niowych.w bezpośrednim Do Galerii można sąsiedztwie łatwo dotrzeć wielkich zarówno osiedli ko- mieszkaniowych. munikacjąportalu miejską prowadzi jak i samochodem. do dwupoziomowego W pobliżu centrum znaj- dująDozorganizowanego się galerii przystanki można kilkunastu wokół łatwo atrium linii dotrzeć komunikacji nakrytego zarówno obszernym miejskiej komunikacją miejską jak(tramwaje i samochodem. i autobusy). Obiekt W pobliżuposiada parking znajdują podziemny,szklanym się świetlikiem. przystankiktóry może W pomieścić kilkunastuczęści podziemnej ponad linii 200 znajduje samo komunikacji- miejskiej chodów. Centrum handlowe oferuje 13 tys. mkw. powierzchni najmu, którą zajmują znane polskie (tramwajei międzynarodowesię parking.i autobusy). sieci Całkowita handlowe powierzchniaObiekt oraz mniejsze posiada centrum sklepy, to parking butiki ponad i punkty 9 tys. podziemny, mkw., usługowe. a powierzchnia W który obiekcie może najmu działają to pomieścić ponad 200m.in. samochodów. Stokrotka,5,2 tys. Cosmedica, mkw. Centrum Znalazły Rossmann, się handlowe tu: Stokrotka, Empik, oferuje Cosmedica,RTV EURO 13 tys.AGD, Rossmann, mkw. C&A, SMYK, powierzchniCCC, Pepco, RTV EURO KiK, najmu, AGD, Szachow Martes którą- zajmują znane nica, TXM,Sport, Top TXM,Secret, EMPIK, Diverse, Diverse, Kakadu, Quiosque, fitness Medicine klub Zdrofit, Everyday szkoła Therapy, tańca 50 Style.Egurrola Usługi Dance w Galerii Studio, polskieedukacyjny i międzynarodowe plac zabaw Klockownia. sieci Klienci handlowe Galerii orazmogą mniejszerównież skorzystać sklepy, z butiki oferty iPoczty punkty Polskiej, usługowe. W obiekcie salonu fryzjersko-kosmetycznegoreprezentują salon fryzjersko-kosmetyczny Lok&Roll, saloniku Lok&Roll, prasowego Optyk Tondryk, Kolporter, kantor, banków, salonik biura Kolportera, podró- działająży, pralni,biurom.in. lokali podróży gastronomicznych Stokrotka, Itaka i Cosmedica, salon m.in.: Play. Hanesushi, W centrumRossmann, znajdujeCukiernia Empik, się Sowa, również RTV Bobby oferta EURO Burger, gastronomiczna. AGD, Bistro C&A, AllaCCC, Pepco, KiK, Testa. Szachownica,Galeria TXM, Grodova Top została Secret, otwarta Kakadu, 1 grudnia fitness 2016 r. klub Zdrofit, szkoła tańca Egurrola DanceWłaściciel: Studio, Właściel: edukacyjnyAdres: ul.Adres: Rembielińska plac ul. zabawH. Sienkiewicza 20, Klockownia. 03-352 46/50, Warszawa 05-825 Klienci Grodzisk Galerii Mazowiecki mogą również skorzystać z oferty Poczty Polskiej, salonuKomercjalizacja: fryzjersko-kosmetycznegoKomercjalizacja: tel. +48 tel. 665 +48 10 601 19 0606 Lok&Roll, 06 06 saloniku prasowego Kolporter, banków, biura podróży, www.galeriarenova.plwww.galeriagrodova.pl pralni, lokali gastronomicznych m.in.: Hanesushi, Cukierni Sowa, Bobby Burger, Bistro Alla Testa. Właściciel: Adres: ul. Rembielińska 20, 03-352 Warszawa Komercjalizacja: tel. +48 665 10 19 06 www.galeriarenova.pl 11 trendy / trends

Z badania EY (Zachowanie zakupowe w dobie omni-channel, wrzesień 2019) wynika, że już 57 proc. klientów w Polsce dokonuje równocześnie zakupów w Internecie i w tradycyjnych sklepach, a 66 proc. poszukuje w Internecie informacji o produktach i cenach.

wskazują na dalszy jego rozwój (wartość polskiego ryn- 51 bn; this value is expected to be around PLN 80 bn in ku e-commerce szacowana jest na 51 mld PLN; oczekuje 3 years). In addition to emerging new online stores, tradi- się, że za 3 lata wartość ta wyniesie około 80 mld PLN). tional retail chains operating in shopping centers as well, Oprócz powstających nowych sklepów internetowych do are joining the group of e-commerce operators. Opening grona podmiotów działających w handlu internetowym stores in shopping centres by the latter is another strategy dołączają tradycyjne sieci handlowe, funkcjonujące rów- (which confirms that the end of the shopping center era nież w centrach handlowych. Inną strategią są otwarcia is not yet come). Retail facilities become online shopping punktów sprzedaży w centrach handlowych przez sklepy distribution centres. The EY survey (Shopping behavior in internetowe (co potwierdza, że koniec ery centrów han- the omni-channel era, September 2019) shows that 57% dlowych jeszcze nie nastąpił). Obiekty handlowe stają of consumers in Poland simultaneously shop online and się wówczas centrami dystrybucji zakupów online. Z ba- in traditional stores, and 66% are looking for information dania EY (Zachowanie zakupowe w dobie omni-channel, about products and prices on the Internet. This justifies wrzesień 2019) wynika, że już 57 proc. klientów w Polsce the use of omni-channel strategy, but requires answers to dokonuje równocześnie zakupów w Internecie i w tra- questions related to managing the customer experience in dycyjnych sklepach, a 66 proc. poszukuje w Internecie various sales channels, expectations of the supply chain, informacji o produktach i cenach. Uzasadnia to stoso- the readiness of the organisation to apply this strategy or wanie strategii omni-channel, ale pociąga za sobą ko- the use of data that consumers want to share. nieczność odpowiedzi na pytania związane z zarządze-

N-ParkGaleria w Starej Grodova Iwicznej znajdujeto centrum się co w- ścisłym centrum dziennych,Grodziska wygodnych Mazowieckiego, zakupów oboko po- Centrum Kultury wierzchni 8 tys. mkw., położone w aglo- meracjiz kinem.warszawskiej Reprezentacyjne przy drodze wejście woje w- formie wysokiego wódzkiej. Oferta to dogodny mix asortymentu wportalu kategoriach: prowadzi artykuły do spożywcze, dwupoziomowego centrum zdrowie i uroda, moda rodzinna, zabawki, sportzorganizowanego i hobby, elektronika, wokół atrium wyposa nakrytego- obszernym żenie domu, usługi i gastronomia. W centrum szklanymdziałają salony: świetlikiem. RTV EURO W części AGD, podziemnej znajduje Martes Sport, Smyk, Super-Pharm, Pepco, Jysk, Kakadu, Top Secret, Świat Książki, placówka sięLUX parking. MED i CałkowitaPKO BP, powierzchniarestauracja Pizza centrum Hut tooraz ponad pierwszy 9 tys. mkw.,market a spo powierzchnia- najmu to żywczy ALDI5,2 tys.w tej mkw. części Znalazły aglomeracji. się tu: Stokrotka, Centrum Cosmedica,posiada rozległy Rossmann, parking SMYK, naziem RTV- EURO AGD, Martes ny, który Sport,łączy się TXM, z EMPIK,zadaszonym Diverse, pasażem, Quiosque, skąd Medicine zorganizowane Everyday Therapy, są wejścia 50 Style. do Usługi w Galerii sklepów. Oryginalna modernistyczna bryła z wielkimi przeszkleniami, rozwiązania wspierającereprezentują charakterystykę salon fryzjersko-kosmetyczny budynku pasywnego Lok&Roll,oraz organizacja Optyk Tondryk, terenów kantor, zielo- salonik Kolportera, nych z własnąbiuro pasieką podróży wspierają Itaka i salon ideę Play.odpowiedzialnego W centrum znajduje społecznie się budownictwa również oferta gastronomiczna. i bioróżnorodności, którą realizuje N-Park. Galeria Grodova została otwarta 1 grudnia 2016 r. Właściciel: Właściel: Adres: ul.Adres: Nowa ul.4, H.05-500 Sienkiewicza Stara Iwiczna 46/50, 05-825 Grodzisk Mazowiecki Komercjalizacja:Komercjalizacja: tel. +48 tel. 665 +48 10 19 601 06 06 06 06 www.nowa.npark.plwww.galeriagrodova.pl

12 Forward-thinking international law firm

niem doświadczeniem klienta w różnorodnych kanałach sprzedaży, oczekiwaniami wobec łańcucha dostaw, goto- wością organizacji do stosowania tej strategii czy wyko- rzystania danych, którymi konsumenci chcą się dzielić.

POTENCJAŁ TECHNOLOGII Łączenie sprzedaży tradycyjnej i internetowej generu- je dużą ilość informacji. Umiejętność jej wykorzysta- nia umożliwia lepsze poznanie preferencji klientów oraz zwiększenie efektywności działań marketingowych, a przez to lepsze relacje z klientami. Coraz częściej znaj- dują zastosowanie takie narzędzia, jak big data, business intelligence (BI), uczenie maszynowe (ML), sztuczna in- teligencja (AI). Wykorzystując je można określać np. naj- częściej kupowane produkty, optymalizować ceny, anali- zować informacje z mediów społecznościowych czy pro- gnozować trendy sprzedażowe. Coraz szerzej wykorzy- stywane nowoczesne technologie zmienią strukturę za- trudnienia w handlu. Rosnąć będzie zapotrzebowanie na pracowników IT. Z kolei, w wyniku automatyzacji sprze- daży (kasy samoobsługowe, aplikacje do płatności bez- gotówkowych) zmniejszy się zatrudnienie w bezpośred- niej obsłudze klienta. Zwiększy się również liczba osób Advising w obszarach związanych z logistyką i magazynowaniem. W przypadku niektórych kategorii, np. sklepów z produk- clients in tami luksusowymi, jakość obsługi klienta będzie kluczo- wa w budowaniu doświadczeń zakupowych. Stąd potrze- the world’s ba odpowiednio przygotowanych pracowników będzie jeszcze większa. most NOWE FUNKCJE CENTRÓW HANDLOWYCH Centra handlowe wciąż ewoluują. Pierwsze centra han- dynamic dlowe w Polsce zawierały jedynie funkcję handlowe. Naj- nowsze stawiają na rozrywkę i gastronomię. Wciąż po- N-ParkGaleria w Starej Grodova Iwicznej znajdujeto centrum się co w- ścisłym centrum szukiwane są nowe funkcje. Dlatego w centrach handlo- industries dziennych, wygodnych zakupów o po- Grodziska Mazowieckiego, obok Centrum Kultury wych znajdziemy hotele, biura, przestrzenie coworkin- wierzchni 8 tys. mkw., położone w aglo- meracjiz kinem.warszawskiej Reprezentacyjne przy drodze wejście woje w- formie wysokiego gowe, biblioteki. Ideą centrum handlowego jest tworze- wódzkiej. Oferta to dogodny mix asortymentu wportalu kategoriach: prowadzi artykuły do spożywcze, dwupoziomowego centrum nie miejsca spotkań, przeżyć i doświadczeń; miejsca au- zdrowie i uroda, moda rodzinna, zabawki, sportzorganizowanego i hobby, elektronika, wokół atrium wyposa nakrytego- obszernym tentycznego, w którym konsument może wszystko do- żenie domu, usługi i gastronomia. W centrum szklanymdziałają salony: świetlikiem. RTV EURO W części AGD, podziemnej znajduje Martes Sport, Smyk, Super-Pharm, Pepco, Jysk, Kakadu, Top Secret, Świat Książki, tknąć, przymierzyć i spróbować; miejsca, które jest od- placówka sięLUX parking. MED i CałkowitaPKO BP, powierzchniarestauracja Pizza centrum Hut tooraz ponad pierwszy 9 tys. mkw.,market a spo powierzchnia- najmu to powiedzialnie społecznie i środowiskowo, bo współcze- żywczy ALDI5,2 tys.w tej mkw. części Znalazły aglomeracji. się tu: Stokrotka, Centrum Cosmedica,posiada rozległy Rossmann, parking SMYK, naziem RTV- EURO AGD, Martes sny klient jest świadomy i szuka miejsc i marek, które są ny, który Sport,łączy się TXM, z EMPIK,zadaszonym Diverse, pasażem, Quiosque, skąd Medicine zorganizowane Everyday Therapy, są wejścia 50 Style. do Usługi w Galerii zgodne z jego wartościami. sklepów. Oryginalna modernistyczna bryła z wielkimi przeszkleniami, rozwiązania wspierającereprezentują charakterystykę salon fryzjersko-kosmetyczny budynku pasywnego Lok&Roll,oraz organizacja Optyk Tondryk, terenów kantor, zielo- salonik Kolportera, Przewagę konkurencyjną zdobędą te obiekty, które szyb- nych z własnąbiuro pasieką podróży wspierają Itaka i salon ideę Play.odpowiedzialnego W centrum znajduje społecznie się budownictwa również oferta gastronomiczna. ko i skutecznie dostosują się do nowych warunków i bioróżnorodności, którą realizuje N-Park. Galeria Grodova została otwarta 1 grudnia 2016 r. Właściciel: – będą w stanie pozyskać innowacyjnych najemców, wy- Właściel: korzystać nowe technologie i sprostać oczekiwaniom Adres: ul.Adres: Nowa ul.4, H.05-500 Sienkiewicza Stara Iwiczna 46/50, 05-825 Grodzisk Mazowiecki Komercjalizacja:Komercjalizacja: tel. +48 tel. 665 +48 10 19 601 06 06 06 06 klientów. www.nowa.npark.plwww.galeriagrodova.pl Daniel Jabłoński Europe | Middle East | Asia taylorwessing.com trendy / trends Okiem eksperta / Practitioner’s Point of View

TECHNOLOGY POTENTIAL NEW FUNCTIONS OF SHOPPING CENTERS Combining traditional and online sales generates a lot of Shopping centres are still evolving. The first shopping cen- information. The ability to use it enables better understand- tres in Poland offered only the shopping function. The lat- ing of customer preferences and increasing the efficiency est bet on entertainment and food & beverage. New fea- of marketing activities, and thus better relationships with tures are still being sought. That is why in shopping cen- customers. Tools such as big data, business intelligence tres we can already find hotels, offices, co-working spaces, (BI), machine learning (ML) and artificial intelligence (AI) libraries. The idea of a shopping centre is to create a place are more and more often used. Using them, it is possible for meetings and experiences; an authentic place where to determine, e.g. the most frequently bought products, consumers can touch and try everything; a place that is so- optimise prices, analyse information from social media or cially and environmentally responsible, because the mod- forecast sales trends. More and more widely used modern ern customer is aware and is looking for places and brands technologies will change the employment structure in re- that are in line with his or her values. tail. The demand for IT employees will grow. In turn, as a re- The facilities that quickly and effectively adapt to new con- sult of sales automation (self-service cash registers, appli- ditions will gain a competitive advantage – they will be able cations for non-cash payments), the employment rate in di- to attract innovative tenants, use new technologies and rect customer service will decrease. The number of people meet the expectations of customers. in logistics and storage will increase. For some categories, Daniel Jabłoński e.g. luxury stores, the quality of customer service will be the key in building shopping experience. Therefore, the need for properly prepared employees will be even greater.

GaleriaGaleria Piastova Grodova zostałaznajduje otwar się w- ścisłym centrum taGrodziska w 2018 r.Mazowieckiego, w Gnieźnie, przy obok jed- Centrum Kultury nej z głównych arterii komunika- cyjnychz kinem. miasta, Reprezentacyjne w odległości wejście ok. w formie wysokiego 1portalu km od prowadzi ścisłego centrum.do dwupoziomowego Po- centrum wierzchniazorganizowanego całkowita wokół wynosi atrium bli nakrytego- obszernym sko 10 tys. mkw., a powierzchnia najmu to ok.szklanym 8 tys. mkw. świetlikiem. Do Galerii W części przyle podziemnej- znajduje ga parking naziemny, a obok znajduje się market dom i ogród Bricomarché. Cen- trum handlowesię parking. jest obiektem Całkowita parterowym powierzchnia z reprezentacyjną, centrum to ponad stylizowaną 9 tys. mkw., fasadą. a powierzchnia najmu to Główne wejście5,2 tys. prowadzi mkw. Znalazły do pasażu się tu: wewnętrznego, Stokrotka, Cosmedica, przy którym Rossmann, rozlokowane SMYK, RTV są EURO AGD, Martes sklepy, punktySport, usługowe TXM, EMPIK, oraz Diverse, gastronomiczne. Quiosque, MedicineWśród marek Everyday obecnych Therapy, w Galerii 50 Style. Usługi w Galerii znalazły się m.in. Intermarché, Martes Sport, RTV EURO AGD, CCC, KiK, Pepco, Hebe, Empik,reprezentują KS Sport, salon Briju, fryzjersko-kosmetyczny Top Secret, Lee Cooper/Levi’s, Lok&Roll, Optyk Gatta, Tondryk, a także kantor, salo- salonik Kolportera, nik prasowy,biuro kantor podróży i kwiaciarnia. Itaka i salon Play. W centrum znajduje się również oferta gastronomiczna. Galeria Grodova została otwarta 1 grudnia 2016 r. Właściciel: Właściel: Adres: ul.Adres: Witkowska ul. H. Sienkiewicza1, 62-200 Gniezno 46/50, 05-825 Grodzisk Mazowiecki Komercjalizacja:Komercjalizacja: tel. +48 tel. 665 +48 10 19 601 06 06 06 06 www.galeriapiastova.plwww.galeriagrodova.pl 14 Okiem eksperta / Practitioner’s Point of View

Demografia z technologią w tle Demography in the context of technology

ANNA KICIŃSKA Partner EY, lider Grupy Doradztwa Rynku Nieruchomości w Polsce i w Europie Środkowej, MRICS, CCIM Partner EY, Real Estate Leader for Poland and Central Europe, MRICS, CCIM

olska jest atrakcyjnym krajem z punktu widzenia oland is the largest country in our region of Europe, inwestorów. Stan gospodarki oceniany jest bardzo which is an asset from the investors’ point of view. Pdobrze przez agencje ratingowe - większość z nich PThe condition of the economy is rated very well by przyznaje Polsce oceny A, A minus lub A2. Agencja FTSE rating agencies. Most of them give Poland A, A minus or A2 Russell zaliczyła Polskę do krajów rozwiniętych, co prze- categories. FTSE Russel has upgraded Poland to a devel- kłada się na ocenę ryzyka, wycenę wartości nieruchomo- oped market, which affects risk assessment, property valu- ści i atrakcyjności inwestycyjnej. Warto zauważyć, że ta- ation and investment attractiveness. It is worth noting that kie kraje jak Czechy czy Węgry nadal oceniane są przez countries such as the Czech Republic or Hungary are still agencje ratingowe jako kraje rozwijające się. ranked as developing countries by rating agencies. Ograniczeniem dla dalszego rozwoju przedsiębiorstw The situation on the labour market related to the access to i nowych inwestycji w Polsce staje się sytuacja na ryn- employees and rising wages is becoming some limitation ku pracy, związana z ograniczonym dostępem do pracow- for the further development of enterprises and new invest- ników oraz rosnącymi wynagrodzeniami. Rozwiązaniem ments in Poland. Technological development will become tego problemu mogą stać się innowacje i rozwój nowych the solution to this problem. The EY team works with the technologii. Jako EY współpracujemy z Massachusetts Massachusetts Institute of Technology in the US (MIT), Institute of Technology w USA (MIT), gdzie wspólnie dys- where we discuss and reflect on the consequences of using kutujemy i zastanawiamy się nad konsekwencjami wyko- the latest scientific achievements for human functioning. rzystania najnowszych zdobyczy nauki dla funkcjonowa- Based on research that by 2035 automation may lead to GaleriaGaleria Piastova Grodova zostałaznajduje otwar się w- ścisłym centrum nia człowieka. Ocenia się, że do 2035 roku automatyzacja a reduction of jobs by 35-50% across the globe. However, taGrodziska w 2018 r.Mazowieckiego, w Gnieźnie, przy obok jed- Centrum Kultury może doprowadzić do redukcji miejsc pracy o 35-50 proc. technological advances are expected to increase the qual- nej z głównych arterii komunika- cyjnychz kinem. miasta, Reprezentacyjne w odległości wejście ok. w formie wysokiego Jednocześnie oczekuje się, że zdobycze technologiczne ity of life and work. New professions will be created, that 1portalu km od prowadzi ścisłego centrum.do dwupoziomowego Po- centrum zwiększą jakość życia i pracy. Powstaną też nowe zawo- currently do not exist, replacing the old ones, eliminated as wierzchniazorganizowanego całkowita wokół wynosi atrium bli nakrytego- obszernym dy, które obecnie nie istnieją, zastępując tezlikwidowane a result of automation. The idea behind these changes is to sko 10 tys. mkw., a powierzchnia najmu to ok.szklanym 8 tys. mkw. świetlikiem. Do Galerii W części przyle podziemnej- znajduje w wyniku automatyzacji. Ideą tych zmian jest podkreśla- highlight the human aspect. This also applies to real estate ga parking naziemny, a obok znajduje się market dom i ogród Bricomarché. Cen- trum handlowesię parking. jest obiektem Całkowita parterowym powierzchnia z reprezentacyjną, centrum to ponad stylizowaną 9 tys. mkw., fasadą. a powierzchnia najmu to nie aspektu ludzkiego. Dotyczy to również nieruchomości and creation of people-friendly building, including smart Główne wejście5,2 tys. prowadzi mkw. Znalazły do pasażu się tu: wewnętrznego, Stokrotka, Cosmedica, przy którym Rossmann, rozlokowane SMYK, RTV są EURO AGD, Martes i tworzenia budynków przyjaznych ludziom, w tym smart buildings. sklepy, punktySport, usługowe TXM, EMPIK, oraz Diverse, gastronomiczne. Quiosque, MedicineWśród marek Everyday obecnych Therapy, w Galerii 50 Style. Usługi w Galerii building. The American experience shows that employers are looking znalazły się m.in. Intermarché, Martes Sport, RTV EURO AGD, CCC, KiK, Pepco, Hebe, Empik,reprezentują KS Sport, salon Briju, fryzjersko-kosmetyczny Top Secret, Lee Cooper/Levi’s, Lok&Roll, Optyk Gatta, Tondryk, a także kantor, salo- salonik Kolportera, Doświadczenia amerykańskie wskazują, że pracodawcy for new methods of finding employees. Large companies nik prasowy,biuro kantor podróży i kwiaciarnia. Itaka i salon Play. W centrum znajduje się również oferta gastronomiczna. stosują nowe metody pozyskiwania pracowników. Duże are ready to provide housing in order to hire employees. Galeria Grodova została otwarta 1 grudnia 2016 r. Właściciel: przedsiębiorstwa gotowe są zapewnić miejsca zamiesz- Amazon is acting as a developer, building housing estates Właściel: kania, np. Amazon, działając jako deweloper buduje osie- next to its logistics centers, while Google is co-investing in Adres: ul.Adres: Witkowska ul. H. Sienkiewicza1, 62-200 Gniezno 46/50, 05-825 Grodzisk Mazowiecki Komercjalizacja:Komercjalizacja: tel. +48 tel. 665 +48 10 19 601 06 06 06 06 dla przy centrach logistycznych, natomiast Google inwe- apartments in New York. www.galeriapiastova.plwww.galeriagrodova.pl stuje w apartamenty w Nowym Yorku. 15 trendy / trends

Kto jest kim w polskim handlu?

Who is who in Polish retail?

Na potrzeby najnowszego wydania Almanachu Centrów Handlowych publikujemy dane do- tyczące najważniejszych sieci handlowych w kilku kategoriach: handel spożywczy i droge- rie, odzież i obuwie, handel specjalistyczny oraz sieci restauracji. Dane pochodzą z badania YouGov BrandIndex, prowadzonego w Polsce przez firmę Inquiry.

The latest issue of the Almanac of Shopping Centers includes data on major retail chains in several categories: grocery stores and drugstores, clothing and footwear, specialist trade and restaurant chains. The data come from the YouGov BrandIndex survey, which was con- ducted in Poland by Inquiry.

zięki temu badaniu możemy na bieżąco monito- hanks to this survey, it is possible to monitor the rować najważniejsze wskaźniki związane z mar- key indicators related to the brands of retail chains. Dkami sieci handlowych. Tutaj skupimy się na kwe- TWe will focus on shopping-related issues: the „cur- stiach związanych z zakupami: wskaźnik „obecny klient” rent customer” indicator is the percentage of people who to odsetek osób, które wskazały daną markę w odpowie- pointed out a given brand in response to the question in dzi na pytanie, w jakich sklepach robiły zakupy wciągu which stores they did shopping during the last month. We ostatniego miesiąca. Podajemy też wskaźnik lojalności, also provide a loyalty index, or the share of customers of czyli odsetek klientów danej sieci, którzy rozważają za- a given chain of stores, who are considering shopping in kupy w przyszłości w jednym z jej sklepów. Analizujemy the future in one of its stores. We also analyse selected im- też wybrane wskaźniki wizerunkowe. age indicators.

SIECI SPOŻYWCZE I DROGERIE GROCERY CHAINS AND DRUGSTORES Jeśli chodzi o liczbę klientów, w pierwszej dziesiątce wy- As far as the number of customers is concerned the top ten stępują dyskonty Biedronka, Lidl, dalej sieci Rossmann includes: Biedronka and Lidl discount stores, Rossmann i Żabka oraz hipermarkety: Tesco Kaufland, Auchan, Car- and Żabka stores, as well as Tesco, Kaufland, Auchan, Car- refour. Na końcu pierwszej dziesiątki znajdują się sieci refour hypermarkets. The list ends with Lewiatan and Netto Lewiatan i Netto. chains. Popularność sklepów spożywczych wyznaczona jest The popularity of a grocery store is determined on the z jednej strony przez wielkość sieci, z drugiej – przez one hand by the size of the chain, on the other – by the specyfikę sklepów (małe sklepy obsługują z natury rze- specificity of the store (small stores serve a smaller area czy mniejszy obszar i mają mniej klientów, podobnie and have fewer customers, similarly to stores located in sklepy położone w mniejszych miejscowościach), z trze- smaller towns), on yet another – by the brand’s strength. ciej – przez siłę marki. Warto zauważyć, że sklepy Lidl są It is worth noting that Lidl stores are almost as popular niewiele mniej popularne niż Biedronka, mimo że liczba as Biedronka, even though the number of stores is four sklepów jest czterokrotnie mniejsza. times lower. 16 trends / trendy

SIECI SPOŻYWCZE I DROGERIE – „OBECNY KLIENT” / GROCERY CHAINS AND DRUGSORES – „PRESENT CUSTOMER”.

LICZBA SKLEPÓW OBECNY KLIENT (W %, 1 MIESIĄC) MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN NO. OF STORES (2018) PRESENT CUSTOMER (IN %, 1 MONTH)

1 Biedronka 2900 72

2 Lidl 670 56

3 Rossmann 1300 52

4 Żabka 4900 40

5 Tesco 370 33

6 Kaufland 208 30

7 Auchan 111 27

8 Carrefour 980 26

9 Lewiatan 3200 21

10 Netto 370 15

Źródło (Source): Inquiry

Warto przy tym podkreślić, że w tej kategorii odsetek osób It is worth emphasizing that in this category the percentage kupujących w różnych sieciach zmienia się w odpowiedzi of people buying in different chains changes in response to na kampanie reklamowe i akcje promocyjne; tylko dla Bie- advertising and promotional campaigns. This indicator is dronki wskaźnik ten jest bardziej stabilny. Na wykresie wi- more stable for Biedronka only. The chart shows changes dzimy zmiany wskaźnika „obecny klient” dla wiodących sie- in the „current customer” indicator for leading chains in Q2 ci w II kwartale br. Można tu zaobserwować efekty kwietnio- 2019. The effects of the April campaigns of Lidl and Ross- wych kampanii Lidla i Rossmanna; te same marki odnoto- mann can be seen here as well. These brands recorded wały spadek zainteresowania klientów pod koniec czerwca. a decline in customer interest by the end of June.

YOUGOV BRANDINDEX, WSKAŹNIK „OBECNY KLIENT” (W %), ŚREDNIA KROCZĄCA Z 4 TYGODNI, II KWARTAŁ BR. YOUGOV BRANDINDEX, „CURRENT CUSTOMER” RATIO (IN %), MOVING AVERAGE OVER 4 WEEKS, Q2 2019

Źródło (Source): Inquiry 17 trendy / trends

SIECI SPOŻYWCZE I DROGERIE – WSKAŹNIK LOJALNOŚCI KLIENTÓW / GROCERY CHAINS AND DRUGSORES - CUSTOMER LOYALTY INDEX

MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN WSKAŹNIK LOJALNOŚCI KLIENTÓW (W %) / CUSTOMER LOYALTY RATE (IN %)

1 Lidl 78

2 Rossmann 78

3 Biedronka 77

4 Kaufland 68

5 Hebe 68

6 Super-Pharm 65

7 Aldi 63

8 Auchan 63

9 Delikatesy Centrum 62

Źródło (Source): Inquiry

Jeśli sprawdzimy, które sieci mają lojalnych klientów, If we check which chains have loyal customers, the ranking ranking wygląda zupełnie inaczej – tu liczy się zarówno looks completely different – both the brand and the store marka, jak i oferta sklepu, a także poziom cen. W tym ran- offer are important, as well as the price level. Lidl has just kingu Lidl ma równie dobrą pozycję, jak Biedronka. Dla as good position in this ranking as Biedronka. The top ten centrów handlowych sieci z pierwszej dziesiątki to war- chains make for valuable tenants for shopping centers be- tościowi najemcy, ponieważ przyciągają klientów, na co cause they can attract customers. This is indicated by the wskazuje wysoki wskaźnik lojalności. Występują tu sieci high loyalty rate. o bardzo różnym charakterze, można więc dobrać najem- The top ten of the loyalty ranking contains chains with cę, którego profil odpowiada profilowi centrum. a smaller coverage, which offer something of value to their W rankingu lojalności w pierwszej dziesiątce pojawia- customers, e.g. consultancy (Hebe), proximity (Delikatesy ją się sieci o mniejszym zasięgu, które jednak ewident- Centrum), attractive offer (Intermarché) or low prices (Aldi). nie oferują klientom coś wartościowego – jest to np. do- radztwo (Hebe), bliskość (Delikatesy Centrum), atrakcyj- CLOTHING AND FOOTWEAR na oferta (Intermarché) czy niskie ceny (Aldi). For the majority of shopping centres, clothing and footwear chains are the most important tenant segment, which can ODZIEŻ I OBUWIE take up as much as 70% of space. There are only a few Sieci z odzieżą i obuwiem stanowią dla większości cen- really strong chains in the Polish market that have a signifi- trów handlowych najważniejszy segment najemców, któ- cant share of customers (the „current customer” indicator ry zajmuje nawet 70% powierzchni. Na polskim rynku jest covers 3 months in this case). However, a properly selected tylko kilka naprawdę silnych sieci, które mają znaczący tenant-mix from this industry determines the character of odsetek klientów (wskaźnik „obecny klient” obejmuje the shopping centre. YouGov BrandIndex provides data on w tym przypadku 3 miesiące). Jednocześnie odpowied- the profile of individual brands and how they fit the profile nio dobrany mix najemców z tej branży decyduje o cha- of the centre. rakterze centrum handlowego. YouGov BrandIndex do- The most important clothing brand in Poland is Pecpo, starcza danych o profilu poszczególnych marek i ich do- where 28% of Polish consumers make shopping. CCC is pasowaniu do profilu centrum. next in the ranking, followed by H&M, Deichmann and Re- Najważniejszą marką odzieżową w Polsce jest Pepco, w któ- served. None of the other chains exceeded the 10% cus- rej kupuje 28% polskich konsumentów. Niewiele dalej plasu- tomer threshold among all adult Poles. je się CCC, a kolejne marki na polskim rynku to H&M, Deich- Due to the size of the chain, Pepco and CCC’s high position mann i Reserved. Żadna z pozostałych sieci nie przekracza is not surprising. The example of H&M shows that a strong progu 10% klientów wśród ogółu dorosłych Polaków. brand and interesting offer can attract much more custom- Ze względu na wielkość sieci, tak wysoka pozycja Pep- ers than would result from statistic calculations, just as in co i CCC nie jest zaskoczeniem. Przykład H&M pokazuje the case of Zara. In turn, in the LPP group’s offer, there is jednak, że silna marka i ciekawa oferta pozwala przycią- one really strong brand, i.e. Reserved. Sinsay and Cropp 18 trends / trendy

ODZIEŻ I OBUWIE – „OBECNY KLIENT” / CLOTHING AND FOOTWEAR – „PRESENT CUSTOMER”

LICZBA SKLEPÓW OBECNY KLIENT (W %, 3 MIESIĄCE) MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN NO. OF STORES (2018) PRESENT CUSTOMER (IN %, 3 MONTHS)

1 Pepco 900 28

2 CCC 516 26

3 H&M 160 19

4 Deichmann 255 16

5 Reserved 229 14

6 Kik 250 9

7 Zara 43 7

8 Sinsay 150 6

9 Cropp 215 5

10 Orsay 160 5

Źródło (Source): Inquiry gnąć znacznie więcej klientów, niż wynikałoby z czystej have poorer performance in this area. House did not qualify arytmetyki; podobnie jest w przypadku sieci Zara. Z ko- for the top ten. lei w ofercie grupy LPP mamy jedną naprawdę silną mar- The „value” indicator, i.e. value for money, plays an impor- kę, tj. Reserved, zaś Sinsay i Cropp wypadają tu słabiej; tant role in this segment. In Q2 2019, there was a change marka House w ogóle nie zakwalifikowała się do pierw- regarding the leading chains Pepco, CCC and H&M. The szej dziesiątki. CCC network is best perceived in this context, which has W tym segmencie dużą rolę odgrywa wskaźnik „war- managed to significantly improve its performance within tość”, czyli stosunek jakości do ceny. W II kwartale br. a few months.

YOUGOV BRANDINDEX, WSKAŹNIK „WARTOŚĆ” (W %), ŚREDNIA KROCZĄCA Z 4 TYGODNI, II KWARTAŁ BR. YOUGOV BRANDINDEX, „VALUE” INDICATOR (IN %), MOVING AVERAGE OVER 4 WEEKS, Q2 2019

Źródło (Source): Inquiry 19 trendy / trends

Kategoria sieci specjalistycznych obejmuje sieci sporto we, z elektroniką i AGD, DIY, ale także sieć Empik. Niektó re z nich mogą być wyróżnikiem centrum handlowego, dlatego warto zwrócić uwagę na dopasowanie ich do po zostałych najemców.

ODZIEŻ I OBUWIE – WSKAŹNIK LOJALNOŚCI / CLOTHING AND FOOTWEAR – LOYALTY INDEX

MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN WSKAŹNIK LOJALNOŚCI (W %) / LOYALTY INDEX (IN %)

1 Wojas 86

2 Big Star 79

3 Cropp 78

4 Orsay 76

5 CCC 75

6 Tatuum 74

7 Reserved 73

8 Diverse 72

9 Zara 71

10 Esotiq 69

Źródło (Source): Inquiry dla wiodących sieci Pepco, CCC oraz H&M zaszły spore In terms of the level of customer loyalty, it turned out that zmiany. Najlepiej postrzegana jest w tym kontekście sieć there is a different set of retail chains in the top ten. The loy- CCC, która w ciągu kilku miesięcy zdołała istotnie polep- alty leader in the fashion industry is Wojas, followed by Big szyć notowania. Star, Cropp and Orsay. CCC ranked 5th. It is worth noting Jeśli chodzi o poziom lojalności klientów, okazuje się, że the high position of brands such as Tatuum, Diverse and w pierwszej dziesiątce występuje niemal zupełnie inny Esotiq. All these brands can be said to have an exceptional zestaw. Liderem lojalności w branży modowej jest sieć offer, each unique in its own way. Wojas, dalej Big Star, Cropp, Orsay i dopiero na piątym miejscu CCC. Warto też zwrócić uwagę na wysoką pozy- SPECIALIST STORES cję marek takich jak Tatuum, Diverse i Esotiq; o wszyst- The category of specialized chains includes sports chains, kich tych markach można powiedzieć, że mają wyjątko- electronics and household appliances stores, DIY stores, wą ofertę, każda z nich jest na swój sposób unikatowa. as well as Empik. Some of them may be a showcase of a shopping center, so it is worth matching them to other HANDEL SPECJALISTYCZNY tenants. Kategoria sieci specjalistycznych obejmuje sieci sporto- This group of stores is very diversified, so it is not surpris- we, z elektroniką i AGD, DIY, ale także sieć Empik. Niektó- ing that the percentage of customers is practically inde- re z nich mogą być wyróżnikiem centrum handlowego, pendent from the chain size. The store specificity and the dlatego warto zwrócić uwagę na dopasowanie ich do po- brand strength play the most important role here – e.g. for zostałych najemców. Inne sieci mogą być wartościowym IKEA, 11 stores is enough to achieve a high rate. sąsiadem w retail parku. 20 trends / trendy

HANDEL SPECJALISTYCZNY – „OBECNY KLIENT” / SPECIALIST STORES - „PRESENT CUSTOMER”

LICZBA SKLEPÓW OBECNY KLIENT (W %, 3 MIESIĄCE) MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN NO. OF STORES (2018) PRESENT CUSTOMER (IN %, 3 MONTHS)

1 Empik 250 27

2 Castorama 84 25

3 IKEA 11 17

4 RTV Euro AGD 270 16

5 Leroy Merlin 67 16

6 Decathlon 48 16

7 Media Expert 460 15

8 OBI 54 13

9 Jysk 210 12

10 Mrówka 285 11

Źródło (Source): Inquiry

Mamy tu do czynienia z bardzo zróżnicowaną grupą skle- In the segment of chains offering home furnishings, opin- pów, więc nie dziwi fakt, że odsetek klientów mało zależy ion about the quality matters. Leading retailers such as od wielkości sieci. Najważniejszą rolę odgrywa specyfika Castorama and IKEA have quite even results, while Le- sklepu i siła marki – np. dla IKEA, 11 sklepów wystarcza, roy Merlin is falling behind and its results are subject to by osiągnąć wysoki wskaźnik. changes. W segmencie sieci oferujących artykuły wyposażenia It turns out that Empik is not only an important chain in wnętrz bardzo liczy się opinia o jakości. Wiodące sieci, terms of the number of customers, but also the leader in

YOUGOV BRANDINDEX, WSKAŹNIK „JAKOŚĆ” (W %), ŚREDNIA KROCZĄCA Z 4 TYGODNI, II KWARTAŁ BR. YOUGOV BRANDINDEX, „QUALITY” INDICATOR (IN %), MOVING AVERAGE OVER 4 WEEKS, Q2 2019

Źródło (Source): Inquiry 21 trendy / trends

HANDEL SPECJALISTYCZNY – WSKAŹNIK LOJALNOŚCI / SPECIALIST STORES - LOYALTY INDEX

MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN WSKAŹNIK LOJALNOŚCI (W %) / LOYALTY INDEX (IN %)

1 Empik 80

2 4F 75

3 Home&You 71

4 Coccodrillo 68

5 IKEA 68

6 Castorama 64

7 OBI 64

8 Leroy Merlin 64

9 Decathlon 63

10 RTV Euro AGD 59

Źródło (Source): Inquiry takie jak Castorama i IKEA mają dość wyrównane wyniki, the loyalty ranking. Smaller chains such as 4F, Home&You natomiast Leroy Merlin zostaje nieco w tyle, a jej wyniki and Coccodrillo come next in the ranking. The high position podlegają dużym zmianom of these brands is related to a very coherent and unique Okazuje się, że Empik jest nie tylko ważną siecią, jeśli cho- concept of the chain in each of these cases. At the same dzi o liczbę klientów, ale także jest liderem rankingu lojal- time, these brands offer a great potential, well-liked by cus- ności. Kolejne miejsca zajmują mniejsze sieci, takie jak 4F, tomers. These are tenants worth taking care of. Home&You i Coccodrillo. Wysoka pozycja tych marek jest związana w każdym z tych przypadków z bardzo spójnym RESTAURANT AND CAFE CHAINS i jednocześnie unikatowym konceptem detalicznym sie- Restaurant and cafe chains are a very fragmented sector. ci. Są to jednocześnie marki z dużym potencjałem, lubiane For this reason, we only provide a ranking for the „current przez klientów. To najemcy, o których warto zadbać. customer” indicator. Two very strong brands, McDonald’s and KFC, operate here. However, none of the other brands SIECI RESTAURACJI I KAWIARNI has reached the 10% threshold. It is worth noting that out of Sieci restauracji i kawiarni to bardzo rozdrobniony sektor, the 10 most popular brands there are as many as 4 chains z tego powodu podajemy jedynie ranking dla wskaźnika offering pizza, which says a lot about Poles’ preferences. „obecny klient”. Mamy tu dwie bardzo silne marki, McDo- In the case of food & beverage, the number of restaurants nald’s i KFC, przy czym żadna z pozostałych nie osiąga clearly determines the position in the ranking – only Gry- progu 10%. Warto zwrócić uwagę, że wśród 10 najbar- can Lody od Pokoleń and Telepizza are branching out from dziej popularnych marek mamy aż 4 sieci oferujące piz- the pattern achieving a higher result than it would appear zę, co wiele mówi o preferencjach Polaków. from the size of the chain. In the case of Grycan Lody od

The category of specialized chains includes sports chains, electronics and household appliances stores, DIY stores, as well as Empik. Some of them may be a showcase of a shopping center, so it is worth matching them to other tenants.

22 trends / trendy

SIECI RESTAURACJI I KAWIARNI – „OBECNY KLIENT” / RESTAURANT AND CAFE CHAINS – „PRESENT CUSTOMER”

LICZBA SKLEPÓW OBECNY KLIENT (W %, 1 MIESIĄC) MIEJSCE / PLACE SIEĆ / CHAIN NO. OF STORES (2018) PRESENT CUSTOMER (IN %, 1 MONTH)

1 McDonald's 420 43

2 KFC 260 26

3 Grycan Lody od Pokoleń 132 8

4 Telepizza 115 7

5 Cukiernia Sowa 150 6

6 Da Grasso 180 6

7 Domino's Pizza 50 6

8 McCafé b.d. 5

9 Subway 130 5

10 Pizza Hut 142 5

Źródło (Source): Inquiry

W przypadku gastronomii o pozycji w rankingu ewident- Pokoleń, this is due to the unique offer, while Telepizza nie decyduje liczba lokali – jedynie Grycan Lody od Po- concept is based largely on deliveries, which significantly koleń oraz Telepizza wyłamują się ze schematu, osiąga- increase its range. jąc wyższy wynik, niż by to wynikało z wielkości sieci. It is worth noting that the ranking given above applies to W przypadku lodziarni Grycan Lody od Pokoleń wynika to whole Poland. However, there is a big difference between z wyjątkowej oferty, natomiast koncept Telepizzy opar- men and women, people in different age groups, or those ty jest w dużej mierze na dostawach na zamówienie, co living in cities of different sizes. It is worth remembering w istotny sposób zwiększa zasięg. that the tenant-mix was adapted to the target group for Warto zwrócić uwagę, że podany powyżej ranking doty- a given shopping center. The YouGov BrandIndex data czy całej Polski. Występują jednak duże różnicę pomię- make it possible to carry out such an analysis. dzy kobietami i mężczyznami, osobami w różnych gru- pach wiekowych, czy mieszkającymi w miastach różnej ABOUT THE YOUGOV BRANDINDEX SURVEY wielkości. Warto pamiętać o tym, by mix najemców był YouGov BrandIndex is a continuous measurement of the dostosowany do grupy docelowej dla danego centrum image and position of brands. We currently monitor 120 handlowego. Dane YouGov BrandIndex umożliwiają prze- retailer brands (since March 2019r) and food&beverage prowadzenie takiej analizy. (since July) chains in Poland. YouGov BrandIndex surveys measure indicators related to image, communication and O BADANIU YOUGOV BRANDINDEX shopping. YouGov BrandIndex is a comprehensive brand YouGov BrandIndex to ciągły pomiar wizerunku i pozycji management tool and is also a valuable source of data for marek. Obecnie w Polsce monitorujemy 120 marek sieci people managing shopping centres. The survey is continu- detalicznych (od marca br.) i gastronomicznych (od lipca). ous, for the purposes of this rankings we have chosen data W badaniu YouGov BrandIndex mierzymy wskaźniki zwią- for the 4 weeks period ending on July 25, 2019. zane z wizerunkiem, komunikacją i zakupami. Dzięki temu More information: [email protected] YouGov BrandIndex stanowi wszechstronne narzędzie za- rządzania marką, a także jest cennym źródłem danych dla osób zaradzających centrami handlowymi. Badanie ma charakter ciągły, na potrzeby tej rankingów wybraliśmy dane za okres 4 tygodni kończących się 25 lipca 2019 r. Więcej informacji: [email protected]

23 e-commerce

E-commerce w trendzie rosnącym E-commerce is a growing trend

Wartość rynku e-commerce w Polsce przekroczyła w 2018 roku PLN 51 mld, a z zakupów internetowych w różnej formie korzysta 28 mln Polaków. Każdego dnia powstaje 21 sklepów internetowych a udział przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż online wśród wszystkich firm – z wyłączeniem sektora finansowego - wynosi 10 proc.

The value of the e-commerce market in Poland exceeded PLN 51 billion in 2018, with 28 million Polish people doing online shopping making use of various channels. Every day, 21 online stores open and the share of enterprises selling online in the total number of companies, excluding fi- nancial services, amounts to 10%.

DAMIAN KOŁATA ASSOCIATE, SENIOR BUSINESS DEVELOPMENT MANAGER, CUSHMAN & WAKEFIELD

ocznie rynek ten rośnie o ponad 18 proc. i rozwija his market is growing at a yearly rate of over 18% się najbardziej dynamicznie w całej Europie. We- and is the fastest developing one in Europe. Accord- Rdług specjalistów zajmujących się e-commerce Ting to e-commerce experts, online retail sales is ex- w ciągu najbliższych trzech lat wartość tego rynku w Pol- pected to reach up to PLN 80 billion in the coming three sce może wynieść nawet 80 mld PLN. W 2001 roku było years. In 2001 it was about PLN 100 million. At that time, to około 100 mln PLN. Zamówienia składano wówczas orders were placed by email and entrepreneurs viewed drogą mailową, a przedsiębiorcy traktowali handel inter- e-commerce as an addition which didn’t generate much netowy jako dodatek, który nie generował istotnego obro- turnover in their income structure. 18 years ago, nobody tu w strukturze dochodów przedsiębiorstwa. 18 lat temu took this sales channel seriously. The German drugstore nie wszyscy poważnie traktowali ten kanał sprzedaży. chain Schlecker decided that this sales formula was not Niemiecka sieć drogeryjna Schlecker uznała, że ta for- going to work out. Today the company does not exist muła sprzedaży nie sprawdzi się. Obecnie firma już nie anymore. In turn, the German Otto GmbH Capital Group funkcjonuje. Z kolei niemiecka Grupa Kapitałowa Otto achieves a turnover of EUR 12-13 billion and the turnover GmbH osiąga obroty na poziomie 12-13 mld euro a ob- of the Zalando platform is EUR 1.3 billion per quarter. roty platformy zakupowej Zalando wynoszą kwartalnie E-commerce sales worldwide have already reached USD 1,3 mld euro. 3.5 trillion. According to eMarketer’s forecasts, in 2021 this Obroty na globalnym rynku internetowym wynoszą obec- value is expected to hit USD 4.9 trillion. Year after year, the nie 3,4 bln USD. Według prognoz eMarketer w 2021 roku global market grows by 13–15%. The fastest growing will wartość ta wyniesie już 4,9 bln USD. Z roku na rok ry- be the Asian market, whose dynamics is almost 30%. On 24 e-commerce

nek globalny rośnie o 13-15 proc. Najszybciej rosnącym rynkiem bę- Wartość rynku e-commerce w Polsce (mld PLN) Online sales in Poland (PLN BN) dzie rynek azjatycki, którego dyna- 60 mika wynosi prawie 30 proc. W chiń- 51 ski Dzień Singla, który przypada na 50 11 listopada odnotowano w Chi- 42 nach zamówienia o wartości 31 mld 40 35,8 USD, czyli tyle ile na polskim rynku e- 30 30 27 commerce składa się w ciągu ponad 21,5 24,3 dwóch lat. Rośnie też grupa kupują- 17,5 20 13,4 15,5 cych, których już teraz jest na świe- 11 8,1 cie około 1,8 mld. Według prognoz 5 10 3,1 statistica.com, w 2021 roku będzie 0,1 0,3 0,7 1,9 ich już 2,14 mld. 0 Wartość europejskiego rynku e-com- merce wynosi 602 mld EUR. Jest on Źródło (Source): Business Insider, PMR, Bisnode Polska

the Chinese Singles’ Day (11 Novem- ber), online orders totaled nearly USD 31 billion, an equivalent of e-com- merce orders recorded in Poland in more than two years. The number of online shoppers worldwide, currently

25 e-commerce

Najszybciej rosnącym rynkiem bę dzie rynek azjatycki, którego dyna mika

wynosi prawie 30 proc. W chiń ski Dzień Singla, który przypada na 11 listopada HOMEPARK odnotowano w Chi nach zamówienia o wartości 31 mld USD, czyli tyle ile na Targówek (with Domoteka) polskim rynku e-commerce składa się w ciągu ponad dwóch lat. 68,000 sqm GLA

WARSAW

HOMEPARK Janki zdominowany jest przez trzy kraje. Kolejne lata przyniosą dalszy roz- amounting to approximately 1.8 bil- 60 proc. obrotu generują: rynek bry- wój sprzedaży w modelu omnichan- lion continues to grow. According to tyjski (o wartości prawie 200 mld nel, w którym to klient stawiany jest statista.com, in 2021 it is projected 26,000 sqm GLA EUR), rynek francuski (80 mld EUR) w centrum uwagi i ma możliwość do- to rise to 2.14 billion. i rynek niemiecki (58 mld EUR). konania zakupu w dowolnym cza- E-commerce in Europe is estimated at WARSAW Udział Polski stanowi 2 proc. Świad- sie, dowolnym miejscu i na dowol- EUR 602 billion and is dominated by czy to o dużym potencjale do rozwo- nym urządzeniu. W związku z tym, na three countries. 60% of the turnover ju i potwierdza pozytywne progno- przestrzeni całego łańcucha sprze- is generated by the UK (worth almost HOMEPARK Franowo zy w zakresie dwucyfrowej dyna- daży rozwijać się będzie także ka- EUR 200 billion), France (EUR 80 bil- miki wzrostu. Świadczy o tym rów- nał mobile. Sprzedawcy będą musie- lion) and Germany (EUR 58 billion). Po- 30,000 nież wskaźnik udziału internetowe- li dostosować się do potrzeb konsu- land has accounted for only 2%. This sqm GLA go kanału sprzedaży w całości han- menta, jego wymagań i tak dopaso- represents a huge growth potential dlu detalicznego w Polsce. W po- wać model biznesowy, aby wprowa- and is a confirmation of the positive POZNAŃ równaniu do innych krajów jest on dzone usprawnienia przekuć na prze- outlook for a double-digit growth. It is jeszcze dość niski i wynosi 4,3 proc. wagę konkurencyjną. Dotyczy to nie also confirmed by the penetration rate HOMEPARK W Wielkiej Brytanii wskaźnik ten wy- tylko sprzedaży, lecz również logi- of online retailing (share of total sales) Rawa nosi 17 proc., w Niemczech 15 proc. styki zwrotów, elastyczności i szyb- in Poland. Compared to other coun- a średnia dla Unii Europejskiej wy- kości reakcji. Z tego powodu ewolu- tries, it is relatively low and amounts to 7,000 nosi prawie 9 proc. Eksperci szacu- ować będzie także rynek magazyno- 4.3 %. In the UK this indicator amount- sqm GLA ją, że do poziomu unijnego dojdzie- wy, a funkcja magazynów będzie się ed to 17%, in Germany 15%, while the my za trzy lata. stopniowo zmieniać. average for the European Union is al- KATOWICE most 9%. Experts estimate that we will reach the EU level in three years. HOMEPARK Wartość europejskiego (mld EUR) i polskiego rynku handlu internetowego (%) Omnichannel is set to expand in the Zlicín E-commerce sales in Europe (EUR BN) and in Poland (%) coming years with a focus on customer 700 3,00% experience to enable shopping at any 33,000 time, in any place and with any device. sqm GLA 600 Therefore, mobile sales channels will PRAGUE 500 2,50% also develop across the entire sales chain. Looking ahead, retailers will have 400 to respond to the consumers’ needs and 2,00% 300 requirements and adjust their business models to turn their improvements into 200 1,50% a competitive advantage. This applies 100 not only to sales, but also to return logis- tics, flexibility and response times. As 0 1,00% 2013 2014 2015 2016 2017 2018 a result, the industrial market will also EU % PL evolve and the role of warehouses will be gradually changing. Źródło (Source): ecommercenews.eu, Cushman & Wakefield 26 HOMEPARK Targówek (with Domoteka) 68,000 sqm GLA

WARSAW

HOMEPARK Janki 26,000 sqm GLA

WARSAW

HOMEPARK Franowo 30,000 sqm GLA

POZNAŃ

HOMEPARK Rawa 7,000 sqm GLA

KATOWICE

HOMEPARK Zlicín 33,000 sqm GLA

PRAGUE 28 face to face / wywiad

Nietypowa atrakcja turystyczna

An atypical tourist attraction

W Łodzi jest powiedzenie, że wszystko co jest dobre dla Łodzi jest dobre dla Manufaktury, a wszystko co jest dobre dla Manufaktury jest dobre dla Łodzi. Sukces Manufaktury udowodnił, że warto rewitalizować zabytkowe obiekty – mówi SŁAWOMIR MURAWSKI, dyrektor Manu- faktury.

In Łódź, there is a saying that, everything that is good for Łódź is good for Manufaktura, and everything that is good for Manufaktura is good for Łódź. The success of Manufaktura has proved that it is worth revitalizing the historic buildings,” says SŁAWOMIR MURAWSKI, the Director of Manufaktura.

DANIEL JABŁOŃSKI: MANUFAKTURA W RANKINGU DANIEL JABŁOŃSKI: IN THE RANKING OF THE MOST NAJATRAKCYJNIEJSZYCH MIEJSC TURYSTYCZNYCH ATTRACTIVE TOURIST DESTINATIONS IN ŁÓDŹ, MANU- W ŁODZI JEST NA PIERWSZYM MIEJSCU. NA JEDNYM FAKTURA IS ON THE FIRST PLACE. ON ONE OF THE Z SERWISÓW TURYSTYCZNYCH NA JEJ TEMAT WYPO- TOURIST NEWS SERVICES 1080 PEOPLE SPOKE ABOUT WIEDZIAŁO SIĘ 1080 OSÓB - 93% TO OPINIE DOSKONAŁE IT - 93% ARE EXCELLENT AND VERY GOOD OPINIONS, I BARDZO DOBRE, 2 % TO OPINIE ZŁE. ROZMOWA NA TE- 2% ARE BAD OPINIONS. A DISCUSSION ON MANUFAK- MAT MANUFAKTURY WYŁĄCZNIE W KONTEKŚCIE PRZE- TURA ONLY IN THE CONTEXT OF A TRADE SPACE SEEMS STRZENI HANDLOWEJ WYDAJE SIĘ BYĆ NIEWYSTARCZA- TO BE INSUFFICIENT AND DOES NOT EXHAUST THE PO- JĄCA I NIE WYCZERPUJE POTENCJAŁU TEGO MIEJSCA. TENTIAL OF THIS SPACE. SŁAWOMIR MURAWSKI: O Manufakturze nie można po- SŁAWOMIR MURAWSKI: One can not say that Manufak- wiedzieć, że jest standardowym centrum handlowym. tura is a standard shopping centre. It is the fruit of a vision. Jest ona owocem pewnej wizji. W okresie PRL-u funk- During the times of the People’s Republic of Poland, Poltex cjonował na terenie fabryki Zakład Przemysłu Bawełnia- Cotton Industry Plant operated on the premises of the fac- nego Poltex. Po jego zamknięciu pozostało 30 hektarów tory. After its closure, 30 hectares of land and 22 buildings terenu i 22 budynki. Pomysłodawcą zagospodarowania remained. The idea for the development of this complex tego kompleksu był ostatni dyrektor Poltex-u Mieczy- was put forward by the last Director of Poltex, Mieczysław sław Michalski. Projekt ten wymagał koncepcji, profesjo- Michalski. This project required a concept, professional nalnego przygotowania, zdobycia środków i wizjonerów, preparation, resources and visionaries to implement it. The którzy go zrealizują. Poszukiwania trwały kilka lat. Uwie- search lasted several years. The people at Apsys believed rzyli w niego ludzie z firmy Apsys. Wiedzieli jak marzenia in it. They knew how to transform their dreams into reality przekuć w rzeczywistość i to w taką rzeczywistość, któ- and into a reality that is connected with profits. ra wiąże się zyskami. 29 wywiad / face to face

Spektaklem na terenie Manufaktury chcieliśmy docenić osoby, które pra cowały w na terenie fabryki. Naszą ambicją było zapro szenie jak największej liczby pracujących tam tkaczek i tkaczy. Dawnych pracowników Poltexu udało się od naleźć i zaprosić na wydarzenie dzięki zorganizowanej przez Manufakturę akcji ich poszukiwania, w którą włą czyły się wszystkie łódzkie, a także ogólnopolskie me dia. Wszystkie 500 specjal- nie przygotowanych dla nich miejsc w pier- wszych rzędach zostały wypełnione i nikt nie zrezygnował z zaproszenia. To był wielki dzień dla Ło dzi i pracowników tej fabryki.

WHAT WAS THE REALITY? The creators of Manufaktura had a plan how it should work. The aim was to create the most dynamic public place in Po- land with a regional reach. It was a great challenge at the time. Why? - because in the second half of the 1990 Łódź was a completely different city than it is today. There was a lot of unemployment. Stephen Pragnell, then president of Sławomir Murawski Apsys in Poland, met with opinions that it was too big facility. Such voices were heard even the day before the opening. In addition, it was the first time that a factory of this size was JAKA TO BYŁA RZECZYWISTOŚĆ? revitalised. Previously, there were revitalizations of individu- Twórcy Manufaktury mieli plan, jak powinna ona funkcjo- al buildings for the purpose of running their own business. nować. Celem było stworzenie najbardziej dynamiczne- Manufaktura was the first revitalization of such a scale for go miejsca publicznego w Polsce o zasięgu regionalnym. modern commercial and entertainment functions. W owym czasie było to wielkie wyzwanie. Dlaczego? Dla- tego, że w drugiej połowie lat 90. Łódź była zupełnie in- THE CITY ALSO BENEFITED FROM THIS REVITALIZATION. nym miastem niż obecnie. Było duże bezrobocie. Stephen In Łódź there is a saying that everything that is good for Pragnell, ówczesny prezes Apsys w Polsce, spotykał się Łódź is good for Manufaktura, and everything that is good opiniami, że jest to zbyt duży obiekt. Takie głosy padały for Manufaktura is good for Łódź. The success of Manu- nawet dzień przed otwarciem. Poza tym, był to pierwszy faktura has proved that it is worth revitalizing the historic przypadek rewitalizacji fabryki, takiej wielkości. Wcze- buildings. This is more expensive than building from śniej zdarzały się rewitalizacje pojedynczych budynków scratch, but it gains authenticity. Today, thanks to a revitali- na cele prowadzenia własnej działalności. Manufaktura sation programme, Łódź is regaining its former glory. była pierwszą rewitalizacją takiej skali z przeznaczeniem na nowoczesne funkcje handlowe i rozrywkowe. HENCE THE HIGH POSITION OF MANUFAKTURA IN THE RANKING? NA TEJ REWITALIZACJI ZYSKAŁO RÓWNIEŻ MIASTO. The factory has been functioning in the consciousness of the W Łodzi jest powiedzenie, że wszystko co jest dobre dla inhabitants of Łódź for over a hundred years. Manufaktura Łodzi jest dobre dla Manufaktury, a wszystko co jest do- is important to them. Every Łódź inhabitant knows someone bre dla Manufaktury jest dobre dla Łodzi. Sukces Manu- who worked here. During the best years, the company / plant faktury udowodnił, że warto rewitalizować zabytkowe had several thousand employees. Everyone is connected obiekty. Jest to droższe niż budowanie od podstaw, ale with this place. Sentimental visits happen when grandpar- 30 face to face / wywiad

zyskuje się autentyczność. Obecnie Łódź ents show the workplace to their grandchil- dzięki programowi rewitalizacji odzysku- dren. It proves the emotional connection je dawny blask. with this place and we try to maintain it. We made a promise to the inhabitants of Łódź STĄD TEŻ WYSOKA POZYCJA MANU- that the history of this place would not be for- FAKTURY W RANKINGU? gotten. Therefore, there is The Factory Muse- Fabryka funkcjonuje w świadomości ło- um in the area, maintained by Manufaktura. dzian od przeszło stu lat. Manufaktura jest The most valuable exhibits are looms, which dla nich ważna. Każdy łodzianin zna ko- Izrael Poznanski brought 130 years ago. All goś, kto tu pracował. W najlepszym okre- of them are still functioning and are a great sie w zakładzie pracowało kilkanaście ty- tourist attraction. sięcy osób. Każdy jest więc związany z tym This translates into visitation. More than 20 miejscem. Zdarzają się odwiedziny senty- million people come here every year. Only mentalne, kiedy dziadkowie pokazują miej- shopping centres located at railway sta- sce pracy swoim wnukom. Świadczy to tions achieve such a result. o związku emocjonalnym z tym miejscem a my staramy się go podtrzymywać. Miesz- IS AN OPERA A PART OF THAT PROMISE? kańcom złożyliśmy obietnicę, że historia The opera “The Man from Manufaktura” is tego miejsca nie zostanie zapomniana. Dla- a remarkable thing. The originator of its cre- tego na terenie funkcjonuje muzeum fabry- ation was the Director of the Grand Theatre ki, utrzymywane przez Manufakturę. Naj- in Łódź. We could not miss this opportunity to cenniejszymi eksponatami są krosna, które show the world both Manufaktura and Łódź. Izrael Poznański sprowadził 130 lat temu. Together with the Grand Theatre, we have Wszystkie one nadal funkcjonują i stano- announced a competition to write an opera. wią wielką atrakcję turystyczną. Przekłada The jury was chaired by Krzysztof Penderecki. się to na odwiedzalność. Rocznie przycho- The main prize was awarded to Rafał Janiak, dzi tu ponad 20 mln. osób. Taki wynik uzy- a renowned composer and conductor of the skują tylko centra handlowe znajdujące się young generation. It was a huge artistic un- przy dworcach dertaking. Preparations for “the Man from Manufaktura” took three years. 200 artists OPERA JEST CZĘŚCIĄ TEJ OBIETNICY? performed on stage. The rehearsals lasted Opera „Człowiek z Manufaktury” jest rze- several months. The opera was performed czą niebywałą. Pomysłodawcą jej stworze- by Małgorzata Walewska, mezzo-soprano, nia był dyrektor Teatru Wielkiego w Łodzi. Michał Sławecki, countertenor, Stanisław Ki- Nie mogliśmy nie wykorzystać tej okazji erner, baritone and Wojciech Pszoniak, a dra- do pokazania światu zarówno Manufaktu- matic actor who made his debut at the opera ry jak i Łodzi. Wspólnie z Teatrem Wielkim and many years earlier when he was in the ogłosiliśmy konkurs na napisanie opery. plant / factory and had been taking part in the Przewodniczącym jury był Krzysztof Pen- production of the film “Promised Land”. The derecki. Główną nagrodę przyznano uzna- nemu kompozytorowi i dyrygentowi mło- dego pokolenia - Rafałowi Janiakowi. Było to olbrzymie przedsięwzięcie artystyczne. Przygotowania do wystawienia Człowieka z Manufaktury trwały trzy lata. Na scenie wystąpiło 200 artystów. Próby trwały kil- ka miesięcy. W operze wystąpili między in- nymi: mezzosopranistka Małgorzata Wa- lewska, kontrtenor Michał Sławecki, bary- ton Stanisław Kierner i debiutujący w ope- rze aktor dramatyczny Wojciech Pszoniak, który wiele lat wcześniej znalazł się w fa- bryce biorąc udział w produkcji filmu „Zie- 31 wywiad / face to face

mia obiecana”. Plenerowa premiera widowiska odbyła się open-air premiere of “The Man from Manufaktura” took place 18 maja 2019 roku. Spektaklem na terenie Manufaktury on the 18th of May 2019. Through this stunning performance, chcieliśmy docenić osoby, które pracowały w na terenie we wanted to appreciate all the people who worked in the plant fabryki. Naszą ambicją było zaproszenie jak największej / factory on the premises of Manufaktura. Our ambition was pracujących tam tkaczek i tkaczy. Dawnych pracowników to invite as many weavers as possible, all of them who worked Poltexu udało się odnaleźć i zaprosić na wydarzenie dzię- there. The former Poltex employees were found and invited to ki zorganizowanej przez Manufakturę akcji ich poszukiwa- the event thanks to the search action organized by the Manu- nia, w którą włączyły się wszystkie łódzkie, a także ogólno- faktura, in which all the media in Łódź, as well as the nation- polskie media. Wszystkie 500 specjalnie przygotowanych wide media, joined in. All 500 seats in the first rows, specially dla nich miejsc w pierwszych rzędach zostały wypełnio- prepared for them, have been filled and no one has refused to ne i nikt nie zrezygnował z zaproszenia. To był wielki dzień attend the event. It was a great day for Łódź and for the former dla Łodzi i pracowników tej fabryki. Mieszkańcy docenia- employees of the plant / factory. The inhabitants of Łódź ap- ją to i są dumni z tego miejsca. Dzięki temu mamy tysiące preciate it and are proud of this place. That’s how we have thou- ambasadorów. Dlatego właśnie Manufaktura jest najwięk- sands of ambassadors. That is why Manufaktura is the biggest szą atrakcją turystyczną w regionie łódzkim. tourist attraction in the Łódź region.

MANUFAKTURA WYSZŁA POZA STANDARDOWE DZIA- MANUFAKTURA HAS GONE BEYOND STANDARD ŁANIA BIZNESOWE. BUSINESS OPERATIONS. Czujemy się odpowiedzialni za promowanie kultury wyż- We feel responsible for promoting a higher culture. Hence szej. Stąd obecność muzeów, teatru czy wspomnianej ope- the presence of museums, theatre and opera. For several ry. Od kilku lat organizujemy festiwal Jazzowy Manu Sum- years now we have been organizing the Manu Summer mer Jazz Sundays. Dbamy o wydarzenia skierowanego do Jazz Festival. We take care of events addressed to a wide szerokiego grona odbiorców. Co roku organizujemy obcho- audience. Every year we organize the Independence Day dy Święta Niepodległości. Pokazuje to wyjątkowość tego celebrations. This shows the uniqueness of this place. miejsca. Jednocześnie Manufaktura jest dochodowym At the same time, Manufaktura is a profitable enterprise. przedsięwzięciem. Obroty rosną z roku na rok. Najemcy są Turnover has been growing year on year. The tenants are zadowoleni czego dowodem jest brak wakatów. satisfied, which is proved by the lack of vacant retail space.

MANUFAKTURA DZIAŁA JUŻ 13 LAT. W TYM CZASIE THE MANUFAKTURA HAS BEEN IN OPERATION FOR BRANŻA CENTRÓW HANDLOWYCH PRZESZŁA WIELE 13 YEARS. DURING THIS TIME, THE SHOPPING CENTRE ZMIAN. INDUSTRY HAS UNDERGONE MANY CHANGES. Dobrą stroną zabytkowych obiektów jest to, nie trzeba ich The good thing about historic buildings is that they don’t ciągle modernizować. Wymagają one jednak znacznych have to be constantly modernized. However, they require środków na utrzymanie w dobrym stanie. Posiadamy pro- significant resources to keep them in good condition. We gram odnowy budynków. Najbardziej zniszczone cegły have a renovation programme for buildings. The most są naprawiane. Z powodu wysokiego poziomu wód grun- damaged bricks are repaired. Due to the high groundwater towych poprawiana jest izolacja fundamentów. Renowa- level, the insulation of buildings is improved. The building in cję przechodzi obecnie budynek, w którym mieści się cen- which the shopping centre is located is currently undergo- trum handlowe. Powstaje tam nowy food court. Zainstalu- ing renovation. A new food court is being built there. We jemy w dachu świetlik, który wprowadzi więcej światła do will install a skylight in the roof, which will bring more light obiektu. Powstanie też więcej restauracji. Wymieniona zo- into the building. There will also be more restaurants. Air stanie klimatyzacja i wentylacja. Będzie więcej zieleni. Po- conditioning and ventilation will be replaced. There’s gonna jawią się nowe meble. Będzie to duża zmiana. Na moderni- be more greenery. New furniture will appear. It’s gonna be a zację Union Investment, właściciel Manufaktury przezna- big change. PLN 90 million has been allocated by Manufak- czył 90 mln zł. tura owner, Union Investment for modernisation.

KLIENCI OCZEKUJĄ OBECNIE NOWOCZESNYCH, WIELO- THE CUSTOMERS NOWADAYS EXPECT MODERN, FUNKCYJNYCH OBIEKTÓW MULTIFUNCTIONAL FACILITIES. Manufaktura działa bez zmian według koncepcji z lat 90. The Manufaktura operates unchanged according to a con- Budynki nadal mają tę samą funkcję. Świadczy to o tym, jak cept from the 90’s. The buildings still have the same function. nowoczesna była ówczesna wizja. To była wielka rzecz. Do It shows how modern the vision was at that time. It was a big dzisiaj pokazujemy makiety z lat 90. thing. To this day, we are still showing models from the 90s. Rozmowę prowadził: Daniel Jabłoński The conversation was conducted by: Daniel Jabłoński 32

wywiad / face to face

Elastyczność, rentowność i błyskotliwe pomysły

Flexibility, profitability and clever ideas

Rozmawiamy z FABRICEM PAUMELLE, Head of Retail CEE i MATEUSZEM SKUBISZEWSKIM, Deputy Head of Capital Markets CEE w BNP Paribas Real Estate Poland o trudnościach w bran- ży centrów handlowych, wpływie e-commerce i tworzeniu wartości dodanej nieruchomości na rynku transakcji.

We talk to FABRICE PAUMELLE, Head of Retail in CEE and MATEUSZ SKUBISZEWSKI, the Deputy Head of Capital Markets at BNP Paribas Real Estate Poland about difficulties in the shopping center industry, the impact of e-commerce and the creation of added value in the transaction market.

DANIEL JABŁOŃSKI: JAK ZDEFINIOWAŁBY PAN DO- DANIEL JABŁOŃSKI: HOW WOULD YOU DEFINE BRE CENTRUM HANDLOWE? A GOOD SHOPPING CENTER? Fabrice Paumelle: Moim zdaniem dobre lub bardzo dobre Fabrice Paumelle: In my opinion, a good or a very good centrum handlowe to takie, które posiada ugruntowaną shopping center is one that has a good identity. It changes tożsamość. Zmienia się w zależności od potrzeb i ocze- depending on the market needs, can be repositioned and / kiwań rynku, można je re-pozycjonować i / lub rozbudo- or extended. Such a shopping center systematically adapts wać. Takie centrum handlowe konsekwentnie dostoso- to the new environment – tenants, marketing and advertis- wuje się do nowego otoczenia – najemców, marketingu ing, charges, etc. They are ever changing. Nothing remains i reklamy, opłat itp. Nieustannie się zmienia – nic nie po- as it was at the moment of opening. It has a specific „DNA” zostaje w takim stanie, jak w chwili otwarcia. Posiada uni- that allows for a regular transformation. kalne „DNA”, które umożliwia jego regularną przemianę. DJ: SUCH ADAPTATION IS BECOMING MORE AND DJ: TAKIE PRZYSTOSOWANIE JEST CORAZ TRUD- MORE DIFFICULT. THE MARKET SITUATION IS VERY DY- NIEJSZE. SYTUACJA RYNKOWA JEST BARDZO DYNA- NAMIC. THERE ARE MANY SOCIAL AND DEMOGRAPHIC MICZNA. ZACHODZI WIELE ZMIAN SPOŁECZNO-DEMO- CHANGES. GRAFICZNYCH. F P: This is a serious problem in Europe, especially in the FP: Jest to poważny problem w Europie, zwłaszcza UK. In continental Europe, trade has largely adapted to w Wielkiej Brytanii. Na Starym Kontynencie handel w du- social changes. The offer of classical shopping centers żej mierze dostosował się do zmian społecznych. Oferta which were built in Western Europe in the 80s and 90s, klasycznych centrów handlowych zbudowanych w Euro- was directed to the middle-class customers who amount- pie Zachodniej w latach 80. i 90. skierowana była do klien- ed to 70% of the population. They bought the same shoes tów klasy średniej, którzy stanowili około 70% populacji. and went to the same places. It worked well for 20 years. Kupowali te same buty i odwiedzali te same miejsca. Now the society has changed and the middle class has Funkcjonowało to dobrze przez 20 lat. Współczesne spo- shrunk all over the world. For this reason, the classic shop- 34 face to face / wywiad

Fabrice Paumelle, Head of Retail CEE BNP Paribas Real Estate Poland

łeczeństwo jest inne, a klasa średnia skurczyła się na ca- ping centers have suffered because there are fewer and łym świecie. Konsekwencje tych zmian odczuwają głów- fewer people for whom they had been created. nie klasyczne centra handlowe, ponieważ zmniejsza się grono klientów, dla których zostały one stworzone. DJ: HOW DO YOU ASSESS RETAIL MARKET IN POLAND? FB: In Poland, there are examples of very successful shop- DJ: JAK OCENIA PAN RYNEK NIERUCHOMOŚCI HAN- ping centers that have been tailored to the needs of clients DLOWYCH W POLSCE? in line with progressing social changes. We also see the FB: W Polsce istnieją przykłady bardzo udanych centrów diversity of commercial formats. High streets in Warsaw handlowych, „uszytych na miarę” potrzeb klientów i umie- are developing, retail parks and small discount stores have jących szybko zareagować na zmiany społeczne. Widzimy been created, mixed-use projects appeared. Nevertheless, również różnorodność formatów. W Warszawie rozwijają there are shopping centers that still need to adapt to the się ulice handlowe, powstały parki handlowe i małe sklepy rapidly changing environment. It requires remodeling, re- dyskontowe, pojawiły się również projekty wielofunkcyjne. positioning and enhancement of retail and entertainment Niemniej nadal istnieją na rynku centra handlowe, które mu- offer. szą zaadaptować się do szybko zmieniającej się rzeczywi- stości. Wymagają przebudowy, repozycjonowania, rozsze- DJ: WHAT IS THE IMPACT OF E-COMMERCE ON THIS rzenia oferty handlowej czy rozrywkowej. SITUATION? FP: If we look at the statistics, the size of e-commerce in Po- DJ: JAKI WPŁYW NA TE WARUNKI MA E-COMMERCE? land in comparison to retail sales in brick and mortar stores FP: Analizując statystyki, wielkość rynku e-commerce is 6.5-7% share. In the United Kingdom it is 20%, in Germany w Polsce w porównaniu do sprzedaży tradycyjnej wyno- 15% and in France 12.5%. Poland still belongs to countries 35 wywiad / face to face

si 6,5-7%. W Wielkiej Brytanii jest to 20%, where the share of e-shopping is the small- w Niemczech 15%, a we Francji 12,5%. Pol- est. It has an impact on retail. However, this Na rynku ska w dalszym ciągu zalicza się do kra- impact is not as large as in most of the West- globalnym jów, w których udział e-commerce jest naj- ern countries. działają tacy mniejszy. Co prawda ma on wpływ na han- Mateusz Skubiszewski: There is definitely operatorzy del, jednak nie jest on tak duży, jak w więk- a potential for e-commerce development in jak: Amazon, szości krajów Europy Zachodniej. Poland. This market will continue to grow. Auchan Mateusz Skubiszewski: W Polsce mamy However, I do not think that within next 3-5 i Alibaba, do czynienia z dużym potencjałem rozwoju years it will be possible to achieve more a także lokalne e-commerce. Rynek ten będzie nadal rósł. than 20% market share that is currently ob- marki, które Nie sądzę jednak, aby w ciągu najbliższych served in the UK. rozpoczęły 3-5 lat możliwe było osiągnięcie ponad działalność 20-proc. udziału w rynku, jak ma to miejsce DJ: WHAT IS THE REASON OF IT? online, w Wielkiej Brytanii. FP: Is it the fact that Polish consumers buy a obecnie less online? No. The reason is different. prowadzą DJ: JAKI JEST TEGO POWÓD? Classic shopping centers were created in własne sklepy FP: Czy to oznacza, że polscy konsumen- Poland 20 years ago or even less than 20 tradycyjne. ci mają mniejszy dostęp do Internetu? Nie. years ago when the Internet started devel- Dobrym Powód jest inny. Klasyczne centra handlo- oping. In fact, the entire stock of shopping przykładem we powstały w Polsce 20 lat temu, a na- centers in Poland has been developing con- jest marka wet później, kiedy Internet zaczął się roz- currently with the development of the Inter- iperfumy. wijać. W rzeczywistości centra handlowe net. In Western Europe, shopping centers pl (obecnie w Polsce rozwijały się równolegle z Inter- were built before the era of Internet. For this Notino), której mieliśmy netem. W Europie Zachodniej centra han- reason e-commerce has a bigger impact on przyjemność dlowe powstały zanim nastała era Interne- retail in those countries. doradzać tu. Właśnie z tego powodu w tych krajach w znalezieniu e-commerce ma większy wpływ na handel DJ: WHAT TRENDS DO YOU SEE? lokalizacji. detaliczny. FP: We see that Amazon has already bought two traditional retail chains in the US and DJ: JAKIE TRENDY OBSERWUJEMY NA Canada, started to negotiate with retailers RYNKU? in France and some of their subsidiaries in FP: Widzimy, że Amazon kupił już dwie Europe. Alibaba, the number two on the mar- tradycyjne sieci handlowe w USA i Kana- ket, signed a partnership with Auchan Group. dzie. Zaczął negocjować z najemcami we These companies are taking over market Francji i z niektórymi ich spółkami zależ- shares and creating huge businesses. They nymi w Europie. Alibaba, numer dwa na have understood that they have already hit rynku, podpisał umowę partnerską z Gru- the glass ceiling and this is why they are en- pą Auchan. Firmy te przejmują udziały tering the traditional shopping center market. w rynku i tworzą ogromne biznesy. Mają MS: Basically, we now see that e-commerce świadomość tego, że osiągnęły „szklany operators are starting to look for alterna- sufit”, dlatego wchodzą na rynek tradycyj- tive sales channels because they want to nych centrów handlowych. grow further. They are not able to maintain MS: Zasadniczo widzimy, że operatorzy the same dynamics because the market is e-commerce zaczynają szukać alternatyw- not growing so dynamically. This is why it nych kanałów sprzedaży, ponieważ chcą is a challenge for the operators. They have zwiększać sprzedaż. Nie są w stanie utrzy- to face the shareholders who analyze profit- mać dotychczasowej dynamiki, ponieważ ability and business plans. rynek nie rozwija się już tak prężnie. Jest to dla nich wyzwanie. Muszą stawić czoła DJ: THIS IS PROBABLY CHANGING THE udziałowcom, którzy analizują ich rentow- COMPETITION IN THE MARKET ność i biznes plany. MS: What was particularly difficult for Ama- zon, was to compete with the traditional 36 face to face / wywiad

Mateusz Skubiszewski, Deputy Head of Capital Markets CEE, BNP Paribas Real Estate Poland

DJ: TO PRAWDOPODOBNIE ZMIENIA KONKURENCJĘ food retail, as experienced retailers have developed com- NA RYNKU mercial networks and applied market penetration strate- MS: Dla Amazona wyjątkowo trudne było konkurowa- gies years before. It is difficult to change logistics focused nie z tradycyjną, detaliczną sprzedażą żywności, ponie- on delivering fashion goods into logistics focused on the waż doświadczeni operatorzy stworzyli sieci handlowe delivery of food products. People who buy food products i zastosowali o wiele wcześniej strategię penetracji ryn- require a different delivery date than people who buy fash- ku. Trudno jest bowiem zmienić logistykę ukierunkowaną ion items. Opening an e-commerce store for a traditional na dostarczanie artykułów modowych na logistykę pro- retailer is easier than starting food operations for an e-com- duktów spożywczych. Klienci, kupujący artykuły spożyw- merce operator like Amazon. cze, wymagają innego terminu dostawy niż klienci, którzy FP: Global retailers have decided to supply food market kupują produkty modowe. Otwarcie sklepu e-commerce with products. In this way management of last mile lo- przez tradycyjne sieci handlowe jest łatwiejsze niż rozpo- gistics has become a challenge. However, they estimated częcie sprzedaży artykułów spożywczych dla operatora, that it would be cheaper to buy a company specialized in takiego jak Amazon. trade, with an operating commercial network, and then FP: Globalne, internetowe sieci handlowe zdecydowały się to adapt the physical space of the store for e-commerce. zaopatrywać rynek spożywczy. W ten sposób wyzwaniem That’s exactly what Alibaba and Auchan did in the Chinese stało się zarządzanie logistyką „ostatniej mili”. Oszacowa- market. Global e-retailers have realized that they must take li jednak, że korzystniej będzie kupić firmę, specjalizującą another step in the new market. się w handlu z działającą siecią handlową, a następnie do- stosować fizyczną przestrzeń sklepu do handlu interneto- 37 wywiad / face to face

wego. To właśnie zrobili Alibaba czy Auchan DJ: HOW DOES IT LOOK LIKE IN PRAC- na rynku chińskim. Globalne marki interne- TICE? In the global towe zdały sobie sprawę, że muszą zrobić FB: In the global market, we can see opera- market, kolejny krok i rozpocząć działalność na no- tors such as Amazon, Auchan and Alibaba we can see wym rynku. as well as local retailers who started their operators such activities online and now operate their own as Amazon, DJ: JAK TO WYGLĄDA W PRAKTYCE? brick and mortar stores. A very famous Auchan and FB: Na rynku globalnym działają tacy opera- example is the iperfumy.pl (now Notino) Alibaba as torzy jak: Amazon, Auchan i Alibaba, a także brand. We had the pleasure to advise them well as local lokalne marki, które rozpoczęły działalność in finding brick and mortar locations. After retailers who online, a obecnie prowadzą własne sklepy opening their first pick up point in an office started their tradycyjne. Dobrym przykładem jest mar- building in Wola district in Warsaw (where activities ka iperfumy.pl (obecnie Notino), której mie- customers arrived), they had realized that online and now liśmy przyjemność doradzać w znalezieniu there is a huge potential on the market to be operate their lokalizacji. Po otwarciu pierwszego punktu exploit. They decided to take a step forward own brick and odbioru w biurowcu na warszawskiej Woli and entered shopping centers. mortar stores. (gdzie przyjeżdżali klienci), zdali sobie spra- First shop, which was opened in Blue City A very famous wę, że na rynku handlu tradycyjnego istnieje (Warsaw) under the name of Notino, al- example is the ogromny potencjał. Postanowili więc zrobić lowed them to gain new experience in re- iperfumy.pl krok naprzód i otworzyli sklepy w centrach lations with shopping center customers. It (now Notino) handlowych. Pierwszy z nich, został otwarty started a phenomenon, at the beginning, no brand. w warszawskim Blue City pod nazwą Noti- one would think that an online brand from no i pozwolił im zdobyć potrzebne doświad- Czech Republic would open stores in shop- czenie w relacjach z klientami centrów han- ping centers and become a global player. dlowych. W ten sposób rozpoczęło się nowe MS: Another good example is eobuwie.pl. zjawisko. Na początku nikt nie przypusz- They started to grow in the Internet, and czał, że czeska marka internetowa otworzy now they have multiple stores in shopping sklepy w centrach handlowych i stanie się centers. They are also developing last-mile globalnym graczem. deliveries. MS: Kolejnym dobrym przykładem jest eobuwie.pl. Firma zaczęła rozwijać się w In- DJ: DOES THE PRESENCE OF E-COM- ternecie, a obecnie posiada bogate portfolio MERCE COMPANIES IN SHOPPING CEN- sklepów w centrach handlowych. Marka roz- TERS CHANGE THEIR PROSPECTS? wija również dostawy “ostatniej mili”. MS: The presence of e-commerce compa- nies in shopping centers as tenants does DJ: CZY OBECNOŚĆ FIRM ZAJMUJĄ- not mean that shopping centers have a safe CYCH SIĘ E-COMMERCE W CENTRACH future. They are not safe for a number of dif- HANDLOWYCH ZMIENIA ICH PERSPEK- ferent reasons and the Internet, demograph- TYWY? ics, and social changes are not the only fac- MS: Obecność firm e-commerce w -cen tors responsible for brick and mortar stores’ trach handlowych jako najemców nie problems. Retailers love to say so. In fact, oznacza, że centra handlowe nie muszą there are many factors that affect them. obawiać się o swoją przyszłość. Nie są one bezpieczne z wielu różnych powodów, a In- DJ: CAN WE ILLUSTRATE IT WITH AN ternet, demografia i zmiany społeczne nie EXAMPLE? są jedynymi czynnikami utrudniającymi FP: Demand is the key factor, offering what działalność sklepów w centrach handlo- client needs and creating what client wants. wych. Operatorzy sieciowi lubią podkre- Currently the most popular concept in retail ślać te okoliczności jednak w rzeczywisto- trade in small and medium cities in Poland ści wpływ na ich funkcjonowanie ma wie- is retail park with around 5,000-6,000 sqm le czynników. with a food and discount, discount store, such as KiK, or Pepco. It is the right prod- 38 face to face / wywiad

DJ: MOŻEMY PODAĆ PRZYKŁADY? uct in terms of price and cost structure. For retailers, this FP: Kluczowym czynnikiem jest popyt – oferowanie i kre- means lower charges and costs, thanks to that, they can owanie tego, czego potrzebuje klient. Obecnie najpopu- rent premises and be profitable. This generates an ad- larniejszą koncepcją w handlu w małych i średnich mia- ditional market share for retailers, which was unavailable stach w Polsce jest park handlowy o powierzchni około in the past. Thanks to such formats, there is a demand 5 000 – 6 000 mkw., z kluczowym najemcą spożywczym that was previously carried out at local and second hand lub dyskontowym, takim jak KiK lub Pepco. Jest to wła- stores. This is how modern retail is being created. ściwy format obiektu zarówno pod względem ceny jak MS: Flexibility, profitability and clever ideas are important in i kosztów. Dla sieci handlowych oznacza to niższe stawki this business. It requires working on the offer, concept and czynszu i koszty, dzięki czemu mogą oni brać w najem lo- positioning. These are the key factors in retail trade. kale i osiągać zyski. Generuje to dodatkowy udział w ryn- ku dla sieci, który w przeszłości był dla nich niedostępny. DJ: WHAT DOES IT MEAN FOR INVESTORS? Dzięki takim formatom istnieje popyt, który wcześniej był MS: The process related to investing in commercial real realizowany w sklepach lokalnych i w sklepach z odzieżą estate is very complex. I do not want to say that it is com- używaną. W taki sposób rozwija się nowoczesny handel. plicated. At present, all factors affecting the economy, also MS: Elastyczność, rentowność i błyskotliwe pomysły on the global scale, have an impact on the investment są ważne w tym biznesie. Wymaga to pracy nad ofertą, market. Investors are aware of these complexities. That is koncepcją i pozycjonowaniem. Są to kluczowe czynniki why the market in Europe has also started to change. As w handlu detalicznym. we have already mentioned, traditional shopping centers without an idea for positioning and functioning in the fu- DJ: CO TO OZNACZA DLA INWESTORÓW? ture are not successful in the investment market, in con- MS: Proces związany z inwestowaniem w nieruchomości trast to mixed-use projects that use flexibility, functional komercyjne jest bardzo złożony. Nie chcę powiedzieć, że variability, and the ability to adapt. Other elements that jest to skomplikowane. Obecnie wszystkie czynniki, wpły- attract attention are simplicity and innovation as well as wające na gospodarkę, także w skali globalnej, mają wpływ sustainability of the asset itself. Prop tech solutions make na rynek inwestycyjny. Inwestorzy są świadomi złożono- the property more valuable not only in terms of facility ści całego procesu. Dlatego rynek w Europie również za- management but also in regard to community and hospi- czął się zmieniać. Jak już wspomnieliśmy, tradycyjne cen- tality management which might translate into higher foot- tra handlowe bez pomysłu na pozycjonowanie i funkcjo- fall for example. Traditional shopping centers that fulfill nowanie w przyszłości nie odnoszą sukcesów na rynku in- basic functions are still valued. Retail parks, for example, westycyjnym, w przeciwieństwie do projektów mixed use, are highly appreciated in the market. The key criteria for wykorzystujących elastyczność, zmienność funkcjonalną the transaction is the possibility to obtain added value i zdolność adaptacyjną. Kolejnymi elementami, które przy- from the property. In our line of business, we help to see ciągają uwagę, są prostota i innowacyjność, a także trwa- the potential for the future development, as future added łość obiektu. Rozwiązania Prop Tech zwiększają wartość value is what investors buy. This requires taking the risk of nieruchomości nie tylko w kontekście zarządzania obiek- change. There is a challenge related to adjusting to market tem, ale także w odniesieniu do działań z zakresu communi- requirements. This is a challenge also for us as advisors, ty management i hospitality (np. usługi consierge), co może but we are prepared for it. We are not a traditional broker. przełożyć się na przykład na zwiększenie odwiedzalności. We are more of a counselor. We advise on which concepts Nadal cenione są tradycyjne centra handlowe, spełniające will ensure the implementation of the strategy and deliver podstawowe funkcje. Uznaniem cieszą się parki handlowe. the expected value in the future. Kluczowym kryterium transakcji jest możliwość wygenero- The talk was conducted by Daniel Jabłoński wania wartości dodanej. W naszej branży pomagamy do- strzec potencjał przyszłego wzrostu, ponieważ inwestorzy kupują przyszłą wartość dodaną. Wymaga to podjęcia ryzy- ka związanego ze zmianami. Wyzwanie polega na dostoso- waniu się do wymagań rynku. Jest to próba również dla nas jako konsultantów, ale jesteśmy na to przygotowani. Nie je- steśmy tradycyjnym brokerem. Jesteśmy bardziej doradcą. Doradzamy, które koncepcje zagwarantują wdrożenie stra- tegii i zapewnią oczekiwaną wartość w przyszłości. Rozmowę prowadził: Daniel Jabłoński 39 wywiad / face to face

Stawiamy na prestiżowe aktywa w dużych aglomeracjach miejskich We are betting on prestigious assets in large urban agglomerations

Wiele galerii handlowych musi znaleźć na siebie nowy pomysł. Niektóre przekształcą się w biu- ra, inne ukierunkują się bardziej na rekreację i gastronomię, a jeszcze inne będą funkcjonować jako tradycyjne lokalne centra handlowe. Zależy to głównie od lokalizacji obiektu - mówi ANNA DAFNA, Deputy CEO & CFO, Atrium Poland Real Estate Management.

Many shopping malls must reinvent their concept. Some are converted into offices, others become more recreation and dining oriented, while still others will continue to function as traditional, local shopping centres. This depends primarily on the asset’s location – says ANNA DAFNA, Deputy CEO & CFO, Atrium Poland Real Estate Management.

40 face to face / wywiad

JAKIE CZYNNIKI OTOCZENIA ZEWNĘTRZNEGO SĄ WHICH ENVIRONMENTAL FACTORS ARE CRUCIAL IN KLUCZOWE W BUDOWANIU STRATEGII ATRIUM? THE BUILDING OF ATRIUM’S STRATEGY? Mimo, że rynek nieruchomości komercyjnych na całym Despite the uncertainty prevailing on commercial property świecie znajduje się w fazie niepewności, Atrium odno- markets worldwide, Atrium has enjoyed steady growth. This towuje stały wzrost. Wynika to m.in. z faktu, że jako fir- can be attributed, inter alia, to the fact that we, as a company ma od dawna działająca w tej branży patrzymy na rynek that has been operating in this sector for many years, take a w dłuższej perspektywie. Dzięki dobrej strategii możemy long-term view of the market. Atrium has been concentrating stale dostosowywać się do zmieniającej się rzeczywisto- its strategy on the best densely populated locations in major ści. Dziś koncentrujemy się wyłącznie na prężnie rozwi- cities with the highest demographic growth now and fore- jających się obszarach miejskich o dużej gęstości zalud- casted for the next years. Reshaping not only the portfolio nienia. Nieustannie dywersyfikujemy miks najemców, do- owned but concentrating on details of each shopping center stosowując go do nowych potrzeb konsumentów, którzy to capture the market and consumer trends, responding to więcej czasu wolnego spędzają poza domem, w restau- new ways of life and expectations by focusing on the local racjach i na różnego rodzaju rozrywce. Korzystają także communities. We are continuously diversifying the tenant z różnorodnego rodzaju usług. Zwracamy uwagę na ja- mix, by adjusting it to new needs of consumers who spent kość naszych centrów, gdyż coraz większą wagę klien- more free time outside the home, in restaurants and at vari- ci przywiązują do wyglądu i samej estetyki przestrzeni, ous kinds of leisure activities. They also make use of a variety w której chcą przebywać. of services. Since our Customers attach an ever greater im- portance to the appearance and the aesthetics themselves of the space in which they wish to spend time, we pay atten- tion to the quality of our centres.

41 wywiad / face to face

W PLANACH ATRIUM JEST STRATEGIA ROZBUDO- ATRIUM’S PLANS INCLUDE A STRATEGY TO ENLARGE WY OBIEKTÓW O PONAD 60 TYS. MKW. DO 2022 ROKU. ITS ASSETS BY MORE THAN 60,000 SQ.M BY 2022. HOW JAKI JEST ETAP REALIZACJI TYCH PLANÓW I JAKICH ADVANCED IS THE IMPLEMENTATION OF THESE PLANS OBIEKTÓW DOTYCZY? AND WHAT ASSETS ARE AFFECTED BY THEM? W ostatnim czasie dokonaliśmy strategicznych inwe- Recently, we have made a number of strategic invest- stycji w Warszawie. Rozbudowa Atrium Promenada, za- ments in Warsaw. Among them are the extension of Atri- kup unikatowej inwestycji w samym sercu stolicy – Wars um Promenada, acquisition of Wars Sawa Junior, a unique Sawa Junior, a ostatnio nabyliśmy również centrum King property in the very heart of Warsaw, and also the most Cross Praga. 150 mln euro pochłonęły modernizacje i roz- recent purchase of the King Cross Praga centre. 150 mil- budowy 3 centrów w Warszawie. W efekcie zmian, któ- lion euro was spent on modernizing and extending three rych dokonaliśmy, w Promenadzie uzyskaliśmy dodatko- assets in Warsaw. As a consequence of the changes made we 13 000 mkw. powierzchni najmu, a łączna powierzch- in Promenada, we have gained an additional 13,000 sqm nia najmu brutto (GLA) zwiększyła się do ponad 63 000 of lettable space, with the total gross lettable area (GLA) mkw. Obiekt ten wyróżnia się przy tym ciekawą architek- reaching above 63,000 sqm. This asset is distinguished by turą i nowoczesnym wystrojem. Atrium Promenada wciąż stimulating architecture and modern design. Atrium Prom- ma potencjał dalszej rozbudowy w najbliższych latach enada still has the potential for further extension by approx. o około 40 tys. mkw. O ponad 8 000 mkw. powiększyli- 40,000 sqm. in the coming years. śmy też centrum handlowe Atrium Targówek, a w listopa- We also added more than 8,000 sqm of space to the Atrium dzie 2018 roku zakończyliśmy pierwszą fazę przebudowy Targówek shopping centre, and in November of 2018 we centrum handlowego Atrium Reduta, gdzie na powierzch- completed the first stage of redevelopment of the Atrium ni około 5 tys. mkw. powstały: kino Cinema3D oraz nowo- Reduta shopping centre, where Cinema3D and a modern czesny klub fitness CityFit. fitness club CityFit were created on the area of about 5,000 sqm. JAKIE INNOWACJE WDRAŻANE SĄ W TYCH OBIEK- TACH? WHAT KIND OF INNOVATIONS ARE IMPLEMENTED? Poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań na stałe wpisane The search for innovative solutions is a permanent fea- jest w strategię firmy. Określiliśmy sobie kilka głównych fila- ture of the firm’s strategy. We have defined several princi- rów, na których koncentrujemy swoje poszukiwania i wdra- pal pillars on which we concentrate our explorations and żanie innowacyjnych rozwiązań. Jeden z nich to koncen- implementation of innovative solutions. One of them is the tracja na konsumencie, jego zmieniających się potrzebach focus on consumers, their changing needs and habits. We i przyzwyczajeniach. Łączymy wiedzę o konsumentach combine our knowledge of consumers with the informa- z trendami rynkowymi, aby ulepszać i uatrakcyjniać nasze tion on market trends with a view to improving and mak- centra. Inny filar to ciągła poprawa efektywności naszych ing more attractive of our centres. Another pillar consists obiektów. Rozważamy różne pomysły — niektóre są wdra- in the continuous improvement of the efficiency and sus- żane pilotażowo, a następnie zostają wdrożone we wszyst- tainability of our assets. We consider various ideas, some kich naszych obiektach, a niektóre nie wychodzą poza of which are implemented first on a pilot basis and then fazę testową. Rozbudowy i modernizacje naszych obiek- introduced in all our assets, while others do not go beyond tów dają nam szanse wprowadzania innowacyjnych kon- the test stage. Extensions and remodelling of our assets ceptów retailowych jak np. jedyny w Europie koncept Car- provide us with an opportunity to introduce innovative retail refoura, który nie tylko posiada całą zdygitalizowaną ścież- concepts, such as Carrefour’s concept, unique in Europe, kę zakupową wewnątrz sklepu, ale również fantastyczną which not only has the full digital path-to-purchase within strefę gastronomiczną, gdzie przygotowanie potrawy odby- the store, but also a fantastic dining section where dishes wa się na zasadach live cooking, a konsument widzi pełny are prepared in a live cooking demonstration, with consum- proces przygotowania jego dania, czy też ma niepowtarzal- ers being able to observe the entire process of preparing ną możliwość porozmawiania z kucharzami. Może też wy- their dishes or have a unique opportunity to talk with chefs. brać każdy produkt ze sklepu i będzie on dla niego specjal- They can also select any product from the store and have nie przygotowany. To unikatowe rozwiązanie na skalę Eu- it prepared especially for them. This is a unique solution on ropy. U nas również otwierał się pierwszy sklep onlinowy European scale. It is also at one of our assets that the first e-obuwie w Warszawie, czyli e-commerce w offlinowej -po on-line e-obuwie.pl store in Warsaw, i.e. e-commerce on wierzchni centrum handlowego. Dajemy szanse zaistnie- off-line (brick and mortar)space of a shopping centre, was nia również młodym markom w postaci pop-upów – czę- opened. We also provide opportunities for young brands in sto są to tzw. marki instagramowe, które wychodzą z prze- the form of pop-ups – these are often so-called Instagram strzeni wyłącznie wirtualnej, aby pokazać się w przestrzeni brands, who come out of the exclusively virtual space to 42 face to face / wywiad

Na rynku zachodzi proces racjonalizacji — następuje wyraźne rozróżnienie między prężnie rozwijającymi się obszarami miej skimi i ośrodkami o dużym zasięgu regio nalnym a mniejszymi miastami. Duże me tropolie, takie jak Warszawa czy Praga, ro sną w siłę – przyciągając zarówno firmy z branży detalicznej, jak i kupujących.

present themselves in a strictly commercial space by dem- onstrating the quality and attractiveness of their products.

WHAT IS THE STRATEGY TOWARDS E-COMMERCE? IS THE OWNERSHIP OF PRIME ASSETS THE SOLE STRATE- GY TO MITIGATE THE THREAT FROM WEB-BASED COM- MERCE? The impact of on-line selling, the prohibition of trading on Sundays and the approaching and unavoidable apocalypse that awaits the shopping centre market is subject of ongo- ing debates within the industry. Anna Dafna, Deputy CEO & CFO, Atrium Poland Real Estate Atrium enjoys steady growth and proactively analyses and Management adapts its portfolio, by modernizing its assets so that they satisfy the changing demands and expectations of con- sumers. stricte komercyjnej, prezentując jakość i atrakcyjność swo- Nevertheless, many shopping malls must reinvent their ich produktów. concept. Some are converted into offices, others become more recreation and dining oriented, while still others will JAKA JEST STRATEGIA NA E-COMMERCE. CZY PO- continue to function as traditional, local shopping centres. SIADANIE OBIEKTÓW PRIME JEST JEDYNĄ STRATEGIĄ This depends primarily on the asset’s location. NA OGRANICZENIE ZAGROŻENIA ZE STRONY HANDLU Fostering positive customer experience at commercial INTERNETOWEGO? complexes is becoming increasingly important. This is why W branży trwają dyskusje o wpływie sprzedaży interne- both shopping centre owners and owners of stores oper- towej, zakazie handlu w niedziele, a Atrium odnotowuje ating in them are adapting their spaces so that they can stały wzrost i proaktywnie analizuje i dostosowuje swo- function as places of entertainment for customers, pro- je portfolio, modernizując obiekty, by jeszcze lepiej odpo- viding them with new impressions while they spend time wiadały na zmieniające się potrzeby i oczekiwania klien- in them. We notice that a large number of tenants modify tów. Jednak wiele galerii handlowych musi znaleźć na their stores, making them more attractive in visual or archi- siebie nowy pomysł. Niektóre przekształcą się w biura, tectural terms, or even drastically change their design from inne ukierunkują się bardziej na rekreację i gastronomię, one season to the next. a jeszcze inne będą funkcjonować jako tradycyjne lokalne Already today, our assets, in addition to retail functions, of- centra handlowe. Zależy to głównie od lokalizacji obiektu. fer their visitors areas for recreation and dining which are Na znaczeniu coraz mocniej zyskuje budowanie pozy- attractive and arranged in an eye-catching manner. How- tywnych doświadczeń, przeżyć klientów w obiektach ever, we wish to go a step further — we are in the process handlowych. Dlatego zarówno właściciele centrów han- of transitioning from being the managers of retail assets 43 wywiad / face to face

dlowych, jak i działających w nich skle- to venue managers (managers of places of pów dostosowują przestrzenie tak, by encounters/meetings). We no longer man- były dla klientów miejscami rozrywki, za- age shopping centres, but rather assets Społeczności pewniającymi im nowe wrażenia pod- that offer a variety of experience outside ewoluują, a ich czas spędzania w nich czasu. Widzimy the work and home sphere, which are good potrzeby stają jak duża liczba najemców zmienia swo- at communicating via social media, and in się coraz bardziej je sklepy, uatrakcyjnia je wizualnie, archi- so doing, they remain in constant contact charakterystycz­ tektonicznie czy nawet zmienia mocno with the customer. Thanks to social media, ne. Oczekują ich wystrój z sezonu na sezon. we are able to carry out thousands of con- dziś od obiektów Już dziś nasze obiekty, oprócz funk- versations each month and receive many handlo wych cji handlowych, oferują odwiedzającym valuable opinions and feedback, which we czegoś więcej niż przestrzenie do rekreacji oraz nowocze- continuously analyse in order to be able to tylko możliwości sne, atrakcyjne i ciekawie zaaranżowane respond to the community’s needs at each zrobienia zakupów. strefy gastronomiczne. Chcemy jednak of our locations. pójść o krok dalej — jesteśmy w trakcie procesu przechodzenia od zarządzania WHAT IS THE CRITERION FOR A PRIME obiektami do zarządzania miejscem spo- ASSET AND WHAT ARE THE PLANS FOR tkań. Nie zarządzamy już centrami han- FURTHER ACQUISITIONS? dlowymi, a raczej obiektami oferującymi The market is undergoing rationalization różne pozapracowe i pozadomowe do- – there is a clear distinction between thriv- świadczenia, dobrze komunikującymi się ing urban areas and centres of large re- w mediach społecznościowych, a dzię- gional significance, on the one hand, and ki temu będącymi w stałym bezpośred- smaller towns, on the other. Large metro- nim kontakcie z klientem. Dzięki social politan areas, such as Warsaw or Prague mediom prowadzimy tysiące konwersa- are growing stronger and attract both retail cji miesięcznie i otrzymujemy wiele cen- firms and buyers. 44 face to face / wywiad

nych opinii i informacji zwrotnych, które We have concentrated 83% of our opera- ciągle analizujemy, aby móc odpowiadać tions in the two strongest economies in na potrzeby społeczności w każdej z na- Central Europe, Poland and the Czech Re- szych lokalizacji. public, with a particular focus on central locations in Warsaw and in Prague. This JAKIE JEST KRYTERIUM OBIEKTU PRIME is coupled with broad-based expansion of I JAKIE SĄ PLANY NA KOLEJNE ZAKUPY? entertainment and recreation zones in our Na rynku zachodzi proces racjonalizacji assets, including dining zones, resulting in — następuje wyraźne rozróżnienie między their transformation into places of leisure prężnie rozwijającymi się obszarami miej- for our guests. Furthermore, in the previous skimi i ośrodkami o dużym zasięgu regio- year we completed the process of with- nalnym a mniejszymi miastami. Duże me- drawing from Rumania and Hungary. tropolie, takie jak Warszawa czy Praga, ro- In July of 2019, we finalized the sale of two sną w siłę – przyciągając zarówno firmy shopping centres in Poland, Atrium Kosza- z branży detalicznej, jak i kupujących. lin in Koszalin and Atrium Felicity in Lublin, 83 proc. naszej działalności skoncentrowa- for EUR 298 million. This is an element of liśmy na dwóch najsilniejszych gospodar- our strategy which envisages the reposi- kach w Europie Środkowej — Polsce i Cze- tioning of the portfolio towards large shop- chach — ze szczególnym uwzględnieniem ping centres with a dominant position in centralnych lokalizacji w Warszawie i Pra- their respective impact areas and situated dze. Do tego dochodzi szeroko zakrojona in thriving urban locations. rozbudowa stref rozrywki i rekreacji w na- In October of 2018, we completed the szych obiektach, w tym stref gastrono- transaction of acquisition of the prestigious micznych, dzięki czemu zmieniają się one Wars Sawa Junior service and retail centre, w miejsca wypoczynku dla naszych gości. located in the very centre of Warsaw. In Ponadto w zeszłym roku zakończyliśmy June of 2019, we purchased the King Cross Communities proces wycofywania się z Rumunii i Węgier. shopping centre, also in Warsaw. evolve and their W lipcu 2019 roku sfinalizowaliśmy sprze- Warsaw is a strong, thriving urban centre, needs be come daż dwóch centrów handlowych w Polsce which is undergoing a dynamic urbaniza- more and more specific. They – Atrium Koszalin w Koszalinie i Atrium tion process. Together with Prague, these expect from retail Felicity w Lublinie – za kwotę 298 mln are the two most important cities in our assets something euro. Jest to element naszej strategii, strategy, because of the population growth more than która zakłada repozycjonowanie portfo- and low unemployment rates that charac- just shopping lio w kierunku dużych centrów handlo- terize them, both factors contributing to opportunities. wych o dominującej pozycji w swoich ob- the profitability of our assets. szarach oddziaływania, zlokalizowanych w prężnie rozwijających się lokalizacjach miejskich. W październiku 2018 roku sfi- nalizowaliśmy transakcję nabycia presti- żowego kompleksu usługowo-handlowe- go Wars Sawa Junior zlokalizowanego w samym centrum Warszawy. W czerwcu 2019 roku nabyliśmy centrum handlowe King Cross, również w Warszawie. Warszawa jest silnym, prężnie rozwijają- cym się ośrodkiem miejskim, przechodzą- cym dynamiczny proces urbanizacji. Ra- zem z Pragą stanowią najważniejsze mia- sta w naszej strategii – z uwagi na cha- rakteryzujący je wzrost liczby mieszkań- ców oraz niską stopę bezrobocia, a więc czynniki sprzyjające dochodowości na- szych obiektów. 45 wywiad / face to face

Kontynuujemy strategię opartą na rozwo- We continue to pursue the strategy based ju obiektów o dominującej pozycji zlokali- on the development of assets with a domi- zowanych w prężnie rozwijających się ob- nant position which are located in thriving szarach miejskich, zamieszkałych przez urban areas, with growing populations rosnącą populację, dysponującą dużą with strong purchasing power. This is why siłą nabywczą. Dlatego też postanowili- we have decided to extend our assets and śmy rozbudowywać nasze aktywa i dalej further strengthen our market position in umacniać pozycję rynkową w Warszawie. Warsaw. While we always remain open to Zawsze jesteśmy otwarci na nowe możli- new opportunities, at suitable prices, we wości — w odpowiedniej cenie — ale obec- currently focus on maximizing the potential nie koncentrujemy się na maksymalizacji of the portfolio that we already have. potencjału już posiadanego portfolio. WHAT IS THE STRATEGY FOR MEETING JAKA JEST STRATEGIA NA SPEŁNIA- THE NEEDS AND EXPECTATIONS OF NIE POTRZEB I OCZEKIWAŃ WSPÓŁCZE- CONTEMPORARY CUSTOMERS, WHICH SNEGO KLIENTA, KTÓRY RÓŻNI SIĘ POD DIFFER IN A NUMBER OF RESPECTS? WIELOMA WZGLĘDAMI? Communities evolve and their needs be- Społeczności ewoluują, a ich potrzeby come more and more specific. They expect stają się coraz bardziej charakterystycz- from retail assets something more than ne. Oczekują dziś od obiektów handlo- just shopping opportunities. Moreover, wych czegoś więcej niż tylko możliwości such expectations vary with respect to dif- zrobienia zakupów. Co więcej oczekiwa- ferent shopping centres. For this reason, nia te są odmienne dla różnych centrów we survey our customers to find out what handlowych. Dlatego też prowadzimy ba- they possibly could not find in our centres. 46 face to face / wywiad

The market is undergoing rationalization – there is a clear distinction between thriv ing urban areas and centres of large re gional significance, on the one hand, and smaller towns, on the other. Large metropolitan areas, such as Warsaw or Prague are growing stronger and attract both retail firms and buyers.

dania wśród naszych klientów, by dowiedzieć się, czego In all large redevelopment projects, we include already at ewentualnie nie udało im się znaleźć w naszych centrach. an early planning stage what we believe to be the best inno- We wszystkich dużych projektach przebudowy, już na vations in the retail sector applied worldwide. We talk with wczesnym etapie planowania, uwzględniamy naszym tenants about their expectations, but first and foremost zdaniem najlepsze innowacje w sektorze handlowym we collect comments and opinions from local communi- stosowane na świecie. Rozmawiamy z najemcami o ich ties which a particular centre is intended to serve. Next, we oczekiwaniach, a przede wszystkim zbieramy uwagi i opi- combine them with our own experiences to deliver the final nie od lokalnych społeczności, którym dane centrum ma product so designed as to attract customers and encour- świadczyć usługi. Następnie łączymy to z własnym do- age them to spend more time in the asset during each visit świadczeniem i dostarczamy finalny produkt zaprojekto- and subsequent, multiple visits in the future. wany tak, by przyciągał klientów i zachęcał do dłuższego Apart from a properly selected, diversified tenant mix, we pobytu w obiekcie w trakcie każdej wizyty oraz do kolej- strive to provide a broad and diverse recreational and en- nych, wielokrotnych odwiedzin w przyszłości. tertainment offering, including also attractions for families Oprócz trafnie dobranego, zdywersyfikowanego miksu with children. najemców, staramy się zapewnić szeroką i zróżnicowaną One of our most recent initiatives was the opening of the ofertę rekreacyjną i rozrywkową, w tym również atrakcje Promenada Fifth Dimension of Creative Space, or a com- dla rodzin z dziećmi. munity center for the local community in one of our War- Jedną z naszych ostatnich inicjatyw jest otwarcie Piąte- saw assets. In this way, we wanted to make available to go Wymiaru Twórczej Przestrzeni Promenady – commu- our customers social space in which they can pursue their nity center dla lokalnej społeczności w jednym z naszych passions, develop new skills or meet with other people and warszawskich obiektów. Chcieliśmy w ten sposób udo- simply spend their free time in a pleasant manner. This stępnić naszym klientom społeczną przestrzeń, w której project has met with tremendous interest and reinforces mogą realizować swoje pasje, rozwijać nowe umiejętno- the costumer’s emotional attachment to the centre. ści, czy też spotkać się z innymi i po prostu przyjemnie The key issue is to understand who our customers are and spędzić czas wolny. Projekt cieszy się olbrzymim zainte- how we can induce them to visit our asset. For instance, resowaniem i wzmacnia emocjonalne przywiązanie kon- young mothers may be interested in visiting the shopping sumenta do centrum. centre in the morning, while families are happy to spend Kwestią kluczową jest zrozumienie, kim są nasi klienci oraz time there in the afternoon. Customer segmentation and czym możemy zachęcić ich do odwiedzin naszego obiek- anticipation of their present and future needs is at the heart tu – dla przykładu w godzinach porannych centrum han- of our interest. dlowe może zainteresować młode matki, a po południu na przykład chętnie spędzają w nim czas rodziny. Segmenta- cja klienta i przewidywanie jego obecnych i przyszłych po- trzeb jest w centrum naszego zainteresowania. 47 wywiad / face to face

Mixed-use, co-working i omni-chanel kształtują rynek

Mixed-use, co-working and omni-chanel shape the market

Dziś centra, oprócz funkcji handlowych, muszą spełniać również wiele innych zadań. Mają zapewnić ofertę usługową, gastronomiczną, rozrywkową, czy artystyczną - tego oczekują klienci – mówi AGATA BRZEZIŃSKA, Head of CEE, Pradera

Apart from commercial functions, today’s shopping centers must perform many other tasks. They must have a service, catering, entertainment and artistic offer – that is what customers expect – says AGATA BRZEZIŃSKA, Head of CEE, Pradera

JAK OCENIA PANI PIERWSZE PÓŁTORA ROKU W OBIEK­ HOW DO YOU ASSESS THE FIRST HALF-YEAR AT TACH NALEŻĄCYCH DO PRADERA W POLSCE? PRADERA’S FACILITIES IN POLAND? Homepark to młoda marka na rynku powierzchni handlo- Homepark is a young brand on the commercial space wych, która cały czas się rozwija. Kupując wiosną 2017 market, and is still growing. When buying shopping cen- centra handlowe od IKEA Centres, którym nadaliśmy ters (which we put under the Homepark brand) from IKEA wspólną markę Homepark, właściciel centrum, czyli gru- Centres in the spring of 2017, the center’s owner – Pradera pa Pradera, założył stworzenie miejsc zakupów dla osób Group – planned to create shopping venues for people who dbających o dom i własne otoczenie. care about their home and surroundings. W poszczególnych lokalizacjach prowadzone są prace mo- Modernization works are carried out in particular loca- dernizacyjne, aby nasi klienci czuli się tu komfortowo. Po- tions to make our customers feel comfortable there. We zyskujemy nowych interesujących najemców do naszych acquire new, interesting tenants for our facilities but we are obiektów, ale jesteśmy także dumni, że z większością z also proud to continue cooperation with the existing ones. dotychczasowych najemców kontynuujemy współpracę. Some of our current tenants introduce significant changes Niektórzy z obecnych już najemców wprowadzają istotne to the functioning of their stores (e.g. Jysk at Homepark zmiany w funkcjonowaniu swoich sklepów (np. Jysk w Ho- Franowo or IWC store at Domoteka). An important element mepark Franowo czy salon IWC w Domotece). Ważnym ele- of our commercialization strategy is expanding our port- mentem strategii komercjalizacji jest poszerzenie portfolio folio to support new target groups – e.g. the Hendi store o nowe grupy docelowe – np. dzięki otwarciu salonu Hen- at Homepark Targówek caters for the needs of culinary di w Homepark Targówek mogą się u nas zaopatrywać pro- professionals. A second extremely important element con- fesjonaliści z zakresu gastronomii. Drugim niezwykle istot- sists in continuously improving our offer to include con- nym elementem jest ciągłe ulep szanie oferty o usługi do- sulting services for the end customer (e.g. Demo Projekt radcze dla ostatecznego klienta (np. w salonie marki Demo Targówek). We strive to constantly improve the quality of Projekt). Stale staramy się podnosić jakość usług jak rów- our services, while also caring about proper quality and se- nież dbać jakość i dobór najemców. lection of tenants. 48 face to face / wywiad

AGATA BRZEZIŃSKA, Head of CEE, Pradera

JAKIE TRENDY WYSTĘPUJĄCE W CENTRACH HANDLO­ WHICH GLOBAL SHOPPING CENTER TRENDS ARE CUR- WYCH NA ŚWIECIE SĄ OBECNIE WDRAŻANE W OBIEK­ RENTLY BEING IMPLEMENTED AT PRADERA’S FACILITIES TACH PRADERY W POLSCE W CELU UATRAKCYJNIENIA IN POLAND TO MAKE THEM MORE ATTRACTIVE OR TO OBIEKTÓW LUB DOSTOSOWANIA DO WYMAGAŃ RYNKU? ADJUST THEM TO MARKET REQUIREMENTS? Bardzo ważnym trendem w organizacji i funkcjonowaniu An important trend in the organization and functioning centrów handlowych, bez względu na ich wiodący asor- of shopping centers, regardless of their leading product tyment, jest dążenie do stworzenia obiektów typu mixed- range, is striving to create mixed-use facilities. Apart from use. Dziś centra, oprócz funkcji handlowych, muszą speł- commercial functions, today’s shopping centers must per- niać również wiele innych zadań. Mają zapewnić ofertę form many other tasks. They must have a service, catering, usługową, gastronomiczną, rozrywkową, czy artystycz- entertainment and artistic offer – that is what customers ną – tego oczekują klienci. Wielofunkcyjność przekłada expect. Multi-functionality not only translates into higher się nie tylko na wyższy footfall, ale również na wizerunek footfall, but also builds the facilities’ image as modern obiektów jako nowoczesnej przestrzeni publicznej. Dru- public space. A second important market trend is broadly gim ważnym trendem rynkowym jest szeroko rozumia- defined co-working. A strong interior design profile- posi ny co-working. Silny profil wnętrzarski pozycjonuje centra tions Homepark and Domoteka as experts in this field. Our Homepark i Domotekę jako ekspertów w tej dziedzinie. role and duty consists in constantly advising customers on Naszą rolą i obowiązkiem jest stałe doradztwo w zakresie building, redecorating, adapting and fitting out interiors. We budowy, remontu, adaptacji i wykończenia wnętrz. Two- create spaces which are dedicated to both end customers rzymy przestrzenie dedykowane zarówno końcowemu and professionals: architects, stylists, interior designers. In klientowi, jak i profesjonalistom: architektom wnętrz, sty- this way, Domoteka provides excellent conditions for cre- listom, projektantom. Domoteka stwarza więc szczegól- ative cooperation, which is its unique feature. We want to 49 wywiad / face to face

Homepark Targówek ne warunki do kreatywnej współpracy, co jest jej absolut- take advantage of this potential. To satisfy our customers nie unikatową cechą. Chcemy wykorzystać ten potencjał. in terms of comfort and esthetics, we are going to mod- Dla wygody i poczucia estetyki naszych klientów przepro- ernize the common parts: the main entrance hall and pas- wadzona zostanie modernizacja części wspólnych – hall sages will gain new lighting, and we also plan to change główny i pasaże zyskają nowe oświetlenie. Dodatkowo their colors and decoration. We will also redecorate toilets, planowana jest zmiana ich kolorystyki i wystroju. Zmia- and we are redeveloping the car park in front of Domoteka. ny modernizacyjne dotyczą również toalet. Prowadzimy The third trend I want to mention is the occurrence of two także prace remontowe związane z przebudową parkin- consumer behavior cycles which combine the Internet gu przed Domoteką. Trzecim trendem, o którym chcę po- and brick-and-mortar stores. We have product categories wiedzieć, jest występowanie dwóch cyklów zachowań where the consumer’s behavior pattern is called Resear- konsumenckich, wiążących internet i tradycyjne sklepy. chOnlinePurchaseOffline, and those where the reverse is Mamy takie kategorie produktowe, gdzie ten schemat po- true: ResearchOfflinePurchaseOnline (ROPO). We carefully stępowania konsumenta jest określany jako ResearchOn- observe trends and use research findings, and changes in linePurchaseOffline i takie, gdzie jest odwrotnie: Resear- consumer behavior and tenants’ requirements are reflect- chOfflinePurchaseOnline (ROPO). Z uwagą przyglądamy ed in the development of our facilities. się tym trendom i korzystamy z badań, a zmiany zacho- wań konsumenckich i wymagań najemców znajdują od- WHICH SHOPS WERE OPENED IN 2019? zwierciedlenie w rozwoju naszych obiektów. Homepark comprises retail parks with a unique line-up of shops which apart from a wide range of products in the JAKIE SKLEPY ZOSTAŁY OTWARTE W 2019? area of building and fitting out interiors, as well as electron- Homepark to parki handlowe o unikatowej kompozycji skle- ics and home appliances, also offer a wide range of grocer- pów, które oprócz szerokiej oferty w zakresie budowania ies and clothing, and have a catering and service offer. We i aranżacji wnętrz oraz sprzętu RTV i AGD proponują także strive to attract new tenants, mainly in the area of interior duży wybór artykułów spożywczych, asortymentu modo- construction, fit-out and design. Our idea is to expand our wego oraz ofertę gastronomiczną i usługową. Staramy się portfolio to include tenants who offer professional consult- 50 face to face / wywiad

przyciągnąć nowych najemców, głównie związanych z sek- torem budowania, wykończenia i urządzenia wnętrz. Naszą ideą jest poszerzanie portfolio o takich, którzy oprócz du- żego wyboru swoich produktów, oferują profesjonalne do- radztwo oraz usługi montażowe i serwisowe. Takim przy- kładem jest otwarty wiosną tego roku salon Demo Projekt w Homepark Targówek. Także tutaj zlokalizowana jest kul- towa już Domoteka – miejsce odwiedzane zarówno przez architektów, jak i miłośników dobrego designu. Tu staran- Bardzo ważnym trendem w organizacji nie miksujemy oryginalne i unikatowe marki, które odzwier- i funkcjonowaniu centrów handlowych, ciedlają najlepsze trendy we wzornictwie, ale również speł- bez względu na ich wiodący asor tyment, niają potrzeby, dotyczące indywidualnego stylu. W 2019 jest dążenie do stworzenia obiektów typu roku otworzyły się salony meblowe Ziemann, VZÓR, Trans- mixed-use. form Smart Beds, a także stoisko Willow House i pawilon z roletami okiennymi. Ważnym elementem są zmiany za- chodzące u obecnych już najemców. I tak w maju reloko- wał się oraz powiększył metraż salon IWC w Domotece, nową lokalizację otrzymało też stoisko Bizzarto, a w Home- park Franowo w Poznaniu sklep Jysk zmienił swój koncept ing and assembly and maintenance service apart from a na 3.0, co oznaczało przede wszystkim gruntowną zmianę wide range of products. The Demo Project store opened w designie i ekspozycji. this spring in Homepark Targówek is a good example here. It is also there that the iconic Domoteka is located – popu- CZY USŁUGI TO ISTOTNA CZĘŚĆ W PAŃSTWA POLITY­ lar among both architects and lovers of good design. At CE KOMERCJALIZACJI? Domoteka, we carefully mix original and unique brands Parki handlowe Homepark to miejsca o ugruntowanej po- which reflect the best trends in design, while also catering zycji na mapie zakupów remontowo-wykończeniowych for customer needs regarding individual style. 2019 saw czy urządzania wnętrz. W naszej polityce leasingowej kie- the opening of furniture stores Ziemann, VZÓR and Trans- rujemy się również potrzebami społeczności lokalnych. form Smart Beds, as well as the Willow House stand and Np. Homepark Targówek położony jest w ścisłym są- a pavilion with roller-blinds. Changes at existing tenants’ siedztwie ogromnych osiedli mieszkaniowych, więc musi stores are also important. And so, IWC store in Domoteka pełnić również funkcje usługowe i wpisywać się w kon- was relocated and expanded in May and the Bizzarto stand tekst potrzeb pozazakupowych. Otwarcie placówki Enel- was also relocated, while at Homepark Franowo in Poznań med właśnie w Homepark Targówek, w styczniu 2019 the Jysk Store changed its concept to 3.0, which mainly było dla nas bardzo ważnym elementem. To nowoczesna consisted in a fundamental change in design and display. przychodnia, oferująca najbardziej pożądane specjaliza- cje medyczne oraz możliwość badania najnowocześniej- DO SERVICES FORM AN IMPORTANT PART IN YOUR szym rezonansem magnetycznym. W ten sposób przybli- COMMERCIALIZATION STRATEGY? żamy się do lokalnego odbiorcy, a z drugiej strony wizyta Homepark retail parks have an established position on the w centrum medycznym może stać się przyczyną do wizy- home improvement, fit-out and interior design shopping ty w HOMEPARK. Naszym głównym adresatem są rodzi- map. Our leasing policy is also guided by the needs of local ny, zatem oprócz zakupów dla wszystkich jej członków, communities, e.g. Homepark Targówek is located close to również dla czworonożnych pupili, nie może zabraknąć huge residential estates, so it must also have service func- możliwości zrobienia podstawowych zakupów czy sko- tions and meet non-shopping needs. Opening an Enel-Med rzystania z oferty gastronomicznej. outlet at Homepark Targówek in January 2019 was very important for us. It is a modern healthcare center offering JAKIE WDROŻYLIŚCIE PAŃSTWO NAJWAŻNIEJSZE the most looked-after medical specializations and state-of- NARZĘDZIA KOMUNIKACYJNE? the-art magnetic resonance imaging scans. In this way, we Homepark to marka młoda, która potrzebuje silnej stra- get closer to the local community, and on the other hand tegii i jasnej, klarownej komunikacji. Cały czas nad tym a visit at the healthcare center may also trigger a visit to pracujemy. Opracowaliśmy właśnie brand book, który HOMEPARK. Our main target are families, so apart from prezentuje pozycjonowanie marki, wypracowane dzięki shopping for all family members (including four-legged doświadczeniu na rynku, badaniom, analizie konkuren- ones), it must also be possible to make everyday shopping cji i klientów. Prezentujemy w nim nasze wartości, spo- or take advantage of our catering offer. 51 wywiad / face to face

sób komunikacji, zarówno z najemcami, jak i z ostatecz- WHAT ARE THE MOST IMPORTANT COMMUNICATION nym klientem. Wdrożyliśmy też nowe strony interneto- TOOLS YOU HAVE IMPLEMENTED? we poszczególnych inwestycji, zawierające specjalne Homepark is a young brand which needs a strong strat- rozwiązania dla najemców, pozwalające szybko publiko- egy and clear communication. We keep working on it. We wać promocje, czy poszukiwać pracowników. Przejrzy- have just developed a brand book which presents brand sty układ graficzny pozwala na efektywniejszą komuni- positioning attained thanks to market experience, research, kację. I wreszcie wprowadziliśmy odpowiednie certyfika- and competition and customer analysis. The brand book ty bezpieczeństwa zgodne z aktualnym standardem ryn- presents our values and model of communication – with kowym. Efekt to ponad 30% wzrost odwiedzalności tych both tenants and end customers. We have also imple- stron po pierwszym miesiącu funkcjonowania. W Domo- mented new websites of particular projects, presenting tece oferujemy najemcom unikalne narzędzie bezpośred- special solutions for tenants which enable them to quickly nio wspierające sprzedaż. ArchiDESK to platforma inter- publish special offers or look for employees. A clear layout netowa, której celem jest ułatwianie codziennej pracy ar- increases the efficiency of communication. Finally, we have chitektów, projektantów, stylistów. Dzięki temu nasi na- introduced relevant security certificates in accordance with jemcy mogą odpowiadać na zapytania produktowe spe- the current market standard. All of this resulted in increas- cjalistów, ci zaś umieszczają je w swoich listach zakupo- ing the visitor count on those websites by 30% within one wych. To tylko kilka przykładów tego jak promujemy ofer- month. At Domoteka, we offer tenants a unique tool which tę najemców. Mam nadzieję, że konsekwentna realizacja directly supports sales. ArchiDESK is an Internet platform zbudowanej strategii pozwoli na wzrost rozpoznawalno- which facilitates the daily work of architects, designers and ści marki, a co za tym idzie – zbuduje trwałą więź z na- stylists. It enables our tenants to respond to product ques- szym klientem. tions from professionals, and enables the latter ones to put those products on their shopping lists. Those are only JAKIE SĄ PLANY NA DALSZĄ CZĘŚĆ 2019 I 2020 R.? a few examples of promoting our tenants’ offer. I hope that KTÓRYCH LOKALIZACJI DOTYCZĄ W SZCZEGÓLNOŚCI? consistent implementation of our strategy will make our Portfolio centrów Homepark ma wysoki poziom komer- brand more recognizable, and thus – will build permanent cjalizacji. Zmiany wymagają strategicznego planowania. relations with our customers. Zespół Pradery przy wsparciu Property Managera, BNP Paribas Real Estate oraz agenta ds. wynajmu – agencji WHAT ARE YOUR PLANS FOR THE REST OF 2019 AND Cushman & Wakefield, nieustannie analizuje parametry 2020? WHICH LOCATIONS DO THEY PRIMARILY CON- funkcjonowania obiektów, rozwój sieci handlowych oraz CERN? zmieniające się potrzeby klientów. Następnie w naszych Homepark centers’ portfolio is highly commercialized. obiektach tworzymy warunki sprzyjające możliwie naj- Changes require strategic planning. Pradera’s team, with bardziej efektywnym formatom. Intensywnie pracujemy the support of Property Manager BNP Paribas Real Es- nad dywersyfikacją oferty by zapewnić wysoką frekwen- tate and letting agent Cushman & Wakefield, constantly cję. Zarówno w tygodniu, kiedy centra odwiedzają klien- analyzes the facilities’ operational parameters, the devel- ci, korzystający z funkcji convenience – takich jak: usłu- opment of retail networks and evolving customer needs. gi, zakupy spożywcze czy rozrywka, jak i w weekendy, kie- We then build conditions in our buildings which facilitate dy centra handlowe przyciągają klientów mających kon- the most effective formats possible. We put a lot of effort kretne, wymagające czasu, plany – jak na przykład za- into diversifying our offer to ensure high footfall – both kup mebli. W dobie zaostrzających się przepisów zaka- during the week, where centers are visited by customers zujących handlu w niedziele, zagwarantowanie klientom using convenience functions (such as services, grocery różnorodnej oferty zaspokajającej zarówno te drobne, jak shopping or entertainment) and at weekends, when they i te bardziej strategiczne potrzeby, jest kluczowe dla jak attract customers who have specific plans requiring more najlepszego wykorzystania potencjału obiektów. W ca- time – such as shopping for furniture. In the era of more łym portfelu, jako jeden z kluczowych obszarów, obok li- and more stringent Sunday trading ban, providing custom- festyle’u i produktów dla rodziny i domu, zidentyfikowa- ers with a diverse offer meeting both small and strategic liśmy szeroko rozumianą rozrywkę. Planujemy umocnić needs is of utmost importance for realizing the facilities’ w naszych centrach zarówno ofertę gastronomiczną, jak full potential. Apart from lifestyle, family and home prod- i dostarczyć rozrywki całej rodzinie. ucts, broadly defined entertainment is one of key elements of our portfolio. We plan to strengthen our catering offer and provide entertainment for the entire family.

52 face to face / wywiad

JAK OCENIANY JEST POTENCJAŁ POLSKI W PORÓW­ HOW DO YOU ASSESS POLAND’S POTENTIAL COM- NANIU Z INNYMI OBIEKTAMI NALEŻĄCYMI DO PRADERY PARED TO PRADERA’S OTHER FACILITIES IN EUROPE? W EUROPIE. JAKA JEST SPECYFIKA RYNKU W EUROPIE WHAT ARE THE SPECIFICS OF THE CENTRAL AND ŚRODKOWO­WSCHODNIEJ? EASTERN EUROPEAN MARKET? Fundusz Pradera European Retail Parks, należący do Prade- The Pradera European Retail Parks fund belonging to ry, zarządza osiemnastoma obiektami o powierzchni prze- Pradera manages 18 assets with GLA of over 450,000 kraczającej 450.000 mkw. GLA, zlokalizowanymi w czte- m2, located in four countries: Poland, the Czech Republic, rech krajach: Polsce, Czechach, Niemczech i Francji. Udział Germany and France. CEE’s share in the portfolio is nearly CEE w portfelu to niemal 40 proc., z czego Homepark Tar- 40%. With its share of 15%, Homepark Targówek is a flag- gówek jest flagowym obiektem w portfelu, w którym ma aż ship facility in the portfolio. In Poland, the retail park for- 15 proc. udział. W Polsce formuła parku handlowego wciąż mula is still gaining popularity, among customers, investors zyskuje na popularności, zarówno wśród klientów, jak i in- and tenants alike. Compared with mature markets such as westorów oraz najemców. W porównaniu z dojrzałymi ryn- France, Germany or the United Kingdom, the share of retail kami, takimi jak Francja, Niemcy czy Wielka Brytania, udział parks in the total supply of modern commercial properties parków handlowych w całkowitej podaży rynku nowocze- is still relatively low, which indicates huge growth potential. snych handlowych nieruchomości komercyjnych jest wciąż Retail parks are one of Pradera’s strategic development stosunkowo niewielki, co wskazuje na duży potencjał wzro- directions. We will continue to modernize this commerce stu. Parki handlowe to jeden ze strategicznych kierunków formula, which is made easier by the dynamic growth of rozwoju Pradery. Zamierzamy nadal unowocześniać tę for- the CEE market in that area. mułę handlu, co ułatwia szczególnie dynamicznie rozwijają- cy się w tym obszarze rynek CEE.

Homepark Janki 53 wywiad / face to face

Centra handlowe na plusie

Shopping Centres in the Black

Centra handlowe mają znaczący wpływ na gospodarkę. Wpłynęły na jakość przestrzeni pu- blicznej, uczestniczą w rozwoju społeczności lokalnych. Stanowią też ważne źródło przycho- dów dla budżetów lokalnych i budżetu państwa – mówi ANNA ANDRZEJEWSKA, MRICS, Senior Manager, Grupa Doradztwa Rynku Nieruchomości, EY.

„Shopping centres have a considerable impact on the economy. They affect the quality of public space and participate in the development of local communities. They are also an important source of revenue for the local and state budget,” says ANNA ANDRZEJEWSKA, MRICS, Senior Manager, EY Real Estate Advisory Group.

DANIEL JABŁOŃSKI: W CIĄGU NIEDŁUGIEGO CZASU DANIEL JABŁOŃSKI: MAJOR CHANGES IN THE RE- ZASZŁY BARDZO DUŻE ZMIANY W HANDLU I NIERU- TAIL AND RETAIL REAL ESTATE HAVE TAKEN PLACE IN CHOMOŚCIACH HANDLOWYCH. A SHORT TIME. ANNA ANDRZEJEWSKA: Tak. Patrząc te 20 lat wstecz, ANNA ANDRZEJEWSKA: Yes, looking two decades back, na rynku powierzchni handlowych doszło do znaczącej the retail space market has evolved significantly, from the ewolucji, od pierwszych hipermarketów z małymi gale- first hypermarkets with small arcades to modern retail riami do nowoczesnych obiektów nastawionych na ofe- schemes focused on offering experiences and sensations. rowanie przeżyć i doznań. Koniec lat 80. to tradycyjne At the end of the 1980s, they were traditional department domy handlowe, utrzymane w szarej tonacji. W połowie stores, kept in grey tones. In the mid-90s, the first shop- lat 90. pojawiły się pierwsze centra handlowe z butika- ping centres with boutiques, services and restaurants ap- mi, usługami i restauracjami. Po roku 2000 wkroczyła do peared. After 2000, entertainment entered these facilities tych obiektów rozrywka – kina, place zabaw czy kręgiel- — cinemas, playgrounds and bowling. At present, shopping nie. Dzisiaj obiekty handlowe są miejscem doznań – od centres are all about experiences — from food courts and kulinarnych i rozrywkowych przez sportowe czy bizneso- entertainment, to sports and business, to the shopping ex- we aż po doznania związane z samymi zakupami. perience.

JAK PANI WIDZI DALSZĄ PRZYSZŁOŚĆ CENTRÓW HOW DO YOU SEE THE FUTURE OF SHOPPING CEN- HANDLOWYCH? TRES? Przestrzenie handlowe nadał będą się rozwijały, ale ich AA: Retail spaces will continue to develop; however, their formaty i struktura będą ewoluowały. Handel w dal- structure will evolve. Retail will be still concentrated in cit- szym ciągu będzie skoncentrowany w miastach, naj- ies, preferably at a short distance from place of work or lepiej w niewielkiej odległości od miejsca pracy czy za- residence. This is a matter of convenience. We like to have mieszkania. Wynika to z naszej wygody. Lubimy mieć everything close at hand. In shopping centres, the tradition- 54 face to face / wywiad

wszystko „pod ręką”. W centrach handlo- al shopping function will be complemented wych tradycyjna funkcja handlowa bę- by entertainment, cultural, business and dzie uzupełniana funkcjami rozrywkowy- gastronomic functions. Co-working space mi, kulturowymi, biznesowymi czy gastro- often combined with food and beverage nomicznymi. Miejsce w centrach handlo- venues, a wider range of services related wych znajdzie przestrzeń coworkingowa to health or being fit (fitness clubs, medi- często połączona z gastronomią, szersza cal centres) and areas dedicated to the oferta usługowa związania ze zdrowiem development of new skills and interests czy kondycją fizyczną (kluby fitness, cen- (workshop spaces) are those that have tra medyczne) oraz strefy przeznaczone found their place in shopping centres. They na rozwój nowych umiejętności i zainte- will no longer be places with rows of stores resowań (przestrzenie warsztatowe). Nie that we associate with a shopping centre. będą to już miejsca z rzędem sklepów, Their future depends on the needs and ex- z którymi zawsze kojarzy nam się cen- pectations of customers. The retail chains trum handlowe. Ich przyszłość zależy od themselves also see this. One of the trends potrzeb i oczekiwań ludzi. Widzą to rów- is the personalisation of the offer — pro- nież same sieci handlowe. Jednym z tren- viding products and services according to dów jest personalizacja oferty – dostar- individual tastes and needs of clients. This czanie produktów i usług według indywi- applies to clothes, footwear, cosmetics and dualnych upodobań i potrzeb klientów. food. Dotyczy to ubrań, obuwia, kosmetyków czy jedzenia. IT IS EASIER FOR NEW RETAIL PROJ- ECTS TO ADAPT TO THESE EXPECTA- ŁATWIEJ JEST PRZYSTOSOWAĆ SIĘ TIONS. WHAT ABOUT THE OLDER GEN- DO TYCH OCZEKIWAŃ OBIEKTOM NO- ERATION OF SHOPPING CENTRES? WYM. A CO Z OBIEKTAMI STARSZEJ GE- The first-generation retail schemes were NERACJI? built mainly on the outskirts of cities. They Obiekty handlowe pierwszej genera- are facing the biggest challenge, taking into cji powstawały głównie na obrzeżach account the ban on trading on Sundays or miast, więc stoją przed największym wy- the tendency in consumers’ behaviour to zwaniem, biorąc pod uwagę brak han- limit the time spent shopping. It will be the dlu w niedziele czy tendencję w zacho- most difficult for them to keep the interest waniach ludzi, dążących do ogranicza- of customers, and thus the tenants them- nia czasu na robienie zakupów. Będzie selves, given the decreasing numbers of im najtrudniej utrzymać zainteresowanie visitors. Younger shopping centres, which klientów, a co za tym idzie samych najem- are mostly centrally located, are less at risk, ców, w sytuacji gdy spada odwiedzalność provided that the changing tenant- and obiektów. Młodsze centra handlowe, któ- entertainment-mix will keep up with the re w większości charakteryzują się bar- market trends. E-commerce has dziej centralnymi lokalizacjami, są mniej taken over some zagrożone, pod warunkiem, że zmieniają- COMPETITION WILL GET BIGGER custom ers o f ca się oferta handlowa i rozrywkowa bę- The cost strategy is one of the ways to shopping centres. dzie nadążała za trendami rynkowymi. compete for tenants. Managers of shop- However, this ping centres react on an ongoing basis and did not affect BĘDZIE JESZCZE WIĘKSZA KONKU- are looking for ways to reduce operating the activities RENCJA costs or at least maintain them at a con- of shopping cen- Jednym ze sposobów konkurowania o na- stant level, bearing in mind the constantly tres significantly. jemców jest strategia kosztowa. Zarządcy rising prices of services and utilities. It The store formats centrów handlowych reagują na bieżąco makes it easier to retain tenants, who look have changed, i szukają sposobów redukcji kosztów ope- at costs including all additional charges. the offer is racyjnych lub przynajmniej utrzymania ich The goal is to improve the offer for tenants presented na stałym poziomie, biorąc pod uwagę cią- so that they extend their lease agreement differently. gle rosnące ceny usług i mediów. Łatwiej for the next years. 55 wywiad / face to face

OPTIMISATION IS TAKING PLACE... Yes. New technologies enable us to do this. Various eco solutions or smart concepts are implemented, including automation. This way, efficiency can be improved and employment reduced, allowing for a re- duction of costs. Moreover, this trend also applies to other industries. Increasing sal- ary costs have a direct impact on these changes. Landlords want to maintain the competitiveness of the assets and their attractiveness for tenants and shoppers. Owners and managers of most shopping centres operate in this way.

HOW IMPORTANT IS E-COMMERCE FOR SHOPPING CENTRES? E-commerce has taken over some custom- ers of shopping centres. However, this did not affect the activities of shopping cen- tres significantly. The store formats have changed, the offer is presented differently. Shops have become showrooms, where you can see the offer and make an order. Traditional brick-and-mortar stores and e-commerce are merging. Online stores Anna Andrzejewska, MRICS, Senior Manager, EY Real Estate Advisory Group are entering shopping centres. Pick&go services are developing, enabling online wówczas zatrzymać najemcę, który patrzy na całą otocz- purchase and individual pickup in the store. kę kosztową obejmującą wszystkie dodatkowe opłaty. Ce- This also applies to grocery shopping. lem jest polepszenie oferty dla najemcy, by przedłużył umo- Some food products can already be picked wę najmu na kolejne lata. up at specially prepared parcel machines. I see that young people often use this op- CZYLI MA MIEJSCE OPTYMALIZACJA … portunity. One of trends is the new method Tak. Nowe rozwiązania dają nam taką możliwość. Wdra- of settling transactions. Increasingly often żane są różnego rodzaju rozwiązania eco, czy koncep- it is possible to pay without a cash regis- cje smart, w tym automatyzacja. W ten sposób podno- ter and a cashier using applications on the si się efektywność oraz redukuje zatrudnienie, a co za smartphone. tym idzie obniża koszty. Zresztą trend ten dotyczy rów- nież innych branż gospodarki. Rosnące koszty wynagro- HAVE THE TRADE RESTRICTIONS ON dzeń mają bezpośredni wpływ na te zmiany. Właściciele SUNDAYS CHANGED ANYTHING? chcą utrzymać konkurencyjność obiektów oraz ich atrak- A lot. Not only in terms of shopping patterns cyjność dla najemców i klientów. Tak działają właściciele but also in the way of spending free time. i zarządcy większości centrów handlowych. However, from what I see, we have learnt to plan our shopping in a different way and JAKIE ZNACZENIE DLA CENTRÓW HANDLOWYCH MA we are able to do it on other days. A signifi- E-COMMERCE? cant number of customers has begun to Handel e-commerce przejął trochę klientów od centrów buy online and collect their purchases e.g. handlowych. Ale nie wpłynęło to znacząco na działalność at parcel machines or directly in the store. centrów handlowych. Zmieniły się bowiem formaty skle- We also make smaller purchases, but more pów, w inny sposób prezentowana jest oferta. Sklepy sta- frequently and in smaller stores. For this rea- ją się showroom’ami, gdzie można zapoznać się z ofer- son, some managers decide to exit large hy- tą i na miejscu złożyć zamówienie. Tradycyjne sklepy permarkets and enter smaller store formats. 56 face to face / wywiad

i e-commerce przenikają się. Sklepy internetowe wchodzą do centrów handlowych. Rozwijają się usługi pick & go, umożliwiające zakup online i samodzielny odbiór w skle- pie. Dotyczy to również zakupów spożywczych. Niektóre produkty spożywcze można odbierać już w specjalnie do tego przystosowanych paczkomatach. Widzę, że z takiej możliwości często korzystają młodzi ludzie. Trendem sta- je się nowy sposób rozliczania transakcji. Coraz częściej Według mnie, nie ma już miej sca jest możliwość zapłaty bez udziału kas i kasjera wykorzy- na typowe centra handlowe o dużej stując aplikacje w smartfonie. powierzchni, większej niż 50 tys. mkw. Przyszłość należy do obiek tów CZY OGRANICZENIE HANDLU W NIEDZIELĘ COŚ wielofunkcyjnych, w których handel jest ZMIENIŁO? obecny, ale nie stanowi dominującej Zmieniło. I to bardzo dużo. Nie tylko w kwestii zwyczajów funkcji. Takie są oczekiwania mieszkańców. zakupowych ale również w sposobie spędzania wolnego Handel zawsze będzie elementem krajo­ czasu. Ale, z tego co widzę, nauczyliśmy się inaczej pla- brazu, a obiekty handlowe miały i nadal nować zakupy i jesteśmy w stanie je zrobić w inne dni lub będą mieć zna czący wpływ na wygląd polskich miast. w inny sposób. Nie mieliśmy wyjścia, musieliśmy sobie z tą zmianą jakoś poradzić. Niektórzy niedzielne zakupy przeło- żyli na inne dni tygodnia. Znaczna część klientów zaczęła kupować online i odbierać np. w paczkomatach lub bezpo- średnio w sklepie. Robimy też mniejsze zakupy, ale częściej i w mniejszych sklepach. Z tego powodu niektórzy zarząd- cy decydują się na wyjście z dużych hipermarketów i wej- ście w mniejsze formaty sklepów.

WIĘCEJ CENTRÓW HANDLOWYCH NIE POWSTANIE? Sądzę, że powstaną. Ale, według mnie, nie ma już miej- THERE WILL BE NO MORE SHOPPING sca na typowe centra handlowe o dużej powierzchni, CENTRES BUILT? większej niż 50 tys. mkw. Przyszłość należy do obiek- I think they will be built. But, in my opinion, tów wielofunkcyjnych, w których handel jest obecny, ale there is no room for typical, large shopping nie stanowi dominującej funkcji. Takie są oczekiwania centres, larger than 50,000 sqm. The future mieszkańców. Handel zawsze będzie elementem krajo- belongs to mixed-use facilities, where retail brazu, a obiekty handlowe miały i nadal będą mieć zna- is not the dominant function. These are ex- czący wpływ na wygląd polskich miast. Teraz to będzie pectations of the population. Retail will al- dotyczyć obiektów wielofunkcyjnych, gdzie każdy będzie ways be a part of the landscape, and shop- mógł zrealizować swoje plany biznesowe, handlowe, ga- ping facilities had and will continue to have stronomiczne czy towarzyskie. Dzisiaj zwraca się szcze- a considerable impact on the appearance gólną uwagę na jakość życia, a zakupy są jednym z ele- of Polish cities. Now the same will apply mentów tej jakości. to mixed-use projects, where everyone will be able to fulfil their business, commercial, W JAKI SPOSÓB CENTRA HANDLOWE ZMIENIŁY NA- gastronomic or social plans. Today, special SZE MIASTA? attention is paid to the quality of life, and Pojawienie się centrów handlowych dało impuls do roz- shopping is one of its elements. woju czy zmiany zagospodarowania dużo większych ob- szarów, sąsiadujących z nimi. W niektórych miastach HOW HAVE SHOPPING CENTRES dzięki centrom handlowym powstały miejsca spełniają- CHANGED OUR CITIES? ce funkcję centro-twórczą miasta. Przykładem jest Łódź Shopping centres drove the improvement z charakterystycznym układem urbanistycznym. Cen- or change in development of much larger, trum handlowe Manufaktura, które powstało w zabyt- neighbouring areas. In some cities, shopping kowych zakładach Izraela Poznańskiego stało się miej- centres have created spaces that perform the scem spotkań i centrum wydarzeń społeczno-kultural- function of the central city square. For exam- nych. Dzięki inwestycjom w obiekty handlowe wiele ob- ple Łódź, with its characteristic urban layout. 57 wywiad / face to face Kuchnia

WIĘCEJ RESTAURACJI! WIĘCEJ SMAKÓW! Stary Browar w Poznaniu, instalacja Ryszarda Kai szarów czy zabytków odzyskało dawną świetność, po- The Manufaktura shopping centre, which was established in mimo trudnych i kosztownych projektów związanych the historic factory of Izrael Poznanski, has become a meeting z rewitalizacją historycznej substancji. Dzięki inwesto- place and a centre of social and cultural events. Following the rom prywatnym niektóre uzyskały nowe funkcje, powsta- development of retail schemes, many areas or historic land- ły nowe przestrzenie publiczne, miejsca spotkań i wyda- marks have regained their former glory, despite difficult and rzeń plenerowych. Takimi miejscami stały się też Silesia, expensive projects of restoring their historical substance. Ow- Bonarka, Manufaktura czy Stary Browar. To z kolei umoż- ing to private investors, some have gained new functions. New liwiało odzyskiwanie okolicznych obszarów i zmianę ich public spaces, meeting places and outdoor events were cre- funkcji na biurową, hotelową czy mieszkaniową. Działa- ated. Silesia, Bonarka, Manufaktura or Stary Browar are such nia te zdecydowanie wpłynęły na rynek nieruchomości, places. That, in turn, made it possible to revitalise surrounding jego atrakcyjność i wartość rynkową. areas and change their function to office, hotel or residential. These actions have definitely affected the real estate market, JAKI JEST BILANS BRANŻY CENTRÓW HANDLOWYCH? its attractiveness and market value. Właściciele centrów handlowych starają się być odpo- wiedzialni wobec miast i ich mieszkańców. Jest to stra- WHAT IS THE BALANCE SHEET OF THE SHOPPING tegia, która przynosi korzyści obu stronom. Działania na CENTRE INDUSTRY? rzecz społeczności lokalnych dotyczące zatrudnienia, Shopping centre owners try to be responsible towards cit- sportu, kultury, sztuki i ekologii stały elementem funk- ies and their inhabitants. It is a strategy that benefits both cjonowania centrów handlowych. Podobne działania zo- sides. Actions for the benefit of local communities regard- stały zapożyczone przez właścicieli obiektów biurowych ing employment, sport, culture, art, and ecology, have be- i hotelowych. Centra handlowe mają znaczący wpływ na come a part of shopping centres. These activities are emu- gospodarkę, usługi oraz jakość przestrzeni publicznej. lated by the owners of office and hotel facilities. Shopping Wraz z najemcami stanowią miejsce pracy dla 500 tys. centres have a significant impact on the economy, services osób. Stanowią też ważne źródło przychodów dla budże- and the quality of public spaces. Together with tenants WKRÓTCE NASZE OTWARCIE RESTAURACJE tów samorządowych i budżetu państwa. they are a workplace for 500,000 people. They are also an important source of revenue for the local and state budget. Rozmawiał: Daniel Jabłoński The interview was conducted by: Daniel Jabłoński Firma zarządzająca: , CH FORUM Gliwice, tel. 32 335 73 05, www.forumgliwice.pl 58 Wynajem powierzchni: [email protected], [email protected], [email protected] Kuchnia

WIĘCEJ RESTAURACJI! WIĘCEJ SMAKÓW!

WKRÓTCE NASZE OTWARCIE RESTAURACJE

Firma zarządzająca: , CH FORUM Gliwice, tel. 32 335 73 05, www.forumgliwice.pl Wynajem powierzchni: [email protected], [email protected], [email protected] prawo / law

MegaUstawa telekomunikacyjna – konsekwencje ostatnio uchwalonych zmian dla nieruchomości komercyjnych Mega Telecommunications Act – the consequences of recent changes for commercial properties

Dnia 30 sierpnia 2019r. po rozpatrzeniu poprawek Senatu, Sejm przyjął ustawę zmieniająca ustawę o wspieraniu rozwoju i sieci telekomunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw, czyli tzw. MegaUstawę Telekomunikacyjną.

On 30 August 2019, after considering the amendments of the Senate, the Congress adopted a law which amends the law support on developing the telecommunications networks and certain other laws, i.e. the so-called Mega Telecommunications Act.

godnie z deklaracjami, celem jaki sobie postawił ccording to the forerunners, the legislator’s goal is to ustawodawca, jest zwiększanie dostępu obywa- increase the Polish population and businesses big Zteli, a także przedsiębiorców do nowoczesnych Aand small access to the modern telecommunica- usług telekomunikacyjnych, w tym do szerokopasmowe- tions services, including broadband Internet, especially in go internetu, zwłaszcza na obszarach wykluczonych cy- digitally excluded areas. The solutions adopted in the Mega frowo. Przyjęte w MegaUstawie rozwiązania są zgodne Telecommunications Act are in line with the recommenda- z zaleceniami Komunikatu Komisji Europejskiej „Łącz- tions of the Communication from the European Commis- ność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: sion „Connectivity for a Competitive Digital Single Market w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego”. – Towards a European Gigabit Society”. The European 60 law / prawo

Komisja Europejska chce, by kraje człon- Commission wants the member states to kowskie posiadały szerokie pokrycie sie- have a wide coverage of the 5G technol- cią technologii 5G do 2025 roku. Według ogy network by 2025. According to the wskazań Komisji do 2020 roku sieć 5G Commission’s guidelines, by 2020 the 5G Instalacja ma być dostępna na zasadach komer- network is to be available on a commer- telekomunika- cyjnych w przypadku co najmniej jedne- cial basis for at least one large city in each cy jna nie będzie go dużego miasta w każdym kraju człon- member state. stanowić własno­ kowskim. Despite many controversies, the Mega Tele- ści firmy teleko- Mimo wielu kontrowersji MegaUstawa ma communications Act has many positive munikacy jnej, lecz stanie się wiele pozytywnych wymiarów. Likwiduje aspects. It eliminates a number of admin- częścią skła dową szereg barier administracyjnych m.in. ob- istrative barriers, e.g. by lowering the costs nieruchomości, niżając koszty inwestycji telekomunikacyj- of the telecommunications investments. It na których się nych. Oczekuje się, że nawet bardzo rzadko is expected that even very sparsely popu- znajduje. zaludnione tereny, które są najtrudniejsze lated areas, which are the most difficult to inwestycyjnie uzyskają dostęp do najno- invest, will gain access to the most modern wocześniejszej sieci. Fundusz Szerokopa- network. The Broadband Fund which is to smowy, który ma zostać powołany i którego be established and the annual budget of roczny budżet ma wynieść ok. 140 mln. zł which i amounts to approximately PLN 140 umożliwi odpowiednie dofinansowanie bu- million which will enable the appropriate dowy i rozwoju sieci telekomunikacyjnej. co-financing of the construction and- de MegaUstawa wprowadza tzw. umowy in- velopment of the telecommunications net- westycyjne do samorządów. Z założenia, work. The Mega Telecommunications Act dzięki temu rozwiązaniu, lokalne wspólno- introduces the so-called investment agree- ty będą mogły wspierać lokalne inwesty- ments to local governments. The assump- cje, a mieszkańcy otrzymają dofinansowa- tion is that this solution will enable local nie ze środków samorządów przyłączania communities to support local investments do sieci ich domów i mieszkań. Niestety and residents to receive funding from local jak to zwykle bywa, oprócz tych którzy będą governments to connect their homes and beneficjentami nowych rozwiązań, pojawią place of living to the network. Unfortunate- się także ci, którym życie businessowe się ly, as is usually the case, apart from those skomplikuje… who will be beneficiaries of new solutions, there will also be those whose business life USTAWA A GALERIE HANDLOWE … will become more complicated. Zmieniona MegaUstawa nakłada bardzo dużo dodatkowych obowiązków na wła- MEGA TELECOMMUNICATIONS ACT ścicieli, użytkowników wieczystych, a tak- AND SHOPPING CENTRES ... że na inne podmioty, którym przysługują The amended Mega Telecommunications prawa do nieruchomości, w tym oczywi- Act imposes many additional obligations ście także na zarządców takich nierucho- on the owners, perpetual usufructuaries mości. and other entities who have rights to real estate, including of course the property OBOWIĄZEK UDOSTĘPNIANIA NIERU- managers of such real estate. CHOMOŚCI Właściciele i zarządcy nieruchomości OBLIGATION OF MAKING THE REAL oraz użytkownicy wieczyści zostali zgod- ESTATE ACCESSIBLE nie ze zmienionym brzmieniem art. 30 ust In accordance with the amended wording of 1 MegaUstawy zobowiązani do zapewnie- Article 30(1) of the Mega Telecommunica- nia firmom telekomunikacyjnym dostę- tions Act, the owners and property managers pu do nieruchomości, który ma polegać of real estate and perpetual usufructuaries na konkretnych działaniach. Działania te have been obliged to provide telecommuni- zostały zdefiniowane w pkt od 1) do 5) cations companies with access to their piec- przywołanego artykułu. W wyniku ostat- es of real estate, which consists of specific niej zmiany MegaUstawy przeredagowa- activities, which are defined in points 1) to 5) 61 prawo / law

ny został dotychczasowy pkt 5), a do listy of the aforementioned article. As a result of działań dodano nowy pkt 6) zobowiązują- the last change to the Mega Telecommuni- cy do umożliwienia firmom telekomunika- cations Act, existing point 5) was amended cyjnym wejścia na teren nieruchomości and a new point 6) was added to the list of i budynku. Na szczęście taki dostęp zo- the activities allowing telecommunications stał ograniczony do „niezbędnego zakre- companies to enter the premises of real es- su”. A zatem operatorzy nie mogą ocze- tate and a building. Fortunately, such access kiwać nieograniczonego dostępu do nie- has been limited to the ‚necessary scope’. ruchomości. Co więcej w dodanym nowe- Therefore, the operators cannot expect unre- lą ust 1c) art. 30, został wyraźnie nałożo- stricted access to the property. Furthermore, ny na operatorów obowiązek korzystania in Article 30 added by amended paragraph z dostępu do nieruchomości w sposób 1c), there is an explicit obligation for the op- jak najmniej uciążliwy dla jej właścicie- erators to use the access to the real estate in la, użytkownika wieczystego czy innych a manner which is as little burdensome for osób, którym przysługują prawa do nie- its owner, perpetual usufructuary or other ruchomości. Przedsiębiorca telekomuni- persons to whom the rights to the real estate kacyjny zgodnie ze zmienionym brzmie- are vested. Pursuant to the amended word- niem MegaUstawy został także zobowią- ing of the Mega Telecommunications Act, zany do niezwłocznego przywrócenia nie- a telecommunications entrepreneur is also ruchomości do stanu poprzedniego za- obliged to immediately restore the property równo pod względem technicznym jak to its previous state, both technically and i estetycznym. To bardzo dobrze, że tak aesthetically. It is very good that such impor- ważny z punktu widzenia dobrostanu nie- tant provision from the point of view of the ruchomości komercyjnych zapis pojawił welfare of commercial real estate has ap- się w nowej wersji MegaUstawy. peared in the new version of Mega Telecom- munications Act. DOSTĘP DO BUDYNKÓW – ŁATWO POWIEDZIEĆ TRUDNIEJ ZROBIĆ ACCESS TO BUILDINGS – EASY TO SAY Właściciele budynków komercyjnych, w tym HARDER TO DO oczywiście także galerii handlowych, są The owners of commercial buildings, includ- w myśl MegaUstawy zobowiązani zareago- ing shopping centres, are obliged to respond wać pozytywnie na wniosek podmiotu te- positively to the request of a telecommuni- lekomunikacyjnego o dostęp do nierucho- cations entity for access to their real estate. mości. Jeżeli jednak negocjacje nie zakoń- However, if the negotiations are unsuccess-

GRAŻYNA KUŹMA, PARTNER KANCELARII GRAŻYNA KUŹMA, A PARTNER IN TAYLOR WESSING TAYLOR WESSING W WARSZAWIE, LAW FIRM IN WARSAW, SPECIALIZES IN FINANCIAL, SPECJALIZUJE SIĘ W PRAWIE FINANSOWYM, REAL ESTATE AND INFRASTRUCTURE LAW AS WELL NIERUCHOMOŚCI, PRAWIE INFRASTRUKTURALNYM AS PUBLIC PROCUREMENT. I W PRAWIE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH. Grażyna has extensive experience in negotiating invest- Posiada bogate doświadczenie w negocjowaniu umów ment agreements concerning real estate, she speciali- inwestycyjnych dotyczących finansowań w tym finaso- zes in commercial property development and property fi- wania nieruchomości, specjalizuje się w nieruchomo- nance, advises investors, financial institutions and inve- ściach komercyjnych doradzając inwestorom, instytu- stment funds. She advises on negotiations of all legal cjom finansowym jak i funduszom inwestycyjnym. Dora- aspects of real estate. Grażyna Kuźma graduated from dza w kwestiach wszelkich aspektów prawnych dot. nie- the Faculty of Law and Adm. of the Adam Mickiewicz ruchomości. Grażyna Kuźma ukończyła Wydz. Prawa i Adm. University in Poznań, she is attorney at law. She also completed Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, jest radcą prawnym. courses in management and finance at the Kellogg School of Busi- Ukończyła również kursy zarządzania i finansów w Kellogg Scho- ness in Chicago. She is a co-author of a commentary on construc- ol of Business w Chicago. Jest współautorem komentarza do prawa tion and spatial development law published by CH Beck in a series budowlanego oraz zagospodarowania przestrzennego wyd. CH Beck of so-called compact commentaries and commentaries online. w serii tzw. komentarzy kompaktowych oraz komentarzy online.

62 law / prawo

czą się powodzeniem, podmiot taki może złożyć wniosek ful, such entity may apply to the President of the Office of do Prezes UKE o zapewnienie dostępu w drodze decyzji ad- Electronic Communications for access by way of an adminis- ministracyjnej. W przypadku dalszego utrudniania dostępu trative decision. In the event of further impediment for access do budynku przez osobę zarządzającą nieruchomością, po- to the building by the person managing the property, despite mimo wydanej decyzji o dostępie, Prezes UKE będzie mógł the decision on access, the President of the Office of Elec- nałożyć karę pieniężną na ten podmiot utrudniający dostęp tronic Communications will be able to impose a fine on that do nieruchomości. Umowa zawarta między stronami lub entity which hinders access to the property. The agreement zastępująca taką umowę decyzja o dostępie stanowią pod- concluded between the parties or the access decision replac- stawę wpisu do księgi wieczystej galerii handlowej. ing such an agreement constitutes the basis for entry in the land and mortgage register of a shopping centre. NIEMOŻNOŚĆ POBIERANIA OPŁAT I ZOBOWIĄZANIE DO UDZIELANIA INFORMACJI DOT. ISTNIEJĄCEJ INFRA- INABILITY TO CHARGE FEES AND OBLIGATION TO PRO- STRUKTURY VIDE INFORMATION ON EXISTING INFRASTRUCTURE Niestety niezmienny pozostał zapis, w którym ustawo- Unfortunately, the provision in which the legislator clearly dawca wyraźnie określił, że udostępnienie nieruchomo- stated that making access to the real estate does not involve ści nie wiąże się żadnymi opłatami – a przecież zawsze any fees – and yet it always limits the possibility of using it, ogranicza możliwość z jej korzystania, co szczególnie which in particular in the case of commercial real estate re- w przypadku nieruchomości komercyjnych skutkuje ob- sults in a reduction in the generated income – has remained niżeniem generowanego dochodu. To nie koniec złych unchanged. This is not the end of the bad news. The last wiadomości. Ostatnią nowelą do MegaUstawy został na amendment to the Mega Telecommunications Act imposed właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcę nało- on the owner, perpetual usufructuary or property manager an żony obowiązek udzielenia na żądanie firmy telekomu- obligation to provide at the request of a telecommunications nikacyjnej wszelkich informacji związanych z istniejącą company with all information related to the existing telecom- już w budynku infrastrukturą telekomunikacyjną, a także munications infrastructure in the building as well as informa- informacji o innych podmiotach korzystających z danej tion about other entities using the technical infrastructure.

63 prawo / law

infrastruktury technicznej. Co więcej obowiązek udzie- Furthermore, the obligation to provide such information or lenia takich informacji bądź powiadomienia o braku po- to notify on the lack of such information, the owner of the siadania takich informacji, właściciel nieruchomości bę- property will be obliged to meet within 14 days from the date dzie zobowiązany spełnić w terminie 14 dni od dnia zło- of submission of a relevant application in this matter by the żenia odpowiedniego wniosku w tej sprawie przez przed- telecommunications entrepreneur. siębiorcę telekomunikacyjnego. TELECOMMUNICATIONS INSTALLATION – WHOSE INSTALACJA TELEKOMUNIKACYJNA – CZYJĄ WŁA- PROPERTY ? SNOŚCIĄ ? A telecommunications installation will not be the property Instalacja telekomunikacyjna nie będzie stanowić własno- of a telecommunications company, but will become a part ści firmy telekomunikacyjnej, lecz stanie się częścią skła- of the property on which it is located. The solution adopt- dową nieruchomości, na których się znajduje. Rozwiązanie ed in the amendment to the Mega Telecommunications przyjęte w noweli do MegaUstawy nie przystaje do regulacji Act does not comply with the regulation on transmission dotyczącej urządzeń przesyłowych, o których mowa w art. equipment referred to in Article 49 § 1 of the Civil Code, 49 § 1 k.c., które to należą do składu przedsiębiorstwa. Jed- which belongs to the composition of the enterprise. How- nak takie rozwiązanie czyli uznanie, że instalacja jest czę- ever, such a solution, i.e. recognition that the installation is ścią składową nieruchomości, a zatem zostaje związana z a component of the real estate and therefore is related to własnością nieruchomości, ma zapewnić równość dostępu the ownership of the real estate, is to ensure equal access dla wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych na for all telecommunications entrepreneurs on the market rynku i odpowiadać przyjętej przez ustawodawcę zasadzie and to comply with the principle of telecommunications neutralności telekomunikacyjnej. neutrality adopted by the legislator.

NOWE OBOWIĄZKI INFORMACYJNE WŁAŚCICIELI NEW DISCLOSURE OBLIGATIONS FOR THE OWNERS I ZARZĄDCÓW GALERII HANDLOWEJ AND PROPERTY MANAGERS OF SHOPPING CENTRES Nowelizacja zwiększa zakres obowiązków właścicieli, The amendment increases the scope of the obligations of użytkowników i zarządców nieruchomości. Dysponenci the owners, users and property managers of real estate. nieruchomości będą mieli obowiązek udzielania przed- The property administrators will be obliged to provide tele- siębiorcom telekomunikacyjnym dodatkowych informa- communications entrepreneurs with additional informa- cji. Przede wszystkim informacji o działających w budyn- tion. First of all, information about telecommunications en- kach przedsiębiorcach telekomunikacyjnych i sieciach, trepreneurs operating in buildings and networks in which w jakie wyposażony jest budynek. Po wtóre, informacje the building is equipped. Secondly, information about given o danych nieruchomości i podmiotach uprawnionych do properties and entities authorized to represent, e.g. a shop- reprezentacji np. centrum handlowego. Ma to wymóc na ping centre. This is to force the property managers to zarządcach nieruchomości prowadzenie rzetelnych ne- conduct reliable negotiations concerning access. Unfortu- gocjacji dotyczących dostępu. Niestety w praktyce zda- nately, in practice, it appears that incomplete and untrue in- rzało się, że udzielano niepełnych i nieprawdziwych in- formation was provided, or that it was not provided at all. It formacji lub też nie udzielano ich w ogóle. Warto pamię- is worth remembering that the breach of these obligations tać, że naruszenie tych zobowiązań obwarowane zosta- was subject to quite severe fines imposed by the President ło dość dotkliwymi karami pieniężnymi, nakładanymi of the Office of Electronic Communications. w przez Prezesa UKE. SUMMARY PODSUMOWANIE The amendment introduced changes to the Article 30 Nowela wprowadziła zmiany do art. 30 MegaUstawy, któ- of the Mega Telecommunications Act, which concerns ry dotyczy udostępniania m.in. galerii handlowych firmom among others making shopping centres accessible to the telekomunikacyjnym. Zmienione zapisy tego artykułu bu- telecommunications companies. The amended provisions dzą nadal uzasadnione kontrowersje wśród zarządców of this article still cause justified controversy among the galerii handlowych. Słusznie sprzeciwiają się oni bowiem, administrators of the shopping centres. They rightly op- aby ich budynki traktowano tak samo jak bloki mieszkalne pose the fact that their buildings are treated in the same oraz budynki użyteczności publicznej i nimi rozporządza- manner as apartment blocks and public utility buildings no wbrew intencjom właścicieli. Niestety zgodnie z Me- and to be disposed against the intentions of their owners. gaUstawą są zmuszeni do udostępniania firmom teleko- Unfortunately, according to the Mega Telecommunications munikacyjnym budynków galerii handlowych i to bezpłat- Act, they are forced to make the buildings of shopping nie. Jeżeli odmówią, firma telekomunikacyjna może - wy centres available free of charge to telecommunications 64 law / prawo

stąpić do Urzędu Komunikacji Elektronicz- companies. If they refuse, a telecommuni- nej (UKE) o wydanie decyzji zezwalającej cations company may apply to the Office na „przymusowe” zainstalowanie swojej of Electronic Communications (UKE) for sieci w obiekcie. a decision which authorises the „forced” in- Warto zwrócić także uwagę na wprowa- stallation of its network in the facility. dzone nowelą następstwo prawne wła- It is also worth noting that the introduced ściciela, użytkownika wieczystego oraz legal succession of the owner, perpetual zarządcy galerii handlowej, czyli narzu- usufructuary and the property manager of cenie nowym właścicielom galerii uzgod- the shopping centre, i.e. the imposition of nień poczynionych z jego poprzednikiem. the agreements made with its predecessor Wiąże się to ryzykiem „odziedziczenia” on the new owners of the centre. This entails sytuacji prawnej poprzednika z wszystki- the risk of „inheriting” the legal situation of mi jej możliwymi negatywnymi skutkami. the predecessor with all its possible negative Będzie to musiał być dodatkowy element consequences. This will have to be an addi- prawnego due diligence każdego centrum tional element of the legal due diligence of A telecommunica- handlowego przed jego nabyciem. each shopping centre prior to its acquisition. tions installation Trudno o jednoznaczną ocenę nowych It is difficult to make an unequivocal assess- will not be the zmian MegaUstawy z perspektywy ga- ment of the new changes to the Mega Tele- property of lerii handlowych. Zapewne ustawodaw- communications Act from the perspective of a telecommunica- ca zmierzał do rozwiązania różnych pro- the shopping malls. The legislator was prob- tions company, blemów, które już pojawiały się w trak- ably trying to solve various problems which but will become cie stosowania dotychczas obowiązują- arose during the application of the existing a part of the cych przepisów. Czas pokaże jak te zmia- provisions of law. Time will tell how these property on which ny wpłyną na zarządzanie i działanie gale- changes will affect the management and op- it is located. rii handlowych. eration of shopping malls. 65 prawo / law

Zmieniające się otoczenie prawne a działalność centrów handlowych The Changing legal environment and the operations of shopping centres

Niewątpliwie znakiem dzisiejszym czasów jest nieustanna zmiana otaczającej nas rzeczywisto- ści i wynikająca stąd konieczność stałego dostosowywania się do coraz to nowych obowiązków, wymagań czy też potrzeb.

Undoubtedly, the sign of today’s times is the constant change of the surrounding reality and the need to constantly adapt to new obligations, requirements or needs resulting from this.

MAGDALENA ŁAGODZIŃSKA KAMIL OSIŃSKI APLIKANT RADCOWSKI / LEGAL ADVISOR TRAINEE ADWOKAT / ADVOCATE ZESPÓŁ PRAWA NIERUCHOMOŚCI EY LAW ZESPÓŁ PRAWA NIERUCHOMOŚCI EY LAW EY LAW REAL ESTATE LAW TEAM EY LAW REAL ESTATE LAW TEAM

mianom ulegają nie tylko nasze zachowania oraz ot only are our behaviour and preferences chang- preferencje ale także przepisy prawa, które często ing, but also the law, which often tries, with a vary- Zpróbują z różnym skutkiem nadążyć za pojawiają- Ning degree of success, to keep up with the emerg- cą się praktyką, nadać ramy nowym działaniom czy też ing practice, provide for a framework for new activities or naprawić niedociągnięcia wcześniejszych regulacji praw- correct shortcomings of previous legal regulations. This nych. Niewątpliwie wymaga to od wszystkich uczestni- undoubtedly requires all real estate market participants ków rynku nieruchomości (inwestorów, najemców czy też (investors, tenants and consumers) not only to track konsumentów) nie tylko śledzenia zmian w prawie, ale changes in the law, but also to smoothly and quickly adapt także płynnego i szybkiego dostosowywania się do nich. to them by. 66 law / prawo

Wśród wielu regulacji, które będą miały wpływ na otocze- Among the numerous regulations that will affect the legal nie prawne działalności centrów handlowych, wymienić environment of shopping centres’ operations, one should należy w szczególności postępujące zmiany w zakazie mention in particular the progressing changes in the Sun- handlu w niedzielę, który niewątpliwie był jednym z czyn- day trading ban, which was definitely one of the factors of ników zmian oraz projektowane zmiany ustaw regulu- change, as well as draft amendments to the acts regulat- jących proces inwestycyjny tj. ustawy Prawo budowla- ing the investment process i.e. the Construction Law and ne oraz ustawy o Planowaniu i zagospodarowaniu prze- the Spatial Planning and Land Development Act. strzennym. KAMIL OSIŃSKI EXTENDED SUNDAY TRADING BAN FROM 2020 ADWOKAT / ADVOCATE ROZSZERZONY ZAKAZ HANDLU W NIEDZIELE OD The Act on Limitation of Trade on Sundays, Holidays and ZESPÓŁ PRAWA NIERUCHOMOŚCI EY LAW 2020 ROKU Some Other Days, which entered into force on 1st March EY LAW REAL ESTATE LAW TEAM Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz 2018, provides for the introduction – starting from 2020 w niektóre inne dni, która weszła w życie 1 marca 2018 – of a total ban on trade, performing all trade-related ac- roku przewiduje wprowadzenie – począwszy od 2020 tivities and entrusting these activities to an employee or roku – całkowitego zakazu handlu, wykonywania wszel- a person hired in an establishment on another basis (a civil kich czynności związanych z handlem oraz powierzania law contract or directed to work by a temporary employ- tych czynności pracownikowi lub zatrudnionemu w pla- ment agency) on Sundays and holidays. cówce na innej podstawie (na podstawie umów cywilno- As a result, from 2020, the trading ban will apply to all re- prawnych lub skierowanych do pracy przez agencje pra- tail facilities, regardless of their size, type of trade or sales cy tymczasowej) w niedziele i święta. organization. Trading will be permitted, i.a., personally by W konsekwencji, od 2020 roku zakaz handlu będzie do- the entrepreneur, being a natural person, in own name and tyczyć wszystkich placówek handlowych, niezależnie od on own account, as well as at gas stations, at florists, in ich wielkości, rodzaju handlu lub organizacji sprzedaży. post offices, in hotels, in institutions conducting activities Prowadzenie handlu będzie dopuszczalne miedzy innymi in the field of culture, sport, education, tourism and rest, in 67 prawo / law

osobiście przez przedsiębiorcę – osobę fizyczną, we wła- trade facilities at railway stations, ports or airports, in bak- snym imieniu i na własny rachunek, a także na stacjach eries, confectioneries and ice cream parlours, whose main paliw, w kwiaciarniach, w placówkach pocztowych, w ho- activity is trading in bakery and confectionery products, as telach, w placówkach prowadzących działalność w zakre- well as in retail facilities, where foodservice is predominant sie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku, w pla- activity. cówkach handlowych na dworcach, w portach lub na lot- The ban will apply on all Sundays and holidays, with the niskach, w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, któ- exception of: the two subsequent Sundays preceding the rych przeważająca działalność polega na handlu wyro- first day of Christmas, the Sunday immediately preceding bami piekarniczymi i cukierniczymi, czy też placówkach the first day of Easter and the last Sunday of January, April, handlowych, w których przeważającą działalnością jest June and August. A violation of the ban will result in a fine działalność gastronomiczna. of PLN 1,000 to PLN 100,000. Zakaz będzie obowiązywał we wszystkie niedziele i świę- Despite many accusations on the part of the industry made ta, z wyjątkiem: kolejnych dwóch niedziel poprzedzają- against the lawmakers, the Ministry of Entrepreneurship cych pierwszy dzień Bożego Narodzenia, niedzieli bez- and Technology after conducting market analyses, did not pośrednio poprzedzającej pierwszy dzień Wielkiej Nocy decide to relax the ban on trade on Sundays and holidays. oraz ostatniej niedzieli przypadającej w styczniu, kwiet- The allegations pointed primarily at a decrease in income niu, czerwcu i sierpniu. Za złamanie zakazu będzie groziła not only large, but mostly small commercial enterprises, kara grzywny w wysokości od 1.000 do 100.000 złotych. caused by the introduction of the partial ban on trade on Pomimo wielu zarzutów branży, kierowanych pod adre- Sundays and holidays in 2018 (as of 2018, retail facilities sem pomysłodawców legislacji, wskazujących przede could be opened on the first and last Sunday of the month, wszystkim na spadek dochodów nie tylko dużych, ale in 2019 the ban did not apply on the last Sunday). przede wszystkim małych przedsiębiorstw handlowych, The ministry pointed out that the transitional period with spowodowany wprowadzeniem w 2018 roku częściowe- respect to the introduced restrictions allowed the entrepre- go zakazu handlu w niedziele i święta (w 2018 roku pla- neurs to implement changes in their business models, and cówki handlowe mogły być otwarte w pierwszą i ostatnią consumers to alter their habits. It was also stressed that it niedzielę miesiąca, w roku 2019 zakaz nie obejmował je- is necessary to conduct analyses of how trade restriction dynie ostatniej niedzieli), Ministerstwo Przedsiębiorczo- on Sundays affects small stores and micro-enterprises. An ści i Technologii, po przeprowadzeniu analiz rynkowych amending act was even prepared in this respect; however nie zdecydowało się na złagodzenie zakazu handlu w nie- the work on it was suspended in November 2018, after the dziele i święta. first reading of the draft in the Sejm. The Act provided for Resort wskazał, że zastosowanie okresu przejściowe- an exemption from the ban on trading in post offices, only go przy wprowadzaniu ograniczeń umożliwiło wdrożenie if their primary activity consists in providing postal ser- zmian w modelach biznesowych przedsiębiorców, a tak- vices, and indicated persons (family) who may assist the że zmieniło nawyki konsumentów. entrepreneur, being a natural person, involved in trading in Zaznaczono przy tym, że konieczne jest przeprowadzenie his establishment. analiz dotyczących tego, jak ograniczenie handlu w nie- However, these provisions will not change the situation dziele oddziałuje na małe sklepy i mikroprzedsiębiorstwa. of shopping centres. They can only improve the situation Przygotowano nawet w tym zakresie ustawę nowelizują- of small shops and micro enterprises. Consequently, the cą, nad którą prace wstrzymano w listopadzie 2018 roku, Sunday trading ban will undoubtedly continue to set the po pierwszym czytaniu projektu w Sejmie. Zakłada ona direction of changes in shopping centres (along with other wyłączenie z zakazu handlu placówek pocztowych, tyl- non-legal factors). In response to the trading ban, gradu- ko jeśli przeważająca działalność polega na świadcze- ally introduced since 2018, some shopping centres and niu usług pocztowych oraz wskazuje krąg osób (rodzina), some tenants have extended opening hours on Friday z których pomocy może korzystać przedsiębiorca, będą- and Saturday, introduced new non-commercial spaces cy osobą fizyczną przy prowadzeniu handlu w swojej pla- (e.g. educational or co-working zones) and developed ex- cówce. ternal attractions for their customers (e.g. artistic events, Przepisy te nie zmienią jednak sytuacji centrów handlo- artificial beaches, ice rinks). Additionally, in some- shop wych. Może to jedynie przyczynić się do poprawy sytu- ping centres, recreation and entertainment infrastructure acji małych sklepów i mikroprzedsiębiorstw. W konse- is being separated and expanded (including restaurant kwencji, zakaz handlu w niedzielę niewątpliwie nadal bę- and cinema zones) to ensure traffic also on non-shopping dzie wyznaczał (obok innych czynników pozaprawnych) Sundays. kierunek zmian w centrach handlowych. W odpowiedzi There is no doubt that the Sunday trading ban is not the na zakaz handlowy wprowadzany stopniowo od 2018 only reason for these changes. New consumer prefer- 68 law / prawo

Istotne dla przyszłej działalność centrów handlowych mogą okazać się zmiany w ustawach regulujących proces inwestycyjny zarów no w zakresie budowy nowego centrum handlowego, jak też rozbudowy czy modernizacji istniejącego. Wśród pro jektowanych zmian najistotniejsze z nich dotyczą prawa budowlanego oraz planowania i zagospodarowania prze strzennego.

roku – część centrów handlowych oraz część najemców ences and expectations, a change in the lifestyle of the wydłuża godziny otwarcia w piątek oraz sobotę, wpro- population, the development of the e-commerce market, wadza nowe pozahandlowe przestrzenie (jak np. strefy new technologies, as well as strong competition in the edukacyjne czy coworkingowe) oraz rozwija zewnętrz- retail market are also an important factor of the ongoing ne atrakcje dla klientów (jak np. wydarzenia artystycz- transformation. Undoubtedly, the Sunday trading ban and ne, sztuczne plaże, lodowiska). Dodatkowo, w części cen- its increasingly restrictive range contribute to increasing trów handlowych jest wydzielana i rozbudowywana infra- the pace of changes in shopping centres. Therefore, it may struktura rekreacyjno-rozrywkowa (w tym strefy restaura- mean that in the near future we will observe more new and cyjne, kinowe), tak aby zapewnić ruch także w niedziele interesting ideas and concepts for space development objęte zakazem handlu. and spending free time. Nie ulega wątpliwości, że zakaz handlu w niedziele nie jest jedynym powodem powyższych zmian. Zmienia- CHANGES IN THE INVESTMENT PROCESS jące się bowiem preferencje oraz oczekiwania konsu- According to reports on the shopping centre market, al- mentów, zmiana stylu życia mieszkańców, rozwój rynku most half of them were created at least a decade ago. In e-commerce, nowe technologie czy też silna konkuren- the context of the pace of technology development and cja na rynku handlowym, stanowią równie istotny czyn- the increase in customer expectations and awareness, nik postępujących zmian. Niewątpliwie jednak wprowa- trade requires activities not only in terms of distribution dzenie zakazu handlu w niedzielę oraz jego coraz bar- channels, but also in terms of retail infrastructure. dziej restrykcyjny zakres, przyczynia się do przyspiesze- Given the above, changes in the law that regulate the in- nia tempa zmian zachodzących w centrach handlowych. vestment process may be important for the future opera- Może to zatem oznaczać, że w najbliższym czasie będzie- tions of shopping centres. It applies to the construction of my mogli zaobserwować kolejne, nowe i ciekawe pomy- a new schemes as well as the extension or modernization sły oraz koncepcje zagospodarowania przestrzeni oraz of the existing ones. Among the proposed changes, the naszego wolnego czasu. most important apply to the construction law as well as to planning and spatial development. ZMIANY W PROCESIE INWESTYCYJNYM Zgodnie z raportami dotyczącymi rynku centrów handlo- PLANNED CHANGES IN CONSTRUCTION LAW wych, prawie połowa z nich powstała co najmniej deka- The draft amendment to the construction law prepared by dę temu, co w kontekście tempa rozwoju technologii oraz the government provides for solutions to simplify and im- wzrostu oczekiwań i świadomości klientów, handel wy- prove the investment process. What should be pointed out, maga działań nie tylko w zakresie kanałów dystrybucji, in particular, is the idea of limiting the period to cancel a ale także w zakresie infrastruktury handlowej. building permit and occupancy permit to 5 years. Currently, W kontekście powyższego, istotne dla przyszłej działalność this period is 10 years, while in the case of a gross violation centrów handlowych mogą okazać się zmiany w ustawach of law – despite the judgment of the Constitutional Tribunal regulujących proces inwestycyjny zarówno w zakresie bu- – there is no such time limit. This improvement, in context dowy nowego centrum handlowego, jak też rozbudowy czy of administrative decisions protection, stabilization of so- 69 prawo / law

modernizacji istniejącego. Wśród projektowanych zmian najistotniejsze z nich dotyczą prawa budowlanego oraz pla- nowania i zagospodarowania przestrzennego.

PLANOWANE ZMIANY W PRAWIE BUDOWLANYM W ramach przygotowanego przez rząd projektu zmian Un doubtedly, the Sunday w prawie budowlanym, przewidziane zostały m.in. roz- wiązania mające na celu uproszczenie oraz usprawnienie trading ban and its increasingly procesu inwestycyjnego. W tym zakresie należy wska- restrictive range contribute to zać w szczególności na pomysł ograniczenia możliwo- increasing the pace of changes ści stwierdzenia nieważności pozwolenia na budowę i po- zwolenia na użytkowanie do 5 lat. Obecnie okres ten wy- in shopping centres. nosi 10 lat, przy czym w przypadku rażącego naruszenia prawa – pomimo orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego – brak jest nawet takiego ograniczenia czasowego. Po- wyższe, w kontekście ochrony trwałości decyzji admini- stracyjnych, stabilizacji stosunków społecznych, ochrony praw nabytych a także tempa obrotu gospodarczego, wy- daje się być dobrym rozwiązaniem. Innymi rozwiązaniami mającymi przyczynić się do cial relations, protection of acquired rights and the pace of usprawnienia procesu inwestycyjnego są: economic turnover, seems to be a good idea. a. modyfikacja obszaru oddziaływania obiektu m.in. Other solutions to improve the investment process are as poprzez odniesienie do ograniczenia możliwości follows: zabudowy a nie zagospodarowania sąsiednich nie- a. modification of the facility impact area, i.a. by refer- ruchomości, która to zmiana ma na celu zacieśnie- ence to the limitation of development possibilities in nie kręgu podmiotów uprawnionych do występo- contrast to development of neighbouring properties. wania jako strona postępowania w sprawie wyda- The amendment is intended to tighten the group of nia pozwolenia na budowę; entities authorized to act as a party in the proceed- b. podział projektu budowlanego na projekt zago- ings related to issuing a building permit. spodarowania działki lub terenu, projekt architek- b. division of the construction design into a plot or land toniczno-budowlany oraz projekt techniczny, przy development design, architectural and construction czym ten ostatni nie będzie zatwierdzany w pozwo- design, and technical design. The latter will not be leniu na budowę, co w założeniu ma skrócić okres approved as part of the building permit procedure, oczekiwania na rozstrzygnięcie organu administra- which is supposed to shorten the waiting time for cji architektoniczno-budowlanej; the decision of the architectural and construction c. zmiana w zakresie uzyskiwania odstępstwa od prze- administration authority. pisów techniczno-budowlanych – obecnie zgodę na c. change in the scope of exceptions from technical odstępstwo wydaje minister, podczas gdy po zmia- and building regulations – currently the permission nie taką zgodę będzie mógł wydać samodzielnie or- for a derogation is issued by a minister, whereas af- gan administracji architektoniczno-budowlanej; ter the change such permission will be able to be is- d. wprowadzenie bardziej przejrzystego podziału ro- sued independently by an architectural and building bót budowlanych, na te które wymagają pozwole- administration authority. nia na budowę, na te które wymagają zgłoszenia d. introduction of a more transparent division of con- zamiast uzyskania pozwolenia oraz te, które mogą struction works into works requiring a building per- być prowadzone bez ingerencji administracyjno- mit, a notification instead of obtaining a permit, and prawnej urzędu. works that can be carried out without involving an Powyższe zmiany znajdują się obecnie na etapie prac administrative and legal office. rządowych. Należy mieć nadzieję, że dobre rozwiązania The above changes are currently at the governmental nie zostaną odłożone na półkę podobnie jak poprzednie stage of legislative work. It is to be hoped that good solu- projekty ustawy inwestycyjnej (która miała wprowadzić tions will not be shelved, as was the case with the previous najpilniejsze zmiany w prawie budowlanym) czy też ko- draft of the Investment Act (aimed at introducing the most deksu urbanistyczno-budowlanego (który miał skonsoli- urgent changes in construction law) or the Urban and dować cały proces inwestycyjny i stanowić swoiste kom- Building Code (aimed to consolidate the entire investment 70 law / prawo

pendium procesu inwestycyjnego). Pomimo bowiem wie- process and constitute a kind of compendium of the in- lu zrealizowanych inwestycji oraz tych będących w trak- vestment process). Despite many projects carried out and cie realizacji, nie ulega wątpliwości, że polski proces inwe- numerous under construction, there is no doubt that the stycyjny wymaga zmian tak, aby przy zachowaniu wyma- Polish investment process requires changes allowing for gań jakości i bezpieczeństwa, inwestycje mogły być reali- a more efficient and faster development of projects, while zowane sprawniej i szybciej. maintaining quality and safety requirements.

PLANOWANE ZMIANY W ZAGOSPODAROWANIU PLANNED CHANGES IN SPATIAL DEVELOPMENT PRZESTRZENNYM As in the case of the construction law, changes are also Podobnie jak w przypadku prawa budowlanego, przygoto- prepared in the field of spatial planning and land develop- wywane są także zmiany w zakresie planowania i zagospo- ment as the basis and the beginning of preparation and darowania przestrzennego jako podstawy oraz początku implementation of the investment process. przygotowania i realizacji procesu inwestycyjnego. The above proposed solutions provide for the following, Powyższe propozycję rozwiązań przewidują m.in.: among others: 1. r ezygnację ze studium uwarunkowań i kierunków 1. r esignation from the study of the conditions and zagospodarowania gminy, które było podstawą do directions of development of the commune/munici- przygotowania i uchwalenia miejscowych planów pality, which was the basis for the preparation and zagospodarowania przestrzennego, adoption of local spatial development plans, 2. w prowadzenie decyzji lokalizacyjnych, które zastą- 2. i ntroduction of location decisions that will replace pią decyzje o warunkach zabudowy i zagospodaro- the land development conditions decision (WZ De- wania (Decyzje WZ), przy czym Decyzje WZ wyda- cisions), whereas WZ Decisions issued before the ne przed wejściem w życie nowych przepisów będą entry of the new regulations into force will be valid obowiązywały do czasu uchwalania planu przezna- until the adoption of the zoning plan, however no czenia, ale nie dłużej niż trzy lata. Po upływie 3 lat longer than three years. WZs decisions will expire decyzje WZ wygasną. Z kolei nowe decyzje lokali- after these 3 years. The new location decisions will, zacyjne będą co do zasady ważne przez 2 lata; as a rule, be valid for 2 years; 3. w prowadzenie nowych, gminnych aktów planowa- 3. i ntroduction of new, communal/municipal spatial nia przestrzennego, o mocy prawa miejscowego: planning acts, with the power of local law: a. p lanu przeznaczenia, który będzie miał ogólny a. z oning plan of a general nature, which will apply charakter oraz będzie obejmował teren całej gmi- to the entire commune/municipality. Moreover, ny. Co więcej, plan przeznaczenia będzie dzielił the zoning plan will divide the commune into sev- gminę na kilka obszarów: (i) tereny przeznaczo- eral areas: (i) development areas only on in line ne do zabudowy wyłącznie na podstawie planu with the spatial development plan, (ii) areas to be zabudowy, (ii) tereny przeznaczone do uzupełnie- developed in line with the above-mentioned loca- nia zabudowy na podstawie wskazanej powyżej tion decision, (iii) non-build areas, (iv) other. decyzji lokalizacyjnej; (iii) tereny o zakazie zabu- b. s patial development plan specifying the provi- dowy, (iv) inne sions of the zoning plan. b. p lanu zabudowy precyzującego ustalenia planu c. c ommunal/municipal urban planning standards, przeznaczenia; which will be adopted by the commune/munici- c. g minnych standardów urbanistycznych, które pality in the form of a resolution to determine the będą przyjmowane przez gminę w formie uchwa- principles of spatial development of areas desig- ły w celu ustalenia zasad zagospodarowania te- nated in the general plan for supplementary de- renów przeznaczonych w planie ogólnym do uzu- velopments and not covered by the development pełnienia zabudowy i nie objętych planem zabu- plan. They will include principles and conditions dowy. Będą one m.in. określać zasady i warun- for arranging small architecture facilities, adver- ki sytuowania obiektów małej architektury, tablic tising boards and devices as well as fences, their reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogro- dimensions and quality standards. Communal/ dzeń, ich gabarytów, standardów jakościowych. municipal urban planning standards will apply Gminne standardy urbanistyczne będą obowią- until the entry into force of the resolution on the zywać do momentu wejścia w życie uchwały spatial development plan. w sprawie planu zabudowy; 4. i ntroduction of an annual assessment of the valid- 4. w prowadzenie rocznej oceny przez wójta aktualno- ity of spatial planning acts by the commune head/ ści aktów planowania przestrzennego. mayor. 71 prawo / law ATRIUM PROMENADA

Projekt nowej ustawy o planowaniu i zagospodarowa- The draft of the new Spatial Planning and Land Devel- niu przestrzennym jest obecnie na etapie konsultacji we- opment Act is currently at the stage of inter-ministerial wnątrzresortowych. Jednakże już teraz jest on przedmio- consultations. However, it has already been criticized by Atrium Promenada to największe i najnowocze- Paryża, Mediolanu, Londynu i Nowego Jorku. tem krytyki części środowisk, podmiotów opiniujących the part of the community, opinion-making entities and śniejsze centrum handlowe w prawobrzeżnej Do dyspozycji klientów jest nowa strefa food oraz inwestorów. investors. części Warszawy. Na ponad 63 tys. m² court – Republika Smaku – nawiązująca do kon- Niewątpliwie planowanie przestrzenne jest kluczowym Undoubtedly, spatial planning is a key factor in the pro- czynnikiem przy tworzeniu nowoczesnych miast oraz cess of creating modern cities and the basis for pre- powierzchni handlowej do dyspozycji odwiedzają- ceptu food hall. Tworzy ją 10 popularnych loka- podstawą przygotowania procesu inwestycyjnego. Tym paring the investment process. Sensible planning of cych jest niemal 160 lokali usługowych oraz skle- li gastronomicznych, z uzupełniającym się menu samym, rozsądne projektowanie zmian jest niezbędne, changes is essential, so as not to repeat the mistakes of pów z bogatym portfolio krajowych i międzynaro- z różnych stron świata, które mogą ugościć do aby nie powtórzyć błędów poprzednich legislacji i nie za- previous lawmakers and not to replace the old problems dowych marek. Centrum wyróżnia unikatowa na 500 osób. Odwiedzający Promenadę znajdą też stąpić starych problemów nowymi trudnościami i prze- with new difficulties and obstacles. It is to be hoped that skalę europejską architektura i nowoczesny w obiekcie inspirującą przestrzeń nieodpłatnych szkodami. Należy mieć zatem nadzieje, że nowe regula- the new regulations will not only manage not to surprise cje nie tylko nie zaskoczą uczestników rynku nierucho- real estate market players, but also improve and simplify design, nawiązujący do najbardziej znanych ulic spotkań, warsztatów oraz twórczych przedsię- mości, ale przede wszystkim usprawnią i ułatwią proces the investment process in the first place. They will also modowych i kultowych domów towarowych wzięć – Piąty Wymiar. inwestycyjny oraz przyczynią się do poprawy jakości oto- improve the quality of the environment in which we func- – Grand Magasin – światowych stolic mody: czenia, w którym na co dzień funkcjonujemy. tion every day.

KAMIL OSIŃSKI, KAMIL OSIŃSKI, LIDER ZESPOŁU PRAWA NIERUCHOMOŚCI, EY LAW LIDER ZESPOŁU PRAWA NIERUCHOMOŚCI, EY LAW Kamil Osiński jest adwokatem i liderem Zespołu Prawa Nie- Kamil Osiński is an advocate and Real Estate Law Leader ruchomości EY LAW. Specjalizuje się w prawie nieruchomo- at EY LAW. He specializes in real estate law, in particular in ści, w tym w szczególności w weryfikacji stanu prawnego verification of the legal status of real properties, real estate nieruchomości, transakcjach nieruchomościowych a także transactions as well as lease agreements concerning office umowach najmu powierzchni biurowych oraz handlowych. and retail spaces. Kamil has a broad experience in advising Posiada wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym both domestic and foreign developers, investment funds na rzecz polskich oraz zagranicznych firm deweloperskich, and banks on real estate issues pertaining in acquisition funduszy inwestycyjnych oraz banków w zakresie nabywa- and disposal of the real estate (retail, office and residential) nia oraz zbywania nieruchomości (handlowych, biurowych as well as preparation and completion of an investment. oraz mieszkaniowych), a także w zakresie przygotowywa- Kamil graduated from Warsaw University (Master of Law), nia i realizacji inwestycji deweloperskich. Warsaw School of Economics (Postgraduate Management Kamil jest absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego (Wy- Studies for Developers) and also completed Center For dział Prawa i Administracji), Szkoły Głównej Handlowej (Po- American Law Studies (University of Warsaw / University dyplomowe Studia Menedżerskie dla Deweloperów) a tak- of Florida) as well as Program on Negotiation and Leader- że ukończył Center For American Law Studies (Uniwersytet ship at Harvard Law School. Warszawski / University of Florida) oraz Program on Nego- tiation and Leadership at Harvard Law School. MAGDALENA ŁAGODZIŃSKA, MEMBER OF THE REAL ESTATE LAW TEAM, EY LAW MAGDALENA ŁAGODZIŃSKA, Magdalena Łagodzińska is a trainee legal advisor and mem- CZŁONEK ZESPOŁU PRAWA NIERUCHOMOŚCI, EY LAW ber of the Real Estate Law Team at EY LAW. She special- Magdalena Łagodzińska jest aplikantem radcowskim izes in legal advice on real estate transactions (due diligence, i członkiem Zespołu Prawa Nieruchomości EY LAW. Spe- share / asset deals), investment process, as well as verifica- cjalizuje się w doradztwie prawnym z zakresu transakcji tion of lease agreements for commercial and office space. nieruchomościowych (due diligence, share / asset deals), Magdalena is a graduate of the Jagiellonian University (Facul- procesu inwestycyjnego, a także weryfikacji umów najmu ty of Law and Administration) and Université d’Orléans (Fac- powierzchni komercyjnych i biurowych. ulty of Law). She has also completed the Summer School of Magdalena jest absolwentką Uniwersytetu Jagiellońskie- Continental Law at the Université Paris 2 Panthéon-Assas go (Wydział Prawa i Administracji) oraz Université d’Or- and the international business and commercial law program léans (Wydział Prawa). Ukończyła także Szkołę Letnią Pra- organized in cooperation with the Catholic University of wa Kontynentalnego na Université Paris 2 Panthéon-Assas America – Columbus School of Law. oraz międzynarodowy program prawa gospodarczego i handlowego organizowany we współpracy z the Catholic University of America – Columbus School of Law.

72 ATRIUM PROMENADA

Atrium Promenada to największe i najnowocze- Paryża, Mediolanu, Londynu i Nowego Jorku. śniejsze centrum handlowe w prawobrzeżnej Do dyspozycji klientów jest nowa strefa food części Warszawy. Na ponad 63 tys. m² court – Republika Smaku – nawiązująca do kon- powierzchni handlowej do dyspozycji odwiedzają- ceptu food hall. Tworzy ją 10 popularnych loka- cych jest niemal 160 lokali usługowych oraz skle- li gastronomicznych, z uzupełniającym się menu pów z bogatym portfolio krajowych i międzynaro- z różnych stron świata, które mogą ugościć do dowych marek. Centrum wyróżnia unikatowa na 500 osób. Odwiedzający Promenadę znajdą też skalę europejską architektura i nowoczesny w obiekcie inspirującą przestrzeń nieodpłatnych design, nawiązujący do najbardziej znanych ulic spotkań, warsztatów oraz twórczych przedsię- modowych i kultowych domów towarowych wzięć – Piąty Wymiar. – Grand Magasin – światowych stolic mody: wywiad / face to face

Sztuka w przestrzeni biznesu

Art in business space

Rzeźby stanowią wartość dodaną dla takich budynków, jak biurowce czy centra handlowe. Mają wartość samą w sobie. Czy można stracić na takich dziełach? W perspektywie czasu można tylko zyskać mówi - KATARZYNA MORAWSKA, współwłaścicielka firmy konsultin- gowej Jacobs & Morawska.

„Sculptures provide an added value for assets such as office buildings and shopping centres. They are of value in itself. Is it possible to lose on such works? In the long term, it is possible only to gain,” says KATARZYNA MORAWSKA, co-owner of the consulting company Jacobs & Morawska.

DANIEL JABŁOŃSKI: SZTUKA W PRZESTRZENIACH DANIEL JABŁOŃSKI: ART IN PUBLIC SPACES IS A RARE PUBLICZNYCH JEST RZADKIM ZJAWISKIEM W NASZYM PHENOMENON IN OUR COUNTRY. COLLECTING IS RE- KRAJU. KOLEKCJONOWANIE ODBYWA SIĘ W WĄSKIM SERVED FOR A NARROW CIRCLE OF ENTHUSIASTS. KRĘGU PASJONATÓW. The space that surrounds us has been made for different Katarzyna Morawska: Przestrzeń, która nas otacza jest people, different tastes and needs. And it is huge. Corpo- dla różnych ludzi, różnych gustów i potrzeb. Ta przestrzeń rations, owners of office buildings, hotels and restaurants jest ogromna. Swoje potrzeby mają korporacje, właści- have their needs, as well as individual collectors. All of ciele biurowców, hoteli czy restauracji. Rozmaite potrze- these represent different spaces. Thanks to this, the art by mają również indywidualni kolekcjonerzy. Są to różne market is very strong. However, the level of investment in przestrzenie. Dzięki temu rynek sztuki jest bardzo duży. art, both in public spaces and in private collections, is still Jednak w Polsce poziom inwestycji w sztukę, zarówno low in Poland. The reason is simple – most people don’t un- w przestrzeniach publicznych, jak i w kolekcje prywatne derstand the world of art, don’t know its parameters, don’t wciąż jest niski. Przyczyna tego jest prosta – większość know how to start and whom to ask for advice. ludzi nie rozumie świata sztuki, nie wie jakie są jego para- metry, nie wie jak zacząć i do kogo się zwrócić o pomoc. WHAT ARE THE BENEFITS FOR INVESTORS AND COL- LECTORS? JAKIE KORZYŚCI UZYSKUJĄ INWESTORZY I KOLEK- On the one hand, there is the diversification of the invest- CJONERZY? ment portfolio, on the other, surrounding yourself with art, Z jednej strony jest to dywersyfikacja portfela inwesty- fostering understanding and sensitivity. People who have cyjnego, z drugiej otaczanie się sztuką, budowanie zro- capital to invest in petroleum or real estate buy works of zumienia i wrażliwości. Ludzie, którzy mają fundusze na art and build collections. They love it. It requires awareness inwestowanie w ropę czy nieruchomości kupują dzieła and maturity. These are commodities that have value, just 74 face to face / wywiad

Rzeźba Igora Mitoraja, Blask księżyca, Stary Browar

sztuki, budują kolekcje, kochają to. Wymaga to świado- like any other assets. We can buy gold bars and keep them mości i dojrzałości. Są to dobra, które mają wartość, jak in the bank, but we might as well buy a Modigliani painting. każde inne aktywa. Możemy kupić sztabki złota i trzymać The value of the painting in the future may be greater than je w banku, ale równie dobrze możemy kupić obraz Mo- gold. Collectors buy works of art, but this does not mean diglianiego. Wartość obrazu w perspektywie czasu może that they want to sell them immediately. być większa niż złota. Kolekcjonerzy kupują dzieła sztuki, ale nie oznacza to, że chcą je od razu sprzedać. WHAT ARE THE BENEFITS OF ART IN PUBLIC AND COM- MERCIAL FACILITIES? JAKIE KORZYŚCI MAMY ZE SZTUKI W OBIEKTACH PU- Art in public places is an added value for space, culture and BLICZNYCH CZY KOMERCYJNYCH? tourism. An interesting sculpture in front of a hotel or office Sztuka w miejscach publicznych jest wartością dodaną building is a value for the city – art is promoting the city. dla przestrzeni, kultury, turystyki. Ciekawa rzeźba przed Hardly anyone knew about Bilbao until the Guggenheim hotelem czy biurowcem jest wartością dla miasta – sztu- Museum was established there. Works of art in shopping ka promuje miasto. O Bilbao mało kto wiedział dopóki centres and office buildings create a destination and pro- nie powstało tam Muzeum Guggenheima. Dzieła sztuki mote an artist. Thanks to this, artists have an opportunity w centrach handlowych, biurowcach kreują miejsce i pro- to present their work. They can be viewed, bought and rent- mują artystę. Dzięki temu artyści mają możliwość prezen- ed. The benefits are mutual. towania swoich prac. Można je obejrzeć, kupić, wypoży- czyć. Korzyści są obustronne. 75 wywiad / face to face

W POLSCE MAMY JUŻ PRZYKŁADY RZEŹB I OBRA- IN POLAND, WE ALREADY HAVE EXAMPLES OF SCULP- ZÓW W TAKICH OBIEKTACH – NP. RZEŹBA W LOBBY TURES AND PAINTINGS IN SUCH BUILDINGS, E.G. SCULP- BIUROWCA Q22 CZY KOLEKCJA RZEŹB I INSTALACJI TURE IN THE LOBBY OF THE Q22 OFFICE BUILDING OR W STARYM BROWARZE W POZNANIU. A COLLECTION OF SCULPTURES AND INSTALLATIONS AT Rzeźby stanowią wartość dodaną dla tych budynków. STARY BROWAR IN POZNAŃ. Mają wartość samą w sobie. Czy można stracić na ta- Sculptures provide an added value for these buildings. kich dziełach? W perspektywie czasu można tylko zy- They are of value in itself. Is it possible to lose on such skać. Świadczą o tym ceny dzieł brytyjskiego rzeźbia- works? In the long term, it is possible only to gain. The rza hinduskiego pochodzenia Anish Kapoora czy innego prices of the works of a British sculptor of Hindu origin Brytyjczyka Damiena Hirsta. Sztuka ta ma znaczenie dla Anish Kapoor or another British Damien Hirst show that. kultury i dziedzictwa narodowego. Uważam, że naród Art is important for culture and national heritage. I believe bez kultury nie będzie się rozwijał. Naród bez potrzeb that a nation without culture will not develop. A nation wyższych jest po prostu smutny. Już Winston Churchill without higher needs is simply sad. Winston Churchill przed II wojną światową stwierdził, że „sztuka jest nie- stated before WW II, that “The arts are essential to any zbędna dla pełni życia narodu. Państwo jest obwiązane complete national life. The state owes it to itself to sus- zachować sztukę i ją wspierać”. tain and encourage them”.

WSPIERA? AND DOES IT? W Polsce rynek sztuki raczkuje. Mamy natomiast całą In Poland, the art market is just developing. However, we gamę fantastycznych artystów. Żebyśmy mogli ich wy- have a whole range of fantastic artists. We need patronage promować potrzebny jest mecenat. Na rynku światowym to promote them. On the world market, only 1 % of works of tylko 1 proc. dzieł sztuki związany jest z muzealnictwem. art is associated with museology. Therefore, the art market Dlatego rynek sztuki nie zwiększy się jeśli instytucje pań- will not develop, unless state institutions and private inves- stwowe, inwestorzy instytucjonalni i prywatni nie zaczną tors start investing in art. Wojciech Fangor, for example, inwestować w sztukę. Dzięki mecenatowi wypromowany had been promoted through patronage. został np. Wojciech Fangor. HOW TO LOOK FOR VALUABLE WORKS OF ART AND JAK ZATEM SZUKAĆ WARTOŚCIOWYCH DZIEŁ I JAKIE WHAT ARE THE CRITERIA FOR CHOOSING THEM? SĄ KRYTERIA ICH WYBORU? We buy works that offer quality and appropriate price, Kupujemy dzieła, które mają jakość i odpowiednią cenę, called fair price. We can’t overpay. If a collector buys a work tzw. fair price. Nie można przepłacać. Jeśli kolekcjoner at a too high price – e.g. deciding to buy without consulting kupi dzieło w zawyżonej cenie – np. decydując się na za- specialists – he or she will not be able to sell it at a profit and kup bez konsultacji ze specjalistami – wówczas nie bę- will not get added value. The next generation may receive dzie w stanie tego sprzedać z zyskiem i nie uzyska war- the expected value. Of course, works of art can be promot- tości dodanej. Oczekiwaną wartość być może uzyska ed artificially and their value raised almost overnight, but kolejne pokolenie. Wprawdzie, dzieła można promować art market experts are able to notice such manipulations. sztucznie podnosząc niemal z dnia na dzień ich wartość, That is why knowledge is the key. The balance between the ale ludzie którzy zajmują się sztuką są w stanie dostrzec price, quality of work and time needed to increase its mar- takie manipulacje. Dlatego kluczowa jest wiedza. Waż- ket value is important. Sometimes it is possible to buy work na jest równowaga pomiędzy ceną, jakością dzieła a cza- or collection below its market value, but this happens rarely sem potrzebnym na wzrost jego wartości rynkowej. Nie- and results from an exceptional situation of the owner, who kiedy można kupić pracę lub kolekcje poniżej jej warto- is forced to do so. Most collectors use the assistance of ści rynkowej, ale dzieje się to rzadko i wynika z wyjąt- advisors who understand the needs of the art market. Pur- kowej sytuacji właściciela, który zmuszony jest do takie- chases can be diversified in terms of risk by investing in go kroku. Większość kolekcjonerów korzysta z pomocy ‚secure’ art – works of Picasso, Modigliani or other known doradców, którzy rozumieją potrzeby rynku sztuki. Zaku- artist, and in artistic discoveries – pieces by creators who py można dywersyfikować pod względem ryzyka -inwe are talented and there is an added value in their works. stując w sztukę pewną – dzieła Picassa, Modiglianiego lub innego znanego artysty oraz w odkrycia artystyczne YOU NEED TO KNOW WHOM TO ASK. – prace twórców, którzy są utalentowani i widać wartość Collectors across the world have advisors who took many dodaną w ich pracach. years to get an insight into the art market and understand

76 face to face / wywiad

O Bilbao mało kto wiedział dopóki nie powstało tam Muzeum Guggenheima. Dzieła sztuki w centrach handlowych, biurowcach kreują miejsce i promują artystę. Dzięki temu artyści mają możliwość prezen towania swoich prac. Można je obejrzeć, kupić, wypożyczyć. Korzyści są obustronne.

TRZEBA WIEDZIEĆ KOGO ZAPYTAĆ. its needs. They know that investors want to secure their Kolekcjonerzy na świecie mają swoich doradców, któ- transactions. The expert at Los Angeles based Jacobs & rzy latami zdobywają wiedzę i rozumieją potrzeby rynku Morawska is Joseph Jacobs. He guarantees the quality of sztuki. Wiedzą, że inwestorzy chcą mieć zabezpieczone expertise. In his 45-year career, he was a university profes- swoje transakcje. W firmie Jacobs & Morawska z siedzi- sor, as well as a curator and director of art museums. He bą w Los Angeles ekspertem jest Joseph Jacobs. Jest was the president of the artists foundation. Since 2003, he on gwarantem jakości świadczonej ekspertyzy. W swo- has been a private consultant for major global collections. jej 45 letniej karierze był zarówno profesorem uniwer- What’s more, he writes books on art, cooperates with the sytetów, pełnił również rolę kuratora oraz dyrektora mu- most important art magazines, and is also the curator of zeów sztuki, był prezesem fundacji artystów. Od 2003 important museum exhibitions. Over the decades, he has roku jest prywatnym konsultantem dla znaczących świa- bought and sold millions of USD worth of works and has towych kolekcji. Co więcej, pisze książki o sztuce, współ- never suffered a loss. For some time we have also been op- pracuje z najważniejszymi magazynami o sztuce, a tak- erating in Poland through Arte Optima based in Konstancin, że jest kuratorem ważnych wystaw muzealnych. W cią- which serves both private individuals and large corpora- gu dziesięcioleci kupował i sprzedawał dzieła o wartości tions. We recommend buying only such works that have milionów dolarów i nigdy nie poniósł straty przy zakupie market value and can be sold at a profit. bądź sprzedaży. Działamy od pewnego czasu również w Polsce za pośrednictwem spółki Arte Optima z siedzibą WHICH POLISH ARTISTS DO YOU SEE FROM THE PER- w Konstancinie, która obsługuje zarówno osoby prywat- SPECTIVE OF YOUR ACTIVITY IN LOS ANGELES AND RE- ne, jak również duże korporacje. Doradzamy zakup tylko CENTLY ALSO THE PERSPECTIVES OF WARSAW? takich dzieł, które maja wartość rynkową pozwalającą na I would like to note that we do not promote individual art- ich sprzedaż z zyskiem. ists. We work with various clients. They have different needs. Some create collections. Others invest. Still others JAKICH POLSKICH ARTYSTÓW DOSTRZEGA PANI Z want to experience art on a daily basis - they decorate their PERSPEKTYWY SWOJEJ DZIAŁALNOŚCI W LOS ANGE- apartments, offices or hotels. The museum quality of the LES A OSTATNIO RÓWNIEŻ I PERSPEKTYWY WARSZA- work is the key. It makes the creator stand out from a huge WY? group of artists. It allows for entering the art market and Zaznaczam, że nie zajmujemy się promocją indywidual- building a career. nych artystów. Współpracujemy z różnymi klientami. Mają I closely follow the achievements of Polish artists. There oni różne potrzeby. Jedni tworzą kolekcje. Inni inwestują. are several outstanding characters among them, e.g. Alic- Jeszcze inni chcą obcować ze sztuką na co dzień – upięk- ja Kwade, Paulina Ołowska, or Oskar Zięta. Their artistic szają swoje mieszkania, biura czy hotele. Kluczowa jest ja- works are highly rated and they are well-recognized artists. kość muzealna dzieła. Jest to „coś”, co wyróżnia twórców In the United States I have met Justyna Kisielewicz, who spośród olbrzymiej grupy artystów. To „coś” umożliwia mie- successfully works in San Francisco. Her works are in the rzyć się z upływającym czasem i zaistnieć na rynku. hands of private collectors. She also presents them in lo- 77 wywiad / face to face MAPIC FOOD BECOMES

Uważnie obserwuję polskich artystów. Jest wśród nich kil- cal galleries. In Poland, I was impressed by the works of ka wyróżniających się postaci, np. Alicja Kwade, Paulina Iwo Zaniewski, who is a bit off the beaten track of the lo- TM Ołowska czy Oskar Zięta. Ich dorobek artystyczny jest wy- cal market and has been a kind of discovery. He is a really soko oceniany a oni sami są uznanymi twórcami. great, mature painter, with great creative achievements. He W Stanach Zjednoczonych spotkałam Justynę Kisiele- can be easily compared to David Hockney. I believe that the wicz, która z powodzeniem pracuje w San Francisco. Jej quality of his works is at the highest level. prace trafiają w ręce prywatnych kolekcjonerów. Prezen- There are also artists such as Bartosz Frączek or Tomek tuje je również w tamtejszych galeriach. W Polsce jestem Sętowski. Bartosz Frączek is extremely active in showing pod wrażeniem prac Iwo Zaniewskiego, który jest trochę his work on various continents. Tomek Sętowski has devel- na uboczu lokalnego rynku i jest pewnego rodzaju odkry- oped a very specific and recognizable style. He works a lot. ciem. Jest to naprawdę świetny, dojrzały malarz, z ogrom- There are already many collectors of his works. I watch nym dorobkiem twórczym. Z łatwością mogą porównać closely how their artistic fate will go on outside of Poland. go do Davida Hockney’a. Uważam, że jakość jego prac jest The quality level of Polish artists is really high and there are na najwyższym poziomie. many works to choose from. I also see an increasing inter- Są też artyści tacy, jak Bartosz Frączek czy Tomek Sętow- est in art among young people who are starting to create ski. Bartosz Frączek niezwykle aktywnie pokazuje swoje their first collections. Thanks to them, the Polish market prace na różnych kontynentach. Tomek Sętowski wypra- can develop and be more diverse. MIDEM. All rights reserved. of Reed TM is a trademark Happetite The cował bardzo specyficzny i rozpoznawalny styl. Dużo pra- cuje. Jest już wielu kolekcjonerów jego prac. Bacznie ob- The interview was conducted by: Daniel Jabłoński serwuję, jak potoczą się ich artystyczne losy poza Polską. The global event for Poziom polskich artystów jest na naprawdę wysoki i jest z czego wybierać. Widzę też coraz większe zainteresowa- multi-site restaurant nie sztuką wśród młodych ludzi, którzy zaczynają tworzyć swoje pierwsze kolekcje. Dzięki nim polski rynek może się rozwinąć i być bardziej zróżnicowany. operators looking to

Rozmawiał: Daniel Jabłoński grow their business

Join 2,200 restaurant chains, franchise partners, travel operators,

Kasia Morawska współtworzy świat sztuki od ponad private equity investors, property 25 lat, początkowo jako artystka w Londynie, by później stać się wziętą projektantką wnętrz. W 2008 założyła players, and food tech & restaurant niezależną, alternatywną Galerię Unit24, tuż obok Tate Modern. Kasia Morawska również zainicjowała zna- industry suppliers. czące projekty filantropijne w Los Angeles i w Warsza- wie. Posiada obszerne kontakty w świecie sztuki, bizne- su i finansów. W firmie Jacobs & Morawska zajmuje się nadzorowaniem relacji z klientami oraz usługami takimi jak wycena dzieł sztuki, ubezpieczenie, transport, mon- taż, katalogowanie i rejestracja kolekcji oraz styl życia oparty o sztukę. MiCo Kasia Morawska has been involved in the art world for 28-29 over 25 years, first as an artist and designer, after which Milano Congressi she founded an independent, alternative gallery, Unit24,

in London. She has also spearheaded major philanthro- APRIL 2020 Milan, Italie pic projects in Los Angeles and Warsaw. Her art world, bu- siness, and financial contacts are extensive. For Jacobs & Morawska she manages client relations and services, which includes overseeing such important client needs as collection insurance, installation, shipping, handling, re- gistration, cataloguing, appraisals and art world lifestyle.

Autoportret, Iwo Zaniewski Brought to you by the organisers the-happetite.com 78 MAPIC FOOD BECOMES

TM The Happetite TM is a trademark of Reed MIDEM. All rights reserved. of Reed TM is a trademark Happetite The The global event for multi-site restaurant operators looking to grow their business

Join 2,200 restaurant chains, franchise partners, travel operators, private equity investors, property players, and food tech & restaurant industry suppliers.

28-29 MiCo Milano Congressi

APRIL 2020 Milan, Italie

Brought to you by the organisers the-happetite.com dolnośląskie

WYBRANE CENTRA HANDLOWE W POLSCE SELECTED SHOPPING CENTRES IN POLAND

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Aleja Bielany Ingka Centres ul. Czekoladowa 5-22, 55-040 Kobierzyce 102 811 200 4 700 1998 Ingka Centres Polska Polska tel. +48 71 360 77 35, http://www.alejabielany.pl/

Arkady Wrocławskie ul. Powstańców Sląskich 2-4, 53-333 Wrocław 29 961 110 1 000 2007 Develia Develia tel. +48 71 776 11 11, http://arkadywroclawskie.pl

Carrefour Bolesławiec ul. 10-go Marca 1, 59-700 Bolesławiec 3 786 11 294 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. 75 734 08 00

Centrum Handlowe Auchan Bielany ul. Francuska 6, 55-040 Wrocław 44 280 70 2 900 2003 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://auchanbielany.pl

Centrum Handlowe Auchan Legnica ul. Roberta Schumana 11, 59-200 Legnica 12 270 40 886 2002 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 71, http://auchanlegnica.pl

Centrum Handlowe Auchan Wałbrzych ul. H. Wieniawskiego 19, 58-300 Wałbrzych 13 260 40 1 230 2004 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00

Centrum Handlowe Borek Sierra Balmain Real ul. Gen. Hallera 52, 50-984 Wrocław 33 000 67 1 220 1999 Sierra Balmain Estate Services tel. +48 71 783 18 88, http://galeria-borek.pl

Centrum Handlowe Family Point ul. Krakowska 51-69, 50-424 Wrocław 8 000 17 450 2010 NAI Estate Fellows NAI Estate Fellows http://familypoint.wroclaw.pl

Centrum Handlowe Ferio Legnica ul. Chojnuska 41, 59-220 Legnica 13 200 40 350 2007 CBRE CBRE http://feriolegnica.com

Centrum Handlowe Korona Cromwell ul. Krzywoustego 126, 51-421 Wrocław 40 206 66 2 044 1999 Apsys Polska Property Group tel. +48 71 350 13 00, http://centrum-korona.pl

Centrum Handlowe Piekary ul. Piłsudskiego 84, 59-220 Legnica 10 161 24 530 2005 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 76 723 92 00

Centrum Handlowe Wroclavia ul. Sucha 1, 50-086 Wrocław 72 400 179 2080 2017 Unibail Rodamco Unibail Rodamco tel. +48 71 661 29 99, http://wroclavia.p

Centrum Handlowo-Usługowe Ferio Gaj ul. Świeradowska 51/57, 50-559 Wrocław 11 000 41 315 2005 CBRE CBRE tel. +48 71 336 13 30, http://feriogaj.com

Cuprum Arena ul. Sikorskiego 20, 59-300 Lubin 35 000 130 800 2009 Cuprum Arena Cuprum Arena tel. +48 76 74 69 401, http://cuprum-arena.pl

Dom Handlowy Renoma ul. Świdnicka 40, 50-950 Wrocław 40 600 120 630 2009 Globalworth Poland Globalworth Poland tel. +48 71 77 25 827 http://www.renoma-wroclaw.pl

Factoria Park ul. Graniczna 2a, 54-610 Wrocław 20 000 20 1 200 2008 JLL JLL tel. +48 717 801 086, http://factoria-park.pl 80 dolnośląskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Galeria Dominikańska pl. Dominikański 3, 50-159 Wrocław Atrium European Atrium European 29 322 99 915 2001 tel. +48 71 344 95 10 Real Estate Real Estate http://galeria-dominikanska.pl

Galeria Głogów ul. Ks. Józefa Poniatowskiego 12, 67-200 Głogów 11 128 23 600 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 76 883 67 70, www.galeria-glogow.pl/

Galeria Handlowa Sky Tower ul. Powstańców Sląskich 95, 53-332 Wrocław 24 000 100 1 457 2012 Develia Develia tel. +48 71 738 31 01, http://galeria.skytower.pl

Galeria Piastów ul. Najświętszej Marii Panny 9, 59-220 Legnica 24 015 100 400 2006 Rank Progress Rank Progress tel. +48 76 721-29-70, http://galeriapiastow.pl

Galeria Słowiańska Carrefour ul. Jeleniogórska 42, 59-900 Zgorzelec 18 600 38 888 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 75 645 81 67, http://galeriaslowianska.pl

Galeria Sudecka al. Jana Pawła II 51, Jelenia Góra 30 462 79 1 709 2000, 2015 EPP EPP tel. +48 75 671 79 01, http://galeriasudecka.pl

Galeria Świdnicka ul. Westerplatte 29, 58-100 Świdnica 24 000 50 400 2012 Galeria Świdnicka Galeria Świdnicka tel. +48 74 639 90 01, http://galeria-swidnicka.pl

Galeria Twierdza ul. Noworudzka 2, 57-300 Kłodzko 23 039 70 1 200 2009 EPP EPP tel. + 48 746 604 411, http://galeriatwierdza.pl

Galeria Victoria Keen Property Keen Property ul. 1 Maja 64, 58-300 Wałbrzych 43 000 107 1 390 2010 Management Management tel. +48 74 632 30 00, http://galeriavictoria.pl

Magnolia Park ul. Legnicka 58, 54-204 Wrocław 100 000 250 3 500 2007 Multi Poland Multi Poland http://magnoliapark.pl

Nowy Rynek al. Jana Pawła / ul. Podwale, 58-500 Jelenia Góra 26 000 100 700 2015 CH Nowy Rynek CBRE http://nowy-rynek.com

N-Park Wrocław Maślicka ul. Maślicka 216, 54-104 Wrocław 5300 10 150 2019 Grupa Napollo Grupa Napollo http://maslicka.npark.pl

Park Handlowy Eden ul. Jeleniogórska 40, 59-900 Zgorzelec 8 550 26 318 2008 JLL Park Handlowy Eden tel. +48 75 645 63 00, http://eden.zgorzelec.pl

Pasaż Grunwaldzki pl. Grunwaldzki 22, 50-363 Wrocław 48 360 185 1 270 2007 EPP EPP tel. +48 71 33 58 770, http://pasazgrunwaldzki.pl

Stop Shop Legnica ul. Schumana 17, 59-220 Legnica 7 135 7 330 2008 Immofinanz Immofinanz http://stop-shop.com

Tarasy Grabiszyńskie u. Grabiszyńska 240, Wrocław 10 000 50 160 2017 Womak Holding Womak Holding http://tarasygrabiszynskie.pl

Zgorzelec Plaza ul. Armii Krajowej 52a, 59-900 Zgorzelec 12 500 38 318 2010 Zgorzelec Plaza bd tel. +48 75 671 72 72, http://zgorzelec-plaza.pl

81 kujawsko-pomorskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Alfa Centrum ul. Chełmińska 4, 86-300 Grudziądz 20 000 90 750 2012 Alfa Centrum Alfa Centrum tel. +48 56 643 15 27, http://alfagrudziadz.com.pl

Atrium Copernicus Atrium European Atrium European ul. Żółkiewskiego 15, 87-100 Toruń 44 309 140 1470 2005 Real Estate Real Estate tel. +48 56 658 88 45, http://atrium-copernicus.pl

Carrefour Bydgoszcz Skarżyńskiego ul. Stanisława Skarżyńskiego 2 5 000 15 250 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska 85-791 Bydgoszcz tel. +48 52 326 97 00

Carrefour Inowrocław ul. Wojska Polskiego 10, 88-100 Inowrocław 2 403 9 160 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 52 566 99 00

Centrum Handlowe Auchan Bydgoszcz ul. Rajewskiego 3, 85-791 Bydgoszcz 28 000 50 2100 2001 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00 http://auchanbydgoszcz.pl"

Centrum Handlowe Bielawy ul. Olsztyńska 8, 87-100 Toruń 24 000 70 1250 2002 Apsys Polska Newbridge Romsey tel. +48 56 66 22 605, http://bielawy-torun.pl

Centrum Handlowe Kometa ul. Grudziądzka 162, 87-100 Toruń 19 880 22 833 1999 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 56 623 38 89, http://chkometa.pl

Centrum Handlowe Rondo Cromwell ul. Kruszwicka 1, 85-213 Bydgoszcz 34 427 50 756 1999 Apsys Polska Property Group tel. +48 52 348 79 56, http://chrondo.pl

Focus Bydgoszcz Atrium European Atrium European Real ul. Jagiellońska 39-47, 08-097 Bydgoszcz 41 852 145 850 2008 Real Estate Estate +48 52 554 35 00, http://focusbydgoszcz.pl

Galeria Grudziądzka ul. Konarskiego 45, 86-300 Grudziądz 10 820 30 651 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. 56 451 26 57, http://galeria-grudziadzka.pl

Galeria Pomorska ul. Fordońska 141, 85-739 Bydgoszcz 39 932 140 1460 2003 Savills Savills tel. + 48 52 58 556 20, http://galeriapomorska.pl

Galeria Solna ul. Wojska Polskiego 16, 88-100 Inowrocław 23 618 92 931 2013 EPP EPP tel. +48 52 527 01 08 http://galeria-solna.com.pl

Park Handlowy Batory ul. Fabryczna 1 B, 85-741 Bydgoszcz 9 000 7 180 2010 Batory Management Batory Management tel. +48 58 661 75 58 http://batory.com.pl/bydgoszcz

Toruń Plaza ul. Broniewskiego 90, 87-100 Toruń 40 000 120 1133 2011 Plaza Centers Plaza Centers tel. +48 56 470 45 01, http://torun-plaza.pl

Wzorcownia ul. Kilińskiego 3, 87-800 Włocławek 25 455 100 400 2009 EPP EPP tel. +48 54 252 35 00 http://wzorcowniawloclawek.com

Zielone Arkady ECE ECE ul. Wojska Polskiego 1, 85-171 Bydgoszcz 51 000 200 1100 2015 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 52 520 01 00, http://zielonearkady.com.pl

82 lubelskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Carrefour Biała Podlaska ul. Jana III Sobieskiego 9, 21-500 Biała Podlaska 5 000 13 200 2008 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 83 344 63 00

Carrefour Puławy ul. Gościńczyk 2, 24-100 Puławy 4 000 16 200 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 81 880 14 50

Centrum Handlowe Rywal Real Estate Real Estate ul. Brzeska 27, 21-500 Biała Podlaska 20 341 74 242 2008 Inwestorbp Inwestorbp tel. +48 83 343 73 92, http://rywalbp.pl

Centrum handlowe SKENDE Shopping Ingka Centres al. Spółdzielczości Pracy 88, 20-147 Lublin 24 000 70 2 000 2017 Ingka Centres Polska Polska http://skendeshopping.pl, tel. +48 81 460 59 66

Felicity Lublin ECE ECE ul. Wincentego Witosa 32, 20-315 Lublin 77 000 120 3 000 2014 Projectmanagement Projectmanagement tel. +48 81 452 88 00

Galeria Lubelska al. Wincentego Witosa 6, 20-315 Lublin 10 000 30 460 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 81 710 37 17

Galeria Lwowska ul. Lwowska56, 22-400 Zamość 8 800 17 300 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 81 710 37 17, http://galerialwowska.com

Galeria Olimp al. Spółdzielczości Pracy 32-36b, 20-147 Lublin 60 000 260 2 000 2000 PHUT Transhurt PHUT Transhurt tel. +48 81 444 14 14, http://galeriaolimp.com.pl

Galeria Orkana ul. Orkana 6, 20-504 Lublin 7 900 50 220 2006 CPI Property Group CPI Property Group tel. +48 81 463 27 73, http://orkana.pl

Galeria Rynek ul. Traugutta 1, 22-600 Tomaszów Lubelski 10 000 80 200 2015,00 Galeria Rynek Galeria Rynek tel. + 48 84 664 49 95, http://galeriarynek.pl

Galeria Twierdza Zamość ul. Przemysłowa 10, 22-400 Zamość 23 806 90 850 2011 EPP EPP tel. +48 84 530 05 01 http://galeriatwierdzazamosc.pl

Lublin Plaza Klepierre Klepierre ul. Lipowa 13, 20-020 Lublin 25 549 102 700 2007 Management Management tel. +48 81 536 22 03, http://lublinplaza.pl Polska Polska

VIVO! Lublin IMMOFINANZ al. Unii Lubelskiej, 20-108 Lublin Center 38 000 150 1 400 2015 CBRE tel. +48 81 464 43 01 Management http://vivo-shopping.com/pl/lublin Poland

83 lubuskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Carrefour Nowa Sól ul. Staszica 10 67-100 Nowa Sól 2015 5 120 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 68 387 01 30

Centrum Handlowe Dąbrówka ul. Dąbrówki 5, 65-096 Zielona Góra 10 014 18 500 2004 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 68 477 30 00, http://ch-dabrowka.pl

Focus Mall Zielona Góra ul. Wrocławska 17, 65-427 Zielona Góra 29 086 90 650 2008 Apsys Polska Nepi Rockcastle tel. +48 68 410 70 00 http://focusmall-zielonagora.pl

Galeria Askana al. Konstytucji 3 Maja 102 18 000 100 530 2007 CREAM CREAM 66-400 Gorzów Wielkopolski tel. +48 95 737 26 00, http://galeria-askana.pl

NoVa Park ul. Przemysłowa 2, 66-400 Gorzów Wielkopolski 32 500 140 910 2012 NoVa Park NoVa Park tel. +48 95 714 00 01, http://nova-park.pl

łódzkie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Carrefour Kutno ul. Oporowska 6A, 99-300 Kutno 4 863 11 345 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 24 251 05 00

Carrefour Łódź Bandurskiego al. Bandurskiego 49, 94-020 Łódź 2 837 12 268 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 42 689 39 50

Carrefour Łódź Pr zybyszewskiego ul. Przybyszewskiego 176/178, 93-120 Łódź 16 400 14 400 2005 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 42 688 35 00

Carrefour Łódź Szparagowa ul. Szparagowa 7, 91-211 Łódź 8 700 13 550 2005 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 42 613 44 00

Carrefour Pabianice u l . P o p ł a w s k a 4 / 2 0 , 9 5 - 2 0 0 P a b i a n i c e 3 017 6 204 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 42 225 95 50

Carrefour Radomsko ul. Piastowska 28, 97-500 Radomsko 2 286 3 186 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 44 685 09 19

Carrefour Tomaszów Mazowiecki ul. Jana Pawła II 32, 97-200 Tomaszów Mazowiecki 2 827 12 114 2003 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 44 725 91 50

Centrm Handlowe Guliwer ul. Kolumny 6/36, 93-610 Łódź 17 000 30 895 1997 Apsys Polska Newbridge Romsey tel. +48 42 646 06 90, http://chguliwer.pl

84 łódzkie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Centrum Handlowe Echo ul. Sikorskiego 13/17 18 000 20 787 2000 LCP Properties LCP Properties 97-300 Piotrków Trybunalski tel. +48 44 649 34 64, http://lcp.pl

Centrum Handlowe Echo Cushman ul. Zamkowa 31, 95-200 Pabianice 15 000 40 570 2002 Cushman & Wakefield & Wakefield tel. +48 42 227 16 00, http://echopabianice.com.pl

Centrum Handlowe Tulipan ul. Piłsudskiego 94, 92-202 Łódź 26 430 53 1 429 1999 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 42 676 79 22, http://chtulipan.pl

Centrum Handlowo-Rozrywkowe Sukcesja ul. Politechniki 5, 93-590 Łódź 46 300 160 1 000 2015 Fabryka Biznesu Fabryka Biznesu tel. +48 42 634 37 83, http://sukcesja.eu

Dekada Sieradz ul. Wojska Polskiego 11, 98-200 Sieradz 10 000 33 350 2011 Dekada BOIG http://dekadasieradz.pl

Focus Mall Piotrków Trybunalski ul. Słowackiego 123, 97-300 Piotrków Trybunalski 35 000 100 740 2009 Apsys Polska Nepi Rockcastle tel. +48 44 715 90 10 http://focusmall-piotrkowtrybunalski.pl

Galeria Łódzka ECE ECE al. Piłsudskiego 15/23, 90-307 Łódź 45 000 160 1 400 2002 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 42 639 15 19, http://galeria-lodzka.pl

Galeria Olimpia ul. Kolejowa 6, 97-400 Bełchatów 21 260 66 773 2012 EPP EPP tel. +48 44 71 53 004, http://galeriaolimpia.pl

Galeria Różana Master ul. Kościuszki 73, 99-300 Kutno 16 100 38 490 2014 Master Management Management http://galeriarozana.com

Galeria Sieradzka Newgate al. Grunwaldzka 1, 98-200 Sieradz 8 200 50 246 2008 Newgate Investment Investment tel. +48 43 827 90 35, http://galeriasieradzka.pl

M1 Centrum Handlowe Łódź ul. Brzezińska 27/29, 92-103 Łódź 52 400 72 2 382 1999 EPP EPP tel. +48 42 61 63 701 http://zakupywm1.pl/m1-lodz

Manufaktura ul. Drewnowska 58, 91-002 Łódź 125 699 306 3 500 2006 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 42 664 92 60, http://manufaktura.com

Pasaż Łódzki al. Jana Pawła II 30, 93-560 Łódź 37 439 100 1 450 2000 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 42 638 01 29, http://chpasazlodzki.pl

Port Łódź Ingka Centres ul. Pabianicka 245, 93-457 Łódź 68 252 142 5 100 2010 Ingka Centres Polska Polska tel. +48 42 298 12 02, http://portlodz.pl

Street Mall Vis à Vis Łódź ul. Zgierska 211, 91-497 Łódź 5 646 16 100 2014 Street Mall Vis à Vis Street Mall Vis à Vis tel. +48 22 318 88 88 http://visavis-streetmall.pl

85 małopolskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Atrium Olkusz Atrium European Atrium European ul. Rabsztyńska 2, 32-300 Olkusz 7 436 20 340 2002 Real Estate Real Estate http://atriumolkusz.pl

Bonarka City Center ul. Kamieńskiego 11, 30-644 Kraków 93 000 230 3 200 2009 Apsys Polska Nepi Rockcastle tel. +48 12 298 60 00, http://bonarkacitycenter.pl

Carrefour Kraków Witosa u l . W i n c e n t e g o W i t o s a 7 , 3 0 - 6 1 2 K r a k ó w 6 201 11 350 2005 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 12 639 48 00

Centrum Handlowe Czyżyny ul. Medweckiego 2, 31-870 Kraków 31 000 76 865 2002 Apsys Polska Newbridge Romsey tel. +48 12 297 30 12, http://centrum-czyzyny.pl

Centrum Handlowe Echo ul. Błonie 2, 33-100 Tarnów 20 242 20 813 2000 LCP Properties LCP Properties tel. +48 94 347 62 01, http://ch-tarnow.lcp.pl

Centrum Handlowe Galeria Plaza Cushman al. Pokoju 44, 31-564 Kraków 30 734 49 952 2001 Cushman & Wakefield & Wakefield tel. +48 12 684 16 00, http://www.galeriaplaza.pl/

Centrum Handlowe Gołąbkowice ul. Prażmowskiego 11, 33 -302 Nowy Sącz 14 000 50 bd 2011 CH Gołąbkowice CH Gołąbkowice tel. +48 18 414 39 00, http://golabkowice.pl

Centrum Handlowe Krokus al. T. Bora - Komorowskiego 37, 31-876 Kraków 30 000 55 1 100 1997 Mayland Real Estate Mayland Real Estate tel. +48 12 413 33 90, http://chkrokus.pl

Centrum Handlowe MAX ul. Trzebińska 40, 32-500 Chrzanów 9 200 60 310 1999 CREAM CREAM tel. +48 32 623 96 48, http://chmax.pl

Centrum Handlowe Serenada al. Gen. T. Bora-Komorowskiego 41, 31-876 Kraków 42 000 160 3 280 2017 Mayland Real Estate Mayland Real Estate tel. +48 12 201 10 10, http://centrumserenada.pl

Europa II Plaza ul. Nawojowska 1, 33-300 Nowy Sącz bd 130 330 2001 Star Europa Holding Star Europa Holding tel. +48 18 449 51 00, http://europaplaza.com.pl

Factory Kraków ul. Prof. A. Rożańskiego 32, 32-085 Modlniczka 21 300 106 1 200 2011 Neinver Neinver tel. +48 12 297 35 00, http://krakow.factory.pl

Fashion Outlet Kraków PRÔM Peakside PRÔM Peakside ROS al. Pokoju 44, 31-572 Kraków 28 000 bd 1 000 2019 ROS Outlet Outlet Management http://fashionoutletkrakow.com Management

Futura Park Kraków ul. Prof. A. Rożańskiego 33, 32-085 Modlniczka 19 100 26 1 400 2011 Neinver Neinver tel. +48 12 297 35 01, http://futurapark.pl

Galeria Bronowice ul. Stawowa 61, 31-346 Kraków 60 000 154 2 800 2013 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67, http://galeriabronowice.pl

Galeria Handlowa Solvay Park ul. Zakopiańska 105, 30-418 Kraków 14 000 42 310 2007 Solvay Park Solvay Park tel. +48 12 257 39 10, http://solvaypark.pl

Galeria Kazimierz ul. Podgórska 34, 31-536 Kraków 41 206 160 1 500 2005 CBRE Sierra Balmain tel. +48 12 433 01 02, http://galeriakazimierz.pl

86 małopolskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Galeria Krakowska ECE ECE ul. Pawia 5, 31-154 Kraków 60 000 270 1 400 2006 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 12 428 99 00, http://galeriakrakowska.pl

Galeria Niwa Master ul. Powstańców Śląskich 1, 32-600 Oświęcim 14 200 44 442 2009 Master Management Management tel. +48 33 484 19 41, http://galerianiwa.com.pl

Galeria Sandencja ul. Węgierska 170, 33-300 Nowy Sącz 40 000 100 800 2009 CBRE TK Development tel. +48 18 540 86 01, http://galeria-sandecja.pl

Galeria Tarnovia ul. Krakowska 149, 33-100 Tarnów 17 000 90 440 2009 CREAM CREAM tel. +48 14 646 63 01, http://galeria-tarnovia.com

Galeria Trzy Korony ul. Lwowska 80, 33-300 Nowy Sącz 35 000 120 bd 2013 CD Locum CD Locum http://galeriatrzykorony.com.p

Gemini Park Tarnów ul. Nowodąbrowska 127, 33-100 Tarnów 42 500 130 1 100 2010 Gemini Holding Gemini Holding tel. +48 14 639 50 10, http://tarnow.geminipark.pl

M1 Centrum Handlowe Kraków al. Pokoju 67, 31-580 Kraków 50 897 111 1 358 2001 EPP EPP tel. +48 12 29 92 752 http://zakupywm1.pl/m1-krakow

Park Handlowy Zakopianka ul. Zakopiańska 62, 30-418 Kraków 27 419 86 2 200 1998 EPP EPP tel. +48 12 293 31 00, http://zakopianka.pl

87 mazowieckie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Atrium Gama Atrium European Atrium European ul. Mireckiego 14, 26-600 Radom 14 971 22 573 2000 Real Estate Real Estate tel. +48 48 362 11 23, http://atrium-gama.pl

Atrium Mosty Atrium European Atrium European ul. Tysiąclecia 2a, 09-402 Płock 18 300 76 659 2010 Real Estate Real Estate tel. +48 24 369 12 00, http://atrium-mosty.pl

Atrium Promenada ul. Ostrobramska 75c, 04-175 Warszawa Atrium European Atrium European 48 468 180 1 659 1996 tel. +48 22 611 39 52 Real Estate Real Estate http://warszawa.promenada.com

Atrium Reduta Atrium European Atrium European al. Jerozolimskie 148, 02-326 Warszawa 26 545 114 1 650 1999 Real Estate Real Estate tel. +48 22 823 94 00, http://atrium-reduta.pl

Atrium Targówek Atrium European Atrium European ul. Głębocka 15, 03-287 Warszawa 37 986 154 2 173 1998 Real Estate Real Estate tel. +48 22 675 80 00, http://atrium-targowek.pl

Carrefour Mińsk Mazowiecki ul. Warszawska 61, 05-300 Mińsk Mazowiecki 5 964 11 800 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 25 756 26 00

Carrefour Mława ul. Targowa 13 06-501 Mława 3 447 9 155 2008 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 23 654 88 00

Centrum Handlowe Auchan Łomianki ul. Brukowa 25, 05-092 Łomianki 35 540 90 1 820 2012 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00 http://auchanlomianki.pl

Centrum Handlowe Auchan Modlińska ul. Modlińska 8, Warszawa 15 860 20 1 800 1998 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://auchanmodlinska.pl

Centrum Handlowe Auchan Piaseczno ul. Puławska 46, Piaseczno 36 150 50 1 400 1996 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://auchanpiaseczno.pl

Centrum Handlowe Auchan Płock ul. Wyszogrodzka 140, Płock 21 240 30 1 100 2001 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://auchanplock.pl

Centrum Handlowe Blue City al. Jerozolimskie 179, 02-222 Warszawa 64 000 200 2 500 2004 Blue City Blue City tel. +48 22 824 45 55, http://bluecity.pl

Centrum Handlowe Echo Radom ul. Żółkiewskiego 4, 26-600 Radom 19 500 17 694 2000 LCP Properties LCP Properties tel. +48 48 33 32 156

Centrum Handlowe Ferio Wawer ul. Kazimierza Szpotańskiego 4 12 500 40 320 2015 Savills JLL 04-760 Warszawa (Wawer) tel. +48 22 205 81 01, http://ferio-wawer.pl

Centrum Handlowe Mrówka ul. Niechodzka 5, 06-400 Ciechanów 18 000 50 600 2008 RETPRO RETPRO tel. +48 23 675 05 08, http://chmrowka.pl

Centrum Handlowe Stara Papiernia al. Wojska Polskiego 3 4 500 48 200 2002 Stara Papiernia Stara Papiernia 05-520 Konstancin Jeziorna tel. +48 22 702 87 00, http://starapapiernia.pl

88 mazowieckie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Centrum Handlowe Zielony Targówek ul. Głębocka 13, 03-287 Warszawa 24 985 13 740 2007 NAI Estate Fellows Zielony Targówek http://zielonyparkhandlowy.pl

Centrum Janki "97 000 Cromwell ul. Mszczonowska 3, 05-090 Janki k/Warszawy 127 2 800 1999 Apsys Polska after modernisation" Property Group tel. +48 22 22 711 30 00, http://chjanki.pl

Centrum Skorosze ul. Gen. Felicjana Sławoja-Składkowskiego 4 12 200 50 450 2007 CL116 CL116 02-497 Warszawa tel. +48 22 589 54 80, http://centrum-skorosze.pl

Centrum Ursynów ul. Puławska 427, 02-801 Warszawa 46 300 33 1 900 1997 Unibail Rodamco Unibail Rodamco tel. +48 22 648 45 72, http://chursynow.pl

Dekada Grójec ul. Armii Krajowej 50 A, B 05-600 Grójec 5 400 17 180 2013 Dekada BOIG tel. +48 46 834 57 60, http://dekadagrojec.pl

Designer Outlet Warszawa PRÔM Peakside Puławska 42E, 05-500 Piaseczno PRÔM Peakside ROS 17 300 110 1 200 2005 ROS Outlet tel. +48 22 737 31 15 Outlet Management Management http://designeroutletwarszawa.pl

Dom Mody Klif Cushman ul. Okopowa 58/72, 01-042 Warszawa 17 800 119 909 1999 AEW Europe & Wakefield tel. +48 22 531 45 02, http://klif.pl/dom-mody

Domoteka BNP Paribas Real Cushman ul. Malborska 41, 03-286 Warszawa 17 113 68 2006 Estate Poland & Wakefield tel. +48 22 334 45 76, http://domoteka.pl

Factory Annopol ul. Annopol 2, 03-236 Warszawa 19 800 102 895 2013 Neinver Neinver tel. +48 22 441 90 00, http://annopol.factory.pl

Factory Warszawa Ursus pl. Czerwca 1976, nr 6, 02-495 Warszawa 19 700 106 1 000 2002 Neinver Neinver tel. +48 22 478 22 70, http://ursus.factory.pl/

Galeria Bemowo ul. Powstańców Śląskich 126, 01-466 Warszawa 29 800 69 944 1999 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 22 569 72 90, http://galeria-bemowo.pl

Galeria Grodova ul. Sienkiewicza, Grodzisk Mazowiecki 5 300 12 60 2016 Grupa Napollo Grupa Napollo tel. +48 603 300 281, http://galeriagrodova.pl

Galeria Mazovia ul. Wyszogrodzka 127, 09-410 Płock 28 000 120 780 2010 CBRE CBRE tel. +48 24 367 85 00 http://galeriamazovia.com.pl

Galeria Młociny u l . Z g r u p o w a n i a A K „ K a m p i n o s , 0 1 - 9 4 3 W a r s z a w a 84 400 bd 2 000 2019 EPP EPP http://galeriamlociny.pl

Galeria Mokotów ul. Wołoska 12, 02-675 Mokotów 68 300 250 2 243 2000 Unibail Rodamco Unibail Rodamco tel. +48 22 161 30 00, http://galeriamokotow.pl

Galeria Panorama al. W. Witosa 31, 00-710 Warszawa 21 111 90 350 1993 Galeria Panorama Galeria Panorama tel. +48 22 640 14 00, http://galeria-panorama.pl

89 mazowieckie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Galeria Renova ul. Rembielińska 20, 03-352 Warszawa 13 000 50 250 2008 Grupa Napollo Grupa Napollo tel. +48 22 743 00 23, http://galeriarenova.pl

Galeria Rondo Wiatraczna ul. Grochowska 207, 04-077 Warszawa 11 000 60 160 2018 CREAM CREAM http://galeriarondowiatraczna.pl

Galeria Siedlce ul. Piłsudskiego 74, 08-110 Siedlce 34 000 148 867 2014 Galeria Siedlce Galeria Siedlce tel. +48 25 786 35 70, http://galeriasiedlce.pl

Galeria Słoneczna ul. Bolesława Chrobrego 1, 26-600 Radom 43 000 130 1 200 2011 Galeria Słoneczna Galeria Słoneczna tel. 48 612 20 00, http://galeriasloneczna.pl

Galeria Tomaszów ul. Warszawska 1, 97-200 Tomaszów Mazowiecki 18 400 60 500 2016 CBRE CBRE http://chgaleriatomaszow.pl

Galeria Wileńska ul. Targowa 72, 03-734 Warszawa 39 900 96 1 100 2002 Unibail Rodamco Unibail Rodamco tel. +48 22 331 64 40, http://galeria-wilenska.pl

Galeria Wisła ul. Wyszogrodzka 144, 09-410 Płock 22 600 120 540 2008 JLL JLL tel. +48 24 363 33 00, http://galeria-wisla.pl

Galeria Wołomin ul. Geodetów 2, 05-200 Wołomin 25 000 80 830 2016 CBRE CBRE tel. +48 602 337 880, http://galeriawolomin.pl/

Galeria Żyrardów ul. 1 Maja 43, 96-300 Żyrardów 3 081 16 80 2004 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 46 854 23 53

Homepark Janki BNP Paribas Real pl. Szwedzki 3, 05-090 Janki 26 339 42 2 007 1995 Cushman & Wakefield Estate Poland http://homeparkjanki.pl

Homepark Targówek BNP Paribas Real ul. Malborska 41, 03-286 Warszawa 67 868 118 3 981 2005-2010 Cushman & Wakefield Estate Poland http://homeparktargowek.pl

King Cross Praga Atrium European Atrium European ul. Jubilerska 1/3, 04-190 Warszawa 27 000 70 1 038 1996 Real Estate Real Estate tel. +48 22 611 49 31, http://kingcrosspraga.pl

M1 Centrum Handlowe Radom ul. Grzecznarowskiego 28, 26-604 Radom 37 000 54 1 848 1998 EPP EPP tel. +48 48 36 18 776 http://zakupywm1.pl/m1-radom

MMG Centers Ciechanów Master ul. Władysławowo 65, 06-406 Opinogóra Górna 15 600 33 550 2012 Master Management Management http://mmg-ciechanow.pl

Plac Unii City Shopping ul. Puławska 2, 02-566 Warszawa 15 500 70 500 2013 CBRE Colliers International tel. +48 22 204 04 99, http://placunii.pl

Sadyba Best Mall Klepierre Klepierre ul. Powsińska 31, 02-903 Warszawa 22 508 101 1 000 2000 Management Management Polska tel. +48 22 310 30 00, http://sadyba.pl Polska

Sonata Park ul. Warszawska 119, 96-500 Sochaczew 9 591 20 415 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 46 864 17 00, http://sonata-park.pl

90 mazowieckie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Wars Sawa Junior Atrium European Atrium European Real ul. Marszałkowska 104/122, 00-017 Warszawa 24 340 20 0 1969 Real Estate Estate tel. +48 22 551 45 55, http://warssawajunior.pl

Westfield Arkadia al. Jana Pawła II 82, 00-175 Warszawa 117 800 237 3 900 2004 Unibail Rodamco Unibail Rodamco tel. +48 22 323 67 67, http://arkadia.com.pl

Wola Park Ingka Centres ul. Górczewska 124, 01-460 Warszawa 77 500 210 3 000 2002 Ingka Centres Polska Polska tel. +48 22 533 40 00, http://wolapark.pl

Złote Tarasy ul. Złota 59, 00-120 Warszawa 66 400 194 1 130 2007 Unibail Rodamco Unibail Rodamco tel. +48 22 222 22 00, http://zlotetarasy.pl

opolskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Carrefour Kędzierzyn-Koźle ul. Kozielska 20, 47-220 Kędzierzyn-Koźle 4939 12 400 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 77 405 02 00

Centrum Handlowe Karolinka Sierra Balmain Pro- ul. Wrocławska 152/154, 45-837 Opole 70 500 117 2 600 2008 Nepi Rockcastle perty Management tel. +48 77 462 48 00, http://ch-karolinka.pl

Centrum Handlowe Turawa Park BNP Paribas Real BNP Paribas ul. Dębowa 1, 46-022 Zawada 36 000 60 1 600 2011 Estate Poland Real Estate Poland tel. +48 77 410 90 99, http://turawa-park.com

Galeria Miodowa ul. Byczyńska 101, 46-203 Kluczbork 12 500 26 340 2012 P.A. Nova P.A. Nova tel. +48 77 444 75 02, http://galeriamiodowa.pl

Odrzańskie Ogrody al. Armii Krajowej 38, 47-220 Kędzierzyn-Koźle 31 500 80 700 2012 P.A. Nova P.A. Nova tel. +48 77 545 83 27 http://odrzanskie-ogrody.pl

Solaris Center Sierra Balmain pl. Kopernika 16, 45-040 Opole 28 000 140 690 2009 Property Nepi Rockcastle tel. +48 77 448 57 00, http://solariscenter.pl Management

91 podkarpackie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Centrum Handlowe Auchan Krasne Krasne 20 B, 36-007 Krasne k. Rzeszowa 24 600 35 1470 2006 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67, http://auchankrasne.pl

Centrum Handlowe Plaza Rzeszów Keen Property ul. Rejtana 65, 35-959 Rzeszów 17 020 70 1400 2005 CH Plaza Rzeszów Management tel. +48 17 865 41 54, http://plazarzeszow.pl

Galeria Aviator ul. Powstańców Warszawy, 39-300 Mielec 25 400 60 1100 2016 CBRE CBRE tel. +48 76 746 77 66 http:/http://galerianavigator.pl

Galeria Nowy Świat ul. Krakowska 20, 35-111 Rzeszów 24 000 100 600 2009 Womak Holding Womak Holding tel. +48 17 717 90 02, http://galeria-nowyswiat.pl

Galeria Raj ul. Rzeszowska 114, 39-200 Dębica 18 500 60 650 1999 IVS Grupa IVS Grupa tel. +48 14 681 81 81, http://raj-debica.pl

Galeria Rzeszów al. Piłsudskiego 44, 35-001 Rzeszów 53 000 250 1200 2012 Star Europa Holding Star Europa Holding tel. +48 661 220 496, http://galeria-rzeszow.pl

Galeria Sanowa ul. Wojciecha Brudzewskiego 1, 37-700 Przemyśl 22 000 65 807 2010 P.A. Nova P.A. Nova tel. +48 16 733 12 10, http://galeriasanowa.pl

Korczowa Dolina Młyny 90, 37-550 Młyny 45 000 70 2200 2011 Korczowa Dolina Korczowa Dolina tel. +48 16 733 21 40, http://korczowadolina.pl

Millenium Hall al. Kopisto 1, 35-315 Rzeszów 56 612 250 1000 2011 Marma Polskie Folie Millenium Hall tel. +48 17 77 00 700, http://milleniumhall.pl

Outlet Galeria Rzeszów ul. Lisa-Kuli 19, 35-025 Rzeszów 20 000 120 400 2001 Star Europa Holding Star Europa Holding tel. +48 17 858 05 65, http://http://outletgraffica.pl

Vivo! Krosno ul. Bieszczadzka 29, Krosno 22 000 70 800 2017 Immofinanz Group Immofinanz Group http://vivo-shopping.com

Vivo! Stalowa Wola ul. Podskarpowa, Stalowa Wola 22 400 81 1000 2015 Immofinanz Group Immofinanz Group http://vivo-shopping.com

92 podlaskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Alfa Centrum ul. Świętojańska 15, 15-277 Białystok 36 600 157 744 2008 Apsys Polska Nepi Rockcastle tel. +48 85 876 23 50, http://alfacentrum.com.pl

Atrium Biała Atrium European Atrium European ul. Czesława Miłosza 2, 15-265 Białystok 33 875 97 966 2007 Real Estate Real Estate tel. +48 85 874 42 40, http://atrium-biala.pl

Centrum Handlowe Auchan Hetmańska ul. Hetmańska 16, Białystok 25 100 50 1250 2008 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00 http://auchanhetmanska.pl

Centrum Handlowe Auchan Produkcyjna ul. Produkcyjna 84, 15-680 Białystok 28 350 55 1435 2000 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00 http://auchanprodukcyjna.pl

Centrum Handlowo - Rozrywkowe Suwałki Plaza ul. Dwernickiego 15, 16-400 Suwałki 19 437 46 455 2010 Suwałki Plaza Suwałki Plaza tel. +48 87 618 20 40, http://suwalkiplaza.com.pl

Galeria Jurowiecka ul. Jurowiecka 1, 15-101 Białystok 23 500 120 660 2015 Galeria Jurowiecka Galeria Jurowiecka tel. +48 22 323 79 91 http://galeriajurowiecka.com.pl

Galeria Veneda ul. Zawadzka 38, 18-400 Łomża 15 026 55 580 2013 EPP EPP tel. +48 86 210 70 02, http://galeriaveneda.com.pl

Galeria Zielone Wzgórze ul. Wrocławska 20, 15-660 Białystok 16 275 52 1032 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 85 663 76 17 http://galeriazielonewzgorze.pl

Outlet Białystok Newgate ul. Wysockiego 67, Białystok 18 000 53 700 2014 Newgate Investment Investment http://outlet-bialystok.com

93 pomorskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Alfa Centrum ECE ECE ul. Kołobrzeska 41c, 80-391 Gdańsk 20 000 75 500 2002 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 58 769 40 00, http://alfacentrum.pl

Atrium Gdynia Atrium European Atrium European 4 984 2 150 2012 ul. Kcyńska 27C, Gdynia Real Estate Real Estate

Carrefour Chojnice al. Bayeux 1, 89-600 Chojnice 3600 10 240 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 52 395 08 00

Carrefour Kwidzyn ul. 3 maja 26 82-500 Kwidzyn 3600 14 84 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 55 262 38 00

Carrefour Starograd Gdański a l . N i e p o d l e g ł o s c i 2 a , 8 3 - 2 0 0 S t a r o g a r d G d a ń s k i 5000 25 450 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 58 560 11 14

Carrefour Tczew ul. Braci Grimm 4, 83-110 Tczew 3900 13 212 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 58 530 53 54

Centrum Handlowe Auchan Gdańsk ul. Szczęśliwa 3, Gdańsk 32 250 70 2300 1998 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://auchangdansk.pl

Centrum Handlowe Auchan Port Rumia ul. Grunwaldzka 108, 84-230 Rumia 39 460 82 2100 2007 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://portrumia.pl

Centrum Handlowe Batory ul. 10 Lutego 11, 81-366 Gdynia 10 100 70 600 1998 Grupa Batory Grupa Batory tel. +48 58 661 75 58, http://batory.com.pl

Centrum Handlowe Brama Pomorza ul. Podmiejska 2, 89-620 Lipienice 34 000 50 1300 2013 Rank Progress Rank Progress tel. +48 52 586 25 05, http://bramapomorza.pl

Centrum Handlowe Jantar Cushman Cushman ul. Szczecińska 58, 76-200 Słupsk 45 000 124 1100 2008 & Wakefield & Wakefield http://http://ch-jantar.pl"

Centrum Handlowe Liwa Real Estate Real Estate ul. Konopnickiej 29, 82-172 Kwidzyn 7 377 27 94 2015 Inwestorbp Inwestorbp tel. +48 83 342 55 52, http://centrumliwa.pl

Centrum Handlowe Osowa ul. Spacerowa 48, 80-299 Gdańsk 40 000 48 1350 1998 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 58 552 53 55, http://chosowa.pl

Centrum Handlowe Riviera ul. Kazimierza Górskiego 2, 81-304 Gdynia 70 000 250 2500 2013 Mayland Real Estate Mayland Real Estate tel. +48 58 779 07 10, http://centrumriviera.pl

Dekada Malbork al. Rodła, 82-200 Malbork 5 400 14 100 2015 Dekada BOIG tel. +48 22 851 34 65, http://dekadamalbork.pl

Designer Outlet Gdańsk PRÔM Peakside PRÔM Peakside ROS ul. Przywidzka 8, 80-174 Gdańsk 19 600 100 1000 2005 ROS Outlet Outlet Management tel. +48 58 320 99 44, designeroutletgdansk.pl Management

94 pomorskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Forum Gdańsk Targ Sienny 7, 80-806 Gdańsk 62 000 220 1100 2018 Multi Poland Multi Poland tel. +48 58 732 61 20, http://forumgdansk.pl

Galeria Bałtycka ECE ECE al. Grunwaldzka 141, 80-264 Gdańsk 48 700 193 1050 2007 Projektmanage- Projektmanagement tel. +48 58 521 85 55, http://galeriabaltycka.pl ment

Galeria Handlowa Madison ul. Rajska 10, 80-850 Gdańsk 18 000 100 570 2003 CREAM CREAM tel. +48 58 766 75 75, http://madison.gda.pl

Galeria Kociewska Real Estate Real Estate ul. Pomorska 1, 83-110 Tczew 13 996 65 286 2012 Inwestorbp Inwestorbp tel. +48 58 561 39 51, http://kociewskagaleria.pl

Galeria Morena ul. Schuberta 102A, 80-172 Gdańsk 33 000 83 1100 2002 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 58 766 94 00, http://galeriamorena.pl

Galeria Przymorze ul. Obrońców Wybrzeża 1 34 768 80 1200 2009 Apsys Polska Apsys Polska 80-398 Gdańsk Przymorze tel. +48 58 785 98 50, http://galeriaprzymorze.eu

Galeria Rumia ul. Sobieskiego 14A, 84-230 Rumia 16 800 48 460 2009 Savillis Savillis tel. +48 58 771 07 97, http://galeriarumia.eu

Galeria Słupsk Upside Property Upside Property ul. Tuwima 32-33, 76-200 Słupsk 13 100 60 227 2008 Management Management tel. +48 59 842 51 51, http://galeriaslupsk.eu

Galeria Tęcza ul. 3 Maja 1, 62-800 Kalisz 16 100 60 250 2011 CREAM CREAM tel. +48 62 598 01 01, http://galeriatecza.pl

Galeria Zaspa al. Rzeczpospolitej 33, 80-463 Gdańsk 8 827 33 185 2016 Galeria Zaspa Galeria Zaspa tel. +48 58 511 11 00, http://galeriazaspa.pl

Gdańskie Centrum Handlowe Manhattan al. Grunwaldzka 82, 80-244 Gdańsk-Wrzeszcz 23 000 70 360 2004 Sirius Investments Sirius Investments tel. +48 58 76 77 016, http://gchmanhattan.pl

Klif Gdynia Cushman al. Zwycięstwa 256, 81-525 Gdynia 32 497 146 1200 1996 AEW Europe & Wakefield tel. +48 58 664 90 49, http://gdynia.klif.pl

Park Handlowy Matarnia ul. Złota Karczma 26, 80-298 Gdańsk Ingka Centres 53 154 68 2300 2005 Ingka Centres Polska tel. +48 58 76 99 444 Polska http://matarnia.parkhandlowy.pl

95 śląskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

3 Stawy ul. Pułaskiego 60, 40-028 Katowice 40 000 90 2 000 1999 Multi Poland Multi Poland tel. +48 32 209 14 60, http://3stawy.pl

Agora Bytom pl. Tadeusza Kościuszki 1, 41-902 Bytom 30 000 130 820 2010 Agora Bytom Agora Bytom tel. +48 32 39 62 600, http://agorabytom.pl

Atrium Plejada Atrium European Atrium European al. Jana N. Jeziorańskiego 25, 41-923 Bytom 28 000 49 1 127 2000 Real Estate Real Estate tel. +48 32 388 02 63, http://atrium-plejada.pl

Atrium Siemianowice ul. Jagiełły 4, 41-106 Siemianowice Śląskie Atrium European Atrium European 6 242 13 214 2000 tel. +48 32 388 02 63 Real Estate Real Estate http://atriumsiemianowice.pl

Atrium Świętochłowice ul. Chorzowska 19, 41-605 Świętochłowice Atrium European Atrium European 7 560 11 230 2000 tel. +48 32 388 02 63 Real Estate Real Estate http://atriumswietochlowice.pl

Carrefour Jaworzno ul. Wojska Polskiego 2D, 43-603 Jaworzno 3 330 8 200 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 32 615 16 20

Carrefour Tarnowskie Góry ul. Kościuszki 5, 42-600 Tarnowskie Góry 4 800 10 256 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 32 381 86 30

Centrum Handlowe Auchan Bielsko-Biała ul. Bohaterów Monte Cassino 421 43-300 Bielsko-Biała 25 200 44 1 800 2001 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67 http://auchanbielskobiala.pl

Centrum Handlowe Auchan Gliwice ul. Rybnicka 207, 44-122 Gliwice 23 650 42 2 140 2010 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67, http://auchangliwice.pl

Centrum Handlowe Auchan Katowice ul. Trasa Nikodema i Józefa Renców 30, 25 360 30 1 100 2000 Ceetrus Ceetrus 40-878 Katowice tel. +48 22 209 86 68 /67, http://auchankatowice.pl

Centrum Handlowe Auchan Mikołów ul. Gliwicka 3, 43-190 Mikołów 27 250 55 2 200 2000 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67 http://auchanmikolow.pl

Centrum Handlowe Auchan Poczesna ul. Krakowska 10, 42-262 Częstochowa 33 530 60 1 630 2001 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00 http://auchanczestochowa.pl

Centrum Handlowe Auchan Sosnowiec ul. Zuzanny 20, 41-200 Sosnowiec 25 768 50 2 440 1999 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67 http://auchansosnowiec.pl

Centrum Handlowe Auchan Żory ul. Francuska 11, 44-240 Żory 19 030 25 1 317 2001 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 68 /67, http://auchanzory.pl

Centrum Handlowe Dąbrówka al. Roździeńskiego 200, 40-315 Katowice 22 823 29 800 1999 Sierra Balmain Sierra Balmain tel. +48 32 781 02 02, http://ch-dabrowka.pl

Centrum Handlowe Europa Centralna ul. Pszczyńska 315, 44-100 Gliwice 74 327 91 2 300 2013 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 32 778 50 00, http://europacentralna.eu

Centrum Handlowe Forum ul. Lipowa 1, 44-100 Gliwice 43 000 140 1 000 2007 JLL JLL tel. +48 32 335 73 00, http://forumgliwice.pl

Centrum Handlowe Platan pl. Teatralny 12, 41-800 Zabrze 40 000 120 1 100 2003 Apsys Polska Nepi Rockcastle tel. +48 32 27 86 762, http://chplatan.pl

Centrum Handlowe Pogoria ul. Jana III Sobieskiego 6 37 751 90 830 2008 Sierra Balmain Nepi Rockcastle 41-300 Dąbrowa Górnicza tel. +48 32 639 98 00, http://ch-pogoria.pl

Centrum Handlowe Pogoria ul. Jana III Sobieskiego 6 36 700 90 1 100 2008 Sierra Balmain Nepi Rockcastle 41-300 Dąbrowa Górnicza tel. +48 32 639 98 00, http://ch-pogoria.pl

Centrum Handlowe Sarni Stok ul. Sarni Stok 2, 43-300 Bielsko-Biała 32 000 75 1 240 2001 Multi Poland Multi Poland tel. +48 33 828 30 41, http://sarnistok.pl

Centrum Handlowe Stara Kablownia ul. Legionów 83, 43-502 Czechowice-Dziedzice 14 600 40 350 2013 AMG Development AMG Development http://starakablownia.pl

Centrum Handlowe Supersam ul. Piotra Skargi 6, 40-114 Katowice 23 000 70 400 2015 Globalworth Poland Globalworth Poland tel. +48 32 712 18 38, http://supersam-katowice.pl 96 śląskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Designer Outlet Sosnowiec PRÔM Peakside ROS Orląt Lwowskich 138, 41-208 Sosnowiec PRÔM Peakside ROS 16 800 100 1 200 2004 Outlet tel. +48 32 296 50 22 Outlet Management Management http://designeroutletsosnowiec.pl

Focus Park Rybnik ul. Bolesława Chrobrego 1, 44-200 Rybnik 17 600 66 320 2007 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 32 755 55 00, http://focuspark.pl

Galeria AKS Chorzów ul. Parkowa 20, 41-500 Chorzów 15 300 37 850 2005 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. 32 772 65 00, http://galeriaaks.pl

Galeria Galena ul. Grunwaldzka 59, 43-600 Jaworzno 31 000 105 835 2015 P.A. Nova P.A. Nova tel. +48 32 758 94 01, http://galeriagalena.pl

Galeria Jastrzębie Upside Property Upside Property ul. Warszawska 2, 44-335 Jastrzębie Zdrój 9 000 40 150 2010 Management Management tel. +48 32 470 48 22, http://galeriajastrzebie.eu

Galeria Jurajska al. Wojska Polskiego 207, Częstochowa 49 000 200 2 000 2009 GTC GTC tel. +48 34 399 10 30, http://galeriajurajska.pl

Galeria Katowicka ul. 3 Maja 30, 40-097 Katowice 47 609 250 1 200 2013 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 32 41 41 290, http://galeriakatowicka.eu

Galeria Sfera ul. Mostowa 5, 43-300 Bielsko-Biała 43 500 250 2 200 2001 Galeria Sfera CBRE tel. +48 33 498 70 35, http://sfera.com.pl

Galeria Śląska ul. Gliwicka 45, 44-200 Rybnik 10 000 21 335 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 32 432 66 04, http://galeriaslaska.com

Galeria Zabrze ul. Wolności 273, 41-800 Zabrze 7 500 20 200 2013 Galeria Zabrze Galeria Zabrze tel. +48 32 478 16 00, http://galeriazabrze.pl

Galeria Zdrój ul. Podhalańska 26, 44-335 Jastrzębie Zdrój 12 800 47 513 2009 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 32 478 16 07, http://galeria-zdroj.pl

Gemini Park Bielsko-Biała ul. Leszczyńska 20, 43-300 Bielsko-Biała 40 000 120 1 100 2009 Gemini Holding Gemini Holding tel. +48 33 484 07 00 http://bielskobiala.geminipark.pl

Homepark Rawa BNP Paribas aleja Roździeńskiego 97, 40-001 Katowice 7 288 17 1 755 2005 Cushman & Wakefield Real Estate Poland http://homeparkrawa.pl

M1 Centrum Handlowe Bytom ul. Strzelców Bytomskich 96, 41-931 Bytom 28 171 38 1 645 1998 EPP EPP tel. +48 32 283 65 51 http://zakupywm1.pl/m1-bytom

M1 Centrum Handlowe Czeladź ul. Będzińska 80, 41-250 Czeladź 52 259 103 1 680 1997 EPP EPP tel. +48 32 296 25 51 http://zakupywm1.pl/m1-czeladz

M1 Centrum Handlowe Częstochowa ul. Kisielewskiego 8/16, 42-200 Częstochowa 29 900 32 1 568 1999 EPP EPP tel. +48 34 367 05 53 http://zakupywm1.pl/m1-czestochowa

M1 Centrum Handlowe Zabrze ul. Plutonowego R. Szkubacza 1, 41-800 Zabrze 52 757 105 3 655 1999 EPP EPP tel. +48 32 373 75 51 http://zakupywm1.pl/m1-zabrze

Park Handlowy Arena al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego 1, 44-102 Gliwice 36 000 75 1 293 2006 Sierra Balmain Sierra Balmain tel. +48 32 775 10 01, http://arena-gliwice.pl

Plejada Sosnowiec Cushman ul. Staszica 8 B, 41-200 Sosnowiec 34 300 80 1 300 2001 Cushman & Wakefield & Wakefield tel. +48 32 363 03 00, http://plejada.com.pl

Ruda Śląska Plaza Klepierre Klepierre ul. 1 Maja 310, 41-710 Ruda Śląska 14 567 46 520 2001 Management Management tel. +48 32 344 00 11, http://rudaslaskaplaza.pl Polska Polska

Rybnik Plaza Klepierre Klepierre ul. Raciborska 16, 44-200 Rybnik 18 097 65 400 2007 Management Management tel. +48 32 755 73 70, http://rybnikplaza.pl Polska Polska

Silesia City Center ECE ECE ul. Chorzowska 107, 40-101 Katowice 85 000 260 3 500 2005 Projectmanagement Projectmanagement tel. +48 32 605 00 00, http://silesiacitycenter.com.pl

Silesia Outlet ul. Rybnicka 205, 44-122 Gliwice 12 000 60 3 000 2019 Neinver Polska BOIG http://silesiaoutlet.com

Sosnowiec Plaza Klepierre Klepierre ul. Sienkiewicza 2, 41-200 Sosnowiec 13 111 54 385 2007 Management Management tel. +48 32 785 97 30, http://plazasosnowiec.pl Polska Polska 97 świętokrzyskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA WARS SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Carrefour Starachowice ul. Ignacego Prądzyńskiego 1, 27-200 Starachowice 2650 6 115 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska SAWA tel. +48 41 273 34 62

Centrum Galardia ul. Kardynała Wyszyńskiego 14 17 913 40 475 2014 Sierra Balmain Sierra Balmain 27-200 Starachowice, tel. +48 41 262 96 59 JUNIOR http://centrumgalardia.com.pl Centrum Handlowe Hermes Real Estate Real Estate ul. Krasińskiego 18, 26-110 Skarżysko-Kamienna 8 622 39 169 2010 Inwestorbp Inwestorbp tel. +48 41 25 27 217, http://hermessk.pl Wars Sawa Junior jest jednym z najbardziej znanych i najlepiej zlokalizowanych Galeria Echo kompleksów handlowo-usługowych w Warszawie o rocznej odwiedzalności ul. Świętokrzyska 20, 25-406 Kielce 71 642 229 2000 2002 EPP EPP tel. +48 41 332 12 90, htttp://galeriaecho.pl obiektu i bezpośredniego otoczenia na poziomie ponad 60 milionów osób. Galeria Kamienna Real Estate Real Estate ul. Kościelna 7, 27-200 Starachowice 7 960 37 154 2012 Na 26 tys. m² wysokiej jakości nowoczesnej powierzchni najmu znajdują się Inwestorbp Inwestorbp tel. +48 41 252 71 67, http://kamiennagaleria.pl salony rozpoznawalnych krajowych i międzynarodowych marek, Galeria Korona Kielce Galeria Korona Galeria Korona ul. Warszawska 26, 25-312 Kielce 34 000 150 1046 2012 takich jak H&M, C&A, CCC, TK Maxx i Zara. Ponadto w kompleksie mieści się Kielce Kielce tel. +48 41 201 30 01, http://galeria-korona.pl kolejne 11 tys. m² powierzchni – głównie biurowej. Galeria Sandomierz White Star Real ul. Błonie 2, 27-600 Sandomierz 4 383 27 142 2009 White Star Real Estate Estate Wars Sawa Junior stanowi jeden z pięciu obiektów handlowo-usługowych tel. +48 15 832 08 58, http://galeria-sandomierz.pl w stale powiększającym się portfolio aktywów Grupy Atrium Pasaż Świętokrzyski ul. Massaskiego 3, 25-636 Kielce 13 200 44 650 2006 NAI Estate Fellows NAI Estate Fellows na warszawskim rynku. tel. +48 42 368 90 96, http://pasaz-swietokrzyski.pl

warmińsko-mazurskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Aura Centrum Olsztyna Aura Centrum Aura Centrum ul. Piłsudskiego 16, 10-576 Olsztyn 28 000 108 626 2005 Olsztyna Olsztyna tel. +48 89 678 50 80, http://auracentrum.pl

Brama Mazur Master Master pl. Miejski 1, 19-300 Ełk 17250 60 500 2014 Management Management tel. +48 87 739 51 85, http://bramamazur.elk.pl

Centrum Handlowe Ogrody ul. Płk. Dąbka 152, 82-300 Elbląg 40 785 110 1250 2002 CPI Property Group CPI Property Group tel. +48 55 237 00 79, http://centrumogrody.pl

C e n t r u m H a n d l o w e O l s z t y n ul. Ignacego Krasickiego 1B, 10-685 Olsztyn 9 231 30 600 2006 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 89 537 35 00

Centrum Handlowe Zielone Tarasy LCP Corentin LCP Corentin ul. Teatralna 5, 82-300 Elbląg 6 006 22 333 2005 Investments Investments tel. +48 55 232 48 43, http://zielonetarasy.elblag.pl

Galeria Awangarda ul. gen. Józefa Bema 40C, 11-200 Bartoszyce 6 126 15 170 2016 JLL JLL http://galeriabartoszyce.pl

Galeria Jeziorak Cushman Cushman ul. Królowej Jadwigi 6, 14-200 Iława 6500 40 140 2009 & Wakefield & Wakefield http://galeriajeziorak.com.pl

Galeria Warmińska ul. Tuwima 26, 10-748 Olsztyn 41 497 170 1200 2014 CBRE Nepi Rockcastle tel. +48 89 670 03 51 http://galeria-warminska.pl

Stop Shop Kętrzyn ul. Budowlana 11, 11-400 Kętrzyn 5 363 6 240 2014 Immofinanz Group Immofinanz Group http://stop-shop.com 98 WARS SAWA JUNIOR

Wars Sawa Junior jest jednym z najbardziej znanych i najlepiej zlokalizowanych kompleksów handlowo-usługowych w Warszawie o rocznej odwiedzalności obiektu i bezpośredniego otoczenia na poziomie ponad 60 milionów osób. Na 26 tys. m² wysokiej jakości nowoczesnej powierzchni najmu znajdują się salony rozpoznawalnych krajowych i międzynarodowych marek, takich jak H&M, C&A, CCC, TK Maxx i Zara. Ponadto w kompleksie mieści się kolejne 11 tys. m² powierzchni – głównie biurowej. Wars Sawa Junior stanowi jeden z pięciu obiektów handlowo-usługowych w stale powiększającym się portfolio aktywów Grupy Atrium na warszawskim rynku. wielkopolskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Atrium Kasztanowa Atrium European Atrium European ul. Powstańców Wielk. 99, 64-920 Piła 12 200 64 355 2008 Real Estate Real Estate tel. +48 67 387 60 00, http://atrium-kasztanowa.pl

Avenida Poznań ECE ECE ul. Stanisława Matyi 2, 61-586 Poznań 58 000 230 1500 2013 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 61 627 01 90, http://avenidapoznan.com

Carrefour Gniezno u l . S o b i e s k i e g o 1 7 , 6 2 - 2 0 0 G n i e z n o 4000 20 400 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 61 424 55 17

Centrum Handlowe Auchan Komorniki ul. Głogowska 432, 60-004 Poznań 27 800 50 1900 2001 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00 FORUM GLIWICE http://auchankomorniki.pl/

Centrum Handlowe Auchan Swadzim ul. Św. Antoniego 2, 62-080 Swadzim 28 700 50 3100 2000 Ceetrus Ceetrus STAWIA NA ROZRYWKĘ tel. +48 22 209 86 00 http://auchanswadzim.com.pl

Centrum Handlowe Ferio ul. Ogrodowa 31a, 62-571 Stare Miasto/k Konina 36 000 60 1100 2008 Multi Poland Multi Poland I GASTRONOMIĘ tel. + 48 63 241 62 94, http://feriokonin.pl

ETC Swarzędz ul. Poznańska 6, 62-020 Swarzędz 20 000 80 750 1994 ETC Swarzędz Capital Park tel. +48 61 665 10 00, http://etcswarzedz.pl Tegoroczna strategia gliwickiego Centrum Handlowego FORUM sku- Factory Poznań tecznie niweluje wpływ niehandlowych niedziel na osiągane wyniki. Neinver Asset ul. Dębiecka 1, 62-030 Luboń 14 800 90 1200 2007 Neinver Polska Management Polska tel. +48 61 652 30 30, http://poznan.factory.pl Kluczem do sukcesu jest intensywny rozwój sektora rozrywki i gastro- nomii. Pozytywne efekty tej strategii doskonale widać już w pierwszym Franowo Centrum ul. Szwedzka 6-10a, 61-285 Poznań 7 500 33 520 2017 Ingka Centres Polska Ingka Centres Polska półroczu 2019 r. Od stycznia do maja odwiedzalność w FORUM była tel. +48 61 879 99 13, https://franowocentrum.pl wyższa o 4%, a obroty najemców o 6%, licząc rok do roku. Galera MM ul. Św. Marcina 24, 61-805 Poznań 16 147 39 280 2013 Galera MM Galeria MM tel. +48 61 855 22 94, http://galeriamm.poznan.pl – Budujemy strategię stabilnego rozwoju obiektu w czasie, kiedy na zna- Galeria Amber czeniu zyskują przestrzenie rozrywkowe i gastronomiczne w centrach han- u l . G ó r n o ś l ą s k a 8 2 , 6 2 - 8 0 0 K a l i s z 33 599 117 1002 2014 EPP EPP tel. +48 62 500 08 01 dlowych – wyjaśnia Weronika Kuna, z działu wynajmu powierzchni han- http://galeria-amber.com.pl dlowych JLL. Galeria Gniezno ul. Pałucka 2, 62-200 Gniezno 18 096 45 644 2005 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 61 428 62 49, http://chgaleriagniezno.pl Śródmiejska lokalizacja gliwickiego obiektu to jeden z wielu argumentów za tym, że warto postawić na gastronomię i rozrywkę. – CH FORUM posia- Galeria Kalisz ul. Poznańska 121-131, 62-800 Kalisz 18 700 27 1230 2005 Carrefour Polska Carrefour Polska da jedyny w mieście multipleks, a także nowoczesny klub fitness, salon wir- tel. +48 62 501 41 03, http://galeria-kalisz.pl tualnej rzeczywistości, a nawet unikalną w skali kraju bibliotekę. To wszyst- Galeria Leszno ko nas wyróżnia, a bliskość centrum miasta sprzyja odwiedzinom również al. Konstytucji 3 Maja 12, 64 -100 Leszno 39 980 95 1000 2011 Multi Poland Multi Poland tel. +48 65 517 62 25, http://galerialeszno.pl w tzw. dni niehandlowe – dodaje Patrycja Duczmal, dyrektor CH FORUM. Galeria Malta ul. Maltańska 1, 61-131 Poznań 54 194 120 1900 2009 Sierra Balmain Sierra Balmain tel. +48 61 658 10 22, http://galeriamalta.pl To, co przyciąga niedzielnego klienta, to m.in. restauracje. W tym roku kilka sieci otworzyło swoje lokale w CH FORUM. Są to: Makarun, Döner Berlin Galeria nad Jeziorem ul. Paderewskiego 8, 62-510 Konin , , (nowy koncept dotychczasowego 22 932 70 765 2002 Apsys Polska Apsys Polska Kebab Thai Express Silver Dragon tel. +48 63 246 91 62 http://chgalerianadjeziorem.pl najemcy) oraz Meet&Fit. – Widzimy duży potencjał sektora gastronomicz- nego w CH FORUM. Nie wykluczamy więc przekształcenia lokali na pasażu Galeria Ostrovia ul. Kaliska 120, 63-400 Ostrów Wielkopolski 37 000 100 1700 2011 Saller Saller na funkcje restauracyjne – mówi Weronika Kuna. tel. +48 62 737 87 70, http://galeriaostrovia.pl

Galeria Panorama BSC Real Estate BSC Real Estate ul. Górecka 30, 60-201 Poznań 25 000 70 640 1993 Zarządca CH FORUM wzmacnia także ofertę rozrywkową. Przykładem Advisors Advisors tel. + 48 61 65 00 103, http://galeriapanorama.pl tego jest spektakularna metamorfoza strefy zabaw dla dzieci. Jej nowym Galeria Pestka operatorem została sieć Leopark. Park zabaw nie tylko powiększył się ul. Solidarności 47, 61-696 Poznań 42 352 70 939 2008 Multi Poland Multi Poland tel. +48 61 667 36 70, http://galeria-pestka.com o 550 m kw., lecz także zyskał na atrakcyjności. Obecnie to nowocześnie wyposażona przestrzeń, z bogatą infrastrukturą i wyróżniającą się ofertą Galeria Piastova ul. Witkowska 1, 62-200 Gniezno 8 300 23 200 2018 Grupa Napollo Grupa Napollo w zakresie spędzania wolnego czasu, dostępną również w dni niehandlowe. http://galeriapiastova.pl Galeria Tęcza CH FORUM aktywnie pozyskuje również najemców w innych sektorach, ul. 3 Maja 1, 62-800 Kalisz 16 000 60 250 2011 CREAM CREAM tel. +48 62 598 01 01, http://galeriatecza.pl a z dotychczasowymi przedłuża umowy najmu. Wypracowuje też nowe roz- Homepark Franowo wiązania, które między innymi skutkują powiększeniem lokali i zmianą ich BNP Paribas Real ul. Szwdzka 10 A, 61-285 Poznań 29 992 13 2 709 2011-2013 Cushman & Wakefield Estate Poland http://homeparkfranowo.pl lokalizacji. Dotyczy to zwłaszcza marek z Grupy LPP oraz sieci CCC.

King Cross Marcelin ul. Bukowska 156, 60-198 Poznań W połowie roku CH FORUM umocniło także rynkową pozycję w dziale 45 500 122 2000 2005 EPP EPP tel. +48 61 886 04 02 http://kingcrossmarcelin.pl household, dzięki otwarciu dużego sklepu marki TEDI. 100 FORUM GLIWICE STAWIA NA ROZRYWKĘ I GASTRONOMIĘ

Tegoroczna strategia gliwickiego Centrum Handlowego FORUM sku- tecznie niweluje wpływ niehandlowych niedziel na osiągane wyniki. Kluczem do sukcesu jest intensywny rozwój sektora rozrywki i gastro- nomii. Pozytywne efekty tej strategii doskonale widać już w pierwszym półroczu 2019 r. Od stycznia do maja odwiedzalność w FORUM była wyższa o 4%, a obroty najemców o 6%, licząc rok do roku.

– Budujemy strategię stabilnego rozwoju obiektu w czasie, kiedy na zna- czeniu zyskują przestrzenie rozrywkowe i gastronomiczne w centrach han- dlowych – wyjaśnia Weronika Kuna, z działu wynajmu powierzchni han- dlowych JLL.

Śródmiejska lokalizacja gliwickiego obiektu to jeden z wielu argumentów za tym, że warto postawić na gastronomię i rozrywkę. – CH FORUM posia- da jedyny w mieście multipleks, a także nowoczesny klub fitness, salon wir- tualnej rzeczywistości, a nawet unikalną w skali kraju bibliotekę. To wszyst- ko nas wyróżnia, a bliskość centrum miasta sprzyja odwiedzinom również w tzw. dni niehandlowe – dodaje Patrycja Duczmal, dyrektor CH FORUM.

To, co przyciąga niedzielnego klienta, to m.in. restauracje. W tym roku kilka sieci otworzyło swoje lokale w CH FORUM. Są to: Makarun, Döner Berlin Kebab, Thai Express, Silver Dragon (nowy koncept dotychczasowego najemcy) oraz Meet&Fit. – Widzimy duży potencjał sektora gastronomicz- nego w CH FORUM. Nie wykluczamy więc przekształcenia lokali na pasażu na funkcje restauracyjne – mówi Weronika Kuna.

Zarządca CH FORUM wzmacnia także ofertę rozrywkową. Przykładem tego jest spektakularna metamorfoza strefy zabaw dla dzieci. Jej nowym operatorem została sieć Leopark. Park zabaw nie tylko powiększył się o 550 m kw., lecz także zyskał na atrakcyjności. Obecnie to nowocześnie wyposażona przestrzeń, z bogatą infrastrukturą i wyróżniającą się ofertą w zakresie spędzania wolnego czasu, dostępną również w dni niehandlowe.

CH FORUM aktywnie pozyskuje również najemców w innych sektorach, a z dotychczasowymi przedłuża umowy najmu. Wypracowuje też nowe roz- wiązania, które między innymi skutkują powiększeniem lokali i zmianą ich lokalizacji. Dotyczy to zwłaszcza marek z Grupy LPP oraz sieci CCC.

W połowie roku CH FORUM umocniło także rynkową pozycję w dziale household, dzięki otwarciu dużego sklepu marki TEDI. wielkopolskie IN A CHANGING WORLD,

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY TOMORROW’S REAL ESTATE M1 Centrum Handlowe Poznań ul. Szwajcarska 14, 61-285 Poznań 35 798 70 3000 1998 EPP EPP tel. +48 61 87 45 770 http://zakupywm1.pl/m1-poznan

Posnania IS BUILT TODAY. ul. Pleszewska 1, 61-136 Poznań 100 000 300 3300 2016 Apsys Polska Apsys Polska tel. +48 61 628 65 00, http://posnania.eu

Poznań Plaza Klepierre Klepierre ul. Drużbickiego 2, 61-693 Poznań 29 425 126 1050 2005 Management Management tel. +48 61 664 59 00, http://poznanplaza.pl Polska Polska

Stary Browar ul. Półwiejska 42, 61-888 Poznań FORTIS Centrum FORTIS Centrum 22 500 90 400 2003 tel. +48 61 859 60 50 ARDEA KS ARDEA KS http://starybrowar5050.com

Vivo! Piła ul. 14-ego Lutego 26, 64-920 Piła 24 200 70 bd 2014 Immofinanz Group Immofinanz Group http://vivo-shopping.com

zachodniopomorskie

POWIERZCHNIA FIRMA LICZBA MIEJSC DATA FIRMA NAJMU LICZBA KOMERCJA- CENTRUM HANDLOWE PARKINGOWYCH OTWARCIA ZARZĄDZAJĄCA W MKW. SKLEPÓW LIZUJĄCA SHOPPING CENTRE NO. OF PARKING OPENING MANAGEMENT LEASEABLE AREA NO. OF SHOPS LEASE SPACES DATE COMPANY IN SQM COMPANY

Atrium Molo Atrium European Real Atrium European ul. Mieszka I 73, 71-011 Szczecin 25 123 41 896 2000 Estate Real Estate tel. +48 91 482 15 88, http://atrium-molo.pl

Centrum Handlowe Auchan Kołbaskowo Ustowo 45, 70-001 Szczecin 21 730 40 1550 2008 Ceetrus Ceetrus tel. +48 22 209 86 00, http://auchankolbaskowo.pl

Centrum Handlowe Ster Cromwell Polish Cromwell Polish ul. Ku Słońcu 67, 71-047 Szczecin 34 010 56 1100 1999 Retail Fund Retail Fund tel. +48 91 486 90 41, http://chster.pl

Forum Koszalin ECE ECE ul. Paderewskiego 1, 75-736 Koszalin 43 000 120 1500 2008 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 94 344 69 10

Galaxy Szczecin ul. Wyzwolenia 18, 70-554 Szczecin 56 626 168 1270 2003 EPP EPP tel. +48 91 48 39 137, http://galaxy-centrum.pl

Galeria Emka LCP Corentin BSC Real Estate ul. Jana Pawła II 20, 75-452 Koszalin 15 500 66 550 2002 Investments Advisors tel. +48 94 347 62 01, http://emka.pl

Galeria Gryf ul. Wiosenna 32, 70-807 Szczecin 15 555 40 1200 2007 Carrefour Polska Carrefour Polska tel. +48 91 441 71 07, http://galeria-gryf.pl

Galeria Handlowa Turzyn ul. Bohaterów Warszawy 42, 70-342 Szczecin 30 000 68 750 2001 Sierra Balmain Sierra Balmain tel. +48 91 46 46 463, http://galeria-turzyn.pl

Galeria Kaskada ECE ECE ul. Niepodległości 36, 70-404 Szczecin 43 000 140 1000 2011 Projektmanagement Projektmanagement tel. +48 91 810 28 00, http://galeria-kaskada.pl bnppre.pl MMG Centers* Szczecin Master Master ul. Struga 31a, Szczecin 14 000 8 400 2013 Management Management http://mmg-szczecin.pl

Outlet Park Szczecin Real Estate ul. Andrzeja Struga 42, Szczecin 28 283 120 1000 2012 EPP EPP tel. +48 91 810 67 01, http://outletpark.eu for a changing world 102 IN A CHANGING WORLD, TOMORROW’S REAL ESTATE IS BUILT TODAY.

bnppre.pl

Real Estate for a changing world www.aere.com