Przemysł Zbrojeniowy Przemysł Zbrojeniowy Jest Jednym Z Elementów Potencjału Obronnego Państwa
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Przemysł zbrojeniowy zbrojeniowy Przemysł Przemysł zbrojeniowy jest jednym z elementów potencjału obronnego państwa. Obecna sytuacja polityczna na Przemysł zbrojeniowy świecie, naznaczona przez pojawianie się kolejnych źródeł niestabilności, narastanie sprzeczności oraz próby redefi nicji porządku międzynarodowego, przekłada się w sposób Tendencje, perspektywy, naturalny na zwiększone zainteresowanie tym sektorem. uwarunkowania, innowacje Prezentowana monografi a stanowi próbę interdyscyplinarnego spojrzenia na problematykę przemysłu zbrojeniowego. […] Mam nadzieję, że materiał ten stanie się przyczynkiem do naukowej refl eksji i będzie źródłem twórczej inspiracji do . dalszych badań. innowacje uwarunkowania, perspektywy, Tendencje, Rafał Kopeć (z Wprowadzenia) REDAKCJA NAUKOWA RAFAŁ KOPEĆ Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Prace Monografi czne 747 ISBN 978-83-7271-965-2 ISSN 0239-6025 Przemysł zbrojeniowy Tendencje, perspektywy, uwarunkowania, innowacje Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Prace Monograficzne 747 Prace Monograficzne747 w im. KomisjiEdukacjiNarodowej Uniwersytet Pedagogiczny Krakowie uwarunkowania, innowacje uwarunkowania, perspektywy, Tendencje, zbrojeniowy Przemysł RAFAŁ KOPEĆ RAFAŁ NAUKOWA REDAKCJA WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU PEDAGOGICZNEGO KRAKÓW 2016 Recenzent Płk dr hab. inż. Marek Kubiński © Copyright by Rafał Kopeć & Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2016 redakcja: Ewa Zamorska-Przyłuska projekt okładki: Janusz Schneider, Ewa Zamorska-Przyłuska ISSN 0239-6025 ISBN 978-83-7271-965-2 Wydawnictwo Naukowe UP 30-084 Kraków, ul. Podchorążych 2 tel./fax 12 662-63-83, tel. 12 662-67-56 e-mail: [email protected] http://www.wydawnictwoup.pl druk i oprawa: Zespół Poligraficzny UP, zam. 9/16 Wprowadzenie Przemysł zbrojeniowy jest jednym z elementów potencjału obronnego państwa. Obecna sytuacja polityczna na świecie, naznaczona przez poja- wianie się kolejnych źródeł niestabilności, narastanie sprzeczności i pró- by redefinicji porządku międzynarodowego w sposób naturalny przekła- dają się na zwiększone zainteresowanie tym sektorem. Monografia Przemysł zbrojeniowy. Tendencje, perspektywy, uwarun- kowania, innowacje stanowi próbę interdyscyplinarnego spojrzenia na problematykę przemysłu zbrojeniowego. Niniejsze opracowanie jest zbio- rem siedmiu szkiców. Ich autorami są naukowcy reprezentujący różne ośrodki naukowe w naszym kraju. Artykuł dra hab. Andrzeja Żebrowskiego, prof. UP pt. Zagrożenia i bezpieczeństwo przemysłu zbrojeniowego u progu XXI wieku (wybrane aspekty) prezentuje problematykę przemysłu zbrojeniowego ze szczegól- nej perspektywy działań podejmowanych przez państwo w celu jego roz- wijania oraz stworzenia systemu jego bezpieczeństwa. Jednym z kluczo- wych aspektów tej działalności jest ochrona sektora zbrojeniowego przed nieuprawnionym dostępem. Artykuł Postinstytucjonalna rewolucja przemysłowa na przykładzie prosumpcyjnego modelu produkcji broni strzeleckiej (dr Katarzyna Kopeć i dr Rafał Kopeć) koncentruje się na zmianach w sferze wytwarzania bro- ni będących pochodną rozwoju nowatorskich i dostępnych szerokiemu gronu odbiorców technologii, z technologią druku przestrzennego na cze- le. Szczególna uwaga zwrócona została na zagadnienie produkcji broni strzeleckiej, potraktowanej jako indykator tendencji o szerszym zasięgu. Autorzy zwracają uwagę, iż wspomniane technologie prowadzą do zmia- ny postrzegania ról konsumenta i producenta, co determinuje głęboką transformację wykraczającą znacznie poza obszar przemysłu zbrojenio- wego, a obejmującą całą sferę społeczno-gospodarczą nowoczesnych spo- łeczeństw. 6 Artykuł dra Błażeja Sajduka Amerykański i izraelski przemysł latają- cych systemów bezzałogowych – porównanie wybranych platform pozosta- je w kręgu technologii, których znaczenie w przyszłości będzie prawdo- podobnie wzrastać. Tekst podejmuje temat amerykańskiego i izraelskiego przemysłu uzbrojonych bezzałogowych systemów powietrznych (BSP). Wybór tych dwóch krajów podyktowany został faktem, iż są one liderami w dziedzinie produkcji oraz bojowego wykorzystania BSP. Dr Rafał Kopeć w artykule Czekając na czwartą generację… Perspekty- wy rozwoju czołgów podstawowych w świetle doświadczeń wynikających z zastosowania ich w pozimnowojennych konfliktach zbrojnych koncentru- je się z kolei na uzbrojeniu, które często postrzegane jest jako relikt prze- szłości. Czołgi jednak nieustannie udowadniają swoją żywotność i zadają kłam przepowiedniom wieszczącym ich zmierzch. Autor podejmuje próbę wyjaśnienia paradoksalnego zderzenia dwóch pozornie przeciwstawnych tendencji – pozytywnych efektów wykorzystania czołgów we współcze- snych konfliktach zbrojnych oraz zastoju w rozwoju technologicznym tej klasy uzbrojenia. Opracowanie Geografia europejskiego przemysłu motoryzacyjnego w branży zbrojeniowej autorstwa dra Piotra L. Wilczyńskiego stanowi przegląd współczesnych korporacji i zakładów produkcyjnych działają- cych w krajach Europy, wraz z katalogiem wytwarzanego przez nie w cią- gu ostatnich lat uzbrojenia. Autor prezentuje podejście geopolityczne, a celem, który sobie postawił, było dokonanie syntezy w postaci map przemysłu zbrojeniowego Europy. Dr Piotr Pochyły w tekście Wpływ konsolidacji polskiego przemysłu zbrojeniowego na bezpieczeństwo Polski i potencjał w polityce zagranicznej dotyka jednego z kluczowych zagadnień z punktu widzenia bezpieczeń- stwa państwa. Według autora właściwie przeprowadzona konsolidacja polskiego przemysłu zbrojeniowego ma zasadnicze znaczenie dla poten- cjału kraju w polityce zagranicznej, wzmocnienia relacji dwustronnych i multilateralnych, a także pozwoli podnieść prestiż Polski na arenie mię- dzynarodowej. Zamykający monografię artykuł dra Marcina Ożoga Wynalazek tajny: prawo i praktyka polskie na tle doświadczeń światowych prezentuje od- mienne w porównaniu z wcześniejszymi tekstami podejście. Autor, jako prawnik, podejmuje się analizy tzw. wynalazku tajnego, będącego insty- 7 tucją prawa patentowego, mającą w założeniu służyć sprawowaniu przez państwo kontroli nad tworzonymi przez rodzimych wynalazców projekta- mi wynalazczymi, których ujawnienie mogłoby być niekorzystne z punk- tu widzenia interesu publicznego. Analizie poddane tu zostały praktyka korzystania z wymienionej instytucji w praktyce Urzędu Patentowego RP, jak również przeprowadzona została kompleksowa analiza dogmatyczna przepisów konstytuujących obecność tej instytucji w prawie polskim na tle przykładów z prawa i praktyki innych państw. Różnorodność tekstów zamieszczonych w monografii ukazuje, z jak rozmaitych punktów widzenia może być analizowana problematyka prze- mysłu zbrojeniowego. Mam nadzieję, że materiał ten stanie się przyczyn- kiem do naukowej refleksji i będzie źródłem twórczej inspiracji do dal- szych badań. Recenzji wydawniczej podjął się dr hab. Marek Kubiński, prof. Aka- demii Obrony Narodowej. Pragnę w tym miejscu podziękować mu za cenne uwagi, które pozwoliły na znaczące udoskonalenie prezentowanych tekstów. Rafał Kopeć Andrzej Żebrowski Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Zagrożenia i bezpieczeństwo przemysłu zbrojeniowego... u progu XXI wieku (wybrane aspekty) Threats and Security of Defense Industry in the 21st Century. Selected Aspects Streszczenie: Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa wymaga m.in. określania potrzeb obronnych, co jest domeną polityki zagranicznej, polityki i strategii obronnej. Jednym z elementów formułowanych potrzeb jest zapotrze- bowanie na uzbrojenie, sprzęt i wyposażenie. Z uwagi na to, że państwo jest odbiorcą produkcji zbrojeniowej, zobowiązane jest zgodnie z obowiązującym pra- wem do podejmowania działań mających na celu jego rozwijanie i stworzenie systemu jego bezpieczeństwa. Dysponuje służbami, które w procesie realizacji ustawowych zadań uczestniczą w systemie ochrony sektora zbrojeniowego przed nieuprawnionym dostępem. Istniejące zagrożenia, przede wszystkim celowe, wy- magają prowadzenia przedsięwzięć wynikających z postanowień ustawy o ochro- nie informacji niejawnych, a w uzasadnionych przypadkach także czynności ope- racyjno-rozpoznawczych w ramach ustawowych uprawnień. Słowa kluczowe: przemysł zbrojeniowy, handel bronią, zagrożenia, bezpieczeń- stwo Abstract: Internal and external state security determines defense needs. It takes place within the domain of foreign policy, as well as defense policy and strategy. One of the key elements of defense needs are weapons and military equipment requirements. Due to the fact that the state is the purchaser of armaments pro- duction, it has the legal obligation to develop defense industry and to ensure its safety. State services protect defense industry against unauthorized access. Existing threats require taking actions on the basis of the law on protection of classified information, and, when it is necessary, also conducting intelligence and surveillance operations. Key words: defense industry, arms trade, threats, security Zagrożenia i bezpieczeństwo przemysłu zbrojeniowego... 9 Wstęp Ekonomiczne bezpieczeństwo państwa ma szczególne znaczenie dla realizacji podstawowych funkcji przez państwo. Na szczególną uwagę za- sługuje potencjał obronny państwa, w tym produkcja obronna, ze wska- zaniem na produkcję zbrojeniową, która jest kosztowna i długookresowa. Proces ten trwa od przyjęcia wymogów taktyczno-technicznych, poprzez prace badawczo-rozwojowe, produkcję, wycofanie użytkowanego sprzętu i uzbrojenia z eksploatacji i wprowadzenie nowych rozwiązań. Na każ- dym etapie występują zagrożenia najczęściej celowe,