Od Policji Państwowej Do Policji
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
OD POLICJI Państwowej DO POLICJI podinsp. Daniel Głowacz nadkom. Zbigniew Bartosiak radca Wydziału Historii Policji radca Wydziału Historii Policji i Edukacji Społecznej Gabinetu KGP i Edukacji Społecznej Gabinetu KGP nów Przyfrontowych i Etapowych, na czele której postawio- POLICJA PaństwowA ny został inspektor Tadeusz Brożek. Z ramienia tej komendy tworzone były oddziały policyjne, którymi obsadzano odbie- Wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości rozpoczęły rane przez armię polską tereny. W grudniu 1921 roku zostaje się prace nad utworzeniem jednolitej formacji bezpieczeństwa na ziemie wschodnie rozciągnięta moc obowiązującej ustawy o charakterze policyjnym. Oficjalny rządowy projekt ustawy o Policji. W stanie odrębności pozostaje nadal tylko policja o Straży Bezpieczeństwa przedstawiono w Sejmie 16 maja 1919 r. Śląska autonomicznego województwa. Projekt wskazywał na potrzebę uregulowania stosunków panują- Rozporządzenie Prezydenta RP o Policji Państwowej w art. 1 cych w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publiczne- wskazuje, że Policja Państwowa jest jednolitym zorganizowa- go. Ostatecznie Sejm RP przyjął ustawę powołującą nową jedno- nym na wzór wojskowy korpusem przeznaczonym do utrzyma- litą w skali kraju formację policyjną 24 lipca 1919 r., nadając jej nia bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. nazwę Policja Państwowa. W pierwotnej fazie prac ustawowych Pierwszym Komendantem Głównym Policji Państwowej, formacja policyjna miała nosić nazwę Straż Bezpieczeństwa. w stopniu inspektora generalnego, został w dniu 24 lipca Z chwilą wejścia w życie ustawy o Policji Państwowej formalnie 1919 r. Władysław Henszel. Funkcję pełnił do kwietnia 1922 r. przestały istnieć dotychczas działające formacje porządku pu- Jego głównym zadaniem było przeprowadzenie unifikacji struk- blicznego, takie jak: milicje ludowe, policje komunalne, milicje tur policyjnych na ziemiach pozaborowych. Sytuacja polityczna obywatelskie, komitety obywatelskie, miejskie straże obywatel- w kraju i czas wojny polsko-bolszewickiej nie sprzyjały reali- skie, żandarmerie krajowe, straże kolejowe, straże rzeczne. zacji zadania. Na mocy rozporządzeń Rady Obrony Państwa Wdrażanie nowej organizacji Policji Państwowej trwało przez z dnia 30 lipca oraz z dnia 6 sierpnia 1920 r. Policja Państwowa kilka lat. Obejmowało swoim zasięgiem również tereny kre- została objęta całkowitą militaryzacją. Przejawem militaryza- sów wschodnich i Śląska. Działania wojny polsko-bolsze- cji było m.in. podporządkowanie policji władzom wojskowym wickiej (1919–1921) utrudniały prace organizacyjne nowo i przejęcie roli żandarmerii wojskowej. powołanej formacji, która również angażowała swoje siły W roku 1920 zostały wprowadzone jednolite stopnie policyjne w zmagania wojenne. niemające charakteru stopni wojskowych. Dlatego też komen- Przebieg tworzenia organizacji Policji Państwowej ilustruje danci główni Policji Państwowej chętniej używali mundurów zapis w Skrypcie do użytku wewnętrznego Normalnej Szkoły wojskowych (sami będąc w stopniu wojskowym np. pułkow- Fachowej dla Szeregowych w Mostach Wielkich. nika czy generała). Wciąż trwał proces unifikacji służby po- Po odparciu najazdu bolszewickiego przy Komendzie Głównej licyjnej. Od kwietnia 1922 r. funkcję komendanta głównego Policji Państwowej utworzona została Komenda Policji Tere- Policji Państwowej pełnił Wiktor Hoszowski. Był to trudny 117 POLSKIEJ FORMACJI POLICYJNEJ Ilustracja stopni policyjnych wprowadzonych w 1920 r. (źródło: Dz. U. RP z 1920 r. Nr 26, poz. 159). 118 KWARTALNIK POLICYJNY 2/2014 Historia Policji Policja Państwowa okres wewnętrznego niepokoju politycznego w kraju. 20 maja boratoria, psy policyjne itd.). Istotne znaczenie miało także 1922 r. komendant główny Policji Państwowej wprowadził polepszenie sytuacji materialnej funkcjonariuszy (wzrost wy- z mocą rozporządzenia instrukcję służbową. nagrodzeń), choć nadal pozostawała ona daleka od oczekiwań. Zmiany w regulacjach prawnych pozwoliły na utworzenie Warto również podkreślić odciążenie Policji od zadań łączą- urzędu śledczego przy każdej komendzie okręgowej. In- cych się z wykonywaniem wielu drobnych, chociaż uciążli- strukcja służbowa określała zadania okręgowych urzędów wych i czasochłonnych czynności (jak utrzymywanie po- śledczych, tj. prowadzenie dochodzeń w sprawach skompli- rządku na placach i targach, doprowadzanie „niepokornych” kowanych o poważnym znaczeniu, instruowanie i kontrolę petentów do urzędów administracji publicznej itp.), co pozwa- policji śledczej. Natomiast ekspozytury śledcze wykonywały lało jej się skupić na realizacji zadań policyjnych. bezpośrednią obserwację, współpracę z siecią konfidentów Komendant Janusz Maleszewski rozpoczął reorganizację szkol- i zadania w zakresie wykrywania przestępstw i ścigania prze- nictwa policyjnego. Wynikało to z przekonania o podstawo- stępców. Podpułkownik Wojska Polskiego nadinspektor Poli- wym znaczeniu odpowiedniego przygotowania zawodowego cji Państwowej Wiktor Hoszowski zakończył pełnienie swojej policjanta do służby. 25 maja 1928 r. powołano do życia dwa funkcji w marcu 1923 r. rodzaje szkół: szkołę oficerską w Warszawie oraz szkoły dla Po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza od marca szeregowych w Żyrardowie, Sosnowcu i Mostach Wielkich 1923 r. obowiązki komendanta głównego Policji Państwowej (w trakcie budowy). Szkoły zostały podporządkowane bezpo- pełnił pułkownik WP Michał Bajer (jednocześnie dyrektor średnio komendantowi głównemu. Ważne dla procesu szko- Departamentu MSW). W okresie sprawowania przez niego leniowego było stworzenie nowoczesnego programu kształ- funkcji komendanta, tj. do lipca 1923 r. przeprowadził zmia- cenia funkcjonariuszy policyjnych, który został zatwierdzony ny kadrowe, m.in. zwolnił ze stanowiska kilku wyższych 3 czerwca 1928 r. W 1929 r. zorganizowano pierwsze kursy spe- funkcjonariuszy oraz dokonał zmian personalnych w komór- cjalistyczne dla policji śledczej i kobiecej. kach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa. Ponad- W listopadzie 1929 r. zostało utworzone muzeum policyjne, to przeprowadził operację dogłębnej reorganizacji wywiadu które gromadziło w trzech działach: historycznym, organiza- policyjnego. cyjnym i kryminologicznym eksponaty dotyczące organiza- W lipcu 1923 r. na czele Policji Państwowej stanął inspektor cji, działalności służbowej i życia policji. Ujednolicono za- Policji Państwowej Marian Borzęcki. Od początku zaanga- opatrzenie policjantów w broń osobistą, rewolwery Nagant żowany w organizowanie policji, był osobą łączącą teorię w liczbie 4 tys. sztuk, produkowane w kraju. W 1930 r. policyjnej służby z praktyką. Dążył do utrzymania samo- 85% jednostek policyjnych uzyskało połączenia telefoniczne. dzielności służby policyjnej i jej unowocześnienia. Na czas W tym samym roku zorganizowano lotnictwo policyjne. Pod sprawowania przez niego funkcji komendanta głównego PP koniec 1930 r. policja dysponowała następującymi środkami przypadają wydarzenia zamachu majowego (1926 r.). Policja lokomocji: 92 samochodami osobowymi, 34 ciężarowymi, Państwowa nie angażowała się w walki po żadnej stronie, 70 motocyklami, 1119 rowerami, 15 łodziami motorowymi, wykonywała swoje rutynowe zadania. Okres ten, ze wzglę- 3 ślizgowcami. du na zmiany polityczne i budowanie nowej filozofii funk- Trwająca niemal 9 lat – najdłuższa kadencja komendanta cjonowania państwa, był trudnym sprawdzianem dla PP. głównego Policji Państwowej – wywołała wiele pozytywnych W listopadzie 1926 r. Marian Borzęcki został zwolniony ze skutków dla formacji. Należy to zaznaczyć tym bardziej, że stanowiska. Do 1925 r. utworzono na terenie całego kraju czas wprowadzanych innowacji przypadł na okres światowe- szesnaście komend okręgowych i Komendę Główną Policji go kryzysu finansowego po 1929 r. Województwa Śląskiego. W 1927 r. działały już 273 komen- W styczniu 1935 r. kierowanie Policją Państwową objął ge- dy powiatowe. nerał dywizji WP (generalny inspektor PP) Józef Kordian Zaufanie, jakim marszałek Józef Piłsudski darzył pułkowni- Zamorski. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych ka Janusza „Jagryma” Maleszewskiego, było przesłanką do Krakowie u Józefa Mehoffera (podobnie jak jeden z jego po- mianowania go na stanowisko komendanta głównego Po- przedników – gen. WP Kazimierz Młodzianowski – komen- licji Państwowej w listopadzie 1926 r. W styczniu 1928 r. dant główny Policji Komunalnej i Milicji Ludowej pełniący w gazecie policyjnej „Na Posterunku” komendant tak cha- tę funkcję do 28 maja 1918 r.). W 1936 r. ukazał się pierwszy rakteryzował cechy policjanta: Uczciwość, odwaga, energia numer dwumiesięcznika „Przegląd Policyjny”, który zawie- i stanowczość, grzeczność i uprzejmość muszą cechować pol- rał profesjonalne treści z obszaru pracy policyjnej. Pismo skiego policjanta. Tylko wtedy, jeśli będzie posiadał te przede zdobyło uznanie na arenie europejskiej. W tym samym roku wszystkim cnoty i zalety, będzie on mógł sprostać licznym zostały przywrócone stopnie policyjne w dużej części ade- i ciężkim włożonym nań zadaniom i osiągnąć w ten sposób kwatne do wojskowych, a także wprowadzono nowy wzór największą radość życia – poczucie należytego spełnienia obo- umundurowania. wiązku. We wrześniu 1939 r., kiedy wybuchła II wojna światowa, for- Władze sanacyjne dbały o wyszkolenie i wyposażenie poli- macja policyjna liczyła około 35 tys. osób. Według planów cjantów. Wprowadzono system ciągłego doszkalania i rota- przedwojennych, na obszarze, na którym nie obowiązywał cji funkcjonariuszy (np. przenoszono ich z pracy śledczej do stan wojenny, miała podlegać komendantowi