P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 PIASZCZYNA (85) Warszawa 2009 Autor: Izabela Laskowicz*, Izabela Bojakowska*, Paweł Kwecko*, Anna Pasieczna*, Adam Szel ąg*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Jerzy Król** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Bogusław B ąk* Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* * – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (I. Laskowicz) ......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (I. Laskowicz) ............................................ 3 III. Budowa geologiczna (I. Laskowicz) .................................................................................. 6 IV. Zło Ŝa kopalin (I. Laskowicz) ............................................................................................. 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin. (I. Laskowicz) ......................................................... 10 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin ............................................................. 11 VII. Warunki wodne ............................................................................................................... 15 1. Wody powierzchniowe. (I. Laskowicz) .................................................................. 15 2. Wody podziemne (A. Szeląg) ................................................................................. 16 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 19 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) ........................................................................... 19 2. Osady wodne (I. Bojakowska) ................................................................................ 22 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi – Morawiec) ...................................... 24 IX. Składowanie odpadów (J. Król) ...................................................................................... 27 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (A. Szeląg) .................................................................... 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (I. Laskowicz) ................................................................ 35 XII. Zabytki kultury (I. Laskowicz) ........................................................................................ 40 XIII. Podsumowanie (I. Laskowicz, J. Król)............................................................................ 40 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 42 I. Wst ęp Arkusz Piaszczyna Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 wykonano w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plansza A i plansza B – warstwa geoche- mia środowiska) i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B – warstwa składowanie odpadów) w 2009 roku na podstawie „Instrukcji opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (2003), wykonanym przez B. Bąka i A. Szel ąga (2003) Mapa składa si ę z dwóch plansz. Plansza A zawiera informacje dotycz ące wyst ępowa- nia kopalin oraz gospodarki zło Ŝami, na tle wybranych elementów: hydrogeologii, geologii in Ŝynierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Plansza B zawiera nowe tre ści zapisane w warstwie informacyjnej „Ochrona powierzchni Ziemi”, w skład w której wchodz ą informacje dotycz ące geochemii środowiska i składowania odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Zawarte w niej treści mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Ponadto mog ą stanowi ć pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu prze- strzennym i prawa ochrony środowiska. Przy opracowaniu mapy wykorzystano materiały archiwalne zebrane mi ędzy innymi w wydziale ochrony środowiska urz ędu wojewódzkiego i marszałkowskiego województwa pomorskiego, u konserwatora zabytków w Gda ńsku, w starostwach powiatowych, urz ędach gmin i w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie oraz materiały zebrane podczas wizji terenowych. Kwalifikacj ę sozologiczn ą złó Ŝ uzgodniono z geologiem wojewódzkim. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zamieszczono w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Piaszczyna zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym poło Ŝony jest w podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, w makroregionie Pojezierze Zachodnio- 3 pomorskie, na pograniczu dwóch mezoregionów Wysoczyzny Polanowskiej i Pojezierza By- towskiego (Kondracki, 2000). Jedynie mały fragment południowo – wschodni znajduje si ę w granicach Równiny Charzykowskiej nale Ŝą cej do Pojezierza Południowopomorskiego (fig. 1). Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Piaszczyna na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 – numer mezoregionu, 5 – jezioro Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.43 – Równina Sławie ńska Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.46 – Wysoczyzna Polanowska, 314.47 – Pojezierze By- towskie, Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.67 – Równina Charzykowska, 314.68 – Dolina Gwdy, 314.69 – Pojezierze Kraje ńskie, Północno-zachodnia cz ęść omawianego terenu znajduje si ę w granicach Wysoczyzny Polanowskiej. Jest to wewn ętrzna cz ęść wzniesie ń pojezierzy rozci ągaj ąca si ę pomi ędzy doli- nami Radwi na zachodzie i Łupawy na wschodzie. Na terenie wysoczyzny wysoko ści bez- 4 wzgl ędne wahaj ą si ę w granicach od około 70 w dolinie Wieprzy do ponad 200 m n.p.m. w rejonie jeziora Trzci ńskiego. Uzupełnieniem krajobrazu wysoczyzny s ą małe i bardzo małe jeziora wytopiskowe. Południow ą i wschodni ą cz ęść arkusza zajmuje fragment Pojezierza Bytowskiego. W jego krajobrazie wyró Ŝniaj ą si ę wzgórza morenowe, o wysoko ści przekra- czaj ącej 200 m n.p.m., z najwy Ŝszym wzniesieniem (237 m n.p.m.) w miejscowo ści Podgórze oraz doliny rzeczne i rynny jeziorne. Wi ększo ść jezior, szczególnie o charakterze rynnowym posiada wysokie, strome zbocza. Podobnie fragmenty dolin Wieprzy i Doszenicy są gł ęboko zagł ębione w terenie. Wyra źne wyrównanie morfologii terenu obserwuje si ę na południe od Brze źna Szla- checkiego. Jest to fragment sandrowej Równiny Charzykowskiej. Obszar arkusza znajduje si ę w pomorskiej dzielnicy klimatycznej, któr ą cechuje wza- jemne oddziaływanie mas powietrza oceanicznego i kontynentalnego (Kaczorowska, 1977). Przewa Ŝaj ą tu wiatry południowe, średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7–8oC, a suma rocznych opadów w ci ągu roku si ęga 650–700 mm. Według wieloletnich danych no- tuje w tym rejonie 30–40 dni mro źnych, a pokrywa śnie Ŝna zalega przeci ętnie 50–60 dni w roku (Lorenc, 2005). Wi ększa cz ęść omawianego obszaru pokryta jest lasami (około 70%). DuŜy zwarty kompleks le śny obejmuje północno-zachodni ą cz ęść terenu, natomiast mniejsze rozproszone są na południe i wschód od niego. Tereny niezalesione wykorzystywane są przez rolnictwo. W cz ęś ci północnej przewa Ŝaj ą gleby bielicowe, natomiast na pozostałym obszarze dominuj ą bardziej urodzajne gleby brunatne rozwinięte na glinach morenowych. W uprawach dominuj ą Ŝyto, ziemniaki i owies. Najwi ększ ą miejscowo ści ą obszaru arkusza jest Brze źno Szlacheckie licz ące około 500 mieszka ńców. Miejscowa ludno ść do niedawna zajmowała si ę głównie upraw ą roli w pa ń- stwowych gospodarstwach rolnych, które obecnie tylko w niewielkim stopniu wykorzystu- je si ę do produkcji rolnej i zwierz ęcej. Niewielkie miejscowo ści s ą skomunikowane ze sob ą sieci ą dróg lokalnych, wa Ŝniejszym szlakiem komunikacyjnym jest droga nr 21 łącz ąca Miastko ze Słupskiem. Pod wzgl ędem administracyjnym, arkusz Piaszczyna nale Ŝy w cało ści do województwa pomorskiego. Zdecydowana wi ększo ść obszaru le Ŝy w powiecie bytowskim w gminach: Miastko, Trzebielino, Kołczygłowy, Tuchomie, Lipnica. Jedynie niewielki fragment terenu w południowej cz ęś ci obszaru arkusza poło Ŝony jest w gminie Koczała nale Ŝą cej do powiatu człuchowskiego. 5 III. Budowa geologiczna Budow ę geologiczn ą obszaru obj ętego arkuszem Piaszczyna przedstawiono na podsta- wie Mapy geologicznej Polski w skali 1: 200 000 arkusz Słupsk (Mojski, Sylwestrzak, 1975; Mojski i in., 1978). Obszar arkusza poło Ŝony jest w obr ębie Synklinorium Brze Ŝnego (Po Ŝaryski, 1974), w podło Ŝu którego na prekambryjskich skałach metamorficznych i magmowych le Ŝą silnie sfałdowane paleozoiczne utwory: syluru, dewonu, karbonu