2008

ISSN 1505-2176, NR 13, ROK 2008 Jednodniówka wydana staraniem Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej PONURY-NURT i Obwodu Świętokrzyskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej W numerze: strona 2, 3 i 4 – Właśnie tu na tej ziemi ... „… Szczególne znaczenie dla następnych pokoleń narodu opiera się na tym żywym przekazie, strona 5 na tradycji, na przekazie faktów historycznych. Szczególne znaczenie dla następnych pokoleń – Pogrzeb „Ponurego” w mediach mają Ci, którzy w szczególny sposób dali świadectwo życia; nieustraszonego i niepokornego strona 6 i 7 niczym życia narodu…” – Oni też będą o nich pamiętać mówił na błoniach Krakowskich w 1983 Jan Paweł II. strona 7 – Nowe książki o żołnierzach Zgrupowań strona 10 Właśnie tu – Antoni Heda „Szary” strona 11 – Wspomnienie o śp. Krystynie Rachtan na tej ziemi… – Emilia Żelazko ps. „Emilia” „Pamięci »Justyny« Krystyny Rachtan” strona 12 – „MORITURI VIVENTES OBLIGANT” (Zmarli zobowiązują żyjących) strona 13 – Następcy „Ponurego” strona 14 – Wrześniowe Spotkania Dzieci i Młodzieży na Wykusie strona 15 – Rajd szlakiem płk. Mariana Sołtysiaka „Barabasza”

... Choć z dala swą mamy rodzinę i bliskich, My polscy żołnierze od Gór Świętokrzyskich ...

Andrzej Gawroński „Więc szumcie nam jodły piosenkę” strona Wykus 2008 nr 13 2 . I tak powstało harcerskie środowisko środowisko harcerskie powstało tak I Starachowice. jeszcze nas do dołączyły Później środowisko. jedno stanowiliśmy ponieważ wspominam Kielcach O Białegostoku. Zambrowa, Końskich, Poznania, sta, z całej Polski: Zielonki, Krakowa, Warszawy, Trójmia środowiska harcerskie zaprzyjaźnione przyjeżdżały To tam miały miejsca Zloty Bratnich Drużyn, na które RuchuHarcerskiego. władz potem a KIHAMu władz harcerskie spotkania. Spotkania z przedstawicielami To niezależni. i wolni czuć się mogliśmy wojennego stanu miesiącach pierwszych w Tam Podziemnym. Państwie Polskim w dowódców najważniejszych z je Jan jeden „Ponury” Piwnik wybrał partyzanckich zgrupowań świętokrzyskich miejsce na później lat siedemdziesiąt A Styczniowego. Powstania wódców rał Marian jeden Langiewicz, do z najwybitniejszych Tam przecież stacjonował ze swoim oddziałem gene czątku lat osiemdziesiątych) miejscem szczególnym. początku naszego harcerskiego istnienia (czyli od po ihistorycznym. ważnym tak nas dla scu my mogli pomóc w tak ważnym wydarzeniu i w miej kowych” uroczystości. głównym organizatorem tych „Wykusowo – Wąchoc opowiadał także o swoim bracie „Halnym”, który był „Kaktus” pomnika. jego odsłonięciem z oraz rego” „Ponu Piwnika Jana mjr. cc. ś.p. Nowogródczyźnie na śmierci rocznicą 40 z związanych czystościach uro w pomoc o poproszony „Ponurego”.Zostałem również z żołnierzem Armii Krajowej ze zgrupowania „Szarego”. zoddziału AK żołnierza – Lenarda Leonarda pana – pielgrzymek z jomego zna wspólnego na się Powołał Rachtan. Edmund to nazwisko prawdziwe Jego „Kaktus”. krótko: się Przedstawiał Starachowic. ze pana starszego nego Bogu, ibliźnim. Polsce harcerskiej tożsamości i nowym polem służby. Służby wej PONURY–NURT. Oni stali się fundamentem naszej Zgrupowania Armii Armii Krajo Krajowej, partyzanci II. Jan Paweł 1983w Krakowskich błoniach na rodu…”mówił na życia niczym niepokornego i nieustraszonego w którzy ci, mają pokoleń następnych dla znaczenie gólne Szcze historycznych. faktów przekazie na tradycji, na przekazie, żywym tym na się opiera narodu leń Właśnie tu na tej ziemi… tej na tu Właśnie

właśnie na właśnie się Wykusie nasze odbywały pierwsze Uroczysko na Wykusie było bowiem dla nas od od nas dla bowiem było Wykusie na Uroczysko będzie że dumny, byłem drużynowy młody Jako Szybko zorientowałem się, że mam do czynienia Wczesną wiosną 1984 roku poznałem sympatycz Takimi świadkami właśnie byli dla nas żołnierze „… Szczególne znaczenie dla następnych poko następnych dla znaczenie Szczególne szczególny sposób dali świadectwo życia; życia; świadectwo dali sposób szczególny r. ------ludzi , nie znacząca wcale. ,nie znacząca ludzi mii Krajowej. sercami...” żołnierskimi waszymi Go łujecie mi i Bogu ku ufność Boga, w wiarę tę wyznajecie Wy z życia, którego się zdradza, od którego się odchodzi. kapłanami oddawać chwałę Bogu, którego się wykreśla Nie boicie się przyjść tutaj i z nami biskupami, z nami idziecie zawsze pod wiatr. Płyniecie zawsze pod prąd. mi brawami. niemilknący biskupów przez przerywane odważnie opaski Armii Krajowej. I słowa prawdy wypowiadane nach na Biało-czerwone furażerkach i rogatywkach. flagi zBiało-czerwone Polską Walczącą. wOrły koro żołnierzy. niepokornych ducha się Czuło pospolitą. …” iniepokornego szonego w szczególny sposób dali życia; świadectwo nieustra „Robot”, „Mariański”, „Oset… I wszyscy „…Ci, którzy oddali życie abyśmy my mogli żyć: „Ponury”, „Nurt”, którzy Ci, oraz lejka”,„Poraj”, „Hefajstos”,„Dzik” Nowi znajomi: „Kaktus”, „Halny”, „Mirt”, „Lin”, galowo. „Zu na Wszystko pomniku. przy warta głych, pole apel liturgiczna, służba sztandarowy, poczet ognisku, przy Służba świętem. partyzanckim nym iich zlasu historia. przyjaciele służba. i powiedziałem: baczność na stanąłem zaufanie, za dziękowałem czujesz…” Ojczyznę jak onwsercu tak balladę, sobie ogniskuśpiewasz przy tak gdy …I Polskę, za umierać gotowość swą meldował harcerz mody ziemi tej na tu „…Właśnie świętokrzyskiej”: lady rusza…” moskala na skarżyska pierwsza gdy dusza, się raduje serce, się raduje „… śpiewaliśmy: dzieńczą mło radością z my a harcerskie watry pierwsze ły Tam płonę harcerstwa. prawdziwego się uczyliśmy Tam Polsce. Niepodległej i Katyniu o gawęd liśmy iPolsce…”Bogu służbę pełnić życiem całym wolę szczerą „…Mam Harcerskiego: Przyrzeczenia cerskie. Przed kapliczką nie raz wypowiadaliśmy Rotę Tam wreszcie zdobywaliśmy stopnie i sprawności har świętokrzyskie. Tam biegły szlaki pierwszych rajdów. Chcieliby powiedzieć ze to była mała gromadka gromadka mała ze była to Chcieliby powiedzieć Ar osiągnięć doceniają nie którzy ludzie, „…Są „…Bo rzeczywiście jesteście bohaterami wy, którzy Rzecz Najjaśniejszą się czuło Wykusie na Tam Wykus 1984 wspól roku pierwszym był naszym Nasi pasją. nowa więc żyliśmy roku 1984 Od służby. nowepole nasze się Tak rodziło po więc pięknie rozmowie przeprowadzonej Po To tam też słowa szczególnie „bal przeżywaliśmy Słucha historię. prawdziwą chłonęliśmy Tam Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — ------w ornat ufundowaliście żołnierze drodzy , właśnie go nych wieków: bitnie: zWłoszczowej. że krzy i hasła, zdejmowane po kryjomu munistyczne ko wrony, udawać porozwieszane orła, miały które szturmówki, wszędzie szkołach; w i pracy kładach za w miast, ulicach Na PRL. Czerwony kłamstwa. stolicy…nej niejed losy wyglądałyby jak krajów, wielkich losy wyglądałyby jak wiadomo nie to Wisłą, nad tutaj Polaków, nas zdecydowany nie opór gdyby ziemna, pod armia nie gdyby że AK, nie gdyby że minają, wiec roku 1995. Kolejna rocznica i kolejne listy i spo i listy kolejne i iprzyjaciele. tkania. znajomi Kolejni nowi rocznica Czer Kolejna 1995. górki. z roku było wiec już potem I Świderskim. Marianem nie z autorskie seniorem środowiska kpt. „Dzikiem” czerwca. dokolejnego gotowania kusu”. i przy uprzejmości wymiana Potem listowna „Wyz Bolesnej Bożej Matki kapliczki ufundowania iniepokornego. szonego w bowiem wzorem nas dla byli Oni Ojczyźnie. wierni rzy wbrew przeciwnością mieli odwagę i potrafili być I historii. częścią się Czuliśmy niezależni. i wolni się Czuliśmy światopogląd. Nasz tożsamość. rodową Panie…”wrócić z wykrzykując nadzieją „...Ojczyznę wolną racz nam kończyliśmy razem wszyscy I zwycięstwa. geście w wać „… Boże coś Polskę…” i las rąk nagle uniesionych . służby drodze obranej w nas utwierdzały prawdzie świadectwo dawał niestrudzenie który Krajowej, Armii nierza iMaryi…” nas, Polaków Chrystusa od I nie nikt dziecka od nicoderwie Matki. nie oderwie Bo zakazom. i trudnościom wszelkim wbrew roku tym w i Pójdą Dlatego pielgrzymów. tysięcy siątki na Jasną Górę idą co liczące dzie roku pielgrzymki, Dlatego Maryi. dziecka sercem jest Polaka serce Bo cie Orzeł Polski i Matką Boża Ostrobramską. Dlatego! z szczególny szczególny sposób dali życia; świadectwo nieustra barwach krzyża . A MILITARI. na orna tym VIRTUTI barwach krzyża bliska mogliśmy patrzeć na przykłady ludzi, któ bliska na mogliśmy patrzeć przykłady Maria Vincit, Maria Regnat, Maria Imperat. Dlate daw z chrześcijanie jak wołamy dzisiaj My … do mówił Kraszewski Zbigniew biskup ks. A niemilknące radio w i telewizji gazetach, w A zapo wszystkim Przede kłamią. – tak Mówiąc Na Na początku roku 1985 zorganizowaliśmy spotka rocznica i wrzesień konecki był jeszcze Jesienią harcersko-partyzancka. przyjaźń Tak zaczęła się Te słowa, symbole i gesty budowały naszą na naszą budowały gesty i symbole słowa, Te I pamiętam dreszcze emocji gdy zaczęliśmy śpie żoł – Kraszewskiego biskupa księdza słowa Te ------„Miły Druhu,Upoważnieni jesteśmy przez starszy- o godz. 11.00 w kościele w miejscowości Nagorzyce, Uroczystości pogrzebowe zapowiedziano na znę b. żołnierzy zgrupowań o przekazania na Wasze położonej u stóp Witosławskiej Góry, będzie odsłonięta 12 czerwca 1988 roku w Wąchocku. Poprzedzały je ręce podziękowania dla wszystkich harcerzy, którzy tablica pamiątkowa poświęcona kpt. „Mariańskiemu” uroczystości 10 czerwca w rodzinnej wsi Janowice uczestniczyli i pełnili służbę w naszym tegorocznym – Stanisławowi Pałacowi. Nagorzyce leżą w pobliżu wsi oraz w dniu 11 czerwca w Kościele w Nagorzycach spotkaniu na „Wykusie” i w Wąchocku. Janowice, gdzie w rodzinnym domu „Ponurego” zorga- i na Wykusie. Podziękowanie prosimy rozumieć jako wyraz na- nizowaliśmy jego kwaterę z zebranymi pamiątkami… Była to największa uroczystość Niepodległo- szego uznania dla przywiązania druhen i druhów do Gdyby Druh uznał, że ten projekt spotkania nie jest ściowa końca lat osiemdziesiątych. Ruch Harcerski patriotycznych tradycji, ale i dla zapamiętania jakie zły to proszę potwierdzić kartką… I jeszcze istotna dla przygotował specjalną sprawność okolicznościową okazaliście trwając do końca w naszych uroczysto- sprawy uwaga. Nie szukamy rozgłosu o przygotowaniu „Wykus 88”. ściach pomimo wyjątkowo niesprzyjających warun- się do pogrzebu. Byłbym wdzięczny za potwierdzenie Zgodnie z poleceniem zameldowałem się ków atmosferycznych… obecności, lub też inną propozycję spotkania się. Z bar- w klasztorze w Wąchocku 8 albo 9 czerwca. Pozna- Warto zwrócić uwagę na więzy jakie powstają po- dzo serdecznym SZCZĘŚĆ BOŻE i CZUWAJ. ” łem tam hm. Zbyszka Wilka i hm. Krzyśka Krzyża- między waszym środowiskiem i grupą weteranów walk Zdzisław Rachtan „Halny” nowskiego.

partyzanckich. Te więzy z młodym pokoleniem Pola- Pojechaliśmy więc do Nagorzyc, gdzie otrzyma- Wieczorem na Wykusie poznałem jeszcze hm. Je- ków to sprawa obecnie dla nas najważniejsza…” liśmy wszelkie potrzebne na ten czas informacje. rzego Parzyńskiego i hm Marka Ważbińskiego. Jak Czuwaj! „ Tam też spotkaliśmy się z innymi reprezentantami się potem okazało była to wierchuszka Ruchu. Zdzisław Witebski „Poraj” środowisk. Podziękowań nie oczekiwaliśmy, ale list był dla Równolegle, do drzwi mojego akademika w War- Komendantem zlotu był Krzysztof Krzyżanow- nas wzruszający i wyjątkowy. Razem odczuwaliśmy szawie zapukał hm. Józef Mitka, szef Ruchu Harcer- ski, szefem biwaków Józek Mitka, szefem służby potrzebę pogłębiania naszej współpracy. skiego na południowo-wschodnią Polskę. W imieniu porządkowej Zbyszek Wilk, szefem służby medycz- Ruchu Harcerskiego zaproponował mi funkcję oboź- nej Tomasz Świerkosz, szefem służby informacji Je- Kulminacją uroczystości „Wykusowych” był rok nego na organizowanym zlocie harcerstwa nieza- rzy Bukowski, kwatermistrzem Marek Ważbiński, 1988, ale przygotowania zaczęły się już w pierw- leżnego właśnie na Wykusie podczas uroczystości a oboźnym był Marek Różycki. szych miesiącach 1987 r. pogrzebowych. Wysłuchałem i z radością powie- Zgodnie z moimi notatkami na terenie zlotu mia- W marcu 1987 r. otrzymałem list z zaproszeniem działem służba. Przyjąłem to z podwójną radością. łem ponad 1700 harcerek i harcerzy. Całe pole biwa- na spotkanie przygotowawcze do pogrzebu. Pisał do Po pierwsze dlatego, że Wykus jest takim miejscem, kowe porośnięte było namiotami. Na zlot przyjechała mnie „Halny” Zdzisław Rachtan: które zawsze chcieliśmy pokazać naszemu harcer- cała harcerska Polska: Kraków, Pomorze, Warszawa, Czuwaj! Drogi Druhu, skiemu światu. Poznań, Łódź, Dolny i Górny Śląsk, Zambrów, Krosno Piszę w imieniu środowisk żołnierzy „Ponurego” Po drugie dlatego, że zaproponowano mi funkcję Odrzańskie, Biała Podlaska, Białystok, Ostrzeszów, i „Nurta” z Gór Świętokrzyskich… W dniu 10 maja oboźnego na tym zlocie. , Końskie, Starachowice i Skarżysko. Gościem Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 3 strona Wykus 2008 nr 13 4 To Starachowic. środowiskiem ze się zaprzyjaźniliśmy „Orsza”. Broniewski nisław specjalnym był naczelnik Szarych Szeregów hm. Sta 3 mojej z chłopaków przez wnoszonym „Ponurym” mjr. Piwnikiem przed salutowałem i Bolesnej Bożej Matki kapliczką przed placu na struna jak stowany Świętokrzyskie. Góry Pozdrowić tułaczki wreszcie sam na koniec tej czterdziesto i cztero letniej dowodził i dla których stał się symbolem. Żeby mógł pożegnać go ci wśród których się wychował, którymi sów w Wąchocku w Góry Świętokrzyskie, tak by mogli danta „Ponurego” z wyruszył klasztoru Ojców Cyster dzieli 12 czerwca. Kondukt żałobny z trumną Komen zaprzyjaźnił. kus” zesobą nas Romana i Wróbla. Tokajego kuzyna Łąckiego które mieliśmy szczęście przeżywać na żywo. na przeżywać szczęście mieliśmy które To nie były zapomniane i wzruszające lekcje historii, odezwę klasztorem niegasnącymi przyjął owacjami. przed tłum kilkudziesięciotysięczny jakten miętam siedlonych i na czekających powrót do Pa Ojczyzny. prze i jak Miednoje i Ostaszkowie Katyniu, w nych leźli się na ziemiach ZSRR: zarówno tych zamordowa wszyst losu kich Polaków, po którzy 17 wyjaśnienia września 1939 się roku zna domagania apelem z PRL mjr. „Ponurego”.żegnała Piwnika nia nie było w kraju od stanu wojennego. Tak Polska z zgromadzonych licznie tym w kraju, całego z woli i ludzi dobrej z Solidarności związkowców harcerzy, partyzantów, Polaków; tysięcy siedemdziesiąt nad i Militari, Virtuti Wojennego Orderu Złoty Krzyż rów z całej Polski mu oddawały ostatni salut. Był też nianej trumnie. Pochylone niezliczone ilości sztanda

okolicznych wsi i miasteczek. Takiego zgromadze i okolicznych wsi miasteczek. tutaj pod kapliczką po raz pierwszy poznałem Ali poznałem pierwszy raz po kapliczką pod tutaj drużyny harcerzy w prostej, żołnierskiej, drew żołnierskiej, prostej, w harcerzy drużyny To właśnie na uroczystościach na „Wykusie” na uroczystościach na właśnie To A kiedy trumna dotarła na Wykus stałem wypro od trwały piątku 10Uroczystości czerwca do nie W Wąchocku wystosowaliśmy odezwę do sejmu sejmu do odezwę wystosowaliśmy Wąchocku W „Wy po ------Partyzanckiego „Ponury” – „Nurt”. „Ponury” Partyzanckiego Zgrupowania legendarnego patriotycznych tradycji kontynuatorami ZHR Środowisko Świętokrzyskie jako się, stać mogliśmy formalnie i oficjalnie pracy współ latach 12 po Wąchocku, w 1996 roku W tu. instruktorów krajek zamiast chust drużyny. bu Ponurego przyjęliśmy starą tradycję noszenia przez wpisanym w Polskę Walczącą. Właśnie od czasu pogrze na kieszeni munduru z krajki Jelonkiem świętokrzyskiej środowiska. Tradycją każdego „Wykusu” było noszenie swój początek także krajka noszona przez instruktorów mi Zgrupowania Armii Krajowej PONURY–NURT bierze żołnierza z spotkań tradycji Z środowiska. naszego go całe symbolem później się stał zmieniony nieco znak Ponurego. Ten zgrupowania sam symbolu z czerpnięty i harcerska lilijka – drużyny znak nowy zgrupowaniemGórz Świętokrzyskich. Opracowaliśmy ku na żywo chłonąć prawdziwą historię tych ziem. aby ska tam świętokrzyskiego na „Wykusie” i w Wąchoc kolejne jeżdżały młode pokolenia harcerskiego środowi ręce…” wgodne przechodzi tycznych bliska. ijest była komendanta pamięć rych któ dla uczestników wszystkich wśród ale samych, nas u nie tylko zachwyt budziła pionierskich i skich samarytań informacyjnych, porządkowych, służbach obowiązków rozlicznych pełnieniu w pomoc ofiarna w dniach 10–12grzebowych 1988 czerwca r. Wasza po uroczystościach przy was przez służbę pełnioną serdeczne Bóg Zapłać i żołnierskie podziękowanie za wam składamy PONURY–NURT Krajowej Armii kich Zgrupowań Partyzanc świętokrzyskich ska żołnierzy Świderski: Marian „Dzik” dowiska kpt. Osiem Osiem lat później doznaliśmy wielkiego zaszczy się z partyzanckim utożsamialiśmy I bardziej coraz I tak już przez zostało kolejne lata. Rok, w rok przy .„Dzik” Kpt patrio tradycji kontynuacja że Udowodniliście, „…Działając z upoważnienia i w imieniu środowi Śro Senior podziękowaniem z nas do pisał Latem Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — jelonek za jelonek ------tego Skarżyski Hufiec Harcerzy „Gniazdo” Związku „Gniazdo” Związku Harcerzy Hufiec Skarżyski tego ciągle czerpać mogą wodę I żywą. chyba właśnie dla pokolenia młode której z studnia to PONURY–NURT rocznicami. naszymi bardziej coraz się stawały Radzimowskiego Krzyśka i Nowakowskiej Ewy Żak, Michała Nowakowskiego, Sławka Leśniewskiego, Asi żyków, Jarka Żaka,Obarzanka, Cela, Rafała Rafała Zbysz Czyż, Wę Pawła i Asi Marzeny Witkowskiego, Michała Świątka, ka Adamczyka, Andrzeja Lenarda, Romka Wróbla, Miłka Trukawki, Ryśka Sadzy, Darka dzięki systematycznej pracy pokoleń: Alika Łąckiego, które rocznicami, ich z wzrastaliśmy My wiskiem. Lenard. Dariusz ZHR Borodzik i Przewodniczący Obwodu Świętokrzyskiego Lubowicka „Hanka” oraz Przewodniczący ZHR Feliks Anna Prezesa Zastępca i „Halny” Rachtan Zdzisław powań Partyzanckich Armii Krajowej PONURY–NURT: podajcie nam rękę…” nam podajcie imieniem. z jego sztandarową kampanię rozpoczęli harcerze i torzy 22 lata. wie zaled mając r.1943 sierpnia 6 zginął a Wołyniu, „Ponurego”.kiego się 9 maja 1921 Urodził na roku Zgrupowania Partyzanc dowódcę Świętokrzyskiego „Oseta”. Najmłodszego Wasilewskiego Władysława podchorążego młodego Bandurskiego, Księdza im. przedwojennego drużynowego 6 skarżyskiej drużyny Harcerstwa Rzeczypospolitej wybrał sobie na patrona I tak jest do dzisiaj. Bo „Wykus” i Zgrupowanie Zgrupowanie i „Wykus” Bo dzisiaj. do jest tak I środo przyjacielskim jednym się Stawaliśmy Porozumienie podpisali: Prezes Środowiska Zgru Czuwaj. To tożsamość. nasza To korzenie. nasze To służba. nasz Wykus Bo Rodacy piosenkę, jodły nam szumcie „…Więc W 2007 roku rozkazem Naczelnika ZHR, instruk Marek Różycki hm. Różycki Marek ------Pogrzeb Ponurego w mediach

Pogrzeb „Ponurego” w dniach 10–12 czerwca 1988 roku był jednym z największych i najważniej- o problemach wokół całego przedsięwzięcia i ogromie szych wydarzeń, w których brała udział samorzutnie olbrzymia rzesza kombatantów AK i opozycji pracy włożonej przez rodzinę oraz żołnierzy. Uniemożli- demokratycznej z całej Polski w ostatnim roku komunizmu w naszym kraju. Uroczystości pożegnalne wiło to władzy ludowej zagarnięcie uroczystości. Dzięki Jana Piwnika nie mogły ujść uwadze żadnym mediom w kraju i w środowiskach polonijnych. temu pogrzeb był nie państwowy, ale polski. Media oficjalne nie pozostały bierne. Wręcz przeciw- W związku z tymi wydarzeniami powstało kilka- ny został album, w którym znalazły się teksty Cezarego nie, zbagatelizowały uroczystości pogrzebowe „Ponure- dziesiąt artykułów, audycji radiowych i filmów. Nie Chlebowskiego. Zamieszczono tam wszystkie problemy go”. Niemal we wszystkich – lecz nielicznych! – artyku- mówiły tylko i wyłącznie o pogrzebie w Górach Świę- związane ze sprowadzeniem zwłok „Ponurego” do Pol- łach znalazły się lakoniczne i suche, czysto informacyjne tokrzyskich. W zależności od redakcji, którą reprezen- ski oraz wspomniany list pasterski biskupów. Z otwarcia wypowiedzi. Od początku brakowało ogłoszeń o uroczy- tował autor reportażu, przekazywał on społeczeństwu wystawy red. Ewa Cendrowska nagrała i wyemitowała stościach, brakowało nazwisk zaangażowanych w po- dodatkowe treści – oficjalną propagandę lub prawdzi- 8 lutego 1988 r. w TVP reportaż z wystawy pokazujący grzeb osób. Nieliczne relacje z pogrzebu przedstawiały wą, lecz zakazaną historię. Spróbujmy opisać najważ- losy Akowców na tle biografii „Ponurego”. żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego oraz informacje niejsze publikacje i zawarte w nich fakty. Kolejnym źródłem informacji stała się akcja publi- o władzy ludowej biorącej udział w pogrzebie, czy nada- Polska Agencja Prasowa 18 września 1987 r. w dzien- kowania serii artykułów wspomnieniowych w niezależ- niu („…z udziałem lokalnego aktywu partyjnego…”) nikach ogólnopolskich i lokalnych ogłosiła: „Prochy »Po- nej prasie katolickiej i demokratycznej lub opozycyjnej Szkole Podstawowej w Janowicach imienia Jana Piwnika. nurego«, mjr. Jana Piwnika, owianego legendą dowódcy w drugim obiegu. Należy tu wymienić chociażby oficjal- O ogromie pogrzebu i emocji prasa milczała. zgrupowania partyzanckiego AK w Górach Świętokrzyskich ne czasopisma takie, jak „Przegląd Katolicki”, „Tygodnik Przeciwnie zareagowały media niezależne, zbli- sprowadzono do kraju staraniem rodziny oraz działaczy Demokratyczny”, „Chłopska Droga”, „Kurier Polski”, „Ka- żone do środowisk opozycji demokratycznej. Przede ZBoWiD. Do czasu uroczystego pogrzebu złożono je w tolicki Tygodnik Społeczny ŁAD”, „Hejnał Mariacki” oraz wszystkim ilość artykułów związanych z „Ponurym” krypcie klasztoru cystersów w Wąchocku.” Wiadomość dziesiątki innych. W ten sposób ukazały się artykuły pod- (ze zgrupowaniami, działalnością powojenną Środowi- niekonsultowana z rodziną i Środowiskiem pokazała komendnych „Ponurego”. Henryk Fąfara „Sokolik” na ła- ska, z perypetiami podczas starań o ekshumację Ko- ZBoWiD, jako organ, który przyczynił się do sukcesu. W mach „Przeglądu Katolickiego” zamieścił obszerną relację mendanta) przewyższała nie tylko ilością i objętością, rzeczywistości Zarząd Okręgowy ZBoWiD w Kielcach był pt. Mój komendant. Oprócz wspomnienia o „Ponurym”, ale także jakością prasę oficjalną. Wrażenie, jakie na przez wszystkie lata głównym przeciwnikiem sprowadze- na łamach czasopisma znalazła się otoczona żałobną autorach wywarła tak wielka uroczystość patriotycz- nia prochów Cichociemnego do Polski. Jednak tak zafał- ramką nota biograficzna Cichociemnego oraz szczegóło- na i religijna dostrzec można po pierwszych akapitach. szowana wiadomość wielkości dzisiejszego sms’a była wy program uroczystego pogrzebu. Przy okazji wydania Artykuły wspomnieniowe, pełne wrażeń, drukowane pierwszą oficjalną informacją o zakończeniu 18-letnich tekstu, pojawiła się krótka notatka o albumie z wystawy były nawet na kilku stronach gazetowych. Nierzadko starań ekshumacyjnych rodziny Piwników. fotograficznejPonury, Nurt i ich żołnierze. tekst uzupełniano licznymi fotografiami uczestników Komitet organizacyjny uroczystości pogrzebowych Na łamach „Kuriera Polskiego” publikował pracują- uroczystości. Prócz relacji, przekazywano w nich praw- „Ponurego” przez następne 9 miesięcy zdołał przywró- cy tam Janusz Skalski „Lin”, podkomendny „Ponurego” dę historyczną o Katyniu, Jałcie, prawdziwym obliczu cić zasłużoną chwałę Piwnikowi oraz ludziom starają- w „Wachlarzu”, w Górach Świętokrzyskich i na Ziemi No- ustroju komunistycznego. Wszystko to było jednak po- cym się o Jego powrót w Góry Świętokrzyskie. Za po- wogródzkiej. Na początku artykułu napisał: „Do miejsca dawane czytelnikom między wierszami. Pomimo słabo mocą prasy, radia, telewizji, niezależnych wydawnictw, ostatecznego spoczynku odprowadzą go nie tylko najwyżsi już działającej cenzury, wciąż niebezpiecznie było pisać Kościoła, organizacji opozycyjnych i organizowanych dostojnicy Kościoła i liczny kler, najbliższa rodzina, żołnie- wprost o wydarzeniach oficjalnie nie mających miejsca wydarzeń informowano w całym kraju o zbliżającym rze Armii Krajowej i wierni zawsze podkomendni. Odpro- na kartach historii. Należy tu podkreślić fakt, że żaden się czerwcowym pogrzebie. wadzą go tysiące młodzieży, młodych i starych, dla któ- z artykułów nie nawoływał pośrednio lub bezpośred- Na początku 1988 r. biskupi kielecki – ks. Stanisław rych PONURY jest symbolem poświęcenia i bohaterstwa nio do „podniesienia ręki na władzę ludową”. Teksty Szymecki i radomsko-sandomierski – ks. Edward Ma- Armii Krajowej – siły zbrojnej podziemnego państwa pol- redagowane były z dużą rozwagą, za co należą się terski ogłosili w dwóch diecezjach list pasterski. Obok skiego, a również symbolem niełatwych, gorzkich i jakże wyrazy uznania wszystkim autorom. informacji o Roku Maryjnym podano pełen harmono- często tragicznych powojennych losów wielu żołnierzy AK. Ogólnie wszystkie artykuły, reportaże radiowe oraz gram kilkudniowego pogrzebu. Była to najlepsza me- Jego imię wiąże się bowiem nie tylko z bojowymi czynami filmy mówiące o pogrzebie mjr. „Ponurego” do dziś od- toda ominięcia, stwarzającej problemy, cenzury. Udało tego wspaniałego żołnierza i dowódcy, lecz i z niesłusz- dają ducha czerwca 1988 roku. Czytając wspomniane się dotrzeć do rzeszy odbiorców. Dalej wieść rozniosła się nymi oskarżeniami, których mu za życia, a i po śmierci relacje po 20 latach, niejednokrotnie odczuwałem duże drogą „szeptaną”, tak znienawidzoną i trudną do wykry- nie oszczędzono, swoistym dramatem, jaki był udziałem wzruszenie. Jak zatem mocno na Polaków te relacje mu- cia przez cenzurę i Służbę Bezpieczeństwa. jego losów i jego pamięci. I właśnie to warto przypomnieć siały oddziaływać w ostatnim roku komunizmu w Polsce W tym czasie z inicjatywy Zdzisława Witebskiego „Po- dziś, w przeddzień jego pogrzebu, w przeddzień 44 roczni- dziś nie jestem w stanie nawet ocenić. Była to „mani- raja” powstała wystawa fotograficzna Ponury, Nurt i ich cy śmierci…”. Do artykułu dołączone zostały dodatkowe festacja długo skrywanych uczuć do tego, co stanowiło żołnierze. W wystawie wykorzystano fotografie Feliksa informacje o piątym wydaniu książki Cezarego Chlebow- Polskę i o Polsce. Manifestacja, jakiej nie było od zakoń- Konderki „Jerzego” z lat 1943–1944 oraz Tadeusza Religi skiego Pozdrówcie Góry Świętokrzyskie. czenia wojny, tych, którzy tamte czasy pamiętali, i tych i Jerzego Niedbała z lat 1960–1986 oraz widoki święto- Prócz wspomnień podkomendnych, gazety drukowa- – których o tamtych czasach nauczono!” krzyskie fotografa Pawła Pierścińskiego. Prezentowana ły wywiady z członkami Środowiska odpowiedzialnymi Marek Jedynak była m.in. w Warszawie, Łodzi i Starachowicach, a potem za sprowadzenie prochów. Dzięki temu Zdzisław Rach- doktorant UJK w Kielcach w następnych miastach. Pod tym samym tytułem wyda- tan „Halny” oraz Cezary Chlebowski mogli śmiało pisać 5 KDH im. „Robota” – ZHP Końskie Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 5 strona Wykus 2008 nr 13 6 z żyjących żołnierzy Legendarnego Komendanta. Komendanta. Legendarnego żołnierzy żyjących z haczyk. połknąłem bowskiego niałej lekturze „Gór Cezarego Świętokrzyskich” Chle nadejść. miało tego, dopiero co początek zaczyn, dopiero to był siedemdziesiątych porażki. przeżywali Byli z Niego dumni, się cieszyli mocno ze zwycięstw, tych latach czarnej okupacji dawał nadzieję i otuchę. haterskim dowódcy, który ludziom tu w żyjącym tam wieka stąd, z tej ziemi, z tych stron. Mówiono mi o bo rym” z Wykusu słyszałem jeszcze jako małe dziecko. się 17 Co urodziłem prawda lat po wojnie, ale o „Ponu stopniuabsorbuje,znacznymciekawi,wciąga. w lat razy. To coś znacznie ważniejszego, coś, co od wielu już Oni też będą pamiętać teżbędą Oni

Zapragnąłem spotkać przynajmniej jednego jednego przynajmniej spotkać Zapragnąłem wspa po uświadomiony i znacznie Wzmocniony lat początku na chłopca, małego dla Wówczas po Usłyszałem raz od pierwszy mojego ojca, czło Wykus, „Ponury”, „Nurt” – to nie tylko słowa, wy ------proszę proszę mi dawało sporo wierzyć, Ponadto satysfakcji. tej, ludowej Polski, na działanie pamięci rzecz o AK, tam „Nurta”. „Ponurego”i czasach od W tyzantów odwzajemniać. się potrafiło środowisko czym i środowiska dla bie PONURY–NURT. tokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej Świę Środowiska do wszedłem głosowi mocnemu i wymiernego. bardziej wania pytań (czasami aż do znudzenia), ale do czegoś „Topolę” innych. iwielu kolejnych: znawałem „Halnego”, „Kaktusa”, „Lina”, po czasu 1980upływu miarę wiosnę r.W wczesną „Dzika” Mariana Świderskiego, a było to na wiosnę, kapitana poznać szczęście miałem ze sprawił, Los Żyłem i nadal żyję problemami i sprawami par sprawami i problemami żyję nadal i Żyłem sie z dałem co wszystkim o pisać by pora, Nie manualnym umiejętnościom tam jakimś Dzięki Chciałem być potrzebny, nie tylko do rozmów i zada Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — ------skiego z Australii, podchorążego „Andrzeja” z „Andrzeja” podchorążego Australii, z skiego Gawroń Andrzeja przez okazję tę na specjalnie ny PONURY–NURT. Środowiska cel na pamiątek różnych postaci w łek nie lada. dospełnienia miałem misję A wydarzenia. epokowego tego do gotowań zarmią. przygody dwuletniej mojej trwania czasie w dzień najpiękniejszy był To szczątków „Ponurego”, po osiemnastu latach starań. Nowogródczyzny z sprowadzeniu o się wiedziałem p. do zadzwoniłem 1987r. dnia wrześniowego któregoś „Ponurego”. Komendanta szczątków grzeb po – wyzwolenia zwanego tak czasów od równych od bardzo sprawnie działającej służby medycznej. służby działającej sprawnie bardzo od ból głowy, musiałem się ratować tabletką otrzymaną sceny,strasznypoczułemzeschodziłem Jakposzło. miałem nie lada, dodatkowy stres to tysiące ludzi, ale udałocą, się nie zapomnieć tekstu. Co prawda tremę Tadeusza Kaczyńskiego. ła Filharmonia im. Traugutta z Warszawy pod batutą riasz. Od strony zabezpiecza muzycznej uroczystość Du Józef Rayzacher, Maciej Szczepkowski, Andrzej Voit, Anna Nehrebecka, Łapicki, Andrzej Mieczysław aktorzy: polscy znani wystąpili Wykusie na stości miał pogrzeb. godniejszy W Piłsudski czasie uroczy sztandarów. Starsi ludzie mówili, że tylko marszałek siedemdziesiąt ponad harcerzy, ilość Ogromna ku. Wąchoc w i Ratajach Wykusie, Michniowie, cach, ludzi. tysięcy kilkadziesiąt cenzury! sięgiem za poza był tekst ten przecież alezabronione, czas wów niejednokrotnie mocne słowa, wypowiadałem ulewnego deszczu przed tłumem ludzi, stremowany, wypaść. dobrze naprawdę by tekst, ten szlifować „Lina” okiem bacznym pod tam by „Ponurego”. powrót „Na wiersza strofami Komendanta prochy „Szorta”.działu 12 działań. takich atut ne, dodatkowy to emocji, że nie że można, to zabronio ten dreszczyk

czerwca odbyły czerwca się odbyły nie uroczystości, mające sobie A dodatkowo miałem powiedzieć wiersz napisa wiersz powiedzieć miałem dodatkowo A cegie sprzedawanie być miało zadaniem Moim Od wiosny roku następnego wpadłem w wir przy kiedy wojskową, służbę jeszcze Odbywałem Artyści wypadli wspaniale, wypadli mnie też z Artyści Bożą pomo Nagorzy Janowicach, w się gromadziły Tłumy udział brało pogrzebowych uroczystościach W strugach w dnia,kiedy tego zapomnę nie Nigdy Pamiętam jak na jeździłem Ludną do Warszawy, W przywitać miałem imieniu polskiej młodzieży 11,10,dniach w dokładnie r.1988 połowie W

Janusza Skalskiego „Lina”. To od niego do niego od To„Lina”. Skalskiego Janusza od ------Jeszcze jeden fakt utkwił w mej pamięci. Podeszła do mnie nieznana mi pani i zapytała czy ja mówiłem ten wiersz, potwierdziłem, ona zaś powiedziała: bar- dzo mi się podobało, ponieważ mówił pan od serca, to było bardzo autentyczne, proszę mi wierzyć, znam się na tym, pracuję w telewizji. Nie będę wymieniał nazwiska, chociaż doskonale pamiętam, to było bar- dzo budujące. Pogrzeb „Ponurego”, który przyciągnął tak ogrom- ną rzeszę ludzi, ta wspaniała manifestacja Wolnej i Nie- podległej w tamtych czasach był nadzwyczajnym wyda- rzeniem nie mającym żadnego porównania. I choć po pogrzebie wydarzyło się wiele, jednak tamte trzy dni wspominam jako najwspanialsze w mo- jej przygodzie z partyzantką „Ponurego” i „Nurta”. I chociaż byli żołnierze od „Ponurego” z Nowo- gródczyzny mają troszkę żal, że przeniesiono docze- sne szczątki Komendanta w Góry Świętokrzyskie, ja tłumaczę sceptykom w ten sposób: ziemia nowo- Niewielu, naprawdę niewielu. Chociaż tych, któ- na tym, by słowo „Pamięć”, będące częścią składową na- gródzka ma ciało, ponieważ przez 44 lata przyjęła rym się zdaje i z czasem sami w to uwierzą, że oni zwy naszego stowarzyszenia nie było czczym frazesem. to wszystko do siebie, my mamy tylko to, co zostało również bili Niemców, jest też trochę. Nie miejsce by chwalić się z dokonań, bo wiele po tych latach, jedynie kości. Historia lubi się powtarzać, do Legionów Piłsud- jeszcze przed nami. Polski proboszcz parafii Wawiórka, tam gdzie spo- skiego też przyznawali się ci, którzy prochu nie wą- A potem? Przecież po nas przyjdą inni, oni też czywał „Ponury”, przyznał rację red. Babickiemu, jak chali, szabli w ręku nie dzierżyli… będą pamiętać! ten w taki właśnie sposób argumentował tę sprawę. Od kilku lat mam szczęście współpracować ze wspa- Szczepan Mróz Czas płynie, ludzie odchodzą, ilu zostało tych niałymi ludźmi w Stowarzyszeniu Pamięci PONURY-NURT. ze Stowarzyszenia Pamięci prawdziwych? Cieszę się ze współpracy z ZHR i ZHP. Bardzo mi zależy PONURY–NURT Nowe książki o żołnierzach Zgrupowań Oficyna Wydawnicza RYTM wspólnie ze Świato- „Burza” – dowódcą I batalionu 2 pułku piechoty wym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej przygoto- Legionów AK, a w październiku 1944 r. – dowódcą wało serię wydawniczą: Bi- 2 pułku piechoty Legionów blioteczka Armii Krajowej. AK. Przeszedł cały szlak Od roku 2006 rozpoczął bojowy pułku. Inspirował, serię „Ponury” major Jan opracowywał, a najczęściej Piwnik 1912–1944 napi- dowodził wieloma akcjami sany przez Cezarego Chle- i starciami bojowymi od bowskiego. Dotychczas wy- wiosny 1943 r. do późnej dano jeszcze dwie książki: jesieni 1944 r. W 1945 r. „Góra-Dolina” Adolf Pilch został awansowany do stop- – autorstwa Ryszarda Bielańskiego oraz „Żmudzin” nia majora. Bolesław Kontrym 1898–1953 – Witolda Paska. Po wojnie zamieszkał w Londynie, zmarł 24 mar- ca 1976 r. Odznaczony Orderem Virtuti Militari, dwu- W tym roku, tuż przed naszymi uroczystościami krotnie Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Marek Jedynak wydano książkę: Zasługi z Mieczami. Robotowcy 1943 Zdzisław Rachtan-Halny Związany uczuciowo z Górami Świętokrzyskimi Polecamy interesującą monografię II Zgrupo- pragnął, aby jego prochy spoczęły na Wykusie – le- wania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” pod „Nurt” major Eugeniusz śnym wzgórzu w rejonie Wąchocka, gdzie znajdowała komendą ppor. cc. Waldemara Szwieca „Robota”. Kaszyński 1909–1976 się baza operacyjna dowodzonego przez niego Zgru- Bogato ilustrowana książka prezentuje poszerzoną Opowieść o jednym z najsłynniejszych dowódców powania. W 1994 r., życzenie to zostało spełnione. biografię dowódcy oraz szlak bojowy podkomend- partyzanckich Armii Krajowej z Gór Świętokrzyskich. nych mjr. „Ponurego”. „Nurt”, cichociemny, początkowo był zastępcą mjr. Wszystkich zainteresowanych zakupem książek Jana Piwnika „Ponurego”. Po przeniesieniu „Ponure- o dowódcach Zgrupowań i ich żołnierzach zapra- Książka do nabycia jest podczas uroczystości na stoisku go” na Nowogródczyznę został dowódcą Zgrupowań szamy do stoiska harcerskiego na parkingu przy harcerskim na parkingu przy polanie oraz za pomocą Świętokrzyskich; w czasie koncentracji przed akcją polanie. internetu: www.biblioteka.konskie.pl/arslibris Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 7 strona Wykus 2008 nr 13 8

Wykus, 11 1988 czerwca r. Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — Wąchock, 12 czerwca 1988 r. Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 9 strona Wykus 2008 nr 13 10 chłopskiej. W młodości związany był z ruchem patrio ruchem z był związany młodości W chłopskiej. rodzinie w Iłży koło Małomierzycach 1916w roku Hamilton. Maria –opowiadała madzeń wano go o skarżyć organizowanie nielegalnych zgro próbo którego podczas na przesłuchanie, wezwany później został Ojciec Warszawą. pod domu naszego na jego urodziny, się które odbyły na polance blisko 70.lat kilkoro na znajomych początku zaprosiliśmy Kiedyś, – uroczystości. prywatnych podczas nawet zało przez cały ten czas był pod obserwacja bezpieki, wie przez życia większość był w opozycji i jak się oka Hamilton. –wspominała zwięzienia czony więc dopiero w wieku 9–10 lat, kiedy został wypusz bliskiego znajomego. Tak go naprawdę poznałyśmy zdrady skutek na prawdopodobnie złapany, został ojciec końcu W UB. przed uciekając kraju, całym po jeździła rodzina nasza a ukrywać, się musiał ciec Hamilton. mówiła - zdrowia pełni do powrócił nie nigdy już właściwie sierp w spotkań niu 2006 takich z roku ojciec dostał udaru mózgu, po którym jednego podczas właśnie To istotne. bardzo niego dla były broni towarzyszami dawnymi z spotkania i kontakt bliski końca do nak bardzo nas najważniejsze. – kochał, Oczywiście jed zawsze i kombatancka były opozycyjna działalność żołnierze, jego niego dla że zaznaczyła, milton wPodkowie Leśnej. grobowcu nym Polskiego, później zostanie on pochowany w rodzin dzie się 21 lutego 2008 r. w katedrze polowej Wojska 91w wieku lat. r. 2008 lutego 15 zmarł – akowców więzionych w odbiciem się wsławił który AK, partyzanckich łów Antoni Heda-Szary Antoni

1945 Nasi chłopcy czekają w Świętorzyskim Niebie ... Niebie wŚwiętorzyskim czekają chłopcy Nasi Ciebie do śpieszymy Zawsze wierni Madonno zWykusu roku co nas Mniej Antoni Heda-Szary urodził się 11 października października 11 się urodził Heda-Szary Antoni właści ojciec jej że podkreśliła, generała Córka oj małe bardzo byłyśmy siostrą z obie Kiedy – Ha Maria córka, jego generała, Wspominając odbę generała duszę za żałobne Nabożeństwo oddzia dowódca Heda-Szary, Antoni Gen. roku z kieleckiego więzienia UB kilkuset kilkuset UB więzienia kieleckiego z roku i KrystynaRachtanps.„Justyna”. Antoni Hedaps.„Szary”, Teofil Stawskips.„Kret”, Opuścili nasząrodzinę: ------nariusze „Smiersza” osadzili ponad 370 więźniów. 370 ponad osadzili „Smiersza” nariusze funkcjo sowieccy i UB którym w Kielcach, w zienia wię 1945komunistycznego sierpnia roku 5 na 4 z czele swojego się oddziału wsławił rozbiciem w Na Zbrojnych. Sił Delegatury następnie a Krajowej, w „Świątek”.ps. Poręby Stanisława kpt. dowództwem pod AK choty wówczas wchodził w II skład batalionu 3. Pie Pułku oddział Jego Szewcami. i Trawnikami doszycami, więzienia. z niemieckiego nowania miasta Końskie i uwolnienia aresztowanych aresztowanych i skazanych na śmierć oraz akcji opa uwolnieniem uwieńczonej Iłży, w więzienia kiego niemiec zdobycia akcji w uczestniczył m.in. gdzie „Ponury”, ps. Piwnika Jana AK zgrupowania dzie w Walczył partyzantki. do przejście na zgody mu przez komendę Okręgu Kielecko-Radomskiego AK udzielenia do się przyczyniło co oddział, utworzył ludzi. Z 60 z nich, nie którzy chcieli wracać do domów, 80 ok. uwolnieniem i Starachowicach w mieckiego „Dolina”.dobwodu w Związku Walki komendantem został PoZbrojnej, w powrocie Po zbiec. się mu udało skąd rosyjskich, jeńców obozu do trafił sowiecko-niemieckiej wojny NKWD. Osadzono go Po w Brześć. wybuchu twierdzy przez schwytany został ale granicę, zieloną przez przejść próbował klęsce Po Lubelszczyźnie. na nie następ a Iłżą, pod Piechoty 12. Dywizji składzie w pomiarów. wizbie w Starachowicach Zbrojeniowej Fabryce w rozpoczął zawodową Pracę Rezerwy. Podchorążych Szkoły do powołany został 1937 roku W Radomiu. w Technicznej Szkole w się tycznym. Po ukończeniu szkoły powszechnej kształcił

konspiracji, działając w ramach Ruchu Oporu Armii strony rodzinne podjął działalność konspiracyjną konspiracyjną działalność podjął rodzinne strony Po zakończeniu wojny Heda-Szary pozostał pozostał Heda-Szary wojny zakończeniu Po Ra pod m.in. walczył „Burza” akcji okresie W nie więzienia zdobyciem wówczas się Wsławił walczył roku 1939 w obronnej wojny Podczas Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — skła nocy nocy ------rodowym środowiskiem Tygodnika „Ojczyzna”. środowiskiem rodowym i Walecznych. Krzyżem W latach 90. się związał z na czeniami, Militari w Virtuti tym dwukrotnie krzyżem wieloma odzna odznaczony wojenne zasługi został swoje Polski”.Za zdrajcom przeciw „Szary i rego” Kaczyńskiego. Lecha nowany został generałem brygady przez prezydenta W 2006 roku podczas obchodów Święta 3 Maja mia Strzeleckich. Polskich Drużyn brygady nia generała stop do awansowany został roku 13 2004 grudnia zasług jego uznania dowód W Piłsudskiego. Józefa Strzelec Związku kiego, nawiązującego do tradycji Drużyn Strzeleckich Komendantem Głównym także Był Uchodźstwie. na RP prezydenta przez pułkownika stopnia do awansowany także został roku samym Wtym jejprezesem. izostał Kombatantów Polskich 30 organizacji kombatanckich w Światową Federację Wyszyńskiego. Stefana kardynała internowany w Białołęce. Przez wiele lat był doradcą NSZZ „Solidarność”. Podczas stanu wojennego został przy Kombatantów Związku Niezależnego czącego Przewodni na wybrany został 1981 roku ność”.W m.in. w działając niepodległościową, NSZZ „Solidar jednak działalność prowadził ciągu W stią. dalszym iweWronkach. wRawiczu niach Rakowieckiej, na śmierci zamieniono na Siedział w dożywocie. więzie karę roku, 1944 w nim z współdziałali którzy AL, oficerów byłych interwencji dzięki końcu w śmierci, został aresztowany w Gdyni. wyroki cztery Otrzymał 1948 roku w i UB przez poszukiwany Był Ostródy. toni Wiśniewski, na wyjechał a wybrzeże, później do – spiracyjnej pod zmienionym jakonazwiskiem, An braci. dwóch i jego rodzinę zamordowali aresztowali go cy ubecy poszukują – osobistą tragedią wielką jednak to cił przypła Heda-Szary AK-owców. byłych przeważnie więźniów, kilkuset uwolniono akcji tej wyniku W Był autorem dwóch książek: „Wspomnienie autorem dwóch książek: Był Sza ok. zjednoczenia do doprowadził 1990roku W w1956 wolność na amne Wyszedł roku, objęty kon działalności zaprzestał Kielcach w akcji Po Źródło informacji: INTERIA.PL/PAP informacji: Źródło ------Wspomnienie o śp. Krystynie Rachtan Dnia 22 czerwca 2007 r. w wieku 85 lat odeszła ciu codziennym. Dzięki staraniom Jej i męża upamięt- prowadzi się działalność wychowawczo-religijną dla do Pana śp. Krystyna Rachtan – osoba skromna, tak- niono postać Jana Nowaka Jeziorańskiego i jego żony dzieci do lat siedmiu. Krysia żyła zgodnie z warto- towna, pełna życzliwości i dobroci dla bliźnich. Jej cie- Jadwigi ps. „Greta”. W kaplicy Matki Boskiej Nieusta- ściami chrześcijańskimi, łączyła je z patriotyzmem. kawe, twórcze i jednocześnie trudne życie było pełne jącej Pomocy przy ul. Wilczej 7 w Warszawie wmuro- Wartości te przekazywała dzieciom biorącym udział doświadczeń osobistych, zawodowych i społecznych, wano tablicę informującą, że we wrześniu 1944 roku w tzw. „Spotkaniach w Nazarecie”. Dzieci kochały z których potrafiła wyciągać mądre, budujące wnio- pp. Jeziorańscy wzięli tu ślub powstańczy. Ciocię Krysię — ogarniała je całym swoim dobrym ski. Od najmłodszych lat dawała świadectwo prawo- Trudno wyrazić słowami olbrzymie zasługi Kry- sercem. Świetnie się z nimi rozumiała. Ceniła szcze- ści charakteru, całkowitego oddania zadaniom, któ- si w pracy na rzecz kombatantów AK. W 1957 roku gólnie ich wrażliwość na potrzeby innych, uczyła sza- rych się podejmowała i wielkiej wrażliwości na po- na fali odwilży grupa partyzantów, wśród nich Zdzi- cunku i miłości do rodziców, rodzeństwa i starszych. trzeby innych ludzi. Już w szkole średniej dała się sław Rachtan ps. „Halny”, powołała Środowisko Świę- Szczególną uwagę przywiązywała do świadczenia poznać jako dobra uczennica i zapalona harcerka. tokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej obecności Bożej przez dzieci w życiu rodziny i w kon- Wybuch II wojny światowej postawił przed polską taktach z rówieśnikami. Służyły ku temu krótkie mo- młodzieżą szczególne zadania. Krysia, w wieku lat dlitwy. Krysia wnosiła w te spotkania swoją wiedzę, 19., została zaprzysiężona w Narodowej Organiza- dobroć i umiłowanie Ojczyzny. cji Wojskowej. Obowiązki łączniczki ps. „Justyna” Równocześnie spełniała się w domu, w rodzinie. wypełniała na terenie Gór Świętokrzyskich w Szta- Krystyna i Zdzisław Rachtanowie stworzyli dom cie- bie Komendy Okręgu „Jodła”. Była także kolporter- pły, rodzinny, otwarty dla bliskich i zaprzyjaźnio- ką „Biuletynu Informacyjnego” oraz organizowała nych. Sercem tego domu była Krysia — kochająca i nadzorowała kursy sanitarne. i troskliwa żona, mądra matka, oddana całym ser- Rok 1945 — to początek życia rodzinnego Kry- cem rodzinie, szczególnie jako babcia i prababcia. si. Została żoną partyzanta — Zdzisława Rachtana W całym swoim bogatym życiu wykazywała dużo ps. „Halny”. Będąc żoną i matką córki Barbary i syna hartu i odpowiedzialności — tak było w konspiracji, Piotra, w latach 1946–1950 odbyła studia na Uniwer- w PRL-u i w wolnej Polsce. Za swoją pracę zyskała sytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu na Wydziale uznanie w formie wielu wyróżnień i odznaczeń. Ekonomiczno-Prawnym, uzyskując tytuł magistra Szczególnie ceniła sobie Krzyż Armii Krajowej. nauk ekonomicznych. W latach pięćdziesiątych, Krysia to człowiek prawy, dobry, kochający Boga w okrutnych czasach stalinowskich, wobec prześlado- i bliźnich — zawsze pozostanie w naszych sercach. wań, jakim poddano jej męża, Krysia podjęła pracę Żegnaj Krysiu! w Instytucie Organizacji i Mechanizacji Budownictwa. Czesława Gibes Obowiązki rodzinne i zawodowe nie przeszkodziły Jej PONURY-NURT. Krysia włączyła się w działalność Śro- PAMIĘCI „JUSTYNY” rozwijać się na polu naukowym. Dzięki olbrzymiej dowiska od początku i pracowała do końca swoich mobilności i pracowitości, bez uszczerbku dla potrzeb dni. Żyła tą działalnością. Była przekonana, że aby Krystyny Rachtan rodziny, w 1960 roku obroniła pracę doktorską, pamięć o bohaterach nie zaginęła, konieczne jest „Emilia” Emilia Żelazko uzyskując tytuł doktora nauk ekonomicznych. W In- przekazanie młodemu pokoleniu prawdziwej historii stytucie była cenionym pracownikiem naukowym, Polski czasów II wojny światowej. Spotkania na Wy- Odfrunęłaś cichutko jak ptak, cieszącym się dużym autorytetem wśród kolegów. kusie stały się lekcją historii i patriotyzmu. Były one Przysiadłaś pod jodłą w świętokrzyskim niebie Umiejętności zawodowe poszerzała na stypendiach przygotowaniem młodego pokolenia do utrwalenia I było tak dobrze, tak jasno, bo byłaś u siebie. we Francji i Algierii, co w czasach PRL-u było szczegól- dziedzictwa ideowego AK. Krysia wykazała w tym Przyszli do Ciebie leśni, pięknie zaśpiewali nym wyróżnieniem. Po kilku latach pracy uzyskała okresie duże umiejętności w przekazywaniu wiedzy – O Panie, któryś jest na niebie, tytuł docenta nauk ekonomicznych. na temat Środowiska oraz roli harcerstwa w społe- Wyciągnij sprawiedliwą dłoń, Krysia miała olbrzymi dar pracy społecznej wy- czeństwie. Ważne artykuły na te tematy drukował Wołamy z naszych serc do Ciebie, nikającej z postawy Jej głębokiego patriotyzmu. biuletyn „Wykus”. W 1996 r. został nawiązany kon- Broń naszą Polskę, broń... W stanie wojennym organizowała pomoc dla osób takt z Obwodem Świętokrzyskim Związku Harcerstwa Wszyscy patrzą na niebo, internowanych oraz ich rodzin. Była wszędzie tam, Rzeczpospolitej, z którym zawarto porozumienie Pierwsza gwiazdka świeci, gdzie pomocy oczekiwali chorzy, strapieni lub bied- o współpracy i przejęciu tradycji Świętokrzyskich Jest przepustka od Boga na Wykus, Pójdą jak co roku świętokrzyskie dzieci, ni. Potrzeba niesienia pomocy skłoniła Ją do Adopcji Zgrupowań Partyzanckich PONURY-NURT. U swojej Madonny będą kolędować, Po przejściu na emeryturę Krysia rozpoczęła swo- na Odległość. Przez kilkanaście lat wysyłała pienią- Zaśpiewają z borem: Bóg się rodzi, dze małej dziewczynce z Indii. Dziś Jej podopieczna ją pracę w Klubie Inteligencji Katolickiej w Warszawie. Moc truchleje – Boże Dziecię przyniosło Ojczyżnie jest po maturze i pragnie studiować medycynę w Pol- Przez 25 lat była przewodniczącą Sekcji Emaus KIK. Wielką radość i jasną nadzieję. sce. Krysia bardzo dbała o to, by przetrwała pamięć Zasadniczą pracą Sekcji jest kształtowanie formacyj- o bohaterach wojennych i ich dziele, a także o ich ży- no-religijne jej członków. Ze szczególnym pietyzmem Wigilia, Boże Narodzenie 2007 Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 11 strona Wykus 2008 nr 13 12 ku można nazwać jedną z form oporu społecznego społecznego oporu form z jedną nazwać można ku Wąchoc i Wykusie na spotkania że opinię, wyraził w 1989 ZHR i1990tokrzyskie roku. sie drużyny harcerskie zbudowano Środowisko Świę o w niezależnego harcerstwa budowaniu dla Krajowej nie spotkania miały na Wykusie z Armii żołnierzami PRL. w czasach go społeczne oporu budowaniu i patriotyzmu dzeniu 1957–1988 latach bu w w Wąchocku w i Wykusie na Krajowej Armii żołnierzy spotkania odegrały hm. Roman Wróbel. Jana Kochanowskiego w Kielcach. Panel poprowadził Historii Humanistyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Instytut oraz Oświaty Kurator Świętokrzyski dowej, Naro Pamięci Instytut objęły: patronatem swoim panel Ponadto Świętokrzyski. Wojewoda Koruba, Pałka- Bożentyna objęła spotkaniem nad patronat w Kochanowskiego Jana manistyczno-Przyrodniczego Hu Uniwersytetu głównej auli w Świętokrzyskie, Góry w „Ponury” ps. Piwnika Jana mjr. Krajowej Armii dowódcy legendarnego prochów powrotu cy (Zmarli zobowiązują żyjących) „MORITURI OBLIGANT” VIVENTES uczestniczące w uczestniczące Zlotach Bratnich na Drużyn Wyku

Górach Świętokrzyskich. Stwierdził, że w oparciu oparciu w że Stwierdził, Świętokrzyskich. Górach Kielcach odbył się panel historyczny. Honorowy Honorowy historyczny. panel się odbył Kielcach Doktor Ryszard Śmietanka-Kruszelnicki z IPN IPN z Śmietanka-Kruszelnicki Ryszard Doktor znacze jakie opowiedział, Różycki Marek Hm. jaką rolę, omówiono panelu części pierwszej W roczni 20. okazji z r., 2008 maja 30 piątek W ------1988 Polsce w społeczno-polityczną sytuację na grzebu po oddziaływania skali oraz żałobnych stościach uroczy w udziale w społeczeństwa zaangażowania „Ponurego”.pogrzeb w jaki sposób w 1988 roku relacjonowano w mediach przedstawił w Kielcach Jana Kochanowskiego czego Humanistyczno-Przyrodni Uniwersytetu z 1943”) „Ponurego”.w pogrzebie harcerzy i harcerek tysięcy kilku udziału zowania zorgani nielegalnego do doszło jak zrelacjonował, nurego” był szefem harcerskiej służby porządkowej, mjr. „Po pogrzebowych uroczystości podczas który ikombatantów. cerzy har pielgrzymek wspólnych wrześniowych, miejsce Góra, Jasna oraz Wykus jak miejscach takich w AK czypospolitej przypisywały spotkaniom z weteranami Rze Harcerskiego Ruchu władze jaką roli, o dział jakozagrożenie. ogromne z harcerstwem, szczególnie a czeństwem, społe ze Krajowej Armii tował spotkania weteranów czesny aparat trak władzy Ów zdjęcia. wykonywano wet śmigłowców, z których na do inwigilacji używano a Bezpieczeństwa, Służbę przez inwigilowani byli spotkań tych Uczestnicy władzom. munistycznym ko ówczesnym przeciw Podsumowując spotkanie dokonano oceny skali oceny dokonano spotkanie Podsumowując „Robotowcy monografii (autor Jedynak Marek W drugiej części prof. dr hab. Marek Gorgoń, hm., opowie hm. Wiatr, Kazimierz hab. dr Profesor roku. Masowy roku. udział Masowy w pogrzebie wielu środo Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — ------takim porządku. w takim uroczystości przeprowadzenia możliwości byłoby nie którego udziału bez niezależnego, harcerstwa rolę podkreślili Krajowej, Armii Żołnierzy Związku pan Tadeusz Michalski „Ryś”, wiceprezes Światowego skich PONURY-NURT, Zgrupowań oraz Partyzanckich Świętokrzy Środowiska Przewodniczący „Halny”, społecznie. znaczące wydarzenie to było twach, wydawnic i publikacjach licznych po Sądząc koleń. samoorganizacji. dowania wiary we własne siły, podniesienia poziomu ale nieposłuszeństwa, i krokiem na drodze do odbu był nie ogniwem tylko ważnym łańcucha sprzeciwu, wisk oraz ludzi, zwykłych choćby którzy go oglądali, Organizatorzy pogrzebu: Zdzisław Rachtan – Rachtan Zdzisław pogrzebu: Organizatorzy po sztafety aspekt się okazał ważnym Bardzo - - - - Następcy „Ponurego”

Polana „Wykus” położona w Lasach Siekierzyń- skich w Puszczy Jodłowej u stóp Gór Świętokrzyskich to wyjątkowe miejsce. To tutaj od kilku lat co roku spotykają się żołnierze legendarnego dowódcy par- tyzanckiego mjr. Jana Piwnika „Ponurego”. Wśród uczestników uroczystości nie brakuje też policjan- tów Garnizonu Świętokrzyskiego, dla których „Po- nury” — aspirant Policji Państwowej od 1991 roku jest patronem. 11 stycznia 2002 roku pomiędzy Kapitułą im. „PONUREGO” Środowiska Świętokrzyskich Zgrupo- wań Partyzanckich Armii Krajowej „PONURY-NURT”, obowiązków służbowych. W kolejnych latach odzna- • 2005 roku – st. sierż. Szymon Dunikowski (Ko- a Komendą Wojewódzką Policji w Kielcach zawarte czeni również zostali: misariat III w Kielcach); st. post. Robert Gawęcki (Komi- zostało „Porozumienie” dotyczące nadania Honoro- • w 2002 roku – sierż. szt. Piotr Białek (dzielnico- sariat III w Kielcach); st. post. Sebastian Słowik (Komen- wej Policyjnej Odznaki im. mjr. Jana Piwnika „PO- wy z Referatu Dzielnicowych w Komendzie Policji w Da- da Powiatowa Policji w Ostrowcu Świętokrzyskim) NUREGO”. Odznaka ta od 2002 roku nierozerwalnie leszycach); asp. szt. Stanisław Giemza (Wydział Krymi- • 2006 roku – sierż. szt. Robert Borowiecki (Ko- jest związana z Ziemią Świętokrzyską. nalny Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach) menda Powiatowa Policji w Starachowicach); sierż. Z wnioskiem o nadaniu konkretnemu policjantowi • w 2003 roku – nadkom. Jerzy Bukała (komen- Andrzej Lesiak (Komenda Powiatowa Policji w Stara- orderu, do Kapituły występuje Komendant Wojewódzki dant Komisariatu IV w Kielcach); sierż. szt. Przemy- chowicach); insp. Arkadiusz Pawełczyk (obecny Ma- Policji w Kielcach. O tym, czy policjant zasługuje na wy- sław Sabowicz (Samodzielny Pododdział Prewencji zowiecki Komendant Wojewódzki Policji, a ówczesny różnienie, decyduje 7-osobowa Kapituła Odznaki. W jej Policji w Kielcach) Świętokrzyski Komendant Wojewódzki Policji) skład wchodzą: Zdzisław Rachtan „Halny” (przewod- • 2004 roku – kom. Sławomir Sędybył (Wy- • 2007 rok – sierż. szt. Andrzej Chabior (Sa- niczący), Jacenty Frydrych (sekretarz kapituły) oraz dział Kryminalny Komendy Wojewódzkiej Policji modzielny Pododdział Prewencji Policji w Kielcach); członkowie: Andrzej Kasten, Jerzy Bukała oraz Sławo- w Kielcach) sierż. szt. Adam Gumuła (Samodzielny Pododdział mir Sędybył oraz Krzysztof Przybylski. Dopiero po po- zytywnej decyzji Kapituły rozkaz o nadaniu odzna- czenia wydaje Świętokrzyski Komendant Wojewódzki Policji. Odznaczenie, na którym widnieje łaciński napis „Laus Tibi” (Chwała Tobie), przeznaczone jest dla poli- cjantów, którzy stając w obronie prawa, życia i mienia innych działają ze szczególnym poświęceniem na rzecz bezpieczeństwa obywateli. Odznaka przyznawana jest funkcjonariuszom Policji honorowo. Wyróżnieni nią po- licjanci dumnie noszą ją przy mundurze. Po raz pierwszy Honorową Odznaką pośmiertnie odznaczony został asp. Tadeusz Bielat. Policjant ten zginął śmiercią tragiczną w trakcie wykonywania

Prewencji Policji w Kielcach); sierż. Andrzej Tuzimek (Samodzielny Pododdział Prewencji Policji w Kiel- cach); sierż. Wojciech Zamojski (Samodzielny Pod- oddział Prewencji Policji w Kielcach). W tym roku uroczystości na „Wykusie” odbędą się 14 czerwca.

podinsp. Elżbieta Różańska-Komorowicz naczelnik Wydziału Prezydialnego Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 13 strona Wykus 2008 nr 13 14 patriotycznej imprezie. patriotycznej pięknej, tej w uczestnictwa do chętnych wszystkich udział ponad 500 osób. Pragniemy tą drogą zaprosić spotkaniach wzięło że nadmienić, w zeszłorocznych wania patriotycznego młodego pokolenia. Wystarczy To w datę ważną bardzo stanowi dzień Ten AK. nierzom żoł poświęconej plastycznej i poetyckiej pisarskiej, twórczości swojej zaprezentowania do okazją także są Spotkania dni. tamtych bohaterów wspomnienia we się wsłuchują uwagą z zebrani Wszyscy czyzny. naszej Oj czasów mat minionych,tragicznych jakże AK. żołnierzy ipoległych zmarłych harcerstwa. oraz kuratorium państwowych, władz przedstawiciele kombatanci, młodzież, uczestniczą: tych spotkaniach w Obecnie Polaków. młodych wśród się rozeszła patriotyzmu i historii lekcji wspaniałej tak o Wieść Polski. całej z młodzież i nichdzieci w udziału do zapraszać częto wo miały one charakter lokalny, z czasem jednak za na Początko Wykusie. Spotkania Dzieci i Młodzieży Wrześniowe organizują 26 września Krajowej Armii o pamięć szanują Krajowej Armii Partyzantów skich

swoich bohaterach. Corocznie w rocznicę powstania

kalendarzu imprez szkolnych i patriotycznych. patriotycznych. i szkolnych imprez kalendarzu wspaniały, wielokrotnie chwalony wycho sposób wielokrotnie wspaniały, Później odbywają się dyskusje i prelekcje na te na prelekcje i dyskusje się odbywają Później żyjących, za modlitwa rozpoczyna Uroczystości Świętokrzy im. Podstawowej Szkoły Uczniowie i Młodzieży na Wykusie na i Młodzieży Wrześniowe Dzieci Spotkania Dyrektor Szkoły Podstawowej Podstawowej Szkoły Dyrektor Bożena Wrona Bożena w Wielkiej Wsi w Wielkiej ------

Wykus — Wąchock,14–15 czerwca 2008r. Wykus — Międzyszkolny projekt edukacyjn (16–17 maja 2008 r.) Rajd szlakiem płk. Mariana Sołtysiaka „Barabasza”

„Chciałbym, byście Ojczyznę tak jak my kochali. Naszą szkołę tj. Szkołę Podstawową im. Armii Kra- Po kolejnej dawce marszu pośród leśnych ostę- I oddawali jej wszystkie swoje siły- jowej w Olesznie reprezentowało 14 uczniów i 3 opie- pów Gór Świętokrzyskich przybyliśmy do Szkoły Abyście swój rozum i pracę oddali. kunów, tj. p. Anna Resiak – zastępca dyrektora szkoły, Podstawowej im. Mariana Sołtysiaka „Barabasza” I aby wasze serca tylko dla niej biły.” p. Andrzej Kowalczyk – nauczyciel plastyki, p. Ryszard w Daleszycach. Wieczorem przy ognisku, wzorem Kowalczyk – nauczyciel historii. Szlak wędrówki, liczą- „leśnych żołnierzy” wysłuchaliśmy wspomnień kom- (Jerzy Kotliński: „Do wnuków”) cy ponad 20 km, poprowadził nasze kroki na wzniesie- batantów przeplatanych śpiewaniem partyzanckich W bieżącym roku szkolnym uczniowie ze szkół nie Słowiec w rezerwacie Zamczysko, gdzie znajduje i harcerskich piosenek. Rozstrzygnięty został mię- zrzeszonych w Stowarzyszeniu Szkół Bohaterów się obelisk upamiętniający obozowisko plutonu „Górni- dzyszkolny konkurs plastyczny „Śladami naszych Armii Krajowej realizowali kolejny międzyszkolny ka” oddziału ,,Wybranieckich”. Następnie zawitaliśmy bohaterów”. Tego wieczoru było także wspólne pie- projekt edukacyjny – Szlakiem pułkownika Maria- do kościoła w Cisowie będącego miejscem modlitwy czenie kiełbasek. na Sołtysiaka „Barabasza”. Mariana Sołtysiaka i jego Realizacja tego projektu umożliwiła uczniom: • żołnierzy oraz słynącego dostrzeżenie związku historii regionu z dziejami Pol- z jedynej w Polsce, jak ski, • zgromadzenie informacji o działaniach AK w re- mówił proboszcz parafii, gionie świętokrzyskim podczas II wojny światowej, • rzeźby przedstawiającej poznanie wydarzeń z życia i działalności pułkownika diabła, a także z postaci Mariana Sołtysiaka „Barabasza” z oddziału „Wybra- znanego pisarza pamięt- nieccy”, • odwiedzenie Miejsc Pamięci Narodowej ników – Jana Chryzosto- w regionie, w tym związanych z postacią „Barabasza”, ma Paska. • wykonanie pracy plastycznej związanej z Patronem projektu, • spędzenie wolnego czasu na jednej z ak- tywnych form wypoczynku, jaką jest rajd pieszy. Podsumowaniem całorocznego projektu edu- kacyjnego był dwudniowy rajd pieszy – Szlakiem pułkownika Mariana Sołtysiaka „Barabasza” na trasie: Widełki – Cisów – Daleszyce, który miał na celu przybliżenie sylwetki słynnego dowódcy party- zanckiego z okresu II wojny światowej – pułkowni- ka Mariana Sołtysiaka ps. Barabasz i jego oddziału „Wybranieckich”. Po nabożeństwie w cisowskim kościele i długim mar- W rajdzie wzięło udział 9 szkół z województwa szu leśnymi ścieżkami, zatartymi upływem czasu, dotar- świętokrzyskiego: • Szkoła Podstawowa im. płk. Ma- liśmy pod obelisk wskazujący miejsce założenia obozu riana Sołtysiaka „Barabasza” w Daleszycach, • Szko- przez partyzantów z oddziału „Wybranieckich” oraz ła Podstawowa nr 18 im. Zbigniewa Kruszelnickiego powstańców styczniowych 1863 roku. W tym miejscu Realizacja tegorocznego projektu „Wilka” w Kielcach, • Szkoła Podstawowa im. Par- pełnym historii został przeprowadzony konkurs wiedzy edukacyjnego wzbogaciła i pogłębiła naszą wiedzę tyzantów AK Ziemi Kieleckiej w Sukowie, • Zespół o płk M. Sołtysiaku „Barabaszu”, w którym i my wzię- o historii Armii Krajowej ze szczególnym zwróceniem Szkoły Podstawowej nr 1 i Przedszkola im. Tajnego liśmy udział. Rywalizacja drużyn była emocjonującym uwagi na życie i działalność „Barabasza” z oddziału Nauczania w Zagnańsku, • Szkoła Podstawowa im. przeżyciem dla nas wszystkich, oklaskami nagradzano „Wybranieckich”. Mamy świadomość, że znajomość Armii Krajowej w Olesznie, • Zespół Szkół im. Od- zarówno radość zwycięzców jak i łzy pokonanych. przeszłości naszego kraju czy regionu a szczególnie działu AK „Wybranieccy” we Wzdole Rządowym, • Po konkursowych uniesieniach znaleźliśmy się na tematyki związanej z tradycją niepodległościową Publiczne Gimnazjum im. Jana Piwnika „Ponurego” polanie, przy pomniku wystawionym przez byłych i nieocenionym udziałem ZWZ–AK w walce o wol- w Bodzentynie, • Gimnazjum nr 26 im. Wojciecha partyzantów „Barabasza” dla powstańców stycznio- ność Ojczyzny jest przejawem pożądanych postaw Szczepaniaka w Kielcach, • Szkoła Podstawowa im. wych dowodzonych w zimie roku 1863/64 przez patriotycznych. Nasz naród może tworzyć właściwą Armii Krajowej Korpus „Jodła” w Łącznej. porucznika Andrzeja Kmitę-Rębajło. Tak oto w pięk- przyszłość, kiedy będzie pamiętał o tych, którzy wal- W sumie szlakiem turystycznym wędrowało ny sposób partyzanci czasów II wojny światowej nie czyli o jego wolność przez długie lata. 135 uczniów i 20 opiekunów. W tym roku głównym pozwolili, aby czas i ludzka niepamięć zatarły ślady organizatorem tego rajdu była Szkoła Podstawowa im. odwagi i męstwa pokolenia powstańców stycznio- Uczestnicy rajdu i ich opiekunowie płk. Mariana Sołtysiaka „Barabasza” w Daleszycach. wych, walczących jak oni o wolność Polski. ze Szkoły Podstawowej w Olesznie Wykus 2008 nr 13 Wykus — Wąchock, 14–15 czerwca 2008 r. strona 15 Z kroniki Środowiska

Wykus – 11 czerwca 1988 r.

Zofia (†1972) i Jan (†1971) Piwnikowie – rodzice mjr. Jana Piwnika ps. „Ponury” w trakcie wizyty Zdzisła- wa Rachtana i Cezarego Chlebowskiego w Janowicach, 1966 r.

Michniów – 11 czerwca 1988 r. 2008

ISSN 1505-2176 Wydano ze środków: Ministerstwa Obrony Wydana staraniem Obwodu Świętokrzyskiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej Narodowej i Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyznackich Armii Krajowej PONURY–NURT Redakcja: Rafał Obarzanek hm., Marek Różycki hm., Miłosz A. Trukawka phm. (red. nacz.), Roman Wróbel hm. ADRES do korespondencji: 27-200 Starachowice, ul. Żeromskiego 3/19, e-mail: [email protected] http://www.wykus.zhr.pl