Tehnoloski Okvir Komunikacija U Savremenom Drustvu
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin Теmа 4: Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm druuštvu Prenos informacija Prеnоs infоrmаciја kао nајčеšći оblik sаvrеmеnе kоmunikаciје, mоžе sе, kаkо u istоriјi, tаkо i dаnаs оdviјаti: • u prоstоru, pri čеmu је pоtrеbnо mаksimаlnо smаnjiti vrijеmе pоtrеbnо zа prеnоs оdrеđеnе infоrnаciје • u vrеmеnu, о čеmu svjеdоčе trајni zаpisi Rаni nаčini kоmunikаciја nа dаlјinu Rаni оblici tеlеkоmunikаciја uklјučuјu dimnе ssignаlе i bubnjеvе. Bubnjеvi su sе kоristili u Аfrici, Nоvој Gvinејi i Јužnој Аmеrici, dоk su dimni signаli bili kоrišćеni u Sjеvеrnој Аmеrici i Kiini. U srеdnjеm vijеku, nizоvi tоrnjеvа nа vrhоvimа brdа su kоrišćеni kао nаčin zа prеnоšеnjе pоrukе. Оvаkаv prеnоs је imао mаnu dа је mоgао dа prеnеsе sаmо јеdаn znаk infоrmаciје. Јеdаn оd pоznаtih primjеrа оvаkvоg оbаvjеštаvаnjа је biо tоkоm nаpаdа Špаnskе аrmаdе nа Еnglеsku, kаdа је niz tоrnjеvа prеniо signаl оd Plimutа dо Lоndоnа. Gоdinе 1792, frаncuski inžеnjеr Klоd Šаpе је sаgrаdiо prvi fiksаn sistеm zа vizuеlnu tеlеgrаfiјu (sеmаfоrskа liniја) izmеđu Lilа i Pаrizа. Меđutim, оvi sеmаfоri su zаhtjеvаli оbučеnе оpеrаttоrе i skupе tоrnjеvе nа intеrvаlimа оd dеsеt dо 30 km. Kао pоsljеdicа upоtrеbе еlеktričnоg tеlеgrаfа, pоsljеdnjа kоmеrciјаlnа sеmаfоrskа liniја је nаpuštеnа 1880. 1 Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod Теlеkоmunikаciје Теlеkоmunikаciје su оblаst lјudskе dеlаtnоsti kоја sе bаvi prеnоšеnjеm pоrukа izmеđu dvа ili višе kоrisnikа nа udаlјеnim mjеstimа, оbičnо putеm еlеktričnih signаlа. Telegraf Telegraf (od grčke riječi tele, daleko, i graphein, pisati) je uređaj odnosno sistem za prenos poruka na veliku udaljenost. Za razliku od telefona, telegraf ne preenosi glas nego pojedina slova uz pomoć određenog koda. Optički telegraf Prvi telegrafski sistemi su koristili optički prenos poruka. Za vrijeme francuske revolucije, Claude Chappe, inžinjer iz Lyona je izmislio i izgradio novi sistem koji se sastojao od niza tornjeva sa pokretnim elementima kojima je upravljala ljudska posada. Svaka pozicija pokretnih elemenata je odgovarala jednom slovu te su kodovi morali biti razmijenjeni prije prenosa poruke. Tornjevi su bili izgrađeni na uzvišenjima i na relativno maaloj udaljenosti kako bi se iz svakog tornja vidio prethodni i naredni toranj u nizu. Nakon što bi posada primijetila signale koje je slao jedan toranj, ponnavljala bi te signale nakon određenog vremena. Posada narednog tornja bi primijetila ove signale i također ih ponavljala. Tako se poruka širila s jednog na drugi kraj niza. Šapeov (Chaappe) telegraf Ovaj sistem je omogućavao mnogo brži prenos poruka u odnosu na dotad korištene kurire na konjima. Problem ovvih prvih telegrafa je bio to što se nisu mogli koristiti po noći ili lošem vremenu, te što je u svakom tornju morao biti angažiran veliki broj ljudi. Optički telegrafi se koriste i danas, naročito u moreplovstvu, gdje se za prenos poruka na kratke udaljenosti koristi jak reflektor koji se naizmjenično pali i gasi. Ovo gašenje i paljenje svjetla odgovara određenom kodu uz pomoć kojeg se prenosi poruka. Električni telegraf Razvoj elektriciteta je stvorio osnove za električni telegraf. Samuel Morse je 1832. ggodine uspio razviti prvi jednostavni i stabilni električni sistem za prenos poruka te je naredne godine za ovaj iizum dobio i patent.. Prvi pravi električni telegraf je povezivao Loondon i Birmingem i izgrađen je 1838. godine. Kod električnog telegrafa su dvije tačke između kojih se vrši prenos poruke povezane električnom linijom. S obje strane ove električne linije se nalazi po jedna posebna sprava, od kojih jedna služi za slanje a druga za primanja poruka. Za slanje poruke se kod prenosi tako da se električni signali šalju električnom linijom. Morseov telegraff iz 1837. godine 2 Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin Ovi signali se registruju s druge strane linije (obično uz pomoć papirne trake na koju se ispisuju priimljeni simboli) i tako dolazi do prenosa poruke. Morze je za upotrebu sa svojim aparatom izmislio poseban kod u kojem se za svako slovo abecede koristi mješavina tačaka i linija. Ovaj kod (takozvani Morzeov kod) je još i danas u upotrebi. Morzeov kod Telefon Telefon (iz grčkog: tele = udaljen i fon = glas) je uređaj za komunikacijju na daljinu, koji se koristi tako što prima i prenosi zvuk (uglavnom ljudski glas) s jednog mjesta na drugo i obratno. Većina telefona radi tako što prenosi električni signal preko složenog sistema telefonskih mreža koji omogućuje komunikaciju bilo kojeg korisnika telefona sa skoro bilo kojim drugim. Postoje tri osnovna načina kojima se neki korisnik telefona povezuje na telefonsku mrežu: tradicionalni (fiksni telefon), koji je povezan kablovima s jeddnnom određenom fizičkom lokacijomm; bežični i radio telefoni, koji koriste ili analogne ili digitalne signale; satelitski telefoni, koji koriste telekomunikacijske satelite; i VoIP veze (iz engleskog Voice over IP što znači "glas preko Internet protokola") koje se koriste Internet vezom. 1875. godine, dok je Alexander Graham Bell radio eksperiment na telegrafskim porukama, njegov pomoćnik je slučajno dirnuo čeličnu oprugu koja je proizzvela zvonki zvuk. Bell je čuo taj zvuk u drugoj sobi i odmah dotrčao govoreći:"Ne dirajte ništa! Recite mi šta ste upravo uradili?" Tada je otkrio da čelična žica trepereći nad magnetnom proizvodi promjenljivu struju. Već sutra je napravljen prvi telefon. Prva telefonska linija vodila je s krova zgrade na dva sprata niže. Prva rečenica izgovorena preko telefona bila je: "Gospodine Watsone, dođite! Prvi telefon koji je iizzradio škotski fizičar Potrebni ste mi!" Alexander Graham Bell Između krajnjih korisnika, povezivanje se može ostvariti preko optičkog vlakna, mikrovalova, satelitske veze ili kombinaccijom istih. Donedavno, kad bi se reklo telefon, uglavnom bi se mislilo na fiksni telefon. Bežični i mobilni telefoni sad su ustaljeni širom svijeta, pri čemu se od mobilnih telefona čak očekuje da na kraju potpuno zamijene "tradicionalne", fiksne telefone. Za razliku od mobilnih telefona, bežični se uglavvnnom smatraju "fiksnim" telefonima, jer imaju domet uglavnom od nekoliko metara ili nekoliko desetaka metara i uglavnom se povezuju na baznu stanicu koja je potom povezana kabelima na fiksnu telefoniju. 3 Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod Elektromagnetno zračenje i elektrommagnetni talasi Neke vrste talasa prenose energiju kroz materiju tako što čine da materija vibriirra. Postoje dva tipa takvih talasa.Transverzalni (poprečni) talasi utiču na sitne čestiice neke materije na taj način da ona počinje da vibrira pod pravim uglovima u odnosu na pravac talasa. Longitudinalni (paralelni) talasi utiču na čestice tako da materija počinje da vibrira u istom smeru u kojem se kreću i sami talasi. Elektromagnetni talasi, kao što su na primer X-zraci (rentgen zraci) ne utiču na materiju da vibrira, već prolaze kroz nju. Svi talasi prenose energiju kroz prostor. Elektrromagnetni talasi prenose specijalni oblik energije koji se opštim imenom naziva zračenje. Primjeri ove energije su svjetlosni talasi, radio-talaasi, mikrotalasi i X-zraci (rentgen). Ona može da se prostire i kroz vakuum, gde nema nikakve materije. Elektromagnetne talase je teorijski predvidioo James Maxwell pokušavajući da oobjasni efekte indukcije električne struje u magnetnim poljima i obrnuto. Kasnije je Heinrich Rudolf Herrtz potvrdio ovu teoriju proizvevši radio talase koje je detektovao sa drugog kraja svoje laboratorije jednostavnom oscilacijom električne struje kroz provodnik (time demonstriravši primitivan oblik antene). Svako naelektrisanje promjenom brzine kretanja generiše elektromagnetno polje. Ova informacija se prostire kroz prostor brzinom svjetlosti i osobine odgoovarajućeg elektromagnetnog talasa su direktno vezane za dinamiku promjene kretanja naelektrisanja. Kao što oscilujuća električna struja u provodniku može da proizvede elektromagnetni talas, takav talas takođe može da u nekom provodnikuu indukuje električnu struju iste oscilacije, na taj način omogućavajući transfer informacije od emitora ka prijemniku, što je osnov svih bežičnih komunikacija. Osobine elektromagnetnog zračenja zavise od njegove talasne dužine. Cijeli opseg talasnih dužina elektromagnetnog zračenja naziva se elektromagnetni spektar. On obuhvata gama zračenje, rendgensko zračenje, ultraljubičasto zračenje, vidljivu svjetlostt, infracrveno zračenje, mikrovalno zračenje i radiotalase (radiovalove). 4 Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin Osnovne veličine elektromagnetnog talasa Osnovne veličine elektromagnetnog talasa su: talasni ugao -amplituda -frekvencija -talasna (valna) dužina -faza talasa -brzina širenja smjer širenja talasa Slika koja pokazuje osnovne veličine elektromagnetskog talasa: talasna dužina Talasna dužina (λ) Talasna dužina definisana je kao najmanje rastojanje dvije tačke u prostoru između kojih se faza elektromagnetnog talasa promijeni za 2π. Ona se zbog toga može izražavati jedinicom dužine metrom. Frekvencija (f) Frekvencija je broj punih promjena polja elektromagnetnih talasa u jedinici vremena. Između talasne dužine i frekvencije elektromagnetnih talasa postoji direktna zavisnost. Talasna dužina elektromagnetnih talasa pri njihovom prostiranju kroz neku sredinu se računa po formuli: λ=V/f gdje su: f-frekvencija elektromagnetnih talasa V-brzina prostiranja elektromagnetnih talasa kroz datu sredinu Brzina prostiranja (c) U vakuumu se elektromagnetni talasi prostiru brzinom svjetlosti, dok se pri