Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Теmа 4: Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm druuštvu

Prenos informacija Prеnоs infоrmаciја kао nајčеšći оblik sаvrеmеnе kоmunikаciје, mоžе sе, kаkо u istоriјi, tаkо i dаnаs оdviјаti: • u prоstоru, pri čеmu је pоtrеbnо mаksimаlnо smаnjiti vrijеmе pоtrеbnо zа prеnоs оdrеđеnе infоrnаciје • u vrеmеnu, о čеmu svjеdоčе trајni zаpisi

Rаni nаčini kоmunikаciја nа dаlјinu

Rаni оblici tеlеkоmunikаciја uklјučuјu dimnе ssignаlе i bubnjеvе. Bubnjеvi su sе kоristili u Аfrici, Nоvој Gvinејi i Јužnој Аmеrici, dоk su dimni signаli bili kоrišćеni u Sjеvеrnој Аmеrici i Kiini. U srеdnjеm vijеku, nizоvi tоrnjеvа nа vrhоvimа brdа su kоrišćеni kао nаčin zа prеnоšеnjе pоrukе. Оvаkаv prеnоs је imао mаnu dа је mоgао dа prеnеsе sаmо јеdаn znаk infоrmаciје. Јеdаn оd pоznаtih primjеrа оvаkvоg оbаvjеštаvаnjа је biо tоkоm nаpаdа Špаnskе аrmаdе nа Еnglеsku, kаdа је niz tоrnjеvа prеniо signаl оd Plimutа dо Lоndоnа. Gоdinе 1792, frаncuski inžеnjеr Klоd Šаpе је sаgrаdiо prvi fiksаn sistеm zа vizuеlnu tеlеgrаfiјu (sеmаfоrskа liniја) izmеđu Lilа i Pаrizа. Меđutim, оvi sеmаfоri su zаhtjеvаli оbučеnе оpеrаttоrе i skupе tоrnjеvе nа intеrvаlimа оd dеsеt dо 30 km. Kао pоsljеdicа upоtrеbе еlеktričnоg tеlеgrаfа, pоsljеdnjа kоmеrciјаlnа sеmаfоrskа liniја је nаpuštеnа 1880.

1

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod

Теlеkоmunikаciје

Теlеkоmunikаciје su оblаst lјudskе dеlаtnоsti kоја sе bаvi prеnоšеnjеm pоrukа izmеđu dvа ili višе kоrisnikа nа udаlјеnim mjеstimа, оbičnо putеm еlеktričnih signаlа.

Telegraf Telegraf (od grčke riječi tele, daleko, i graphein, pisati) je uređaj odnosno sistem za prenos poruka na veliku udaljenost. Za razliku od telefona, telegraf ne preenosi glas nego pojedina slova uz pomoć određenog koda.

Optički telegraf

Prvi telegrafski sistemi su koristili optički prenos poruka. Za vrijeme francuske revolucije, Claude Chappe, inžinjer iz Lyona je izmislio i izgradio novi sistem koji se sastojao od niza tornjeva sa pokretnim elementima kojima je upravljala ljudska posada.

Svaka pozicija pokretnih elemenata je odgovarala jednom slovu te su kodovi morali biti razmijenjeni prije prenosa poruke. Tornjevi su bili izgrađeni na uzvišenjima i na relativno maaloj udaljenosti kako bi se iz svakog tornja vidio prethodni i naredni toranj u nizu. Nakon što bi posada primijetila signale koje je slao jedan toranj, ponnavljala bi te signale nakon određenog vremena. Posada narednog tornja bi primijetila ove signale i također ih ponavljala. Tako se poruka širila s jednog na drugi kraj niza. Šapeov (Chaappe) telegraf

Ovaj sistem je omogućavao mnogo brži prenos poruka u odnosu na dotad korištene kurire na konjima.

Problem ovvih prvih telegrafa je bio to što se nisu mogli koristiti po noći ili lošem vremenu, te što je u svakom tornju morao biti angažiran veliki broj ljudi. Optički telegrafi se koriste i danas, naročito u moreplovstvu, gdje se za prenos poruka na kratke udaljenosti koristi jak reflektor koji se naizmjenično pali i gasi. Ovo gašenje i paljenje svjetla odgovara određenom kodu uz pomoć kojeg se prenosi poruka.

Električni telegraf

Razvoj elektriciteta je stvorio osnove za električni telegraf. Samuel Morse je 1832. ggodine uspio razviti prvi jednostavni i stabilni električni sistem za prenos poruka te je naredne godine za ovaj iizum dobio i patent.. Prvi pravi električni telegraf je povezivao Loondon i Birmingem i izgrađen je 1838. godine.

Kod električnog telegrafa su dvije tačke između kojih se vrši prenos poruke povezane električnom linijom. S obje strane ove električne linije se nalazi po jedna posebna sprava, od kojih jedna služi za slanje a druga za primanja poruka. Za slanje poruke se kod prenosi tako da se električni signali šalju električnom linijom.

Morseov telegraff iz 1837. godine

2

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Ovi signali se registruju s druge strane linije (obično uz pomoć papirne trake na koju se ispisuju priimljeni simboli) i tako dolazi do prenosa poruke.

Morze je za upotrebu sa svojim aparatom izmislio poseban kod u kojem se za svako slovo abecede koristi mješavina tačaka i linija. Ovaj kod (takozvani Morzeov kod) je još i danas u upotrebi.

Morzeov kod

Telefon

Telefon (iz grčkog: tele = udaljen i fon = glas) je uređaj za komunikacijju na daljinu, koji se koristi tako što prima i prenosi zvuk (uglavnom ljudski glas) s jednog mjesta na drugo i obratno. Većina telefona radi tako što prenosi električni signal preko složenog sistema telefonskih mreža koji omogućuje komunikaciju bilo kojeg korisnika telefona sa skoro bilo kojim drugim. Postoje tri osnovna načina kojima se neki korisnik telefona povezuje na telefonsku mrežu: tradicionalni (fiksni telefon), koji je povezan kablovima s jeddnnom određenom fizičkom lokacijomm; bežični i radio telefoni, koji koriste ili analogne ili digitalne signale; satelitski telefoni, koji koriste telekomunikacijske satelite; i VoIP veze (iz engleskog Voice over IP što znači "glas preko Internet protokola") koje se koriste Internet vezom.

1875. godine, dok je Alexander Graham Bell radio eksperiment na telegrafskim porukama, njegov pomoćnik je slučajno dirnuo čeličnu oprugu koja je proizzvela zvonki zvuk. Bell je čuo taj zvuk u drugoj sobi i odmah dotrčao govoreći:"Ne dirajte ništa! Recite mi šta ste upravo uradili?" Tada je otkrio da čelična žica trepereći nad magnetnom proizvodi promjenljivu struju. Već sutra je napravljen prvi telefon. Prva telefonska linija vodila je s krova zgrade na dva sprata niže. Prva rečenica izgovorena preko telefona bila je: "Gospodine Watsone, dođite! Prvi telefon koji je iizzradio škotski fizičar Potrebni ste mi!" Alexander Graham Bell

Između krajnjih korisnika, povezivanje se može ostvariti preko optičkog vlakna, mikrovalova, satelitske veze ili kombinaccijom istih. Donedavno, kad bi se reklo telefon, uglavnom bi se mislilo na fiksni telefon. Bežični i mobilni telefoni sad su ustaljeni širom svijeta, pri čemu se od mobilnih telefona čak očekuje da na kraju potpuno zamijene "tradicionalne", fiksne telefone. Za razliku od mobilnih telefona, bežični se uglavvnnom smatraju "fiksnim" telefonima, jer imaju domet uglavnom od nekoliko metara ili nekoliko desetaka metara i uglavnom se povezuju na baznu stanicu koja je potom povezana kabelima na fiksnu telefoniju.

3

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod

Elektromagnetno zračenje i elektrommagnetni talasi

Neke vrste talasa prenose energiju kroz materiju tako što čine da materija vibriirra. Postoje dva tipa takvih talasa.Transverzalni (poprečni) talasi utiču na sitne čestiice neke materije na taj način da ona počinje da vibrira pod pravim uglovima u odnosu na pravac talasa. Longitudinalni (paralelni) talasi utiču na čestice tako da materija počinje da vibrira u istom smeru u kojem se kreću i sami talasi. Elektromagnetni talasi, kao što su na primer X-zraci (rentgen zraci) ne utiču na materiju da vibrira, već prolaze kroz nju.

Svi talasi prenose energiju kroz prostor. Elektrromagnetni talasi prenose specijalni oblik energije koji se opštim imenom naziva zračenje. Primjeri ove energije su svjetlosni talasi, radio-talaasi, mikrotalasi i X-zraci (rentgen). Ona može da se prostire i kroz vakuum, gde nema nikakve materije.

Elektromagnetne talase je teorijski predvidioo James Maxwell pokušavajući da oobjasni efekte indukcije električne struje u magnetnim poljima i obrnuto. Kasnije je Heinrich Rudolf Herrtz potvrdio ovu teoriju proizvevši radio talase koje je detektovao sa drugog kraja svoje laboratorije jednostavnom oscilacijom električne struje kroz provodnik (time demonstriravši primitivan oblik antene). Svako naelektrisanje promjenom brzine kretanja generiše elektromagnetno polje. Ova informacija se prostire kroz prostor brzinom svjetlosti i osobine odgoovarajućeg elektromagnetnog talasa su direktno vezane za dinamiku promjene kretanja naelektrisanja. Kao što oscilujuća električna struja u provodniku može da proizvede elektromagnetni talas, takav talas takođe može da u nekom provodnikuu indukuje električnu struju iste oscilacije, na taj način omogućavajući transfer informacije od emitora ka prijemniku, što je osnov svih bežičnih komunikacija. Osobine elektromagnetnog zračenja zavise od njegove talasne dužine. Cijeli opseg talasnih dužina elektromagnetnog zračenja naziva se elektromagnetni spektar. On obuhvata gama zračenje, rendgensko zračenje, ultraljubičasto zračenje, vidljivu svjetlostt, infracrveno zračenje, mikrovalno zračenje i radiotalase (radiovalove).

4

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Osnovne veličine elektromagnetnog talasa

Osnovne veličine elektromagnetnog talasa su: talasni ugao -amplituda -frekvencija -talasna (valna) dužina -faza talasa -brzina širenja smjer širenja talasa

Slika koja pokazuje osnovne veličine elektromagnetskog talasa: talasna dužina

Talasna dužina (λ) Talasna dužina definisana je kao najmanje rastojanje dvije tačke u prostoru između kojih se faza elektromagnetnog talasa promijeni za 2π. Ona se zbog toga može izražavati jedinicom dužine metrom.

Frekvencija (f) Frekvencija je broj punih promjena polja elektromagnetnih talasa u jedinici vremena. Između talasne dužine i frekvencije elektromagnetnih talasa postoji direktna zavisnost. Talasna dužina elektromagnetnih talasa pri njihovom prostiranju kroz neku sredinu se računa po formuli: λ=V/f gdje su: f-frekvencija elektromagnetnih talasa V-brzina prostiranja elektromagnetnih talasa kroz datu sredinu

Brzina prostiranja (c) U vakuumu se elektromagnetni talasi prostiru brzinom svjetlosti, dok se pri prolasku kroz gasove ili tečnosti dijelovi spektra mogu apsorbovati, odnosno rasipati pri haotičnom kretanju čestica usljed efekta ekscitacije atoma, pri čemu talas prestaje da se kreće pravolinijski pa je percepcija da se kreće sporije od brzine svjetlosti. Brzina prostiranja izračenog elektromagnetnog talasa praktično je jednaka brzini svjetlosti i iznosi 299.760 km/s. Između talasne dužine, frekvencije i brzine prostiranja talasa postoji fizička veza koja se matematički izražava:

λ=c/f f=c/λ c=f. λ

Elektromagnetno zračenje je kombinacija oscilujućeg električnog i magnetnog polja koja zajedno putuju kroz prostor u obliku međusobno okomitih talasa. Ovo zračenje je nosilac elektromagnetne interakcije (sile) i može se interpretirati kao talas ili kao čestica, u zavisnosti od slučaja. Čestice koje kvantifikuju elektromagnetno zračenje su fotoni.

Ako imamo provodnik u kome naelektrisanje osciluje, generisani elektormagnetni talas će imati istu frekvenciju oscilovanja. Alternativno, ako elektromagnetno zračenje gledamo kao emisiju čestica (fotona), energija koju one nose je direktno vezana za talasnu dužinu, odnosno učestalost talasa. Što je veća učestalost to je veća energija fotona. Tačan odnos je opisan Plankovom relacijom E = hν gdje je E energija fotona h je Plankova konstanta, a ν je frekvencija talasa. 5

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod

Radio Radio je bežični prenos signala korištenjem elektromagnetskih valova kojima su frekvencije niže od frekvencija infracrvene svjetlosti, pa se prema tome zovu i radio valovi. Otkriće radio-talasa 1887. godine Hajnrih Herc je pokazao da se elektromagnetni talasi mogu prostirati na veliku daljinu. U svom eksperimentu pokazao je da se radio-talasi mogu odašiljati, prostirati slobodno kroz prostor, a zatim prikupljati u istom obliku u kojem su poslati.

Model emitera i kolektora radio-talasa

Isprva se energija promjenjivog elektro-magnetnog polja (radio-talasa) pretvara u električnu energiju, a završni izlaz je obično u obliku zvuka (zvučnik) ili prikaza na ekranu (radar). Radio-prijemnik je elektronski uređaj kojim se iz niza elektromagnetskih signalla indukovanih u anteni prijemnika, izdvaja, pojačava i detektuje signal korisne informacije.

Informacija se prenosi sistematskim menjanjem neke osobine radio-talasa, kao što je amplituda, frekvencija ili faza. To menjanje se zove modulacija. Takav električni signal se onda uvodi u rezonantno kolo koje je priključeno na emisionu antenu, odakle se emitujuju radio talasi u prostor.

Radio valovi putuju kroz homogen prostor (zrak ili vakuum) pravolinijski, u svim pravcima. Ukoliko postoje diskontinuiteti, kao što je ionosfera u Zemljinoj atmosferi, dolazi do odbijanja, a isto takvo odbijanje se događa i od površine Zemlje. Kada se radio valovi usmjere ka komunikacijskom satelitu, oni se tu hvataju, pojačavaju i šalju nazad prema Zemlji.

Informacija se prenosi sistemskim mijenjanjem neke osobine radio talasa, kao što je amplituda, frekvencija ili faza. To se mijenjanje zove modulacija. Takav električni signal se onda uvodi u rezonantni sklop koji je priključen na radio odašiljač, odakle se šalju raddio valovi u prostor. Kada se eleektrični provodnik nađe u elektromagnetnom polju radio valova, ono indukuje naizmjeničnu struju u provodniku. Radio iz 1920. godine

6

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

To se može detektirati i transformirati u zvuk ili drugi signal koji nosi informaciju na način da se prvo uhvati što veća količina energije radio valova u antenu prijemnika, a zatim izvrši proces obrnut od modulacije - demodulacija. Potom se dobije električni signal koji sadrži neku korisnu informaciju.

Radio-prijemnici se primjenjuju za prijem radio-difuznog programa, televizijskog programa (slike i zvuka, kao dijelovi sklopa), daljinsku kontrolu uređaja, radio-komunikaciju, radio-astronomiju i u druge svrhe.

Kako je došlo do je pronalaska radija? Nikola Tesla i radio

Pitanje ko je izumio radio, tada nazvan bežična telegrafija, je kontraverzno. Ipak, dolje će biti nabrojani glavni naučnici i izumitelji koji su doprinijeli razvoju radija:

David E. Hughes je prvi prenio Morseov kod bežično 1878. godine. Međutim, njegov rad nije ispunio zahtjeve u vezi poznavanja prirodnog principa ili procesa koji je predmet novog fenomena. Između 1893. i 1894. Roberto Landell de Moura, brazilski svećenik i znanstvenik, vršio je eksperimente. Nije objavio svoje rezultate do 1900., ali je kasnije pribavio brazilske i američke patente. Aleksandar Stepanovič Popov je 1894. napravio prvi uređaj koji je u prijamnom sklopu sadržavao koherer. Ovaj uređaj je opisan kao detektor munja i predstavljen je Ruskom fizičkom i hemijskom društvu 7. maja 1895. godine. Guglielmo Marconi jedan je od pionira radiotelegrafije. Ostvario je prvi prenos radio valova preko Atlantskog oceana i 1909. godine dobio Nobelovu nagradu za taj doprinos nauci. Osnovao je prvu firmu koja se bavila komercijalnom upotrebom radio prenosa. Do 1943. godine smatran je izumiteljem radija, kada mu je Vrhovni sud SAD-a oduzeo patentno pravo i dodijelio ga Nikoli Tesli. Sama odluka ostavila je ipak otvorene neka pitanja, pa je možete proučiti i sami protumačiti gledajući i analizirajući detalje.

Obično se kaže da je radio rođen je 1913 pokraj New Yorka, a redovito je prenošenje počelo u SAD-u 1920.

Reginald Fessenden i Lee De Forest pronašli su princip amplitudske modulacije, pa je tako više radio stanica moglo slati signale i istovremeno biti prisutno u eteru (za razliku od prijašnjeg običnog radija gdje je samo jedna radio stanica zauzimala cijeli raspon spektra). Edwin Armstrong otkrio je radio s frekvencijskim modulacijama, pa je signal postao otporniji na smetnje uzrokovane električnom opremom i atmosferskim uticajima.

Nikola Tesla službeni je pronalazač radija. On je prvi razvio i objasnio način proizvodnje radio frekvencija, princip usklađenih rezonantnih sklopova u predajnoj i prijemnoj anteni te javno predstavio principe radija i prenos signala na velike daljine, koji je tada definisan kao "bežični prenos podataka." Za ovaj svoj pronalazak je dobio patent br. 645576 za uređaj opisan kao uređaj za prenos električne energije.

7

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod

In this patents TESLA writes of a grounded high frequency emitter with a highly elevated ball electrode which was in resonant connection with a symmetrical, grounded resonant circuit (receiver) to enable the energy transmission through the upper atmosphere, which in great heights becomes more and more conductive for electrical currents.

Bilo je više sudskih presuda i tužbi zbog patentnih prva na bežični prenos i radio (a zadnja i važeća) je iz 1943. godine

8

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

The Marconi Company brought this suit in the Court of Claims pursuant to 35 U.S.C. 68, 35 U.S.C.A. 68, to recover damages for infringement of four United States patents. Two, No. 763,772, and reissue No. 11,913, were issued to Marconi, a third, No. 609,154, tto Lodge, and a fourth, No. 803,684, to Fleming. The court held that the Marconi reissue patent was not infringed. It held also that the claims in suit, other than Claim 16, of the Marconi patent No. 763,772, are iinvalid; and that Claim 16 of the ppatent is valid and was infringed. It gave judgmment for petitioner on this claim in the sum of $42,984.93 with interest. It held that the Lodge patent was valid and infringed, and that the Fleming patent was not infringed and was rendered void by an improper disclaimer...... The Tesla patent No. 645,576, applied for September 2, 1897 and allowed March 20, 1900, disclosed a four- circuit systm, having two circuits each at transmitter and receiver, and recommended that all four circuits be tuned to the same frequency. Tesla's apparatus was devised primarily for the transmission of energy to any form of energy-consuming device by using the rarified atmosphere at highh elevations as a conductor when subjected to the electrical pressure of a very high voltage. But he also recoognized that his apparatus could, withhout changee, be used for wireless communication, which is dependent upon the transmission of electrical enerrgy. His specifications declare: 'The apparatuss which I have shown will obviouusly have many other valuable uses-as, for instance, when it is desired to transmit intelligiblle messagees to great distances ...' 11 Tesla's specifications disclosed an arrangement of four circuits, an open antenna ciircuit coupled, through a transformer, to a closed charging circuit at the transmitter, and an open antenna circuit at the receiver similarly coupled to a closed detector circuit. His patent also in- [320 U.S. 1, 15] structed those skilled in the art that the open and closed circuits in the ttransmitting system and in the receiving system should be in electrical resonance with each other. His specifications state that the 'primary and secondary circuits in the transmitting apparatus' are 'carefully synchronized.' They describe the method of achieving this by adjusting the length of wire in the secondary winding of the oscillation transformer in the transmitter, and similarly in the receiver, so that 'the points of highest potential are made to coincide with the elevated terminals' of the antenna, i.e., so that the antenna circuit will be resonant to the frequency developed in the charging circuit of the transmitter. The specifications further state that 'the results were particularly satisfactory when the primary coil or system A with its secondary C (of the receiver) was carefully adjuusted so as to vibrate in synchronism with the transmitting coil or system AC.'

Tesla thus anticipated the following features off the Marconi patent: A charging circuit in the transmitter for causing oscillations of the desired frequency, coupled, througu h a transformer, with tthe open antenna circuit, and the synchronization of the two circuits by the proper disposition of the inductancce in either the closed or the antenna circuit or both. By this and the added disclosure of the two-circuit arrangement in the receiver 9

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Uvod with similar adjustment, he anticipated the four circuit tuned [320 U.S. 1, 16] combination of Marconi. A feature of the Marconi combination not shown by Tesla was the use of a variable inductance as a means of adjusting the tuning the antenna circuit of transmitter and receiver. This was developed by Lodge after Tesla's patent but before the Marconi patent in suit......

The inescapable fact is that Marconi in his basic patent hit upon something that had eluded the best brains of the time working on the problem of wireless communication-Clerk Maxwell and Sir Oliver Lodge and Nikola Tesla. Genius is a word that ought to be reserved for the rarest of gifts. I am not qualified to say whether Marconi was a genius. Certainly the great eminence of Clerk Maxwell and Sir Oliver Lodge and Nikola Tesla [320 U.S. 1, 63] in the field in which Marconi was working is not questioned. They were, I suppose, men of genius. The fact is that they did not have the 'flash' (a current term in patent opinions happily not used in this decision) that begot the idea in Marconi which he gave to the world through the invention embodying the idea. But it is now held that in the important advance upon his basic patent Marconi did nothing that had not already been seen and disclosed. ... Kao što možete procjeniti sud je donosio odluku o nizu inovacija, proces je sadržavao mnoštvo detalja, pa dajemo i dio presude: Činjenica je da je Marconi je u svojoj osnovnoj verziji patenta smislio nešto što je promaklo najvećim umovima koji su radili na problemu bežične komunikacija: -Clerk Maxwell i Sir Oliver Lodge i Nikole Tesle. Genije je riječ koja bi trebala biti rezervirana za najrjeđe darove. Nisam kvalificiran reći da li Marconi je genij. Dakako, velike eminencije i zasluge ljudi kao što su Clerk Maxwell, Sir Oliver Lodge i Nikola Tesla u području u kojem Marconi je radio ne dovode se u pitanje. Oni su, pretpostavljam, ljudi genija. Činjenica je da oni nisu imali "Bljesak" (sadašnji termin u patentnom pravu koji ne smatram najsretnijim za korišćenje u ovoj odluci) da praktično primjene svoje ideje. Ali smatramo da je važno naglasiti da Marconi nije izumio i učinio ništa što ranije da se nije bilo viđeno i objavljeno...... i normalno izdvojena mišljenja i sumnje: I have little doubt, in so far as I am entitled to express an opinion, that the vast transforming forces of technology have rendered obsolete much in our patent law. For all I know the basic assumption of our patent law may be false, and inventors and their financial backers do not need the incentive of a limited monopoly to stimulate [320 U.S. 1, 64] invention. But whatever revamping our patent laws may need, it is the business of Congress to do the revamping. We have neither constitutional authority nor scientific competence for the task. r. Justice ROBERTS joins in this opinion. Mr. Justice RUTLEDGE, dissenting in part.

10

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Nove tehnologije

Daljinsko upravljanje

Ovaj izum je nastao kao nastavak Teslinog istraživanja o radiju. Između ostalog, Tesla je dao nemjerljiv doprinos i u oblasti računarstva : patentirao jje I (AND) logičko kolo.

Do ovog otkrića došao je razvijajući sistem za daljinsko upravljanjje uređajem koji se sastojao od većeg broja primoppredajnih elemenata. Patent broj 613809 je prvi proizvod s daljninskim upravljanjem, zvan “brod s daljinskim upravljanjem” kojeg je Tesla demonstrirao kako radi 1898. On je za tu priliku iskoristio par jakih akumulatora; radio signale koji se kontrolišu serijom prekidača, električni motor koji je pokretao brod i seriju svjetla na brodu koja su se napajala iz akumulatora.

Ova tehnologija se nije dugo koristila nakon Tesle, no mi možemo vidjeti kako je ove Tesline ideje iskoristila uglavnom vojska s naumom da stvori daljinski upravljanu vojnu ttehnologiju. U Drugom svjetskom ratu, Nijemci su napravili prvi tenk na daljinsko upravljanje, i nakon toga su ovakvi izumi preplavili tržište, naročito u domeni ograničavanja ljudskih sloboda. 11

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Gramofon i gramofonske ploče Nijemac Emil Berliner nastanjen u Vašingtonu je 1888. godine konstruisao je i patentirao mašinu koja govori koja je takođe snimala i reprodukovala zvuk. Berliner upotrebio ravan disk i iglu koja je urezivala spiralno udubljenje dok se igla kod cilindra pri vertikalnom urezivanju kretela gore-dole i svoju mašinu koja govori nazvao je gramofon.

prvobitni gramofon „moderni gramofon“ grramofonska ploča

Gramofonska ploča, vinil (kada je izrađena od polivinilnog klorida), ili ploča je vrsta analognog čuvanja zvuka, koje je zapisano moduliranjem spiralnne brazde koje započinju na rubu ploče i završavaju blizu središta ploče. Kroz razvoj ove tehnike zapisa razvijene su različite veličine ploča i obično se izražavaju u colima, tako imamo veličine 12 cola (12-inch), 10, 7, itd. Isto tako postoji podjela u odnosu na rotacijsku brzinu ploče u minuti: 33, 45, 78, kapaciteta (Long play - dugo sviranje), reprodukcijske kvalitete, te po broju audio kanala ("Mono", "Stereo", "Quardophonic", itd). Danas gramofon, kao analogni izvor doživljava malu renesansu i nije potpuno zamroo. Razlog je „toplina“ zvuka za razliku od digitalnog, pa nerijetko ljubitelji muzike insistiraju na baš reprodukcijom koja je više „humana“.

Magnetofon

Magnetofon je elektronski uređaj za snimanje i reprodukciji u zvuka. Radi na princcipu magnetizacije trake. Prvi magnetofon napravio je Danac Valdemar Poulsen (Valdemar Poulsen) 1898. godine. Princip rada je praktično isti kao i kod kasnijeg kasetofona. Pri snimanju elektromotor pokreće magnetofonsku traku koja prolazi pored magnetofonske glave. Glava (elektromagnet) prima promjenjive električne ssignale koje pretvara u promjenjivo magnetsko polje. Ovo izaziva magnetizaciju trake koja prolazi u skladu s trenutnim električnim signalom. Pri očitavanju proces je obrnut, magnetizirana traka inducira struju u glavi za čitanjje (elektromagnetu), a ta struja se dalje pojačava i reproducira u zvučniku. Magnetofon se sastoji od elektronskih i mehaničkih dijeova. Elektronski dio pretvara zvuk u električnu energiju i istu koristi za zapis na magnetsku traku pomoću elektromagnetske glave za pisanje i čitanje. Mehanički dio s elektromotorom vrti magnetsku vrpcu naprijed ili natrag dok se na nju zapisuju ili s nje očitavaju podaci. Magnetska vrpca je plastična s nanijetim feromagnetskim slojem.

Magnettofon iz 1942.

12

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmuunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Nove tehnologije

Audio i video kasete Sredinom prošlog vijeka kao mediji za pamćenje audio i video zapisa koristile su se kasete. Audio trake su prvobitno bile širine 1/8 inča (0.32 cm) omogućavajući 30 ili 45 minuta stereo snimka po strani dok se nisu pojavile trake većih dužina.

traka –kaseta Originalne trake su bile Feritte (Fe2O3) ali kasnije Chromium Dioxide (CrO2)) a upotrebljl avane su i druge smese metalnih supsttanci u cilju poboljšanja kvaliteta zvuka. Hrom kassete su imale drugačije frekventne "bias" zahteve, ii zahtevale sofisticiranu Audio kasetofon opremu za snimanje. Kasniji uredjaji koristili su različite tehnike za redukciju šuma, tako da je "Dolby" postao jedan od popularnijih do sada. Prvobitno, ovaj format svoju široku primenu je našao u arhiviranju snimaka sa gramofonskih ploča. Iako je CD značio kraj njegove dvadesetogodišnje vladavine, bio je to najpopularniji audio format do sada. Audio kaseta ipak nije mrtva... Mnoge kuće trenutno imaju makar jedan ovakav uredjaj sa velikim brojem kaseta. I dalje se mnogo koriste u automobilima i kamionima zbog njihove imunosti na udare i vibracije. Uvrježeno je mišljenje da će audio kasete biti u upotrebi još nekih 10 godina ili dok se stare trake konačno ne dezintegrišu.

Sociološki aspekti muzike Gramofon, ploče i kasete su prevashodno namjenjeni za reprodukciju muzičkih djela pa ćemo date tek nekoliko napomena o važnosti muzike sa sociološkog aspekta kao dopunu Teme1. Tako je Martin Luther postavljao je muziku oddmah iza teologije, a u prošlosti je muzuika edukacija bila sasvim uobičajena (za više slojeve društva). Mnogo je prrimjera o važnosti muzike i njenoj ulozi u društvu i životu čovjeka. Popularnost muzičkih festivala godinama ne jenjava, a Evrovizija proširuje pojam Evrope duboko u Aziju. Himna - svečana pjesma - jedan je od osnovnih državnih simbola. Danas se muzika "uvukla" u našu okolinu pa je nekad i ne primjećujemo, jer nas doista okružuje sa svih strana - jednostavni njeni oblici (zvona, sirene, zviždaljke) često su nam neophodni.

Posljedice utjecaja masovnih medija i njihova posredovanja na muziku raznolike su i vrlo duboke: fenomen odvajanja izvođača od produkta; uvođenje novih dimenzija komercijalnih razmattranja u muziku; pojava novih veza i barijera između publike i izvođača; tendencija za odvajanjem masovnoo-medijizirane muzike od rituala i konteksta životno-cikličkih izvedbi; neprimjereno naglašavanje i izdvajanjje solističkog interpreta, odnosno ''zvijezde''; uvođenje i designiranje stuudijskog snimanja kao autonomne umjetničke forme, umjesto kao reprodukcije/kopije ili tumačenja izvedbe, te naposljetku - podvrgavanje muzičke produkcije zahtjevima modernog tržišta, odnosno procesima racionalizacije, birokratizacije te stvaranja potrošne robe (commodification).

Razvoj i širenje fonograma tokom 1920-ih podudarao se s pojavom radiji a koji je zajjedno s fonogramom bio lako dostupan zahvaljujući brojnim zajedničkim slušanjima na javnim mjestima. 19930-ih, širenjem zvučnog filma, uveden je novi masovni medij za muziku, posebice koristan u dosezanju pottrošača presiromašnih da kupe radio ili fonogram, ali u mogućnosti dda si povremeno priušte kino ulaznice. Razvojem video tehnologije 1980-ih, intenzivirala se produkcija i pristupačnost vizualno-konttekstualizirane muzike.. Osnivanjem MTV-ja 1981. inaugurirala se i kultivacija muzičkog spota kao nezavisne umjetničke forme.

13

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Krajem XX. st. ojačala su dva proturječna trenda vezana uz financiranje masovno-medijizirane muzike. Muzička produkcija kojom su rukovodile mullti-nacionalne kompanije, postala je sve više kapitalistički intenzivnija, što znači da se na produkciju i promociju pojedinih izdanja trošilo i po nekoliko desetaka miliona dolara. Pojavom novih medija, naročito kaseta, postalo je ne samo moguće već i uobičajeno, da si mali, lokalni izvođači sami produciraju ploče za beznačajno male novčane svote (u usporedbi s prijašnjim cijenama!). Time je i po prvi puta omogućeno da se javno predstave supkulture i društvene manjine. U pogledu vlasništva i zaštite vlasničkih prava, obrasci se muzičke industrije razlikujju od mjesta do mjesta. Značajnija revolucija u kontroli muzičko–proizvodnih sredstava došla je sa širenjem novih tehnologija, posebice od 1970-ih godina nadalje, širenjem kaseta kao nove mikro-medijske forme s produkcijskim, kontrolnim i konzumacijskim obrascima nadzora, obrascima koji su bili puno decentraliziraniji od onih ''starih medija'' poput primjerice filma, televizijee i radija. Kasete su kasnije zamjenili jedanko jeftini CD-ovi.

Iako su više-manje jasne glavne tendencije razvoja masovnih medija i muzike, samii detalji njihova razvoja, te implikacije i efekti vezani uza nj, bili su temom rasprava ne isključivo znanstvenika, već i izvođača i slušatelja. Nekolicina se argumenata sve više bliži središnjoj ideji tehnološkog determinizma – da je karakter pojedinih kulturnih praksi određen samom prirodom tehnologije koju koriste. Prijedlog Marshalla McLuhana da različiti mediji, posebnno oni obuhvatnijih, širih kategorija, prikazani oralnim, pismenim ili elektronskim načinima transmisije, posjeduju intrinzična svojstva koja uslovljavaju diversne forrme svijesti i kulture, dalje je razvijao John Shepherd pokušavajući objasniti različite pristupe muzičkim strukturama i procesima. Prigovori publike išli su na račun pomanjkanja pprostora za neke druge bitne faktore,, poput političkih borbi i ljudskog djelovanja. Argument koji je sociološko osjetljiviji od onog McLuhanovoog jest argument Waltera Benjamina koji pišući o filmu (1936), sugerišše da je mehanička reprodukcija drastično izmijenila status umjetničkog djela i to uništenjem aure jedinstvenog, autentičnog objekta što se može primjeniti i na muziku za koje više nije neophodno prisustvo izvođača, već se najčešće konzumira putem tehničkih pomagala.

Televizija

Televizija skraćeno TV, opšti je naziv za skupp tehnologija koje omogućuju snimanje, emitovanje i prijem pokretnih sllika, bilo u crno-bijeloj tehnici ili u boji, popraćenih zvukom. Riječ tellevizija može označavati osim cijelog televizijskog sistema i televizijski prijemnik (obično ga zovemo televizor), te televizijsku mrežu odnosno firmu koja ima državnu koncesiju za emitiranje TV programa (RTRS, RTS, CNN, RTL, Sport...). Prvi koji je smislio riječ televizija bio je ruski naučnik Konstantin Perskyl, na Prvom kongresu o elektricitetu u Parizu 1900. godine. On je spajaajjući grčku i latinskiu riječ, grč. tele = daleko + lat. visio = gledanje, slika, prikaz,) smislio termin televizija. Međutim, nije bilo dovoljno smisliti ime, Škot John Logie Baird postigao je 25. 10..1925. ono što nikom do tada nije uspijelo: prenio je prvu televizijsku sliku na udaljenost od nekoliko metara. Princip je postavljen, trebalo ga je samo nastaviti dalje usavršavati, tako se uskoro tih nekoliko metara pretvorilo u nekoliko kilometara, a svi smo svjedoci kako je nastavilo dalje. Osnovni princip televizije je pretvaranje pokretne slike u električni signal pogodan za prijenos, te obrnuti proces kod prikaza. Za razliku od filma koji snima sliku na dvodimenzionalni medij, televizija mora svesti informaciju o pokretnoj slici na samo jednu dimenziju. To se postiže razlaganjem slike na pojedinačne linije koje se nalaze jedna ispod druge ("skeniranje"). U početku razvoja to se radilo mehaničkim putem. To je ubrzo zamijenjeno elektronskom zrakom upravljanom električnim ili magnetskim poljem (elektronska cijev). Danas se za snimanje koriste i poluprovodnni elementi s prenosom naboja (CCDD), a za prikaz postoji i više digitalnih tehnika (LCD, TFT, plazma). Televizijjski prijamnik iz 1958.

14

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Nove tehnologije

Analogna i digitalna televizija Analogno emitovanje znači da je slika sadržana u samom radio talasu. Različite vibracije i oblici na talasu upravljaju elektronskim kolima koje iscrtavaju sliku na ekranu. Nedostatak analognog pristupa je u tome što se usljed smetnji kvalitet smanjuje. Oblik i neravnine na radio talasima se mijenjaju usljed smetnji i šumova i zbog toga je nemoguće da se kvalitet analognog signala potpuno sačuva. Pitanje je samo koliki će se gubitak kvaliteta primetiti na slici prenesenoj anlognim putem. Što je više šumova to analogni signal sve više gubi kvalitet i slka postaje sve prljavija. Digitalno emitovanje znači da signal u stvari prenosi digitalne podatke. Ti digitalno podaci su zapravo video signal u nekom formatu slično kao video fajlovi na računarau. Digitalni signal tumače kodeci i pretvaraju ga u sliku koja se zatim prosljeđuje na ekran. Digitalni signal takodje prenosi i podatke vezane za proveru i korekciju grešaka tako da se mogućnost netačnog tumačenja signala još više smanjuje Analogna televizija je još prisutna u većini država svijeta. U upotrebi je nekoliko video standarda za format slike i način kodiranja boje: PAL - prenosi se 25 slika (50 poluslika) u sekundi koje imaju po 625 linija SECAM - 25 slika (50 poluslika) s 625 linija NTSC - 30 slika (60 poluslika) s 525 linija Noviji uređaji za prijem podržavaju sva tri standarda i imaju mogućnost izbora odvojene po kanalima. Ako se koristi televizija krivog standarda, koji ne podržava prijemnik, i dalje će se vidjeti slika, ali će doći do pomaka boja (što obično daje crno-bijelu ili titravu sliku). Digitalna televizija postaje ili je već postala prevlađujući standard. Emituje se bilo putem satelita, zemaljskih odašiljača ili kabovski. Postiže se veća rezolucija slike od analogne TV (525/625 linija analogna - 1080 linija naviše HDTV). Osim toga, ovo omogućuje i mnoge napredne usluge. Kvaliteta slike i zvuka je heneralno bolja od analogne. Međutim, digitalna televizija po svojoj definiciji ima vrlo lijepu sliku i ton do oštre granice, kada signal postaje previše distortiran. Analogna televizija ima blagi prelaz, dok kod digitalne ili ima signala ili ga nema. Kad ga ima, može ga biti u prekidima (digitalne smetnje) ili, ako je jačina signal preko 50% posto (teoretski, u praksi 65% jačine signala je potrebno) to se smatra kvalitetnim digitalnim signalom. Većina uređaja za digitalni prijem ima ugrađene vizualne indikatore jačine signala. Po samom svom načinu rada, digitalni signal je manje podložan "analognim" smetnjama (prirodni ili umjetni šum ("brum")) i zbog toga daje bolje rezultate pri slabijem signalu. Najbitniji načini prenosa digitalnog televizijskog signala su zemaljski DVB-T, kabelski DVB-C i satelitski DVB-S.

Satelitska televizija Satelitska televizija je televizija čiji se signal emituje sa veštačkih satelita koji kruže oko zemlje. Primanje signala se obavlja posredstvom satelitske antene i receivera satelitske televizije. Antena mora biti precizno usmjerena u tačno određeni satelit da bi hvatala signal sa njega. pošto se sateliti kreću jednakom brzinom kao zemlja, oni praktično stoje u donosu na položaj naših antena pa se njihova pozicija može saznati iz tabela, časopisa o satelitskoj televiziji itd. Satelitska televizija može biti i digitalna i analogna. Većina novih satelita i novih kanala su digitali ali još uvijek postoje i anlogni kanali na nekim satelitima.

Kablovska televizija To je televizija čiji signal se kroz kablove prenosi od provajedera kablovske televizije do korisnika (gledaoca). Kablovska televizija može biti i digitalna i analogna. U oba slučaja kvalitet slike bude dobar ali digitalni prenos ipak ima prednosti jer standardno omogućava neke naprednije mogućnosti. napominjemo da se digitalna kablovska televizija pojavile tek pre nekoliko godina. Mnogi provajderi kablovske televizije su tek počeli sa digitalnim prenosom. DVB-C (Digital Video Broadcasting - Cable) je standard za digitalno emitovanje kablovske televizije. Svi evropski provajderi kablovske televizije koji su prešli na digitalno emitovanje, koriste DVB-C standard.

15

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

IPTV (internet protocol Television) Ovo je nova vrste televizije. Televizijski signal se prenosi u obliku digitalnih podataka putem internet mreže, od provajdera IPTV televizije do korisnika. korisnici moraju imati brzu internet vezu i IPTV prijemnik koji se spaja na televizor. IPTV je za korisnike veoma slična kablovskoj televiziji. Isto se od provajdera dobija prijemnik. Prijemnik takođe ima svoj daljinski upravljač. I najvažnije dostupni progranmski paketi koej možete gledati ovim putem su veoma slični sadržajima kablovske televizije. najčešće se radi o istim Tv kanalima. Prednost IPTV televizije je što koristi mnogo više naprednih i interaktivnih mogućnosti koje omogućava internet. IPTV je digitalna jer se internetom mogu slati samo digitalni podaci.

Web televizija Web televizija je prikazivanje TV programa na web stranicama (internet stranicama). Pojednostavljeno rečeno treba samo da posjetiti web stranicu neke web televizije i na njoj možete gledati taj program. Nedostatak je što su web televizije često malih rezolucija. Video velike rezolucije pravi ogroman protok podataka i tako stvara ogromne troškove servera. Takođe za web televiziju visoke rezolucije i posjetioci bi morali imati veoma brz internet da bi mogli nesmetano pratili TV program. Web televizije su uvek digitalne: Pošto su web stranice dio interneta a internet je potpuno digitalan, to znači da je sve što se nalazi na web stranici prikaz digitalnih podataka.

Mobilna televizija Televizija predviđena za gledanje na mobilnim telefonima i sličnim malim mobilnim uređajima. Za mobilnu televiziju u evropi se koriste dva standarda: DVB-H i DMB. Oba su u početnim fazama primjene. Mobilni telefoni sa mogućnošću prijema ovakvog Tv signala su tek počeli da se proizvode. Za pčekivati je da će mobilna televizija uskoro komercijalno zaživjeti. Mobilna televizija je samo digitalna: Svi standardi za mobilnu televiziju predvišaju samo digitalni signal. Tako da će svaka mobilna televizija koja se pojavi biti digitalna.

Roboti

Teslin brod kojim se upravljalo daljinski smatra se jednim od prvih robota. Tesla je bio nazivan „ocem robotike", tako da ga možemo smatrati krivcem za praktično sve, od popularnog robota R2D2 pa sve do Google autombila koji se sami voze.

R2D2 SF robot Google samoupravljajući automobil Robot (od češkog - rob, robota, rabota - težak, prisilan rad) je elektro-mehanička jedinica koja je u stanju da autonomno, po nekom programu, ili pod kontrolom čoveka izvodi određene zadatke. Roboti se koriste za izvođenje zadataka opasnih, teških ili napornih za ljude. Na primer sakupljanje nuklearnog otpada ili slaganje velikog broja žica prema boji, kao i repetitivne poslove gde se zahteva istrajnost i preciznost, kao što je sklapanje motora i šasije automobila.

16

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Nove tehnologije

Roboti koji imaju oblik ljudskog tijela se još zovu humanoidni roboti. Ako je uz ovo još i svrha da se po njihovim ostalim karakteristikama, kao što su kretanje, govor, gestikulacije itd, što više približe ljudskim bićima, radi se o androidima. Ovaj termin se ipak češće sreće u naučnoj fantastici. Inteligenciju koju robot poseduje čini u stvari program ili sistem programa, koji određuje sposobnost robota da prepozna određene situacije i da se u njima snađe ili ih rijšava, ponašajući se na pravi način ili čak iz sopstvenog iskustva uči kako da se snalazi u novim situacijama i riješava nove probleme. Ova vrsta inteligencije se zove još i viještačka inteligencija i predstavlja zasebnu granu nauke. Izraz „robot“ se prvi put pominje u drami Karela Čapeka „R.U.R.“ Razvojem tehnologije, danas se robotizacija primjenjuje u industriji, proizvodnji, medicini, te mnogim drugim djelatnostima. Ono čemu su Japanci, koji prednjače u razvoju robotike, posvetili posebnu pažnju je stvaranje takozvanog “humanoidnog” robota. Njegovo će obavljanje zadataka biti na najvišem mogućem nivou uz jednu iznimku. Robotska umjetna inteligencija razvija se u jednom novom smjeru. Kako bi stroj koji će obavljati razne uslužne djelatnosti bio što sličniji samom čovjeku, radi se na razvoju robota koji će biti sposobni komunicirati s ljudima. Razvoj takve vrste robota omogućit će zamjenjivanje ljudske radne snage u sektorima gdje to do sada nije bilo moguće. Japanski stručnjaci naglašavaju kako se robotizacija ne provodi kako bi strojevi zamijenili ljude. Korištenjem njihovih usluga u lične svrhe, kao što je obavljanje kućanskih poslova, učenje, čuvanje djece, pa čak i zamjena za partnera japanski stručnjaci smatraju kako će ljudi imati više vremena posvetiti se prioritetnim aktivnostima u životu.

Optički diskovi

Kod optičkog zapisa obično govorimo o zapisu na optički disk. Optički diskovi se po svojem obliku i građi razlikuju prema vrsti korištenog optičkog zapisa. Optički disk je tanka okrugla ploča koja nosi optički zapis. Zbog tipične primjene gdje su podatci obično zvučni zapis ili zapis pokretnih slika, što povlači da se podatci čitaju u duljem neprekinutom nizu, podatci su ogranizirani kao spiralni trag koji počinje od sredine optičke ploče. Optički zapis se prvo koristio za pohranjivanje pokretnih slika u ranim 1960-tim godinama. Danas je široko rasprostranjeni način za pohranu podataka zbog dostupnosti uredaja za zapisivanje i čitanje, kao i po cijeni pristupačnih praznih medija. Optički diskovi doživljavaju različite modifikacije pa se kao nasljednik klasičnih CD i DVD diskova smatraju Blu –ray diskovi. Blu-ray diskovi koji se koriste za skladištenje HD filmova i igara trenutno mogu uskladištiti između 25GB i 50GB podataka. Mikro-holografski diskovi mogu uskladištiti više podataka nego DVD ili Blu-ray diskovi zbog toga što skladište informacije na disk u tri dimenzije za razliku od ostalih.

Novi mediji

Istоriја mеdiја mоžе sе pоdеliti u nеkоlikо fаzа: 1) primаrni mеdiјi (čоvjеk i njеgоv gоvоr, pоkrеt, plеs, rituаl), 2) sеkundаrni mеdiј (pisаćа mаšinа, štаmpаrskа prеsа), 3) еlеktrоnski mеdiј (rаdiо, plоčе , kаsеtе, tеlеviziја, film, tеlеfоn, fаks), 4) digitаlni mеdiј (kоmpјutеr, е-mail, intеrеnеt, www)

Po Murovom zakonu prve dvije faze su davna praistorija. Treća faza je davna istorija u najboljem slučaju srednji vijek.. Četvrta faza se strahovito brzo mijenja i svakih par godina ono što se čini novim završava na otpadu kao zastarjelo.

Trenutni razvoj interneta mijenja koncept računara i on prestaje biti PC (lični) i postaje sve više mrežni. Tako i svi mediji koji se ne oslanjaju na internet se koriste sve češće samo kao alternativni ili kao sigurnosni.

17

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Internet

Internet je velika računarska mreža i sistem zaa jednostavnu i efektivnu komunikaciju sa tekstom, slikom i zvukom. Internet je globalno dostupna mreža koju čini više međusobno povezanih manjih i većih mreža koje komuniciraju pomoću Internet Protokola (IP).

Neki od najpopularnijih dijelova interneta su: World Wide Web, E-mail i P2P file shaaring.

Istorija razvoja interneta Prenošenje instrukcija između računskih mašina se prvi put desilo 1940. godine kada je George Stibitz iskoristio TTY, odnosno tele-mašinu za kucanje, pomoću koje je poslao instrukcije sa njegovog Model K iz Darthmouth univerziteta u Novom Hampshireu na njegom "Complex Number Calculator"-u u New York-u, te također primio rezultate istim putem. Tek 1964. godine, istraživali sa Dartmoutha su izumili glavnu mašinu sa dijeljenim vremenom sa priključenim terminalima. U osnovi terminali su iskorištavali resurse glavnog računara, te pomoću glavnog računara na kojeg su prikopčani dobijali rezulttaate natrag na terminal. Internet je nastao pod okriljem Agencije za napredne odbrambene istrаživačke projekte (DARPA) američkog sekretarijata odbrane, kao način da se postigne vojna premoć kroz stimulaciju napretka u nauci i tehnologiji. Zanimljivo je da je povod za osnivanje ARPANET projekta u stvari bilo lansiranje prvog vještačkog satelita Sputnik, od strane Sovjetskog Saveza 1957. godine. Kao odgovor na to, Sjedinjene Američke Države osnivaju ageenciju ARPA. Jedan od istraživačkih zadataka ove agencije bio je da se utvrdi na koji način bi ameeričke vojne snage mogle zadržati komandu i kontrolu nad svojim snagama i projektilima nakon nuklearnog napada. Cilj je trebalo da bude vojna mreža, dovoljno decentralizovana da eventualni napad na ključne ameerričke gradove ne ugrozi mogućnost lansiranja projektila za izvođenje protivnapada. Suština ovakve mreže je paketna komutirana mreža. Komutacija paketa predstavlja dijeljenje podataka u pakete ili datagrame, njihovo obeležavanje tako da sadrže izvor i odredište informacije, i prosljeđivvanje od računara do računara dok iinformacija ne stigne na svoj cilj. Ako se neki paket izgubi u bilo kom trenutku, pošiljalac ga može ponovo poslati. U narednim godinama primarni razvoj odnosio se na kompletiranje funkcionalnosti komunikacionog protokola i ostalog mrežnog softvera. Krajem 1970. radna grupa za mreže završava inicijalni protokol i daje mu ime NCCP – Netowork Control Protocol. ARPA je želela da ispita da li računari na raznim lokacijama mogu da buddu međusobno povezani tehnologijom paketnog prenosa (paacket switching). U to vrijeme se postavljalo pitanje da li je moguće dizajnirati taakvu mrežu koja će moći bzo da preusmjeri saobraćaj i zaobiđe čvorove koji su van funkcije. 1969. godine Univerzitet Kalifornijja u Los Angelesu, SRI u Standfordu, Univerzitet Kalifornije u Santa Barbari te Univerzitet Utaha su bili prikopčani na ARPANet mrežu koja je koristila 50 kbit/s mrežna kola. ARPANet je ustvari preteča današnjeg Interneta, iako je bila puno ograničenija nego globalna mreža – Internet, ipak je bila prva mreža takve vrste. Informacije su po prvi put bile djeljene na manjnje cjeline - pakete i tek onda upućivane drugim računarima. Osnovna prednost ovakvog načina razmjene podataka je što nekoliko korisnika mogu da dijele istu komunikacionu liniju, a paketi mogu da pronalaze najbolju putanju kroz mrežu spojenih čvorova. U 1969. godini Ministarstvo odbrane SAD je osnovalo mrežu pod nazivom ARPANET.

Jedan od najvećih napredaka projekta ARPANET-a bio je razvoj zajedničkog jezikka (protokola) na kom su računari, koji su bili povezani u mreži, mogli da komuniciraju jedan sa drugim. Verovatno je najvažniji trenutak u razvoju interneta bio u 1983.godini, kad je tadašnjnja mreža prešla sa NCP- a (Network Control Protocol) na TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol), što je znacilo

18

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Internet prelazak na tehnologiju kakva se i danas koristi. Vinton Cerf, koji je sa Robertom Kanom stvorio TCP/IP protokol, jednom je rekao: „Stvorili smo protokol koji ce se koristiti i u velikom mrežama s velikom brojem racunara, protokol koji ce nositi Internet budućnosti, što je znacilo da mora biti fleksibilan kako bi različite mreže mogle funkcionisati u zajedničkom okruženju.“ S obzirom na to da je upotreba protokola TCP/IP bila veoma jednostavna, na ARPANET se priključivao sve veći broj računara.

Početkom devedesetih godina uvode se nove usluge i protokoli. Upravo nastankom WWW-a (World Wide Web), koji će kasnije postati najpoznatija i najviše korišćena usluga (servis) na Internetu, počinje prava eksplozija povezivanja na Internet. Prvo javno predstavljanje interneta kakvog danas poznajemo doživio 1990-tih godina. U augustu 1991 CERN u Švicarskoj je predstavio web sajt. Web je u osnovi razvijen kako bio omogućio lako deljenje informacija između naučnika koji rade na različitim Univerzitetima i institutima širom sveta. Prvi web severi su bili smešteni u evropskim laboratorijama, pri čemu je samo nekoliko korisnika imalo pristup Next platformi na kojoj se bazirao prvi web browser, pri čemu je postojala i druga verzija koja je bila laka za instaliranje i prilagođena korisniku.

Tim Berners-Lee počeo stvaranje HTML, HTTP te prve web stranice na CERN-u u Švicarskoj. Nacionalni Centar za "Supercomputing Applications" je objavio Mosaic web pregledač, a 1994 godine se povećava interes javnosti za Internet koji je do sad bio isključivo akademsko/tehničke prirode. Internet je sve više uzimao maha, tako da je 1990-tih integrisao većinu tadašnjih postojećih javnih računarskih mreža, što je ostvareno najviše zahvaljujući nedostatku mjerodavne centralne administracije što je omogućilo nesmetan rast mreže, kao i prilično slobodnu prirodu Interneta i njegovih protokola. Poslovni svijet i mediji počinju da primjećuju veličinu i mogućnosti Interneta, tako da počinje njegova komercijalizacija. Na Internet se spajaju razne vladine i obrazovne institucije iz svih dijelova sveta. Sve više firmi postavlja na Internet svoje web stranice i 1994. se pojavljuju prve on-line prodavnice u kojima je moguće kupovati preko Interneta. NSFNet se 1995. vraća svojoj prvobitnoj ulozi istraživačke i naučne mreže, a okosnica Interneta postaju komercijalni davaoci usluga (Internet Service Provider).

World Wide Web postaje najpopularnija i najkorišćenija usluga i prva po broju prenesenih podataka. Krajem devedesetih godina razvijaju se nove tehnologije i usluge, kao što su pretraživači Interneta (search engines), Internet telefonija, elektronska trgovina (e-commerce), portali, on-line bankarstvo, prenos slike i videa u realnom vremenu itd.

Internet u sebi nosi ključnu tehnološku ideju – ideju mreže otvorene arhitekture. U ovom konceptu, izbor neke mrežne tehnologije nije diktiran određenom arhitekturom, već je ostavljeno korisniku da slobodno odabere tehnologiju i poveže se sa ostatkom mreže preko “meta nivoa“ - međumrežne arhitekture (Internetworking architecture).

Šta je Web, a šta Internet? Za one koji nisu pažljivo čitaki predhodno poglavlje Web nije isto što i Internet, već samo jedan od mnogih komunikacionih servisa baziranih na Internetu. Kako bi lakše razumjeli možemo se poslužiti analogijom sa globalnim sistemom puteva. Kod Interneta kao i kod sistema puteva, tri elementa su glavna: • fizičke konekcije (putevi i kablovi), • odgovarajuće ponašanje(pravila kretanja i Internet protokoli) i • servisi (elektronska pošta, WWW, prenos podataka itd). Kablovi mogu biti različitog prenosnog kapaciteta, tako npr. jedna telefonska linija ima kapacitet od 56kbps, dok optički kablovi mogu prenostiti na hiljade miliona bitova u sekundi. Međutim samo povezivanje računara kablovima nije dovoljno da bi mogli medjusobno da komuniciraju,kao uostalom i kod ljudi da bi 19

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin međusobno pričali moraju da koriste isti jezik. Internet zapravo prenosi podatke kablovima u vidu malih paketa podataka između računara, a da bi to bilo moguće računari moraju da koriste isti komunikacioni protokol odnosno skup pravila ponašanja, kako bi taj prenos podataka uopšte biio moguć. Odgovarajući komunikacioni protokol koji se koristi u tu svrhu nazava se Transmission Control Protocol/Internet Protokol (TCP/IP). Kada imamo kablove kao i protokol za njihovo korišćenje, računari mogu međusobno komunicirati. World Wide Web (WWW) je samo jedan od mnogih Internet servisa koji na naš zahtev isporučuje odgovarajuću internet stranicu.

Struktura interneta Ovdje ćemo dati samo osnov modela a ozbiljnija analiza strukture ostavljljamo za neke druge predmete.

Internet radi na principu ponude raznih usluga. Kako povećanje broja računara spojenih na internet uzrokuje sve veće opterećenje mreže, bilo je potrebno izraditi programsku podršku koja će optterećenje mreže svesti na minimum. Klijent/server model pokazao se najprikladnijim da udovolji tim zahtjeviima. Šta je klijent server model? Za klijent server model možemo reći da je to program koji se izvršava na pojedinačnim računarima i da je podijeljen na dva dijela. Jedan dio tog programa služi za prikupljanje i organizaciju podataka kako bi omogućio dostupnost istih njihovim korisnicama. Taj dio programa postavlja se na računara koja zovemo poslužitelj(server). Drugi dio je korisnički program (client) instalira na korisnikovo (lokalno) računalo, a omogućuje koorisniku da se koristi podatcima s poslužitelja iako fizčki ne radi na poslužitelju. Cilj mu je da korisniku olakša pretraživanje i dobavljanje podataka sa servera.

Zašto poslužitelji moraju imati stalne (statičke) IP adrese? Kako bi korisnici mogli pristupiti serveru (poslužitelju) uvijek kad im zatreba neka usluga, IP adresa servera ne smije se mijenjati. Pojedinačnom serveru može pristupiti (zatražiti uslugu) viiše korisnika od jednom nezavisno o njihovoj lokaciji. Računarska mreža ima ulogu posrednika, služi za povezivanje servera i korisnika osiguravajući im medij (žični ili bežični) uz pomoć kojeg oni komuniciraju. Komunikacija između računara korisnika i servera odvija se na sljedeći način. - Server je u stanju čekanja (sleep mode) i čeka da korisnik uspostavi kontakt s njim tte zatraži uslugu. - Korisnik šalje zahtjev putem mreže do poslužitelja tražeći određenu uslugu od njega (Upit) - Server odgovara na upit (uspješno ili neuspješno) i prelazi u stanje čekanja za sljedeći upit istog ili drugog korisnika (Odgovor).

20

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Internet

Ponovo ćemo se vratiti na Temu1 sa dva mala sociološka dodatka o internetu:

Internet i problem razgraničenja? Internet se može posmatrati i kao novi domen društvenosti, u kome nisu pretpostavljene fizičke realnosti. Time bi se ukazalo na kvalitete internet komunikacije, na one kvalitete koje u velikoj meri pomeraju granice smisla i to u 3 kategorije: 1. Društveno - tehničko - svi novi elektronski mediji učestvuju u promjeni kulture; tehnologija je shvaćena kao svojevrstan produžetak ljudskog mozga. 2. Realno - virtuelno - jedan od glavnih fenomena jeste pomjeranje granica između realnog i virtuelnog. 3. Javno - privatno - internet je u pravom smislu riječi privatni domen, produžetak svijesti, toliko anoniman i privatan, da društveni identitet gotovo gubi svaku vezu sa postojećim atributima. Problemi razgraničenja ukazuju na činjenicu da internet potkrepljuje tezu o prelomljenom identitetu. Ukoliko je tehnički svijet zaseban univerzum, a internet virtuelna stvarnost, novi model komunikacije predstavlja mogućnost za projekciju oslobođene imaginacije.

Internet i problem identiteta Internet pruža mogućnost korisnicima da budu ono što su oduvek željeli. Postoji razlika između stvarnog i predstavljanja identiteta na internetu. U okviru sajber – komunikacije može se izgrađivati persona i namjerno simulirati određena komunikativna situacija i motivacioni sistem koji je uslovljava. Internet omogućava u potpunosti anonimnu komunikaciju1, mnogi ljudi se odlučuju da učestvuju u njoj svojim anonimnim ulogama, što sa svoje strane predstavlja primat fantazija nad motivacijom za stvarnim socijalnim kontaktom. Internet kultura zanemaruje prirodu motivacija korisnika, kao i pitanje o socijalnom statusu, obrazovanju, nacionalnosti... Ili samo omogućava da prosječan korisnik interneta ove probleme ne primjeti? Prema nekim teoretičarima, kako mnogi ljudi provode slobodno vrijeme u virtuelnim prostorima, skloni su da sve manje šansi daju stvarnom životu.

1 ko imalo poznaje tehnologiju neće se složiće sa ovakvom postavkom VELIKI BRAT ima mogućnost totalne kontrole, ali teorije zavjere i zaštitu privatnosti ostavićemo za neke druge analize, ovdje se govori o percepciji anonimnosti koju velika većina korisnika interneta ima 21

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Moderne komunikacije Očevi i oci

Izvor većine podataka internet i Wikipedija materijal prikupio Miroslav Mihaljišin Sadržaj IKT ...... 23 Informacijsko doba ...... 23 Definicija i nastanak informaciono komunikacionih sistema IKS ...... 24 Nastanak informaciono komunikacionog sistema ...... 24 Uloga informaciono komunikacionog sistema ...... 25 Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT ...... 26 Johan Gutenberg ...... 26 Gotfrid Lajbnic ...... 26 Džordž Bul ...... 27 Čarls Bebidž i Ada Lovlens ...... 27 Samuel Morze ...... 28 Telefon: Bel i ostali ...... 29 Herman Hollerith ...... 29 Klod Šenon ...... 29 Džon fon Nojman ...... 30 Alan Tjuring ...... 30 Šokli: jedan od ljudi koji je izumio tranzistor i stvorio Silikonsku dolinu ...... 31 Integrisano kolo : Kilbi ili Nojs ...... 31 Gordon Mur i ostali iz Intela ...... 32 Džon Bakus algoritmi i FORTRAN ...... 32 Edsgar Dijikstra ...... 33 Niklaus Virt ...... 33 Donald Knut ...... 33 Denis Riči i Ken Tompson ...... 34 U neznanju: Gari Kidal i Tim Paterson su udarili temlje Mikrosofta ...... 34 Tim Berns Li i internet ...... 35 Edgar Kod ...... 35 Džejms Gosling ...... 36 Ljudi koji su postali milijarderi i omogućili drugim da koriste IKT ...... 36 Stiv Džobs sa Stivom Wozniakom ...... 36 Bil Gejts sa Polom Alenom ...... 36 Lari Pejdž i Sergej Brin ...... 37 Mark Cukerberg i Fejsbuk ...... 38 Džek Ma i Alibaba ...... 38 Nikola Tesla ...... 39

22

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

IKT ICT (informacijsko komunikacijske tehnologije - ili tehnologije eng (information and communications technology - or technologies) je krovni pojam koji uključuje bilo komunikacijski uređaj ili aplikaciju, koja obuhvaća: radio, televiziju, mobitele, računare i mreže hardver i softver, satelitske sisteme i tako dalje, kao i razne usluge i aplikacije povezane s njima, kao što su videokonferencije i učenje na daljinu. ICT se često koristi u određenom kontekstu, kao što su ICT u poslovanju, uobrazovanju, zdravstvu, ili učenju.

Informacione tehnologije (IT) čine sve tehnološke komponente informacionog sistema, odnosno: hardver, softver, baze podataka, mreže i komunikacije. IT je, prema ovome, podsistem informacionog sistema, nastala je spajanjem tri bazne tehnologije: mikroelektronske, komunikacione i računarske tehnologije. Informaciju moramo prihvatiti kao resurs. To konkretno znači da se informacija smatra jednakim resursom kao što su to tradicionalni resursi: novac, materijali oprema. Tačna, blagovremena informacija je postala resurs od izuzetne važnosti u donošenju odluka, očuvanju i proširenju tržišnog položaja, konkurentnosti pa i opstanka na tržištu.

Information Technology Association of America ( ITAA) definiše IT kao: „Proučavanje, projektovanje, razvoj, primjenu, podršku ili upravljanje informacionim sistemima zasnovanim na računarima, posebno programskih aplikacija i hardvera računara.“

Svaki poslovni sistem mora imati svoj informacioni sistem i unutar njega razrađene postupke informacijskih aktivnosti. U nekim organizacija te postupke obavljaju sami ljudi, a u drugima se koristi moderna informacijska tehnologija, Informacioni sistem može dakle biti manualan, ali je svakako efikasniji ako je podržan informacionom tehnologijom ( kompjuteriziran ) . U ovom posljednjem uz podatke, ljude i procedure za obrade podataka koriste se računarski sistemi ( hradver ) i programi ( software ). Zadatak je informacijskog sistema osigurati informacije za upravljanje poslovnim sistemom.

Razlog zašto je ICT toliko moćna je odlično objasnio Džejms Mur u knjizi «Šta je kompjuterska etika?». Kompjuterska tehnologija je, po Muru, univerzalni alat zato što je logički promjenljiv i stoga može biti oblikovan za izvršavanje bilo kog zadatka. U industijalizovanim državama ovaj univerzalni alat je promenio mnoge oblike života, kao što su bankarstvo, trgovina, zaposlenje, medicina, državna odbrana, transport, zabava. ICT je time duboko uticao – i dobro i loše – na društveni i porodični život, obrazovanje, slobodu, demokratiju... Jasno je da političati, biznismeni i idustrijalci, profesori, sociolozi, u stvari svaki građanin, mora imati veliko interesovanje za socijalne i etičke promjene prouzrokovane informatičkim i komunikacionim tehnologijama.

Informacijsko doba

Informacijsko doba uslijedilo je nakon industrijskog doba, a u svom užem značenju odnosi se na razdoblje nakon 1972. g. koje obilježava brzina kretanja informacija koja je veća od brzine fizičkog kretanja. Njegova glavna odrednica je raspostranjenost informacijske tehnologije koja povećava brzinu i učinkovitost prijenosa informacija.

U širem smislu, početak informacijskog doba podudara se s izumom telegrafa 1837., nakon čega je uslijedio razvoj čitavog niza uređaja čija je svrha bila obrada i prijenos informacija. Informacijsko doba svoj puni zamah doživljava pojavom osobnih računala 80-ih godina prošlog stoljeća i uspostavom globalne mreže. S ekonomskog stajališta možemo reći da nakon njega slijede razdoblja ekonomije znanja i tzv. neopipljive ekonomija koja iskorištava znanje, kreativnost i nove mogućnosti suradnje.

Digitalna revolucija odnosi se na posljedice pada cijena digitalnih komunikacijskih uređaja te obuhvaća promjene u tehnologiji i društvu. Nastupila je 70-ih g. 20. st. izumom mikroprocesora, dok njen vrhunac započinje 90-ih smještanjem Interneta u privatnu sferu. Informacijska i komunikacijska tehnologija (ICT) obuhvaća računala, komunikacijsku opremu i s njima povezane usluge te se bavi proučavanjm informacijskog doba. Digitalna i ICT revolucija odvijale su se usporedno. Drugim riječima, analogni uređaji koji služe komunikaciji i prijenosu informacija prolaze kroz proces digitalizacije. Takvo povezivanje različitih usluga (telefonija, televizija, Internet itd.) u jedinstvenu digitalnu mrežu naziva se konvergencija. 23

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Osnovna pokretačka snaga informacijskog doba je Internet, koji omogućuje nove oblike komunikacije, poslovanja i učenja. Internet je plodno tlo za inovacije, a u svojim temeljima je demokratičan, jer svatko može biti autor sadržaja. Osobine digitalne tehnologije su integritet medija, integracija medija, fleksibilna interakcija, transakcije, mogućnost podešavanja alata, uređivanje tekstualnih, audio, vizualnih i video zapisa.

Tri pojma koriste se za objašnjavanje brzog razvoja ICT-a: Mooreov zakon koji kaže kako se snaga mikročipova udvostručuje svaka 24 mjeseca; Metcalfeov zakon tvrdi da vrijednost mreže raste proporcionalno s brojem njezinih korisnika; internetsko vrijeme se odnosi na činjenicu da Internet omogućuje intenzivnije djelatnosti. Posljedice digitalizacije su olakšana komunikacija među ljudima i računalima, mogućnost obrade i pohrane svih vrsta zapisa te jeftiniji pristup znanju i informacijama.

Definicija i nastanak informaciono komunikacionih sistema IKS

Informaciono komunikacioni sistem zapravo je skup posebnih institucija, kanala i aktivnosti pomoću kojih grupe specijalista (na način koji je utemeljen društvenim normama) informišu javnost o djelovanju pojedinaca, grupa, institucija i organizacija. Njegova je svrha omogućavanje masovnog pristupa informacijama i transparentnost vlasti i drugih organizacija u društvu. Informaciono komunikacioni sistem ne može biti ni potpuno otvoren, ni potpuno zatvoren. U njegovoj prirodi je težnja ka što većom otvorenošću, jer on postoji da bi omogućio opticaj, a ne samo protok informacija. Postoje dvije dimenzije otvorenosti/zatvorenosti IKS-a: unutrašnja podrazumjeva globalno društvo kojem taj informaciono komunikacioni sistem pripada; spoljašnja se tiče odnosa informaciono komunikacionog sistema prema okruženju, odnosno prema informaciono komunikacionom sistemu drugih globalnih društava, ili prema međunarodnoj zajednici kao cjelini. Ove dvije dimenzije su međusobno povezane.

Nastanak informaciono komunikacionog sistema Istorijski gledano, informaciono komunikacioni sistem nastao je umnožavanjem kanala koji pospješuju i ubrzavaju ljudsku komunikaciju. To je tehnološka osnova njegovog nastanka i razvoja. Socijalnu osnovu čine niti kulturnih (duhovnih) tvorevina, jer je informaciono komunikacioni sistem složen proizvod ljudskog duha, kojim u obliku informacija protiče mnoštvo ideja (proizvoda socijalne i individualne imaginacije), umjetnosti, mitova i saznanja.

Od svoje pojave na planeti Zemlji, čovjek je neprestano razvijao svoje sposobnosti, ali ne manje i sredstva koja su zadovoljavala njegovu temeljnu potrebu za komunicirajem. Mnoga od tih sredstava nisu kanali koji bi spadali u ono što danas smatramo sastavnim dijelom informaciono komunikacionog sistema. U te istorijske oblike komunikacionih kanala mogu se ubrojiti razmjena i trgovina, saobraćaj, velike migracije naroda, pa čak i ratni sukobi.

Riječ je o dodiru i susretu pripadnika različitih kultura, za šta se u antrpologiji koristi termin kulturni kontakt, a u komunikologiji je to međunarodno komuniciranje. Ovaj susret po svom trajanju može da bude kratkotrajan ili dugotrajan, a prema intenzitetu površan ili dubinski. Sva pomenuta kretanja, posrednička sredstva i situacije nisu komunikacioni kanali u punom savremenom značenju tog izraza. Sa razvojem pravih komunikacionih tehnologija, oni obuhvataju srazmjerno sve manji obim kmuniciranja u okvirima svakog pojedinog društva, a prelaze u svjetske okvire. Edvard Sapir (1969) sve te sposobnosti označava zbirnim terminom primarne tehnike komuniciranja. Tek na složenijim nivoima civilizacijskog razvitka nastaju i primjenjuju se savršenija, specijalizovana sredstva komuniciranja za koje Edvard Sapir koristi naziv sekundarne tehnike komuniciranja.

Jezik u svojoj verbalno-zvučnoj formi i načini njegovog fiksiranja u materijalim simbolima (pismo), spada u predistoriju informaciono komunikacionog sistema u pravom smislu. I samo pismo u svom prvom stadijumu (piktografskom), odslikavalo je oskudan duhovni svijet čovjeka tog vremena. Tek kada se prešlo na fonetsko pismo, stvorena je mogućnost da se pismeno komuniciranje neslućeno ubrza, a da se civilizacijske tekovine nematerijalne prirode lakše prenose na nove generacije. Jezička forma se razbila na osnovne jedinice - 24

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin foneme, a svaki glas je označen distriktivnim, likovnim simbolom. Tako se bogatstvo jezika formalizuje kroz ogroman broj kombinacija fonema, odnosno slovnih simbola. Slovna jedinica mogla je da se standardizuje, a zatim na različite načie fiksira radi višekratne upotrebe. (R. Bugarski, 2000)

Pretpostavke funkcionisanja informaciono komunikacionog sistema Komuniciranje je jedno od najsloženijih, najobuhvatnijih i svakako najdinamičnijih aktivnosti u ljudskom društvu. Ono je jedna od njegovih neospornih konstanti. Sve veći broj naučnika (sociologa, antropologa, psihologa) smatra da se ne može ni pokušati definisanje ljudske zajednice, a da se ne krene od tvrdnje da se upravo procesom komuniciranja ona neprestano konstituiše i samoobnavlja u socijalnom prostoru i vremenu. Iz perspektive komunikologije, čovjek je „animal simbolicum“. On je izgradio svijet informacija, (simbola, riječi) i u njemu živi isto onako kako živi u svijetu drugih ljudi i stvari. Ukoliko nema društva, ne može biti ni komuniciranja.

Uloga informaciono komunikacionog sistema

Informaciono komunikacioni sistem orijentiše, organizuje i racionalizuje ljudske aktivnosti kroz njihovo povezivanje. To mu najviše uspijeva onda kada je i sam otvoren, odnosno bogat društvenim i tehničkim komunikacionim kanalima i u službi mnoštva komunikacionih subjekata. Institucije informaciono komunikacionog sistema su masovni mediji i druge institucije koje zvanično pripadaju drugim podsistemima jednog društva, (država, političke partije, obrazovne, kulturne, vjerske i druge institucije). Kanali informaciono komunikacionog sistema su tehnička sredstva kojima kontinuirano teku informacije. Mediji kao kanali se prvenstveno shvataju u smislu tehnologija prenosa i difuzije informacije. Informaciono komunikacionim sistemima pripadaju samo javni i istitucionalizovani kanali. Grupe informaciono komunikacionog sistema, kao konstitutivni element čine profesionalni komunikatori. To su novinari, reklamni stručnjaci, stručnjaci za odnose sa javnošću, istraživači javnog mnjenja, itd.

Prava obaveze i međusobni odnosi institucija, kanali i specijalizovanih grupa informaciono komunikacionog sistema normativno su propisani ustavom, zakonima o javnom informisanju, itd. Važna normativna oblast je i ona koju pokrivaju profesionalna udruženja novinara sa svojim etičkim kodeksom.

Javnost je kategorija koja se javlja u demokratskim društvima. Oslanjajući se na suverenost naroda. Njegov aktivan dio ima pravo da insistira na načelu javnosti rada vlasti i njenih organizacija. Javnost posredstvom informaciono komunikacionog sistema omogućava da se o svijesti od opšteg interesa dođe na posredan način. To se sve događa u javnoj sferi, koja je otvorena i dostupna svim pripadnicima društva.

25

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT

Johan Gutenberg

Smatra se da su Kinezi prvi izumili pokretna slova od kojih su pisali riječi. Ovo otkriće se pripsuje Pi Šengu u periodu oko 1000-tih godina naše ere. Johannes Gutenberg se smatra prvim izuiteljem mašine za štampu koja je u Evropi donijela svojevrsnu revoluciju Johann Gutenberg, isto tako poznat kao Johannes Gensfleisch zur Laden zur Guttenberg (1398 - 3.2. 1468.) je njemački metalac i izumitelj, poznat po tome što je prvi štampao knjige uz pomoć pomičnih slova i tako omogućio veću pristupačnost pisane riječi i brži protok znanja u renesansnoj Evropi. Gutenberg je bio prvi Evropljanin koji koristiti štampanje pokretnim tipkama, oko 1439, a globalni pronalazač štamparske prese. Njegov zaista epohalan izum je kombinacija ovih elemenata u praktičan sistem koji je omogućio masovnu proizvodnju štampanih knjiga i bio je ekonomski održiv za štampače i čitalaca podjednako. Za Gutenbergov metod za izradu tipki se tradicionalno smatra da su uključili vrstu metalne legure i kalupa za livenje tipki.

Gutenberg je 1440. godine došao na ideju da izliva pojedinačna slova iz metala i da od slova sastavlja redove i stranice. Konstruisao je i drvenu presu za mašinu pomoću koje se otisak dobijao pritiskom ravne ploče preko lista papira. Tako je 1455. godine objavio Gutenbergovu Bibliju, štampanu po novoj tehnici. Među njegovim mnogim doprinosima za štampu su: pronalazak procesa za masovnu proizvodnju pokretnog tipa, korišćenje mastila na bazi nafte i korišćenje drvene štamparske prese slične poljoprivrednoj prese na zavrtanj iz tog perioda.

Gotfrid Lajbnic

Gottfried Wilhelm Leibniz (Leipzig, 1646. – Hannover, 1716.), njemački filozof, matematičar, fizičar i diplomat. Rodio se potkraj dugog razdoblja nemira i ratova. Otud izgleda i njegovo ime Gottfried (Bogomir). Već kao dječak Leibniz pokazuje izuzetne lingvističke sposobnosti - u dvanaestoj godini vlada latinskim jezikom tako da piše stihove. Nakon latinskog naučio je i starogrčki te je mogao u originalu čitati klasike, naročito Aristotela. Leibniz je govorio da je slavenskog podrijekla i francuskog obrazovanja (sa očeve strane je porijeklom Lužički Srbin). Njegovim duhom upravljao je osjećaj nadnacionalnosti koji će se kasnije rezultirati idejom o univerzalnom jeziku za koji ne treba nikakav rječnik. Osnovao je u Berlinu akademiju nauka, a isto je pokušao i u Petrogradu. Kruna njegovog rada je rasprava "Nova methodus pro maximis et minimis" objavljena je 1684. godine u lajpciškom "Acta eroditorum", a 1686. godine i druga rasprava "De geometria recondita et analysi indivisibilium atque infinitrum". To su prva dva rada o diferencijalom i integralnom računu kao osnovu infentizimalnog računa uopšte. Koristio se i koristi se, u nauci, ekonomiji, inženjerstvu itd. Služi za rješavanje mnogih matematičkih problema, koji se ne mogu riješiti algebrom ili geometrijom.

Infinitezimalni račun otkrili su nezavisno jedan o drugome u otprilike isto vrijeme Isaac Newton i Gottfried Wilhelm Leibniz. Otkrili su zakone diferencijalnog i integralnog računa, derivacije i približne polinomske serije. Njihov rad nastavili su matematičari Augustin Louis Cauchy, Bernhard Riemann, Karl Weierstrass, Henri Léon Lebesgue i dr.

26

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Džordž Bul

Džordž Bul (engl. George Boole; Linkoln, 2. novembar 1815 — Kork, 8. decembar 1864) je bio engleski matematičar i filozof. Njegovo najveće dostignuće je bilo uvođenje u matematiku i logiku pojma algebre Bula. Zbog značaja tog termina kao i njegove primjene u informatici i matematičkoj logici Bul se smatra za jednog od tvoraca tih oblasti nauke. Bul je proučavao Laplasove i Lagranževe radove, koji su kasnije činile osnovu njegovom matematičkom radu. Ohrabrivao ga je Gregori Dankan koji je u to vreme bio urednik matematičkih novina na Kembridžu. Pod uticajem Dankana, počeo je da uči algebru i da svoje članke redovno objavljuje u matematičkim novinama Kembridža. Počeo je da sarađuje sa De Morganom 1842. i sledeće godine je napisao rad “On a general method of analysis applying algebraic methods to the solution of differential equations”. Rad je objavio 1844. i za njega je, novembra 1844, dobio medalju kraljevskog društva. Njegov rad na matematici počeo je da mu donosi slavu. Dobio je mesto predavača matematike na Kvins koledžu 1849. 1849, Bul je proglašen za prvog profesora matematike na Kvins koledžu. Tamo je ostao do kraja svog života, stekavši reputaciju posvećenog profesora. Maja 1851. Bul je izabran za dekana nauke(eng. Dean of Science). U međuvremenu, upoznao je Meri Everest kada je imao 37 godina i uskoro su se vjenčali. Imali su veoma skladan brak i pet ćerki. Bulovo najvažnije delo bilo je „Istraživanje zakona misli na kome se zasniva matematička teorija logike i verovatnoće“, objavljeno 1854. Bul je prišao logici na nov način, sažimajući je u prostu algebru, pretvarajući logiku u matematiku. To je algebarska struktura koja sažima osnovu operacija I (AND), ILI (OR), NE (NOT), kao i skupovnih operacija kao što su unija, presek i komplement. I kolo će pokazati TAČAN rezultat (binarno 1), samo ako su svi ulazi 1. ILI kolo će pokazati TAČAN rezultat ako mu je jedan od ulaza 1. NETAČAN rezultat će pokazati samo ako su oba ulaza 0. NE kolo ima samo jedan ulaz, i signal na izlazu je suprotan od signala na ulazu. NI kolo može biti kombinovano sa I, što daje NI (NAND), i sa ILI, što daje NILI (NOR). Ova kola imaju isti proces ulaza signala, ali na kraju izlazi suprotan signal. Stvorio je algebru logike koja je nazvana Bulova algebra, i koja nalazi primjenu u konstrukciji računara, uključujući strujna kola i td. Nažalost, nije živeo dugo, umire u 49-oj godini života, 8. decembra 1864. od prehlade, koju je dobio tako što je pešačio dve milje po kiši, kako bi stigao na predavanje, i predavao je u mokroj odeći.

Čarls Bebidž i Ada Lovlens

Čаrls Bеbidž (еng. Charles Babbage; Lоndоn, 26. dеcеmbаr 1791 — Lоndоn, 18. оktоbаr 1871) biо је еnglеski mаtеmаtičаr, аnаlitički filоzоf, mаšinski inžеnjеr, nаučnik, izumitеlј prvоg rаčunаrа kојi је mоgао dа sе prоgrаmirа i prоfеsоr mаtеmаtikе nа Kеmbridžu. Zbоg uticаја nа kаsniјi rаzvој nаukе, nаzvаn је „оcеm“ rаčunаrstvа. Konstruisao je prvo diferencijalnu a potom i analitičku mašinu koja se smatra pretečom modernih računara. Glаvnа rаzlikа izmеđu оvе dvijе mаšinе је tа dа је аnаlitičkа mаšinа mоglа dа budе prоgrаmirаnа pоmоću bušеnih kаrticа, štо је bilа idеја isprеd njеgоvоg vrеmеnа. Shvаtiо је dа niје mоglо višе prоgrаmа dа stаnе nа јеdnu kаrticu, а tаkоđе је mоrаlа dа budе prisutnа i оsоbа kоја bi prаvilа оstаlе prоgrаmе. Аnаlitičkа mаšinа је bilа prоgrаmirаnа dа kоristi ulаnčаnе Žаkаrоvе (loops of Jacquard`s) bušеnе kаrticе kоје bi kоntrоlisаlе mеhаnički rаčunаr, kојi је mоgао dа stvоri sljеdеći rеzultаt rаčunа nа оsnоvu nеkоg prеthоdnо izrаčunаtоg rеzultаtа. Маšinа је tаkоđе mоglа dа izvršаvа vrstе nаrеdbi nа nаčin nаlik оnimа kојi sе kаsniје kоristi kоd sаvrеmеnih rаčunаrа, uklјučuјući sеkvеncu, sеlеkciјu i itеrаciјu, štо је оsnоv strukturirаnоg prоgrаmirаnjа. Оvаkvо оsmišlјеnа mаšinа је bilа prvi Тјuring- kоmplеtаn mеhаnički rаčunаr. Dijеlоvi njеgоvih nеdоvršеnih mаšinа nаlаzе sе u Lоndоnskоm muzејu. Gоdinе 1991. pо njеgоvim nаcrtimа rеkоnstruisаn је difеrеnciјаlni mоtоr. Dеvеt gоdinа kаsniје, pоštо је nаprаvlјеn rеkоnstruisаn „Bеbidžоv dizајn“, оtkrivеnа је zа оnо vrijеmе zаpаnjuјućа slоžеnоst mаšinе.

27

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT

Babbageva diferencijalna mašina Ada Lovelace (također: Ada Augusta Byron, Ada King ili grofica Lovelace), (1815. -1852.), britanska matematičarka, saradnica Čarlsa Bebidža, kćerka čuvenog pjesnika. Adine bilješke o analitičkoj mašini sadrže ono što se danas smatra prvim algoritmom koji se napravio da bi ga mašina mogla obraditi pa se ona smatra prvim programerom u istoriji. Po njoj je nazvan i programski jezik Ada.

Samuel Morze Amerikanac Semjuel Morze (Samuel F.B. Morze, 1791-1872) je jedan od pronalazača telegrafa, koji je uspio da njegov izum istovremeno i komercijalizira. Otkriće elektromagnetizma (Hans Christian Ersted) je omogućilo je izradu telekomunikacijskih uređaja. jedan od prvih među njima bio je električni telegraf koji je izumio Amerikanac Samuel Morse 1837.g. Poruke između ta dva telegrafa se prenose u obliku kodiranih električnih signala. Kodiranje je postupak kojim se svaki znak iz izvorne poruke (slova, znamenke...) po određenom pravilu pretvara u jedinstven kod, odnosno kodirani signal. Morseov telegraf koristi se posebnim sistemom kodiranih signala koji se nazivaju po njemu Morseova abeceda ili Morseov kod.

28

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Sa dozvolom Kongresa Sjedinjenih Američkih Država, Semjuel Morze je konstruisao telegraf, od Vašingtona (Washington D.Columbia) do Baltimora u Merilendu, 1844 godine. Ova je linija dala podršku za buduće operacije na tom polju, pogotovo kad je 24 maja 1844 sa jednostavnom i istorijskom porukom rekao, "šta je Bog stvorio?". Nakon nekoliko godina telegraf je prihvaćen kao najbolja praktična i vrijedna metoda komunikacije.

Telefon: Bel i ostali 1875. godine, dok je Alexander Graham Bell radio eksperiment na telegrafskim porukama, njegov pomoćnik je slučajno dirnuo čeličnu oprugu koja je proizvela zvonki zvuk. Bell je čuo taj zvuk u drugoj sobi i odmah dotrčao govoreći:"Ne dirajte ništa! Recite mi šta ste upravo uradili?" Tada je otkrio da čelična žica trepereći nad magnetnom proizvodi promjenljivu struju. Već sutra je napravljen prvi telefon. Prva telefonska linija vodila je s krova zgrade na dva kata niže. Prva rečenica izgovorena preko telefona bila je: "Gospodine Watsone, dođite! Potrebni ste mi!" Ostaje nerazjašnjeno ko je izumio prvi telefon, budući da su Antonio Meucci, Johann Philipp Reis, Alexander Graham Bell i ostali - svi kandidati za ovu titulu. Možda bi bilo najpravičnije zaključiti da ne postoji neko ko bi bio "jedinstveni izumitelj telefona". Stanje telefonije kakvo imamo danas je rezultat rada mnogih ruku, od kojih je svaka pomoć bila vrlo vrijedna.

Herman Hollerith

Herman Holerit (Herman Hollerith) (29. februara 1860. – 17. novembra 1929.) je bio američki statističar koji je izumio mehaničke prikaze u tabelama zasnovane na bušenim karticama koje mogu da brzo tabelarno obrade statističke podatke iz miliona podataka. Poznavao je sistem korišćenja ubušenja u karticama za programiranje komplikovanih šema tkanja, od svog zeta koji je radio na tkanju svile u firmi Žakardov razboj (Jacquard loom). Dalju inspiraciju je našao u izbušenim pretplatnim kartama za voz, na kojima je informacije i detalje o putniku (kao što su visina, boja kose...) bušio kondukter duž ivice. Po diplomiranju, dobio je posao u Američkom birou za popis stanovništva. To je predstavljalo inspiraciju za njegovu opsesiju kao pronalazača i to za samo jedan uspešan izum, dok su mu svi ostali prošli nezapaženo.

Holerit je zaključio da svaki agent za popis stanovništva može da učini isto, i da se te izbušene kartice sortiraju na način kao što je to radila firma Žakardov razboj (Jacquard loom). Važan aspekt ovog izuma je da su rupice učitavane elektronski a ne mehanički, a kartica je sadržavala sve podatke o pojedincima.

Klod Šenon

Klod Elvud Šenon (eng. Claude Elwood Shannon; 30. april 1916 — 24. februar 2001) bio je američki naučnik i inženjer. Među najznačajnije doprinose ovog naučnika spadaju postavljanje temelja teorije informacija i dizajn digitalnih računara i kola. Rodio se u gradu Petoski u državi Mičigen. U detinjstvu, figura na koju se ugledao i lični heroj bio je Tomas Edison. Tokom mladih godina, iskazuje kreativnost praveći modele aviona, telegrafski sistem i brodiće kontrolisane radiom. Šenon je poznat kao začetnik teorije informacija kroz svoja dva fundamentalna rada objavljena 1948. i 1949. godine. Nazvan je "ocem informatičke teorije" zbog teorije praktičkog digitalnog kola. Kao 21 godišnji master student na MIT-u, 1937., napisao je tezu koja demonstrira električnu primjenu Booleove algebre. On je pokazao da Booleova algebra može konstruisati i riješiti bilo koju logičku ili brojčanu relaciju. Smatra se da je to najvažnija magistarska teza svih vremena. Shanon 1936 završava studij sa dvije diplome, inženjera elektrotehnike i matematičara. Postdiplomski studij nastavlja na MIT-u, gdje je radio na analognom računaru. 29

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Od 1940., Shannon radi kao istraživač na Institutu za napredna istraživanja u Princeton-u, New Jersey. Tamo ima mogućnost da raspravlja o svojim idejama sa uticajnim naučnicima i matematičarima kao što su Hermann Weyl i John von Neumann.

Džon fon Nojman

Džon fon Nojman (Margittai Neumann Janos Lajos) rođen 28. decembra 1903. godine u Budimpešti (tadašnja Austro-Ugarska, a umro je 8. februara 1957. godine u Vašingtonu) bio je mađarsko-američki matematičar i naučnik koji je dao doprinos kvantnoj fizici, funkcionalnoj analizi, teoriji skupova, topologiji, informatici, ekonomiji, numeričkoj analizi, hidrodinamici, statici i mnogim drugim matematičkim poljima kao jedan od istorijski istaknutih matematičara. Sa 23 godine diplomirao je matematiku na Univerzitetu u Budimpešti. Istovremeno je stekao diplomu iz hemijske tehnologije. Između 1926. i 1930. bio je privatni predavač u Berlinu. Sa 25 godina objavio je 10 radova, a sa 30 godina blizu 36. Fon Nojman je bio pozvan u Prinston u Nju Džersi 1930, i bio je jedan od četvorice ljudi odabranih za prvi nastavni kadar -{Institute For Advanced Study}-, gdje je bio profesor matematike od osnivanja Instituta do svoje smrti. Od 1936. do 1938. Alan Tjuring je bio u poseti ovom institutu, gdje je završio svoju doktorsku desertaciju pod nadzorom Alonsa Čerča u Prinstonu. Godine 1937. postao je naturalizovani državljanin Amerike, a 1938. godine dodeljena mu je nagrada za njegov rad iz analiza. Napisao je 150 objavljenih radova - 60 iz čiste matematike, 20 iz fizike, i 60 iz primjenjene matematike. Razvio je teoriju o strukturi ljudskog mozga pre nego što je umro. Njegovo interesovanje bilo je veoma široko. Bavio se: matematičkom logikom, matematikom, kvantnom fizikom, računarstvom, kibernetikom, nuklearnim bombama, mehanikom fluida, teorijom igara, ekonomskim rastom, evolucionom biologijom, teorijom rata i konflikta, ćelijskim automatima, teorijom samoreprodukcije i vještačkom evolucijom. U periodu Drugog svjetskog rata bavio se isključivo matematikom i primjenom matematike na kvantnu fiziku. U oblasti matematike dao je bitne doprinose numeričkoj analizi, teoriji skupova, funkcionalnoj analizi i statistici. Stvorio je i teoriju igara.

Radio je i na Menhetn projektu. Tim povodom rješavao je i probleme konstrukcije i rada računskih mašina, čime je postavio temelj savremene računarske arhitekture i simulacija. Poslije rata radio je na američkim vojnim projektima i upravljao vojnim komitetima.

Alan Tjuring

Alan Matison Tjuring (engl. Alan Mathison Turing; London, 23. jun 1912 — Češir, 7. jun 1954) je bio engleski matematičar, logičar i kriptograf. Za vrijeme drugog svjetskog rata je radio u Bletchley Parku i sagradio mašinu pomoću koje su saveznici mogli čitati njemačke poruke šifrirane preko Enigma uređaja. Nakon rata je sagradio prve računare i bavio se problemima umjetne inteligencije. Poznat po ekscentričnom životnom stilu i homoseksualnosti, bio je uhapšen godine 1952. zbog povrede javnog morala i osuđen na obaveznu hormonsku terapiju. Dvije godine kasnije je počinio samoubistvo, iako postoje teorije zavjere koje tvrde da je likvidiran od strane britanske tajne službe. Turing se često smatra ocem modernog računarstva. Napravio je koncept algoritama koji se danas koristi u svijetu, i računanja pomoću Tjuringove mašine, formulišući danas široko prihvaćenu Čerč-Tjuringovu tezu da svaki praktični računarski model ima ili ekvivalentne mogućnosti Tjuringovoj mašini, ili njegove mogućnosti predstavljaju podskup mogućnosti Tjuringove mašine. Sažeti formalni opis Turingove mašine: "Turingova mašina je konačni automat povezan sa vanjskim medijem za pohranu ili memorisanje" (Minsky (1967)

30

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Konačni automat je predstavljen tablicom stanja i svojim registrom stanja. "Vanjski medij za pohranu" jest traka. Ulaz mašine je pročitani znak sa trake. Izlaz mašine jest znak koji se piše na traku ili naredba za brisanje znaka te naredba za pomicanje trake ulijevo ili udesno.

Poznat je i po tome što je definisao test inteligentnosti vještačke inteligencije. Cilj ovog testiranja je da se odredi da li je mašina zaista inteligentna, ili je tek simulacija inteligencije. Godine 1948. je pisao šahovski program za računar koji još uvek nije postojao, tako da je 1952. sam simulirao program, koji je jednom pobedio i jednom izgubio meč.

Šokli: jedan od ljudi koji je izumio tranzistor i stvorio Silikonsku dolinu Jedan od preduslova za razvoj računara druge generacije je bio izum tranzistora 1947. godine. Tranzistor se temelji na svojstvu poluvodljivosti silicija (početak silicijskog doba - od tada do danas se računara zasnivaju na siliciju) William Bradford Shockley (London, 13. 2. 1910. - Stanford, 12.8.1989.), američki fizičar i izumitelj. U suradnji s Johnom Bardeenom i Walterom Houserom Brattainom, Shockley je izumio tranzistor, za kojeg su sva trojica nagrađena Nobelovom nagradom za fiziku 1956.

Shockleyju je odobreno preko devedeset patenata u SAD-u. Najznačajniji je: US patent 2502488 "Semiconductor Amplifier". Zahtjev podnesen 24. 9. 1948; njegov prvi odobreni patent koji je uključivao tranzistore.

Shockleyjevi pokušaji komercijalizacije novog dizajna tranzistora 1950-ih i 1960-ih dovela su do postanka Silicijske doline u kolijevku elektroničkih inovacija

Unapređenje razvoja i tehnologije proizvodnje tranzistora dovelo je do pojave integrisanih kola.

Integrisano kolo : Kilbi ili Nojs 1958. Jack Kilby iz Texas instrumentsa i Robert Noyce iz Fairchild Semicondustora odvojeno dolaze do izuma integrisanog kola. Integrisano kolo se dobije kada više tranzistora smjestimo na komadić silicija i povežemo ih metalnim izvodima utisnutima u silicij. Izum integrisanog kola doveo je do pojave računara treće generacije. Od 1962. do 1969. godine trajao je mukotrpan sudski spor između Texas Instrumentsa i National Semiconductora. Spor je nastao jer je i Robert Noyce iz National Semiconductora htio patentirati uređaj vrlo sličan Kilbyevom, nakon što je Kilby sa Texas Instruments patentirao integrisano kolo. Spor je dobio National Semiconductor, no na razvoj tehnologije i industrije elektronike to nije imalo utjecaja budući su proizvođači plaćali i jednoj i drugoj firmii naknadu za korištenje patentnih prava. Kilby zajedno sa Noyceom dobija Nacionalnu medalju za nauku. Za razliku od Noycea, Kilby se nikad nije obogatio. Karijeru je proveo kao istraživač i inženjer, a u kasnijim godinama i kao profesor Univerzitetea u Texasu.

Robert Nojs se obično naziva tvorcem mikročipa, poznat je po nadimku gradonačelnik Silikonske doline ("the Mayor of Silicon Valley," ) bio je jedan od osnivača velikih kompanija kao što su „Ferčajld poluprovodnici“ i „Intel“. Jack St. Clair Kilby (8.11.1923 – 20.6.2005)

31

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT

Robert Norton Noyce (12.12. 1927 – 3.6. 1990)

Gordon Mur i ostali iz Intela Sigurno vam je poznat "Mooreov zakon", koji se odnosi na predviđanje Gordona Moorea, suosnivača Intela, koji je 1965. iznio svoju viziju koja će odrediti dinamiku savremene digitalne revolucije. Proučavanjem novih trendova Moore je došao do zaključka da će se u sektoru tranzistora, osnovnog elementa mikroprocesora i digitalnog doba, cijene eksponencijalno smanjivati, a performanse povećavati. Te davne 1965. nije ni naslućivao da je time svijetu donio revolucionarnu ideju koja će postati poznata kao "Mooreov zakon" te će (barem) idućih pola stoljeća biti pokretačka sila preobražajnih tehnoloških promjena. Moore je suosnivač kompanije Intel Corporation i autor takozvanog Mooreovog zakona koji glasi: "Broj tranzistora koji se po najpovoljnijoj cijeni mogu smjestiti na čip udvostručava se otprilike svake dvije godine.“ Kao jedan od suosnivača Intela, Moore je poznatom proizvođaču procesora utro put za proizvodnju bržih, manjih, cijenom pristupačnijih tranzistora, a njegovo predviđanje je postalo simbol brzih tehnoloških promjena. Kako navodi Intel, "postalo je zlatno pravilo elektronske industrije i odskočna daska za inovacije". Intel su osnovala tri čovjeka: Gordon Moore, Robert Noyce (jedan od izumitelja mikroprocesora) i Arthur Rock (menadžer i ulagač). Zanimljivo je da su elektroničari Moore i Noyce htjeli firmi dati ime “Moore Noyce”, ali su odustali jer podsjeća na frazu “more noise” (engl. više šuma), a šum je u elektronici nepoželjna pojava. Zato su isprva koristili ime “NM Electronics”, ali su nakon manje od godinu dana promijenili to u INTEL (kratica za INTegrated ELectronics). Sljedeći čovjek kojeg su zaposlili bio je Andrew Grove, mađarski Židov rođen pod imenom András István Gróf, koji je vodio Intel tokom 1980-tih i 1990-tih, u doba najvećeg rasta.

Džon Bakus algoritmi i FORTRAN John Warner Backus (rođen 3.1.1924 Philadelphia, Pennsylvania, umro 17.3.2007 – Ashland, Oregon) 2007.), američki računanarski naučnik i matematičar. Tokom kasnih 1950-ih Backus je radio u na međunarodnom komitetu koji je razvio ALGOL 58 i vrlo utjecajni ALGOL 60, koji je ubrzo postao de facto svjetski standard za objavljivanje algoritama. Izumio je i prvi opisao tzv. Backus-Naurov oblik (BNF), praktički univerzalni sistem oznaka korišten prilikom definisanja sintakse formalnog jezika. BNF je notacija za gramatike računarskih programskih jezika, instrukcijskih skupova i komunikacijskih protokola, te kao jedna od mogućih notacija za prikaz dijelova gramatike prirodnog jezika (npr. stope u Sanskrit pjesništvu). Većina udžbenika iz teorije programskih jezika i/ili semantike dokumentiraju programski jezik baš u BNF notaciji. Vodio je tim koji je izmislio FORTRAN, prvi široko korišten viši programski jezik. 32

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Edsgar Dijikstra

Edsger Wybe Dijkstra (Rotterdam, 1930. - 2002. )je bio holanski računarski naučnik. Dobio je Turingovu nagradu 1972. za fundamentalne doprinose na području programskih jezika, te je držao poziciju Schlumberger Centennial Chair računarske tehnike na Univerzitetu Texasa u Austinu od 1984. pa do svoje smrti 2002.

Formulisao algoritam najkraćeg puta, poznat i kao Dijkstrin algoritam, THE multiprogramirajući sistem te sinhronizacijski konstrukt semafora, za koordiniranje višestrukih procesora i programa.

Drugi koncept za koji je Dijkstra zaslužan u polju raspodijeljenog računarstva jest samo-stabilizacija - alternativan način osiguravanja pouzdanosti sistema. Dijkstrin algoritam je korišten u SPF (Shortest Path First), koji je korišten u usmjeravajućem protokolu OSPF (Open Shortest Path First). Poznat je i po izrazito lošem mišljenju o GOTO naredbi u računalnom programiranju, što je kulminiralo u članku iz 1968. "A Case against the GO TO Statement" (EWD215), koji se smatra jednim od većih koraka ka naširokom odbacivanju GOTO naredbe i njenoj zamjeni stukturiranim kontrolnim konstruktima kao što je while petlja. Ova se metodologija također zove skruktuirano programiranje. Slavni naslov ovog rada, "Go To Statement Considered Harmful", nije rad samog Dijkstre, već Niklausa Wirtha.

Niklaus Virt

Niklaus E. Wirth (rođen 15. 2. 1934.) je švajcarski naučnik, poznat po dizajniranju nekoliko programskih jezika, te po pionirskom radu u nekoliko klasičnih tema programskog inženjerstva. Wirth je bio glavni dizjner programskih jezika Euler, Algol W, Pascal, Modula, Modula-2 te Oberon. Bio je jedan od glavnih kotača u timu koji je dizajnirao i implementirao operativne sistemecijske sustave Lilith i Oberon, te Lola sistem za dizajn i simulaciju digitalnog uređaja. 1955. je popularizirao izreku danas poznatu kao Wirthov zakon: Programska podrška se usporava brže nego što sklopovska podrška ubrzava" 1994. je dobio Turingovu nagradu.

Donald Knut Donald Knuth je matematičar, tvorac nekoliko univerzalnih informatičkih metoda. Najčešće se predstavlja kao još jedan naučni otac, on se predstavlja kao otac analize algoritama. Donald Ervin Knut (eng. Donald Ervin Knuth; Milvoki, 10. januar 1938) je jedan od najpoznatijih informatičara programera i penzionisani profesor na univerzitetu Stanford. Doprinio je razvoju i sistematizaciji matematičke tehnike za analizu složenih računarskih algoritama.

Pored velikog doprinosa u nekoliko grana informatike i računarstva, Knut je, možda, najpoznatiji kao tvorac TeX-a, računarskog sistema za slog i prelom teksta, kao i METAFONT-a, jezika za definisanje fonta i sistema za kompajliranje. Knut je takođe tvorac WEB/CWEB računarskog sistema za programiranje čiji je cilj da olakša programiranje. Stvorio je i MMIX — računarski set instrukcija i asembler kojim je ilustrovao primjere u svom djelu Umjetnost računarskog programiranja (The Art of Computer Programming), knjizi koja je uvrštena je među 12 najboljih naučnih radova 20. stoljeća.

33

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Denis Riči i Ken Tompson 1960-ih su Thompson i Dennis Ritchie radilli na operativno sistemu Multics. Dok su pisali Multics, Thompson je stvorio programski jezik Bon. Na kraju su oboje odustali od projekta Multtics kako je ovaj s vremenom postajao presložen, a naučeno su prenijeli u Bell Labs, gdje su 1969. Thompson i Ritchie bili principijelni tvorci operativnog sistema UNIX. Thompson je stvorio programski jezik B, prethodnika Ritchiejevog C-a.

Dennis MacAlistair Ritchie (9.9. 1941. - 8.10. 2011.) Kenneth Lane Thompson se rodio u New je rođen u Bronksvilu, Njujork. Diplomirao je na Orleansu 4. 2. 1943, Louisiana, SAD. Harvardu fiziku i primjenjenu matematiku. Počeo je da Stekao je titulu bakalaureata 1965. te magisterij radi 1967. u računarskom istraživačkom centru u 1966., oboje u električnoom inženjerstvu i Belovim laboratorijama, a pred kraj života vodio računarstvu, na Sveučilištu Kalifornije u istraživački odsjek Lucent Technologies. Berkeleyu, gdje mu je magistarski mentor bio Ričijev izum C-a i njegova uloga u razvijanju juunniksa Elwyn Berlekamp. uporedo sa Ken Tompsonom, postavili su ga kao važnog Thompson je razvio CTSS verziju uređivača pionira modernog računarstva. Ce jezik je danas široko teksta QED, koja je uključivala regularne izraze rasprostranjen u razvijanju aplikacija i operativnih za pretraživanje teksta. QED i Thompsonov sistema, njegov uticaj je vidljiv i u modernim kasniji uređivač ed (pretpostavljeni uređivač na programskim jezicima kao što su C++ i C#. Juniks je Unixu) su naširoko dopriinjeli popularizaciji takođe bio uticajan, uspostavljajući koncepte i principe regularnih izraza, koji suu prethodno bili smatrani koji su sada u temeljima računarstva. Popularni samo alatom (ili igračkom) za logičare. operativni sistem Linuks i njegovi alati su nasljednici Ričijevog rada, a Vindouz operativni sistem uključuje Thompsonov stil programiranja je utjecao na juniks kompatibilne alate i C kompajlere za programere. druge, naročito u konciznosti izraza i Riči je izjavio da je kreiranje jezika C „izgledalo kao preferencijom čistih nareedbi. dobra stvar za uraditi“ i da bi bilo ko drugi na istom mestu u isto vreme uradio tu istu stvar, međutim njegov Kasne 2000., Thompson odlazi iz Bell Labsa. kolega iz Bel labsa Bjarne Stroustrup tvorac C++ je Radio je u Entrisphere, Inc kao fellow sve do rekao „da je Denis odlučio da utroši tu dekadu na 2006., i sad radi u Googlleeu. tajanstvenu matematiku, juniks bi bio mrtvorođenče“. 1983. Thompson i Ritchie su zajednički primili Turingovu nagradu za zaja ednički razvoj generičke teorije operativnih sistema posebno za ostvarenja operativnog sistema UNIX. Tomsonov govor prilikom prihvaćanja, "Reflectiions on Trusting Trust", je predstavio napad stražnjim vratima poznat kao Thompsonov hak, a koji se na svojstven mu način naširoko smatra vrlo plodnosnim radom u računarskoj sigurnosti.

U neznanju: Gari Kidal i Tim Paterson su udarili temlje Mikrosofta Programiranje i pisanje koda nije ono što je učinilo Bill Gatesa multimiliji arderom, nego je poslovna vještina i taktika. U prvoj fazi razvoja PC-ija programerske zasluge najviše pripadaju dvojicii programera: Kidalu i Patersonu. 1981. Microsoft sklapa ugovor s IBM-om o razvoju softvera za njihov personalni računar; IBM PC. Kako nije imao dovoljno vremena (ili znanja) Gejts je kupio gotovo rješenje QDOS i neznatno prepravljenog isporučio IBM-u. 1977. Gary Kidall u firmi Digital Research. je razvio CP/M (Control Program for Miicrocomputers), operativni sistem koji je pokretao prvu generacijju PC računara. Ovaj OS je bio jako raširen u kasnim 70-im i 80-im godinama 20. stoljeća te je bio proglašen prvim industrijskim standardom za opperativne sisteme. Jednostavnom podjelom CP/M na tri osnovne abstrakcije omogućilo je da se CP/M ugrađuje i na jeftine verzije računara, personalne računare koji su polako nalazili svoju masovnu primjenu. Tvorci novog računarskog sistema nisu više trebali više razviti novi operativni sistem, već su samo trebali napisati BIOS, dok su ostale dvije komponente CPP i BDOS samo je bilo potrebno ponovno prevestti s programomo - prevodiocem (kompajlerom). Upravo ova ideja omogućila je brz i jednostavan razvoj Microsoft MS-DOS. 34

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Postoji priča prema kojoj je IBM prvobitno planirao da kupi CP/M i usvoji kao standarni operativni sistem PC-a, ali nije uspio da se dogovori sa DR-om. Priča bez sretnog kraja kaže da će Gary Kildall vlasnik i glavni programer Digital Research, kasnije uvidjevši posljedice svoje katastrofalne odluke, koja je Microsoftu dala kompjuterski monopol, postati alkoholičar i poginuti u barskoj tučnjavi 1994. godine. Tim Paterson američki programer rođen 1956 je prepravio CP/M i napravio QDOS (Quick and Dirty Operating System) koga je po narudžbi prodao Mikrosoftu i Bilu Gejtsu za 50.000$.

Gary Arlen Kildall (19.5. 1942 – 11.7.1994) Obično se kaže: prozvan ‘čovjekom koji je mogao biti Bill Ostatlo je legenda... Gates i prije Billa Gatesa’

Tim Berns Li i internet Kako je sve počelo? Kao godina osnivanja interneta uzima se 1969. godina kada je američko Ministarstvo obrane osnovalo ARPANET. Tokom hladnog rata, jedna od primarnih zadaća ARPANET-a bila je osigurati stabilnost komunikacijskog sistema čak i ako jedan dio bude oštećen mogućim nuklearnim napadom. Inženjeri su projekovali mrežu na način da su povezali računare diljem SAD-a tako da bi u slučaju mogućeg oštećenja dijela mreže, ostatak računara u mreži bili u mogućnosti i dalje nesmetano funkcionirati. Sam servis World Wide Web osmišljen je u CERN-u u Švicarskoj 1989. Timothy John (Tim) Berners-Lee (London, 8. juna 1955.), poznat i kao TimBL, izumitelj World Wide Weba i čelnik World Wide Web Consortiuma. Krajem 1980-ih, dok je bio zaposlen na institutu CERN u Ženevi u Švicarskoj, Tim Berners-Lee kombinovanjem različitih tehnika usavršio je ovo što danas zovemo World Wide Web, sistem koji omogućava veze-linkanje, pregledavanje i sortiranje informacija preko računara povezanih sa telekomunikacionom sistemom; tada

telefonskom mrežom. Zbog toga se danas naziva ocem Interneta. Prvu uspješnu komunikaciju računara preko interneta obavio je 1990. godine, a već je 1991. godine javnosti putem interneta prikazao prvu web stranicu. Za svoje zasluge, ovaj Britanac rođen 1955. godine u Londonu a sada živi u SAD-u, odlikovan je i nagrađen plemićkom titulom od strane britanske kraljevske kuće. Godine 1994. na internetu se pojavljuju prve elektronske trgovine te prva virtualna banka. Godine 1994. i 1995. godine razvijeni su i prvi internet pretraživači, i to Lycos, AltaVista i Yahoo!. Godine 1995. nastali su programski jezik Java (za razvoj web aplikacija) te jezik VRML za modeliranje virtualne stvarnosti. Godine 1999. korisnicima web-a je bilo već oko milijardu web stranica.

Edgar Kod Automatska obrada podataka pomoću računara dovela je pojave baze podataka, a ispočetka su postojali različiti koncepti dok nije prevladao relacioni model baziran na SQL jeziku. SQL je postao je jedan od najčešće korištenih jezika za relacijske baze podataka i danas se može reći da je Coddov model široko prihvaćen kao definitivni model za relacijske baza podataka (RDBMS ili RDMS). Obično se za tvorca tog modela uzima Edgar Kod i kao referenca njegov

Edgar Frank "Ted" Codd (Portland, rad iz 1970. "A Relational Model of Data for Large Shared Data Banks" Dorset, Engleska, 23. 8. 1923. – 18. 4. publikovan 1970. u novinama Association for Computing Machinery 2003.), britanski teoretičar i računarski (ACM). Dok je radio za IBM, stvorio je relacijski model za upravljanje naučnik koji je značajno doprinjeo bazom podataka. teoriji relacijskih baza podataka.

35

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Džejms Gosling

James Arthur Gosling, (rođen 19.5.1955) je kanadski programer i računarski naučnik poznat i kao otac Java programskog jezika. Java je objektno-orijentisani programski jezik razvijen u timu predvođenim Jamesom Goslingom u kompaniji Sun Microsystems početkom 1990-tih. Ideja je bila da se stvori programski jezik koji bi bio nezavisan od operativnog sistema, baziran na C++-u, ali sa pojednostavljenom sintaksom, stabilnijim runtime sistemom i pojednostavljenom kontrolom memorije.

Ljudi koji su postali milijarderi i omogućili drugim da koriste IKT Rijetki od njih ostaće eće ostati zabilježeni u naučnoj zajednici, ali svi hoće u poslovnoj. O sebi su stvorili legendu kao ljudi iz garaže, ili Silikonske doline koji su krenuli od ničega i uspjeli. Neke legende su istinite ostale su samo legende.

Stiv Džobs sa Stivom Wozniakom

Stephen Gary "Woz" („čarobnjak“) Wozniak (San Jose, Kalifornija, 11. 8. 1950.), Amerikanac poljskog prodrijetla, Stiv Voznijak poznat kao tehnološki čarobnjak bio je genijalni elektroničar i dizajner računara. Steven Paul Jobs, 24. 2. 1955. — 5. 10. 2011) , rođen u San Francisku od majke Amerikanke i oca Sirijca. Legenda je počela kada je 21-godišnji Džobs vidio računar koji je Voznijak napravio za sebe. Steve Jobs je jedan od najvećih preduzetnika i vizionara našeg doba. Često se njegov preduzetnički uticaj na industriju tehnologije poredi sa uticajem koji su Thomas Edison i Henry Ford. Šta je to Džobs izmislio? Pa ništa samo je vidio kako to što postoji može da se iskoristi i kako treba da se napravi prije nego bilo ko drugi. Jobs je u redefinisao način rada u četiri različite industrije – personalnih računara sa Applom, muzike sa ipodom, mobilnih telefona sa iPhonom i animiranih filmova sa Pixstarom i Lukas Artsom.

Bil Gejts sa Polom Alenom

William Henry "Bill" Gates III. (rođen u Seattleu, 28. 10. 1955.), je jedan od najpoznatijih poduzetnika u komjuterskoj eri. Iako mu se mnogi dive, velik dio ljudi unutar softverske industrije njegovu poslovnu strategiju smatra antikonkurentnom, što je u nekim slučajevima dokazivano i na sudu. Pоl Аlеn (Paul Allen) Rоđеn је u Siјеtlu,u držаvi Vаšingtоn 21. јаnuаrа 1953. Bavio se programiranjem, a ulazak u poslovnu i računarsku istoriju omogućila je njegovo preuređivanje i prepravka QDOS-a koji je napisao Tim Paterson i stvaranje DOS-a. To je bilo vrijeme stvaranja (1975) začetaka Mikrosofta. O prepravci prepravke mogli ste više da pročitate u poglavlju o Kidalu i Patersonu. 36

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Iako je DOS prvobitno bio namenjen IBMovoj liniji PC računara, Majkrosoft je uspeo da izdejstvuje pravo na prodaju DOSa i trećim licima. Upravo to pravo prodaje klonova, kompatibilnih računara koji su bili jeftini stvorilo je mikrosoft imperiju. Slično dvojcu iz Epla Gejts i Alen su stvorili Majkrosoft kompaniju koja je definitivno omogućila masovno korišćenje PC računara. Alan je najzaslužniji za programske početke Majkrosofta, a Gejts za organizaciju i poslovni uspjeh, zasnovan na autorskim pravima i ugovorima, gdje je Gejts pokazao vizionarstvo. Njegov ugovor sa IBM-om o pravima korišćenja DOS operativnog sistema omogućio je stvaranje poslovne imperije Microsofta. Microsoft je danas multinacionalna korporacija smještena u Redmondu, Washington, koja razvija, proizvodi, licencira, podržava i prodaje računarski softver, korisničku elektroniku, te personalne računare i servise. Njihov najpoznatiji softver je serija operativnih sistema Microsoft Windows, te paketa Microsoft Office, kao i internetski preglednici Internet Explorer i Spartan. Njihovi hardverski proizvodi su poznata konzola Xbox i serija tableta Microsoft Surface. Microsoft je najveći svjetski proizvođač softvera ako se u obzir uzme prihod.

Lari Pejdž i Sergej Brin Google su osnovali Larry Page i Sergey Brin dok su bili na doktorskom studiju na Univerzitetu Stanford. Dok su konvencionalne pretraživačke mašine rangirale rezultate brojanjem koliko puta se traženi termin pojavio na stranici, dvojica su teoretisala o boljem sistemu koji je analizirao veze između web-sajtova. Nazvali su ovu novu tehnologiju PageRank; ona je određivala relevantnost web-sajta prema broju stranica i važnost tih stranica, koje su povezivale nazad na originalni sajt.

Lawrence "Larry" Page (East Lansing, 26. mart 1973. Sergej Mihajlovič Brin (rus. Сергей Михайлович Legenda kaže Imao je 22 godine i usred noći ga je pogodila vizija Брин, engl. Sergey Brin; rođen 21. avgusta 1973 u u kojoj uspijeva downloadati cijeli web, pregledati sve linkove Rusiji). Kada mu je bilo 6 godina, porodica mu se među stranicama i ugledati potpuno novi svijet informacija. preselila u SAD. Žvrljotine koje je zapisao te noći postale su algoritam. Nazvao ga Brin se upisao na Univerzitet u Merilendu gdje je je PageRank i kasnije upotrijebio za pokretanje pretraživača studirao računarstvo i matematiku. Diplomirao je u BackRub. maju 1993. Nakon što je diplomirao matematiku i kompjuterske nauke na Univerzitetu Merilend, Brin se upisao na Univerzitet Stendford, gdje je upoznao Larija Pejdža. Brin i Pejdž su napravili pilot-projekat pretraživača koji je pri traganju za podacima na internetu trebalo da ih rasporedi prema njihovoj posjećenosti, nakon zaključka da će najpopularniji rezultat vjerovatno biti i najkorisniji. Izvorna ideja je bila Pejdžova, ali bez Brinovog matematičkog genija ne bi bilo moguće napraviti softverski model i Google bi možda zauvek ostao na papiru. Page i Brin su originalno nazvali svoj program "BackRub", jer je sistem provjeravao vanjske linkove da odredi važnost sajta. Kasnije su izmjenili ime u Google, koja je nastala od pogrešnog izgovora riječi "googol", koja označava broj jedan je praćen sa stotinu nula, što je odabrano da se pokaže da je pretraga obradila velik broj informacija. Pejdž i Brin su shvatili da im potreban još neko čiji je talenat za biznis dorastao poslu koji se širio: zaposlili su kao glavnog izvršnog direktora Erika Šmita, koji je pretvorio Google u ozbiljnu veliku korporaciju i usput kupio YouTube. Ono što je više puta ponovljeno; ostalo je istorija, ali u slučaju Googla Ostalo je današnja stvarnost. Riječ gugl je ušla kao takva u gotovo sve jezike svijeta i postala sinonim kako da nešto pronađemo, jednostavno proguglamo...

37

Tema 4 Теhnоlоški оkvir kоmunikаciја u sаvrеmеnоm društvu Očevi i oci Ljudi i otkrića koji su stvorili i stvaraju IKT Mark Cukerberg i Fejsbuk Umjesto komentara načina na koji je Cukerot ušao u računarsku i poduzetničku istoriju dajemo dio vijesti iz 2011.: Kompanija “Fejsbuk” koja stoji iza popularne društvene mreže juče je pred federalnim Apelacionim sudom u San Francisku zatražila nagodbu po tužbi koju su protiv nje i njenog osnivača Marka

Mark Elliot Zuckerberg (14.5 1984, Zakerberga podneli blizanci Kameron i Tajler Vinklvos. Blizanci White Plains, New York ) je vlasnik zajedno sa kolegom sa Harvarda Divjom Naredrom tvrde da im je i glavni kreator najveće socijalno Zakerberg, njihov bivši prijatelj sa studija, ukrao ideju o stvaranju društvene internetske stranice kompanije za socijalno umrežavanje, kao i da im je isplatio Facebooka. nedovoljnu odštetu od 65 miliona dolara u akcijama i gotovini 2008, pa sada traže više od 168,5 miliona dolara... Pravna bitka između trojice tužitelja s jedne strane i Zakerberga s druge počela je 2007.-me, a opisana je i u kultnom filmu “Društvena mreža” iz 2010. u kojem su prikazane kontroverze u vezi sa nastankom “Fejsbuka”. Vinklvosovi su 2003. za vreme studija na Harvardu angažovali Zakerberga da bi im napravio sajt za upoznavanje putem interneta koji je nazvan “Konektju”. Šta je poslije bilo ni sud nije siguran.

Džek Ma i Alibaba Alibaba je prva kineska internet kompanija koja je postala globalno prepoznatljiva. Alibabu je osnovao kineski učitelj engleskog jezika Jack Ma. Zajedno sa 17 suosnivača, 1998. godine pokrenuo je portal Alibaba Online, koja je postala najveće online tržište. Na svom terenu pobedili su eBay i Amazon, a poseduju čitav niz proizvoda i usluga kojim nameravaju pokriti

Ma Yun je kineski internetski sve segmente online poslovanja. poduzetnik, rođen 1964., u Jack Ma je 1995. posjetio SAD i prvi puta čuo za internet te je po povratku gradu Hangzhou, u istočnoj u domovinu osnovao China Pages, registar kineskih firmi koje traže klijente kineskoj provinciji Zhejiangu u inozemstvu. ‘Ludi Jack’, kako su ga mediji prozvali sredinom 2000-ih zbog svojih neustrašivih i uvjerljivih izjava dok je vodio veliku bitku s eBayem je prvi čovjek koji je za samo nedelju dana na nujorškoj berzi zaradio milijardu dolara. U kasno ljeto 2014. godine je Alibaba podnijela zahtjev za inicijalnom javnom ponudom i 18. septembra skupila 21,8 milijardi dolara na Wall Streetu, što je najveći IPO u američkoj istoriji. Tom prilikom je Jack Ma napisao javno pismo svim zaposlenicima i objasnio da su najteža vremena tek pred njima. U pismu je napomenuo da moraju nastaviti istim duhom i upornošću koji su ih krasili kroz prvih 15 godina i osvrnuo se na početke napominjući da nisu postali veliki zbog nekih briljantnih ideja i strategija. Uspjeli su jer su pokušavali olakšati poslovanje za svoje korisnike, uspjeli su jer su postavljali korisnike na prvo mjesto i uspjeli su jer su se uvijek okretali budućnosti i uvjerenju da su obični ljudi sposobni za najveća dostignuća. Alibaba danas zapošljava preko 20 hiljada radnika, ima ogranke širom Kine i u brojnim svjetskim metropolama.

38

Sveznadar Komunikacije u savremenom društvu Miroslav Mihaljišin

Nikola Tesla

- Pronašao je motor za naizmeničnu struju i transformator (Pomislite samo na sve motorne uređaje koji rade u vašoj kući) - Pronašao je trofazni elektricitet i doprineo da se naizmenična struja kao osnova elektro sistema distribucije koristi svuda u svetu - Njegov transformator visokog napona je omogućio razvoj sistema prenosa i prijema televizijske slike, odnosno slike na monitorima kompjutera. Taj transformator mogao je biti naročito podešen da električno pobuđuje Zemlju. - Pronašao je radio (Odlukom američkog Vrhovnog suda, 1943, odbijena je Markonijeva patentna prijava i patentno pravo dodeljeno Testi)...

Zapravo sve što može da nam padne na um od svih čuda moderne elektronike, tehnologije, ali i novih naučnih sistema postavljenih u ovom veku, negde, blize ill dalje, ima u pozadini Teslu. Pogledajte samo nekoliko: - Sistem daljinskog upravljanja - Aeromobil - Radar - Bežicni prenos znakova i snage - Kontrola atmosferskih prilika - Superprovodljivost - Priroda kosmičkih zraka - Svjetski informativni sistem - Ciklotron - Tačkasti elektronski mikroskop - Korišćenje energije atoma - Korišćenje sunčeve i energije iz jonosfere - Prva fotografija X zracima (pre Rentgena) - Tumačenje prirode etra - Sateliti (pre Artura Klarka) - Elektroterapija - Detektor laži - Veštačke obične i kuglaste munje - Frižider - Lajt šou - Aparat za proizvodnju ozona - Podvodni prenos pošte - Korišćenje rotacijske energije zemlje - Laserska tehnologija - Projektori misli - Ozonska kupatila - Etektrični voz oko ekvatora - Električna puška - Otkrivanje tela u mraku - Automatsko upravljanje sistemima - Roboti - Neonsko osvetljenje - Pisaća mašina pokretana ljudskim glasom - Telefotografija - Džepni oscilator za pomeranje planete - Uređaj za opštenje sa drugim svetovima - Sistem svetske štampe, prenosa faksimila, muzike... - Nov i savršeno precizan navigacioni sistem - Jeftini atomski ručni satovi - Zemljina atmosfera kao ogromna sijalica - Jonizovan vazduh kao provodnik - Neprobojni energetski zid...

Kad je predvidio razvoj interneta Pročitajte šta je 1926-te u časopisu Collier rekao Nikola Tesla. Ovdje nećete prepoznati smartfon samo ako ne želite: „When wireless is perfectly applied the whole earth will be converted into a huge brain, which in fact it is, all things being particles of a real and rhythmic whole. We shall be able to communicate with one another instantly, irrespective of distance. Not only this, but through television and telephony we shall see and hear one another as perfectly as though we were face to face, despite intervening distances of thousands of miles; and the instruments through which we shall be able to do his will be amazingly simple compared with our present telephone. A man will be able to carry one in his vest pocket.”

– Kada se bežična tehnologija proširi po celom svetu, planeta Zemlja će se pretvoriti u jedan “veliki mozak”, što u suštini ona i jeste. Moći ćemo da komuniciramo međusobno kad god to poželimo, bez obzira na udaljenost. I ne samo to, pomoću televizije i telefonije moći ćemo da vidimo i čujemo jedni druge kao da se nalazimo jedni pored drugih, bez obzira na udaljenost koja može biti čak i nekoliko hiljada kilometara. Instrumenti koji će nam to omogućiti biće toliko mali da će nam stati u džep – rekao je Nikola Tesla jednom prilikom.

39