DEZE THEMABIJ LAGE WORDT GEPUBLICEERD DOOR MEDIAPLANET EN VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJ KHEID VAN DE REDACTIE VAN DE STANDAARD

FEBRUARI 2019 WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE

Life Sciences

WAR FOR TALENT P06 Zoektocht naar de juiste profi elen.

HUMAN RESOURCES P07 Rudi Pauwels: Focus op outsourcing en projectmatig werken. "De gezondheidssector

INNOVATIEPLATFORM P10 heeft een universele Brug tussen wetenschap en industrie. roadmap nodig." © FOTO: PRIVÉ© FOTO:

Experten van Van Lanschot Kempen in life sciences en private banking vanlanschot.be kempen.com 2 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

Infrastructuur

Nieuwe indeling van laboratoria trekt jonge onderzoekers aan en stimuleert innovatie.

P13

De Belgische biotech Precisiegeneeskunde Jo Vandesompele legt VOORWOORD uit hoe diagnoses via barst uit zijn voegen liquid biopsies gesteld kunnen worden met een minimaal invasieve De toepassingsgebieden van biotech worden niet alleen procedure.

talrijker, maar binnen eenzelfde domein bewijzen steeds P15 vaker meerdere vormen van biotech hun grote waarde. Willem Dhooge en Pascale Engelen, Co-General Managers van flanders.bio, geven duiding bij deze trend. www.iedereeninnoveert.be

Pascale Willem Dhooge Engelen Co-General Co-General Manager Manager flanders.bio flanders.bio

De lifesciencessector zet steeds meer in op preventie bij wondzorg. Ontdek de innovaties op onze website. raditioneel telt België een aan- Vlaamse Overheid, bedrijven en koepelor- tal toonaangevende industriële ganisaties ondersteunt bedrijven bij het sectoren, zoals de chemische en inzetten van biotech, medische technologie farmaceutische sector en de voe- of digitale technologieën voor de ontwikke- dingsindustrie. Ook in de nieuwe ling van nieuwe gezondheidsoplossingen. LIFE SCIENCES ❘ FEBRUARI 2019 Thoogtechnologische sectoren gooit ons land in Europa en op wereldvlak hoge ogen. Onze knowledge for growth Managing Director: Leoni Smedts snelgroeiende bedrijven vertegenwoordi- De uitdijende toepassing van biotech naar Head of Production: Daan De Becker gen bijna een kwart van de totale Europese diverse technologieplatvormen uit zich ook Production Manager: Nicolas Mascia biotechbeurswaarde. Uitmuntend weten- op ons jaarlijks congres in Gent: knowledge for Digital Manager: Stijn Rosiers schappelijk onderzoek aan universiteiten, growth. Dat is een van de belangrijkste busi- Business Developer: Laurens De Grave onderzoekscentra en in bedrijven, onder- nessconferenties in Europa op het vlak van life Project Manager: Yannick De Kock ❙ Tel: +32 2 325 66 53 steund door ervaren dienstverleners, finan- sciences. Dit jaar focussen we op Precision in E-mail: [email protected]

ciers en (regionale) overheden, garandeert Life Sciences en hoe big data en nieuwe appa- Redactie: Joris Hendrickx ❙ Diederik Vandendriessche hier een meer dan beloftevolle groeimarge raten kunnen worden ingezet voor nieuwe Bram Thiry ❙ Sijlmen Goossens ❙ Sandra Gasten voor een ecosysteem in volle ontwikkeling. ontwikkelingen in de life sciences. Lay-out: i Graphic ❙ E-mail: [email protected]

Nieuwe gezondheidsoplossingen Uitdagingen Print: Mediahuis ❙ Distributie: De Standaard De toepassing van biotech deint uit. Een Uiteraard blijven er nog grote uitdagingen. Er Mediaplanet contactinformatie: Tel: +32 2 421 18 20 mooie illustratie vinden we in de gezond- is nood aan lokale investeringsfondsen om te E-mail: [email protected] ❙ D/2019/12.996/2 heidssector: nieuwe biotechnologische toe- vermijden dat onze groeibedrijven naar de VS passingen leiden tot gepersonaliseerde pre- trekken. Het door de federale overheid aange- ventie, een e­ciëntere patiëntprofilering, kondigde durˆonds van 450 miljoen euro is in VOLG ONS vlotte analyse van big data en de ontwik- deze zeer goed nieuws. Ondanks de stijging in keling van lichaamseigen behandelingen. het percentage studenten dat kiest voor een Verder maakt biotechnologie met nieuwe STEM-richting, geraken veel vacatures niet /Mediaplanet @MediaplanetBE diagnostica een doorgedreven monitoring ingevuld. Als sectororganisatie ontwikkelen en patiëntspecifieke begeleiding mogelijk. wij daarom heel wat initiatieven om STEM-stu- Mediaplanet Belgium Mediaplanetbe Om dit alles te faciliteren en stimuleren, denten de vele professionele mogelijkheden werd recent het nieuwe innovatieve bedrij- binnen deze industrie te tonen, onder meer via Mediaplanet vennetwerk flanders.health opgestart. Deze het interregionaal Vlaams-Nederlandse Helis publiek-private samenwerking tussen de Academy project. ■ MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 3

Wat zijn momenteel jullie grootste uitdagingen? “Onze grootste uitdaging is om de tijdslij- nen te halen die we vooropstellen. Binnen de farmaceutische sector zijn er nu eenmaal heel wat risico’s. Daarnaast is het binnen ons model belangrijk om de timing voor- spelbaar te houden. 2019 en 2020 zijn voor ons de jaren waarin we onze sto£en naar klinisch onderzoek willen brengen en grote partnerships willen afsluiten. Tegelijk brei- den we ons servicemodel verder uit.”

" 2019 en 2020 zijn voor ons de jaren waarin we onze stoffen naar klinisch onderzoek willen brengen © FOTO: PRIVÉ© FOTO: en grote partnerships

▲ ▲▲ In tegenstelling tot België heeft de Franse biotechwereld de afgelopen jaren enkele tegenslagen moeten incasseren, willen afsluiten. en dat weerhoudt sommige investeerders ervan om op lange termijn in biotechbedrijven te stappen. Tegelijk breiden we ons servicemodel verder uit.

Hoe groot is de interesse in dat soort activiteiten? “Het is duidelijk dat we actief zijn in een industrietak die hier in België enorm aantrekt. De successen van Galapagos en Ablynx hebben daar zeker toe bijgedragen. Hybride bedrijfsmodel Ook met ons hybride model is men hier goed vertrouwd. In Frankrijk liggen de zaken anders. De biotechwereld heeft daar de afgelopen jaren enkele tegenslagen moe- garandeert duurzame ten incasseren, en dat weerhoudt sommige investeerders ervan om op lange termijn in biotechbedrijven te stappen. Ook wij mer- ken dat aan onze huidige beurswaarde. We en gezonde groei doen het beter dan de meeste collega’s, maar toch stemt onze beurswaarde niet overeen met onze activiteiten en ons potentieel.” Veel biotechbedrijven richten zich op pure ontwikkeling, maar dat brengt Hoe ziet u de nabije toekomst? “De komende twee jaar worden voor ons zeer heel wat risico’s met zich mee. “Een hybride model met een combinatie van interessant, omdat we nog meer de stap zul- services en eigen ontwikkelingen biedt op dat vlak meer zekerheid”, len zetten naar een echt biofarmaceutisch bedrijf met geavanceerde sto£en die in kli- vertelt Jan Hoflack, CSO van Oncodesign. Tekst: Joris Hendrickx nisch onderzoek worden getest op hun meer- waarde voor patiënten. Dat wil niet zeggen dat we onze services zullen a¤ouwen. Deze blijven voor ons cruciaal en zo houden we bedrijf werd opgebouwd, werd er op die lende platformen heeft ertoe geleid dat we vast aan ons hybride bedrijfsmodel.” manier al omzet mee gegenereerd.” nu een volledig geïntegreerde drug discovery “Het doel is om onze 230 personeelsle - “De platformen werden met heel wat machine kunnen aanbieden. Dat maakte den zowel op korte als op lange termijn externe steun - onder meer door de Franse het mogelijk om heel snel partnerships af aan het werk te houden. De services zor - Jan Hoflack overheid - opgebouwd. Daarnaast hebben te sluiten met belangrijke farmabedrijven gen in dat kader voor de nodige stabiliteit. CSO Oncodesign we met zowat alle grote Franse bedrijven zoals Ipsen, Sanofi, UCB en BMS. Daarnaast We zullen deze wellicht zelfs uitbreiden samenwerkingen opgezet, waarbij alle con- hebben we ons eigen portfolio uitgebouwd in de VS. Daarnaast gaan we partnerships sortia door ons werden gesticht en gestuurd. tot een stadium waar grote investeringen aan waarbij het risico gedeeld wordt tus- Deze werkwijze hanteerden we tot 2010. Tot nodig waren. In 2014 lanceerden we Onco- sen de partners, maar er toch een groot dan waren we een innovatieve preklinische design op de Parijse beurs Alternext. We groeipotentieel is. Via onze eigen ontwik- onderzoeksorganisatie in oncologie voorna- haalden hierdoor een financiering op van kelingen streven we tot slot naar een hoge melijk actief als CRO (contract research orga- zo’n twaalf miljoen euro, waarmee we ver- return op lange termijn via de verkoop Vanuit welke basis is Oncodesign nisatie) met geavanceerde dierenmodellen der konden bouwen aan onze projecten. van licenties. De combinatie van dit alles ontstaan? en een multimodaal imagingplatform.” In 2016 namen we vervolgens een site van maakt van Oncodesign een duurzaam en “Oncodesign werd in ‘95 opgericht in Dijon GSK in Parijs over, samen met een team van gezond groeiend farmabedrijf.” ■ en bestaat dus al meer dan 23 jaar. Het doel Hoe zijn jullie verder geëvolueerd bijna zestig personen. In de deal was ook tot jullie huidige vorm? van stichter Philippe Genne was om een vier jaar funding door GSK inbegrepen. Een IN SAMENWERKING MET bedrijf op te richten dat oplossingen kon “In 2008 wilde ik zelf een bedrijf oprichten ongelofelijke opportuniteit dus voor ons bieden binnen de oncologie. Zijn motivatie vanuit een innovatief chemieplatform dat ik bedrijf om verder te groeien.” hiervoor was een overlijden van een naaste met mijn team had opgebouwd binnen Jans- “Vandaag produceren we een PET-tracer ten gevolge van kanker. Als ondernemer sen Pharmaceutica. Op dat moment leerde ik (diagnosticum) die in ziekenhuizen wordt streefde hij een langetermijnvisie na waar- echter Philippe kennen, en samen kwamen getest binnen de oncologie. Daarnaast heb- bij hij inzette op predictieve translationele we tot de conclusie we dat we elkaar beter ben we een kinase inhibitor tegen Parkin- platformen waar serviceactiviteiten mee konden versterken. Sindsdien ben ik CSO van son ontwikkeld die zich nu in een vergevor- werden gecreëerd, iets wat op dat moment Oncodesign en heb ik er het chemieplatform derd stadium bevindt, alsook een stof bin- behoorlijk vernieuwend was. Terwijl het ingebracht. De combinatie van de verschil- nen het domein van auto-immuunziekten.” oncodesign.com 4 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

Belgische simulatietechnologie biedt unieke kijk op gastro-intestinale processen

Een gedetailleerd inzicht in de werking van ons spijsverteringsstelsel is cruciaal voor bedrijven in de voedings- en farmaceutische industrie. Het technologische platform SHIME® simuleert het menselijke gastro-intestinale systeem zonder ethische beperkingen. Zo is het een onmisbare tool voor de ontwikkeling van innovatieve producten en behandelingen. Tekst: Bram Thiry

SHIME® helpt farmaceutische- en Wat zijn de voordelen van de SHIME®- Is deze technologie al wijdverspreid? voedingsbedrijven om het pad en technologie? “Zeker! Vanuit Gent werken we voor klanten het eect van een voedingsmid- “De simulatietechnologie maakt het over heel de wereld. Zij sturen hun producten Massimo del, geneesmiddel of dierenvoer mogelijk om gedetailleerde onderzoeken op, wij testen deze en sturen hen de resultaten Marzorati in het spijsverteringskanaal te en data-analyses uit te voeren op moeilijk terug. We hoeven dus geen lokale afdelingen te CEO en “begrijpen”, zegt Massimo Marzorati, CEO en bereikbare plaatsen van het gastro-intes- openen in pakweg de Verenigde Staten. Als spin- co-founder co-founder van ProDigest. tinaal systeem. Bovendien vereist ze geen o van CMET van de UGent zijn we hier perfect van ProDigest invasieve methodes en zijn ook testen op gelegen in een bloeiend technologiepark. Van Hoe werkt de technologie precies? dieren niet meer nodig. Daarnaast biedt hieruit hebben we toegang tot een ecosysteem “Het model maakt gebruik van innovatieve de technologie je heel wat additionele data van lokale bedrijven en onderzoekscentra waar in-vitrotechnologieën en werkt hiervoor met over de effecten van bepaalde stoffen en we intensief mee samenwerken.” ■ vijf reactoren die de maag, dunne darm en krijg je ook een inzicht in de oorzaak van drie delen van de dikke darm simuleren. Zorg- deze effecten. Heel wat klanten willen in IN SAMENWERKING MET Ons model maakt vuldige controle van de omgevingsparame- een vroeg stadium van het ontwikkelings- "  ters in deze reactoren maakt het mogelijk om proces namelijk een groot aantal mogelijke gebruik van innovatieve complexe en stabiele microbiële omgevingen ingrediënten screenen. Onze technologie in-vitrotechnologieën te verkrijgen die sterk vergelijkbaar zijn met helpt hen om de ingrediënten met onge - die van de menselijke dikke darm. Het model wenste effecten vroegtijdig te elimine - en werkt hiervoor met laat toe om de metabolische processen van ren en enkel de goede ingrediënten mee vijf reactoren. voedsel, microbiële en farmaceutische verbin- te nemen in het verdere traject. Zo helpt dingen te bestuderen gedurende een periode SHIME® om de ontwikkelingskosten te van enkele weken of maanden.” drukken.“ prodigest.eu

Fusies en overnames: zowel het aantal deals als de bedragen zitten in de lift

Het zijn goede tijden voor Europese lifesciencesbedrijven. Er is momenteel immers enorm veel funding ter beschikking. Daarnaast is ook het aantal fusies en overnames gestegen. Dat vraagt echter wel om een goede voorbereiding. Tekst: Joris Hendrickx

e grote venture capitalists heb- in 2018 (166 deals) ten opzichte van 2017 Een derde factor is dat er ook een exitstra- ben aanzienlijke herfinancie- (140 deals). Deals in de medtech maakten tegie moet klaarliggen indien alles toch niet ringen gedaan van hun fond- maar liefst een kwart uit van alle fusies en verloopt zoals gewenst. Ten vierde moet je sen, waardoor ze nu nog sterker overnames in de life sciences, terwijl bio- innovatie een unieke meerwaarde hebben staan. Bovendien zetten heel 2/3 techbedrijven dan weer het snelst werden voor de eindgebruikers - in dat geval zal het Dwat Europese overheden sterk in op fun- verkocht (mediaan tien jaar na oprichting). RIZIV kunnen terugbetalen. Maar die meer- ding voor deze sector. Ook Vlaanderen heeft Maar liefst twee derde van de Europese waarde moet ook gevalideerd worden door daar via Participatiemaatschappij Vlaande- bedrijven wordt door een ander Europees wetenschappelijk onderzoek en overeen- ren een speerpunt van gemaakt. Daarnaast bedrijf opgekocht. In 27% van de gevallen komsten met industrieleiders. worden nieuwe fondsen opgericht vanuit gaat het zelfs over bedrijven uit hetzelfde Een vijfde factor betreft het manage - universitaire en onderzoeksinstellingen. Maar liefst twee derde van land. Je potentiële koper zou zich dus letter- ment en de aandeelhouders. Investeer - lijk om de hoek kunnen bevinden. ders moeten ervan overtuigd geraken dat Europa doet het goed de Europese bedrijven wordt het managementteam jouw innovatie van In 2018 werd er in Europa aanzienlijk meer door een ander Europees Vijf doorslaggevende factoren A naar B kan krijgen. Hebben zij een track geïnvesteerd in de life sciences dan in 2017: bedrijf opgekocht. In 27% van Bij fundraising zijn er enkele cruciale fac- record? Zijn de aandeelhouders experts in 3,7 miljard dollar ten opzichte van 2,9 mil- de gevallen gaat het zelfs over toren waar je rekening mee moet houden. life sciences of biotech, die het manage - jard dollar. Die investeringen gebeurden Ten eerste moet je aantonen dat het product ment indien nodig kunnen bijstaan? Al vooral in medicijnontwikkeling, maar ook bedrijven uit hetzelfde land. of platform commercieel potentieel heeft. deze factoren dragen bij tot een succes- in medische apparaten en diagnostica. Dat vraagt onder meer om een degelijk en volle fundraising. ■ Zowel het aantal deals als de bedragen gedetailleerd businessplan. Ten tweede stegen fors. Ook op het vlak van fusies en moet je ook duidelijk en transparant aan- 〉 DIT ARTIKEL KWAM TOT STAND IN overnames was er heel wat meer activiteit geven waarvoor je het geld zal gebruiken. SAMENWERKING MET KEMPEN EN CO. MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 5

“Farma- en biotechbedrijven kunnen niet meer zonder bio-informatica”

Het belang van data in de farma- ficiënte manier te analyseren en interprete- en biotechsector zal enkel maar ren, en op die manier de meerwaarde uit de toenemen. De juiste kennis en onderzoeksdata te destilleren.” aanpak zullen nodig zijn om door het “Bio-informatica zorgt niet enkel voor bos de bomen te blijven zien. Meer tijdswinst en kostenbesparing, het zorgt uitleg door Maarten Braspenning, ook voor een verhoogde output uit onder- CEO van BISC Global. zoek, waarbij resultaten kunnen worden blootgelegd die zonder bio-informatica over Tekst: Joris Hendrickx het hoofd zouden worden gezien.”

Wat zijn momenteel de belangrijkste evoluties in de biotech en het © FOTO: PRIVÉ© FOTO: moleculair biologisch onderzoek? “De belangrijkste evoluties zijn volgens ons Bio-informatica is "  Maarten Braspenning, CEO BISC Global de toenemende automatisering binnen het nodig om de groeiende labo en de opmars van high-throughput technieken. Hierdoor is er een explosieve hoeveelheid data op een met hun uitdagingen op het vlak van pipeline om tijdens hun project de scope te kunnen groei van de hoeveelheid onderzoeksdata en correcte en tijdsefficiënte development, data management, data-ana- bijstellen door middel van een transparant de complexiteit ervan. Het is duidelijk dat manier te analyseren lyse, interpretatie en visualisatie door via onze businessmodel waarbij enkel de gepres- de bottleneck in het onderzoek verschuift teams van ervaren consultants in Europa en de teerde uren in rekening worden gebracht.” ■ van het wetlab naar het drylab.” en interpreteren. VS onze expertise ter beschikking te stellen.” IN SAMENWERKING MET Waarom wordt bio-informatica alsmaar Op welke manier trachten belangrijker binnen deze domeinen? Waarom is het belangrijk dat men hier jullie dat te doen? “Biotech- en farmabedrijven spenderen vandaag op inzet, en niet pas morgen? “We werken nauw samen met onze klanten, miljoenen aan het genereren van hun “De datarevolutie is volop bezig en de hoeveel- waardoor de communicatie tussen onze con- onderzoeksresultaten. Door de toegenomen heid data zal enkel nog maar toenemen. Het sultant en de klant optimaal kan verlopen. hoeveelheid data is de klassieke manier is op heden al bijna niet meer mogelijk om als Verder is het voor bio-informaticaprojecten van data-interpretatie echter onvoldoende. farma- of biotechbedrijf te opereren zonder toe- niet eenvoudig om op voorhand te bepalen Bio-informatica is nodig om de groeiende gang tot de juiste bio-informatica knowhow. welke analyses nuttig zijn en welke niet. We hoeveelheid data op een correcte en tijdsef- Met BISC Global willen we onze klanten helpen bieden onze klanten dan ook de flexibiliteit biscglobal.com

Ontdek de toekomst van de gezondheidszorg

Health House is een belevingscentrum waar je op een innovatieve en interactieve manier kan kennismaken met de toekomst van de gezondheid en de zorg. Managing Director Isabelle François licht toe. Tekst: Joris Hendrickx

Wat houdt Health House precies in? culieren zich vooraf voor moeten inschrijven. “In Health House tonen we via digitale inhoud Ook daarbuiten kunnen particuliere groepen (filmpjes, VR, 3D-animaties, een virtuele dis- en andere verenigingen zich registreren voor sectietafel,…) een verhaal over welke impact gepersonaliseerde rondleidingen.” technologie zal hebben op onze gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van VR Wat is jullie rol binnen de voor pijncontrole, 3D-geprinte implantaten, HELIS Academy? IoT en AI die men gaat gebruiken om ziektes “De HELIS Academy is een interregionaal nog sneller op te sporen, enz.” educatieproject tussen België en Nederland “Omdat we met veel digitale content waarbij we de noodzakelijke competenties werken, kunnen we deze ook makkelijk in lifesciencesjobs en de huidige opleidingen aanpassen. Op die manier houden we alles en trainingstrajecten beter op elkaar willen heel up-to-date en kunnen onze vijf part- afstemmen. Schoolverlaters en mensen die ners, naast het brede technologische ver- zich willen herscholen krijgen er een zicht haal, ieder ook hun eigen verhaal brengen. op de jobtypes binnen de sector, en kunnen

De digitale inhoud kan zelfs worden aan- PRIVÉ© FOTO: dan op basis daarvan een gefundeerde keuze gepast per event. In opdracht van minister maken. Daarnaast helpen we de sector om de Jo Vandeurzen lanceren we vanaf maart juiste profielen te vinden.” ■ ▲ ▲▲ Isabelle François, Managing Director Health House: “We organiseren sinds kort bovendien een nieuw verhaal rond het ‘Zie- iedere derde donderdagavond van de maand een ‘Public Thursday’; een betaalde, kenhuis Van De Toekomst’.” gegidste rondleiding waar particulieren zich vooraf voor moeten inschrijven.” IN SAMENWERKING MET “Een van de sterktes van Health House is dat de onderwerpen die we tonen, geba- seerd zijn op wetenschappelijk, gevalideerd Wie zijn jullie bezoekers? nologieën binnen hun domein. Zo kunnen onderzoek. Dankzij onze samenwerking “Sinds onze opening op 18 maart 2018 hebben zij nu al nadenken over hoe ze hierop kunnen met de vijf stichtende partners - KU Leuven, we al meer dan 4.000 bezoekers ontvangen en inspelen. We merkten echter dat er ook een UZ Leuven, Stad Leuven, Imec en de provin- meer dan 180 events verzorgd. Onze bezoekers grote interesse is bij het brede publiek. Daarom cie Vlaams-Brabant - krijgen onze bezoekers zijn in eerste instantie medische professionals organiseren we sinds kort iedere derde donder- realistische ontwikkelingen te zien die in de die meer willen leren over de vijf betrokken dagavond van de maand een ‘Public Thursday’; nabije toekomst zullen worden toegepast.” partners of over de toekomstige noden en tech- een betaalde, gegidste rondleiding waar parti- health-house.be 6 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

“De war for talent vraagt om een doordacht HR-beleid” Binnen de life sciences woedt er net zoals in heel wat andere sectoren een hevige war for talent. Het vergt dan ook een doordacht HR-beleid om de juiste krachten aan te trekken en te behouden. Evelyne Haubruge, Global HR Director bij Promethera, geeft haar visie. Tekst: Joris Hendrickx

Welke evoluties hebben een invloed op een wereldwijde HR-structuur opgezet met nen. Daarnaast doen we een beroep op externe het HR-beleid binnen de life sciences? gestandaardiseerde guidelines en trajecten. partijen die gespecialiseerde profielen kunnen “We worden momenteel geconfronteerd met Ook zijn er nog steeds te weinig jonge vrou- aanleveren. We werken ook met heel wat con- de digitalisering en de globalisering van de wen die kiezen voor studies en jobs in de bio- sultants om piekmomenten op te vangen.” sector. Het aantrekken van gespecialiseerde tech. We zijn er dan ook trots op dat maar liefst profielen gebeurt hierdoor op wereldwijde 59% van onze werknemers vrouwen zijn.” Wat is nodig om de betrokkenheid schaal. Daarnaast moeten we ook de millenni- van werkkrachten te vergroten? als kunnen aantrekken en behouden. Dat kan “In april lanceren we een programma om onze onder meer door hen te helpen in hun lange- afdelingsmanagers verder te responsabiliseren. termijnontwikkeling. Zo laten we hen groeien Sociale media en We dragen ondernemerschap, engagement en via opleidingen en coaching en vergroten we "  empowerment hoog in het vaandel. Opleiding hun mobiliteit, zowel intern als internatio- outsourcing zijn belangrijk en ontwikkeling zijn ook essentieel. Dat begint naal. Ook bieden we heel wat flexibiliteit en bij het zoeken naar de bij het aanwerven van nieuwe krachten en een autonomie. Bij Promethera hebben we alvast gedegen onboarding proces, maar het betekent de ambitie om wereldwijd de nummer één te juiste profielen, maar ook dat we onze key potentials de mogelijkheden worden op het vlak van celtherapieën voor de ook persoonlijk contact geven om de leiders van morgen te worden.” ■ behandeling van leverziekten. Ons hoofdkan- maakt het verschil. toor en R&D-centrum bevinden zich in Bel- IN SAMENWERKING MET gië, maar we zijn ook actief in de VS en Japan.” Waar vinden jullie de juiste profielen? Evelyne Haubruge Wat zijn vandaag de grote uitdagingen “Sociale media en outsourcing zijn alvast een Global HR Director Promethera voor HR-afdelingen? deel van het antwoord, maar ook persoonlijk “HR moet in staat zijn om zich continu aan contact maakt het verschil. Dat doen we via te passen aan de noden van het bedrijf. De samenwerkingen met universiteiten en hoge- biotechwereld verandert immers alsmaar scholen, deelnames aan jobbeurzen, enz. In de sneller. Anderzijds moeten we ook zo consis- komende jaren willen we laatstejaarsstudenten tent mogelijk zijn. Daarom hebben we zopas ook de kans geven om ons via stages te leren ken- promethera.com “Het is een enorme uitdaging om de ‘witte raven’ te vinden”

Door de war for talent zijn ervaren drug developers bijzonder schaars. Door te kijken naar het potentieel en de attitude van kandidaten, kunnen echter nog heel wat witte raven worden gevonden. Dat is alvast de mening van Ann Meulemans, CEO en Managing Partner van 2 Bridge. Tekst: Joris Hendrickx

Met welke uitdagingen kampt u de kandidaat. De kandidaat moet bijvoor- Hoe ontwikkelt men best het op het vlak van rekrutering? beeld de juiste attitude hebben om te willen potentieel van kandidaten? “Ontwikkelingen binnen het domein van de blijven bijleren, zodat wij hem of haar de “Het is uiteraard belangrijk om mensen in te Ann life sciences zijn een complexe materie. Er eventueel ontbrekende expertise en skills zetten op hun talenten. Via talentencoaches Meulemans zijn namelijk heel wat verschillende experti- kunnen bijbrengen. Maar ook het kunnen maken we mensen bewust over die talenten, CEO en Managing ses bij betrokken. Bepaalde van die experti- omgaan met problemen is essentieel, want want niet iedereen weet welke dat zijn. Zo Partner 2 Bridge ses komen geïsoleerd aan bod in opleidingen, drug development is nu eenmaal geen kunnen zij zich daar bij ons vervolgens verder maar niemand studeert af als ‘drug develo- gemakkelijk proces.” rond ontwikkelen. Op die manier enthousi- per’. Het is dus een enorme uitdaging om de asmeren we hen en verkleinen we de kans op witte raaf te vinden, ook voor ons.” Hoe pakken jullie dat concreet aan? een burn-out of bore-out. Op lange termijn “Uiteraard is het niet gemakkelijk om te dragen ze zo meer bij aan onze organisatie en Wat zoeken jullie in een kandidaat? selecteren op basis van potentieel of cultu- worden zij de witte raaf die we zoeken.” ■ “We kijken niet enkel naar de juiste skills rele fit. Daarom laten we ons bijstaan door We kijken niet enkel en expertise, maar ook naar het potentieel rekruteringsspecialisten. Als bedrijf hebben IN SAMENWERKING MET "  van de kandidaat. Het kan dus perfect zijn we bovendien een oefening gedaan waarbij naar de juiste skills en dat deze nog niet over alle expertise of skills we de core values identificeerden die voor expertise, maar ook beschikt wanneer we hem of haar aanwer- ons belangrijk zijn. Een waarde die daaruit ven, maar mits het juiste potentieel kunnen naar voor kwam, is bijvoorbeeld dat men naar het potentieel en de wij dat op de werkvloer aanleren.” passie moet hebben. Ze moeten zich kunnen attitude van de kandidaat. “Daarnaast is ook de culturele fit ontzet- smijten in een project, verantwoordelijkheid tend belangrijk. Er moet een overeenstem- nemen en proactief zijn. Ook teamspirit is ming zijn tussen de waarden van het bedrijf cruciaal. Drug development doe je immers en de mindset, waarden en attitudes van niet alleen, het is een teamgebeuren.” 2bridge.be MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 7

“Projectmatig werk vraagt om onmiddellijk inzetbare experts”

De war for talent, de digitalisering en de volatiele economische situatie hebben een enorme impact op de lifesciencessector. Volgens Charlot Van Ussel, Director bij Select Projects, en Bart Gonnissen, CEO bij Select, komt projectmatig werken alvast deels tegemoet aan deze uitdagingen. Tekst: Joris Hendrickx

Wat zijn de belangrijkste evoluties ten onbepaalde duur tot freelancers) achter op projectbasis inzetten, ontwikkelen we op het vlak van HR binnen één doel te krijgen. Dat kan enkel via maat- een carrièrepad op maat van de individuele de life sciences? werk, want ieder individu heeft zijn eigen behoeften. Zo kunnen we hen ook op lange Charlot Gonnissen: “Door de schaarste aan goed opge- noden. Naast deel te willen uitmaken van termijn bij ons houden.” Van Ussel leide mensen ontstaan er steeds meer knel- een cultuur, merken we dat mensen van- Director Select puntberoepen. Op alle niveaus staan enorm daag vooral op zoek zijn naar een manier om Van Ussel: “We zijn nu een volwaardige Projects veel vacatures open, zo ook in de life sciences. toegevoegde waarde te bieden. Iedere per- werkgever. Zo staan deze krachten klaar om Die war for talent zorgt er samen met de toe- soon wil zinvol zijn binnen zijn of haar pro- met veel drive de doelen van onze klanten genomen onzekerheid, de volatiliteit van de ject. De eindklant wordt dus uitgedaagd.” te helpen realiseren. Bovendien kunnen we wereldeconomie en de technologische evolu- met onze competentiepools op projectbasis tie voor dat steeds meer bedrijven zich focus- echt kennis binnenbrengen bij onze klan- sen op hun kernactiviteiten. We zien hierdoor ten en dus toegevoegde waarde leveren. Om een trend naar meer outsourcing. Bovendien in de escalerende schaarste aan werkkrach- organiseren bedrijven hun activiteiten in toe- We merken een trend ten een goede kwaliteit te kunnen blijven nemende mate op projectbasis.” "  garanderen, sourcen we tot slot ook inter- Bart naar meer outsourcing. Gonnissen “Om een echte toegevoegde waarde te kun- nationaal. Hiervoor hebben we de afdeling nen leveren, komt het er voor ons dus op aan Bovendien organiseren Select International op poten gezet.” ■ CEO Select om ons te specialiseren en kennispools uit te bedrijven hun activiteiten bouwen rond bepaalde domeinen, waar we IN SAMENWERKING MET specialisten verzamelen en hen up-to-date in toenemende mate houden over de technologische evoluties. Zo op projectbasis. kunnen we hen als volwaardige experts aan- bieden aan bedrijven om daar onmiddellijk aan de slag te gaan binnen projecten.” Hoe maken jullie het verschil? Gonnissen: “In dit proces is de evolutie naar Welke uitdaging komt daarbij kijken? echt werkgeverschap een noodzakelijke Van Ussel: “De uitdaging is om alle verschil- voorwaarde om een volwaardig projecten- lende samenwerkingsvormen (van contrac- bureau te vormen. Voor alle mensen die we select-projects.be

“Intercellulaire crosstalk verspreidt baanbrekende informatie”

De studie van moleculaire keling van hoogtechnologische analys- patiëntenmateriaal valideerden, kunnen communicatie liet hoogleraar etechnieken rezen er nieuwe perspectie- we op veel bijval en erkenning rekenen in biologie PhD. Peter Verhaert door ven. Na jarenlang onderzoek ontwikkelden de farmaceutische wereld en bij gerenom- zijn uitgebreide academische we een methode die het mogelijk maakt meerde kenniscentra. Na positief advies Peter Verhaert carrière heen nooit los. Zijn start-up, om deze moeilijk te analyseren klasse van over de octrooibaarheid, richtten we in Founder ProteoFormiX, onthult de uiterst moleculaire signalen in ziek weefsel van 2017 het bedrijf ProteoFormiX op. Een hoog- ProteoFormiX interessante toepassingen van patiënten te lokaliseren én identificeren. technologisch onderzoekplatform is ech- biomarker discovery in de farmacie Zieke weefsels zenden immers andere sig- ter erg duur, zeker voor een start-up, maar of diagnostiek. nalen uit dan gezonde cellen. Deze signaal- noodzakelijk voor het aanbieden van onze stoŽen kunnen we nu in kaart brengen, wat diensten aan relevante onderzoeksgroepen. Tekst: Sijmen Goossens veelbelovend is in de zoektocht naar nieuwe Het vertalen van onze ideeën naar een leef- biomarkers, gelinkt aan de aanwezigheid baar zakenmodel ligt evenwel buiten onze De onderlinge communicatie tussen cellen en/of het verloop van een ziekteproces. Dat comfortzone en vergt dus een doordachte De basis van ons blijft fascineren en gaat terug tot de meest biedt veel opportuniteiten rond vroegere en samenstelling van ons businessteam. We "  primitieve levensvormen. Verhaert: “De accuratere diagnosestelling voor belang- leren dan ook veel van het delen van erva- onderzoek is de moleculaire basis van ons onderzoek is de moleculaire rijke ziektes zoals kankers, de ziekte van ringen met andere biotechstart-ups.” ■ communicatie tussen cellen, communicatie tussen cellen, weefsels en Alzheimer of de ziekte van Parkinson”, aldus organen. We focussen op de intercellulaire Verhaert. IN SAMENWERKING MET weefsels en organen. crosstalk via kleine eiwitjes of peptiden, een biologisch principe dat men in de evolutie Meten is weten terugvindt, zelfs bij de meest eenvoudige “Uniek en innovatief aan onze methode is organismen. Het is dus een fundament van dat deze het para”ne-ingebed weefselma- het leven zelf.” teriaal, dat momenteel uitsluitend door histopathologen wordt bestudeerd, toegan- Ook ‘zieke’ cellen vertellen kelijk maakt voor peptidenanalyse. Derge- “De analyse van deze ‘signaalpeptiden’ is lijk materiaal is beschikbaar in biobanken evenwel lastig. Pas met de recente ontwik- wereldwijd. Sinds we onze bevindingen op proteoformix.com 8 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

Rudi Pauwels: “De gezondheidssector heeft een universele roadmap nodig”

In juni 2018 werd serieondernemer Rudi Pauwels aangesteld als uitvoerend voorzitter van het biotechbedrijf miDiagnostics. Ook met dit nieuwe project staat hij aan de vooravond van een grote doorbraak in de gezondheidsindustrie. “De basis van het succes van de Vlaamse biotechbedrijven is een langetermijnvisie”, zegt Pauwels. “Als je daar niet aan vasthoudt, boek je misschien wel successen op korte termijn, maar over een paar jaar spreekt niemand nog over je.” Tekst: Diederik Vandendriessche

auwels heeft al heel wat watertjes het onderzoek van de universiteiten stonden wordt soms vergeten wat het gevergd heeft doorzwommen in de Vlaamse bio- we nergens, want voor farmaceutische ontwik- om bedrijven die vandaag in de spotlights techindustrie. Als doctor in de far- kelingen is die basis onmisbaar. Bedrijven als staan, op niveau krijgen. Hoeveel jaren zijn maceutische wetenschappen was Biocartis en miDiagnostics hebben echter een er niet nodig geweest om alle knowhow en hij zelf een pionier in het hiv-on- industrieel perspectief. Onze drijfveer bestaat kennis op te bouwen?” Pderzoek en richtte vanuit die expertise de erin om de bestaande kennis om te zetten in bedrijven Tibotec en Virco op. Nadien focuste echte producten. Op dat vlak hebben we een Een lange opstartfase is met andere hij zich op de toepassingsmogelijkheden van zekere traditie in België en Vlaanderen: denk woorden noodzakelijk vooraleer de nano-elektronica in de farmaceutische maar aan Solvay, UCB, mijn mentor dr. Paul je bepaalde kennis succesvol industrie. Zo kwam het inmiddels beurs- Janssen, enz. Zij hebben ervoor gezorgd dat ons kan commercialiseren? genoteerde bedrijf Biocartis tot stand, dat land kan meespelen met de grote jongens.” “Succesvolle bedrijven zijn geen onetrick- minilabo’s voor kankerscreening ontwikkelt. pony’s: het zijn platformen met meerdere Van daaruit was het voor Pauwels slechts een producten. Het gaat er niet zozeer om hoe je kleine stap naar miDiagnostics, een spin-o zo’n bedrijf opstart, want opstartfondsen zijn van het onderzoekscentrum Imec die volop Het leven van een er inmiddels genoeg. De uitdaging bestaat bezig is met de ontwikkeling van een compact "  erin om op lange termijn gefinancierd te wor- diagnosetoestel als bloedtest. “Vele Vlaamse geneesmiddel duurt langer den. Bedrijven die daarin slagen, hanteren biotechbedrijven zijn een kweekschool dan de researchfase. vaak dezelfde aanpak en die draait rondom geworden voor heel wat onderzoekstalent”, de pipeline idea, het platformidee om op ver- aldus Pauwels. “We mogen er trots op zijn Je moet de vraag schillende domeinen actief te zijn. Daarbij dat we in Vlaanderen een ecosysteem hebben durven te stellen wat kan je de kapitaalinvesteringen inzetten voor uitgebouwd voor topwetenschappers en tech- verschillende producten. De levensduur van nici, waarbij deze niet enkel hun weg vinden de meerwaarde ervan een geneesmiddel duurt langer dan de resear- in de wetenschappelijke instellingen.” zal zijn binnen vijftig jaar. chfase. Je moet de vraag durven te stellen wat de meerwaarde ervan zal zijn binnen vijftig Wat zijn de grote troeven van de jaar. Zo ben ik steeds te werk gegaan, onder Vlaamse biotechindustrie? “Een van de basisredenen voor ons succes meer bij bedrijven als Tibotec en Galapagos: “Alles is begonnen met de explosie in de life is het langetermijndenken. En dat principe die methode heeft ervoor gezorgd dat 70 sciences gedurende de afgelopen dertig jaar: wordt soms wel wat uit het oog verloren tot 80% van de aidsremmers die vandaag instellingen zoals het VIB hebben een cruciale vanuit de investeringskant. Het moet steeds bestaan, van Belgische makelij zijn. Zodra je rol gespeeld om Vlaanderen op de kaart te zetten sneller - de aandeelhouders willen uiter- een langetermijnstrategie hebt, kan je begin- als regio voor fundamenteel onderzoek. Zonder aard hun waarde maximaliseren - en dan nen na te denken over de technologieën voor

BIO-INCUBATOR IV > Verder bouwen aan de community MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 9

de aanpak van het probleem. Wat je ook nodig hebt, is een sterk team: leg de lat hoog voor je medewerkers en denk aan de disruptieve doorbraak op lange termijn. Kennisinstellin- gen zijn niet voldoende om de troeven te ont- wikkelen die ook maatschappelijk belangrijk zijn, zoals werkgelegenheid en – waar het ons echt om te doen is – het verleggen van de grens van de geneeskunde.”

" Opstartfondsen zijn er genoeg, maar dé uitdaging voor bedrijven bestaat erin om op lange termijn gefinancierd te worden.

Welke grensverleggende tendensen mogen we in de nabije toekomst verwachten? “Ik denk dan vooral aan de verdere doorbraak van nanotechnologie. Ziekte wordt gedefini- eerd als een verlies van de gezondheidstoe- stand: vandaag voelen we ons goed, morgen voelen we ons niet goed en zijn we ziek. Maar ziektes zijn vaak multifactorieel: het begint met onze genetische code, en die hebben we niet zelf in de hand. Andere keuzes kunnen we wel maken: we moeten een goede huisvader zijn voor ons lichaam. We weten vaak echter niet hoe we dat moeten doen: we hebben weinig meetsystemen om meer verantwoor- delijkheid voor onze eigen gezondheid op te nemen. De nanotechnologie kan daarvoor de tools creëren. Hoe vroeger je kunt ingrijpen, hoe groter de kans op succes. Er duiken nu enorme opportuniteiten voor monitoring op. Dat gaat ook verzekeringsinstellingen en de overheid helpen om de kosten-batenanalyse draaglijk te maken.”

Blijft het spanningsveld tussen dure innovatie en de moeizame zoektocht naar investeerders ook in de toekomst een constante? “Maatschappelijk is er een dialoog nodig: welk systeem is duurzaam op lange termijn? En zo zijn we weer bij de essentie: de lange- termijnstrategie. De enorme revolutie in de elektronica was enkel mogelijk doordat er een zekere roadmap was: de fameuze ‘Wet van Moore’ die stelde dat om de achttien maanden de transistors per oppervlak ver- dubbelen en de prijs halveert. Onze roadmap moet draaien rond de betaalbaarheid van de gezondheidssector: welke elementen uit de gezondheidszorg moeten gevaloriseerd wor- den? Zo’n roadmap zou het voordeel hebben dat kennisinstellingen, jonge bedrijven en

© FOTO: PRIVÉ© FOTO: investeerders mee kunnen stappen in die lange termijn. Er zijn veel gevestigde belan- gen, maar het is belangrijk om op termijn Rudi Pauwels, serieondernemer en huidig uitvoerend voorzitter miDiagnostics het schip te keren.” ■ 10 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

“Preventieve en doelgerichte wondverzorging is de toekomst”

De lifesciencessector evolueert Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen enorm snel. Hierdoor is het belangrij- binnen de wondzorg? ker dan ooit om voluit in te zetten op “De nadruk van de wondzorgsector lag tot innovatie, ook wat betreft wondver- voor kort op het verwijderen van pathogene zorging. “Preventie en doelgerichte kiemen. Door eigen en extern biotechno- behandelingen staan daarbij cen- logisch onderzoek zijn we echter tot het traal”, aldus Gilles Brackman, Head inzicht gekomen dat micro-organismen op of R&D bij Flen Health. onze huid heel normaal en zelfs nodig zijn. © FOTO: PRIVÉ© FOTO: Tekst: Joris Hendrickx

Gilles Brackman, Head of R&D Flen Health Hoe belangrijk is R&D binnen de life sciences? " Door eigen en extern “Onze producten zijn allemaal ontwikkeld biotechnologisch onderzoek op basis van eigen onderzoek, en dat is vanaf Hoe stellen jullie de patiënt centraal? het innovatieproces kunnen we een beroep de eerste dag de leidende factor geweest in zijn we tot het inzicht geko- “Het is precies vanuit het centraal stellen van doen op al onze experts, ongeacht hun afde- onze groei. We moeten blijven innoveren om men dat micro-organismen de patiënt dat twintig jaar geleden Flamigel® ling. Via die flexibiliteit en verbondenheid marktleider te blijven. Zo komt de nadruk nu op onze huid heel normaal ontstond. Onze CEO ontwikkelde het immers kunnen we de noden van de patiënt het best steeds meer te liggen op preventie en het vroe- als een oplossing voor een patiënt met brand- beantwoorden.” ■ ger ingrijpen in een ziekteproces. Wij hebben en zelfs nodig zijn. wonden die allergisch was voor de toen veel- daar alvast op ingespeeld met de behandeling vuldig gebruikte zilverhoudende wondver- IN SAMENWERKING MET van huidletsels en irritaties ten gevolge van zorgingsproducten. Sindsdien zijn we niet radiotherapie. Eens deze ontstaan, hebben Een kolonisatie van deze organismen op enkel in België, maar ook in het buitenland ze een impact op het verdere verloop en dus een wonde is dus niet noodzakelijk scha- sterk gegroeid. Tot op vandaag gebeurt dat nog de slaagkansen van de behandeling. Via kli- delijk voor de genezing of een oorzaak voor steeds met een positieve cashflow en zonder nische studies hebben we kunnen aantonen infecties. Daarom hebben we Flaminal® externe financiering. Onze CEO is nog steeds dat Flamigel® het ontstaan van deze irritaties ontwikkeld, dat zich richt op het behoud 100% eigenaar.” en letsels al vroeg in het proces kan vertragen. en herstellen van wat gunstig is, en het “Op die manier hebben we altijd vastge- Hierdoor wordt de kans om de behandeling verwijderen van wat ongunstig is voor de houden aan dezelfde visie en dynamiek van succesvol af te werken aanzienlijk groter.” genezing van uitgebreide en diepe wonden.” de beginjaren. Tijdens ieder onderdeel van flenhealth.com

“Brug maken tussen wetenschap en industrie”

Via het innovatieplatform PharmAbs maken professor Ann Gils en innovatiemanager Nick Geukens de verbinding tussen wetenschappelijk onderzoek en de bedrijfswereld. Tekst: Diederik Vandendriessche

Wat doet PharmAbs specifiek? Hoe is dit onderzoek ontstaan? onvoldoende hoge concentraties worden Geukens: “PharmAbs is een innovatieplat- Gils: “40% van de patiënten met een ernstige behaald, kan de behandeling meestal tij- form aan de KU Leuven opgericht door vijf vorm van de ziekte van Crohn worden behan- delijk worden verhoogd. Als de arts een verschillende onderzoeksgroepen uit de deld met dure biologische geneesmiddelen verlies van respons vaststelt bij patiënten exacte, farmaceutische en biomedische volgens een standaarddoseringsschema. die eerder reageerden, wordt de genees- wetenschappen. Wij trachten onderzoek te Hoewel die medicatie voor veel patiënten een middelenconcentratie bepaald en, indien vertalen naar iets bruikbaars voor de patiënt verbetering betekent, merkten verschillende onmeetbaar, wordt er een test uitgevoerd door een brug te maken tussen wetenschap artsen van het UZ Leuven op dat niet alle om de antilichamen tegen die geneesmid - en industrie, daarbij ondersteund door het patiënten even goed reageren of na verloop delen te meten. De arts neemt de testresul- Industrieel Onderzoeksfonds (IOF) van de van tijd minder goed reageren. Via een ‘trial taten mee in zijn beslissing over de behan- KU Leuven. Door samen te werken met and error’-methode werd dan geprobeerd om deling van de patiënt. Beide testen werden industriële partners zorgen we ervoor dat de dosis van het geneesmiddel te verhogen of dankzij de firma’s apDia en R-Biopharm de in huis ontwikkelde geneesmiddelen en over te schakelen op een andere therapie. Om in twee verschillende formaten - waaron- diagnostische testen wereldwijd beschik- hun beslissing wetenschappelijk te onderbou- der een sneltest - wereldwijd beschikbaar baar worden. Mijn taak als IOF-innovatiema- wen, zijn de artsen bij ons terechtgekomen. gemaakt. De testen kunnen ook toegepast nager bestaat erin om op zoek te gaan naar Samen zijn we op zoek gegaan naar objectieve worden in het domein van de huidziekten ▲ ▲▲ Innovatiemanager Nick Geukens en fondsen en industriële partners om succes- parameters waarop een arts zich kan baseren. en reumatologische ziekten.” ■ professor Ann Gils van PharmAbs. volle vermarkting te realiseren.” Enerzijds hebben we testen ontwikkeld die op

elk moment de concentratie van het genees- IN SAMENWERKING MET Gils: “PharmAbs focust zich vooral op middel in het bloed van de patiënt kunnen onderzoek over antilichamen die enerzijds Wij trachten onderzoek bepalen en anderzijds zijn we op zoek gegaan als geneesmiddel en anderzijds als diag- "  naar de factoren die de concentratie verlagen.” nostische test ontwikkeld worden. Mijn te vertalen naar iets onderzoeksgroep richt zich concreet op de bruikbaars voor de patiënt. Op welke manier ervaart een patiënt ontwikkeling van diagnostische testen om de voordelen van die samenwerking? de concentratie van biologische genees- Gils: “Wanneer een patiënt start met een middelen te bepalen met als doel de behan- biologisch geneesmiddel wordt de genees- deling te verbeteren.” middelenconcentratie opgevolgd. Als er pharmabs.org MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 11

Nieuwe valdetectietechnologie verhoogt autonomie van ouderen

Ongeveer de helft van de 75-plussers krijgt geregeld te maken met een val. Bovendien zijn

de mentale gevolgen vaak nog ingrijpender dan de fysieke problemen. Met de ondersteuning MedTech van lifetech.brussels ontwikkelde de start-up Kaspard een technologie die ouderen Accelerator-programma ondersteuning biedt bij hun mobiliteit en tegelijkertijd het valrisico verlaagt. Tekst: Bram Thiry lifetech.brussels is één van de clus- ters van hub.brussels, het Brussels Hoe willen jullie deze problemen onze contactloze technologie, die werkt Agentschap voor de Ondersteuning oplossen? via een klein toestel aan het plafond. van het Bedrijfsleven. Van 13 maart “We ontwikkelden een technologie die Dankzij onze deelname aan het MedTech tot 18 juni 2019 organiseren zij voor Philippe het verplegend personeel realtime-infor- Accelerator-programma van lifetech. de vierde keer het MedTech Accele- Kaplan matie geeft wanneer een van de bewo- brussels hebben we de ontwikkeling en rator-programma, dat zich richt op Oprichter ners of patiënten valt of ‘s nachts te lang commercialisering van onze technolo- ondernemers die medical devices Kaspard uit bed wegblijft. Zo kunnen ze onmid- gie aanzienlijk kunnen versnellen. Niet ontwikkelen in het Brussels Hoofdste- dellijk anticiperen en blijven de gevolgen alleen de ondersteuning op strategisch en delijk Gewest. Ze kunnen zowel reke- beperkt. Bovendien verscha€en we ook businessvlak, maar ook de sparring met nen op gepersonaliseerde coaching uitgebreide verslagen van de nachtacti- andere clusterondernemingen heeft ons op het vlak van strategie, business- viteit per patiënt. Deze kunnen nuttige een stevig duwtje in de rug gegeven.” ■ ontwikkeling en specifieke aspecten inzichten geven over bijvoorbeeld de van de medtechsector als op zicht- Een val is de eerste doodsoorzaak reactie op nieuwe behandelingsmetho- baarheidsmogelijkheden. ten gevolge van een ongeval bij des of medicatieschema’s.” IN SAMENWERKING MET ouderen”, vertelt Philippe Kaplan, lifetech.brussels organiseert oprichter van Kaspard. “Veel oude- In hoeverre wordt jullie technologie drie openbare sessies voor alle ren slagen er na een val niet in om vandaag al ingezet? medtechondernemers : “zelfstandig recht te staan, waardoor het soms “We zijn anderhalf jaar geleden gestart. 〉〉 24 april: Prototyping enkele uren duurt vooraleer ze gevonden wor- Na de ontwikkeling van ons prototype 〉〉 22 mei: Financiering den. Hierdoor ontwikkelen veel ouderen een hebben we gedurende negen maanden 〉〉 6 juni: Verkoop angst om te wandelen of hun bed te verlaten. een proefproject gedaan in zes verschil- En dat terwijl men de autonomie en mobili- lende instellingen. Eind vorig jaar zijn we teit van ouderen net wil stimuleren.” gestart met het commercialiseren van medtech-accelerator.eu

Van zorg naar preventie via onderzoek, innovatie en samenwerking

Als Vlaamse onderzoeksorganisatie onderzoekt VITO onder meer hoe de gezondheidszorg in de toekomst verduurzaamd kan worden en welke oplossingen hiertoe kunnen bijdragen. Via verschillende samenwerkingsverbanden trachten zij hierbij alle stakeholders te betrekken. Tekst: Bram Thiry

Ons huidig gezondheidssysteem is De 4 P’s staan voor personal, preventive, pre- gezondheidsbeleid”, vertelt Bart Van Meerber- op termijn niet langer betaalbaar”, dictive en participatory.” VITO combineert gen, Business Developer bij VITO. “Dat project zegt Jef Hooyberghs, onderzoeks- technologische ontwikkelingen met een wordt financieel gesteund met private mid- Jef leider binnen VITO Health. “We datagedreven aanpak gericht op preventie delen en door de provincie Antwerpen.” Het Hooyberghs zien dat de gezondheidsuitgave om de focus te verleggen van ziekte naar doel is om de ‘Gezondheidsgids’ van Domus “per hoofd sneller toeneemt dan de koop- gezondheid. De ambitie is steeds om via Medica volledig te digitaliseren. Deze vragen- Onderzoeksleider VITO Health kracht. Als we de manier waarop we met toegepast wetenschappelijk onderzoek een lijst peilt naar je gezondheid en op basis hier- gezondheidszorg omgaan niet veranderen, impact te realiseren waarbij economie en van krijg je een persoonlijk preventieplan: een blijft deze niet voor iedereen betaalbaar of maatschappij samen vooruitgang boeken. aanbod aan preventieve acties en diensten op zal er ingeboet worden aan kwaliteit.” maat, aangeboden door de lokale overheden. “We willen de burgers hierin zo veel mogelijk Preventie en gezondheidsmanagement betrekken. Het is de bedoeling dat zij met de Innovatieve technologieën kunnen helpen data van de gezondheidsgids actief aan de om deze maatschappelijke uitdaging het " We zien dat de slag kunnen om hun gezondheid preventief Bart Van hoofd te bieden. De laatste decennia is er gezondheidsuitgave per te verbeteren”, aldus Van Meerbergen. ■ Meerbergen vooral geïnnoveerd in het curatieve aspect hoofd sneller toeneemt Business van het verhaal met bijvoorbeeld de ont- Developer VITO wikkeling van nieuwe geneesmiddelen en dan de koopkracht. IN SAMENWERKING MET behandelingen die de gezondheidszorg niet per se goedkoper maken. “Er bestaan echter ook nieuwe technologieën die het mogelijk Onlineplatform maken om kosteneŽciënter te werken door VITO werkt in diverse projecten samen met voorspellende gezondheidsparameters van een zeer breed palet aan stakeholders uit de mensen te meten”, zegt Hooyberghs. “De markt: burgers, de overheid, onderzoekscen- zogenaamde P4-geneeskunde verlegt de tra en de industrie. “Zo gaan we in een van nadruk van ziektebehandeling naar preven- onze lopende projecten een digitaal platform tie en het managen van de eigen gezondheid. ontwikkelen voor een preventief en lokaal vito.be 12 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

Kwaliteitsmanagement als deel van de bedrijfsstrategie

In elke organisatie, maar wellicht nog het meest in de zorgsector, wordt een gebrek aan kwaliteit meteen door de klanten opgemerkt. Een systeem om de kwaliteit te bewaken én te verbeteren, is daarom noodzakelijk. Tekst: Sandra Gasten

en dergelijk systeem hoeft ech- kwaliteitssysteem helpt een organisatie daar- en kosten te verlagen. Kortom: het kan een ter geen administratieve last te bij en begeleidt haar om haar dienstverlening deel van de organisatiestrategie zijn. zijn. Integendeel, het kan net Kwaliteitsmanagement te verbeteren en flexibel te reageren. "  Van personeel tot middelen een middel zijn om de hele orga- is noodzakelijk in een nisatie efficiënter te maken. Een Proactieve aanpak Een goed kwaliteitssysteem ontwikkelt Eklant zal kwaliteit meestal evalueren aan continue veranderende Kwaliteitsmanagement is een noodzaak in daarom een methode die zowel processen, de hand van meetbare gegevens, zoals de marktomgeving. een continue veranderende marktomge- middelen, leveranciers als medewerkers onder betrouwbaarheid, de duur van een dienst ving: informatiesystemen evolueren, klan- de loep neemt. Medewerkers staan dicht bij de of de aanwezigheid van een kwaliteitscer- ten worden veeleisender en concurrenten klant en vervullen een rol in het signaleren van tificaat. Dit moet de organisatie kunnen Klantenverwachtingen staan evenmin stil. Een proactieve houding verwachtingen. Processen en middelen moe- aantonen, waardoor medewerkers ijverig Nochtans gaat kwaliteit over meer dan louter en een aanpak op lange termijn zijn nodig ten aangepast zijn aan de realiteit en leveran- aan de slag worden gezet om de nodige het behalen van een label waarmee een orga- om aan die uitdagingen het hoofd te bie - ciers moeten weten waaraan hun producten gegevens te verzamelen. Het proces van nisatie aantoont dat haar dienstverlening den. Een kwaliteitssyteem is uitgebreider moeten voldoen. Alleen zo’n totaalaanpak zorgt kwaliteitsmanagement wordt zo herleid op een bepaald niveau blijft. De essentie van dan het bijhouden van cijfers: het kan een voor klantentevredenheid en op termijn voor tot een verplichte papierwinkel, waarbij kwaliteit is het voldoen aan de verwachtingen instrument zijn om het beleid onder de loep een verhoging van de kwaliteit. ■ het management en medewerkers enkel van de klanten bij het leveren van diensten. te nemen en waar nodig bij te sturen. Het het hoogstnoodzakelijke doen om dat Een goede organisatie houdt er rekening mee kan een middel zijn om het marktaandeel te 〉 DIT ARTIKEL KWAM TOT STAND IN begeerde certificaat binnen te halen. dat die eisen kunnen veranderen. Een gepast vergroten, de concurrentie te slim af te zijn SAMENWERKING MET SVEAQM.

Een sector in volle digitale transformatie

Op 21 maart vindt het ‘BioTech meets Digital’-evenement plaats in Brussel. Meer uitleg door initiatiefnemers Frédéric Druck, algemeen secretaris van Bio.be/essenscia en Dominique Demonté, algemeen directeur Agoria Wallonie.

De biotech- en biofarmaceutische industrie is in volle digitale trans- formatie. Bedrijven moeten zowel hun R&D als hun productie aan- passen om hun processen op basis “van verzamelde digitale data te kunnen optimaliseren. Miniaturisatie, automatise- ring en/of robotisering zijn vandaag reali- seerbaar door het gebruik van de beschik- bare 4.0-technologieën”, opent Druck.

We hebben vandaag "  Frédéric Druck, algemeen secretaris Bio.be/essenscia een tekort aan talent voor het invullen van de noden. “Om deze digitalisering in goede banen de noden. Het is duidelijk dat naast de te leiden, doen onze bedrijven een beroep ‘klassieke’ technisch-wetenschappelijke “Als voormalig directeur van Biopark op specifieke talenten zoals datascientists, competenties vaardigheden moeten ont- Charleroi kan ik dat alleen maar bevestigen”, data-analisten, enz. die bereid zijn om hun wikkeld worden rond artificiële intelligen- aldus Demonté. “Mijn missie bij Agoria is om expertise toe te passen in de complexe tie, in silico-ontwikkelingen, robotica en digitale en technologiebedrijven met andere wereld van de biotechnologie”, vervolgt bio-informatica. Polyvalente wetenschap- Dominique Demonté, markten te verbinden en de behoeften van Druck. “We moeten zorgen voor het aan- pelijke medewerkers die deze competen- algemeen directeur Agoria Wallonie het ene bedrijf te linken met de oplossingen bieden van trainingsprogramma’s waarin ties beheersen, zullen met open armen van het andere bedrijf. En wat kan er sterker beide werelden gecombineerd worden.” ontvangen worden. Zij zullen de motor zijn dan een federatie, zo niet twee federa- Demonté: “We hebben vandaag een zijn voor de verder ontwikkeling van onze ties, om dit resultaat te bereiken?” tekort aan talent voor het invullen van bedrijven.” ■ MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 13

“Medical writers helpen experten om hun ideeën, onderzoek en resultaten op papier te zetten”

Medical writers kunnen zowel grote Welke kwaliteiten zijn daarvoor nodig? als kleine lifesciencesbedrijven  Kim Nijs, Elke Beutels Van de Voorde: “Wij hebben alle drie een en zelfs individuele onderzoekers en Sara Van de Voorde brede wetenschappelijke achtergrond en zijn ondersteunen. Toch beseffen die van Chemistri: “Wij hebben het gewoon om ons op korte termijn in een vaak nog niet welke meerwaarde zowel een ondersteunende materie in te werken. Als medical writer is het zij kunnen opleveren. Gesprek met als adviserende rol.” bovendien belangrijk om deadlines te respec- Elke Beutels, Kim Nijs en Sara teren en timelines te kunnen managen.” Van de Voorde van Chemistri. Beutels: “Voor experten is het vaak niet gemakkelijk om hun gedachten op een con- Tekst: Joris Hendrickx sistente en heldere manier op papier te krij- gen. Bij de meesten ontbreekt het ook aan Wat doet een medical writer precies? tijd. Het is dan e‹ ciënter om meteen een Beutels: “Als medical writers zijn we geen beroep te doen op ons.” inhoudelijke experten in een bepaald onder- Nijs: “Daarnaast is het onze taak om de werp (bijvoorbeeld oncologie, infectieziek- meningen van verschillende betrokke- ten, vaccinaties). Wel helpen wij deze exper- nen te verzoenen in één document waar ten om hun ideeën, (klinisch) onderzoek of iedereen tevreden mee is. Dat kunnen we resultaten helder op papier te zetten.” omdat we als externe partij neutraal zijn.

Nijs: “De grotere spelers in de life scien- PRIVÉ© FOTO: Wij beginnen onbevooroordeeld aan iedere ces doen vaak een beroep op ons als extra opdracht en bekijken alles vanuit een heli- ondersteuning, maar we bieden onze dien- kopterperspectief.” ■ sten ook aan voor kleinere bedrijven en zelfs individuele onderzoekers.” ringsproces voor nieuwe geneesmiddelen en doelgroepen om een duidelijke en overtui- IN SAMENWERKING MET Van de Voorde: “Wij hebben zowel een medische hulpmiddelen. Dit houdt onder gende boodschap te brengen.” ondersteunende als adviserende rol. Ons meer rapportage van klinisch onderzoek in. Van de Voorde: “Het derde derde luik is doel is om het leven van onze klanten Deze documenten worden ingediend bij de ‘market access support’. Na het op de markt gemakkelijker te maken.” overheid. Ze zijn qua inhoud puur weten- brengen van een geneesmiddel vragen schappelijk en volgen strikte richtlijnen.” bedrijven een terugbetaling aan bij het Wat kunnen jullie concreet betekenen? Nijs: “Het tweede luik betreft ‘medical com- RIZIV. Daarvoor zijn documenten nodig die Beutels: “Ten eerste is er ‘regulatory wri- munication’. Dat is medische berichtgeving hen ervan kunnen overtuigen dat het pro- ting’. Daarbij gaat het over allerlei complexe (variërend van publicaties tot promotioneel duct kwalitatief is en een meerwaarde biedt documenten die vereist zijn bij het goedkeu- materiaal) naar verschillende kanalen en ten opzichte van de alternatieven.” chemistri.be

Nieuwe indeling van laboratoria stimuleert innovatie

Vandaag worden termen zoals ‘lab of the future’ en ‘smart lab’ volop in de mond genomen, maar wat houden deze begrippen nu concreet in en hoe ga je best tewerk? Tekst: Joris Hendrickx

p welke wijze komt innovatie tot Nieuwe labovormen STEVEN© FOTO: MASSART stand? Hoe brengen we mensen Vandaag zijn communicatie, netwerking ertoe om te innoveren? Diverse en flexibiliteit heel belangrijk om een ▲ Jonge competente onderzoekers hechten steeds meer belang aan de omgeving parameters zijn hierbij aan de innovatieve omgeving te creëren. Vandaar waar ze terechtkomen en met welke tools ze mogen werken. orde, maar het staat vast dat de dat we naar andere labovormen evolueren Oomgeving een uitermate belangrijke rol speelt. die dit faciliteren. Open concept laborato- Voor ontwerpers en opdrachtgevers is er dus ria zijn ruime laboruimtes met vrije labo- een belangrijke taak weggelegd. Jonge com- tafels en een overzichtelijke inrichting, worden. Hier kunnen researchers vrij Ontwerpteam zo vroeg mogelijk petente onderzoekers hechten steeds meer waar mensen makkelijker communice- binnenlopen, terwijl dialoog en discussie betrekken belang aan de omgeving waar ze terechtkomen ren en waar het aangenaam werken is. In worden gestimuleerd. Luisteren naar de onderzoekers is in ieder geval en met welke tools ze mogen werken. Boven- collaboration labs worden externen uitge- Ook de kantoren in onderzoeksgebou- zeer belangrijk. Laboratoria worden inside-out dien hebben zij een andere blik op de wereld. nodigd om met de interne onderzoekers wen vormen een inherent deel van een ontworpen. Daarom is het cruciaal om een erva- De technologie evolueert met een ongelofelijke samen te werken aan nieuwe producten innoverende omgeving. Transparantie ren ontwerpteam in een zo vroeg mogelijk sta- snelheid, er moet steeds sneller en fl exibeler of projecten. Flex labs zijn laboratoria die tussen de werkplekken en de laboratoria dium te betrekken bij het project. Zo kunnen zij worden ingespeeld op evoluerende markten, zich makkelijk en vlug laten herinrichten is uitermate belangrijk om de communi- mee de succescriteria in kaart helpen te brengen er is alsmaar meer aandacht voor energiebe- voor snel evoluerende onderzoeken. Open catie, het visueel contact en de dynamiek door te luisteren en de juiste vragen te stellen. ■ sparing, enz. Het DNA van de ‘oude’ labs is dus access laboratoria tot slot zijn plaatsen te bevorderen. Netwerking en het delen niet meer de juiste omgeving om hierop een waar (dure) apparatuur gecentraliseerd van kennis zijn cruciaal bij het ontstaan 〉 DIT ARTIKEL KWAM TOT STAND IN antwoord te kunnen bieden. wordt, zodat deze onderling gedeeld kan van nieuwe ideeën. SAMENWERKING MET SVR-ARCHITECTS. 14 ❘ WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE MEDIAPLANET

350 10 Een boeiend 2019 Verder zien we dat de druk op grotere biofar- 9 mabedrijven blijft toenemen. De zoektocht 300 naar innovatie die omzetgroei verder kan IPO ABO, RI ondersteunen, kan een drijfveer vormen 8 voor verdere overnames in de loop van 2019. TOTAAL AANTAL DEALS (NIEUWE AANDELEN) Dat oncologie nog steeds een aantrekkelijk veld voor big pharma is, werd eerder geïllus- 250 7 7 treerd door miljardenovernames van onder andere Tesaro, Loxo Oncology en tot slot Cel- gene voor een bedrag van maar liefst 74 mil- 6 6 jard dollar. Ondanks voorzichtigheid op de 200 markten belooft de honger naar overnames en de voortdurende zoektocht naar verdere 5 5 financiering ook van 2019 weer een boeiend jaar op de financiële biotechmarkt te maken.

150 Strategische focus op biotech 4 4 Het voorbije decennium heeft KBC Securi- ties een sterke biotechfranchise in België uitgebouwd dankzij een crossfunctioneel   3 100 team actief in research, sales en corporate AANTAL DEALS OP EURONEXT BRUSSEL OPGEHAALD KAPITAAL (IN MILJOEN KAPITAAL EURO)OPGEHAALD finance. KBC Securities speelde de laatste zeven jaar een leidende rol in zeven van 2 2 2 de tien biotech IPO’s op Euronext Brussel. Zo was het in 2015 sole global coordinator 50 en joint bookrunner in de Biocartis IPO. 1 Met een opgehaald bedrag van 115 miljoen euro stond Biocartis op de vierde plaats in Europa. KBC Securities speelt ook een lei- 0 0 dende rol in follow-on kapitaalverhogingen, onder andere als joint bookrunner bij onge- 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 veer 70% van de ABO’s sinds 2014. YTD

" België is uitgegroeid tot een dynamische biotechhub met meer dan Ondanks de volatiele markten driehonderd bedrijven. blijven biotechbedrijven de weg KBC Securities positioneert zich als dé strategische langetermijnpartner voor biotechbedrijven. Het team van gespeciali- naar nieuwe financiering vinden seerde researchanalisten en salesmensen, waarvan een team in de New York OŸce, zet via continue research coverage en talloze Ondanks de wijzigende marktcondities blijft de biotechsector beleggers roadshows de Belgische bedrijven op de kaart bij lokale en internationale institutionele aantrekken. Zij worden enerzijds getriggerd door de hoge rendementen, investeerders. KBC Securities heeft naast maar ze beseen tegelijk beter dan ooit dat wetenschappelijk onderzoek zijn uitgebreid netwerk van generalistische investeerders ook een netwerk van gespeci- een voortdurend proces is van vallen en opstaan. aliseerde biotechfondsen, zowel in Europa, het Verenigd Koninkrijk als in de VS. Jaarlijks organiseert het twee Healthcare conferen- ties in Brussel en New York. KBC Securities o duurt het tien tot twaalf jaar Volatiele markten den zich dan ook vaak in de hoek waar de steunt tevens verscheidene organisaties vooraleer een medicijn op de Eind 2018 zagen we echter dat een aan- klappen vallen bij volatiele markten. In de zoals FlandersBio als strategisch partner. ■ markt komt, terwijl de gemiddelde houdende nervositeit bij beleggers zich eerste maanden van het nieuwe jaar leek slaagkans slechts tien procent vertaalde in een fikse correctie op de finan- het optimisme wat terug te keren, met 〉 DIT ARTIKEL KWAM TOT STAND bedraagt. Toch doet biotech het in ciële markten. Dat was voornamelijk te een herstel van de Nasdaq Biotech Index IN SAMENWERKING MET LENNY ZBelgië verre van slecht. Anno 2019 is België verklaren door macro-economische facto- van maar liefst 20% ten opzichte van het VAN STEENHUYSE EN SANDRA uitgegroeid tot een dynamische biotechhub recente dieptepunt. 2019 blijft echter een CAUWENBERGHS, EQUITY ANALYSTS, met meer dan driehonderd lifesciencesbe- jaar van voorzichtigheid en risicosprei- PHARMA EN BIOTECH BIJ KBC SECURITIES drijven, wat een voedingsbodem biedt voor ding. Nadat de correctie meer volatiele ALSOOK NATHALIE VAN DEN HAUTE, bedrijven met zowel Belgische als buiten- markten lijkt in te luiden, lijkt ook de lat REGINALD NEIRYNCK EN STEPHANIE VAN De honger naar landse oorsprong. De jaren 2014 en zeker 2015 "  hoger gelegd te worden om investeerders HEYSTE VAN CORPORATE FINANCE EN waren uitzonderlijk wat betreft beursintro- overnames en de hun portefeuille te laten bovenhalen. Toch SYNDICATION BIJ KBC SECURITIES. ducties in life sciences. Deze trend wijzigde blijft de deur naar nieuwe financiering echter in 2016 en heeft zich nog niet volledig voortdurende zoektocht openstaan: in de eerste maanden van het hersteld in Europa. Dit in tegenstelling tot de naar verdere financiering nieuwe jaar begeleidde KBC Securities IN SAMENWERKING MET VS, waar meer hoogrisicokapitaal beschik- belooft ook van 2019 weer zowel Biocartis als Sequana Medical naar baar is om scale-up lifesciencesbedrijven te een nieuwe investeerdersbasis. Dankzij ondersteunen bij hun groeispurt. Maar liefst een boeiend jaar te maken. een sterke prestatie het afgelopen jaar 56 biotechbedrijven waagden in 2018 de stap haalde Biocartis vlot 55 miljoen euro op in naar een notering op NASDAQ. Ze deden dit een overingeschreven kapitaalsverhoging. doorgaans aan een relatief hogere waardering ren, zoals de Brexit en het handelsconflict Sequana Medical haalde in de eerste beurs- dan de voorbije jaren en met producten die tussen China en de VS. Hierbij bleef dus ook gang van het dit jaar 27,5 miljoen euro op, zich in een vroeger stadium van ontwikkeling de biotechsector niet gespaard. Sectoren waardoor het bedrijf nu een publiek plat- bevinden. met een hoger dan gemiddeld risico bevin- form heeft om verder te kunnen groeien. kbcsecurities.com MEDIAPLANET WWW.IEDEREENINNOVEERT.BE ❘ 15

“Ons doel? Een gunstig ondernemersklimaat creëren”

De Vlaamse lifesciencessector is Het is een diverse groep van partners: federa- een bloeiende sector. Dat is deels te ties, kennis- en onderzoekscentra, overheids- danken aan de inspanningen van het instellingen, belangenverenigingen en pri- Agentschap Innoveren & Ondernemen vate dienstverleners zoals banken en boek- (VLAIO), dat lokale bedrijven op houders. VLAIO Netwerk is dan wel nieuw als verschillende manieren ondersteunt naam, maar de werking bestond grotendeels

en buitenlandse bedrijven overtuigt al. Het doel is om onze Vlaamse ondernemin- PRIVÉ© FOTO: om zich hier te vestigen. gen beter te bedienen door partnerorganisa- ties met elkaar te laten samenwerken en hun Mark Andries, administrateur-generaal VLAIO Tekst: Bram Thiry dienstverlening op elkaar af te stemmen. Zo kunnen we beter inspelen op wat de onderne- Sinds 1 januari is Mark Andries de nieuwe mer werkelijk nodig heeft.” administrateur-generaal van VLAIO. “Als Vlaamse start-ups kunnen rekenen van de grote succesverhalen van de Vlaamse dienst van de Vlaamse overheid stimuleren Hoe dragen de ‘Welcome Teams’ op financiële steun van VLAIO. biotechsector, verklaarde onlangs nog dat wij innovatie en ondernemerschap”, vertelt bij aan de ontwikkeling van het Hoe precies? de overheidssteun in de beginfase extreem hij. “We willen een gunstig ondernemers- Vlaams ecosysteem? “We ondersteunen alle ondernemingen belangrijk is geweest.” ■ klimaat creëren door middel van financiële “Hiermee willen we buitenlandse bedrijven die willen groeien en innoveren. Toch is de ondersteuning, samenwerkingsverbanden overtuigen om activiteiten in Vlaanderen steun voor start-ups eens zo belangrijk. In IN SAMENWERKING MET met partners en het opzetten van clusters. op te starten of uit te breiden. Het ‘Life Sci- de beginfase moeten ze veel ontwikkelingen Flanders Health is één van de clusters waar- ences Welcome Team’ werd opgericht door doen, terwijl ze nog maar weinig cashflow mee we de brug willen slaan tussen techno- Flanders Investment &Trade samen met genereren. De steun van VLAIO is cruciaal logie en innovatie in de gezondheidszorg.” VLAIO en het Vlaams Instituut voor Bio- voor hun succes op lange termijn en om technologie. Onze bloeiende lifesciences- te blijven inzetten op innovatie, ook in de In 2018 zijn jullie gestart met sector is voor veel bedrijven een doorslagge- periode dat hun businessmodel nog in volle ‘VLAIO Netwerk’. Wat is dit precies? vende factor. In 2018 slaagden we erin om ontwikkeling is. Spino•s zoals Aelin Thera- “Hiermee brengen we alle organisaties samen bedrijven zoals Inari Agriculture en Mou- peutics en Rewind Therapeutics zijn enkele die ten dienste staan van ondernemingen. sensors naar Vlaanderen te trekken.” van de recente voorbeelden. Galapagos, één vlaio.be

“Liquid biopsies dragen bij aan precisiegeneeskunde”

Liquid biopsies hebben het potentieel om een ware revolutie te ontketenen binnen de geneeskunde. Meer uitleg door Jo Vandesompele, CSO van Biogazelle. Tekst: Joris Hendrickx

“Bij een liquid biopsie meten we biomar- biopsie soms ook het enige alternatief wan- basis van al de verzamelde data kunnen helpen kers, sto•en die gerelateerd zijn aan ziek- neer een weefselbiopsie te risicovol is of de om zeer complexe patronen te herkennen. ten. Dat kunnen DNA en RNA zijn, maar ook locatie niet toegankelijk is.” Als Vlaams bedrijf hebben wij alvast een blaasjes, zieke cellen of bepaalde proteïnen. unieke expertise binnen dit domein. De Jo Vandesompele Het principe hierachter is dat al onze cellen, wereldwijde marktleider – Illumina - werkt gezond of ziek, continu sto•en afscheiden daarom samen met ons voor de ontwik- CSO Biogazelle die we kunnen meten.” Een liquid biopsie keling van RNA-sequencing als een liquid "  biopsie-test. Verder ondersteunen wij bio- Welke voordelen bieden deze ten is een minimaal invasieve tech- en farmabedrijven in de ontwikkeling opzichte van klassieke biopsieën? procedure waarmee van diagnostica en therapeutica door RNA/ “Liquid biopsies laten beter toe om longitu- DNA-gebaseerde liquid biopsie-testen voor dinaal stalen af te nemen en geven een meer een diagnose kan hun specifieke noden te ontwikkelen en aan Wat is een liquid biopsie precies? representatief beeld van heterogene en snel worden gesteld. te wenden in klinische studies.” ■ “Een liquid biopsie is een minimaal inva- veranderende aandoeningen zoals kanker. sieve procedure waarmee een diagnose kan Ze bieden een algemener zicht op de evolu- IN SAMENWERKING MET worden gesteld. Ze kan worden toegepast op tie ervan dan een lokale weefselbiopsie. In Hoe ziet u de toekomst? bloed, urine, speeksel, hersenvocht en andere die zin passen ze perfect binnen de precisie- “Het vergt nog heel wat tijd en middelen om lichaamsvloeistoffen. Naast toepassingen geneeskunde. Therapieën kunnen sneller testen via een liquid biopsie te laten goedkeu- in de diagnostiek kunnen deze testen ook worden aangepast aan de evolutie van de ren. Toch is dat belangrijk, omdat de patiënt worden gebruikt om overlevingskansen in te individuele patiënt.” zo de garantie krijgt dat ze robuust, precies en schatten of om reacties op de behandeling op “Daarnaast zijn ze uiteraard minder inva- juist zijn. Liquid biopsies worden bovendien te volgen. Binnen de oncologie dienen ze even- sief, waardoor er aanzienlijk minder pijn en ook multiparametrisch. Met één test zullen eens om herval vroegtijdig op te sporen. Tot risico’s bij komen kijken. Bovendien zijn ze verschillende sto•en tegelijk kunnen worden slot zijn ze ook nuttig bij de therapiekeuze.” goedkoper en sneller. Tot slot is een liquid gemeten. Tot slot zal artificiële intelligentie op biogazelle.com Any better solution to revolutionize the MedTech sector ?

Boost it by joining our MedTech Accelerator 2019!

medtech-accelerator.eu

GMP/GLP compliant ISO/IEC 17025 traceability Rapportering volgens CFR21 part 11 EUROPEAN LAB SERVICES

GMP-compliant validatie-services voor pharmaceutische bedrijven en ziekenhuizen NOW

Temperatuurmapping en validatie van ovens en incubatoren YOU’RE Kalibratie van thermometers, weegschalen en pipetten Verifi catie van waterbaden en autoclaven SURE! Mapping en validatie van cleanrooms Verifi catie van centrifuges

[email protected] of bezoek www.eurolabservices.eu voor meer informatie