De Bloedband Den Haag-Pretoria: Het Nederlandse Zuid-Afrikabeleid Sinds 1945
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
De bloedband Den Haag-Pretoria: Het Nederlandse Zuid-Afrikabeleid sinds 1945 http://www.aluka.org/action/showMetadata?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.nizap1029 Use of the Aluka digital library is subject to Aluka’s Terms and Conditions, available at http://www.aluka.org/page/about/termsConditions.jsp. By using Aluka, you agree that you have read and will abide by the Terms and Conditions. Among other things, the Terms and Conditions provide that the content in the Aluka digital library is only for personal, non-commercial use by authorized users of Aluka in connection with research, scholarship, and education. The content in the Aluka digital library is subject to copyright, with the exception of certain governmental works and very old materials that may be in the public domain under applicable law. Permission must be sought from Aluka and/or the applicable copyright holder in connection with any duplication or distribution of these materials where required by applicable law. Aluka is a not-for-profit initiative dedicated to creating and preserving a digital archive of materials about and from the developing world. For more information about Aluka, please see http://www.aluka.org De bloedband Den Haag-Pretoria: Het Nederlandse Zuid-Afrikabeleid sinds 1945 Author/Creator Rozenburg, Rob Publisher Komitee Zuidelijk Afrika (KZA) Date 1986-00-00 Resource type Books Language Dutch Subject Coverage (spatial) South Africa, Netherlands Coverage (temporal) 1945 - 1986 Source NIZA Rights By kind permission of the Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika (NiZA), incorporating the Komitee Zuidelijk Afrika (KZA). Description History of Dutch South Africa policy / relation Netherlands–South Africa after WW2, and thematic discussion of policy aspects (boycotts, aid to resistance and apartheid victims, noneconomic aspects). Format extent 67 (length/size) http://www.aluka.org/action/showMetadata?doi=10.5555/AL.SFF.DOCUMENT.nizap1029 http://www.aluka.org 11 a 11 a 11, lit al 9 qls ROB ROZENBURG DE BLOEDBAND DEN HAAG 0 PRETORIA HET NEDERLANDSE ZUID-AFRIKABELEID SINDS 1945 1986 IS BN 90.70331-12-8 Komitee Zuidelijk Afrika. Inhoud pagina: Voorwoord 7 De geschiedenis van het Nederlandse Zuid-Afrikabeleid 1. Van vriendschap naar boycot (en weer terug) 9 2. 1945-1973 Vriendschap en incidentele dialoog 12 3. 1973-1977 'Kritische dialoog' 24 4. 1977-1982 Protest en pogingen tot boycot 28 5. 1982-1986 Berusting en verstarring 32 6. Nederland in de Verenigde Naties 39 7. Samenvatting 44 Hoofdstuk 2 Wapenembargo 1. De directe ondersteuning van apartheidsgeweld 47 2. De NATO-bescherming voor Zuid-Afrika 47 3. Wapenembargo 1963 48 4. Wapenembargo 1977 49 5. Sanctiebesluiten 1980 51 6. Blijvende Nederlandse betrokkenheid bij de wapenvoorziening van Zuid-Afrika 52 7. Verscherping van het embargo? 53 Noten 56 Hoofdstuk 3 Olieboycot 1. Het Zuidafrikaanse olieprobleem 57 2.DeZuidafrikaanse'oplossing' 59 3. De Nederlandse betrokkenheid 59 4. Het voorbeeld Rhodesië 60 4.1. Shelis illegale leveranties aan een illegaal bewind 62 4.2.. De politieke strijd rond de Sanctiewet 64 5. De strijd om een Nederlandse olieboycot 1979-1981 65 6. De impasse rond de Nederlandse olieboycot 1981-1986 68 7. Noordzee-olie en Rotterdamse olie-overslag 7.1. DSM 71 7.2. Noordzee-olie 72 7.3. Rotterdam-Pretoria 73 Noten 74 Hoofdstuk 4 Beperking van handel en kredietvoorziening 1. De prijs van economische ontwikkeling 75 2. De Nederlandse uitvoer naar Zuid-Afrika 2.1. Belang van de Nederlandse uitvoer naar Zuid-Afrika 76 2.2. Het kabinet-Den Uyl en de kernreactorvaten 79 2.3. Afnemende staatsbemoeienis bij exportkredieten 80 2.4. De export van geld 81 3. De Nederlandse invoer uit Zuid-Afrika 3.1. Belang van de Nederlandse invoer uit Zuid-Afrika 83 pagina: 3.2. Landbouwprodukten 85 3.3. Mijnbouwprodukten: steenkool 87 3.4. Mijnbouwprodukten: goud 90 3.5. Mijnbouwprodukten: strategische en andere mineralen 93 Noten 98 Hoofdstuk 5 Investeringsstop 1. Investeren in apartheid 99 2. Nederlandse investeringen 100 3. Het begin van de parlementaire discussie 102 4. Het Kamerdebat van juni 1983 4.1. Regering: "Geen investeringsstop" 103 4.2. Parlement: "Investeringen moeten aan banden worden gelegd" 105 5. Het Kamerdebat van juni 1985 5.1. Regering: "Versterking Gedragscode" 107 5.2. Parlement: "Geen investeringsstop" 107 Noten 110 Hoofdstuk 6 Beperking van de nieteconomische contacten 1. Het mes in de bloedband 111 2. Cultuur en Wetenschap 2.1. Cultureel Akkoord 112 2.2. Uitvoerig NZAV 113 2.3. Kritiek en opheffing 114 2.4. Geen Akkoord, toch contacten 114 2.5. Visumplicht 116 2.6. Tweede Spoor 117 3. Sport 3.1. Internationale boycot 119 3.2. Paralympics 119 3.3.BriefvanDeBoer 121 3.4. Visumplicht 121 3.5. KLM 123 4. Toerisme 5. Emigratie 5.1. Het Nederlandse emigratiebeleid 127 pagina: 5.2. Nederlandse dienstplichtigen in Zuid-Afrika 130 Noten 132 Hoofdstuk 7 Hulp aan slachtoffers 1. Nederland en het Zuidafrikaanse verzet 1.1. Het ANC 133 1.2. Het UDF 134 1.3. Het tweede spoor 135 1.4. Zuidafrikaanse dienstweigeraars 135 1.5. De toekomst van Zuid-Afrika 136 2. Nederland en Namibië 137 2.1. SWAPO en de toekomst van Namibië 138 3. Ned erland en de frontlijnstaten 3.1. SADCC 141 3.2. Mozambique 144 3.3. Zimbabwe 145 3.4. Angola 146 Noten 147 Hoofdstuk 8 De toekomst van het Nederlandse Zuid-Af rikabeleid 1. Vrienden van blank Zuid-Afrika 1.1. SGP 149 1.2. GPV 150 1.3. RPF 150 1.4. CP 151 1.5. VVD 151 2. Het CDA 153 3. De ijveraars voor een democratisch Zuid-Afrika 3.1. D66 155 3.2. PvdA 155 3.3. PPR 157 3.4. EVP 158 3.5. PSP 158 3.6. CPN 159 Register 161 Voorwoord Tot voor enkele tientallen jaren werden de banden tussen Nederland en Zuid- Afrika geheel bepaald door het feit dat er in ZuidAfrika 150 jaar lang een Nederlandse kolonie was gevestigd en dat taal en cultuur van een deel van de Zuidafrikaanse blanken verwantschap vertonen met die van de Nederlanders. Als in Nederland werd gepraat of gedacht over Zuid-Afrika, dan had men het over deze 'stamverwanten'. Voor de Engelstaligen was geen interesse en de zwarten bestonden al helemaal niet. Tekenend voor deze tijd is dat minister-president Drees in 1953 tijdens een bezoek aan Zuid-Afrika nog spreekt over Nederland als 'de moeder' en Zuid-Afrika als 'de volwassen dochter'. Die historische bloedband heeft thans voor de meeste Nederlanders elke betekenis verloren. Voor dat deel van de bevolking dat zich interesseert voor de ontwikkelingen in Zuid-Afrika is er een nieuwe band ontstaan. Een band die gevoeld wordt met de bevrijdingsstrijd van de onderdrukten In dat apartheidsland. Ook nu kan men spreken van een 'bloedband'; een verbondenheid met het bloed dat vloeit als gevolg van de gewelddadige onderdrukking door onze 'stamverwanten'. Dit boek behandelt de Nederlandse politiek ten aanzien van de regio Zuidelijk Afrika gedurende de periode dat de ene 'bloedband' door de andere werd vervangen. Beginpunt is 1945, de bevrijding van Nederland van Duitse bezetting, een tijdstip waarop Nederlanders uit eigen ervaring hadden kunnen weten wat racisme en fascisme betekenen. Een tijdstip ook dat het begin is van de dekolonisatiegolf, die in Azie begon, daarna onafhankelijkheid bracht in Afrika, en die nu aan de poorten van Zuid-Afrika Is aangekomen. In die eerste jaren bestond er in Nederland weinig begrip voor het recht van de 'gekleurde' volkeren op onafhankelijkheid. En slechts weinigen wensten de lessen uit de Tweede Wereldoorlog door te trekken naar de 'stamverwanten' in Zuid-Afrika, die met soortgelijke opvattingen bezeten waren (en zijn) als onze overheersers gedurende de oorlogstijd. Velen zagen in die tijd Zuid-Afrika als een plaatsvervanger van het 'verloren' gebied in Nederlands-Indie. Investeringen en emigratie richtten zich met nadruk op Zuid-Afrika. Ook daar immers werd 'onze taal' gesproken en wapperde 'onze driekleur'. Het is een lange en moeizame weg geweest naar de huidige discussie over terugtrekking van investeringen, handelsboycots en steun aan het verzet in Zuid- Afrika. Die lange geschiedenis is In 1977 voor het eerst in kaart gebracht door het Komitee Zuidelijk Afrika. Met het oog op de Tweede Kamerverkiezingen in dat jaar, waarbij Zuid-Afrika een belangrijk strijdpunt was, werd de publicatie 'Partijkiezen voor Zuidelijk Afrika' uitgegeven over het Nederlandse beleid sinds 1945. Deze uitgave is later aangevuld voor de verkiezingen van 1981. De huidige publicatie 'De bloedband Den Haag-Pretoria' is een geheel vernieuwde en aangevulde voortzetting van dit initiatief. De huidige discussie in Nederland over de relatie met Zuid-Afrika is in de loop der jaren uitgegroeid tot een complex geheel. Het regeringsbeleid onderscheidt een 'eerste spoor' en een 'tweede spoor', er wordt gesproken over positieve maatregelen en sancties. Voor- en tegenstanders van verschillende onderdelen van het beleid komen met argumenten en tegenargumenten, en daarnaast wordt er. een juridisch steekspel opgevoerd. Die strijd wordt op verschillende niveaus gevoerd, tussen regering, parlement en publieke opinie en actiegroepen, op het niveau van de Verenigde Naties en de Europese Gemeenschap, en in mindere mate de NATO. De laatste tijd is ook in Gemeenten en Provinciale Staten een strijd ontbrandt over onze relatie met het land van de apartheid. De publicatie van 'De bloedband Den Haag-Pretoria' moet ertoe bijdragen dat de discussie over een boycot van Zuid-Afrika wordt gevoerd op basis van kennis van feiten. Het is te hopen, dat dit boek er tevens toe bijdraagt dat die discussie in Nederland opnieuw in alle hevigheid losbarst. De onderdrukten in Zuid-Afrika vragen ons zeer dringend om de weg van sancties en pressie op het apartheidsregime op te gaan. We mogen ons hiervan niet laten afhouden door groepen, die slechts oog hebben voor een vermeend economisch eigenbelang op korte termijn, of die hun politiek baseren op een racistische voorliefde voor de onderdrukker in ZuidAfrika.