Sự Điều Chỉnh Chính Sách Đối Ngoại Của Mỹ Với Nhật Bản Trong Nhiệm Kì Của Tổng Thống R.Nixon (1969 – 1973)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ HƢƠNG SỰ ĐIỀU CHỈNH CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ VỚI NHẬT BẢN TRONG NHIỆM KÌ CỦA TỔNG THỐNG R.NIXON (1969 – 1973) LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Hà Nội-2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ----------------------------------------------------- NGUYỄN THỊ HƢƠNG SỰ ĐIỀU CHỈNH CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ VỚI NHẬT BẢN TRONG NHIỆM KÌ CỦA TỔNG THỐNG R.NIXON (1969 – 1973) Chuyên ngành: Lịch sử thế giới Mã số: 60 22 50 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trần Thiện Thanh Hà Nội-2014 LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được luận văn này em đã nhận được sự giúp đỡ và góp ý rất tận tình và nghiêm túc từ TS Trần Thiện Thanh, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến Cô vì tất cả những hướng dẫn và sự giúp đỡ của Cô trong suốt thời gian em học tập và hoàn thành luận văn này. Em xin gửi lời chân thành cảm ơn đến Khoa Lịch sử - Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho em hoàn thành tốt luận văn. Cuối cùng là lời cảm ơn sâu sắc của tôi tới gia đình và bạn bè, những người luôn quan tâm, động viên và giúp đỡ tôi trong thời gian tôi học tập và nghiên cứu. Hà Nội, ngày 30 tháng 12 năm 2014 Học viên Nguyễn Thị Hương MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài. .......................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. ........................................................................... 2 3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu. ........................................... 10 4. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu. ................................................ 10 5. Đóng góp của luận văn. ............................................................................... 11 6. Bố cục luận văn. .......................................................................................... 12 PHẦN NỘI DUNG ........................................................................................ 14 CHƢƠNG I: NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ ĐIỀU CHỈNH CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ VỚI NHẬT BẢN CUỐI THẬP NIÊN 1960 – ĐẦU THẬP NIÊN 1970 ......................................................... 14 1.1. Tình hình thế giới và khu vực châu Á – Thái Bình Dƣơng. .................... 14 1.1.1. Thế cân bằng quân sự Mỹ - Liên Xô. ................................................... 14 1.1.2. Trung Quốc và mâu thuẫn Trung Quốc – Liên Xô. .............................. 19 1.2. Thực trạng nƣớc Mỹ và chiến lƣợc toàn cầu của Mỹ. ............................. 23 1.2.1. Nƣớc Mỹ và cuộc chiến tranh Việt Nam. ............................................. 23 1.2.2. Sự suy giảm tƣơng đối địa vị kinh tế của Mỹ. ...................................... 32 1.3. Tình hình Nhật Bản cuối thập niên 1960 – đầu thập niên 1970. ............. 36 CHƢƠNG II: CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ VỚI NHẬT BẢN TRONG NHIỆM KÌ CỦA TỔNG THỐNG R. NIXON (1969 – 1973) ....... 45 2.1. Nhật Bản trong chính sách đối ngoại của Mỹ .......................................... 45 2.2. Những điều chỉnh chính sách trong quan hệ đồng minh với Nhật Bản. ...... 48 2.2.1. Trên phƣơng diện chính trị - an ninh: gia hạn vĩnh viễn Hiệp ƣớc An ninh và hợp tác song phƣơng và trao trả quần đảo Okinawa cho Nhật Bản............... 48 2.2.2. Trên phƣơng diện kinh tế: Điều chỉnh tỷ giá đồng Yen/USD và hạn chế xuất khẩu hàng dệt len, sợi tổng hợp của Nhật Bản sang Mỹ. ........................ 75 CHƢƠNG III: TÁC ĐỘNG CỦA SỰ ĐIỀU CHỈNH CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI CỦA MỸ VỚI NHẬT BẢN ........................................................... 83 3.1. Đối với nƣớc Mỹ. ..................................................................................... 83 3.2. Với Nhật Bản. .......................................................................................... 90 3.3. Với mối quan hệ Mỹ - Nhật Bản. ............................................................. 98 3.4. Với quan hệ quốc tế và Việt Nam. ......................................................... 102 KẾT LUẬN .................................................................................................. 112 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 115 Phụ lục 1: The Nixon Doctrine .................................................................... 123 Phụ lục 2: Joint Statement Following Discussions With Prime Minister Sato of Japan. November 21, 1969 ........................................................................ 134 Phụ lục 3: Agreement Between the United States of America and Japan Concerning the Ryukyu Islands and the Daito Islands Washington and Tokyo (simultaneously), 17th June,1971 ........................... 138 Phụ lục 4: Address to the Nation Outlining a New Economic Policy: "The Challenge of Peace." August 15, 1971 ................................................. 143 Phụ lục 5: Joint Statement of Japanese Prime Minister Sato and U.S. President Nixon ..................................................................................... 150 Phụ lục 6: Joint Statement of Japanese Prime Minister Tanaka and ........... 152 Phụ lục 7: Joint Communique of Japanese Prime Minister Tanaka and U.S. President Nixon ..................................................................................... 155 Phụ lục 8: Một số hình ảnh .......................................................................... 160 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TỪ KÍ HIỆU Xã hội chủ nghĩa XHCN Đơn vị đo trong dệt may: Square Yard Equal: yd2 SYE Official Development Assistance (Hỗ trợ phát triển chính thức) ODA Organization for EconomicCooperation and Development (Tổ OECD chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế ) Hội đồng an ninh quốc gia Mỹ ( National Security Council) NSC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. Trong bối cảnh toàn cầu hóa với tốc độ nhanh chóng nhƣ hiện nay, mỗi cá thể đều phải tìm cách thích nghi với một thực tế là môi trƣờng xung quanh thay đổi không ngừng. Mỗi quốc gia cũng vậy, phải đƣa ra những chiến lƣợc và sách lƣợc phù hợp với biến đổi phức tạp của mối quan hệ với các chủ thể khác nhau trong quan hệ quốc tế. Việc hoạch định chính sách đối ngoại của mỗi quốc gia đều xuất phát từ ―lợi ích quốc gia‖, phân tích tình hình thực tế của từng đối tƣợng, từng mối quan hệ trong bối cảnh chung của toàn thế giới và khu vực, từ đó tìm ra những đƣờng hƣớng chính sách đem lại lợi ích lớn nhất cho mình. Chính vì vậy, việc nghiên cứu chính sách đối ngoại của các quốc gia không chỉ là hoạt động có ý nghĩa thực tiễn ở tầm vĩ mô, rút ra những bài học cho việc hoạch định chính sách của mỗi nƣớc, mà còn giúp các thực thể khác trong quan hệ quốc tế thích nghi với môi trƣờng thực tế của mình. Từ lâu, chính sách đối ngoại của các nƣớc lớn luôn có tác động to lớn với thế giới. Vì vậy, việc nghiên cứu chính sách đối ngoại của các nƣớc này luôn đƣợc các học giả trên thế giới quan tâm, đặc biệt là chính sách đối ngoại của Mỹ. Trong chính sách đối ngoại của Mỹ, mảng chính sách với Nhật Bản trong thế kỉ XX lại càng thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu lịch sử và quan hệ quốc tế. Điều đó xuất phát từ những điều đặc biệt của lịch sử hai nƣớc. Không ai có thể phủ nhận rằng Mỹ là một trong những nƣớc có ảnh hƣởng lớn nhất trên thế giới. Còn ở châu Á, Nhật Bản cũng có tầm ảnh hƣởng quan trọng trong khu vực. Mối quan hệ của hai nƣớc cũng trải qua những thăng trầm: từng là kẻ thù của nhau trong thế chiến thứ hai (1939 – 1945) nhƣng sau khi bƣớc ra khỏi cuộc chiến một thời gian lại trở thành đồng minh và quan hệ liên minh Mỹ - Nhật Bản vẫn đƣợc duy trì, củng cố cho tới nay. Tuy nhiên, trong quá trình tồn tại, liên minh Mỹ - Nhật Bản cũng có những thời kì đứng trƣớc những thách thức gay gắt buộc mỗi nƣớc phải đƣa ra những điều chỉnh phù hợp với sự thay đổi của thực tế trong và ngoài nƣớc. 1 Giai đoạn 1969 – 1973 trong nhiệm kì của Tổng thống R. Nixon là một giai đoạn nhƣ vậy. Mỹ đã phải điều chỉnh chính sách đối ngoại với Nhật Bản thể hiện chủ yếu trên hai phƣơng diện là an ninh – chính trị và kinh tế. Vì sao Mỹ phải điều chỉnh chính sách đối ngoại với Nhật Bản? Sự điều chỉnh đó có phá vỡ hay vẫn nằm trong liên minh Mỹ - Nhật Bản? Sự điều chỉnh đó tác động nhƣ thế nào tới chính nƣớc Mỹ, với Nhật Bản và với khu vực châu Á trong đó có Việt Nam?... Những vấn đề đó hầu nhƣ chƣa đƣợc các học giả trong nƣớc đi sâu nghiên cứu. Do vậy, vấn đề này đòi hỏi có sự phân tích tổng thể và sâu sắc để đi đến những giải đáp thỏa đáng. Đó cũng chính là những lí do khiến tôi lựa chọn vấn đề “Sự điều chỉnh chính sách đối ngoại của Mỹ với Nhật Bản trong nhiệm kì của Tổng thống R. Nixon (1969 – 1973)” làm đề tài nghiên cứu cho Luận văn Thạc sĩ Lịch sử của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề. Trong phạm vi nguồn tài liệu mà cá nhân tiếp cận đƣợc, xin tóm tắt lịch sử nghiên cứu vấn đề này ở trong và ngoài nƣớc nhƣ sau: Ở nước ngoài, có thể thấy số lƣợng các công trình nghiên cứu về chính sách đối ngoại của Mỹ là rất nhiều, chứng tỏ đây là một chủ đề nghiên cứu rất đƣợc các học giả quan tâm. Trong số đó, có thể phân chia thành hai nhóm nhƣ sau: Nhóm thứ nhất là những nghiên cứu tổng quan về nƣớc Mỹ và những lĩnh vực cụ thể trong đó có các vấn đề liên quan đến chính sách đối ngoại của Mỹ nói chung; nhóm thứ hai là nghiên cứu trực tiếp về chính sách đối ngoại của Mỹ với Nhật Bản nói chung và trong nhiệm kì của Tổng thống R.