jaarverslag 2016 rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 Leiden, april 2017 jaarverslag 2016 2 3 rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 © 2017 Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Het Rijksmuseum van Oudheden (1818): Afbeelding voorzijde: Deze bijlkling is onderdeel van een collectie die in december 2016 door het Nationaal Militair Museum is overgedragen aan het RMO. De voorwerpen hadden geen toegevoegde Missie en ambitie: waarde meer voor het NMM, dat zich richt op verleden en heden van de Nederlandse Krijgsmacht. Voor het RMO zijn zij een waardevolle aanvulling voor de Nabije Oosten-collectie. Het Rijksmuseum van Oudheden wil het centrale podium in Nederland zijn waar de Oudheid en de archeologie voor een divers publiek tot leven worden gebracht. Door middel van tentoonstellingen, educatie, publieke activiteiten, wetenschappelijke bestudering en (inter)nationale uitwisseling verhalen wij over de relevantie van de Oudheid in heden en verleden. 4 5 rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 Het Rijksmuseum van Oudheden wordt gesteund door de BankGiro Loterij. Inhoud 9 Vooraf 10 Voorwoord 12 Resultaatafspraken met het Ministerie van OCW 16 Hoofdstuk 1: Publieksfunctie 1.1 Kwaliteit, gemeten in waardering 1.2 Economische waarde, gemeten in inkomsten en omzet 1.3 Bereik, gemeten in vormen van contact 1.4 Impact en betrokkenheid 62 Hoofdstuk 2: Collectiefunctie 2.1 Kwaliteit van het beheer 2.2 Collectiewaarde en objectkennis 2.3 Objectzichtbaarheid, impact en reputatie 82 Hoofdstuk 3: Kennis- en wetenschapsfunctie 3.1 Kwaliteit en waarde: de collectie als bron 6 3.2 Bereik: Overdracht van kennis 7 3.3 Impact en invloed 98 Hoofdstuk 4: Algemeen beheer 4.1 Personeelsbeheer 4.2 Ondernemingsraad 4.3 Ondersteunende afdelingen 4.4 Raad van Toezicht 4.5 Jaarrekening 106 Bijlagen I Uitgaande bruiklenen rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 II Inkomende bruiklenen rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 III Langdurige bruiklenen IV Nevenfuncties V Lezingen VI Publicaties VII Aanwinsten VIII Organogram IX Governance Code Cultuur X Risicomanagement XI Visie op veiligheidszorg Vooraf Het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) volgt het model Publieke Waarde dat in 2012 is vastgesteld door de toenma- lige Vereniging Rijksmusea. Dit model komt overeen met de prestatie-eisen van het Ministerie van OCW. Het komt erop neer dat de museale functies worden gecombineerd met graadmeters als kwaliteit, bereik, impact en waarde: Publieksfunctie Collectiefunctie Kennis en wetenschap Kwaliteit Waardering Beheer Bronfunctie Economische waarde Inkomsten Objectkennis Bronfunctie Bereik Contacten Zichtbaarheid Overdracht Invloed (impact) Betrokkenheid Reputatie Reputatie Het begrip ‘bereik’ kruist met de kennis- en wetenschapsfunctie 2. Leeromgeving voor iedereen en is te meten in het aantal publicaties, lezingen, colleges en Het RMO functioneert als leeromgeving voor kinderen, optredens in de media. De combinatie van economische waarde jongeren, volwassenen en docenten. Het belichaamt een onder- en publieksfunctie is bijvoorbeeld te formuleren als indicator wijstype (Gymnasium). De collectie vertelt het verhaal over de voor de inkomstenstromen zoals inkomsten aan kassa en winkel. eerste vier vensters uit de Canon en maakt daarmee deel uit van het curriculum in het primair onderwijs (PO) en alle niveaus in Toen het RMO eind 2012 voor dit model koos, was de inhoud het voortgezet onderwijs (VO). Het museum bedient meerdere van de museumbrief van Minister Bussemaker van medio 2013 schoolvakken (beeldende vorming, Griekse en Latijnse taal en 8 nog niet bekend. Haar nadruk op begrippen als samenwerking, cultuur, filosofie, en (kunst)geschiedenis). 9 publieksbereik, educatie, digitalisering, ondernemerschap, collectiemobiliteit en -zichtbaarheid is expliciet opgenomen in 3. Reflectie verleden versus heden het model. Het museum heeft ervoor gekozen deze systematiek Het RMO reflecteert vanuit wetenschappelijke kennis over in de periode 2013/2016 te blijven volgen. Het jaarverslag 2016 is culturen uit de Oudheid en de archeologie op de actualiteit en de laatste rapportage in deze stijl. vice versa. Het draagt bij aan het debat over hedendaagse kwes- ties (van muziek tot politiek en de vernietiging van erfgoed) Vooruitblik middels lezingen, debatten, educatieve programma’s en presen- taties. Hierbij hoort de aandacht voor de continuïteit van de In de periode 2017/2020 wordt gerapporteerd naar aanleiding Oudheid als veranderlijk referentiepunt (receptiegeschiedenis). van de drie hoofddoelen die het museum zich gesteld heeft: Deze drie hoofddoelen worden in de jaarverslagen 2017/2020 1. Centraal podium gekoppeld aan de collectie-, de wetenschaps- en de publieks- Het RMO is het centrale podium in Nederland voor de presen- functie. tatie van de archeologie en de Oudheid, ook buiten de muren van het museum. Hierbij is aandacht voor onderwerpen uit de archeologie van het mediterrane gebied, het Midden-Oosten rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 en Nederland. Het museum zoekt verbinding met (inter)natio- rijksmuseum van oudheden jaarverslag 2016 nale musea en culturele instellingen, werkt multidisciplinair en thematisch en zoekt de veldarcheologie op, om met dit samenspel van factoren nieuwe en bestaande doelgroepen te bedienen. Voorwoord Wanneer dit jaarverslag gepubliceerd wordt, duurt het nog Mede door de goede bezoekcijfers is de resultaatafspraak API en het bedrijf Synerscope is een database applicatie ruim een half jaar voordat het RMO in 2018 zijn 200-jarig met het Ministerie van OCW met betrekking tot de eigen gemaakt waarbij geografische invalshoeken en visuele as- bestaan viert. Een jaar waarbij wordt stilgestaan bij de lange inkomsten met 36,5% ruim gehaald. Het gemiddelde van sociatie een aanzet tot nieuwe interpretaties van de collectie geschiedenis en de betekenis van het museum voor het mu- de periode 2013/2016 bedraagt 40,3%. Door de tentoon- geven. Daarnaast is Google Cardboard (3D bril op basis van seale landschap en de samenleving. Een jaar waarbij stappen stelling Nineveh (ondersteund met een half miljoen euro filmpjes op mobiele telefoons) ingezet voor een pilotproject worden gezet om met stevige doelstellingen (het museum vanuit private fondsen) een jaar uit te stellen naar 2017 zijn in het primair onderwijs. Het museum heeft, gelijk aan de als leeromgeving voor iedereen, als verbindende factor tus- er in 2016 relatief weinig middelen uit private financie- creative common license voor fotografie, beleid ontwikkeld sen heden en verleden en als centraal podium van de Oud- ring geweest. Een uitzondering hierop is dat het museum om 3D-opnames en het printen van objecten uit de muse- heid) de derde eeuw in te gaan. Het jaar 2016 heeft daarvoor twee fondsen op naam heeft kunnen instellen. Halverwege umcollectie vrij te geven voor gebruik, ook voor commerci- een fundament gelegd, door het formuleren van een nieuw het jaar doneerde mevrouw Elisabet Huss-van Ham ruim ele doeleinden. Het aantal Facebookvrienden groeide voor beleidsplan op basis van een intensieve zelfevaluatie, door € 200.000, bedoeld voor de aankoop van objecten en onder- het derde achtereenvolgende jaar spectaculair, en bedroeg een veelheid aan activiteiten die de basis schragen om in zoek naar de collectie. In november ontving het museum uit op 31 december bijna 66.000 volgers. Het museum neemt 2018 het jubileum luister bij te zetten en door de randvoor- de erfenis van de heer Marinus Willem van der Schans een hiermee de zesde plaats in van Nederlandse musea met de waarden te scheppen die een levendig en actief museum in bedrag van € 100.000, bedoeld voor aankoop en restauratie meeste likes op Facebook. de toekomst nodig heeft. van voorwerpen. Wij zijn mevrouw Huss en wijlen de heer Van der Schans daar zeer erkentelijk voor. Er waren 594 aanwinsten. Opvallende aanwinsten waren Het RMO kon als gevolg van de asbestverwijdering in 2015 de collectie Bloemendal - ter Horst (antieke munten), de vanaf december 2015 slechts gedeeltelijk open. Het mu- Op het gebied van samenwerking springt de tentoonstelling overdracht van twee bronzen tritons (mythische zeegoden) seum maakte gebruik van de tijdelijke sluiting van zalen om Romeinse Kust in het oog, tot stand gebracht mede dankzij uit het Rijksmuseum, een Middeleeuwse reliekhouder in die ook grootschalig te vernieuwen. Zo volgde op 1 april een samenwerkingssubsidie van het Mondriaan Fonds. Deze een kruisvorm, een Merovingische schaal uit Ewijk en een 2016 de opening van nieuwe, grotere tentoonstellingsza- expositie reisde na het RMO door naar het Huis van Hilde fragment van een linkeronderkaak van een mens, afkomstig len op de eerste verdieping rondom de Tempelzaal. Medio in Castricum en zal in 2017 te zien zijn in Scheveningen en uit de Noordzee. De meest in het oog springende uitbrei- november volgde de heropening van de Egypte-afdeling, Middelburg. Het initiatief Archeologie uit je Achtertuin (een ding van de collectie was een overdracht van het Nationaal mede mogelijk gemaakt door de inzet van de bestem- ladekast met in iedere lade een archeologisch object uit een Militair Museum. Het gaat om 73 zwaarden, speerpunten, mingsreserve OCW uit de periode 2005/2012 en de mid- gemeente in Nederland) werd in samenwerking met 120 knotsen en bijlen uit Iran. De voorwerpen hadden geen delen die de BankGiro Loterij ter beschikking heeft gesteld. gemeenten gerealiseerd, mede dankzij een bijdrage van het toegevoegde waarde meer voor het NMM, dat zich richt 10 In zes jaar