Araba = Álava : Los Nombres De Nuestros Pueblos
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
I Z E N A K B I L D U M A 5 I Z E N A K B I L D U M A I Z E N A K B I L D U M A 1. Euskal Herriko udalen izendegia ONOMASTIKA BATZORDEA Euskaltzaindia, 2011 I Z E N A K B I L D U M A BURUA: PATXI SALABERRI ZARATIEGI 2. Leioako leku-izenak Patxi Salaberri Mikel Gorrotxategi - Iratxe Lasa - Goizalde Ugarte, 2011 La labor de Onomástica de Euskaltzaindia tiene como finalidad el IDAZKARIA: 3. Aiarako toponimia nagusia estudio de los nombres, tanto antropónimos (nombres de pila, ARABA / ÁLAVA Mikel Gorrotxategi Patxi Galé - Mikel Gorrotxategi - Felix Mugurutza, 2013 apellidos...) como topónimos (mayores, menores, exónimos, callejeros, oicónimos...). Tras recoger, clasificar, analizar y establecer la forma LOS NOMBRES DE NUESTROS PUEBLOS KIDEAK: 4. Euskal Herriko ibaiak normativizada de los nombres, Euskaltzaindia considera imprescindible Nerea Alaba Euskaltzaindia, 2014 darlos a conocer, a fin de que las formas correctas vayan implantándose Asier Bidart 5. Araba/Álava. Los nombres de nuestros pueblos en el uso habitual, al igual que ocurre en toda lengua normalizada. Isabelle Duguine Patxi Salaberri Zaratiegi, 2015 Ese es el objetivo de la presente colección IZENAK. Patxi Galé Imanol Goikoetxea Le travail d’Onomastique d’Euskaltzaindia a pour but l’étude des Roberto González de Viñaspre noms, aussi bien des anthroponymes (prénoms, noms de famille...) que Elena Martínez de Madina des toponymes (principaux, secondaires, exonymes, noms de rue, noms Felix Mugurutza de maison...). Après les avoir répertoriés, classés, analysés et établis Paskual Rekalde selon les normes, Euskaltzaindia considère indispensable de les faire connaître, afin de favoriser l’emploi habituel des formes correctes, Luis Mari Zaldua comme c’est le cas de toutes les langues normalisées. Voilà l’objectif de cette collection IZENAK. LOS NOMBRES DE NUESTROS PUEBLOS The main aim of Euskaltzaindia’s Onomastic work is the research of basque names that are classified in proper nouns (names of persons, surnames...) and place names (main and minor toponyms, exonyms, ÁLAVA / street names, house names...). After collecting, classifying, analizing and deciding the standardized form of those names, Euskaltzaindia considers it is a must to announce them, so that the correct forms are adopted in ARABA the every-day use as it happens with any standardized language. That is the purpose of this IZENAK collection. Euskaltzaindiaren Onomastika lanak euskal izenen ikerketa du helburu, bai antroponimoena (ponte izenak, deiturak...) bai toponimoena (toponimia nagusia, txikia, exonimia, kale izendegiak, etxe izenak...). ISBN 978-84-944512-0-1 Izen horiek bildu, sailkatu, ikertu eta arautu ondotik, beharrezkotzat jotzen du Euskaltzaindiak izenen forma zuzenak plazaratzea, euskararen erabileran eta normalizazioan eragina izan dezaten. EUSKALTZAINDIA Hori da, hain zuzen ere, IZENAK bilduma honen xedea. REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA ACADÉMIE DE LA LANGUE BASQUE Garai ilunetan euskararen sua izarkitu zuten arabarrei ARABA / ÁLAVA LOS NOMBRES DE NUESTROS PUEBLOS Patxi Salaberri Zaratiegi Argitalpen honen fitxa katalografikoa eskuragarri duzu Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekako katalogoan: www.euskaltzaindia.net/azkue La ficha catalográfica correspondiente a esta publicación está disponible en el catálogo de la biblioteca de la Real Academia de la Lengua Vasca: www.euskaltzaindia.net/azkue Les données bibliographiques correspondant à cette publication sont disponibles sur le site de la Bibliothèque Azkue de l’Académie de la langue basque: www.euskaltzaindia.net/azkue A catalog record for this publication is available from the Azkue Biblioteka, Royal Academy of the Basque Language: www.euskaltzaindia.net/azkue Liburu hau Arabako Foru Aldundiaren eta Euskaltzaindiaren arteko lankidetzaz argitaratu da. Este libro ha sido publicado gracias a la colaboración de la Diputación Foral de Álava y la Real Academia de la Lengua Vasca. © Patxi Salaberri Zaratiegi © Euskaltzaindia / R.A.L.V / A.L.B. Eskubide guztiak jabedunak dira. Ez da zilegi liburuki hau osorik edo zatika kopiatzea, ez sistema infomatikoekin beronen edukia biltzea, ez inongo sistema elektroniko edo mekanikoz, fotokimikoz, magnetikoz, elektrooptikoz, fotokopiaz, erregistratuz edo beste bitartekoz berau transmititzea, aipamenetarako izan ezik, argitaratzailearen edo copyrightaren jabearen aldez aurreko eta idatzizko baimenik gabe. Azaleko argazkia / Fotografía de la cubierta: Sorginetxe (Felix Mugurutza) Diseinua / Diseño: Ikeder S.L. Maketazioa / Maquetación: Arabako Foru Aldundia / Diputación Foral de Álava Inprimategia / Impresión: Arabako Foru Aldundia / Diputación Foral de Álava ISBN: 978-84-944512-0-1 Legezko-gordailua: BI-1663-2015 LOS NOMBRES DE NUESTROS PUEBLOS 7 Arabako toponimia Denbora oharkabean doakigula sentitu dezakegu bizitzan sarritan, are ge- hiago, gaur egun lasterren egitea ondoen egitearen sinonimo izatea bilakatzeko puntuan gaudela. Hala ere, estimatzekoa da baieztatu ahal izatea badagoela jendea ibaiaren lasterra gelditzen duena: toponimia ikerlariak dira horietako batzuk. Izan ere, hizkuntzaren ibaiak, gure geografian, joanean utzitako hizkuntzaren arrastoa da toponimia. Toponimia ariketa bat antzinako argazki bat erakustea bezalakoa ere izan liteke, eta horrelakoetan argazkiaren antzinatasunari erreparatzen diogu, urrun balego bezala, gurea ez balitz bezala, nostalgiaz begiratzen diote batzuek, besteek, zaharkitua gutxietsiz. Eta gure baitan ez gara konturatzen haren katebegian gaudela, iturri beretik edaten dugula, ur garbiagoa edo uherragoa, huraxe dela gure ura, gure hizkuntza urteen poderioz ihartu ez dena, ur lasterraren joana ezpainetan daramagun toponimoa, hizkuntza honen eta haren performancea dela, bizirik dagoen seinale. Patxi Salaberrik ikerketa lan honetan horixe bera erakusten digu, ura bezalaxe barreiatzen diren hainbat izen, toponimo bati edo gehiagori lotuta, denen artean Arabako argazki osatuagoa eskainiz. Dena den, gogoratzea komeni da Arabako toponimia nagusia ere normalizazio prozesuan murgilduta dagoela azken urteotan, esan nahi baita, erakunde publikoek ikerketa egitasmoak bultzatu, sustatu eta babestu egin behar ditugula alde batetik, eta noski, bestetik, egitasmoek gizartean isla izan dezaten bitartekoak jarri. Babes horren erakusle bikaina da argitalpen hau, Arabako toponimia nagusiko izenei ikuspegi global batetik heltzen dien lan mardula baita. Hala ere, gure kasuan, administrazioaren eguneroko jardunean toponimo horiek jarduera administratiboko idazkietan, aldizkari ofizialetan, seinaleetan, paneletan, argitalpenetan geure egiten ditugu. Halaxe gertatzen da toki erakundeetan ere, izenak erabakitzerako orduan, adibidez. Denok dakigu Arabako erakunde publikoen egituraketa konplexua dela, udalerritik beherako erakundeen ugaritasuna eta pisua aintzat hartzen bada (batez ere, kontzejuena). Gainera, indarrean dauden arauek toki erakundeen esku utzia dute beren toponimo izenak erabakitzea, baina arau horietan berberetan jasotzen da erabaki horiek ezin ditzaketela nahieran hartu, izenen etorki-bilakaerei men eginez baizik. 8 ARABA/ÁLAVA Horregatik, erabilera hori estandarizatzera jo behar da, eta, horretarako, ezin- bestekoa da erakundeak eta akademiak ez gehiegi katramilatzea, izan ere, Euskararen Legean jasota dago bidea: egia bihurtu behar da eguneroko administrazio jardunean, erakunde publikoen arteko eta haien eta Euskaltzaindiaren arteko elkarlana eta koordi- nazioa gidari hartuta. Toponimia nagusiko izenen artean askok argiak dituzte etorki-bilakaerak: horiek lehenbailehen identifikatu eta normaldu behar dira, eta ofizialtasunean forma egokia eman dakien lortu, goian aipatu elkarlana oinarri. Beraz, esku artean daukagun ikerketa lan eder honen ondorioak erabili ditzagun, heldulekuak baitira administrazioaren eguneroko jardunean, eta herritarra- rekin joka dezagun fin eta erabakietan abegikor toponimia gizarteratzean, badira eta horretarako bide egokiak, Euskaltzaindiak eskura jarritako zeinu grafikoen arauak, besteak beste. Ziur naiz argitalpen hau oso lagungarri gertatuko dela esku artean dugun normalizazio prozesuari bultzada on bat emateko, eta, etorkizunean, bide horretan jarritako mugarri garrantzizkoa izango dela, hurrengo belaunaldiei zor diegun egoera estandarizatuago baten talaiatik begiratuta. Zorionak egindako lanagatik eta mila esker gure argi-ilunak argitzeko baliabide aparta eskaini diguzulako. Igone Martinez de Luna Arabako Euskara, Kultura eta Kirol Saileko foru diputatua LOS NOMBRES DE NUESTROS PUEBLOS 9 Arabako herrien izenak Euskaltzaindian ezagutu ditut nik Euskal Onomastikaren nondik norakoak eta nonzeberriak. Ezagutu ez eze, barruratu ere bai, ongi ulertu baitut bera dela Euskal Herriaren nortasuna osatzeko atal esanguratsu bat. Horrexegatik egon da beti inplika- tua Euskaltzaindia Onomastika zereginetan, uste izan baitu hizkuntzaren ibilbidean, diziplina hau dela aintzat eta kontuan hartu beharrekoa. Onomastika, hala ere, modu askotan ondu eta moldatu daiteke. Modu horien artean, Euskaltzaindiak beti hobetsi du lan zientifikoa, arrazoitua eta sendoa, asma- kizunetatik aldendu eta bide ziurretik joanda. Esan gabe doa bide hori ez dela izan beti erraza eta zabala, sarri askotan estua eta harritsua gertatu baita. Egun, hala ere, badago Onomastika Batzordea eta badago euskararen Aka- demiaren ikuspegitik, Euskal Onomastika batzeko asmoa eta errealitatea Euskal Corpus Onomastikoaren bidez, bertara biltzen baitira euskararen herrialdeetako euskal toponimoak, egungo baliabide informatikoen bitartez. Biltzea, nolanahi ere, eraginik gabekoa izan daiteke, baldin