DOCSLIB.ORG

To Those Who Fight…

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
To Those Who Fight… ISBN: 978-83-64554-60-5 Anna VanMatre Tym, którzy walczą… To Those Who Fight… Żydowskie Muzeum Galicja Galicia Jewish Museum 2 Żydowskie Muzeum Galicja Galicia Jewish Museum Anna VanMatre Tym, którzy walczą… To Those Who Fight… Kraków 2020 Anna VanMatre Tym, którzy walczą… To Those Who Fight… WYSTAWA | EXHBITION Kurator | Curator: Tomasz Strug Żydowskie Muzeum Galicja Galicia Jewish Museum 13.7–31.10.2020 KATALOG | CATALOGUE Redaktor | Managing editor: Tomasz Strug Teksty | Texts: Steve Oldfield, Kaya Ploss, Tomasz Strug, Leszek Szuster, Katarzyna Zimmerer Przekład | Translation: Gina Kuhn-Deutscher (s. | pp. 81–87), Anda MacBride (pozostałe | other) Opracowanie redakcyjne | Editor: Magdalena Wołoszyn Projekt | Design, DTP: Rafał Sosin Drukarnia | Printing House: Skleniarz Fotografie | Photographs: Russell Bozian (100–101), Steve Oldfield (s. | pp. 90–91, 102–106), pozostałe z archiwum artystki | other from the artist’s archive © Galicia Jewish Museum and contributors Wydawca / Publisher: Żydowskie Muzeum Galicja Galicia Jewish Museum ul. Dajwór 18 31-052 Kraków ISBN 978-83-949188-9-7 4 Spis treści List of Contents Katarzyna Zimmerer Katarzyna Zimmerer Bohaterowie krakowskiego getta Heroes of Krakow Ghetto 6 7 Anna VanMatre Anna VanMatre Tym, którzy walczą… To Those Who Fight… 68 68 Tomasz Strug Tomasz Strug Trzęsienie świata Shattering of the World 80 81 Steve Oldfield Steve Oldfield Sztuka dla Auschwitz Art for Auschwitz 88 89 Leszek Szuster Leszek Szuster No tak... Precisely... 94 95 Anna VanMatre Anna VanMatre Tym, którzy ostrzegają… To Those Who Warn… 100 100 Kaya Ploss Kaya Ploss Moja przyjaźń z Anną My Friendship with Anna 108 109 Anna VanMatre – Anna VanMatre – nota biograficzna biographical note 128 129 5 Katarzyna Zimmerer Bohaterowie krakowskiego getta Kilkakrotnie dyskutowałam z Anną VanMatre o tym, kogo spośród licznych członków krakowskiej Żydowskiej Organizacji Bojowej wybrać na bohaterów jej wystawy. Byłyśmy pewne, że wśród nich muszą znaleźć się Gusta i Szymon Dränger, Ewa i Adolf Liebeskind, Szoszana Dränger i Poldek Wassermann1, Hela Schüpper2, Gola Mirer oraz Hersz Zwi Bauminger. Rozmawiałyśmy też o wielu innych postaciach. Listę bohaterów swojej wystawy Anna zmienia- ła, co zrozumiałe, kilkakrotnie. Zdziwiłam się, kiedy w jej ostatecznej wersji zobaczyłam Gienię Goldfluss – nie pamiętałam ani twarzy, ani historii tej dziewczyny. Zaciekawiona zajrzałam do swojej książki Kronika zamordowa- nego świata. Ze zdjęcia – zapewne legitymacyjnego – spojrzała mi w oczy uważnie, choć wzrokiem nieobecnym, ładna dziewczyna w białej bluzce i ciemnej ma- rynarce. Krakowianka, absolwentka żydowskiej szkoły zawodowej „Ogni- sko Pracy”, pracowała przed wojną jako bieliźniarka w Fabryce Rękawiczek i Trykotarzy Lichtig i Syn przy ulicy Wielickiej 23. Należała do Ha-Szomer Ha- Cair – syjonistyczno-marksistowskiej młodzieżowej organizacji żydow- skiej. Po wybuchu wojny wyjechała do Lwowa. Wróciła do Krakowa w marcu 1942 – rok po utworzeniu w tym mieście tzw. żydowskiej dzielnicy miesz- kaniowej. Nie wiem, jak zdobyła pozwolenie na pobyt w stolicy General- nego Gubernatorstwa i przydział na mieszkanie w getcie. Czy brała udział 1 Właściwie Leopold. Po emigracji do Palestyny zmienił imię i nazwisko na Yehuda Maimon. 2 Schüpper to panieńskie nazwisko Heli. Swoje wspomnienia, wielokrotnie tu cytowane, opublikowała jako H. Rufeisen-Schüpper. 6 Katarzyna Zimmerer Katarzyna Zimmerer Bohaterowie krakowskiego getta Heroes of Krakow Ghetto Anna VanMatre and I had a number of discussions as to who from the many members of the Jewish Fighting Organization in Krakow should be chosen as the heroes of her exhibition. We were convinced that they must include Gusta (also known as “Justyna”) and Szymon (aka Szymszon, Szymek or Symek) Dränger, Ewa (aka “Wusia” or “Wuśka”) and Adolf (aka “Dolek”) Liebeskind, Szoszana Dränger and Poldek Wassermann,1 Hela Schüpper,2 Gola Mirer and Hersz Zwi Bauminger. We also discussed many others. Unsurprisingly, Anna kept revising the list of her chosen protagonists again and again. I was surprised to see in her final version Gienia Goldfluss – I could remember neither the face nor the story of that girl. Curious, I looked her up in my book The Chronicle of the Murdered World. From the photograph on the – probably fake – identity card, there looked out at me, with her attentive, albeit unseeing, eyes a pretty girl in a white blouse and dark jacket. Krakow born and bred, and a graduate of the Ognisko Pracy [Work Center] Jewish vocational school, before the war she had been working at the Lichtig and Son Glove and Knitwear Factory at 23 Wielicka Street. She was a member of Ha-Szomer Ha-Cair – a Zionist– Marxist Jewish youth organization. After the outbreak of the war, she had left for Lvov. She came back to Krakow in March 1942 – a year after the 1 His actual name was Leopold. After emigrating to Palestine, he changed his name to Yehuda Maimon. 2 Schüpper was Hela’s family name. She published her memoir, repeatedly cited here, under the name of H. Rufeisen-Schüpper. 7 w pierwszym konspiracyjnym zebraniu żydowskiej młodzieży lewicowej, które zorganizował z początkiem maja 1942 Hersz Zwi Bauminger, kolejny bohater wystawy Anny? Nic mi o tym nie wiadomo. Bauminger po wybuchu wojny został zmobilizowany – z polską armią dotarł do Stanisławowa (dziś Iwano-Frankiwsk w zachodniej Ukrainie). Kie- dy miasto zajęli Sowieci, przyjął obywatelstwo radzieckie i zaciągnął się do Armii Czerwonej. Doszedł z nią aż do Charkowa, gdzie został pojmany przez Niemców. Uciekł z niewoli i na piechotę dotarł najpierw do Lwowa, a potem do Krakowa. Przedwojenny kolega, Szlomo Schein, załatwił mu pracę w nie- mieckich garażach KdF (Kraft durch Freude – Siła przez Radość), dzięki cze- mu otrzymał wszystkie niezbędne do funkcjonowania dokumenty. W Krakowie Bauminger dość szybko nawiązał kontakt z Bernardem Halbreichem. Mieli podobne poglądy polityczne – obaj sympatyzowali przed wojną z ruchem komunistycznym, obaj byli żołnierzami wojska polskiego, a równocześnie syjonistami. Podczas wspomnianego spotkania zdecydowa- li, że należy stworzyć na terenie getta żydowską grupę lewicowej młodzieży, wykorzystując przedwojenne struktury Ha-Szomer Ha-Cair. Do organizacji przystąpiło wielu młodych ludzi, wśród nich Gienia Goldfluss. Cesia Frymer i Pola Warszawska, autorki spisanych po wojnie okupa- cyjnych wspomnień, także członkinie konspiracyjnego Ha-Szomer Ha-Cair, pisały o Baumingerze, nazywanym przez przyjaciół Hesio: „młody komuni- sta-rewolucjonista […] – był przepełniony bojowniczym duchem i siłą Czer- wonej Armii. Sam młody, nieprzeciętnie zdolny, pełen inicjatywy i chęci walki, w krótkim czasie zdołał zebrać i uświadomić małą garstkę młodych ludzi, wciągając ich do kierownictwa i dając im obowiązek zorganizowania innych […]. Rozpoczęło się uświadomienie, szkolenie i przygotowania. Go- rączkowa praca, konspiracyjne zebrania, i błoga świadomość, że coś się robi”I. Wiosną 1942 członkowie Ha-Szomer Ha-Cair we współpracy z polskimi kolegami z Polskiej Partii Robotniczej uszkodzili szyny kolejowe na trasie Kraków–Bochnia, co spowodowało wykolejenie się pociągu. W nocy z 4 na 5 czerwca podpalili posterunek policji niemieckiej, urządzony w budynku przy- stani wioślarskiej, należącej przed wojną do żydowskiego klubu sportowego „Makabi”. Stacjonujący tu funkcjonariusze zatrzymywali Żydów, którzy pró- bowali przeprawić się na drugi brzeg Wisły podczas tzw. wysiedlenia czerw- cowego – akcja deportacji z „żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej” rozpoczęła się rankiem 1 czerwca. W ciągu kilku dni z krakowskiego getta wywieziono do 8 so-called Jewish residential district had been created in the city. I don’t know how she managed to get either the permit to stay in the capital of the General Government or the ghetto residency permit. Did she take part in the first underground resistance meeting of the young Jewish left-wingers, which Hersz Zwi Bauminger, another hero of Anna’s exhibition, organized in early May 1942? I have no information about this. After the war started, Bauminger was drafted, and, with the Polish army reached Stanislavov (now Ivano-Frankivsk) in Western Ukraine. When the town was occupied by the Soviets, he took Soviet citizenship and joined the Red Army. In its ranks, he got as far as Kharkov, where he was captured by the Germans, but he managed to escape, and walked all the way to Lvov, and later to Krakow. A friend from before the war, Szlomo Schein, found him a job in the German garage called KdF (Kraft durch Freude – Strength through Joy), which enabled him to obtain all the documents necessary to survive. In Krakow, Bauminger soon came into contact with Bernard Halbreich. They saw eye to eye politically, having shared communist sympathies before the war, and both were soldiers of the Polish army, while also Zionists. During the meeting, mentioned earlier, they decided that a left-wing youth Jewish youth group should be organized in the ghetto, based on the prewar structures of Ha-Szomer Ha-Cair. Many young people joined the organization, including Gienia Goldfluss. Cesia Frymer and Pola Warszawska, who after the war wrote down their reminiscences of the occupation, and who also belonged to the underground Ha-Szomer Ha-Cair, wrote that Bauminger, whom friends called Hesio, was a “young revolutionary communist […], full of the fighting spirit and strength of the Red Army. Himself young and more than averagely talented, dynamic and eager to fight, in a short time he succeeded in bringing together a small group of people, raising their consciousness,
Load more

Recommended publications
  • Saving Authenticity —Common Responsibility
    O Ś WIĘ CIM ISSN 1899-4407 PEOPLE CULTURE HISTORY SAVING AUTHENTICITY —COMMON RESPONSIBILITY 66TH ANNIVERSARY OF THE LIBERATION OF AUSCHWITZ no. 26 February 2011 Oś—Oświęcim, People, History, Culture magazine, no. 26, February 2011 EDITORIAL BOARD: Oś—Oświęcim, People, History, Culture magazine EDITORIAL The February issue of Oś is domi- We handed over two pages of the families to the Auschwitz Memorial Site. nated by the events of January 27, monthly to participants of the project en- The exhibition can be viewed at the Mu- the 66th anniversary of the lib- titled Memory and Commemoration in the seum, and also on the website: www. eration of the former Nazi German Era of Web 2.0. In the January seminar, auschwitz.org.pl. Concentration and Extermination organized by Maximilian Kolbe Werk, Presently, we also invite you for the Camp of Auschwitz. In this issue you young people from several countries March review of fi lms on Jewish top- Editor: can read an account of the ceremony took part. The articles in Oś are the fi rst ics at the Jewish Center. At the Monday Paweł Sawicki and the most important words that were effects of the group’s work in the press. screenings, as many as 14 fi lms will be Editorial secretary: uttered during the event—speeches by We would like to draw your attention to shown from the International Film Festi- Agnieszka Juskowiak-Sawicka former prisoners as well as Presidents: an interview with one of the participants val Jewish Motifs. The monthly Oś is one Editorial board: of the Republic of Poland, Bronisław of the project, Mustafa Yakupov from of the media patrons of the event.
    [Show full text]
  • Teksty Drugie, 2 | 2017, « Środowiskowa Historia Zagłady » [Online], Dostępny Online Od Dnia: 15 Avril 2017, Ostatnio Przedlądany W Dniu 27 Avril 2020
    Teksty Drugie Teoria literatury, krytyka, interpretacja 2 | 2017 Środowiskowa historia Zagłady An Environmental History of the Holocaust Electronic version URL: http://journals.openedition.org/td/2207 ISSN: 2545-2061 Publisher The Institute of Literary Research of the Polish Academy of Sciences Printed version Date of publication: 1 avril 2017 ISSN: 0867-0633 Electronic reference Teksty Drugie, 2 | 2017, « Środowiskowa historia Zagłady » [Online], Dostępny online od dnia: 15 avril 2017, Ostatnio przedlądany w dniu 27 avril 2020. URL : http://journals.openedition.org/td/2207 This text was automatically generated on 27 avril 2020. Teksty Drugie 1 TABLE OF CONTENTS Wstęp Poszerzanie pola Zagłady Przemysław Czapliński Szkice Historia środowiskowa Zagłady Jacek Małczyński Przestrzenie Zagłady w perspektywie ekologiczno-nekrologicznej Ewa Domańska Eksterminacja przyrody w Lesie Rzuchowskim Mikołaj Smykowski Nie-miejsca pamięci i ich nie-ludzkie pomniki Roma Sendyka Góry śmieci otulały watą smrodu wszystko, co żyło. (Śmieci w getcie warszawskim w perspektywie środowiskowej historii Zagłady) Jacek Leociak Krajobraz po Zagładzie. Pastoralne dystopie i wizje „terracydu” Aleksandra Ubertowska Klimat Zagłady (w perspektywie powieści Pawła Huellego, Tadeusza Konwickiego, Andrzeja Kuśniewicza i Piotra Szewca) Marta Tomczok Roztrząsania i rozbiory Zielona macewa Agnieszka Kłos Zagłada gatunków Arkadiusz Morawiec Zagłada w najnowszej polskiej literaturze dla dzieci i młodzieży Sławomir Jacek Żurek Książka bardzo użyteczna Mateusz Antoniuk Teksty Drugie, 2 | 2017 2 Prezentacje „Przyroda nam pomagała”. Lasy, drzewa i historie środowiskowe Holokaustu Tim Cole Otwarcia Pochwała profanacji. „Trzecia droga” w kulturze polskiej lat 80. Marcin Kościelniak Dociekania Żyd i Arab/muzułmanin w europejskich geometriach tożsamości i różnicy Monika Bobako Filozofia a problem uchodźców w Niemczech Jan P. Hudzik Odrodzić płeć kości: polityka pamięci w Bośni i Hercegowinie Damir Arsenijević Ciężkie sny na „poduszce pani Marx”.
    [Show full text]
  • Musique Et Camps De Concentration
    Colloque « MusiqueColloque et « campsMusique de concentration »et camps de Conseilconcentration de l’Europe - 7 et 8 novembre » 2013 dans le cadre du programme « Transmission de la mémoire de l’Holocauste et prévention des crimes contre l’humanité » Conseil de l’Europe - 7 et 8 novembre 2013 Éditions du Forum Voix Etouffées en partenariat avec le Conseil de l’Europe 1 Musique et camps de concentration Éditeur : Amaury du Closel Co-éditeur : Conseil de l’Europe Contributeurs : Amaury du Closel Francesco Lotoro Dr. Milijana Pavlovic Dr. Katarzyna Naliwajek-Mazurek Ronald Leopoldi Dr. Suzanne Snizek Dr. Inna Klause Daniel Elphick Dr. David Fligg Dr. h.c. Philippe Olivier Lloica Czackis Dr. Edward Hafer Jory Debenham Dr. Katia Chornik Les vues exprimées dans cet ouvrage sont de la responsabilité des auteurs et ne reflètent pas nécessairement la ligne officielle du Conseil de l’Europe. 2 Sommaire Amaury du Closel : Introduction 4 Francesco Lotoro : Searching for Lost Music 6 Dr Milijana Pavlovic : Alma Rosé and the Lagerkapelle Auschwitz 22 Dr Katarzyna Naliwajek–Mazurek : Music within the Nazi Genocide System in Occupied Poland: Facts and Testimonies 38 Ronald Leopoldi : Hermann Leopoldi et l’Hymne de Buchenwald 49 Dr Suzanne Snizek : Interned musicians 53 Dr Inna Klause : Musicocultural Behaviour of Gulag prisoners from the 1920s to 1950s 74 Daniel Elphick : Mieczyslaw Weinberg: Lines that have escaped destruction 97 Dr David Fligg : Positioning Gideon Klein 114 Dr. h.c. Philippe Olivier : La vie musicale dans le Ghetto de Vilne : un essai
    [Show full text]
  • The Laughter of Life and Death
    Przemysław Paweł Grzybowski emember r Przemysław Paweł Grzybowski is a lecturer in the Chair of General and Comparative Pe- dagogy of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz. His research interests comprise inter- ducate and and ducate cultural education; education in disfavoured environments; tanatopedagogy (education e concerning suffering, ailing, and dying), as well as laughter as a factor of education and The LauGhTer of improving the quality of life. He is the coordinator of the Forum of Young Education- alists “Międzyszkolnik” at the Committee of Pedagogical Sciences of the Polish Academy of Sciences; the supervisor of the Academic Centre for Voluntary Service of KWU; an es- perantist and a doctor clown volunteer. Selected publications: Doktor klaun! Od terapii śmiechem po edukację międzykulturową; Edukacja europejska – od wielokulturowości ku mię- of Life and deaTh dzykulturowości; Edukacja międzykulturowa – konteksty. Od tożsamości po język międzynaro- dowy; Edukacja międzykulturowa – przewodnik. Pojęcia, literatura, adresy; Morycek w szkole. Żydowskie dowcipy o edukacji, w dialogu międzykulturowym; Spotkania z Innymi. Czytanki do edukacji międzykulturowej; Śmiech w edukacji. Od szkolnej wspólnoty śmiechu po edukację międzykulturową; Śmiech życia i śmierci. Od osobistych historii po edukację do pamięci o oku- pacji, gettach i obozach koncentracyjnych. Website: www.grzybowski.ukw.edu.pl hettos and Concentration Camps to to Camps Concentration and hettos g The book comprises some descriptions of the circumstances in which the
    [Show full text]
  • Third International Biennial of Socio-Political POSTER in Oświę Cim No
    O Ś W i Ę c i M ISSN 1899-4407 PEOPLE CULTURE ciM HISTORY THiRD inTERnaTiOnaL biEnniaL Of SOciO-POLiTicaL POSTER in OŚWiĘ no. 22 October 2010 oś—oświęcim, People, history, culture magazine, no. 22, october 2010 EDITORIAL BOARD: oś—oświęcim, People, history, culture magazine EDITORIAL “Confrontation and Refl ection” is the It is accompanied by a brief conversa- meeting was the tenth anniversary of title of the winning poster in the Third tion with Zofi a Posmysz, whose novel this institution. The last page includes Biennial of Socio-Political Poster in was the inspiration for the composer. a series of photos from the anniversary Oświęcim, which adorns the cover. Its In this month’s issue you will fi nd celebrations. author Bangqian Zheng is from China. two interviews. For four years Dr. We also invite you to read the text of The 74 best posters of the contest can Piotr M.A. Cywiński has led the work an extraordinary collection of decorat- editor: be viewed at the International Youth of the Auschwitz Memorial Site. He ed greeting cards made by Auschwitz Paweł Sawicki Meeting Center until the end of the talks about, among other things, why prisoners. Helena Datoń-Szpak has editorial secretary: year. In this month’s Oś you will fi nd he agreed to accept a job offer at that made a precious donation to the Mu- Agnieszka Juskowiak-Sawicka a review of the exhibit and a report point and if he regrets that decision, seum. During the war, while working editorial board: about the awards ceremony.
    [Show full text]
  • Zofia Posmysz
    Zofia Posmysz In January 1945, as the battle front approached, thousands of prisoners from KL Auschwitz-Birkenau were marched deep into Germany. That ‘Death March’, as it has become called, claimed a still uncalculated number of victims. Prisoners from Birkenau walked for almost three days and finally in biting frost were transported in open wagons to Ravensbrück. Here, as Zofia Posmysz recalls, the next ordeal awaited the exhausted women: they had to spend 3 weeks under a kind of tent, sleeping on the bare earth. Zofia Posmysz was liberated by the Allies from the Neustadt-Glewe sub-camp on the 2nd of May 1945. She decided to return to Poland despite efforts to persuade her to remain in the zone controlled by the Allies. As one of a group of 20 she set out on foot (this has been immortali- sed in ’To Freedom, to Death, to Life’) reaching Kraków at the end of May. Her mother and younger brother awaited Zofia Posmysz was born in Kraków on the 23rd of her at the family home. Her father (a railway worker) had August 1923. When the war broke out she was a pupil at a died in August 1943, shot by the German Bahnschutz, so- school of commerce. The new circumstances forced her to mething she only learned on her return. Her older sister, interrupt her studies for a certain time. In order to avoid who was married, lived in Warsaw. Zofia Posmysz went deportation to Germany as forced labourer she took up to her there to find work and continue her schooling.
    [Show full text]
  • Screening Auschwitz: Wanda Jakubowska's the Last Stage And
    screening auschwitz CULTURAL EXPRESSIONS OF WORLD WAR II INTERWAR PRELUDES, RESPONSES, MEMORY PHYLLIS LASSNER, SERIES EDITOR Screening Auschwitz wanda jakubowska’s the last stage and the politics of commemoration Marek Haltof Northwestern University Press Evanston, Illinois Northwestern University Press www.nupress.northwestern.edu Copyright © 2018 by Northwestern University Press. Published 2018. All rights reserved. Printed in the United States of America 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Library of Congress Cataloging- in- Publication Data Names: Haltof, Marek, author. Title: Screening Auschwitz : Wanda Jakubowska’s The last stage and the politics of commemoration / Marek Haltof. Other titles: Cultural expressions of World War II. Description: Evanston, Illinois : Northwestern University Press, 2018. | Series: Cultural expressions of World War II: interwar preludes, responses, memory Identifiers: LCCN 2017038008| ISBN 9780810136083 (cloth : alk. paper) | ISBN 9780810136106 (pbk. : alk. paper) | ISBN 9780810136090 (e- book) Subjects: LCSH: Ostatni etap (Motion picture) | Jakubowska, Wanda, 1907– 1998— Criticism and interpretation. | Holocaust, Jewish (1939-1945), in motion pictures. | Auschwitz (Concentration camp)—In motion pictures. Classification: LCC PN1997.O68 H35 2018 | DDC 791.4372—dc23 LC record available at https:// lccn.loc .gov/ 2017038008 Except where otherwise noted, this book is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. In all cases attribution should include the following information: Haltof, Marek. Screening Auschwitz: Wanda Jakubowska’s The Last Stage and the Politics of Commemoration. Evanston: Northwestern University Press, 2018. The following material is excluded from the license: images For permissions beyond the scope of this license, visit http://www.nupress.northwestern .edu/.
    [Show full text]