Medical Journal of University of Medical Sciences

Original Article

Seroprevalence of visceral leishmaniasis in children living in rural areas of and Counties in East Azarbaijan Province, North-west of in 2018

1 1* 1 2 2 Amirhossein Maghsood , Mahdi Parsaei , Afshin Azimi , Mehdi Mohebali , Behnaz Akhoundi , Nazila Sarafraz3 , Mahdi Hasanzadeh4 , Saber Alizadeh4 , Ahad Shahnami4

1Department of Parasitology and Mycology, Faculty of Medicine, Hamadan University of Medical Sciences, Hamadan, Iran 2Department of Parasitology and Mycology, Faculty of Health, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran 3Department of Parasitology and Mycology, Faculty of Medicine, Zanjan University of Medical Sciences, Zanjan, Iran 4Vice Chancellor for Health, Tabriz University of Medical Sciences, Tabriz, Iran *Corresponding author; E-mail: [email protected]

Received: 11 May 2019 Accepted: 14 Jul 2019 First Published online: 17 April 2021 Med J Tabriz Uni Med Sciences. 2021;43(1):61-68

Abstract Background: Visceral leishmaniasis (VL) or Kala-azar is an endemic disease in some areas of Iran, including East Azarbaijan, Ardabil, Fars and Bushehr provinces. The disease is sporadic in other parts of the country. According to the reports of numerous cases of the disease from Ahar and Osku counties (cities), East Azarbaijan province and the lack of new study on the prevalence of the disease, this study was designed to determine the seroprevalence of VL in the children of Ahar and Osku counties, in East Azarbaijan Province. Methods: In this descriptive cross-sectional study, blood samples were collected in the test tube without anticoagulants, from children under 8 years from rural areas of Ahar and Osko, in 2018. The samples were evaluated using Direct Agglutination Test (DAT) to measure anti Leishmania infantum antibodies for titer up to 1:3200. Results: Out of 209 children <8 years in selected centers in Ahar and Osku, two cases (0.95%) revealed anti- Leishmania antibodies titer 1:3200. Initially, one of the two positive individuals in the study had a suspicious antibody titer of 1:1600, whose antibody titer increased to 1:3200 after 4 weeks. Conclusion: The Kala-azar, in spite of low endemicity, is one of the health problems in Ahar and Osku in East Azarbaijan Province. This study suggests the necessity of supplementary studies based on molecular approaches in the region and other parts of the province.

Keywords: Leishmania infantum, Seroprevalence, Direct agglutination test, Kala-azar, Iran

How to cite this article: Maghsood AH, Parsaei M, Azimi A, Mohebali M, Akhoundi B, Sarafraz N, Hasanzadeh M, Alizadeh S, Shahnami A. [Seroprevalence of visceral leishmaniasis in children living in rural areas of Ahar and Osku Counties in , North-west of Iran in 2018]. Med J Tabriz Uni Med Sciences. 2021;43(1):61-68. Persian.

© 2021 The Author. This is an Open Access article published by Tabriz University of Medical Sciences under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited.

26 / مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز دوره 34 شماره 1 فروردین و اردیبهشت 1311

مقاله پژوهشی

شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی در کودکان ساکن مناطق روستایی شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی در سال 1431

3 4 6 6 1 1 1 امیرحسین مقصود ، مهدی پارسایی* ،افشین عظیمی ، مهدی محبعلی ، بهناز آخوندی ، نازیال سرفراز ، مهدی حسن زاده ، 3 3 صابر علیزاده ، احد شهنامی

1 گروه انگل شناسی و قارچ شناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی همدان، همدان، ایران 2 گروه انگل شناسی و قارچ شناسی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران 3 گروه انگل شناسی و قارچ شناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران 4 معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران *نویسنده مسؤول؛ ایميل: [email protected]

دریافت: 21/2/1331 پذیرش: 23/4/1331 انتشار برخط: 1411/1/21 مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. 1411؛43)1(:11-11

چکیده زمینه: لیشمانیوز احشایی یا کاالآزار در برخی مناطق ایران مانند استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل، فارس و بوشهر به صورت بومی دیده می شود. این بیماری در سایر مناطق کشور به شکل پراکنده و تکگیر )اسپورادیک( گزارش شده است. با توجه به گزارش یموارد از بیماری کاالآزار از شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی در سالهای اخیر و نبود مطالعه جدید در مورد میزان شیوع آن، این بررسی با هدف تعیین وضعیت شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی در کودکان شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی انجام شد. روش كار: در این مطالعه توصیفی مقطعی، نمونه خون از کودکان زیر 8 سال مناطق روستایی شهرستانهای اهر و اسکو در سال 7931 در لوله آزمایش بدون ماده ضدانعقاد جمعآوری شد. نمونه ها با روش سرولوژی آگلوتیناسیون مستقیم )DAT( برای اندازه گیری آنتی بادی ضد انگل لیشمانیا اینفانتوم ارزیابی شدند. يافته ها: از 903 نفر کودک زیر 8 سال نمونه گیری شده، میزان شیوع سرمی بیماری لیشمانیوز احشایی در مراکز نمونه گیری شده از شهرستانهای اهر و اسکو با تیتر آنتیبادی 709900، %39/0 تعیین شد. یکی از دو فرد مثبت این مطالعه در ابتدا تیتر آنتی بادی مشکوک 707:00 داشت که 4 هفته بعد نمونهگیری اولیه، تیتر آنتی بادی 709900 شد. نتیجهگیری0 طبق نتایج، بیماری کاالآزار با وجود شیوع بومی پایین، یکی از مشکالت بهداشتی شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجانشرقی است. مطالعات تکمیلی بر پایه روشهای مولکولی در منطقه و سایر مراکز استان آذربایجان شرقی الزم است.

کلید واژه ها0 لیشمانیا اینفانتوم، شیوع سرمی، آگلوتیناسیون مستقیم، کاالآزار، انسان، ایران

نحوه استناد به این مقاله: مقصود ا ح، پارسایی م، عظیمی ا ، محبعلی م، آخوندی ب، سرفراز ن، حسن زاده م، علیزاده ص، شهنامی ا. شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی در کودکان ساکن مناطق روستایی شهرستان های اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی در سال 7931. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز. 7011؛09)7(:16-17

حق تالیف برای مولف محفوظ است. این مقاله با دسترسی آزاد توسط دانشگاه علوم پزشکی تبریز تحت مجوز کرییتو کامنز )http://creativecommons.org/licenses/by/4.0( منتشر گردیده که طبق مفاد آن هرگونه استفاده تنها در صورتی مجاز است که به اثر اصلی به نحو مقتضی استناد و ارجاع داده شده باشد.

شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی در کودکان ساکن مناطق روستایی شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی در سال 1431 مقصود و همکاران / 24

مقدمه نکات کاربردی لیشمانیوز ی احشای )کاالآزار( از بیماری های انگلی است که نتایج این مطالعه نشان می دهد، مخازن انگل )سگ و سگ

اهمیت بهداشتی فراوانی دارد. در سال های اخیر توجه به لیشمانیوز به سانان( در شهرستان های تحت مطالعه وجود داشته و امکان

عنوان یک مشکل بهداشت عمومی افزایش یافته است. اما بروز بیماری آلودگی موارد انسانی در شهرستان های اهر و اسکو و یا در افراد با در مناطق بومی و یا مسافران بازگشته از این مناطق نشان میدهد سابقه مسافرت به این مناطق وجود دارد. مطابق با نتیجه بدست

فعالیتهای انجام شده برای کنترل بیماری کافی نیستند. به دلیل تنوع آمده در این مطالعه احتمال اینکه افراد با تیتر 707:00 مبتال به

زیاد انواع بالینی بیماری در مناطق مختلف جغرافیایی، مناطق بومی بیماری حاد شوند وجود دارد. لذا نیازمند پیگیری و انجام آزمایش بیماری به روشها و فرآیندهای کنترلی خاص خود نیاز دارد )DAT .)7،9 مجدد با تست می باشند. لیشمانیوز از بیماریهای بومی ایران و بیش از 80 کشور جهان است)9 .( کاالآزار ایران از نوع مدیترانهای، عامل آن انگل لیشمانیا جمعیت کل افراد زیر 8 سال براساس آمار خانه بهداشت مراکز اینفانتوم، ناقل آن گونههایی از پشه خاکی از جنس فلبوتوموس و مخزن مطالعه شده، 7947 نفر است. حجم نمونه با فرمول کوکران با میزان انگل، سگ و سگسانان وحشی است )9،4(. این بیماری در ایران در خطا 09/0% ، 939 نفر محاسبه شد. برخی مناطق استانهای اردبیل ):،9(، آذربایجان شرقی ):(، فارس )p=q= )1 0/9 و بوشهر )8( به شکل بومی و در سایر مناطق بهصورت =d تکگیر)اسپورادیک( گزارش شده است )9(. در استان اردبیل 0/09 حجم جامعه آماری =N شهرستانهای مشگینشهر و گرمی بیشترین موارد ابتال به لیشمانیوز =z احشایی را دارند و بیماری بیشتر در کودکان 9 ساله و کمتر از آن دیده :7/3 میشود )3(. لیشمانیوز احشایی با آسپیراسیون نمونه مغز استخوان، روشهای سرولوژیک مختلف مانند ELISA ،DAT ،IFA، التکس Dipstick rK39 آگلوتیناسیون، تستهای تشخیصی سریع مانند و نمونهگیری بصورت تصادفی ساده و با مشارکت بهورزان خانههای روشهای مولکولی تشخیص داده میشود )70،77(. به دلیل راحتی و بهداشت مراکز و براساس لیست خانوار خانه بهداشت انجام شد. با آسیب کمتر به بیماران، روشهای سرولوژیک برای تشخیص وجود 939 نفر حجم نمونه تعیین شده، 903 کودک زیر 8 سال لیشمانیوز احشایی بیشتر مورد توجه است. بین روشهای داوطلبانه برای نمونهگیری و تهیه سرم به خانه بهداشت مراکز مراجعه DAT سرولوژیکی، روش )آگلوتیناسیون مستقیم( براساس مطالعات، کردند. تمام نمونههای گرفته شده به روش DAT )آگلوتیناسیون راحتی بیشتر )بدون نیاز به تجهیزات آزمایشگاهی پیچیده در مستقیم( در آزمایشگاه مرجع کشوری لیشمانیا در واحد آزمایشگاههای محیطی( و حساسیت تشخیص بیماری تا 39% دارد و تک یاختهشناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران همراه در اکثر آزمایشگاههای محیطی مناطق بومی بیماری، یک ابزار سرم کنترلهای مثبت و منفی آن مرکز بررسی شدند. پس از کسب تشخیصی برای شناسایی بیماران مبتال به لیشمانیوز احشایی است رضایت آگاهانه کتبی از یکی از والدین کودکان، پرسشنامه از قبل )79(. بیماری در مناطق بومی بیشتر در کودکان 9 ساله و کمتر از آن طراحی شده شامل اطالعات دموگرافیک، وجود عالیم بالینی مرتبط دیده میشود )79( که عالیمی مانند تب، بزرگی طحال، بزرگی کبد و کاهش تمام ردههای سلولهای خونی دارند و در صورت عدم درمان، با کاالآزار، نگهداری سگ در منزل و سابقه مسافرت به مناطق بومی موجب مرگ بیمار میشود )74(. محبعلی و همکاران )79( طی سال بیماری مانند اردیبل، فارس و بوشهر برای هر فرد تکمیل شد. سپس از های 9009 تا 9079 در مطالعهای به روش DAT، میزان شیوع سرمی هر فرد، 9 میلیلیتر خون وریدی با سرنگ گرفته و در لوله آزمایش لیشمانیوز احشایی در شمالغرب ایران را 3/9% گزارش کردند. با 700×79 میلیمتری )به آرامی و از کنار لوله برای جلوگیری از همولیز توجه به گزارش موارد متعدد بیماری کاالآزار از شهرستانهای اهر و احتمالی نمونه خون( کامل تخلیه شد. تمام نمونهها با جعبه حمل واکسن همراه کیسه یخ برای جداسازی سرم به آزمایشگاه جامع اسکو استان آذربایجانشرقی و نبود مطالعه جدید در مورد میزان شیوع آن، این مطالعه برای بررسی شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی به روش سالمت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بخش لیشمانیا DAT )آگلوتیناسیون مستقیم( در کودکان مناطقی از استان منتقل شد. در مجموع از 903 نفر نمونهگیری شد. تمام نمونهها با آذربایجانشرقی، انجام شد. 9900 دور در دقیقه به مدت 70 دقیقه سانتریفیوژ شدند و سرم آنها برای انجام آزمایش سرولوژی به فریزر منفی 90 درجه سانتیگراد DAT روش کار منتقل شد. پس از جمعآوری، تمام نمونهها جهت آزمایش این مطالعه مقطعی در سال 7931 با جامعه آماری کودکان زیر 8 )آگلوتیناسیون مستقیم( با حفظ زنجیره سرما )جعبه حمل واکسن سال در چهار روستا شهرستانهای اهر، اطراف شهر اسکو و دو روستا همراه کیسه یخ( به دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهرستان اسکو استان آذربایجان شرقی شامل روستاهای مرادلو، کورن، آزمایشگاه مرجع کشوری لیشمانیا منتقل شد. آنتیژن تست حوری درق و بهل شهرستان اهر و شهرک امام خمینی)ره( شهر اسکو آگلوتیناسیون مستقیم توسط آزمایشگاه مرجع کشوری لیشمانیا تهیه و روستاهای اسفنجان و فسقندیس شهر اسکو انجام شد. شده است. سرم افراد مطالعه پس از رسیدن به دمای آزمایشگاه به

23 / مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز دوره 34 شماره 1 فروردین و اردیبهشت 1311

آرامی مخلوط شد. از پلیتهای وی شکل ساخت کشور اتریش، آنتیبادی لیشمانیا، منفی است. اگر بصورت کلوئیدی ابری شکل آبی شرکت گرینر استفاده شد. ابتدا در چاهکهای 7 و 9، 30 میکرولیتر و رنگ یکنواخت در تمام مخلوط داخل چاهک پراکنده شود یا آگلوتینه در چاهکهای 9 تا 8، 90 میکرولیتر از محلول رقیقکننده - که در شوند، نتیجه از نظر وجود آنتیبادی لیشمانیا مثبت خواهد .بود باالترین آزمایشگاه مرجع لیشمانیا تهیه شده بود - توسط سمپلر کالیبره تنظیم رقت از نمونه سرمی که آگلوتیناسیون در آن چاهک ایجاد شده بود، شده ریخته شد. سپس 70 میکرولیتر از سرم هر فرد در چاهک اول به عنوان حداکثر تیتر مثبت تست آگلوتیناسیون مستقیم در نظر گرفته ریخته و مخلوط شد )رقت نهایی در چاهک اول 7070(. سپس از شد. تیتر 709900 و باالتر از آن، تیتر مثبت، تیتر 707:00 تیتر مشکوک چاهک اول 70 میکرولیتر به چاهک دوم اضافه و مخلوط شد )رقت )9 تا 9 هفته بعد تکرار نمونهگیری و آزمایش( و تیتر پایینتر از 70800 70700(. 90 میکرولیتر از چاهک دوم به سوم اضافه شد و پس از ، منفی در نظر گرفته شد. نتایج با نرم افزار SPSS نسخه 78 بررسی مخلوط کردن به همان ترتیب تا آخر ادامه یافت. در چاهک هشتم بعد آماری شد و سطح معنیداری کمتر از 09/0 بود. از مخلوط کردن، 90 میکرولیتر دور ریخته شد. به هر کدام از رقتهای تهیه شده 90 میکرولیتر آنتیژن اضافه و سپس به مدت یک یافته ها دقیقه پلیتها روی میز تکان داده شد تا نمونههای سرم با آنتیژن از 903 کودک شرکتکننده در این تحقیق، 708 ):/97%( نفر مذکر ب هخوبی مخلوط شود. سپس پلیتها روی یک سطح افقی در دمای و 707 )4/48%( نفر مونث بودند. نمودار 7 )الف( توزیع فراوانی کودکان آزمایشگاه )حدود 99 درجه سانتیگراد( تا روز بعد )78 ساعت( در مطالعه را براساس جنسیت به تفکیک هر مرکز نشان میدهد. از کل اتاقک مرطوب )برای جلوگیری از بخار شدن نمونه ها و آنتی ژن( افراد، 1 نفر )4/9%( کمتر از 7 سال، 93 نفر )8/79%( 7 تا 9 سال، 709 قرار داده شد. بعد از گذشت زمان الزم، پلیت ها روی یک صفحه نفر )9/43%( 9 تا 4 سال، 8: نفر ):/99%( 9 تا : سال و 9 نفر )%0/3( 1 سفید قرار داده شدند و از باال )بصورت عمود( چاهکها از نظر وجود تا 8 سال سن داشتند )نمودار 7 ب(. در جدول 7 توزیع فراوانی آگلوتیناسیون بررسی شدند. اگر آنتیژن همراه سرم بصورت یک جمعیت مطالعه براساس پاسخ سرولوژی به تفکیک مراکز نشان داده تکمه کوچک آبی رنگ با حاشیه کامال مشخص در وسط چاهک شده است. حداقل سن افراد 9 ماه و حداکثر 8 سال تمام بود. تهنشین شود، آگلوتیناسیون صورت نگرفته و نتیجه از نظر وجود

جدول 1: توزیع فراوانی کودکان مطالعه براساس پاسخ آزمون آگلوتیناسیون مستقیم به تفکیک مرکز / روستا شهرستان های اهر و اسکو موارد منفی موارد مشکوک موارد مثبت نام شهرستان نام مرکز/ روستا تیتر ≥ 70800 تیتر 707:00 تیتر ≤ 709900 تعداد کل حوری درق 77 0 0 77 کورن 94 0 7 99 اهر بهل 90 0 0 90 مرادلو 79 0 0 79 اسفنجان 18 0 0 18 اسکو فسقندیس 81 8 0 81 شهرک امام خمینی 34 0 0 34 جمع کل 701 8 8 702

۵1

01

91

۲1

تعداد به نفر

71

1 شهرک امام خمینی فسقندیس- اسکو اسفنجان - اسکو مرادلو- اهر بهل - اهر کورن - اهر حوری درق - اهر

)ره( اسکو نام روستا

مونث مذکر

نمودار 1 )الف(: توزیع فراوانی کودکان مطالعه براساس جنسیت به تفکیک هر مرکز / روستا

شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی در کودکان ساکن مناطق روستایی شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی در سال 1431 مقصود و همکاران / 26

۱۰۳ ۱۲۰ ۱۰۰ ۶۸ ۸۰

۶۰ به تعداد نفر نفر ۲۹ ۴۰

۲ ۷ ۲۰ ۰ <1 1_2 3_4 5_6 7_8 >7 7-9 9-4 9-: 1-8 محدوده سنی

نمودار 1 )ب(0 توزیع فراوانی کودکان مطالعه براساس گروه سنی )سال(

۵ ۵ 1 ۵ 0 9 ۲ ۲ 9

7 7 ۲ تعداد به نفر

7 1

نام شهرستان

نام شهرستان

نمودار 2: تعداد موارد مثبت ثبت شده طی سال 7931 توسط مرکز مدیریت بیماری های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز

جدول2: اطالعات دموگرافیک افراد شرکت کننده در مطالعه نام شهرستان اهر اسکو نام مرکز/ روستا حوری درق کورن بهل مرادلو فسقندیس اسفنجان شهرک امام خمینی سواالت مربوط به پرسشنامه درصد افراد دارای اطالعات اولیه در مورد بیماری کاالآزار 91/9 94 90 :/:7 99/9 79/9 :/77 درصد افراد دارای تب 91/9 8 9 0 77/1 4/3 3/: درصد افراد دارای طحال قابل لمس 9/:9 8 9 8/9 9/8 9/1 0 درصد افراد دارای کاهش وزن 3/7 4 0 0 77/1 7/9 9/9 درصد افراد دارای سابقه نگهداری سگ در منزل 87/8 8: 80 98/9 99/3 9/3: 0 درصد افراد دارای سابقه مسافرت به استان های اردبیل، فارس و بوشهر 0 0 0 0 0 9/4 :/4

پس از انجام آزمایش آگلوتیناسیون مستقیم، یک کودک دختر سابقه نگهداری سگ در منزل بود. هر دو مورد مثبت، سابقه 9 ساله تیتر آنتی بادی 709900 )مثبت( ساکن روستای کورن مسافرت به سایر مناطق بومی بیماری نداشتند. باقی نمونهها تیتر شهرستان اهر، بدون عالیم تب و کاهش وزن، اما با سابقه آنتیبادی 70800 و پایینتر داشتند و از نظر آنتی بادی لیشمانیا منفی نگهداری سگ در منزل شناسایی شد. همچنین یک کودک پسر 4 بودند. نمونه مشکوک با هماهنگی و اطالع مرکز مدیریت بیماری ساله ساکن روستای فسقندیس شهرستان اسکو تیتر آنتیبادی های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، بعد از 4 707:00 )مشکوک( و عالیم تب و کاهش وزن داشت، اما بدون هفته از انجام آزمایش اولیه، نمونه گیری وریدی مجدد شده و در

22 / مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز دوره 34 شماره 1 فروردین و اردیبهشت 1311

هآزمایشگا جامع سالمت، بخش لیشمانیا، بررسی شد و در آزمایش تشخیص زودرس بیماری در جمعیت انسانی به دلیل امکان دوم، تیتر آنتی بادی 709900 به روش آگلوتیناسیون مستقیم داشت. بروز عالیم لیشمانیوز احشایی در کودکان و قبل از پیشرفت هر دو مورد مثبت پس از اطالع به مرکز مدیریت بیماری های بیماری اهمیت دارد و غربالگری با تست DAT به دلیل هزینه کم واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز، با توجه به و عدم نیاز به تجهیزات پیچیده آزمایشگاهی میتواند روش خوبی وجود تب در کودک ساکن روستای فسقندیس شهرستان اسکو برای غربالگری و شناسایی افراد آلوده در مناطق بومی بیماری باشد برای بررسی تکمیلی و اقدامات الزم به متخصص کودکان ارجاع )73(. با توجه به اهمیت لیشمانیوز احشایی در نظام مراقبت شدند. : ماه پس از پیگیری، کودک ساکن روستای فسقندیس بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و شهرستان اسکو بعد از درمان استاندارد با داروی گلوکانتیم، تیتر معاونتهای بهداشت دانشگاه های علوم پزشکی مناطق درگیر آنتیبادی 70800 داشت که درمان موفقیتآمیز بیماری را نشان بیماری، تکرار و انجام غربالگری به روش DAT در یافتن و کنترل می دهد. کودک ساکن روستای کورن شهرستان اهر در بررسی افراد آلوده به انگل قبل از بروز عالیم بالینی بسیار اهمیت داشته و مجدد پس از : ماه، تیتر آنتی بادی 707:00 داشت اما همچنان فاقد عدم تشخیص به موقع بیماری، هزینه های اضافی تشخیصی و عالیم بالینی لیشمانیوز احشایی در بررسی متخصص عفونی بود. درمانی افراد آلوده را تحمیل می کند. روش DAT به عنوان یک در بررسی با روش آماری کای مجذور و آزمون دقیق فیشر بین دو روش تشخیصی و غربالگری توسط پزشکان درمان کننده بیماری جنس از نظر وجود آنتی بادی ضد لیشمانیا اختالف معنیداری لیشمانیوز احشایی در بیمارستانهای کودکان تبریز و اردبیل استفاده وجود نداشت. می شود. شناسایی افراد آلوده فاقد عالیم بالینی - که ممکن است مخزن بیماری باشند - از مزایای دیگر غربالگری و تعیین شیوع

بحث بیماری لیشمانیوز احشایی است. این موضوع، یک چالش جدید بیماری لیشمانیوز احشایی در مناطقی از استان آذربایجانشرقی در کانون های بومی بیماری در سال های اخیر مطرح شده است و بومی است و شهرستانهای اهر و کلیبر این استان کانون قدیمی همراه مخازن وحشی بیماری میتواند کنترل بیماری در کانون های بومی را پیچیدهتر کند)90(. طبق مطالعات قبلی، شیوع سرمی بیماری هستند ):7( و مواردی از بیماری در شهرستان اسکو توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز ثبت شده است. در لیشمانیوز احشایی در قم )دهاقان( 9% )97(، در خراسان )رضوی و جدول 9 اطالعات دموگرافیک افراد شرکتکننده در مطالعه که شمالی( %9/9 )99(، در مناطق مختلف اردبیل از 8/9 تا 9/7% ):،9(، در فارس )ممسنی( %3/7 )9(، بوشهر %4/9 )8( و در توسط پرسشنامه از یکی از والدین کودکان جمعآوری شده، نشان داده شده است. بیماری لیشمانیوز احشایی از بیماریهای نظام آذربایجان شرقی %3/1 )9( گزارش شده است. طبق مطالعات مراقبت بهداشتی کشور است و معاونتهای بهداشت دانشگاههای سالهای گذشته در مناطق بومی کاالآزار در کشور و استان آذربایجان شرقی موارد مثبت آزمایش سرمی آنتیبادی ضد لیشمانیا علوم پزشکی مناطق بومی موارد مثبت را پایش و ثبت میکنند. در نمودار شماره 9 تعداد موارد مثبت ثبت شده طی سال 7931 توسط به روشهای آگلوتیناسیون مستقیم و االیزا بیشتر در بچه های 9 مرکز مدیریت بیماریهای واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم سال و کمتر از آن مشاهده شده است ):(. براساس یک مطالعه پزشکی تبریز نشان داده شده است. تعیین شیوع بیماری در مروری، ویژگی های بالینی لیشمانیوز احشایی در مناطق بومی ایران DAT کانون های بومی استان آذربایجان شرقی)79(، اجرای اقدامات بررسی شد و عالیم بالینی در 19% از موارد با تست مثبت تشخیصی، بیماریابی، درمان و آموزش ساکنان مناطق بومی توسط همراه بود )99 .( همچنین احتمال بیماری در افراد مبتال به نقص HIV سیستم بهداشتی مانند استفاده از پشه بند، پوشاندن بدن کودکان و سیستم ایمنی مانند که در مناطق بومی ایران زندگی می کنند، بیشتر از جمعیت عمومی است)94(. طبق مطالعه محامی و نصب توری برای پنجرههای اماکن مسکونی و خدماتی جهت DAT جلوگیری از ورود پشه خاکی، از علل کاهش موارد بیماری در همکاران )73( تست یک روش ساده، ارزان، بدون نیاز به سال های اخیر با توجه به مطالعات گذشته هستند. اما بیماری تجهیزات پیچیده و قابل اجرا در مناطق بومی برای تشخیص همچنان در مناطق بومی وجود دارد و وجود مخازن وحشی انگل لیشمانیوز احشایی و مطالعه شیوع سرمی بیماری است و می تواند IFA و مانند گرگ، شغال و روباه از دالیل عدم حذف کامل بیماری است. جایگزین مناسبی برای روشهای پرهزینه االیزا باشد. همچنین سگ های فاقد عالیم بالینی بیماری، مخزن بالقوه بیماری روشهای مولکولی در سال های اخیر پیشرفت فراوانی داشتهاند و هستند )71(. در سال های اخیر گربه نیز مخزن لیشمانیوز احشایی نقش و جایگاه آنها در اپیدمیولوژی لیشمانیوز احشایی ب هویژه تعیین مطرح شده است که میتواند موجب گسترش بیشتر بیماری در گونه و سویههای انگل لیشمانیا، تعیین مخازن حیوانی بیماری و کانون های بومی بیماری شود )78(. برقراری ارتباط بین آنها، اهمیت فراوانی دارد، بنابراین می توان با

شیوع سرمی لیشمانیوز احشایی در کودکان ساکن مناطق روستایی شهرستانهای اهر و اسکو استان آذربایجان شرقی در سال 1431 مقصود و همکاران / 21

استفاده از این روشها و افزایش افراد شرکت کننده در پژوهش، اسرافیل آقازاده، مهندس غفار صدوق و سرکار خانم دکتر سیمین مطالعات بعدی را به شکل کامل و جامع طراحی و اجرا کرد. خیاط زاده تشکر و قدردانی میکنند.

نتیجه گیری مالحظات اخالقی DAT طبق نتایج با استفاده از تست میزان شیوع سرمی این مطالعه در کمیته اخالق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی آنتیبادی ضد لیشمانیوز احشایی در کودکان زیر 8 سال مناطق همدان با شماره IR.UMSHA.REC.1397.532 تایید شده است و از مطالعه شده، %39/0 بود و در مقایسه با مطالعات مشابه قبلی در یکی از والدین تمام مراجعین رضایتنامه آگاهانه کتبی گرفته شده است. مناطق بومی کاالآزار در استان آذربایجان شرقی کاهش یافته و با سایر مطالعات در مناطق بومی کاالآزار مانند استان اردبیل مطابقت منافع متقابل دارد )99(. شناسایی افراد با تیتر مثبت آنتیبادی لیشمانیوز احشایی مولفان منافع متقابلی از انتشار مقاله حاضر ندارند. در مناطق مطالعه شده در استان آذربایجان شرقی نشان داد، کاالآزار

یکی از بیماری های انگلی بومی منطقه و نیازمند توجه سیستم منابع مالی بهداشتی در تشخیص و درمان به موقع افراد آلوده در مناطق با شیوع بیماری و یا افراد با سابقه مسافرت به این مناطق است. از این طرح تحقیقاتی توسط معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی همدان حمایت مالی شده است. قدردانی مولفان مقاله از همکاری معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشارکت مولفان تبریز، شبکه بهداشت و درمان شهرستان های اهر و اسکو، آزمایشگاه م پ در انتخاب مضوع، طراحی پروتکل و اجرا، ا م در مرجع کشوری لیشمانیوز مستقر در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم طراحی پروتکل و اجرا، ا ع، م م و ب ا در اجرا و تدوین مقاله پزشکی تهران، آزمایشگاه جامع سالمت معاونت بهداشت دانشگاه مطالعه، ن س و م ح در اجرا، تهیه دست نوشته تحقیق و تحلیل علوم پزشکی تبریز و آقایان دکتر مصطفی فرحبخش، مهندس نتایج و ص ع و ا ش در اجرای تحقیق نقش داشتند. همچنین کلیه نویسندگان، نسخه نهایی مقاله را خوانده و تایید کرده اند.

References 1. Control of the leishmaniases. Report of a WHO Expert 6. Edrissian GH, Hafizi A, Afshar A, Soleiman-Zadeh G, Committee. World Health Organ Tech Rep Ser. Movahed-Danesh AM, Garoussi A. An endemic focus of 1990;793:1-158. PMID: 2124015. visceral leishmaniasis in Meshkin-Shahr, east Azerbaijan 2. Godal T, Ozcel A, Alkan M. New dimension for province, north-west part of Iran and IFA serological parasaitology in the 21st century. parasitologyfor 21st survey of the disease in this area. Bull Soc Pathol Exot century CAB International. 1996:1-13. Filiales. 1988;81(2):238-48. PMID: 3046770. www.cabi.org/bookshop/book/9780851989778 7. Edrissian GH, Ahanchin A, Gharachahi A, Ghorbani M, 3. Mohebali M, Hajjaran H, Hamzavi Y, Mobedi I, Arshi S, Nadim A, Ardehali S, et al. Seroepidemiological studies of Zarei Z, et al. Epidemiological aspects of canine visceral visceral leishmaniasis and search for animal reservoirs in leishmaniosis in the Islamic Republic of Iran. Vet Parasitol. Fars province, southern Iran. Iran J Med Sci. 1993;18(3- 2005 May 15;129(3-4):243-51. doi: 4):99-105. [Persian] 10.1016/j.vetpar.2005.01.010. PMID: 15845279. 8. Mohebali M, Hamzavi Y, Edrissian GH, Forouzani A. 4. Mohebali M, Moradi-Asl E, Rassi Y. Geographic Seroepidemiological study of visceral leishmaniasis among distribution and spatial analysis of Leishmania infantum humans and animal reservoirs in Bushehr province, Islamic infection in domestic and wild animal reservoir hosts of Republic of Iran. EMHJ-Eastern Mediterranean Health zoonotic visceral leishmaniasis in Iran: A systematic Journal. 2001;7(6): 912-7. review. J Vector Borne Dis. 2018 Jul-Sep;55(3):173-83. 9. Mohebali M, Hamzavi Y, Edrissian GH, Forouzani A. doi: 10.4103/0972-9062.2491 25. PMID: 30618442. Seroepidemiological study of visceral leishmaniasis among 5. Mohebali M, Edrissian G, Nadim A, Hajjaran H, Akhoundi humans and animal reservoirs in Bushehr province, Islamic B, Hooshmand B, et al. Application of direct agglutination Republic of Iran. East Mediterr Health J. 2001 test (DAT) for the diagnosis and seroepide-miological Nov;7(6):912-7. PMID: 15332732. [Persian] studies of visceral leishmaniasis in Iran. Iran J Parasitol. 10. Layegh Gigloo A, Sarkari B, Rezaei Z, Hatam GR, Davami 2006:15-25. MH. Asymptomatic Leishmania Infected Children: A

26 / مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز دوره 34 شماره 1 فروردین و اردیبهشت 1311

Seroprevalence and Molecular Survey in a Rural Area of doi: 10.1016/j.actatropica.2009.07.004. Epub 2009 Jul 10. Fars Province, Southern Iran. J Trop Med. 2018 May PMID: 19595664. 15;2018:8167247. doi: 10.1155/2018/8167247. PMID: 19. Fakhar M, Motazedian MH, Hatam GR, Asgari Q, 29861748; PMCID: PMC5976912. Kalantari M, Mohebali M. Asymptomatic human carriers 11. Sarkari B, Rezaei Z, Mohebali M. Immunodiagnosis of of Leishmania infantum: possible reservoirs for Visceral Leishmaniasis: Current Status and Challenges: A Mediterranean visceral leishmaniasis in southern Iran. Review Article. Iran J Parasitol. 2018 Jul-Sep;13(3):331- Annals of Tropical Medicine & Parasitology. 2008 Oct 41. PMID: 30483323; PMCID: PMC6243177. 1;102(7):577-83. doi: 10.1179/136485908x 337526 12. Mohammadiha A, Haghighi A, Mohebali M, Mahdian R, 20. Fakhar M, Mohebali M, Barani M. Identification of azar and Seroepidemiologcialـ Abadi AR, Zarei Z, et al. Canine visceral leishmaniasis: a Endemic Focus of Kala comparative study of real-time PCR, conventional PCR, Study of Visceral Leishmania Infection in Human and and direct agglutination on sera for the detection of Canine in Qom Province, Iran. Armaghane danesh. Leishmania infantum infection. Vet Parasitol. 2013 Feb 2004;9(1):43-52. [Persian] 18;192(1-3):83-90. doi: 10.1016/j.vetpar.2012.10.013. 21. Ashkanifar S, Aalami MH, Mohebali M, Amadeh M, Epub 2012 Oct 26. PMID: 23153824. Hosseini Farrash BR. Seroepidemiologic study of 13. Soleimanzadeh G, Edrissian GH, Movahhed-Danesh AM, asymptomatic visceral leishmaniasis among children living Nadim A. Epidemiological aspects of kala-azar in in rural areas of North and Central Khorasan, Iran. Medical Meshkin-Shahr, Iran: human infection. Bull World Health journal of mashhad university of medical Organ. 1993;71(6):759-62. PMID: 8313493; PMCID: sciences.2016;59(5):283-92. PMC2393533. mjms.mums.ac.ir/article_9298. html 14. Sofizadeh A, Hanafi-Bojd AA, Shoraka HR. Modeling 22. Mohebali M, Edrissian GH, Shirzadi MR, Akhoundi B, spatial distribution of Rhombomys opimus as the main Hajjaran H, Zarei Z, et al. An observational study on the reservoir host of zoonotic cutaneous leishmaniasis in current distribution of visceral leishmaniasis in different northeastern Iran. Journal of vector borne diseases. 2018 geographical zones of Iran and implication to health policy. Oct 1;55(4):297. Travel Med Infect Dis. 2011 Mar;9(2):67-74. doi: 15. Mohebali M. Visceral leishmaniasis in Iran: Review of the 10.1016/j.tmaid.2011.02.003. Epub 2011 Mar 17. PMID: Epidemiological and Clinical Features. Iran J Parasitol. 21419708. 2013 Jul;8(3):348-58. PMID: 24454426; PMCID: 23. Shafiei R, Mohebali M, Akhoundi B, Galian MS, Kalantar PMC3887234. F, Ashkan S, Fata A, Farash BR, Ghasemian M. 16. Rajabi M, Mansourian A, Pilesjö P, Bazmani A. Emergence of co-infection of visceral leishmaniasis in Environmental modelling of visceral leishmaniasis by HIV-positive patients in northeast Iran: A preliminary susceptibility-mapping using neural networks: a case study study. Travel medicine and infectious disease. 2014 Mar in north-western Iran. Geospat Health. 2014 Nov;9(1):179- 1;12(2):173-8. doi: 10.1016/j.tmaid.2013.09.001 91. doi: 10.4081/gh.2014.15. PMID: 25545935. 24. Mahami M, Mohebali M, Keshavarz H, Zareei Z. 17. Moshfe A, Mohebali M, Edrissian G, Zarei Z, Akhoundi B, Comparison of direct agglutination test (DAT), indirect Kazemi B, Jamshidi S, Mahmoodi M. Canine visceral immunofluorescent antibody (IFAT) and ELISA in leishmaniasis: asymptomatic infected dogs as a source of L. diagnosis of visceral leishmaniasis. Journal of Ardabil infantum infection. Acta Trop. 2009 Nov;112(2):101-5. University of Medical Sciences. 2008;8(1):77-83. [Persian] doi: 10.1016/j.actatropica .2009.07.004. Epub 2009 Jul 10. 25. Molaie S, Mohebali M, Gangi A, PourfarziF, Emdadi D, PMID: 19595664. Modarres-sadrani N, et al. Seroepidemiological study of 18. Moshfe A, Mohebali M, Edrissian G, Zarei Z, Akhoundi B, visceral leishmaniasis (Kala-azar) in Ardabil Province, Iran, Kazemi B, Jamshidi S, Mahmoodi M. Canine visceral 1986–2009. Armaghane Danesh Bimonthly Journal. leishmaniasis: asymptomatic infected dogs as a source of L. 2010;15(3):262-72. [Persian] infantum infection. Acta Trop. 2009 Nov;112(2):101-5.