PNB 15002 Essay 2A.Indd
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
INHOUD 3. WOORD VOORAF 5. MIDSIZE BRABANT IN MONDIAAL PERSPECTIEF 6. BEDREIGINGEN VOOR MIDSIZE BRABANT 9. KANSEN VOOR MIDSIZE BRABANT 12. INSPELEN OP EEN VERANDERENDE ECONOMIE 17. CONCLUSIE 18. LITERATUUR MIDSIZE BRABANT IN MONDIAAL PERSPECTIEF WOORD VOORAF BrabantKennis is in 2014 een verkenning De serieuze sociale en economische gestart naar het toekomstperspectief uitdagingen waar de middelgrote Brabantse van de kleine en middelgrote steden in steden zich voor geplaatst zien, worden Noord-Brabant. Onder de noemer Midsize sterk beïnvloed door wereldwijde trends Brabant richten we de blik op deze en ontwikkelingen. Dat blijkt uit dit bijzondere categorie steden. Steden tussen boeiende essay van Haroon Sheikh, de circa 50.000 en 100.000 inwoners waar filosoof en onderzoeker bij Dasym ongeveer een kwart van de Brabantse Investment Strategies. Hij betoogt dat bevolking woont. Voormalige industrie- concurrentie van lage lonenlanden en en groeikernen die ten tijde van het banenvernietiging door technologische naoorlogse Welvaartsplan (1947-1949) innovatie de twee voornaamste bedreigingen een sterke groei hebben doorgemaakt, voor de middelgrote steden zijn. Deze zoals Oss, Oosterhout, Waalwijk, Roosen- bedreigingen kunnen echter omgebogen daal, Uden, Veghel en Bergen op Zoom. worden in een kans, indien het de steden Het thuis van zovele Brabanders. lukt om de oude industriële vaardigheden waar ze groot mee zijn geworden toe te De verkenning Midsize Brabant, die we passen in nieuwe economische domeinen. samen met Ruimtevolk - inspiratieplatform Niet de hardware van wegen en bedrijven- en werkplaats voor steden, dorpen en terreinen, maar de software van het regio’s - uitvoeren, is geboren uit nieuws- aanwezige menselijk kapitaal vormt gierigheid. Nieuwsgierigheid naar het volgens Sheikh de bron voor sociaal- eigen verhaal van deze steden. Een economische vernieuwing. Wanneer dat verhaal dat maar al te vaak onderbelicht kapitaal slim wordt benut, kunnen de blijft in de actuele discussie over de steden ook in de veranderende wereldeco- ruimtelijke en economische ontwikkeling nomie een rol van betekenis blijven spelen. van Noord-Brabant. Overheidsbeleid gaat Anders gezegd: wat diep geworteld is, kan immers veelal uit van de klassieke hoog groeien. tweedeling tussen stad en platteland, BrabantStad en de rest. De aandacht richt Joks Janssen zich grofweg op het versterken van het directeur BrabantKennis groeipotentieel van de grote steden en de leefbaarheid op het platteland. Analyse en beleid voor het midden ontbreekt, terwijl voor sommige middelgrote steden in Noord-Brabant het toekomstperspectief vol uitdagingen zit. 3 DE MIDDELGROTE STEDEN VAN NOORD-BRABANT AMSTERDAM UTRECHT DEN HAAG ROTTERDAM OSS ‘S-HERTOGENBOSCH WAALWIJK OOSTERHOUT UDEN BREDA TILBURG VEGHEL BERGEN ROOSENDAAL OP ZOOM HELMOND EINDHOVEN ANTWERPEN LUIK MIDSIZE BRABANT IN MONDIAAL PERSPECTIEF MIDSIZE BRABANT IN MONDIAAL PERSPECTIEF Een verkenning naar de toekomst van de Brabantse middelgrote steden in een veranderende wereldeconomie De middelgrote steden van Brabant hebben markten in Azië, Oost-Europa en Latijns- het moeilijk. De sluiting van Philip Morris in Amerika. Hoogwaardige productie is hier Bergen op Zoom en de onderzoeksdivisie mogelijk tegen veel lagere arbeidskosten. van MSD in Oss doet de vraag rijzen of dit Een tweede bedreiging komt van technolo- type steden in de toekomst economisch nog gische innovatie. Die zet in rap tempo de voldoende levensvatbaar is. Steden als werkgelegenheid in verschillende sectoren Helmond, Oss, Roosendaal, Bergen op onder druk. Zoom, Waalwijk, Uden, Veghel en Ooster- hout maakten sterke groei door in de naoor- Leeswijzer logse periode als industriesteden, zoals In dit essay worden eerst deze twee beoogd in het Welvaartsplan (1947-1949). bedreigingen nader bekeken. Vervolgens Daarin kwamen opvattingen over een wordt onderzocht in hoeverre dit betekent overzichtelijke stedelijkheid samen met een dat de economische levensvatbaarheid van industrieel-economische focus op efficiën- dergelijke steden ondermijnd wordt. Vanuit tie: goedkope vestigingsvoorwaarden, het idee van ecosystemen van vaardigheden fysieke ruimte en goedkope en betrouwbare wordt beargumenteerd dat dit niet arbeidskrachten waren belangrijke criteria noodzakelijk het geval is. Na dit algemene waar Midsize Brabant goed op scoorde. deel wordt verder ingegaan op een aantal Maar die situatie lijkt nu veranderd. specifieke trends die de productie en consumptie in steden beïnvloeden. Daarbij De industrieel-economische focus is sinds wordt gekeken hoe steden op deze trends de jaren tachtig meer verschoven van kunnen reageren. efficiëntie richting innovatie. Innovatiepo- tentieel is sterk afhankelijk van hoger Dit essay is een algemene verkenning. onderwijsinstellingen en een constante Het dient om een aantal ontwikkelingen aanwas van hogeropgeleiden, criteria waar en strategieën in kaart te brengen voor grotere centrumsteden als Eindhoven veel verdere studie. Het biedt perspectieven beter op scoren. Wat zijn in deze context waar steden voor zouden kunnen kiezen de vooruitzichten voor Midsize Brabant? om op in te spelen. Er zijn twee grote bedreigingen voor de competitiviteit van dit type steden. De eerste is de toetreding tot de wereldmarkt van goedkope arbeid in opkomende 5 BEDREIGINGEN VOOR MIDSIZE BRABANT Opkomende landen zijn formidabele Koreaanse Samsung en LG), een sector aantal decennia door zal gaan. In China concurrenten geworden in vele sectoren waarin voorheen het Brabantse Philips woont nu iets meer dan de helft van de van de industrie. Sinds China in 1979 wereldleider was. Indiase bedrijven zijn bevolking in steden, maar India is nog begon met liberalisering is het land dominant geworden in wereldwijde goeddeels ruraal. In beide landen zullen uitgegroeid tot de fabriek van de wereld. staalproductie en concurreren met nog honderden miljoenen arbeiders naar In 1991 opende India zich voor de wereld- bedrijven als MSD op het gebied van de stad trekken voor werk (figuur 1). markt en in de jaren negentig van de farmaceutische producten. China stond vorige eeuw leidde de val van het commu- lange tijd bekend om goedkope productie, In opkomende landen ontstaan in hoog nisme tot de opening van Oost-Europa. het made in China-label, maar de laatste tempo steden die een schaal hebben die Na decennia van instabiliteit, is ook Brazilië jaren zijn Chinese bedrijven opgekomen Nederlandse steden doen verbleken. In sinds het begin van deze eeuw uitgegroeid in zeer geavanceerde domeinen. Huawei 1979 toen China begon met hervormingen tot een belangrijke productiemarkt. ontwikkelt IT-infrastructuur en heeft had het geen steden met meer dan tien inmiddels een contract gekregen in miljoen mensen en in 2010 waren dat er Opkomende markten Zweden, het thuisland van wereldleider al zes. Volgens een schatting zal China in Dit proces van toetreding tot de wereld- Ericsson, door dezelfde kwaliteit te 2025 meer dan 200 steden hebben met markt van opkomende markten is dus al leveren tegen een lagere prijs. Bedrijven meer dan 1 miljoen inwoners. Dit in decennia aan de gang, maar de laatste als Alibaba, Tencent en Baidu kunnen tegenstelling tot Europa, dat nu maar jaren wordt duidelijk dat deze opkomende concurreren met Amerikaanse internet- 35 steden heeft met meer dan 1 miljoen markten in toenemende mate competitief platforms als Amazon, Facebook en inwoners. De provincie Noord-Brabant worden in steeds hoogwaardigere productie. Google. Chinese bedrijven hebben over de heeft er geen. De megasteden van China Daarom hebben met name Amerikaanse laatste vijf jaar de Duitse producenten van worden bovendien verbonden door bedrijven, in bijvoorbeeld de auto-industrie, zonnepanelen uit de markt gedreven en grote investeringen in infrastructuur. een groot deel van hun productie Chinese auto’s veroveren langzaam Zo ontstaan enorme stedelijke clusters geoutsourcet naar China. Als toeleveran- wereldwijd marktaandeel. van goedkope en hardwerkende arbeiders ciers voor de automobielindustrie in de die de strijd aan gaan met klassieke regio Helmond dit voorbeeld volgen dan Urbanisering industriesteden. Kunnen steden met kan dit grote gevolgen hebben voor de stad. Een centrale drijver van de economische minder dan 100.000 inwoners hier de Philip Morris heeft een dergelijke bewe- opkomst van deze landen is het proces van concurrentie mee aangaan? ging al gemaakt. Terwijl Philip Morris de urbanisering. Dit proces zorgt voor een fabriek in Bergen op Zoom sloot, heeft het enorme aanwas van goedkope arbeids- Technologische banenvernietiging nog wel een fabriek in Polen. Bovendien krachten. Wereldwijd verlaten elke maand Een tweede risico voor economische groeit ook het aantal lokale bedrijven in 5 miljoen mensen het platteland om werk activiteit komt van de invloed van techno- opkomende markten die de concurrentie te gaan zoeken in de stad. Dat staat gelijk logie op de banenmarkt. Meer nog dan aangaan met westerse bedrijven. aan het bouwen van een stad met de eerdere innovaties, leidt ICT tot een Het Chinees-Taiwanese Foxconn maakt omvang van Tokyo elke paar maanden. enorme golf van automatisering en onderdelen voor Apple en is een voorbeeld Wij zitten nu middenin de grootste vernietiging van werkgelegenheid. van de kracht van Azië in consumen- migratie uit de wereldgeschiedenis en de We hebben dit eerder meegemaakt toen ten-elektronica (denk ook aan het verwachting is dat dit proces nog een de industriële revolutie menselijke 6 MIDSIZE BRABANT IN MONDIAAL PERSPECTIEF In opkomende landen ontstaan in hoog tempo