Czerwona Lista Roślin Naczyniowych Województwa Śląskiego 105

ISSN 1427-9142

RAPORTY OPINIE 6

Strategia ochrony przyrody województwa śląskiego Raporty Opinie to naukowe wydawnictwo seryjne, ukazujące się do roku 2030 od 1996 roku. Dotychczas w ramach serii opublikowano 5 tomów, Raport o stanie przyrody poświęconych w całości tematyce czerwonych list gatunków województwa śląskiego dla Górnego Śląska w granicach byłych województw: bielskiego, częstochowskiego, katowickiego i opolskiego. Zawartość tomów: t UPN oD[FSXPOFMJTUZSPǴMJOOBD[ZOJPXZDIJLSǗHPXDØX 2 t UPN oD[FSXPOFMJTUZXǌUSPCPXDØX NDIØXJ[CJPSPXJTL roślinnych, CZERWONE LISTY t UPN oD[FSXPOFMJTUZDIS[ǌT[D[ZJNPUZMJE[JFOOZDI RAPORTY OPINIE t UPN oD[FSXPOFMJTUZHS[ZCØXXJFMLPPXPDOJLPXZDI WYBRANYCH GRUP i porostów, GRZYBÓW I ROŚLIN t UPN oD[FSXPOFMJTUZQBKǌLØXJNJǗD[BLØX słodkowodnych Górnego Śląska. WOJEWÓDZTWA

Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska zostało powołane ŚLĄSKIEGO przez Wojewodę Katowickiego, Wojciecha Czecha, Zarządzeniem Nr 204/92 z dnia 15 grudnia 1992 roku, które nadało również statut 6.2 Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego tej jednostce. Dokumenty te zostały zmienione Zarządzeniem E

Nr 154/94 Wojewody Katowickiego z dnia 22 listopada 1994 roku. PINI CENTRUM Zgodnie z zarządzeniami i statutem, Centrum było państwową

DZIEDZICTWA TY O jednostką budżetową powołaną do badania, dokumentowania PRZYRODY i ochrony oraz prognozowania stanu przyrody Górnego Śląska. POR

GÓRNEGO ŚLĄSKA RA W związku z reformą administracyjną kraju z dniem 1 stycznia 1999 roku Centrum zostało przekazane województwu śląskiemu Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1998 roku. Uchwałą Nr I/51/5/2002 Sejmiku Województwa Śląskiego

z dnia 17 czerwca 2002 roku został nadany statut wojewódzkiej O ŚLĄSKA G samorządowej jednostce organizacyjnej o nazwie Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. Nadzór nad Centrum wykonuje Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Y GÓRNE

Województwa Śląskiego. D Celem Centrum jest działanie dla dobra przyrody nieożywionej i ożywionej Górnego Śląska poprzez gromadzenie o niej wiedzy oraz działalność naukową, ochronną i edukacyjną, aby zachować tożsamość regionu oraz rolę i znaczenie jego wartości TWA PRZYRO C przyrodniczych (§ 6 Statutu Centrum). ZI D

www.cdpgs.katowice.pl CENTRUM DZIE

CENTRUM DZIEDZICTWA PRZYRODY Urząd Marszałkowski GÓRNEGO ŚLĄSKA Województwa Śląskiego Raporty opinie 6 Strategia ochrony przyrody województwa śląskiego do roku 2030 Raport o stanie przyrody województwa śląskiego

2 Wydawca Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska

Projekt graficzny okładki Anna Grycman

Projekt układu typograficznego Joanna Chwoła

ISSN 1427-9142

Skład i przygotowanie do druku Verso, Katowice

Druk Pracownia Komputerowa Jacka Skalmierskiego, Gliwice 2012

Copyright © by Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska Raporty opinie 6 Strategia ochrony przyrody województwa śląskiego do roku 2030 Raport o stanie przyrody województwa śląskiego 2 Czerwone listy wybranych grup grzybów i roślin województwa śląskiego

Zagrożone i rzadkie w Polsce glony występujące w województwie śląskim 5 Czerwona lista śluzowców rzadkich w województwie śląskim 21 Czerwona lista porostów województwa śląskiego 33 Czerwona lista mszaków województwa śląskiego 73 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego 105

Redaktor tomu: Jerzy B. Parusel

Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska Katowice 2012 REports opinions 6 Conservation strategy of nature of the Silesian Voivodship by 2030 Report on the state of nature of the Silesian Voivodship 2 The red lists of chosen groups of mushrooms and plants of Silesian Voivodship

Threatened and rare in Poland algae occurring in Silesian Voivodship 5 The red list of rare myxomycetes in Silesian Voivodship 21 The red list of lichens of Silesian Voivodship 33 The red list of threatened bryophytes of Silesian Voivodship 73 The red list of vascular plants of Silesian Voivodship 105

Editor: Jerzy B. Parusel

Upper Silesian Nature Heritage Center Katowice 2012 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

u The red list of vascular plants of Silesian voivodship

Redaktorzy: Jerzy B. Parusel, Andrzej Urbisz Redakcja techniczna: Renata Bula Autorzy: Beata Babczyńska-Sendek (Uniwersytet Śląski, Katowice) Agnieszka Błońska (Uniwersytet Śląski, Katowice) Renata Bula (Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice) Stanisław Cabała (Uniwersytet Śląski, Katowice) Dorota Hejduk-Michalska (Uniwersytet Łódzki, Łódź) Janusz Hereźniak (Uniwersytet Łódzki, Łódź) Jeremi Kołodziejek (Uniwersytet Łódzki, Łódź) Łukasz Krajewski (Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Falenty) Roksana Krause (Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Katowice) Józef Mitka (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) Teresa Nowak (Uniwersytet Śląski, Katowice) Jerzy B. Parusel (Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice) Renata Piwowarczyk (Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce) Ewa Posz (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) Jan T. Siciński (Uniwersytet Łódzki, Łódź) Krzysztof Spałek (Uniwersytet Opolski, Opole) Waldemar Szendera (Suszec) Alina Urbisz (Uniwersytet Śląski, Katowice) Andrzej Urbisz (Uniwersytet Śląski, Katowice) Beata Węgrzynek (Uniwersytet Śląski, Katowice) Stanisław Wika (Uniwersytet Śląski, Katowice) Zbigniew Wilczek (Uniwersytet Śląski, Katowice) Joanna Zalewska-Gałosz (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Wstęp gatunków rzadkich i zagrożonych flory polskiej (Jasiewicz Czerwona lista roślin naczyniowych powstała w Centrum 1981). Lista ta zawiera 457 taksonów, w tym 8 wymarłych Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach. (kategoria Ex). W roku 1986 została opublikowana Lista Opracowało ją 23. botaników z ośrodków naukowo-ba- roślin wymierających i zagrożonych w Polsce (Zarzycki, dawczych w Katowicach, Łodzi, Kielcach, Krakowie, Opo- Wojewoda 1986). Zawiera ona wykaz 339 gatunków roślin lu i Falentach. Celem listy jest określenie kategorii zagro- naczyniowych. W drugim wydaniu tej listy (Zarzycki i in. żenia flory roślin naczyniowych województwa śląskiego, 1992) znalazło się już 418 gatunków roślin naczyniowych. jako podstawy budowania programu jej ochrony (Davis W trzecim wydaniu (Zarzycki, Szeląg 2006), zamieszczo- i in. 1986, Vié i in. 2008). Prezentowana lista jest kolejną no 504 gatunki roślin (a więc 21% flory rodzimej). W roku próbą analizy zagrożenia flory przeważającej części tery- 1994 została opublikowana lista zagrożonych roślin sege- torium Górnego Śląska (Parusel i in. 1996) oraz drugą talnych Polski (Warcholińska 1994), a w roku 2009 lista dla obszaru województwa śląskiego w jego obecnych gra- zagrożonych archeofitów (M. Zając i in. 2009). nicach (Bernacki i in. 2000). Oprócz list krajowych, opracowane zostały również Problem wymierania gatunków został dostrzeżony pierwsze regionalne listy zagrożonych gatunków roślin najpierw w świecie zwierząt. Pierwsza lista gatunków za- naczyniowych: Warcholińskiej (1986-1987) dla chwa- grożonych została sporządzona przez Komisję Gatunków stów segetalnych Polski środkowej, Bróża (1990) dla Wymierających (ang. Species Survival Commission) Mię- Krainy Świętokrzyskiej, Mirka i Piękoś-Mirkowej (1992) dzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (ang. dla polskich Karpat, Skalskiego (1994) dla byłego woje- IUCN) w 1949 roku. Zawierała ona 13 gatunków ptaków wództwa częstochowskiego, Żukowskiego i Jackowiaka i 14 gatunków ssaków, szczególnie zagrożonych wynisz- (1995) dla Pomorza Zachodniego i Wielkopolski, Kuchar- czeniem. Prace nad sporządzeniem listy zagrożonych czyka i Wojciaka (1995) dla Wyżyny Lubelskiej, Roz- gatunków roślin zostały zapoczątkowane w latach 60. tocza, Wołynia Zachodniego i Polesia Lubelskiego, Pa- ubiegłego wieku w Belgii (Delvosalle i in. 1969). W roku rusela i in. (1996) dla Górnego Śląska, Fabiszewskiego 1976 ukazuje się lista gatunków rzadkich, zagrożonych i Kwiatkowskiego (1997, 2002) oraz Krukowskiego i endemicznych, sporządzona dla państw członkowskich i in. (2000) dla Sudetów, Rutkowskiego (1997) dla regio- Rady Europy (Lucas, Walters 1976; IUCN List ... 1977), nu kujawsko-pomorskiego, Spałka (1997) oraz Nowaka a pierwsza globalna czerwona lista roślin IUCN zosta- i in. (2003, 2008) dla województwa opolskiego, Zając A. ła opublikowana dopiero w roku 1998 (Walter, Gillett i Zając M. (1998) dla byłego województwa krakowskiego, 1998)1. Jakubowskiej-Gabary i Kucharskiego (1999) dla Polski Pierwszy, choć nie w pełni odzwierciedlający rzeczywi- Środkowej, Bernackiego i in. (2000) dla województwa ślą- sty status zagrożenia flory, wykaz rzadkich i zagrożonych skiego, Towpasz i Kotańskiej (2001) oraz Towpasz (2009) roślin naczyniowych Polski ukazał się w roku 1976, w ra- dla Płaskowyżu Proszowickiego, Kąckiego i in. (2003) dla mach europejskiej listy opracowanej przez Międzynarodo- Dolnego Śląska, Głowackiego i in. (2003) dla Niziny Połu- wą Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (Lucas, Walters dniowopodlaskiej, Markowskiego i Bulińskiego (2004) dla 1976). Pierwszą polską czerwoną listą, określającą zagro- Pomorza Gdańskiego, Jackowiaka i in. (2007) dla Wiel- żenie gatunków zgodnie z kryteriami IUCN, jest Wykaz kopolski oraz Bróża i Przemyskiego (2009) dla Wyżyny 2 1 Bazę danych o narodowych czerwonych listach można znaleźć na stro- Małopolskiej . W roku 2011 ukazała się czerwona lista nie The Zoological Society of London: http://www.nationalredlist.org, archeofitów Dolnego Śląska (Szczęśniak i in. 2011). lista europejska jest dostępna pod adresem: http://www.iucnredlist. org/initiatives/europe a globalna lista gatunków zagrożonych dostęp- 2 Analizę porównawczą zagrożenia regionalnego i krajowego flory polskiej, opartą na jest na stronie IUCN: http://www.iucnredlist.org/. o wyżej wymienione listy, przeprowadziła ostatnio Piękoś-Mirkowa (2006).

107 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Podziękowania (m.in. Wimmer 1844, Unverricht 1847, Uechtritz 1863- Redaktorzy serdecznie dziękują za konsultacje dotyczące 1886, Schube 1901-1930, Schallow 1932-1935), der Obe- występowania i zagrożenia niektórych rodzajów roślin: rschlesier (m.in. Scheuermann 1924, Czmok 1918-1928) Rubus – prof. Jerzemu Zielińskiemu (Instytut Dendrolo- a także innych czasopism4. gii PAN) i Taraxacum – dr Jolancie Marciniuk (Akade- Również tereny województwa znajdujące się w XIX w. mia Podlaska). Panu prof. Adamowi Zającowi dziękujemy i na początku XX wieku pod zaborem rosyjskim i austriac- za udostępnienie informacji o stanowiskach wybranych kim penetrowane były przez botaników. Dane florystycz- gatunków z bazy ATPOL. ne ze wschodniej i południowej części obecnego wojewódz- Osobne podziękowania składamy Panu doktorowi twa śląskiego odnaleźć można w dziełach: Wagi – Flora Leszkowi Bernackiemu za pracę nad czerwoną listą Polonica phanerogama ... z lat 1847-1848 i Sprawozdanie w pierwszym etapie jej tworzenia. Dziękujemy także Panu z podróży naturalistów odbytej w r. 1854 do Ojcowa z roku prof. Zbigniewowi Szelągowi (Uniwersytet Jagielloński) 1855, Wiślickiego i Löwenharda – Wędrówka po olkuskim za udostępnienie informacji o zagrożeniu gatunków z ro- powiecie... z roku 1856, Berdaua – Flora cracoviensis dzaju Hieracium, sporządzonej na początkowym etapie z roku 1859 i Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodniego prac nad czerwoną listą. z roku 1890, Rostafińskiego – Florae Polonicae Prodro mus z roku 1872 (wykorzystał on dane wybitnego florysty, Stan poznania flory roślin naczyniowych woje- prof. Wojciecha Jastrzębowskiego z Warszawy – Kacz- wództwa śląskiego marzyk 2004), Obornego – Flora von Mähren und österr. Najstarsze doniesienia o roślinach Śląska pochodzą Schlesien z lat 1883-1886, Formanka – Květena Moravy z roku 1517. Ich autorem był Jan Černy (1517), który wy- a rakouského Slezska z lat 1887-1896 i Zapałowicza – Kry mienia z Karkonoszy Angelica archangelica (zob. Cia- tyczny przegląd roślinności Galicyi (tomy 1-3 z lat 1906, ciura 1988). Następne informacje publikuje Pietro An- 1908, 1911). Poza tym, doniesienia florystyczne pojawiały drea Matthioli (1565; zob. też Pax 1915, Syniawa 2006)3. się na łamach czasopism wydawanych wówczas w Galicji W XVIII wieku, pod wpływem dzieł Linneusza, pojawi- i Królestwie Kongresowym, takich jak: Sprawozdania Ko- ły się pierwsze prace florystyczne opisujące świat roślin misji Fizjograficznej (Dunin-Wąsowicz 1874, Krupa 1877, Śląska zgodnie z systemem Linneusza (Mattuschka 1776- Raciborski 1884, Zalewski 1886, Rehman 1868, Żmuda 1777, 1779; Krocker 1787-1823; Neygenfind 1821). Wiek 1920, Pawłowski 1925, Kaznowski 1928), Pamiętnik Fi- XIX przyniósł wzmożony rozwój badań botanicznych, zjograficzny (Karo 1881; Łapczyński 1882, 1888), Kosmos w których wiodącą rolę pełnili botanicy skupieni w ośrod- (Zalewski 1896) oraz Rocznik Towarzystwa Naukowego kach naukowych Wrocławia, Krakowa i Warszawy, przy Krakowskiego (Rehman 1866). W ramach serii Obrazy znaczącym udziale miejscowych nauczycieli i aptekarzy. roślinności Królestwa Polskiego i krajów ościennych, wy- Powstały wówczas opracowania, zawierające obszerne dawanej w latach 1912-1939 pod redakcją Zygmunta Wóy- wykazy gatunków oraz ich stanowisk na terenie obecne- cickiego, ukazały się 2 tomy poświęcone roślinności okolic go województwa śląskiego. Szczególne nasilenie badań, Częstochowy i Olsztyna (z. 7, 1914) oraz Śląska Cieszyń- trwające aż do roku 1939, miało miejsce na ziemiach znaj- skiego (z. 20, 1939). dujących się wówczas w granicach państwa niemieckiego. W okresie powojennym badania botaniczne na terenie Wyniki badań publikowano w postaci zwartej jako flory województwa rozwijały się bardzo dynamicznie i wielo- Śląska (Wimmer, Grabowski 1827-1829; Wimmer 1841; kierunkowo. Nie sposób wymienić wszystkich publikacji Grabowski 1843; Fiek 1881; Schube 1903, 1904), flory lo- naukowych lub popularno-naukowych, które ukazały się kalne (Kabath 1846; Jungck 1889, 1890; Wossidlo 1900) w czasopismach ogólnopolskich i regionalnych od koń- bądź w formie sprawozdań, materiałów do flory i artyku- ca wojny do dnia dzisiejszego, zawierających przyczynki łów na łamach roczników naukowych – Übersicht der Ar- i materiały do flor konkretnych obszarów, doniesienia beiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft o chronionych, rzadkich bądź interesujących gatunkach, für Vaterländische Kultur, a od roku 1851 – Jahresbericht waloryzacje miejsc cennych przyrodniczo i projektowa- der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur nych obszarów chronionych itp. Wiele danych florystycz-

3 Historię badań botanicznych na Śląsku do wieku XVII przedstawił Theodor Schube (b.d.w.). 4 Bibliografię botaniczną Śląska opublikował Pax (1929).

108 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

nych znajduje się w opracowaniach niepublikowanych – śląskiego i świętokrzyskiego znane jest rozmieszczenie pracach magisterskich i doktorskich oraz opracowaniach gatunków chronionych, rzadkich, ginących i narażonych zleconych dla potrzeb administracji samorządowej lub (Jakubowska-Gabara i in. 2011). służb ochrony przyrody. W latach 60-tych i 70-tych XX wieku szczególnie dużo W badaniach florystycznych najwięcej uwagi poświęca- danych o występowaniu i rozmieszczeniu gatunków opu- no rozpoznaniu różnorodności i rozmieszczenia gatunków. blikowano na łamach czasopisma Zeszyty Przyrodnicze Do tej pory ukazały się szczegółowe flory dla obszarów Opolskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w formie cykli geograficznych: Pogórza Cieszyńskiego (Pelc 1967, 1969), artykułów obejmujących analizy materiałów zielniko- Wyżyny Śląskiej (Kobierski 1974; Sendek 1989; An. Urbisz wych (Ciaciura 1962a, 1965a, 1968; Kuźniewski 1963, 1996a, 2001, 2003; Domański i in. 1997; Stebel i in. 1997; 1967; Serwatka 1962a, 1965) bądź notatek florystycznych Nowak T. 1998, 1999, 2000; Al. Urbisz 2000, 2001; An. i doniesień o nowych stanowiskach gatunków, będących Urbisz, Al. Urbisz 2006, 2009), grupy Pilska (Białecka wynikiem badań terenowych (Mądalski i in. 1961, 1962, 1982), południowej części Kotliny Oświęcimskiej i Pogó- 1963, 1964, 1967; Ciaciura 1962b, 1964, 1965b, 1967, rza Śląskiego (M. Zając 1989), Beskidu Małego (Kotoń- 1970, 1971, 1972a,b, 1973; Ciaciura, Kowal 1964; Ciaciu- ska 1991), Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (Mróz, ra, Mądalski 1971; Kuźniewski 1962, 1964, 1970; Serwat- Majchrzak 2003; An. Urbisz 2004, An. Urbisz i in. 2011). ka 1962b, 1964, 1969, 1970; Serwatka i in. 1962; Szot- Przedmiotem badań botaników były także flory obszarów kowski 1971, 1972; Wachowska-Serwatka 1962; Sendek administracyjnych miast i gmin – Tychów (Sendek, Wika 1965, 1969, 1970, 1971; Celiński i in. 1974-75, 1976, 1979). 1979), Mikołowa (Dobrzańska 1980), Kóz (Jędrzejko i in. Bardzo wiele publikacji botanicznych o podobnym cha- 1985b), Kłobucka (Śledziona 1992; Kurkowska, Cabała rakterze ukazało się także w innych czasopismach, m.in. 2003), Poraja (Duda 1992), Jaworzna (Tokarska-Guzik w: Acta Biologica Silesiana (do roku 2003), Acta Societatis 1997, 1999), Katowic (Tokarska-Guzik, Rostański 1997), Botanicorum Poloniae, Archiwum Ochrony Środowiska, Czeladzi (Tokarska-Guzik, Rostański 1998; Wąsowicz Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Chrońmy i in. 2011), Lędzin (Proszkiewicz 2003, Posz (Proszkie- Przyrodę Ojczystą, Fragmenta Floristica et Geobotanica wicz) 2009), Siemianowic Śląskich (Bzdęga 2003) a tak- (od 1994 roku series Polonica), Kształtowanie środowi- że aglomeracji – Rybnickiego Okręgu Węglowego (Baron ska i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych 1980) i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (Sendek i zurbanizowanych, Natura Silesiae Superioris, Ochrona 1984). Różnorodność i rozmieszczenie gatunków były pod- Przyrody (od roku 2001 – Nature Conservation), Ziemia stawą przeprowadzenia regionalizacji geobotanicznej Wy- Częstochowska. Źródłem danych o zróżnicowaniu i roz- żyny Krakowsko-Częstochowskiej (An. Urbisz 2008), czy mieszczeniu taksonów są także publikacje fitosocjologicz- też analizy preferencji siedliskowych gatunków górskich ne (omówione we wstępie do Czerwonej listy zbiorowisk na Wyżynie Śląskiej (Nowak i in. 2011). województwa śląskiego – Parusel i in. 2012). Dobrze poznana pod względem zróżnicowania gatunko- Ze względu na specyfikę województwa, wynikającą wego jest flora naczyniowa w rezerwatach przyrody (Sen- z ponad dwustuletniej, intensywnej działalności prze- dek 1977; Michalik 1981; Parusel 1984, 2007; Jędrzejko mysłu wydobywczego i urbanizacji, dużo uwagi w bada- i in. 1985a, 1991; Stebel 1992; A. Rostański, Tokarska- niach florystycznych poświęcano florze terenów poprze- Guzik 1994, 1995; Michalska 1994; Klama i in. 1995; mysłowych i kolejowych oraz florze synantropijnej (m.in. An. Urbisz 1996b; Żarnowiec i in. 1997; Jędrzejko, Stebel Sendek 1973; Michalak, Sendek 1974-75; Mowszowicz, 1998; Michalska-Hejduk i in. 1999; Gorczyca, Wika 2007; Buława 1976; A. Rostański 1997a,b, 1998, 2006; Tokar- Tokarska-Guzik i in. 2009). Prawie wszystkie obiekty ska-Guzik i in. 1991; Nowak T. 1997; Kołodziejek 1999; posiadają dokumentację florystyczną wykonywaną na Woźniak, Kompała 2000; Cohn i in. 2001; Pasierbiński, etapie projektu obszaru, bądź sporządzania planu ochro- Rostański 2001; Rostański, Kapa 2001; Rostański, Zhu- ny (w większości są to dane niepublikowane, ale ogólnie kov 2001; Woźniak 2001, 2010; Olszewski 2003; Stebel, dostępne). Stosunkowo dobrze zbadaną grupą są rośliny Drobnik 2003; Woryna, A. Rostański 2003; Al. Urbisz kserotermiczne (Babczyńska-Sendek B. 2005), a także 2003; Nowak A. 2006, 2009; Błońska 2010; Tokarska-Gu- storczykowate Orchidaceae (Bernacki 1989, 1998a,b,c, zik i in. 2010). 1999, 2000a,b,c). Dla pogranicza województw łódzkiego, W połowie lat 80. XX wieku tradycyjne daty florystycz-

109 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

ne zostają uzupełnione o informacje ekologiczne o mikro- populacyjnych gatunków (poza kilkoma wyjątkami) oraz siedliskach gatunków i o zasobach populacji roślin na brak cyklicznych badań monitoringowych, pozwalających stanowiskach. W takim zakresie gromadzone były dane na ocenę kierunków i tempa zmian zachodzących we flo- florystyczne dla byłych województw bielskiego i katowic- rze. kiego w banku danych, prowadzonym w Katedrze Bota- niki Systematycznej UŚ w Katowicach przez Bernackie- Ogólna charakterystyka flory roślin naczyniowych go (Bernacki 1996a,b; Bernacki L., Bernacka M. 1996), województwa śląskiego a od roku 1990 także dla storczykowatych Polski (Ber- Bogactwo i duże zróżnicowanie flory województwa ślą- nacki 2000c). Tak gromadzone dane umożliwiały również skiego wynika zarówno ze specyficznego położenia wo- poznanie skali ekologicznej roślin wybranych obszarów jewództwa w obrębie jednostek fizyczno-geograficznych – np. gmin (Bernacki, Pawlas-Szczech 1996) lub całego o odmiennym pochodzeniu, budowie geologicznej, rzeźbie kraju (Bernacki 2000c). i klimacie, jak i z różnych rodzajów oddziaływań antro- Od roku 1998, z inicjatywy dr Leszka Bernackiego pogenicznych, jakim podlegało środowisko przyrodnicze z Uniwersytetu Śląskiego, rozpoczęto publikowanie da- województwa na przestrzeni wieków. W ciągu prawie nych o zasobach i rozmieszczeniu chronionych gatunków 200 lat badań florystycznych na terenie województwa roślin w ramach serii Materiały do atlasu rozmieszcze odnotowano ponad 2060 taksonów roślin naczyniowych nia oraz stanu zasobów roślin chronionych i zagrożonych w randze gatunków i podgatunków (baza danych Centrum rejonu górnośląskiego – PRESS. Na łamach czasopism Dziedzictwa Przyrody). Liczba ta obejmuje taksony rodzi- Acta Biologica Silesiana oraz Natura Silesiae Superioris me, taksony obcego pochodzenia, trwale zadomowione we ukazały się do tej pory publikacje z tej serii poświęcone florze Polski oraz efemerofity (tj. gatunki przypadkowo następującym gatunkom: Dactylorhiza majalis (Bernacki zawleczone i zwykle przejściowo występujące we florze 1998b), Dactylorhiza incarnata (Bernacki 1998a), Dacty danego kraju lub obszaru). W skład flory roślin naczynio- lorhiza sambucina (Bernacki 2000b), Euphorbia epithy wych województwa wchodzą gatunki zaliczane do nastę- moides (Nowak T. i in. 2003), Spiranthes spiralis (Fiedor, pujących gromad roślin: widłakowe (10), skrzypowe (10), Bernacki 2000), Epipactis albensis (Bernacki 2000a), paprociowe (36) oraz rośliny nasienne – nagonasienne Pulsatilla patens (Nowak T. i in. 2000), Epipogium aphyl i okrytonasienne (2004). Rośliny te należą do 127 rodzin. lum (Hereźniak i in. 2003), Hacquetia epipactis (Henel Najliczniej reprezentowane są rodziny: Asteraceae (286 2005), Iris sibirica (Bula 2006), Epipactis microphylla taksonów), Poaceae (159), Rosaceae (154), Cyperaceae (Fiedor, Beczała 2009). Nieliczne publikacje poświęcono (91), Fabaceae (92) i Scrophulariaceae (90). ocenie zasobów roślin chronionych wybranych obszarów Wiele z odnotowanych gatunków osiąga na obszarze (Bernacki, Nowak 1994; Bernacki L., Bernacka M. 1996; województwa krańce swoich zasięgów, w tym między in- Nowak, Bernacki 1997; An. Urbisz, Al. Urbisz 1998). nymi: Stan zbadania flory województwa śląskiego pod • granicę wschodnią osiągają tu: czartawa pośrednia względem zróżnicowania gatunkowego należy uznać za Circeaea intermedia, janowiec włosisty Genista pilosa, dobry. Prawie 30% powierzchni objętych zostało szcze- róża francuska Rosa gallica, turzyca Davalla Carex da gółowymi badaniami, których wyniki opublikowano valliana, szczodrzeniec główkowaty Chamaecytisus supi w postaci flor. W odniesieniu do pozostałych terenów, nus, zgromadzone dane dotyczą przede wszystkim występo- • granicę zachodnią – irga czarna Cotoneaster niger, wanie roślin chronionych, rzadkich i zagrożonych. Dzię- szczodrzeniec ruski Chamaecytisus ruthenicus, wiśnia ki współpracy śląskich botaników z Instytutem Botaniki karłowata Cerasus fruticosa, pluskwica europejska Cim PAN w Krakowie, ogromna część danych terenowych tra- cifuga europaea, fiła do bazy danych ATPOL (Atlas rozmieszczenia roślin • granicę południową – grążel drobny Nuphar pumi naczyniowych w Polsce), w wyniku czego powstał obraz la, mącznica lekarska Arctostaphylos uva-ursi, wierzba ogólnego rozmieszczenia gatunków w województwie. Ak- czarniawa Salix myrsinifolia, wrzosiec bagienny Erica tualnie jest ona uzupełniania jako baza regionalna AT- tetralix, POL Silesia (Tokarska-Guzik i in. 2009, 2010). Wielkim • granicę północną – ciemiężyca zielona Veratrum lo mankamentem jest natomiast brak informacji o zasobach belianum, cieszynianka wiosenna Hacquetia epipactis,

110 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium, kłokoczka sasanka otwarta Pulsatilla patens, tocja alpejska Tozzia południowa Staphyllea pinnata, kozłek trójlistkowy Vale alpina subsp. carpatica, tojad morawski Aconitum firmum riana tripteris, liczydło górskie Streptopus amplexifolius, subsp. moravicum, warzucha polska Cochlearia polonica omieg górski Doronicum austriacum, storczyk blady Or oraz 54 gatunki wymagającej czynnej ochrony. chis pallens, wierzba śląska Salix silesiaca. Największą osobliwością florystyczną województwa Dotychczasowa ocena stanu zagrożenia flory roślin są dwa gatunki endemiczne Polski: warzucha polska Co naczyniowych województwa śląskiego chlearia polonica, rosnąca na siedliskach zastępczych Oceną zagrożenia flory roślin naczyniowych różnych tere- w źródliskach Centurii w okolicy Zawiercia, Wiercicy nów wchodzących w skład obecnego województwa śląskie- w Złotym Potoku i Rajecznicy koło Ołudzy oraz przytulia go zajmowano się już w latach 70. ubiegłego wieku: Mi- k r a k o w s k a Galium cracoviense, występująca na wapien- chalak (1976) na obszarze Równiny Opolskiej, Hereźniak nych skałkach w okolicach Olsztyna koło Częstochowy. (1976) w okolicy Częstochowy, Sendek (1978, 1980, 1981, Warzucha polska i przytulia krakowska należą do tzw. 1984) na obszarze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowe- neoendemitów, które wyodrębniły się jako gatunki, pod- go, Wika (1992) na obszarze byłego województwa katowic- gatunki lub odmiany dopiero w okresie polodowcowym kiego, Wilczek (1997) na obszarze byłego województwa i z uwagi na specyfikę zajmowanych siedlisk oraz biologię bielskiego. Pierwszą czerwoną listę roślin, uwzględniają- rozwoju nie zdołały się rozprzestrzenić na większy obszar. cą kryteria zagrożenia IUCN, opracował dla byłego woje- Występowanie obydwu tych taksonów ograniczone jest do wództwa częstochowskiego Skalski (1994). W roku 1996 obszaru Polski, a obecnie wyłącznie do granic wojewódz- ukazuje się czerwona lista roślin naczyniowych Górnego twa śląskiego. W województwie śląskim jedyne w Polsce Śląska, w której określono zagrożenie gatunków w grani- miejsca występowania mają także: tojad lisi Aconitum cach ówczesnych województw: bielskiego, częstochowskie- lycoctonum subsp. lycoctonum (w okolicy Żywca) i wilczo- go i katowickiego (Parusel i in. 1996). Regionalną czerwo- mlecz pstry Euphorbia epithymoides (w okolicy Siewierza ną listę dla północnej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej i Dąbrowy Górniczej). opublikował ostatnio Hereźniak (2002), a dla całych Kar- Na obszarach górskich województwa występują ende- pat Witkowski i in. (2003). mity oraz subendemity zachodniokarpackie: urdzik kar- Pierwszą listę zagrożenia roślin województwa ślą- packi Soldanella carpatica, świerzbnica karpacka Knau skiego w jego obecnych granicach publikują Bernacki tia kitaibelii, tojad mocny morawski Aconitum firmum i in. (2000). Lista ta obejmuje 410 gatunków zagrożonych, subsp. moravicum, szafran spiski Crocus scepusiensis w tym 30 gatunków wymarłych, 38 – krytycznie zagro- oraz ogólnokarpackie: dzwonek piłkowany Campanula żonych, 59 zagrożonych, 103 – narażone, 115 – niższego serrata, dzwonek wąskolistny Campanula polymorpha, ryzyka i 65 gatunków o danych niedostatecznych do usta- żywokost sercowaty Symphytum cordatum, żywiec gru- lenia kategorii zagrożenia. czołowaty Dentaria glandulosa, złocień okrągłolistny Leucanthemum waldsteinii. Metodyka oceny zagrożenia gatunków Lista aktualnie występujących w województwie ro- Ocenę zagrożenia gatunków oparto o najnowsze wytyczne ślin chronionych na podstawie rozporządzenia ministra IUCN w wersji 3.1 z roku 2001 (http://www.iucnredlist. środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony org/technical-documents/categories-and-criteria/2001- gatunkowej roślin (Dz. U. Nr 14, poz. 81) obejmuje 181 categories-criteria) z uwzględnieniem wytycznych ogól- gatunków podlegających ochronie ścisłej i 19 gatunków nych ich stosowania (IUCN 2008 Standards and Petitions podlegających ochronie częściowej. W tej liczbie znajduje Working Group, ver. 7.0) oraz ich stosowania na poziomie się 13 gatunków szczególnej troski – dzwonek piłkowa- regionalnym (Gärdenfors i in. 2001, IUCN 2003 Guide- ny Campanula serrata, dyptam jesionolistny Dictamnus lines for application of IUCN criteria at regional levels, albus, języczka syberyjska Ligularia sibirica, kotewka ver. 3.0). Wytyczne te, zawierające ścisłe kryteria ilo- orzech wodny Trapa natans, kręczynka jesienna Spiran ściowe dla każdej kategorii zagrożenia gatunków w ska- thes spiralis, lindernia mułowa Lindernia procumbens, li- li globalnej, nie mogły być zastosowane w pełni i wprost piennik Leosela Liparis loeseli, obuwik pospolity Cypripe do analizy zagrożenia roślin na poziomie subregional- dium calceolus, przytulia krakowska Galium cracoviense, nym (wojewódzkim) i dlatego dokonano ich modyfikacji,

111 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

która uwzględnia skalę przestrzenną i posiadane dane ne do roku 1994, to z chwilą wprowadzenia przez IUCN o rozmieszczeniu, liczebności i tendencjach dynamicznych (1994 IUCN Red List Categories and Criteria version 2.3) populacji gatunków oraz o rozmieszczeniu, powierzchni ściśle określonych kryteriów ilościowych do oceny zagro- i tendencjach dynamicznych ich siedlisk (na podstawie żenia gatunków w skali globalnej dla takich parametrów, czerwonej listy zbiorowisk roślinnych województwa ślą- jak: redukcja populacji, zasięg występowania, zajmowany skiego – Parusel i in. 2012). obszar, liczba stanowisk, liczebność populacji i subpopu- Definicje dotyczące osobników, populacji, tendencji dy- lacji, spadek, fluktuacja, prawdopodobieństwo wymarcia namicznych, izolacji i zajmowanego obszaru przyjęto za w czasie, ocena zagrożenia gatunku zgodnie z wytyczny- wytycznymi IUCN z roku 2001. Za stanowisko gatunku mi IUCN wymaga znacznej liczby wiarygodnych danych przyjęto każdą, geograficznie lub ekologicznie odmienną, florystycznych i ekologicznych oraz uwzględnienia za- spontaniczną i na właściwym sobie siedlisku lokalizację leceń dla stosowania kryteriów globalnych na poziomie populacji/subpopulacji osobników w kwadracie ATPOL regionalnym (rozdz. II.11 w wytycznych z roku 1994; o wymiarach 2 x 2 km (skala zalecana przez IUCN), na Gärdenfors i in. 1999, 2001; IUCN 2003 Guidelines for które może oddziaływać jedno/najważniejsze z wielu zda- application of IUCN Red List criteria at regional levels: rzenie zagrażające. version 3.0). Próby i propozycje modyfikacji kryteriów globalnych Dobór gatunków do listy dla oceny lokalnego zagrożenia gatunków roślin w Pol- Szacunkiem objęto tylko populacje gatunków rodzimych sce zostały dotychczas podjęte na poziomie regionalnym, występujące spontanicznie w obrębie ich naturalnego a nie krajowym (Kucharczyk, Wójciak 1995; Jakubowska- zasięgu5, a także archeofity, czyli gatunki obce zadomo- Gabara, Kucharski 1999; Nowak, Spałek 2002; Kącki wione przed rokiem 1500 (Kornaś 1977). Status archeofi- i in. 2003, Szczęśniak i in. 2011). Została również za- tów przyjęto za E. U. i A. Zającami (1975), Rutkowskim proponowana metodyka oceny zagrożenia taksonów dla (1998), A. i M. Zającami (2001, 2011), Mirkiem i in. (2002) obszarów chronionych wraz z metodyką gromadzenia da- oraz M. Zając i in. (2009). Pominięto gatunki przypad- nych dla sporządzania takich ocen zgodnie z kryteriami kowo rozmnażające się w sprzyjających okolicznościach, globalnymi IUCN (Mitka 2010). Ostatnio ukazała się pra- lecz wymierające w krótkim czasie. Taksony analizowano ca Kąckiego i in. (2009), w której autorzy dokonali stan- na poziomie gatunków i podgatunków (Mirek i in. 2002), daryzacji kryteriów oceny zagrożenia gatunków na po- a w niektórych przypadkach także trwałych mieszańców ziomie regionalnym na podstawie własnych doświadczeń międzygatunkowych. z Dolnego Śląska. W roku 2011 metodyka ta została zmo- W tabeli 1 zamieszczono taksony, które były oceniane, dyfikowana dla oceny zagrożenia archeofitów tego obsza- lecz z różnych przyczyn nie zostały włączone do listy (102 ru (Szczęśniak i in. 2011). gatunki i 8 podgatunków oraz rodzaj Taraxacum). Dążąc do obiektywizacji i najbardziej zgodnej z wytycznymi IUCN oceny zagrożenia flory naczyniowej wo- Kryteria oceny zagrożenia na poziomie subregio- jewództwa śląskiego opracowano kryteria główne (tab. 2) nalnym i pomocnicze oceny zagrożenia oraz algorytm ich zmiany Zastosowanie kryteriów globalnych do oceny zagrożenia (tab. 3). Kryteria ilościowe, oparte na aktualnie dostęp- taksonów w skali województwa nastręcza trudności, gdyż nych danych w prowadzonych w województwie bazach wymaga to modyfikacji parametrów ilościowych kryte- danych, dotyczą liczby stanowisk oraz powierzchni sie- riów oceny do poziomu lokalnego. Dotychczasowe podej- dlisk przyrodniczych (tab. 4). Progi ilościowe stanowisk ście autorów czerwonych list krajowych i regionalnych dla poszczególnych kategorii zagrożenia (tab. 2) wyliczono do tego problemu w Polsce polegało na bezkrytycznym z proporcji progów ilościowych dla kryterium globalnego stosowaniu kryteriów globalnych i wprowadzeniu tylko zasięgu IUCN (100 km2, 5000 km2 i 20000 km2 dla ka- zmiany nazwy kategorii zagrożenia IUCN na aktualnie tegorii CR, EN i VU w odniesieniu do powierzchni lądo- obowiązującą. O ile podejście to było metodycznie popraw- wej Ziemi, co stanowi odpowiednio 0,01, 0,32 i 1,30%) dla

5 Uwaga: w czerwonej liście zamieszczono Selaginella helvetica, gdyż 3084 kwadratów ATPOL pokrywających województwo zebrane informacje florystyczne (Fiek 1881; Schube 1904, 1908) nie śląskie. Dla kategorii NT i LC przyjęto progi ilościowe pozwalają na stwierdzenie, że stanowisko tego gatunku w parku w Pszczynie było stanowiskiem synantropijnym (Baryła 1993, 2001). 3% i 5% liczby kwadratów. Powierzchnia siedlisk przy-

112 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Tabela 1. Taksony oceniane w roku 2011, lecz nieuwzględnione w czerwonej liście województwa śląskiego. Table 1. Taxons evaluated in the year 2011, but unconsidered in the red list of Silesian Voivodship.

Takson Uzasadnienie Informacje dodatkowe Taxon The justification Supplementary information Takson o niepewnym statusie we florze Achillea nobilis L. Polski, istnieją przypuszczenia, że może Wykazany z województwa śląskiego na jednym krwawnik szlachetny być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002) stanowisku (Zając A., Zając M. 2001) Aconitum xberdaui ZAPAŁ. nothosubsp. Takson krytyczny wymagający dalszych Takson wykazany z województwa śląskiego przez berdaui badań w województwie śląskim (dane Zając A. i Zając M. (2001) oraz Mitkę (2003); za- tojad Berdaua niedostateczne) grożenie gatunku autor ten określił jako DD Takson wykazany w województwie śląskim z Pilska Aconitum xberdaui ZAPAŁ. nothosubsp. Takson krytyczny wymagający dalszych i Baraniej Góry przez Starmühlera i Mitkę (2001) walasii (MITKA) MITKA badań w województwie śląskim (dane oraz Mitkę (2003); zagrożenie gatunku autor ten tojad Berdaua Walasa niedostateczne) określił jako DD Aconitum firmum RCHB. nothosubsp. Takson krytyczny wymagający dalszych Takson wykazany w województwie śląskim z Pilska paxii STARMÜHL. badań w województwie śląskim (dane przez Starmühlera i Mitkę (2001) oraz Mitkę (2003); tojad mocny Paxa niedostateczne) zagrożenie gatunku autor ten określił jako VU Aconitum firmum RCHB. nothosubsp. Takson krytyczny wymagający dalszych Takson wykazany z województwa śląskiego przez zapalowiczii STARMÜHL. badań w województwie śląskim (dane Mitkę (2003); zagrożenie gatunku autor ten określił tojad mocny Zapałowicza niedostateczne) jako DD Zamieszczony w czerwonych listach z lat 1996 (Pa- rusel i in. 1996) i 2000 (Bernacki i in. 2000). Podany Alchemilla obtusa BUSER Takson krytyczny wymagający rewizji z Lelowa przez Błaszczyka (1959), lecz stanowisko przywrotnik tępy taksonomicznej to nie zostało uwzględnione w Atlasie (Zając A., Zając M. 2001) Takson o niepewnym statusie we florze Allium sphaerocephalon L. Polski, istnieją przypuszczenia, że może Podał Sendek (1984) z jednego stanowiska na nie- czosnek główkowaty być antropofitem (Mirek i in. 2002) użytkach w Mysłowicach-Piasku W województwie śląskim wyłącznie sta- Althaea officinalis L. nowiska synantropijne (Zając A., Zając M. W Republice Czeskiej zamieszczony na czerwonej prawoślaz lekarski 2001) liście z kategorią C2 (Prohazka i in. 2001) Gatunek występujący w województwie ślą- Ammophila arenaria (L.) LINK skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce „Inwazyjny” apofit w Polsce (M. Zając, A. Zając piaskownica zwyczajna (posiada tu wyłącznie stanowisko synan- 2009a) tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Takson o niepewnym statusie we florze Anchusa officinalis L. Polski, istnieją przypuszczenia, że może Wykazany z województwa śląskiego w 77 kwadra- farbownik lekarski być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002) tach ATPOL (Zając A., Zając M. 2001) Angelica archangelica L. subsp. archangelica Stanowisko wątpliwe w województwie „Inwazyjny” apofit w Polsce (M. Zając, A. Zając dzięgiel litwor typowy śląskim (Zając A., Zając M. 2001) 2009a) „Inwazyjny” apofit w Polsce (M. Zając, A. Zając Angelica archangelica L. subsp. litoralis Gatunek występujący w województwie ślą- 2009a). W Republice Czeskiej nie stwierdzony (FR.) THELL skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce (Dostal 1989a) . W województwie śląskim notowa- dzięgiel litwor nadbrzeżny (posiada tu wyłącznie stanowiska synan- ny nad brzegami Kanału Gliwickiego i Kłodnicy tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) (Kowalczyk 2008) Gatunek z kręgu pokrewieństwa Arabis hirsuta s.l. Gatunek wymaga potwierdzenia występo- (Mirek i in. 2002). Z województwa śląskiego wy- Arabis sagittata (BERTOL.) DC wania w Polsce oraz wyjaśnienia pozycji kazany z 6 stanowisk (Brzeg, Wika 2011b). Wystę- taksonomicznej (Mirek i in. 2002) powanie i rozmieszczenie w województwie śląskim wymaga dalszych badań Takson o niepewnym statusie we florze Aristolochia clematis L. Polski, istnieją przypuszczenia, że może Wykazany z województwa śląskiego na dwóch kokornak powojnikowaty być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002; stanowiskach (Zając A., Zając M. 2001) Zając A., Zając M. 2001) Wymieniony przez Raciborskiego (1919a) jako Asplenium adiantum-nigrum L. Takson nie wykazany w województwie bardzo rzadki w krainie górskiej Śląska (także Cie- zanokcica ciemna śląskim (Zając A., Zając M. 2001) szyńskiego) – nie wiadomo jednakże, czy był obserwowany w granicach województwa śląskiego Bartsia alpina L. Stanowisko wątpliwe w województwie Podany z Baraniej Góry przez Albina (1843), wy- Bartsja alpejska śląskim (Zając A., Zając M. 2001) mieniony następnie przez Knappa (1872) Batrachium baudotii (GODR.) BOSCH Występowanie gatunku w województwie Podany przez Urbisza (1996a) z Płaskowyżu Ryb- włosienicznik Baudota śląskim niepewne nickiego, lecz oznaczenie nie było weryfikowane Takson o niepewnym statusie we florze Wykazany z województwa śląskiego na dwóch Bidens radiata THUILL. Polski, istnieją przypuszczenia, że może stanowiskach (Zając A., Zając M. 2001). W Repu- uczep śląski być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002; blice Czeskiej uważany za rodzimy (Dostal 1989b). Zając A., Zając M. 2001) Zagrożenie w Europie – LC Blysmus rufus (HUDS.) LINK Stanowisko wątpliwe w województwie Wykazany z województwa śląskiego na jednym ostrzew rudy śląskim (Zając A., Zając M. 2001) stanowisku (Zając A., Zając M. 2001) Bromus ramosus HUDS. Stanowisko wątpliwe w województwie Wykazany z województwa śląskiego na jednym stokłosa gałęzista śląskim (Zając A., Zając M. 2001) stanowisku (Zając A., Zając M. 2001) Gatunek występujący w województwie ślą- Podany tylko z siedliska synantropijnego – z hałdy Bupleurum falcatum L. skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce w Janowie (Schube 1911). Zając A. i Zając M. przewiercień sierpowaty (posiada tu wyłącznie stanowiska synan- (2001) nie wykazują stanowisk w województwie tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) śląskim

113 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Calamagrostis villosa (CHAIX) J.F. Takson krytyczny wymagający dalszych Wykazany z województwa śląskiego w 54 kwadra- GMEL. badań w województwie śląskim (dane tach ATPOL (Zając A., Zając M. 2001), jednakże trzcinnik owłosiony niedostateczne) większość podawanych stanowisk jest niepewnych Gatunek górski o zasięgu alpijsko-środkowoeu- ropejskim (M. Zając i A. Zając 2009), wykazany dotychczas wyłącznie z południowego stoku Babiej Góry oraz Tatr i ich podnóżą (A. Zając i in. 2001). Campanula cochleariifolia LAM. Występowanie gatunku Wykazany przez Brzega i Wikę (2011a, b) z jed- dzwonek drobny w województwie śląskim niepewne nego stanowiska w płacie termofilnego podzespołu Peucedanetum cervariae allietosum montani (jako gatunek sporadyczny z ilościowością +) na skałkach Góry Biakło w Olsztynie Podany z Ustronia, jako stanowisko wątpliwe (Rut- Carex atherodes SPRENG. Stanowisko wątpliwe w województwie kowski, Wilkoń-Michalska 2001). Krawiecowa i turzyca oścista śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Kuczyńska (1959) gatunku nie podają z terenu woje- wództwa śląskiego Podany z miejscowości Tanina, gm. Lubliniec, przez Carex chordorrhiza L. F. Stanowisko wątpliwe w województwie Pokornego 1963 (ATPOL DE 81) [A. Zając, inf. turzyca strunowa śląskim (Zając A., Zając M. 2001) listowna] Wykazany z województwa śląskiego na dwóch Carex humilis LEYSS. Stanowiska wątpliwe w województwie stanowiskach (Zając A., Zając M. 2001). Zdaniem turzyca niska śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Babczyńskiej-Sendek (2005) gatunek nie występuje na Wyżynie Śląskiej Carex vaginata TAUSCH Występowanie gatunku Podany, za Wąsowiczem (1877), przez Urbisza turzyca luźnokwiatowa w województwie śląskim niepewne (1996a) prawdopodobnie błędnie Gatunek rodzimy introdukowany Carlina onopordifolia BESSER w województwie śląskim, poza naturalnym Introdukowany w okolicach Mstowa (Wenda 2003, dziewięćsił popłocholistny zasięgiem w Polsce Perzanowska 2010) Takson krytyczny wymagający dalszych Rozmieszczenie taksonu w województwie śląskim, Centaurea phrygia L. badań w województwie śląskim (dane w związku z błędnymi oznaczeniami, wymaga chaber austriacki niedostateczne) zbadania Takson krytyczny wymagający dalszych Rozmieszczenie taksonu w województwie śląskim, Centaurea pseudophrygia C.A. MEY. badań w województwie śląskim (dane w związku z błędnymi oznaczeniami, wymaga chaber perukowy niedostateczne) zbadania Takson krytyczny wymagający dalszych Podany przez Sendka (1984) z Katowic-Janowa *Chenopodium ficifolium SM. badań w województwie śląskim (dane oraz – za Schubem (1909) – z Gliwic, a także przez komosa jesienna niedostateczne) Szotkowskiego (1972) z Łabęd Takson krytyczny wymagający dalszych Podany przez Urbisza (1996a) z Płaskowyżu Ryb- *Chenopodium suecicum MURR badań w województwie śląskim (dane nickiego za Baron (1977, mpis), lecz oznaczenie nie komosa zielona niedostateczne) było weryfikowane Cnidium dubium (SCHKUHR) THELL. Stanowisko omyłkowo podane z wojewó selernica żyłkowana dztwa śląskiego. [A. Zając, inf. listowna] Cotoneaster tomentosus (AITON) Gatunek wykazany błędnie lub omyłkowo LINDL. z województwa śląskiego przez Szczypka Gatunek występuje w Polsce wyłącznie w Tatrach irga kutnerowata i in. (1994) z okolic Smolenia (Zając A., Zając M. 2001) Crepis succisifolia (ALL.) TAUSCH Takson krytyczny wymagający rewizji pępawa czarcikęsolistna taksonomicznej i dalszych badań w Polsce Wykazany z 2 stanowisk przez Szeląga (2000) (Zając A., Zając M. 2001) i z jednego przez Urbisza (2004) Takson krytyczny wymagający rewizji Dactylorhiza traunsteineri (SAUT.) SOÓ taksonomicznej i dalszych badań w Polsce Wykazany przez Sendka (1984) z Pogorii w Dąbro- kukułka Traunsteinera (Zając A., Zając M. 2001) wie Górniczej Podana przez Sendka (1984) z piaszczysk w Rudzie Elymus arenarius L. Niepewny status stanowiska w wojewódz- Śląskiej, Będzinie i Sosnowcu z uwagą „może być wydmuchrzyca piaskowa twie śląskim (Zając A., Zając M. 2001) posiana”. Obserwowana na piaszczyskach w Ja- worznie-Szczakowej [Ł. Krajewski, 2010] Jedno stanowisko z Baraniej Góry podaje Wimmer (1841, 1857), które zostało zakwestionowane przez Empetrum nigrum L. s.str. Stanowisko wątpliwe w województwie Zająca A. i Zając M. (2001). We wcześniejszej pu- bażyna czarna śląskim (Zając A., Zając M. 2001) blikacji Wimmer (1832) wymienia gatunek ogólnie z Cieszyńskiego. Gatunek ten wykazuje także z Pilska Hazslinszky (1864), a za nim Knapp (1872) Takson o niepewnym statusie we florze Eryngium campestre L. Polski, istnieją przypuszczenia, że może W województwie śląskim wyłącznie na stanowi- mikołajek polny być antropofitem (Mirek i in. 2002) skach synantropijnych (Zając A., Zając M. 2001) Zdaniem Mirka i in. (1995) gatunek rodzimy. Jedy- ne w Polsce stanowiska tego gatunku zostały podane Euphorbia epithymoides L. Takson o niepewnym statusie we florze z Dąbrowy Górniczej (2 stanowiska) i z okolic wilczomlecz (ostromlecz) pstry Polski, istnieją przypuszczenia, że może Siewierza (2 stanowiska): Uechtritz 1880; Łapczyń- być antropofitem (Mirek i in. 2002) ski (1888); Raciborski (1921); Rostański, Jędrzejko (1976); Baryła, Nowak (1993); Jędrzejko (1994); Babczyńska-Sendek i in. (1997); Nowak i in. (2003) Zdaniem Rutkowskiego (1998) gatunek ten jest archeofitem. Wykazany z województwa śląskiego Euphorbia platyphyllos L. Takson o niepewnym statusie we florze w 26 kwadratach ATPOL (Zając A., Zając M. wilczomlecz (ostromlecz) szerokolistny Polski, istnieją przypuszczenia, że może 2001). Podany przez Sendka (1984) – za Kabathem być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002) (1846) z Gliwic Starych i Gliwic-Sobiszowic jako efemerofit

114 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Zdaniem K. Rostańskiego (1992) stanowiska Takson o niepewnym statusie we florze podawane dotąd w literaturze jako E. virgata w Euphorbia virgata WALDST. & KIT. Polski, istnieją przypuszczenia, że może rzeczywistości winny odnosić się do E. virgultosa, wilczomlecz rózgowaty być antropofitem (Mirek i in. 2002) występowanie więc tego gatunku w Polsce wymaga sprawdzenia Takson o niepewnym statusie we florze Euphorbia virgultosa KLOKOV Polski, istnieją przypuszczenia, że może Podany z Ogrodzieńca przez Rostańskiego i Sendka wilczomlecz miotlasty być antropofitem (Mirek i in. 2002) (1984) Rewizja arkusza zielnikowego nr 109105, zdepo- nowanego w KRA, opisanego jako E. picta Wimm. Euphrasia picta WIMM. Gatunek wykazany błędnie z województwa ze stanowiska: Hala Cebulowa, Pilsko, 1300 m n. świetlik nadobny śląskiego przez Białecką (1982) z Pilska p. m w Hieracio- Nardetum, 04.08.1970, leg. K. Białecka, det. A. Jasiewicz, nie potwierdziła tego oznaczenia [E. Posz] Festuca pseudovina HACK. ex WIESB. Stanowiska wątpliwe w województwie Podany przez Urbisza (1996a) z 2 stanowisk na kostrzewa nibyowcza śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Płaskowyżu Rybnickim Gatunek występujący w województwie ślą- Festuca valesiaca SCHLEICH. ex GAU- skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce Urbisz (1996a) podaje go z Płaskowyżu Rybnickie- DIN (posiada tu wyłącznie stanowiska synan- go jako apofit kostrzewa walezyjska tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Zdaniem Rutkowskiego (1998) gatunek ten jest archeofitem lub kenofitem występującym na terenach antropogenicznych, nierodzimym tylko w północnej Polsce. Zdaniem Hulténa i Friesa (1986) część areału w granicach Polski może być naturalna. Szczęśniak (2010) przypuszcza, że gatunek ten nie jest rodzimy. Nad określeniem jego status badania prowadzą Jonik i in. (2010). We florze Niemiec ma status archeofita niezagrożonego (http://www.floraweb.de/pflanzenarten/artenhome. xsql?suchnr=2521&), natomiast w Wielkiej Brytanii Takson o niepewnym statusie we florze jest archeofitem krytycznie zagrożonym (http:// Galeopsis angustifolia (EHRH.) Polski. Mirek i in. (2002) uważają go za www.brc.ac.uk/plantatlas/index.php?q=plant/ HOFFM. gatunek rodzimy, natomiast M. i A. Zają- galeopsis-angustifolia). W Atlasie (Zając A., Zając poziewnik wąskolistny cowie (2009b) sądzą obecnie, że jest tylko M. 2001) podany w województwie śląskim z 91 antropofitem kwadratów w agregacji z pospolitym Galeopsis ladanum. Wykazany przez Wimmera (1857) z okolic Cieszyna, Fieka (1888) – Bielska-Białej, Schubego (1913) z okolic Tarnowskich Gór-Suchej Góry. Z północnej części województwa podany z 6 stanowisk (w tym 1 murawowego i 2 segetalnych) przez Hereźniaka (1993). W środkowej części województwa wykazany jako epekofit z terenów kolejowych na 9 stanowiskach: Gliwice, Gliwice Łabędy, Zabrze Makoszowy, Zabrze (Schube 1927), Bytom, Ruda Chebzie, Chorzów Batory, Katowice, Mysłowice Brzezinka W Atlasie (Zając A., Zając M. 2001) przedstawiony razem z pospolitym Galium palustre agg. Podawany Galium elongatum C. PRESL Drobny takson wymagający dalszych m.in. z Garbu Tarnogórskiego przez Kobierskiego przytulia wydłużona badań w województwie śląskim (dane (1974) oraz Sendka (1984) z szuwarów nadwodnych niedostateczne) na stanowiskach: Gliwice Łabędy, Zabrze Makoszo- wy, Bytom Rozbark, Sosnowiec Zagórze Takson krytyczny wymagający dalszych Galium wirtgenii F. W. SCHULTZ badań w województwie śląskim (dane Rozmieszczenie taksonu w Polsce w obrębie pospo- przytulia Wirtgena niedostateczne) litej Galium verum agg. (Zając A., Zając M. 2001) Gatunek podany w jednym z operatów urządzenio- wych dla rezerwatu „Oszast”. Wielokrotne tam po- Gentiana verna L. Gatunek wykazany błędnie z województwa szukiwania nie przyniosły rezultatu. Onyszkiewicz goryczka wiosenna śląskiego (1929) podaje z Żywiecczyzny jedynie Gentianella lutescens oraz G. ciliata [Z. Wilczek] Zamieszczony w czerwonych listach z lat 1996 (Pa- rusel i in. 1996) i 2000 (Bernacki i in. 2000). Podana przez Kolbenheyera (1862), a następnie przez Uech- Gentianella campestris (L.) BÖRNER Takson krytyczny tritza (1863), Fieka (1881) i Schubego (1903) ze goryczuszka polna Skoczowa-Górki Wilamowickiej, lecz stanowisko to nie zostało uwzględnione w Atlasie (Zając A., Zając M. 2001) Zdaniem Mirka i in. (2002) jest antropofitem zado- mowiony, natomiast Rutkowski (1998) uważa go Geranium bohemicum L. Zasięg i status gatunku w Polsce wymaga za takson rodzimy. Jedno stanowisko własne podaje bodziszek czeski badań (Zając A., Zając M. 2001) Sendek (1984) ze zrębu w borze sosnowym w So- snowcu Gatunek występujący w województwie ślą- Gypsophila paniculata L. skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce Jedno stanowisko synantropijne (Zając A., Zając M. łyszczec wiechowaty (posiada tu wyłącznie stanowisko synan- 2001) tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Hierochloë australis (SCHRAD.) ROEM. & SCHULT. Stanowisko wątpliwe w województwie Podany, za Wąsowiczem (1877), przez Urbisza turówka leśna śląskim (Zając A., Zając M. 2001) (1996a) prawdopodobnie błędnie

115 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Gatunek rodzimy dla flory Polski wy- stępujący w województwie śląskim poza W województwie śląskim na licznych stanowiskach Hippophaë rhamnoides L. naturalnym zasięgiem. W Atlasie brak synantropijnych (np. powszechnie sadzony na rekul- rokitnik zwyczajny stanowisk synantropijnych ze względu na tywowanych terenach poprzemysłowych – hałdach nieznany stopień zadomowienia (Zając A., i wyrobiskach popiaskowych) Zając M. 2001) Larix decidua MILL. subsp. polonica Wg Flora Europaea (http://rbg-web2.rbge.org.uk/ (RACIB.) DOMIN Takson krytyczny FE/fe.html) nazwa gatunku Larix decidua Mill. modrzew europejski polski subsp. polonica (Racib.) Domin jest prowizoryczna Lathyrus latifolius L. W województwie śląskim prawdopodobnie Podany przez J. Baryłę (mat. npbl.) z okolic Kato- groszek szerokolistny wyłącznie stanowiska synantropijne wic (Kaźmierczakowa, Baryła 1993) Niepotwierdzony w Częstochowie (Hereźniak 1976) Lathyrus montanus BERNH. Stanowiska wątpliwe w województwie – stanowisko wątpliwe (Zając A., Zając M. 2001), groszek skrzydlasty śląskim niepublikowane stanowisko Podbuczyny Sendka z roku 1978 [inf. ustna prof. A. Zająca] A. Zając i M. Zając (2001) podają jedno stanowisko wątpliwe z okolic Częstochowy, które potwierdzone zostało później przez A. Nobis i in. (2008, 2011). Leontodon taraxacoides (VILL.) Niepewny status stanowisk Zdaniem tych ostatnich gatunek w Polsce południo- MÉRAT w województwie śląskim wej ma charakter naturalny. Takson wymagający brodawnik różnoowocnikowy dalszych badań w województwie śląskim (dane niedostateczne), gdyż możliwe są pomyłki przy oznaczaniu pospolitego Leontodon hispidus Tetraploid wydzielony z grupy Leucanthemum Materiał z Polski wymaga rewizji takso- vulgare LAM. s.s. (Mirek i in. 2002). Wykazany Leucanthemum ircutianum DC. nomicznej, w związku z czym nie został w województwie śląskim na 4 stanowiskach w ter- jastrun (złocień) zapoznany zamieszczony w Atlasie (A. Zając i in. mofilnych okrajkach (Brzeg, Wika 2011b). Wystę- 2001) powanie i rozmieszczenie w województwie śląskim wymaga dalszych badań Sendek (1984) podaje dwa stanowiska historyczne: Leucoium vernum L. Niepewny status stanowisk w wojewódz- z Katowic (Schube 1903) i z Mysłowic (Uechtritz śnieżyca wiosenna twie śląskim (Zając A., Zając M. 2001) 1880). Zdaniem Szafera (1919) sięga w „kotlinę Śląską” po Mysłowice Takson krytyczny wymagający rewizji Wykazany przez Szeląga (2000) jako gatunek nowy Libanotis sibirica (L.) W. D. J. KOCH taksonomicznej i dalszych badań w Polsce dla Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej z 2 sta- oleśnik syberyjski (Zając A., Zając M. 2001) nowisk Zając A. i Zając M. (2001) nie wykazują z woje- wództwa śląskiego żadnych stanowisk. Wykazany przez Sendka (1984) z Siemianowic-Przełajki, a Gatunek rodzimy dla flory Polski występu- ostatnio z Rybnika przez Krotoskiego (2010); 7 Lilium bulbiferum L. jący w województwie śląskim poza natu- osobników stwierdzono w roku 2011 w Częstocho- lilia bulwkowata ralnym zasięgiem (posiada tu wyłącznie wie przy drodze gruntowej na obszarze eksploatacji stanowiska synantropijne) rud darniowych w południowowschodniej części miasta [obserwacje: J.B. i T. Parusel]; także w roku 2011 kilkadziesiąt osobników zanotowano w Ja- worznie-Koźminie [Ł. Krajewski] Lonicera periclymenum L. Niepewny status stanowiska w wojewódz- Podana przez Urbiszów (1998) z Książenic i okolic wiciokrzew pomorski twie śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Czuchowa Podany z lasów dębowych pomiędzy Częstochową, Blachownią i Pankami przez Rostafińskiego (1872) na podstawie pogłosek. Na tej podstawie gatunek ten został wprowadzony jako pewny do pierwszego Loranthus europaeus L. Gatunek mylnie włączony do flory Polski wydania „Roślin polskich” (Szafer i in. 1924). Infor- (Olaczek 1986-1987, Mirek i in. 2002). mację Rostafińskiego kategorycznie odrzucił jednak już Błoński (1904), swoją wątpliwość wyraził Pax (1918), a Wilczyński (1921) uznał, że stanowisko to wymagało koniecznie sprawdzenia Lotus tenuis WALDST. & KIT. ex WILLD. Stanowiska wątpliwe w województwie Podany przez Sendka (1984) z hałdy w Katowicach- komonica wąskolistna śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Brynowie Medicago minima (L.) L. Stanowiska wątpliwe w województwie lucerna kolczastostrąkowa śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Gatunek ten został podany przez Schubego (1903) z Dzięgielowa oraz przez Kolbenheyera (1862) Ostatnie badania wskazują, że gatunek ten z Góry Tuł. Szczęśniak (2001) pisze, że nie zacho- Melica ciliata L. w Polsce nie występuje, a rodzaj ten jest wały się okazy zielnikowe ze Śląska Cieszyńskiego; perłówka orzęsiona reprezentowany jest przez M. transsilvani- spośród podawanych stanowisk M. ciliata, więk- ca (Szczepaniak, Cieślak 2011) szość okazała się M. transsilvanica. W związku z tym, w czerwonej liście zamieszczono Melica transsilvanica, dla której określono zagrożenie Takson krytyczny wymagający dalszych Molinia arundinacea SCHRANK badań w województwie śląskim (dane Rozmieszczenie w Polsce w obrębie Molinia caeru- trzęślica trzcinowata niedostateczne) lea agg (Zając A., Zając M. 2001) Montia fontana L. subsp. amporitana W województwie śląskim występuje tylko SENNEN Montia fontana L. subsp. chondrosperma Podana przez Kuczyńską (1974) z Rud i Uechtritza zdrojek błyszczący wodny (Fenzl.) Walters (Sotek i in. 2003) (1863) z okolic Rybnika

116 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Status rodzimości gatunku w Polsce i Europie budzi wątpliwości. Zdaniem K. Rostańskiego i in. (2004, 2006, 2008, 2010) oraz M. i A. Zająców (2009b) to gatunek rodzimy w Polsce o zasięgu europejskim. Flora Europaea (on line) podaje go jako endemit europejski. W norweskiej czerwonej liście (Kålås i in. 2010) figuruje z kategorią VU. Z kolei inni autorzy uważają go za gatunek obcy i inwazyjny (Essl Oenothera ammophila FOCKE Gatunek o niepewnym statusie w Polsce i Rabitsch 2002, Pyšek i in. 2002, Mihulka wiesiołek wydmowy i in. 2003). W bazie obcych gatunków inwazyjnych (Obce gatunki w Polsce), prowadzonej w IOP PAN w Krakowie, uznano go za takson naturalizowany. W województwie śląskim wykazywany był przez Szafera i Pawłowskiego (1959), K. Rostańskiego i Szotkowskiego (1973), K. Rostańskiego i in. (1989). W województwie tym ma ponad 30 stanowisk, więc spełnia kryteria kategorii VU Stanowisko zamieszczone w Atlasie (Zając A., Zając M. 2001), zlokalizowane jest w okolicy Ustro- nia. Jako stanowisko niepewne z Ustronia podaje Orchis tridentata SCOP. Stanowisko wątpliwe w województwie Raciborski (1919b). Z tamtych okolic pochodzi no- storczyk trójzębny śląskim (Zając A., Zając M. 2001) towanie Wimmera (1841, 1857), jednakże dotyczy ono łąk górskich w Nidku, na terytorium Republiki Czeskiej W województwie śląskim także stanowiska synan- Ornithogalum collinum GUSS. Niepewny status stanowiska w wojewódz- tropijne (Zając A., Zając M. 2001). Podany przez śniedek cienkolistny twie śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Nowak (1999) ze wschodniej części Garbu Tarno- górskiego Okaz Sendka z Kolonii Maszyńskiej zrewidowany przez Zazvorkę jako Orobanche kochii [Ł. Krajew- ski].W krytycznej liście roślin naczyniowych Polski Gatunek wykazany błędnie z województwa (Mirek i in. 1995, 2002) wykazany jako rodzimy. Orobanche minor SM. śląskiego przez Sendka (1984) z murawy Zdaniem Pyška i in. (2002) takson ten w Czeskiej zaraza drobnokwiatowa kserotermicznej w Kolonii Maszyńskiej Republice jest archeofitem i obcym gatunkiem w Będzinie inwazyjnym. Zdaniem Zając M. i Zając A. (2009b) gatunek ma – podobnie jak w Republice Czeskiej (Zázvorka 2000) – charakter synatropijny Zdaniem Rutkowskiego (1998) gatunek ten jest kenofitem. Piwowarska (2012) przypuszcza, że może Orobanche ramosa L. być archeofitem - prawdopodobnie sprowadzona już zaraza gałęzista Takson o niepewnym statusie we florze przez Scytów ok. 500 roku p.n.e. wraz z nasionami Polski, istnieją przypuszczenia, że może konopi. Wykazany z województwa śląskiego być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002) w 2 kwadratach ATPOL jako gatunek wymarły (Za- jąc A., Zając M. 2001; Piwowarczyk 2012). Podana z Tworkowa przez Kuczyńską (1974) Orthanta lutea (L.) A. KERN. ex WET- Podany z przełomu Warty przez Hereźniaka i in. TST. Stanowiska wątpliwe w województwie ślą- (1973) oraz jako natyfit przez Urbisza (2004) ortanta żółta skim (Zając A., Zając M. 2001) i niepewne z Przewodziszowic k. Żarek (DF 0503). Gatunek występujący w województwie ślą- Peucedanum ostruthium (L.) W. D. J. skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce Podany ze Stecówki przez Celińskiego i in. 1974-75. KOCH (posiada tu wyłącznie stanowiska synan- gorysz miarz tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Mirek i in. (1995, 2002) nie wykluczyli, że rosła także na Górnym Śląsku, bowiem podawana przez Zapałowicza (1906) „Poa alpina D. flavescens” Są wątpliwości, czy gatunek ten jest z Suchej Góry pod Tarnowicami należy do Poa Poa badensis HAENKE składnikiem flory Polski (Mirek i in. 1995, badensis HAENKE (materiał rewidowany przez T. wiechlina badeńska 2002) TACIKA). Nie ma jednak pewności czy etykieta na tym materiale zielnikowym nie została pomylona. Zając A. i Zając M. (2001) zaliczają ją do gatunków o niepewnym statusie w Polsce Poa laxa HAENKE Niepewna lokalizacja stanowiska gatunku Podawana z Pilska (Hazslinszky 1853; Neilreich wiechlina wiotka w województwie śląskim 1866,Teil I), ale nie wiadomo czy z polskiej strony Gatunek występujący w województwie ślą- Wykazany z województwa śląskiego na jednym Polemonium coeruleum L. skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce stanowisku w okolicy Częstochowy (Zając A., Zając wielosił błękitny (posiada tu wyłącznie stanowisko synan- M. 2001). Sendek (1984) podaje go także, za Dunin- tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Wąsowiczem (1874), z Modrzejowa w Sosnowcu Wykazany z województwa śląskiego w 6 kwadra- Polycnemum arvense L. Takson o niepewnym statusie we florze tach ATPOL (Zając A., Zając M. 2001). Podaje chrząstkowiec polny (ch. pospolity) Polski, istnieją przypuszczenia, że może Sendek (1984) – za Schubem (1910) – z hałd być antropofitem (Mirek i in. 1995, 2002) w Gliwicach i z Świętochłowic – za Mazarakim (1965) Takson wymagający dalszych badań Wykazany z województwa śląskiego w 39 kwadra- Populus alba L. w województwie śląskim (dane niedosta- tach ATPOL (Zając A., Zając M. 2001), łatwo krzy- topola biała teczne) żuje się z innymi topolami i często sadzony Gatunek wykazany prawdopodobnie błęd- Potamogeton filiformis PERS. nie z województwa śląskiego przez Wę- Z badań Zalewskiej-Gałosz (2008) wynika, że gatu- rdestnica nitkowata glarz-Wieszołek i Wikę (2010) ze stawów nek ten występuje tylko w północnej części Polski w Goczałkowicach a stawy rybne nie są jego siedliskiem Gatunek wykazany prawdopodobnie błęd- Wykazywany tylko z Polski północnej i zachodniej Potamogeton polygonifolius POURR. nie z województwa śląskiego przez Czud- (Zalewska-Gałosz 2001), Zając A. i Zając M. (2001) rdestnica podługowata ka (1930) z okolic Wielikąta nie podają stanowisk z województwa śląskiego

117 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Materiał z Polski wymaga rewizji takso- Potentilla impolita WAHLENB. nomicznej, w związku z czym nie został W województwie śląskim wykazany z jednego pięciornik wygładzony zamieszczony w atlasie (A. Zając i in. stanowiska na NW od Srocka w gminie Mstów 2001) (Brzeg, Wika 2011b) Takson krytyczny wymagający rewizji taksonomicznej i dalszych badań w Polsce (Zając A., Zając M. 2001). Zda- Podany przez Szeląga (2000) ze wszystkich wzgórz Potentilla silesiaca R. UECHTR. niem Kołodziejka i Gabary (2008) takson w okolicy Olsztyna. Niepotwierdzony przez Koło- pięciornik śląski ten nie był obserwowany w Polsce od dziejka (2004) ponad 100 lat i prawdopodobnie wymarł w XIX wieku Zamieszczony w czerwonej liście z roku 1996 (Pa- Rubus divaricatus P. J. MÜLL. Występowanie gatunku rusel i in. 1996). Podaje Wika (1994) z Łężczoka. jeżyna połyskująca w województwie śląskim niepewne Według Zając A. i Zając M. (2001) brak stanowisk w województwie śląskim Wykazany przez Kuleszę (1930) z okolic Rybnika. Gatunek błędnie wymieniony z Polski Nie umieszczony w Atlasie (A. Zając, M. Zając Rubus glaucovirens MAAS. (Mirek i in. 1995, 2002) 2001), nie wykazany także przez Zielińskiego (2004) Zamieszczony w czerwonej liście z roku 1996 (Pa- rusel i in. 1996). Podaje Sendek (1984) z 2 stano- Rubus pyramidalis KALTENB. Występowanie gatunku wisk współczesnych. Według Zając A. i Zając M. jeżyna piramidalna w województwie śląskim niepewne (2001) oraz Zielińskiego (2004) brak stanowisk w województwie śląskim Wykazany przez Kuleszę (1930) z Nadleśnictwa Rubus schleicheri WEIHE ex TRATT. Występowanie gatunku Panki pod Częstochową. Nie umieszczony w Atla- jeżyna Schleichera w województwie śląskim niepewne sie (A. Zając, M. Zając 2001), nie wykazany także przez Zielińskiego (2004) Wykazany przez Kuleszę (1930) spod Raciborza. Gatunek błędnie wymieniony z Polski Nie umieszczony w Atlasie (A. Zając, M. Zając Rubus vulgaris WEIHE & NESS (Mirek i in. 1995, 2002) 2001), nie wykazany także przez Zielińskiego (2004) Stanowisko synantropijne w Knurowie Ruppia maritima L. (An. Urbisz, Al. Urbisz 2001), obecnie rupia morska nie istnieje [obserwacje własne A. i A. Urbiszów] Podana ogólnie z Pilska przez Krupę (1879), Za- pałowicza (1880, 1908) i Berdaua (1890), a za tymi autorami także przez Boratyńskiego i Browicza (1976) oraz Białecką (1982) i Michalika (1992). Salix herbacea L. Niepewna lokalizacja stanowiska gatunku Dwoje ostatnich autorów informuje także o okazach wierzba zielna w województwie śląskim zielnikowych, zebranych w latach 1938-1939 przez M. Seńkowskiego w północno-zachodnim kotle pod szczytem, a więc poza granicami Polski. Szafer (1921) taksonu z Pilska nie wymienia W województwie śląskim także stanowiska o nie- Gatunek występujący w województwie ślą- pewnym statusie (Zając A., Zając M. 2001). Sendek Salvia nemorosa L. skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce (1984) podaje go z grobli kanału w Gliwicach (za szałwia omszona (posiada tu wyłącznie stanowiska synan- Schube 1912). „Inwazyjny” apofit w Polsce (M. tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Zając, A. Zając 2009a) W Atlasie (Zając A., Zając M. 2001) wykazany z 13 Niepewny status stanowisk w wojewódz- kwadratów. Podany przez Sendka (1984) z muraw Sedum reflexum L. twie śląskim (być może tylko stanowiska piaszczyskowych na dwóch stanowiskach: Ruda rozchodnik ościsty synantropijne) Śląska Kłodnica, Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce (za Zalewskim 1886). Gatunek rodzimy, uprawiany jako roślina ozdobna Wykazany z województwa śląskiego na 4 stanowi- Senecio aquaticus HILL. Stanowiska wątpliwe w województwie skach z Wyżyny Śląskiej (Zając A., Zając M. 2001). starzec wodny śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Urbisz (1996a) podaje go z 5 stanowisk na Płasko- wyżu Rybnickim Zamieszczony w czerwonych listach z lat 1996 (Pa- rusel i in. 1996) i 2000 (Bernacki i in. 2000). Podaje Senecio erucifolius L. Takson krytyczny Sendek (1984) z jednego stanowiska współczesnego starzec srebrzysty (nieużytki w porcie). Nie wykazany z województwa śląskiego w Atlasie (Zając A., Zając M. 2001) Wykazany z województwa śląskiego na 2 stanowi- Senecio integrifolius (L.) CLAIRV. Stanowiska wątpliwe w województwie skach w okolicy Częstochowy (Zając A., Zając M. starzec polny śląskim (Zając A., Zając M. 2001) 2001) Podany przez Raciborskiego (1884) z Ciężkowic, jednak później nie potwierdzony (Tokarska-Guzik 1999). Stanowisko nie wykazane przez Zająca A. i Zając M. (2001). Gatunek jest reliktem glacjalnym, Stanowisko wątpliwe w województwie występującym na Pomorzu Zachodnim (Szmeja Sparganium angustifolium F. MICHX. śląskim 1993, 2001), w Karkonoszach (Bociąg i in. 2007) i w Tatrach (Mirek, Piękoś-Mirkowa 2008). Czy gatunek ten mógł więc rosnąć w Ciężkowicach wymaga zbadania; z tamtych okolic wykazywano jed- nakże wiele gatunków mchów glacjalnych, co może uwiarygadniać obserwację Raciborskiego (l.c.) Gatunek występujący w województwie ślą- Wykazany z województwa śląskiego na jednym Spergularia salina J. PRESL & C. skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce stanowisku z Wyżyny Śląskiej (Zając A., Zając M. PRESL (posiada tu wyłącznie stanowisko synan- 2001). Podany przez A. Rostańskiego (2006) z hałd muchotrzew solniskowy tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) w Trachach i Przezchlebiu 118 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

W bazie Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska figuruje 95 gatunków, których występowanie w województwie śląskim zostało potwierdzone oraz 5 gatunków, których notowania są niepewne [R. Bula, J.B. Parusel]. Spośród nich tylko 7 gatunków Taraxacum sp. Rodzaj krytyczny wymagający dalszych należy do zagrożonych (Marciniuk i in. 2009, Mar- mniszek badań w województwie śląskim (dane ciniuk 2011, w druku): T. skalinskianum Małecka & niedostateczne) Soest in Małecka (krajowy status zagrożenia - EN), T. bavaricum Soest (VU), T. mendax Kirschner & Štĕpánek (VU), T. subdolum Kirschner & Štĕpánek (VU), T. paucilobum Hudziok (LR), T. vindobonen- se Soest LR, T. turfosum (Schultz Bip.) Soest (DD) W województwie śląskim wyłącznie na stanowi- Telekia speciosa (SCHREB.) BAUMG. Takson o niepewnym statusie we florze skach synantropijnych (Zając A., Zając M. 2001). smotrawa okazała Polski, istnieją przypuszczenia, że może „Inwazyjny” apofit w Polsce (M. Zając, A. Zając być antropofitem (Mirek i in. 2002) 2009a) W województwie śląskim także stanowiska o niepewnym statusie (Zając A., Zając M. 2001). Wyka- Gatunek występujący w województwie ślą- zany przez Sendka (1984) ze stacji kolejowej Tetragonolobus maritimus (L.) ROTH skim poza naturalnym zasięgiem w Polsce w Katowicach-Ligocie, przez Czyloka i Baryłę komonicznik skrzydlatostrąkowy (posiada tu wyłącznie stanowiska synan- (2003) z przekopu kolejowego w Sławkowie oraz tropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Bacler i Drobnika (2008) z bocznicy kolejowej w Krupskim Młynie Takson o niepewnym statusie we florze Polski, istnieją przypuszczenia, że może Wykazany z województwa śląskiego na 6 stanowi- być antropofitem (Mirek i in. 2002) Gatu- skach z Wyżyny Śląskiej i Kotliny Żywieckiej (Za- Teucrium scorodonia L. nek występujący w województwie śląskim jąc A., Zając M. 2001). Podaje także Kuśka (1994) ożanka nierównoząbkowa poza naturalnym zasięgiem w Polsce (po- z uroczyska „Buk” w Rudach Raciborskich. Obser- siada tu wyłącznie stanowiska synantropij- wowany również w Beskidzie Śląskim [R. Krause] ne) (Zając A., Zając M. 2001) Podany ogólnie przez Wilczyńskiego (1921) ze Ślą- Thesium pyrenaicum POURR. Brak stanowisk w województwie śląskim ska Cieszyńskiego (jako Thesium pratense Ehrh.), leniec łąkowy (A. Zając, M. Zając 2001) nie wiadomo więc czy z województwa śląskiego. Takson wymarły w Polsce (Mirek i in. 2002) Gatunek rodzimy tylko w Karkonoszach (Mirek i in. 2002). W województwie Thlaspi caerulescens J. PRESL & C. śląskim występuje poza naturalnym za- Wykazany z województwa śląskiego na jednym sta- PRESL sięgiem w Polsce (posiada tu wyłącznie nowisku w dolinie Odry (Zając A., Zając M. 2001). tobołki alpejskie stanowisko synantropijne) (Zając A., Zając M. 2001) Takson podany przez K. Rostańskiego (1967), lecz Takson o niepewnym statusie we florze nie wyróżniony w obrębie Valerianella dentata, gdyż *Valerianella mixta DUFR. Polski, istnieją przypuszczenia, że może brak rewizji materiałów zielnikowych (Zając A., roszpunka mieszana być antropofitem (Mirek i in. 2002) Zając M. 2001). Wykazany z okolic Olsztyna przez Urbisza (2004) Veronica praecox ALL. Stanowisko wątpliwe w województwie Znany z Woźnik na podstawie okazu zielnikowego przetacznik wczesny śląskim (Zając A., Zając M. 2001) K. Rostańskiego z roku 1974 [An. Urbisz] Takson krytyczny wymagający dalszych Gatunek niedawno wydzielony z grupy Veronica Veronica sublobata M. A. FISCH. badań w województwie śląskim (dane hederifolia (Cieślak, Mirek 1996). Rozmieszczenie przetacznik blady niedostateczne) taksonu w województwie nieznane Podana przez Zyznawską (2000) z otoczenia za- Viola alba BESSER Niepewny status stanowiska w wojewódz- budowania pałacowego w rezerwacie „Łężczok”. fiołek biały twie śląskim (Zając A., Zając M. 2001) Uznany za gatunek wymarły w Polsce (Zarzycki, Szeląg 2006) Wybitny takson z kręgu pokrewieństwa Viola Takson nie wyróżniany zwykle canina (Mirek i in. 2002). W Atlasie (Zając A., Viola montana L. w Polsce (Mirek i in. 2002). Wymaga Zając M. 2001) podany wraz z pospolitym Viola fiołek nibypsi dalszych badań w województwie śląskim canina. Wykazany z okolic Olsztyna przez Urbisza (dane niedostateczne) (2004) na podstawie informacji ustnej Z. Szeląga rodniczych została obliczona pośrednio w oparciu o aktu- glebowe gatunków siedlisk nieleśnych można wnioskować alne dane statystyczne o strukturze użytkowania ziemi o powierzchni siedlisk, w których mogą rosnąć. Dostępne w województwie śląskim, którą następnie uszczegółowio- aktualnie dane nie pozwalają na wprowadzenie progów no dla siedlisk leśnych (w oparciu o typy siedliskowe lasu ilościowych dla kryteriów pomocniczych oceny zagrożenia z zasobu RDLP w Katowicach, stan na rok 2011) i grun- flory. Takie dane są zgromadzone dla niewielkiej liczby tów ornych (w oparciu o powierzchnię gleb z zasobu IUNG gatunków stwierdzonych dotychczas w województwie ślą- w Puławach, stan na rok 2003). Zagrożenie zbiorowisk ro- skim. ślinnych przedstawia opracowana ostatnio czerwona lista (Parusel i in. 2012). Znając typy siedliskowe lasu, można Kategorie zagrożenia przyporządkować im odpowiednie zbiorowiska roślinne Wymarły (EX) (Matuszkiewicz W., Matuszkiewicz J. M. 1996), w których Takson jest wymarły, jeśli nie ma uzasadnionych wąt- występują poszczególne gatunki, a znając wymagania pliwości, że ostatni osobnik wymarł. Takson jest przy-

119 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

puszczalnie wymarły, jeśli gruntowne badania nie po- Dane niedostateczne (DD) twierdziły obecności osobnika. Takson jest wykazywany w kategorii dane niedosta- Wymarły w dzikiej przyrodzie (EW) teczne, jeśli posiadane informacje nie są wystarczające do Takson jest wymarły w dzikiej przyrodzie, jeśli jest wykonania oszacowania ryzyka jego wymarcia. znany tylko z utrzymywania się przy życiu w uprawie Do gatunków zagrożonych zaliczamy gatunki zakwa- lub jako naturalizowana populacja zdecydowanie poza lifikowane do kategorii krytycznie zagrożonych, zagro- pierwotnym zasięgiem. Takson jest przypuszczalnie wy- żonych i narażonych. Kategoria DD nie jest kategorią marły w dzikiej przyrodzie, jeśli gruntowne badania nie zagrożenia. Kategorie czerwonej listy odzwierciedlają potwierdziły obecności osobnika. ryzyko wymarcia taksonu, ale niekoniecznie priorytety Wymarły regionalnie (RE) ochrony. Priorytety te określa się na podstawie wartości Takson jest wymarły regionalnie, jeśli nie ma uza- konserwacyjnej gatunku, obliczanej w oparciu o kilkana- sadnionych wątpliwości, że ostatni osobnik wymarł ście wskaźników (Spellerberg 1994, Pullin 2005). w regionie (kraju) lub subregionie (województwie). Takson jest przypuszczalnie wymarły regionalnie, jeśli gruntow- Sporządzanie oceny zagrożenia ne badania nie potwierdziły obecności osobnika. Nie zali- Wstępna lista obejmowała gatunki, których zagrożenie czano do tej kategorii taksonów długo żyjących osobników, zostało określone za pomocą kryteriów globalnych dla które obecnie zaprzestały reprodukcji w obrębie regionu populacji światowej (czerwona lista IUCN on-line, 2011) z powodu ubogich lub niewystarczających warunków śro- i regionalnej (krajowej) gatunku (Zarzycki, Szeląg 2006). dowiskowych. Następnie poszerzano ją o kolejne taksony występujące Krytycznie zagrożony (CR) w województwie śląskim. Ocena właściwa populacji ga- Takson jest krytycznie zagrożony, jeśli stoi wobec tunków występujących w województwie śląskim była do- ekstremalnie wysokiego ryzyka wymarcia w dzikiej konywana w oparciu o kryteria opracowane dla populacji przyrodzie w bezpośredniej przyszłości i spełnia któreś subregionalnej (tab. 2, 3 i 4). z kryteriów zamieszczonych w tabelach 2 i 3. Zgodnie ze wskazaniami IUCN, takson był zamieszcza- Zagrożony (EN) ny na czerwonej liście, jeśli spełniał przynajmniej jedno Takson jest zagrożony, jeśli nie jest krytycznie zagro- z kryteriów szacowania ryzyka wymarcia. W przypadku żony, ale stoi w obliczu bardzo wysokiego ryzyka wymar- wątpliwości lub zróżnicowania ocen zagrożenia przyjmo- cia w dzikiej przyrodzie w bliskiej przyszłości i spełnia wano, zgodnie z zasadą ostrożności, kategorię najwyższą. któreś z kryteriów zamieszczonych w tabelach 2 i 3. Gatunki zagrożone globalnie i w Europie, a niezagro- Narażony (VU) żone w województwie śląskim zamieszczono w aneksie do Takson jest narażony, jeśli nie jest krytycznie zagro- listy. żony lub zagrożony, ale stoi w obliczu wysokiego ryzyka wymarcia w dzikiej przyrodzie w średnio-odległej prze- Nazewnictwo taksonów szłości i spełnia któreś z kryteriów zamieszczonych w ta- Nazewnictwo taksonów przyjęto za krytyczną listą roślin belach 2 i 3. naczyniowych Polski (Mirek i in. 2002). W przypadku Bliski zagrożenia (NT) Orobanche bohemica i O. kochii (Zázvorka 2010) nazew- Takson jest bliski zagrożenia, jeśli nie kwalifikuje się nictwo łacińskie przyjęto za Flora Europaea [http://www. do krytycznie zagrożonych, zagrożonych lub narażonych, rbge.org.uk], nazwy polskie są wolnym tłumaczeniem tych ale jest bliski lub prawdopodobny do zakwalifikowania go nazw z łaciny. Dla gatunków jeżyn nie wykazanych w li- do kategorii zagrożonych w bliskiej przyszłości oraz speł- ście krytycznej, ich nazwy podano za Zielińskim (2004), nia któreś z kryteriów zamieszczonych w tabelach 2 i 3. Zielińskim i in. (2004) oraz Trávníčkiem i Zázvorką Najmniejszej troski (LC) (2005). W czerwonej liście nazwy taksonów zamieszczono Takson jest najmniejszej troski, jeśli nie kwalifikuje w porządku alfabetycznym. się do krytycznie zagrożonych, zagrożonych, narażonych lub bliskich zagrożenia oraz spełnia któreś z kryteriów Zagrożenie flory roślin naczyniowych województwa ślą- zamieszczonych w tabelach 2 i 3. W tej kategorii mieszczą skiego się taksony szeroko rozprzestrzenione i częste. Ocenie zagrożenia poddano 2060 taksonów roślin naczy-

120 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Tabela 2. Kryterium główne oceny zagrożenia gatunków. Table 2. The main criterion evaluations of the threat of species.

Kryterium Zakres Kategoria Liczba % liczby kwadratów/stanowisk od do zagrożenia kwadratów/stanowisk The criterion The range Threat category Number of squares/stations % of the squares number/stations from to CR 0,01% 1 1 EN 0,32% 10 2 10 VU 1,30% 40 11 40 NT 3,0% 92 41 92 LC 5,0% 154 93 154

Tabela 3. Kryteria pomocnicze oceny i algorytm zmiany kategorii zagrożenia gatunków. Table 3. The auxiliary evaluations criteria and the algorithm of the change of the category of the threat of species.

Zmiana kategorii zagrożenia Charakterystyki Characteristics wynikająca z kryterium głównego Siedlisko przyrodnicze1 Tendencja dynamiczna zmian Liczebność populacji The change of the category Zbiorowisko roślinne liczby stanowisk gatunku na stanowisku of the threat resulting from the Natural site1 The dynamic tendency of The species population size main criterion Plant community changes of the number of stations on the station

Siedlisko/zbiorowisko Spadek liczby stanowisk, Osobniki występują zazwy- Podwyższenie rzadkie i/lub zagrożone widoczna regresja gatunku czaj pojedynczo lub nielicznie

Siedlisko/zbiorowisko po- Wzrost liczby stanowisk, Osobniki występują Obniżenie spolite i/lub niezagrożone widoczna ekspansja gatunku w dużych płatach lub łanowo

1 – ocenę zagrożenia siedlisk przyrodniczych przedstawia tabela 4, a ocena zagrożenia zbiorowisk roślinnych zamieszczona jest w publikacji Parusela i in. (2012). 1 – the evaluation of the threat of natural habitats presents the table 4, and the evaluation of the threat of plant communities is placed in the publication Parusel et al. (2012).

niowych, których występowanie w województwie śląskim listy i 3,5% flory województwa. Aktualnie brak dostatecz- zostało odnotowane w bazie danych Centrum Dziedzic- nych danych dla określenia zagrożenia (DD) 111 takso- twa Przyrody Górnego Śląska. Sporządzona czerwona nów (12,5% i 5,4%). lista roślin naczyniowych (zamieszczona na końcu ar- Spośród roślin zamieszczonych w czerwonej liście tykułu) zawiera 887 taksonów, dla których określono ochronie gatunkowej podlega 218 taksonów (24,6%), kategorie zagrożenia6. Do w różnym stopniu zagrożo- w tym 207 ochronie ścisłej i 11 ochronie częściowej. 34 nych (CR+EN+VU) zaliczono 507 taksonów, co stanowi taksony chronione w Polsce wymarły już regionalnie, 27 57,2% liczby taksonów zamieszczonych w czerwonej liście jest krytycznie zagrożonych, 53 są zagrożone, 50 – nara- i 24,6% liczby taksonów stwierdzonych dotychczas w woje- żonych na wymarcie, 20 – bliskich zagrożenia a 17 zaliczo- wództwie śląskim (tab. 5). Za wymarłe i prawdopodobnie no do gatunków najmniejszej troski. Dla 17 chronionych wymarłe (EW+RE) uznano 71 taksonów (8,0% i 3,4%), za gatunków brak danych, które umożliwiłyby określić ich krytycznie zagrożone (CR) – 80 taksonów (9,0% i 3,9%), zagrożenie. Aż 49 gatunków chronionych (5,4% gatunków a za zagrożone i narażone (EN+VU) – 427 taksonów czerwonej listy) wymaga ochrony czynnej w Polsce, w tym (48,2% i 20,7%). Grupa roślin bliskich zagrożenia (NT) – z kategorii: CR – 9, EN – 18, VU – 14, NT – 2, LC – 1, 125 taksonów, stanowi 14,1% liczby taksonów czerwonej DD – 5. Pozostałych 14 gatunków wymagających w Polsce listy i 6,1% liczby taksonów flory województwa śląskiego. czynnej ochrony, wymarło już w skali regionalnej. Kryterium dla gatunków najmniejszej troski (LC) spełni- Wśród gatunków zamieszczonych w czerwonej liście ły 73 gatunki, co stanowi 8,2% liczby taksonów czerwonej znajduje się 14 gatunków i podgatunków zamieszczonych

6 w liście zamieszczono dodatkowe informacje o zagrożeniu gatunków w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 w sąsiednich województwach (dla których sporządzono czerwone li- maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych sty), w Polsce, Republice Czeskiej i Słowackiej, w Europie oraz o za- grożeniu globalnym. oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992, str. 7),

121 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Tabela 4. Ocena zagrożenia siedlisk przyrodniczych w województwie śląskim. Table 4. The evaluation of the threat of natural habitats in Silesian Voivodship.

Powierzchnia Udział Siedliska przyrodnicze Kategoria zagrożenia Area Share Natural habitats Threat category [km2] [%] Siedliska leśne i zadrzewienia Bór górski 1,06 0,01 CR Las łęgowy górski 0,92 0,01 CR Bór bagienny 3,83 0,03 EN Bór mieszany wyżynny 3,83 0,03 EN Bór wysokogórski 3,83 0,03 EN Bór suchy 15,33 0,12 EN Las łęgowy 22,99 0,19 EN Las mieszany wyżynny 38,33 0,31 EN Olsy i olsy jesionowe 49,82 0,40 VU Bór mieszany górski 53,66 0,44 VU Las wyżynny 76,65 0,62 VU Bór wilgotny 111,14 0,90 VU Las górski 157,14 1,27 VU Las mieszany górski 256,78 2,08 NT Lasy świeże i wilgotne 287,44 2,33 NT Lasy mieszane wilgotne i bagienne 379,42 3,08 NT Las mieszany świeży 440,75 3,57 NT Bór świeży 479,07 3,88 NT Bory mieszane wilgotne i bagienne 571,06 4,63 NT Bór mieszany świeży 879,54 7,13 Zadrzewienia 105,22 0,85 VU Siedliska nieleśne – wodne i nadwodne Rowy 32,9 0,27 EN Wody powierzchniowe stojące 59,22 0,48 VU Grunty pod stawami 77,37 0,63 VU Wody powierzchniowe płynące 92,1 0,75 VU Siedliska nieleśne – agrocenozy Pastwiska trwałe 528,05 4,28 NT Łąki trwałe 910,79 7,38 Grunty orne 4633,71 37,57 Siedliska nieleśne – inne Użytki ekologiczne 4,4 0,04 Tereny zurbanizowane 2056,74 16,68 Razem 12333,09 100,00 Powierzchnia Udział Gleby terenów rolnych Kategoria zagrożenia The soils of the agricultural lands Area Share Threat category [km2] [%] Gleby glejowe 4,05 0,03 EN Czarnoziemy 72,70 0,59 VU Gleby murszowomineralne i murszowate 89,30 0,72 VU Gleby torfowe i murszowotorfowe 119,20 0,97 VU Gleby brunatne właściwe 211,19 1,71 NT Gleby mułowotorfowe i torfowomułowe 235,51 1,91 NT Czarne ziemie 468,10 3,80 LC Rędziny 566,28 4,59 LC

122 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Mady 712,44 5,78 Gleby bielicowe i rdzawe 1404,74 11,39 Gleby brunatne wyługowane i brunatne kwaśne 1638,05 13,28 Gleby płowe i brunatne 1750,09 14,19

Tabela 5. Zagrożenie flory roślin naczyniowych województwa śląskiego w roku 2011. Table 5. The threat of the flora of vascular plants of Silesian Voivodship in the year 2011. Udział % Kategoria zagrożenia Liczba taksonów Udział % ogółem zagrożonych Threat category Number of taxons Share % in total Share % of threatened EW 2 0,2 0,1 RE 69 7,8 3,3 CR 80 9,0 3,9 EN 203 22,9 9,8 VU 224 25,3 10,9 Razem 578 65,2 28,0 wymarłe i zagrożone NT 125 14,1 6,1 LC 73 8,2 3,5 Razem 198 22,3 9,6 niezagrożone DD 111 12,5 5,4 Ogółem 887 43,0 Total

w tym: 2 wymarłe w stanie dzikim (Cochlearia polonica Analiza taksonów czerwonej listy roślin naczyniowych i Marsilea quadrifolia), 4 – wymarłe regionalnie (Aldro wykazała, że aż 703 (79,3% taksonów czerwonej listy vanda vesiculosa, Dianthus arenarius subsp. arenarius, i 34,1% flory województwa śląskiego) z nich posiada war- Gentianella bohemica, Thesium ebracteatum), jeden kry- tość diagnostyczną – jako gatunki charakterystyczne lub tycznie zagrożony (Ligularia sibirica), 6 – zagrożonych wyróżniające zbiorowisk roślinnych7. Spośród nich aż (Campanula serrata, Cypripedium calceolus, Galium cra 447 taksonów diagnostycznych dla zbiorowisk roślinnych coviense, Liparis loeselii, Pulsatilla patens, Tozzia alpina z 33 klas fitosocjologicznych, jest zagrożonych (tab. 7). subsp. carpathica) i jeden narażony (Aconitum firmum Najliczniejszymi grupami gatunków zagrożonych są ga- subsp. moravicum). Trzy z nich (w tym dwa wymarłe re- tunki muraw kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea gionalnie) mają status gatunków priorytetowych (Campa (99 taksonów) i gatunki lasów liściastych z klasy Querco- nula serrata, Cochlearia polonica i Gentianella bohemi Fagetea (98). Liczną grupą zagrożonych roślin są również ca). archeofity z klasy Stellarietea mediae (57), a także ga- Niektóre gatunki znajdujące się na czerwonej liście wo- tunki łąkowe z klasy Molinio-Arrhentheretea (55), wrzo- jewództwa śląskiego są także zagrożone w skali Europy sowiskowe z klasy Calluno-Ulicetea (55) i torfowiskowe – jest ich 177 (19,9%), w tym w kategorii: EN – 1, VU – 2, z klasy Scheuchzerio-Caricetea fuscae (50). Najwięcej NT – 12, LC – 148, DD – 14. Spośród tych gatunków, 28 gatunków wymarłych stwierdzono wśród roślin muraw jest także zagrożonych w skali globalnej. W sumie w skali kserotermicznych (13), archeofitów segetalnych (10), ro- globalnej zagrożone są 32 gatunki (3,6% liczby gatunków ślin łąkowych (8), wrzosowiskowych (6) i torfowiskowych zamieszczonych w czerwonej liście), w tym w kategorii: (5). Krytycznie zagrożone są w szczególności gatunki EN – 1, VU – 2, LC – 27, NT – 1, DD – 1. Tylko 4 gatunki z klas Festuco-Brometea (11), Molinio-Arrhenatheretea (8), niezagrożone w skali Europy są zagrożone w skali global- Phragmitetea australis (6) i Rhamno-Prunetea (6). Gatun- nej (Euonymus verrucosus, Pinus mugo, Populus nigra, kami wymierającymi są przede wszystkim rośliny lasów Taxus baccata). Ponadto zagrożone w skali globalnej (kategoria LC) są 23 gatunki, które nie są obecnie zagrożone 7 wartość diagnostyczną gatunków przyjęto zasadniczo za Ratyńską i in. (2010), a uzupełniająco – głównie dla syntaksonów górskich – za w województwie śląskim i w Polsce (tab. 6). Matuszkiewiczem (2008).

123 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

liściastych (26 gatunków), muraw kserotermicznych (23), nolicenie to, w przypadkach tego wymagających, przepro- upraw rolnych (18), a także rośliny wodne z klasy Pota wadzono w ten sposób, że przyjęto kategorię najwyższego metea (13) oraz rośliny z klas Scheuchzerio-Caricetea fu zagrożenia danego gatunku. scae, Artemisietea vulgaris i Koelerio-Corynephoretea (po 11 gatunków). Zmiany zagrożenia roślin naczyniowych w latach 1996-2000 Ocenę zagrożenia dokonano w sumie dla 554 gatunków, Zmiany w zagrożeniu roślin naczyniowych woje- w tym 546 w roku 1996 i 392 w roku 2000. Lista ta zawie- wództwa śląskiego ra 8 nowych gatunków oraz pomija 162 gatunki (29,2%), Sporządzona w roku 2011 ocena zagrożenia flory roślin których zagrożenie zostało ocenione w roku 1996. Było naczyniowych województwa śląskiego pozwala na doko- wśród nich 6 gatunków uznanych za wymarłe, 28 gatun- nanie analizy zmian, jakie nastąpiły w porównaniu do lat ków wymierających i 49 gatunków narażonych na wy- 1996 (Parusel i in. 1996) i 2000 (Bernacki i in. 2000). marcie (tab. 8). Ocena zgodności tych obu ustaleń zagro- Porównania tego dokonano metodą analizy zgodności żenia w poszczególnych kategoriach przedstawia się na- ocen z wykorzystaniem testu χ2. Do oceny względnej tren- stępująco: Ex-EW/EX – 54,0%, E-CE/EN – 32,2%, V-VU du zmian w zagrożeniu gatunków wykorzystano metodę – 24,0%, I-DD – 34,1%, R-LR – 23,8%. Zgodność ogółem indeksu czerwonej listy, z zastosowaniem zrewidowanego ocen dla 384 gatunków wspólnych dla obu list wynosi- przez Butcharta i in. (2007) wzoru na obliczanie Red List ła tylko 41,1% i jedynie 28,5% dla wszystkich gatunków Index: z obu porównywanych list. W roku 2000 podwyższono ka- tegorię zagrożenia dla 83 gatunków (15,2%), a zmniejszo-

Wc (t, s) no dla 143 (26,2%). Znaczne różnice w ocenie zagrożenia Σs RLI = 1− tylko częściowo można tłumaczyć odmienną metodyką t • WEX N sporządzania omawianych list w latach 1996 i 2000 oraz innymi granicami ocenianych obszarów. Różnice te są 2 2 gdzie: statystycznie istotne (test χ obl. = 60,5; χ tab. = 9,5 dla df =

Wc – waga kategorii c, WEX – waga dla kategorii EX, 4 i α = 0,05). N – liczba ocenianych taksonów s8, t – rok oceny. Przyjęto Ocena względna trendu zmian zagrożenia roślin na- następujące wagi dla poszczególnych kategorii zagroże- czyniowych wskazuje, że zagrożenie to zmniejszyło się: nia: Ex/EW/EX/RE – 5, E/CE/CR/EN – 4, V/VU – 3, I/ nieznacznie dla pełnych list z obu porównywanych okre-

DD – 2, R/LR/NT/LC – 1. sów (RLI1996 = 0,44 dla N = 546, RLI2000 = 0,47 dla N = Indeks ten przyjmuje wartości od 1 (kiedy wszystkie 392), do znacznego w przypadku porównania list gatun- gatunki mają kategorię LC) do 0 (wówczas wszystkie ga- ków wspólnych (RLI1996 = 0,25 i RLI2000 = 0,47 dla 384 gatunki są wymarłe). Autorzy zalecają jego obliczanie tylko tunków wspólnych). dla gatunków wspólnych w porównywanych okresach. Także wyliczone średnie zagrożenie flory (jako średnią Wojewódzka lista gatunków dla porównywanych okre- arytmetyczną wartości wag liczbowych przyporządkowa- sów została ujednolicona zgodnie z metodyką przyjętą nych każdej kategorii; wartości liczbowe wag dla poszcze- w roku 2011: pominięto gatunki nie występujące w obec- gólnych kategorii zagrożenia przyjęto takie, jak dla obli- nych granicach województwa lub ich lokalizacja jest czenia RLI) w latach 1996 i 2000 przedstawia taki sam wątpliwa, gatunki błędnie podane, obcego pochodzenia trend: odpowiednio 2,79 (±1,27) i 2,67 (±1,31) [lub 2,86 (z wyjątkiem archeofitów) oraz krytyczne lub wątpliwe (±1,30) i 2,77 (±1,38) z wyłączeniem taksonów o kategorii pod względem taksonomicznym. W związku z tym, że I/DD]. lista dla Górnego Śląska z roku 1996 zawiera kategorie zagrożenia dla 3 byłych województw, dokonano jedynie Zmiany zagrożenia roślin naczyniowych w latach 1996-2011 ich ujednolicenia a nie ponownej oceny zagrożenia. Ujed- Ocenę zagrożenia dokonano w sumie dla 897 gatunków, 8 Bubb i in. (2009) zalecają wyłączenie z tej liczby gatunków z ka- w tym 546 w roku 1996 i 887 w roku 2011. Lista ta zawie- tegorią DD w ocenie bieżącej i tych, które w poprzedniej ocenie uznane zostały jako EX, a także te gatunki, których zmiana ka- ra 351 nowych gatunków oraz pomija 10 gatunków, któ- tegorii zagrożenia wynika z lepszego oszacowania albo w wyni- rych zagrożenie zostało ocenione w roku 1996. Jest wśród ku rewizji systematycznej (zmiana kategorii powinna wynikać z rzeczywistego polepszenia się lub pogorszenia stanu gatunków). nich 26 gatunków, które uznano za wymarłe regionalnie

124 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Tabela 6. Niezagrożone w roku 2011 w województwie śląskim gatunki roślin naczyniowych zagrożone globalnie. Table 6. Unendangered in the year 2011 in Silesian Voivodship species of vascular plants threatened globally. Kryteria Rok oceny Oceniający Kategoria zagro- Nazwa gatunkowa oceny zagrożenia Sprawdzający Uwagi żenia Species name Assessment Year of threat Assessor/s Annotations Threat category criteria assessment Reviewer/s Lower Risk/least 1994 Wymaga Abies alba MILL. 1998 Conifer Specialist Group concern (v. 2.3) uaktualnienia Smith K., Zhuang X., Nophasead L., Alisma plantago- 2001 Least Concern 2011 Homsombath K. & Juffe aquatica L. (v. 3.1) Bignoli D. Participants of the FFI/IUCN SSC Central Asian regional tree Red Listing Alnus glutinosa (L.) 2001 workshop, Bishkek, Kyrgyzstan (11-13 Least Concern 2007 GAERTN. (v. 3.1) July 2006). Newton A. & Eastwood A. (Global Tree Red List Authority) Callitriche 2001 Lansdown R. cophocarpa SEND- Least Concern 2009 (v. 3.1) van de Weyer K. & Bilz M. TN. Juncus articulatus 2001 Least Concern 2011 Allen D., Lansdown R. & Smith K. L. em. K. RICHT (v. 3.1) Juncus bufonius L. 2001 Gupta A.K., Juffe Bignoli D., Homsom- Least Concern 2010 (v. 3.1) bath K. & Bounphanmy S. Juffe Bignoli D. 2001 Juncus effusus L. Least Concern 2010 Zhuang X., Bounphanmy S. & Hom- (v. 3.1) sombath K. 2001 Gupta A.K., Juffe Bignoli D., Homsom- Juncus inflexus L. Least Concern 2010 (v. 3.1) bath K., Bounphanmy S. & Zhuang X. Juniperus commu Lower Risk/least 1994 Wymaga 1998 Conifer Specialist Group nis L. concern (v. 2.3) uaktualnienia Larix decidua var. Vulnerable 1994 Wymaga 1998 Conifer Specialist Group polonica MILL. B1+2c (v. 2.3) uaktualnienia 2001 Zhuang X., Juffe Bignoli D., Homsom- Lemna minor L. Least Concern 2010 (v. 3.1) bath K. & Bounphanmy S. 2001 Zhuang X., Juffe Bignoli D., Nophasead Lemna trisulca L. Least Concern 2010 (v. 3.1) L., Bounphanmy S. & Homsombath K. Kik C., Korpelainen H., Vögel R., Malus sylvestris 2001 Least Concern 2010 Asdal Å., Eliáš P., Draper D. & Magos MILL. (v. 3.1) Brehm J., Collett L. & Nieto A. Picea abies (L.) H. Lower Risk/least 1994 Wymaga 1998 Conifer Specialist Group KARST. concern (v. 2.3) uaktualnienia Lower Risk/least 1994 Wymaga uaktu- Pinus sylvestris L. 1998 Conifer Specialist Group concern (v. 2.3) alnienia Potamogeton cris 2001 Gupta A.K., Juffe Bignoli D., Zhuang Least Concern 2010 pus L. (v. 3.1) X. & Homsombath K. Potamogeton lucens 2001 Allen D., Lansdown R. & Smith K., Least Concern 2011 L. (v. 3.1) García Murillo P., Rhazi L. & Ali M.M. Gupta A.K., Juffe Bignoli D., Nophase- Potamogeton na 2001 Least Concern 2010 ad L., Bounphanmy S., Zhuang X. & tans L. (v. 3.1) Meng M. Participants of the FFI/IUCN SSC Central Asian regional tree Red Listing 2001 workshop, Bishkek, Kyrgyzstan (11-13 Quercus robur L. Least Concern 2007 (v. 3.1) July 2006). Newton A. & Eastwood A. (Global Tree Red List Authority) Sagittaria sagittifo 2001 Zhuang X., Juffe Bignoli D., Homsom- Least Concern 2011 lia L. (v. 3.1) bath K. & Meng M. Spirodela polyrhiza 2001 Zhuang X., Juffe Bignoli D., Meng M. Least Concern 2011 (L.) SCHLEID. (v. 3.1) & Homsombath K. Typha angustifolia 2001 Zhuang X., Bounphanmy S., Meng M., Least Concern 2010 L. (v. 3.1) Homsombath K. & Juffe Bignoli D. Źródło/Source: IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. . Downloaded on 22 February 2011. Uwaga: W związku z brakiem dostępnych danych zrezygnowano z informacji o proporcji (%), jaką populacja regionalna stanowi w stosunku do populacji globalnej. Attention: in connection with the no data available resigned from the information on the proportion (%), which the regional population to the constitutes in relation to the global population.

125 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Tabela 7. Zagrożenie wszystkich taksonów roślin naczyniowych województwa śląskiego w poszczególnych klasach fitosocjologicznych zbiorowisk roślinnych. Table 7. The threat of all taxa of vascular plants of Silesian Voivodship in particular phytosociological classes of plant communities.

Klasa fitosocjologiczna Liczba taksonów w kategorii zagrożenia1 Razem zbiorowisk roślinnych Number of taxa in the threat category Ogółem All to- RLI Phytosociological class Total gether of plant communities EW RE CR EN VU NT LC DD Festuco-Brometea 9/4 8/3 17/6 15/2 12/2 7 9/5 77/22 99 0,39 Querco-Fagetea 1/2 11/15 16/8 11/2 18 6/8 63/35 98 0,50 Stellarietea mediae 9/1 1 14/4 10 6 7 4/1 51/6 57 0,37 Molinio-Arrhenatheretea 3/5 6/2 8/2 15 7 1 4/2 44/11 55 0,36 Calluno-Ulicetea 2/4 2/2 3/6 9/5 5/1 2/1 5/8 28/27 55 0,42 Scheuchzerio-Caricetea fuscae 5 5 8/3 13/1 5 1 7/2 44/6 50 0,38 Potametea 1/1 13 8 6 2 4/1 34/2 36 0,43 Phragmitetea australis 4/2 8/2 6/1 7 2 2/1 29/6 35 0,43 Artemisietea vulgaris 1 2 9/2 5 5 3 4/4 29/6 35 0,45 Mulgedio-Aconitetea 1 3/1 3/3 6/1 14 2 1 30/5 35 0,52 Koelerio-Corynephoretea 2/1 9/2 7 6 1 4/2 29/5 34 0,42 Vaccinio-Piceetea 1 3 5/1 7/1 6 7/1 1/1 30/4 34 0,51 Isoëto durieui-Juncetea bufonii -/1 1/1 1 10 10/1 2/1 1 2 27/4 31 0,35 Rhamno-Prunetea 1/5 1/7 8/5 2 1 -/1 13/18 31 0,35 Trifolio-Geranietea sanguinei 1 4 3 11 3 2 2/1 26/1 27 0,43 Montio-Cardaminetea 1 1/2 -/1 2/1 2 -/1 1 -/1 7/6 13 0,29 Epilobietea angustifolii 2 6 1 1 2/1 12/1 13 0,48 Seslerietea variae 3/1 3 1/1 1 8/2 10 0,28 Quercetea robori-petraeae 3 1 2 2/1 8/1 9 0,60 Lemnetea minoris 1 4 2 1 8 8 0,30 Isoëto-Littorelletea 1 1 1 3 1 1 8 8 0,37 Oxycocco-Sphagnetea 2 1 3 1 7 7 0,31 Asplenietea trichomanis -/1 -/1 1 1 1/1 1 4/3 7 0,46 Alnetea glutinosae 1 2 1 2 6 6 0,37 Salicetea purpureae 1 2 -/1 2 5/1 6 0,50 Bidenteta tripartitae 1/1 2 3/1 4 0,20 Juncetea maritimi 1 1 2 4 4 0,40 Roso pendulinae-Pinetea mugo 1 1 1 1 4 4 0,40 Polygono-Poetea annuae 1 1 1 3 3 0,20 Thlaspietea rotundifolii 1 1 1 3 3 0,47 Salicetea herbaceae 1 1 2 2 0,30 Loiseleurio-Vaccinietea 1 1 1 0,20 Różne 6 3/3 6/4 19/2 12 7 3/2 56/11 67 Different Razem 1/1 49/20 56/24 145/58 196/28 116/9 71/2 69/42 703/184 887 All together Razem gatunki diagnostyczne 1 49 56 145 196 116 71 69 703 Diagnostic species together Razem pozostałe gatunki 1 20 24 58 28 9 2 42 184 Remaining species together Ogółem 2 69 80 203 224 125 73 111 887 0,42 Total Objaśnienia: 1 – podano liczbę gatunków diagnostycznych/liczbę pozostałych gatunków, RLI – Red List Index (obliczony wg zmodyfikowanego wzoru Butcharta i in. 2007). Explanations: 1 – gave the number of diagnostic species/number of remaining species, RLI – Red List Index (calculated according to the modified equa- tion by Butchart et al. 2007).

126 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

(tab. 9). Ocena zgodności tych obu ustaleń zagrożenia Ocena względna trendu zmian zagrożenia roślin na- w poszczególnych kategoriach przedstawia się następują- czyniowych wskazuje, że zagrożenie to zwiększyło się: co: Ex-EW/RE – 56,8%, E-CR/EN – 44,1%, V-VU – 34,6%, nieznacznie dla pełnych list w obu porównywanych okre-

I-DD – 22,7%, R-NT/LC – 30,8%. Zgodność ogółem ocen sach (RLI2000 = 0,46 dla N = 391, RLI2011 = 0,42 dla N = dla 536 gatunków wspólnych dla obu list wynosiła tylko 887) i bardziej w przypadku porównania list gatunków

37,3% i jedynie 22,5% dla wszystkich gatunków z obu list. wspólnych (RLI2000 = 0,46 i RLI2011 = 0,35 dla 388 gatun- W roku 2011 podwyższono kategorię zagrożenia dla 194 ków wspólnych). gatunków (35,5%), a zmniejszono dla 142 (26,0%). Znacz- Wyliczone średnie zagrożenie flory w latach 2000 i 2011 ne różnice w ocenie zagrożenia tylko częściowo można przedstawia taki sam trend: odpowiednio 2,67 (±1,30) tłumaczyć odmienną metodyką sporządzania omawia- i 2,91 (±1,28) [lub 2,78 (±1,37) i 3,04 (±1,32) z wyłącze- nych list w latach 2000 i 2011 oraz innymi granicami niem taksonów o kategorii I/DD]. ocenianych obszarów. Różnice te są statystycznie istotne 2 2 (test χ obl. = 131,1; χ tab. = 9,5 dla df = 4 i α = 0,05). Zalecenia w zakresie badań i ochrony Ocena względna trendu zmian zagrożenia roślin na- Prezentowana czerwona lista, będąca trzecią oceną ryzy- czyniowych wskazuje, że zagrożenie to zwiększyło się nie- ka wymarcia gatunków roślin naczyniowych na obszarze znacznie – zarówno dla pełnych list z obu porównywanych województwa śląskiego, została sporządzona w oparciu okresów (RLI1996 = 0,44 dla N = 546, RLI2011 = 0,42 dla o wytyczne IUCN. Wytyczne te zostały jednak zmodyfiko-

N = 887), jak i dla gatunków wspólnych (RLI1996 = 0,44 wane do skali subregionalnej w takim zakresie, w jakim i RLI2011 = 0,40 dla 536 gatunków wspólnych). posiadane dane o rozmieszczeniu, liczebności i tendencjach Wyliczone średnie zagrożenie flory w latach 1996 i 2011 dynamicznych populacji gatunków pozwoliły wprowadzić przedstawia taki sam trend: odpowiednio 2,79 (±1,27) kryteria ilościowe dla każdej kategorii zagrożenia. Wiedza i 2,91 (±1,29) [lub 2,86 (±1,30) i 3,04 (±1,32) z wyłącze- o rozmieszczeniu i zasobach flory województwa śląskiego niem taksonów o kategorii I/DD]. nadal jest niewystarczająca do zastosowania wprost i w pełni ścisłych kryteriów ilościowych IUCN dla oceny ka- Zmiany zagrożenia roślin naczyniowych w latach 2000-2011 tegorii zagrożenia gatunków. Konieczne jest opracowanie Sporządzona w roku 2011 druga ocena zagrożenia flo- standardów oceny zagrożenia gatunków na poziomie (sub- ry roślin naczyniowych województwa śląskiego pozwala regionalnym) regionalnym i krajowym oraz sporządzenie na dokonanie analizy zmian, jakie nastąpiły w porówna- oceny zagrożenia flor regionalnych, co umożliwiłoby do- niu do roku 2000 (Bernacki i in. 2000). Ocenę zagrożenia konanie syntezy i sporządzenie krajowej czerwonej listy, dokonano w sumie dla 890 gatunków, w tym 391 w roku uwzględniającej geograficzne zróżnicowanie zagrożenia 2000 i 887 w roku 2011. Lista ta zawiera 499 nowych ga- poszczególnych taksonów. Pierwsze próby takiej standa- tunków oraz pomija 3 gatunki, których zagrożenie zostało ryzacji na poziomie regionalnym zostały już dokonane ocenione w roku 2000. Są wśród nich 33 gatunki, które (Kącki i in. 2009, Szczęśniak i in. 2011) Udoskonalenie uznano za wymarłe regionalnie (tab. 10). Ocena zgodno- następnej oceny zagrożenia flory województwa śląskiego ści tych obu ustaleń zagrożenia w poszczególnych kate- wymaga zintensyfikowania badań nad rozmieszczeniem goriach przedstawia się następująco: Ex-EW/RE – 74,1%, (przynajmniej metodą kartogramu) i zasobami populacji CE-CR – 37,8%, EN-EN – 62,7%, VU-VU – 43,1%, DD- roślin oraz monitoringu ich zmian (przynajmniej zgodne- DD – 35,2%, LR-NT/LC – 31,2%. Zgodność ogółem ocen go z metodyką monitoringu przyrodniczego dla gatunków dla 388 gatunków wspólnych dla obu list wynosiła tylko roślin GIOŚ). W pierwszej kolejności należy zbadać ga- 43,6% i jedynie 19,0% dla wszystkich 890 gatunków z tunki, dla których obecna wiedza nie pozwoliła ustalić ich obu list. W roku 2011 podwyższono kategorię zagrożenia zagrożenia (DD = 111). Priorytetowe jest także potwier- dla 162 gatunków (41,4%), a zmniejszono dla 57 (14,6%). dzenie całkowitego wymarcia w województwie 71 gatun- Znaczne różnice w ocenie zagrożenia tylko częściowo moż- ków. Niezbędne jest zbadanie zmienności genetycznej na tłumaczyć odmienną metodyką sporządzania omawia- populacji gatunków endemicznych, wyspowych i położo- nych list w latach 2000 i 2011. Różnice te są statystycz- nych na krańcach zasięgów geograficznych jako podstawy 2 2 nie istotne (test χ obl. = 277,4; χ tab. = 12,6 dla df = 6 i α = budowania programów ich ochrony (Mitka 1997, Parusel 0,05). i in. 2009, Janiak i in. 2012).

127 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Tabela 8. Zestawienie wyników oceny zagrożenia flory roślin naczyniowych województwa śląskiego w latach 1996 i 2000. Table 8. The composition of results of the threat of the vascular plants flora of Silesian Voivodship evaluation in years 1996 and 2000. 2000 Razem 1996 EW EX CE EN VU LR DD NE Total Ex 1 19 5 3 3 6 37 E 5 16 30 28 22 14 28 143 V 1 5 18 43 51 12 49 179 R 8 10 17 34 8 66 143 I 11 5 15 13 44 NE 1 3 1 1 2 8 Razem Total 1 26 37 59 102 113 54 162 554 NE – gatunki nie oceniane (pominięte)/species not evaluated (omitted).

Tabela 9. Zestawienie wyników oceny zagrożenia flory roślin naczyniowych województwa śląskiego w latach 1996 i 2011. Table 9. The composition of results of the threat of the vascular plants flora of Silesian Voivodship evaluation in years 1996 and 2011. 2011 Razem 1996 EW RE CR EN VU NT LC DD NE Total Ex 1 20 6 4 6 37 E 1 12 17 46 43 11 6 7 143 V 4 12 40 62 29 18 9 5 179 R 3 8 30 39 29 15 15 4 143 I 4 2 14 10 3 10 1 44 NE 26 35 69 70 53 34 64 351 Razem Total 2 69 80 203 224 125 73 111 10 897 NE – gatunki nie oceniane (pominięte)/species not evaluated (omitted).

Tabela 10. Zestawienie wyników oceny zagrożenia flory roślin naczyniowych województwa śląskiego w latach 2000 i 2011. Table 10. The composition of results of the threat of the vascular plants flora of Silesian Voivodship evaluation in years 2000 and 2011. 2011 Razem 2000 EW RE CR EN VU NT LC DD NE Total EW 1 1 EX 1 18 4 2 1 26 CE 6 14 13 1 3 37 EN 2 3 37 16 1 59 VU 1 5 39 44 6 2 5 102 LR 15 50 29 6 9 3 112 DD 9 8 11 6 1 19 54 NE 33 46 86 107 89 65 73 499 Razem Total 2 69 80 203 224 125 73 111 3 890 NE – gatunki nie oceniane (pominięte)/species not evaluated (omitted).

Zastosowana do oceny tendencji zmian zagrożenia flo- Regionalna czerwona lista flory naczyniowej stanowi ry roślin metoda indeksu czerwonej listy (RLI) wydaje się podstawę budowania programu ochrony gatunków naj- nie być dobra na tym etapie wiedzy o florze, gdyż zapropo- bardziej zagrożonych. Program ten powinien obejmować: nowane przez Bubba in. (2009) zalecenie uwzględnienia • opracowanie wojewódzkiej listy gatunków chronio- do obliczeń RLI tych taksonów, których zmiana kategorii nych, zgodnie z art. 53 ustawy o ochronie przyrody, wynika z rzeczywistego polepszenia się lub pogorszenia • analizę skuteczności ochrony in situ gatunków za- ich stanu, nie jest praktycznie możliwe do zastosowania grożonych w istniejących obiektach ochrony przyrody nawet w skali regionalnej. Nadal bowiem czerwona lista oraz weryfikację i uzupełnienie sieci tych obszarów dla obrazuje raczej stan wiedzy o gatunkach niż o ich fak- zachowania reprezentatywnej próby populacji gatunków tycznym zagrożeniu (Burgman 2002, Possingham i in. specjalnej troski, 2002). • analizę skuteczności ochrony in situ gatunków za-

128 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

grożonych w wyznaczonych krajowych obszarach Impor- mi należy prowadzić różne metody ochrony czynnej (Wal- tant Plant Areas, lis De Vries i in. 1998; Guziak, Lubaczewska 2001; Pawla- • wyznaczenie regionalnych obszarów o wysokich wa- czyk i in. 2001; Redecker i in. 2002; Herbich 2004a,b,c,d; lorach botanicznych (regionalnych ostoi roślin, rozumia- Wołejko i in. 2004; Jermaczek i in. 2009; Mróz 2010; nych – za art. 5 ust. 12 ustawy o ochronie przyrody – jako Plachter, Hampicke 2010): ochronę czynną hamującą pro- miejsca o warunkach sprzyjających egzystencji zagro- ces sukcesji naturalnej oraz ją inicjującą, podtrzymującą żonych wyginięciem lub rzadkich gatunków roślin) oraz ekstensywną gospodarkę rolną i utrzymującą historyczny opracowanie zasad ich zagospodarowania, układ rozłogów polnych. Szczególną ochroną należy objąć • analizę skuteczności ochrony ex situ gatunków za- zbiorowiska wodne i od wód zależne – poprzez zachowanie grożonych w istniejących bankach genów i ogrodach bo- lub przywrócenie standardów jakości wód oraz ochronę tanicznych oraz weryfikację i uzupełnienie kolekcji tych przebiegu naturalnych procesów ekologicznych i przeciw- gatunków dla zachowania reprezentatywnej próby ich działanie regulacji cieków wodnych. materiału biologicznego, • ocenę stanu zachowania (monitoring) populacji ga- Źródła informacji florystycznych tunków zagrożonych oraz opracowanie programów utrzy- Albin H. 1843. Der Teschner Kreis im Herzogthume k.k. mania populacji tych gatunków we właściwym stanie Schlesien. H. F. Müller, Wien, ss. 46. ochrony. Babczyńska-Sendek B. 2005. Problemy fitogeograficzne Regionalna czerwona lista pozwala także na opraco- i syntaksonomiczne kserotermów Wyżyny Śląskiej. wanie programów restytucji gatunków już wymarłych. Prace Naukowe UŚ Nr 2296, Wyd. Uniw. Śląskie- Analiza zagrożenia flory wykazała, że aż 283 gatunki go, Katowice, ss. 237. kwalifikują się do kategorii krytycznie zagrożonych (80) Babczyńska-Sendek B., Kompała A., Maćkowiak G. 1997. i zagrożonych (203). Są to przede wszystkim gatunki zwią- Nowe stanowiska Euphorbia epithymoides (Eu- zane z murawami kserotermicznymi, lasami liściastymi, phorbiaceae) na Wyżynie Śląskiej, Fragm. flor. torfowiskami i siedliskami przybrzeżnymi wód stojących geobot. Ser. Polonica, 4:371-394. oraz archeofity. Dla tych gatunków specjalnej troski ko- Bacler B., Drobnik J. 2008. Materiały do flory roślin za- nieczne jest opracowanie regionalnych programów ochro- grożonych i rzadkich, w tym gatunków leczniczych, ny (bo dotychczas zostały opracowane programy krajowe województwa śląskiego i terenów przyległych. Ann. tylko dla sasanki otwartej, obuwika pospolitego i lipien- Acad. Med. Siles., 61, 4-5, 31-35. nika Loesela). Baron H. 1980. Vascular flora of the Rybnik coal region Przeciwdziałanie wymieraniu gatunków roślin na ob- (Silesia). Polish Ecological Studies, 6, 4: 585-592. szarach nie objętych szczególnymi formami ochrony przy- Baryła J. 1993. Selaginella helvetica (L.) Spring – wi- rody polegać powinno na wprowadzaniu różnych metod dliczka szwajcarska, s.: 22-23. W: Zarzycki K., zrównoważonej gospodarki zasobami przyrody (Olaczek Kaźmierczakowa R. (red.) Polska czerwona księga 1988; Heywood 1989; Parker 1995; Sutherland, Hill 1995; roślin. Paprotniki i rośliny naczyniowe. Instytut Falk i in. 1998; Milner-Gulland, Mace 1998; Sutherland Botaniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony Przy- 1998; Synge 2000; Wyse J. P.S., Sutherland L.A. 2000; rody, Polska Akademia Nauk, Kraków. Perrow, Davy 2002; Wilhere 2002; Pullin 2005; Mirek Baryła J. 2001. Selaginella helvetica (L.) Spring Widlicz- 2006; Ausden 2007; Milner-Gulland, Rowcliffe 2007; ka szwajcarska, s.: 33. W: Kaźmierczakowa R., Pawlaczyk, Jermaczek 2008; Clout i in. 2009; Sharrock, Zarzycki K. (red.) Polska czerwona księga roślin. Jones 2009; Global Strategy ... 2010). W przypadku gatun- Paprotniki i rośliny naczyniowe. Instytut Botaniki ków leśnych należałoby szeroko wprowadzać ekologiczne im. W. Szafera, Instytut Ochrony Przyrody, Polska metody gospodarki leśnej (Rykowski 1998a,b; Bernadzki Akademia Nauk, Kraków. 2000; Pawlaczyk 2000, 2006; Poznański, Jaworski 2002; Baryła J., Nowak T. 1993. Euphorbia epithymoides L. Herbich 2004e; Newton 2007; Mróz 2010) oraz doskonalić (=Euphorbia polychroma A. kerner) - wilczomlecz prognozy oddziaływania na środowisko zabiegów gospo- pstry, s.: 121-122. W: Zarzycki K., Kaźmierczako- darczych zapisanych w planach urządzania lasu. W przy- wa R. (red.) Polska czerwona księga roślin. Paprot- padku gatunków związanych ze zbiorowiskami nieleśny- niki i rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W.

129 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Szafera i Instytut Ochrony Przyrody, Polska Aka- pactis albensis NOVAKOVA et RYDLO (Orchida- demia Nauk, Kraków. ceae) - nowy gatunek flory województwa śląskiego. Berdau F. 1859. Flora cracoviensis. Typis C. R. Universi- Acta Biologica Silesiana, 35(52): 168-176 tatis Jagielloniaceae, Cracoviae, ss. VIII + 448. Bernacki L. 2000b. Materiały do atlasu rozmieszczenia Berdau F. 1890. Flora Tatr, Pienin i Beskidu Zachodnie- oraz stanu zasobów roślin chronionych i zagro- go. Kasa im. Józefa Mianowskiego, Warszawa, ss. żonych rejonu górnośląskiego - PRESS. Część 4. 827. Dactylorhiza sambucina (L.) Soo (Orchidaceae) Bernacki L. 1989. Storczykowate (Orchidaceae) Wyżyny w województwie śląskim i na terenach sąsiednich. Śląskiej i terenów przyległych, s.:101-102. W: Ma- Acta Biologica Silesiana, 35(52): 155-167. teriały z Konferencji „Roślina a środowisko” zor- Bernacki L. 2000c. Program badawczy ORPOL (Orchida ganizowanej z okazji 48 Zjazdu PTB w Katowicach ceae Poloniae) – próba stworzenia zobiektywizowa- w dniach 5-9 września 1989. Polskie Towarzystwo nych naukowych podstaw ogólnokrajowej ochrony Botaniczne, Oddział Śląski w Katowicach, Kato- zasobów storczykowatych w Polsce. Przegląd Przy- wice. rodniczy, 11, 4: 13-30. Bernacki L. 1996a. 10-lecie programu badawczego Bernacki L., Bernacka M. 1996. Rozmieszczenie i inwen- “BBRCR” Rośliny chronione i rzadkie wojewódz- taryzacja zasobów wybranych chronionych gatun- twa bielskiego (rozmieszczenie, zasoby i ekologia). ków roślin na terenie gminy Brenna (województwo Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej – Inżynie- bielskie). Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej ria Włókiennicza i Ochrona Środowiska, 40 (12): – Inżynieria Włókiennicza i Ochrona Środowiska, 11-13. 40 (12): 19-25. Bernacki L. 1996b. Województwo bielskie – interesujący Bernacki L., Nowak T. 1994. Materiały do rozmieszczenia obiekt badań chorologicznych na przykładzie wy- i poznania zasobów chronionych gatunków roślin branych gatunków w oparciu o bazę danych pro- naczyniowych centralnej części Wyżyny Śląsko- gramu „BBRCR”. Zeszyty Naukowe Politechniki Krakowskiej. Acta Biologica Silesiana, 25(42): 24- Łódzkiej – Inżynieria Włókiennicza i Ochrona 42. Środowiska, 40 (12): 15-17. Bernacki L., Nowak T., Urbisz An., Urbisz Al., Tokar- Bernacki L. 1998a. Materiały do atlasu rozmieszczenia ska-Guzik B. 2000. Rośliny chronione, zagrożone oraz stanu zasobów roślin chronionych i zagro- i rzadkie we florze województwa śląskiego. Acta żonych rejonu górnośląskiego - PRESS. Część 2. Biologica Silesiana, 35 (52): 78-107. Dactylorhiza incarnata (L.) Soò (Orchidaceae). Bernacki L., Pawlas-Szczech F. 1996. Ekologiczna cha- Acta Biologica Silesiana, 33(50): 86-94. rakterystyka siedlisk wybranych chronionych Bernacki L. 1998b. Materiały do atlasu rozmieszczenia gatunków roślin gminy Brenna (województwo oraz stanu zasobów roślin chronionych i zagro- bielskie). Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej żonych rejonu górnośląskiego - PRESS. Część – Inżynieria Włókiennicza i Ochrona Środowiska, 3. Dactylorhiza majalis (RCHB.) P.F. HUNT et 40 (12): 27-31. SUMMERH. (Orchidaceae). Acta Biologica Sile- Białecka K. 1982. Rośliny naczyniowe grupy Pilska w Be- siana, 33(50): 95-112. skidzie Żywieckim. Zesz. Nauk. UJ Nr 618, Prace Bernacki L. 1998c. Występowanie wybranych górskich Bot., 10: 1-149. gatunków storczykowatych w rejonie Wyżyny Ślą- Błaszczyk H. 1959. Flora powiatu włoszczowskiego. skiej (południowa Polska). Acta Universitatis Wra- Fragm. flor. geobot., 5, 1: 47-96. tislaviensis, 76: 141-154. Błońska A. 2010. Siedliska antropogeniczne na Wyży- Bernacki L. 1999. Storczyki zachodniej części polskich nie Śląskiej jako miejsca występowania rzadkich Beskidów. Zespół Zachodniobeskidzkich Parków i zagrożonych gatunków torfowiskowych z klasy Krajobrazowych, Colgraf-Press, Poznań, ss 119. Scheuchzerio-Caricetea nigrae (Nordh. 1937) R. Bernacki L. 2000a. Materiały do atlasu rozmieszczenia Tx. 1937. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 10, oraz stanu zasobów roślin chronionych i zagrożo- 1 (29): 7-19. nych rejonu górnośląskiego - PRESS. Część 5. Epi Błoński F. 1904. Przyczynek do sprawy jedno- lub wielo-

130 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

gatunkowości jemioły. Pam. Fizjogr., 18: 64-79. wych Śląska, zebrane w 1965 r. Zeszyty Przyrod- Boratyński A., Browicz K. 1976. 35. Salix herbacea L. nicze OTPN, 10: 45-57. – Wierzba zielna, s.: 5-7 + mapa. W: K. Browicz Ciaciura M. 1971. Notatki florystyczne ze Śląska za rok (red.). Atlas rozmieszczenia drzew i krzewów 1966. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 11: 71-86. w Polsce, z. 17. PWN, Warszawa – Poznań. Ciaciura M. 1972a. Notatki florystyczne o rodzaju Alche- Bula R. 2006. Materiały do atlasu rozmieszczenia oraz milla L. na Śląsku. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, stanu zasobów roślin chronionych i zagrożonych 12: 51-54. rejonu górnośląskiego - PRESS. Część 11. Iris si Ciaciura M. 1972b. Notatki florystyczne ze Śląska za rok birica L. (Iridaceae). Natura Silesiae Superioris, 1964. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 12: 25-34. 10: 5-18. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Ciaciura M. 1973. Notatki florystyczne ze Śląska za rok Śląska, Katowice. 1967. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 13: 23-32. Bzdęga K. 2003. The analysis of the vascular flora and Ciaciura M. 1988. Charakterystyka rozmieszczenia gór- botanical values estimation of Siemianowice Ślą- skich gatunków naczyniowych na Śląsku. Część skie. Natura Silesiae Superioris, 7: 19-30. Centrum I-II. Rozprawy Habilitacyjne AM we Wrocławiu, Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice. Tom 12/1988: 1-157 + mapy 1-204. Celiński F., Ludera F., Rostański K., Sendek A., Wika S. Ciaciura M., Kowal T. 1964. Nowe stanowiska roślin 1974-75. Nowe stanowiska rzadkich roślin naczy- rzadkich na Śląsku . Zeszyty Przyrodnicze OTPN, niowych na Górnym Śląsku i terenach przyległych. 4: 125-134. Część I i II. Zeszyty Przyrodnicze OTPN: 14-15: Ciaciura M., Mądalski J. 1971. Ciekawsze gatunki roślin 11-31. naczyniowych ze Śląska. Zeszyty Przyrodnicze Celiński F., Rostański K., Sendek A., Wika S., Cabała S. OTPN, 11: 87-93. 1976. Nowe stanowiska rzadkich roślin naczynio- Cieślak E., Mirek Z. 1996. Representatives of the Veroni- wych na Górnym Śląsku i terenach przyległych. ca hederifolia group (Scrophulariaceae) in Poland. Cz. III. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 16: 15-31. Fragmenta flor. geobot., 41, 2: 935-952. Celiński F., Rostański K., Sendek A., Wika S., Cabała Cohn E.V., Trueman I.C., Tokarska-Guzik B., Rostański S. 1979. Nowe stanowiska rzadkich roślin naczy- A., Woźniak G. 2001. The flora and vegetation of niowych na Górnym Śląsku i terenach przyległych. an old Solvay process tip in Jaworzno (Upper Sile- Cz. IV. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 18: 3-18. sia, Poland). Acta Soc. Bot. Pol., 70: 47-60. Ciaciura M. 1962a. Materiały zielnikowe do flory Ślą- Czudek A. 1930 Osobliwości i zabytki przyrody wojewódz- ska, Rodzina Compositae. Zeszyty Przyrodnicze twa śląskiego. Nakładem Państwowej Rady Ochro- OTPN, 2: 101-107. ny Przyrody, Kraków, ss. 79. Ciaciura M. 1962b. Notatki florystyczne ze Śląska. Zeszy- Czylok A., Baryła J. 2003. Notatki florystyczne i ekolo- ty Przyrodnicze OTPN, 2: 87-89. giczne z okolic Dąbrowy Górniczej i Sławkowa Ciaciura M. 1964. Notatki florystyczne ze Śląska. Zeszy- (Wyżyna Śląska). Natura Silesiae Superioris, 7: ty Przyrodnicze OTPN, 4: 121-124. 11-17. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Ciaciura M. 1965a. Materiały zielnikowe ze Scrophula- Śląska, Katowice. riaceae, Rubiaceae, Caprifoliaceae, Adoxaceae, Va- Dobrzańska M. 1980. Flora naczyniowa okolic Mikołowa lerianaceae, Dipsacaceae, Campanulaceae. Zeszy- na Górnym Śląsku. Acta Biologica, 9: 97-109. ty Przyrodnicze OTPN, 5: 19-28. Domański R., Stebel A., Stebel A. 1997. Materiały do flo- Ciaciura M. 1965b. Notatki florystyczne ze Śląska za rok ry chronionych i zagrożonych roślin naczyniowych 1962. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 5: 163-170. południowej części województwa katowickiego. Cz. Ciaciura M. 1967. Nowe stanowiska roślin rzadkich na II. Gatunki zagrożone i rzadkie. Archiwum Ochro- Śląsku zebrane w 1963 r. Zeszyty Przyrodnicze ny Środowiska, 23, 1-2: 223-233. OTPN, 6: 57-64. Duda W. 1992. Flora naczyniowa gminy Poraj. Ziemia Ciaciura M. 1968. Materiały zielnikowe z Compositae. Częstochowska, 18: 23-50. Cz. II. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 8: 3-13. Dunin-Wąsowicz M. 1874. Wyniki wycieczek botanicz- Ciaciura M. 1970. Ciekawsze gatunki roślin naczynio- nych dokonanych w okolicach Mysłowic od dnia

131 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

27 października 1872 do dnia 12 stycznia 1873 r. Bot., 75: 3-368. Spraw. Komis. Fizjogr. PAU, 8: 30-41. Hereźniak J. 2002. Regionalna lista wymarłych i zagro- Fiedor M., Beczała T. 2009. Materiały do atlasu rozmiesz- żonych gatunków roślin naczyniowych północnej czenia oraz stanu zasobów roślin chronionych i za- części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej. Acta Univer- grożonych rejonu górnośląskiego - PRESS. Część sitatis Lodziensis, Folia Biologica et Oecologica, 12. Epipactis microphylla (Ehrh.) Swartz (Orchida- 1: 39-63. ceae). Natura Silesiae Superioris, 12 (2008-2009): Hereźniak J., Czylok A., Majchrzak B., Witkowska E., 5-14. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Ślą- Bernacki L., Baryła J. 2003. Materiały do atlasu ska, Katowice. rozmieszczenia oraz stanu zasobów roślin chronio- Fiedor M., Bernacki L. 2000. Materiały do atlasu roz- nych i zagrożonych rejonu górnośląskiego - PRESS. mieszczenia oraz stanu zasobów roślin chronio- Część 9. Epipogium aphyllum Sw. (Orchidaceae) nych i zagrożonych rejonu górnośląskiego - PRESS. w województwie śląskim i na terenach sąsiednich. Część 6. Spiranthes spiralis (L.) Chevall. (Orchida- Acta Biologica Silesiana, 37(54): 50-64. ceae) w województwie śląskim i na terenach sąsied- Hereźniak J., Krasowska H., Ławrynowicz M. 1973. Flo- nich. Acta Biologica Silesiana, 35(52): 177-189. ra przełomu Warty koło Częstochowy. Rocznik Fiek E. 1881. Flora von Schlesien. J.U. Kern’s Verlag, Muzeum w Częstochowie, 3: 35-80. Breslau, ss. 571. Jakubowska-Gabara J., Kucharski L., Zielińska K., Ko- Fiek E. 1888. Resultate der Durchforschung der schlesi- łodziejek J., Witosławski P., Popkiewicz P. 2011. schen Phanerogamenflora im Jahre 1887. Jahr.- Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Pol- Ber. Schles. Ges. vaterl. Cultur, 65: 309-339. sce Środkowej. Gatunki chronione, rzadkie, ginące Gorczyca M., Wika S. 2007. Anthropophytes in the va- i narażone. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, scular flora of the selected nature reserves of the ss. 283. Silesian Province (Poland), s.: 99-104. W. Wika S., Jędrzejko K. 1994. W sprawie ochrony stanowisk wilczo- Woźniak G. (eds.) Threats, protection and trans- mlecza pstrego Euphorbia epithymoides na Wyży- formation of vegetation of the Upper Silesia and nie Śląskiej. Chrońmy przyr. ojcz., 50, 2:79-84. adjacent areas University of Silesia, The Upper Si- Jędrzejko K., Klama H., Żarnowiec J. 1985a. Flora na- lesian Nature Heritage Centre, Katowice. czyniowa rezerwatów przyrody Jeleniak-Mikuliny Grabowski H. 1843. Flora von Oberschlesien und dem Ge- (Wyżyna Woźnicko-Wieluńska) i Rotuz (Kotlina senke. Breslau, ss. X+452. Oświęcimska) ze szczególnym uwzględnieniem ga- Hazslinszky F. 1864. Éjszaki Magyarhon viránya. Füvés- tunków leczniczych, s.: 207-229. W: K. Jędrzejko zeti kézikönyv. Kassa, ss. 414. (red.). Ocena naturalnych zasobów roślin leczni- Hazslinszky F. A. von Hazslin. 1853. Beitrag zur Kennt- czych metodami geobotanicznymi. Śląska Akade- niss der Karpathenflora II. Verhandlungen des mia Medyczna im. Ludwika Waryńskiego w Kato- Zoologisch-Botanischen Vereins Wien, 3: 141-150. wicach, Katowice. Henel A. 2006. Materiały do atlasu rozmieszczenia oraz Jędrzejko K., Stebel A. 1998. Flora naczyniowa i zbio- stanu zasobów roślin chronionych i zgrożonych re- rowiska roślinne projektowanego rezerwatu przy- jonu górnośląskiego - PRESS. Część 10. Hacquetia rody „Podwarpie” koło Siewierza (Wyżyna Śląska). epipactis (Scop.) DC (Apiaceae) w województwie Archiwum Ochr. Środ., 24(1): 121-140. śląskim. Natura Silesiae Superioris, 9:5-19. Cen- Jędrzejko K., Żarnowiec J. 1985b. Roślinność Kóz i okolic trum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Ka- (Pogórze Śląskie, Beskid Mały), z uwzględnieniem towice. udziału roślin leczniczych, s.: 63-151. W: K. Ję- Hereźniak J. 1976. Wymieranie flory okolic Częstochowy drzejko (red.). Ocena naturalnych zasobów roślin pod wpływem stu lat urbanizacji. Phytocoenosis, leczniczych metodami geobotanicznymi. Śląska 5, 3/4: 323-328. Akademia Medyczna im. Ludwika Waryńskiego Hereźniak J. 1993. Stosunki geobotaniczno-leśne pół- w Katowicach, Katowice. nocnej części Wyżyny Śląsko-Krakowskiej na tle Jędrzejko K., Żarnowiec J., Klama H. 1991. Rośliny lecz- zróżnicowania i przemian środowiska. Monogr. nicze w rezerwatach przyrody (istniejących i propo-

132 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

nowanych) województwa katowickiego. Archiwum Kotońska B. 1991. Rośliny naczyniowe Beskidu Małego Ochrony Środowiska, 3-4: 115-142. (polskie Karpaty Zachodnie). Zesz. Nauk. UJ Nr Jungck M. 1889-1890. Flora von Gleiwitz und Umgegend. 1020, Prace Bot. 23, ss. 199. Neumanns Stadtbuchdruckerei, Gleiwitz, 1-2, ss. Kowalczyk B. 2008. Propagation of Angelica archangelica 50+127. L. subsp. litoralis (FR.)THELL. along the Kłodni- Kabath H. 1846. Flora der Umgegend von Gleiwitz mit ca river and Gliwicki channel in the Raciborska Berücksichtigung der geognostischen, Boden- und valley. Scripta Facultatis Rerum Naturalium Uni- Höhen-Verhältnisse. Verlag von S. Landsberger, versitatis Ostraviensis, 186: 253-254. Gleiwitz, ss. VI+210. Krawiecowa A. Kuczyńska I. 1959. Carex aristata R. Br. Kaczmarzyk E. 2004. Badacze północnej części Wyżyny Fragm. Flor. et Geobot. 1959, 5, 3: 389-397. Śląsko-Krakowskiej. Badania przyrodniczo-geolo- Krotoski T. 2010. Lilia bulwkowata – osobliwość botanicz- giczne od połowy XIX w. do końca XX wieku. Mu- na w Rybniku. Przyroda Górnego Śląska, 60: 3. zeum Częstochowskie, Częstochowa, ss. 144. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Karo F. 1881. Flora okolic Częstochowy. Pamiętnik Fizjo- Katowice. graf., 1: 208-332. Krupa J. 1877. Wykaz roślin zebranych w obrębie W. Ks. Kaznowski K.1928. Rośliny naczyniowe okolic Zawiercia. Krakowskiego oraz w puszczy Niepołomickiej Spraw. Komis. Fizjogr. PAU, 62: 185-207. w r. 1876. Spraw. Komis. Fizjogr. PAU, 11:84-128. Kaźmierczakowa R., Baryła J. 1993. Lathyrus latifolius Krupa J. 1879. Stosunki florystyczne dorzecza Soły. L – groszek szerokolistny, s.: 113-114. W: Zarzyc- Spraw. Komis. Fizjogr. PAU, 13: 146-182. ki K., Kaźmierczakowa R. (red.) Polska czerwona Kuczyńska I. 1974. Stosunki geobotaniczne Opolszczy- księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. In- zny. Cz. II. Analiza geograficzna flory. Podział stytut Botaniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony geobotaniczny. Acta Univ. Wrat. 303, Prace Bot. Przyrody PAN, Kraków. 18: 3-114. Klama H., Tokarska-Guzik B., Żarnowiec J., Stebel A. Kulesza W. 1930. Dwuliścienne Wolnopłatkowe: Dwu- 1995. Szata roślinna projektowanego rezerwatu okwiatowe Rodzaj: Rubus L., Malina. W: Szafer przyrody „Dolina Potoku Żabnik” w Jaworznie W. (red.) Flora Polska Rośliny naczyniowe Polski (Wyżyna Śląska). Cz. 2: Rośliny naczyniowe. Ochr. i ziem ościennych. Nakł. Akademii Umiejętności, Przyr., 52: 67-77. Tom IV, Kraków. Knapp J. A. 1872. Die bisher bekannten Pflanzen Gali- Kurkowska M., Cabała S. 2003. Szata roślinna miasta ziens und der Bukowina. W. Braumüller, Wien, Kłobucka. I. Analiza flory naczyniowej. Archiwum ss. 520. Ochrony Środowiska, 29, 3: 89-114. Kobierski L. 1974. Rośliny naczyniowe Garbu Tarno- Kuśka A. 1994. Wartości przyrodnicze uroczyska „Buk” górskiego na Wyżynie Śląskiej. Rocznik Muzeum w Rudach. Kształtowanie środowiska geograficz- Górnośląskiego w Bytomiu, Przyroda, 8, ss. 184. nego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysło- Kolbenheyer K. 1862. Vorarbeiten zu einer Flora von Te- wionych i zurbanizowanych, 14: 49-53. schen und Bielitz. (Pflanzengeographische Skizze Kuźniewski E. 1962. Notatki florystyczne ze Śląska. Cz. und Pflanzenenumeration.). Verh.zool.-bot. Ges. III. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 2: 77-80. Wien, 12: 1185-1220. Kuźniewski E. 1963. Materiały zielnikowe ze Śląska. Ze- Kołodziejek J. 1999. Rzadkie i interesujące gatunki roślin szyty Przyrodnicze OTPN, 3: 59-64. naczyniowych na górniczo zniekształconych obsza- Kuźniewski E. 1964. Notatki florystyczne ze Śląska. Cz. rach środkowej części Częstochowskiego Okręgu IV. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 4: 79-83. Rudonośnego. Fragm. flor. geobot. Polonica, 6: 39- Kuźniewski E. 1967. Gymnospermae, Apocyanaceae, 43. Asclepiadaceae, Plantaginaceae oraz część rodziny Kołodziejek J. 2004. Rozmieszczenie gatunków rodzaju Ranunculaceae w materiałach zielnikowych do flo- Potentilla w północnej części Parku Krajobrazowe- ry Śląska. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 6: 73-77. go „Orlich Gniazd” (Wyżyna Śląsko-Krakowska). Kuźniewski E. 1970. Notatki florystyczne ze Śląska. Cz. Fragm. flor. geobot. Polonica, 11, 2: 263-270. V. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 10: 17-22.

133 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Łapczyński K. 1882. Ze Strzemieszyc do Solca. Pamiętnik Vascular plants of Poland. A checklist. Pol. Bot. Fizjograf., 2: 351-357. Studies, 15: 1-303. Łapczyński K.1888. Rośliny kilku miejscowości krajo- Mirek Z., Piekoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. wych. IV. Nad Czarną Przemszą i Brynicą. Pa- Flowering plants and pteridophytes of Poland – miętnik Fizjograf., 8: 1-56. a Checklist. W. Szafer Inst. of Botany PAS, Kra- Mazaraki I. 1965. Nieużytki przylegające do zakładów ków, ss. 442. Huty Florian w Świętochłowicach. PAN, Kom. dla Mitka J. 2003. The genus Aconitum L. (Ranunculaceae) Spraw GOP, Biul., 1: 122-127. in Poland and adjacent countries. A phenetic-ge- Mądalski J., Kowal T., Kuźniewski E., Michalak S., Ser- ographic study. The Institute of Botany of Jagiello- watka J. 1961. Wyniki badań florystycznych Ślą- nian University, Kraków, ss. 204. ska za rok 1959. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 1: Mowszowicz J., Buława W. 1976. Flora wyrobisk wapien- 92-103. nych Pogórza Cieszyńskiego między Olzą i Wisłą. Mądalski J., Kowal T., Kuźniewski E., Serwatka J., Cia- Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 16: 3-8. ciura M. 1962. Materiały do rozmieszczenia roślin Mróż E., Majrzak B. 2003. Materiały do flory roślin na- naczyniowych na Śląsku zebrane w 1960 r. Zeszy- czyniowych Skał Kroczyckich (Wyżyna Często- ty Przyrodnicze OTPN: 2: 39-66. chowska). Fragm. flor. geobot. Polonica, 10: 3-11. Mądalski J., Kowal T., Kuźniewski E., Serwatka J., Cia- Neilreich A. 1866. Aufzählung Ungarn und Slawonien ciura M. 1963. Materiały do rozmieszczenia roślin bisher beobachteten Gefäßpflanzen nebst einer naczyniowych na Śląsku, zebrane w 1961 r. Zeszy- Pflanzengeografischen Übersicht. Teil I. Wilhelm ty Przyrodnicze OTPN, 3: 65-137. Braümüller K. K. hof- und Universitätsbuchhänd- Mądalski J., Kowal T., Kuźniewski E., Serwatka J., Cia- lunger, Wien, ss. VIII+113. ciura M. 1964. Sprawozdanie z badań nad roz- Nobis A., Nobis M. 2008. Remarks concerning the distri- mieszczeniem roślin naczyniowych na Śląsku za bution of Leontodon taraxacoides (Asteraceae) in 1962 r. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 4: 171-175. Poland. Scripta Facultatis Rerum Naturalium Mądalski J., Kowal T., Kuźniewski E., Serwatka J., Cia- Universitatis Ostraviensis, 186: 269-277. ciura M. 1967. Materiały do rozmieszczenia roślin Nobis A., Nobis M., Pierścińska A., Trojecka-Brzezińska naczyniowych na Śląsku zebrane w 1962 r. Zeszy- A. 2011. Leontodon saxatilis Lam.: a range-expan- ty Przyrodnicze OTPN, 7: 3-77. ding plant or a poorly recognized species in Po- Michalak S. 1976. Wymieranie rodzimych składników land? Biol. Res. Conserv., 21: 27-30. flory na Równinie Opolskiej. Phytocoenosis, 5, 3/4: Nowak A. 2006. Sozophytes (red-listed species) in Silesian 301-307. anthropogenic habitats and their role in nature Michalak S., Sendek A. 1974-75. Interesujące gatunki conservation. Biodiv. Res. Conserv., 3-4: 386-390. synantropijne z terenu woj. katowickiego. Zeszyty Nowak A. 2009. Diversity of vascular flora in anthropoge- Przyrodnicze OTPN, 14-15: 3-10. nic habitats in Silesia, s.: 219-226. W: Holeksa J., Michalik S. 1981. Rośliny naczyniowe rezerwatu „Góra Babczyńska-Sendek B., Wika S. (eds.) The role of Chełm” koło Zawiercia. Studia Ośrodka Dokumen- geobotany in biodiversity conservation. University tacji Fizjograficznej PAN w Krakowie, 8: 97-118. of Silesia, Katowice. Michalik S. 1992. Szata roślinna rezerwatu Pilsko w Be- Nowak T. 1997. Flora synantropijna linii kolejowej Dąbro- skidzie Żywieckim. Ochr. Przyr., 50, cz. II: 53-74. wa Górnicza Strzemieszyce – Olkusz. Acta Biologi- Michalska D. 1994. Zmiany we florze i szacie roślinnej ca Silesiana, 30(47): 86-105. w rezerwacie „Góra Zborów” w ostatnich dwudzie- Nowak T. 1998. Chronione i zagrożone regionalnie ga- stu latach. Fragm. flor. geobot. Polonica, 1: 181- tunki roślin naczyniowych we wschodniej części 207. Garbu Tarnogórskiego (Wyżyna Śląska). Natura Michalska-Hejduk D., Kobojek, S., Hejduk J., Michalski Silesiae Superioris, 2: 5-15. Centrum Dziedzictwa M. 1999. Walory przyrodnicze rezerwatu „Góra Przyrody Górnego Śląska, Katowice. Zborów”. Ziemia Częstochowska, 26: 237-308. Nowak T. 1999. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych Mirek Z., Piekoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 1995. na terenie wschodniej części Garbu Tarnogórskie-

134 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

go (Wyżyna Śląska), Materiały Opracowania, 2: w rezerwacie przyrody „Ochojec” – 25 lat koegzy- 1-103. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego stencji z miastem Katowice, s.: 81-101. W: Nako- Śląska, Katowice. nieczny M., Migula P. (red.) Problemy środowiska Nowak T. 2000. Charakterystyka geobotaniczna wschod- i jego ochrony, cz. 15. Centrum Studiów nad Czło- niej części Garbu Tarnogórskiego. Cz. 1. Historia wiekiem i Środowiskiem, Uniwersytet Śląski, Ka- badań, charakterystyka terenu oraz statystyka towice. flory roślin naczyniowych na tle flor sąsiadujących Parusel J. B., Cabała S., Hereźniak J., Wika S. (red.) mezoregionów Wyżyny Śląskiej. Natura Silesiae 2012. Czerwona lista zbiorowisk roślinnych wo- Superioris, 4: 31-44. Centrum Dziedzictwa Przyro- jewództwa śląskiego. Raporty Opinie, 6/3: 6-59. dy Górnego Śląska, Katowice. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. Nowak T., Babczyńska-Sendek B., Zaufal T. 2003. Mate- Parusel J. B., Wika S., Bula R. (red.) 1996. Czerwona li- riały do atlasu rozmieszczenia oraz stanu zasobów sta roślin naczyniowych Górnego Śląska. Raporty roślin chronionych i zagrożonych rejonu górnoślą- Opinie, 1: 8-42. Centrum Dziedzictwa Przyrody skiego - PRESS. Część 8. Euphorbia epithymoides Górnego Śląska, Katowice. L. (Euphorbiaceae) w województwie śląskim i na Pasierbiński A., Rostański A. 2001. Zróżnicowanie flory terenach sąsiednich. Acta Biologica Silesiana, naczyniowej zwałowisk pogórniczych zlokalizowa- 37(54): 39-49. nych na terenach leśnych aglomeracji katowickiej. Nowak T., Bernacki L. 1997. Materiały do poznania flory Natura Silesiae Superioris, 5 (suplement): 19-31. oraz zasobów roślin chronionych wybranych płatów Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, łąk wschodnich obrzeży aglomeracji górnośląskiej. Katowice. Acta Biologica Silesiana, 30(47): 139-152. Pawłowski B. 1925. Zapiski florystyczne z okolic Krako- Nowak T., Tokarska-Guzik B., Chmura D. 2000. Mate- wa, Ojcowa i Zawiercia. Spraw. Komis. Fizjogr. riały do atlasu rozmieszczenia oraz stanu zasobów PAU, 58/59: 47-56. roślin chronionych i zagrożonych rejonu górnoślą- Pax F. 1815. Schlesiens Pflanzenwelt. Eine pflanzengeo- skiego - PRESS. Część 7. Pulsatilla patens (L.) graphische Schilderung der Provinz. G. Fisher Mill. (Ranunculaceae). Acta Biologica Silesiana, Verl., Jena, ss. 313. 35(52): 191-199. Pax F. 1918. Pflanzengeographie von Polen (Kongress-Po- Nowak T, Urbisz Al., Kapusta P., Tokarska-Guzik B. len) in ihren Grundzügen. Beiträge zur polnischen 2011. Distribution pattern and habitat preferences Landeskunde, Reihe A, 8. Dietrich Reimer (Ernst of mountains vascular plant species in the Sile- Vohsen), Berlin, ss. 148. sian Uplands (Southern Poland). Pol. J. Ecol., 59, Pelc S. 1967. Rośliny naczyniowe Pogórza Cieszyńskiego. 2: 219-234. Roczn. Nauk.-Dydakt. WSP Kraków, 28: 109-208. Olaczek R. 1986-1987. Czy gązewnik europejski Loran Pelc S. 1969. Charakterystyka geobotaniczna Pogórza thus europaeus Jacq. występował w Polsce? Fragm. Cieszyńskiego. Fragm. flor. geobot., 15, 4: 443- Flor. Geobot., 31-32, (3-4): 301-303. 468. Olszewski P. 2003. Flora synantropijna terenów poeks- Perzanowska J. 2010. Dziewięćsił popłocholistny Carlina ploatacyjnych kopalni węgla kamiennego „Saturn” onopordifolia Besser, s.: 168–179. W: Perzanowska w Czeladzi. Archiwum Ochrony Środowiska, 29,1: J. (red.) 2010. Monitoring gatunków roślin. Prze- 81-98. wodnik metodyczny. Część I. GIOŚ, Warszawa. Onyszkiewicz L. 1929. Roślinność naczyniowa okolic Żyw- Piwowarczyk R. 2012. A revision of distribution and hi- ca ze szczególnym uwzględnieniem flory leśnej. storical analysis of preferred hosts of Orobanche Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Żywcu, Ży- ramosa (Orobanchaceae) in Poland. Acta Agrobo- wiec, ss. 51. tanica, 65(1): 53-62. Parusel J. B. 1984. Rośliny górskie w rezerwacie przyro- Posz (Proszkiewicz) E. 2009. Kenofity we florze naczynio- dy „Ochojec” na Górnym Śląsku. Parki nar. Rez. wej gminy Lędziny (Wyżyna Śląska). Natura Si- przyr., 5, 2: 13-20. lesiae Superioris, 12 (2008-2009): 15-24. Centrum Parusel J. B. 2007. Reliktowa kolonia roślin górskich Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.

135 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Proszkiewicz E. 2003. Interesujące i ginące gatunki flo- ukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Nr ry naczyniowej gminy Lędziny (Wyżyna Śląska). 2410, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą- Fragm. flor. geobot. Polonica, 10: 292-294. skiego, ss. 230. Raciborski M. 1884. Zmiany zaszłe we florze okolic Kra- Rostański A., Kapa D. 2001. Flora naczyniowa terenów kowa w ciągu ostatnich lat dwudziestu pięciu pod silnie skażonych cynkiem i ołowiem na przykła- względem roślin dziko rosnących. Spraw. Komis. dzie zwałowisk poprzemysłowych ZGH „Orzeł Bia- Fizjogr., 18:99-126. ły” S.A. w Bytomiu. Natura Silesiae Superioris, 5 Raciborski M. 1919a. Typ: Archegoniatae, Rodniowce. (suplement): 33-43. Centrum Dziedzictwa Przyro- Gromada: Pteridophyta, Paprotniki, s.: 1-41. W: dy Górnego Śląska, Katowice. Raciborski M., Szafer W. (red.) Flora Polska Rośli- Rostański A., Tokarska-Guzik B. 1994. Waloryza- ny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom I. Pa- cja przyrodnicza rezerwatu „Las Murckowski” protniki, Iglaste i Jednoliścienne. Nakł. Akademii w Katowicach. Skład i analiza flory naczyniowej. Umiejętności, Warszawa. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochro- Raciborski M. 1919b. Rzęd: Gynandrae, Prętosłupowe. na przyrody na obszarach uprzemysłowionych Rodzina: Orchidaceae, Storczykowate, s.: 365-398. i zurbanizowanych, 15: 14-21. W: Raciborski M., Szafer W. (red.) Flora Polska Ro- Rostański A., Tokarska-Guzik B 1995. Waloryzacja śliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom I. przyrodnicza rezerwatu florystycznego „Ochojec” Paprotniki, Iglaste i Jednoliścienne. Nakł. Akade- w Katowicach. Skład i analiza flory naczyniowej. mii Umiejętności, Warszawa. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochro- Raciborski M. 1921. Rzęd: Tricoccae, Trójsiemne. Rodzi- na przyrody na obszarach uprzemysłowionych na: Euphorbiaceae, Wilczomleczowate, s.: 93-111. i zurbanizowanych, 16: 12-18. W: Szafer W. (red.) Flora Polska Rośliny naczy- Rostański A., Zhukov S. 2001. Comparison of the flora of niowe Polski i ziem ościennych. Nakł. Akademii mining spoil heaps of Upper Silesia (Poland) and Umiejętności, Tom II, Kraków. Donetsk coal district (Ukraine). Natura Silesiae Rehman A. 1866. O roślinności Beskidów Zachodnich. Superioris, 5 (suplement): 67-77. Centrum Dzie- Roczn. Tow. Nauk. Krak., 33: 198-223. dzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice. Rehman A. 1868. Sprawozdanie z wycieczki botanicznéj Rostański K. 1977. Some new taxa in the genus Oenothe- w zachodnią część Galicyi. Spraw. Komis. Fizjogr. ra L. subgenus Oentothera. Part III. Fragm. flor. c.k. Tow. Nauk. Krak., 2: 1-10. geobot., 23, 3-4: 285-293. Rostafiński J. 1872. Florae Polonicae Prodromus. Ver- Rostański K. 1992. Euphorbia L., s.: 140-168. W: A. Jasie- handlungen der Kaiserlich-Königlichen Zoologisch- wicz (red.). Flora Polski, 3. Instytut Botaniki im. Botanischen Gesellschaft in Wien , 22: 81-208. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków. Rostański A. 1997a. Rośliny naczyniowe terenów o wy- Rostański K. 2006. The occurring of Oenothera species in sokim stopniu skażenia metalami ciężkimi. Acta Sweden. Biov. Res. Conserv., 1-2: 64-68. Biologica Silesiana, 30(47): 56-85. Rostański K., Džus M., Gudžinskas Z., Rostański A., Rostański A. 1997b. Flora spontaniczna hałd Górnego Shevera M., Šulcs V., Tokhtar V. 2004. The genus Śląska. Archiwum Ochrony Środowiska, 23, 3-4: Oenothera L. in Eastern Europe. W. Szafer Insti- 159-165. tute of Botany PAS, Kraków, ss. 134. Rostański A. 1998. Anthropophytes and apophytes in Rostański K., Grzegorzek P., Rostański A., Tokarska-Gu- colonization process on the post-industrial heaps zik B. 1989. Nowe stanowiska gatunków z rodzaju in Upper Silesia Region. W: J.B. Faliński, W. Ada- Oenothera L. (wiesiołek) w województwie katowic- mowski, B. Jackowiak (red.). Synantropization of kim. Acta Biol. Sil., 11: 26-39. plant cover in new Polish research. Phytocoenosis, Rostański K., Jędrzejko K. 1976. O występowaniu Eu- 10 (N.S.), Suppl. Cartogr. Geobot., 9: 199-201. phorbia epithymoides L. (= E. polychroma A. Ker- Rostański A. 2006. Spontaniczne kształtowanie się po- ner) w okolicach Będzina w województwie katowic- krywy roślinnej na zwałowiskach po górnictwie kim. Fragm. flor. geobot., 22, 3: 295-299. węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Prace Na- Rostański K., Karlsson T. 2008. Oenothera L. W: Jonsell

136 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

B. (ed.) Flora Nordica, 6 – public review: http:// tur, 89: 57-70. www.floranordica.org/Review/-Review_public/ac- Schube T. 1913. Ergebnisse der Durchforschung der counts/Oenothera.html. [przeglądnięto 30 grudnia schlesischen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1912. 2011 r.]. Jahres-Bericht der Schles. Gesellsch. vaterl. Cul- Rostański K., Rostański A., Gerold-Śmietańska I., Wąso- tur, 90: 131-135. wicz P. 2010. Evening-Primroses (Oenothera) occu- Schube T. 1927. Ergebnisse der Durchforschung der ring in Europe. W. Szafer Institute of Botany PAS, schlesischen Phanerogamen- und Gefäss-krypto Katowice – Kraków, ss. 157. gammen im Jahre 1926. Jahres-Bericht der Rostański K., Szczepka M. Z., Grzegorzek P. 1986. Ga- Schles. Gesellsch. vaterl. Cultur, 99: 24-30. tunki rodzaju Oenothera L. na Płaskowyżu Ryb- Sendek A. 1965. Materiały florystyczne do rozmieszcze- nickim – taksonomia, ekologia i rozmieszczenie. nia roślin naczyniowych na Śląsku zebrane w la- Acta Biologica Silesiana, 4 (21): 61-85. tach 1963 i 1964. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 5: Rostański K., Sendek A. 1984. Stanowiska rzadkich ro- 109-128. ślin naczyniowych na terenie Wyżyny Śląsko-Ma- Sendek A. 1969. Nowe stanowiska roślin rzadkich na łopolskiej. Fragm. flor. geobot., 28,4 (1982): 535- Śląsku, zebranych w latach 1966 i 1967. Zeszyty 539. Przyrodnicze OTPN, 9: 35-38. Rostański K., Szotkowski P. 1973. Gatunki rodzaju Oeno- Sendek A. 1970. Materiały do rozmieszczenia roślin na- thera L. w portach rzecznych Górnej Odry. Fragm. czyniowych na Śląsku zebrane w roku 1967. Ze- flor. geobot. 19: 373-378. szyty Przyrodnicze OTPN, 10: 23-36. Rutkowski L., Wilkoń-Michalska J. 2001. Carex athero- Sendek A. 1971. Nowe stanowiska rzadkich gatunków ro- des Sprengel Turzyca oścista, s.: 502-503. W: Kaź- ślin na Śląsku, zebranych w latach 1968 i 1969. mierczakowa R., Zarzycki K. (red.) Polska czerwo- Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 11: 51-56 na księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. In- Sendek A. 1973. Flora synantropijna stacji górnośląskie- stytut Botaniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony go węzła kolejowego. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, Przyrody PAN, Kraków. 13: 3-21. Schube T. 1903. Verbreitung der Gefäßpflanzen in Schle- Sendek A. 1977. Rośliny naczyniowe rezerwatu „Góra sien. Druck von R. Nitschkovsky, Breslau, ss. 361. Zborów”. Roczn. Muz. W Częstochowie, 4: 55-68. Schube T. 1904. Flora von Schlesien preussischen und Sendek A. 1978. Zmiany w szacie roślinnej GOP. Przyro- österreichischen Anteils. Verl. Von Wilh. Gottl. da Polska, 10/11: 14-15. Korn, Breslau, ss.456. Sendek A. 1980. Stan zachowania i zagrożenia roślin Schube T. 1908. Ergebnisse der Durchforschung der prawnie chronionych na obszarze GOP-u. Archi- Schlesischen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1907. wum Ochrony Środowiska, 3-4: 187-193. Jahr.-Ber. Schles. Ges. vaterl. Cultur, 85: 46-62. Sendek A. 1981. Analiza antropogenicznych przemian Schube T. 1909. Ergebnisse der Durchforschung der w szacie roślinnej Górnośląskiego Okręgu Przemy- schlesischen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1908. słowego. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, Jahres-Bericht der Schles. Gesellsch. vaterl. Cul- Katowice, Nr 457, ss. 117. tur, 86: 48-66. Sendek A. 1984. Rośliny naczyniowe Górnośląskiego Schube T. 1910. Ergebnisse der Durchforschung der Okręgu Przemysłowego. Opol. Tow. Przyj. Nauk. schlesischen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1909. PWN, Warszawa - Wrocław, ss. 138. Jahres-Bericht der Schles. Gesellsch. vaterl. Cul- Sendek A. 1989. Gatunki Caucalido-Scandicetum (Lib- tur, 87: 49-73. bert 1930) R. Tx. 1937 na Wyżynie Śląskiej. Ze- Schube T. 1911. Ergebnisse der Durchforschung der schle- szyty Przyrodnicze OTPN, 27: 37-43. sischen Gefässpflanzen im Jahre 1910. Jahr.-Ber. Sendek A., Wika S. 1979. Flora ruderalna miasta Tychy Schles. Ges. vaterl. Cultur, 88: 88-104. na tle jego rozwoju. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, Schube T. 1912. Ergebnisse der Durchforschung der 18: 19-35. schlesischen Gefässpflanzenwelt im Jahre 1911. Serwatka J. 1962a. Materiały zielnikowe do flory Śląska. Jahres-Bericht der Schles. Gesellsch. vaterl. Cul- Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 2: 97-101.

137 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Serwatka J. 1962b. Notatki florystyczne ze Śląska. Część s.: 143-146. W: Raciborski M., Szafer W. (red.) Flo- I. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 2: 81-85. ra Polska Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościen- Serwatka J. 1964. Nowe stanowiska rzadszych gatunków nych. Tom I. Paprotniki, Iglaste i Jednoliścienne. roślin naczyniowych na Śląsku. Zeszyty Przyrod- Nakł. Akademii Umiejętności, Warszawa. nicze OTPN, 4: 115-120. Szafer W. 1921. Rzęd: Salicales, Wierzbowe, s.: 24-47. W: Serwatka J. 1965. Materiały zielnikowe do flory Śląska Szafer W. (red.) Flora Polska Rośliny naczyniowe z rodziny Papilionaceae i Labiatae. Zeszyty Przy- Polski i ziem ościennych. Nakł. Akademii Umiejęt- rodnicze OTPN, 5: 9-18. ności, Tom II, Kraków. Serwatka J. 1969. Nie notowane dotychczas stanowiska Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. 1924. Rośliny pol- rzadkich roślin naczyniowych na Śląsku. Cz. IV. skie. Książnica Atlas, Lwów – Warszawa, ss. 736. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 9: 27-34. Szafer W., Pawłowski B. (red.) 1959. Flora Polska - Rośliny Serwatka J. 1970. Rzadsze gatunki roślin naczyniowych Naczyniowe Polski i Ziem Ościennych, 8. Państwo- na Śląsku. Cz. V. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 10: we Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, ss. 428. 37-44. Szczęśniak E. 2001. Melica ciliata L. Perłówka orzęsio- Serwatka J., Kowal T., Ciaciura M. 1962. Materiały na, s.: 449-451. W: Kaźmierczakowa R., Zarzycki zielnikowe do flory Śląska. Zeszyty Przyrodnicze K. (red.) Polska czerwona księga roślin. Paprotniki OTPN, 2: 91-107. i rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W. Szafe- Skalski A. W. 1994. Ochrona przyrody w województwie ra, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. częstochowskim, s.: 75-90. W: Informacja o stanie Szczypek T., Wika S., Barć A. 1994. Walory przyrodnicze środowiska przyrodniczego województwa często- obszaru sekcji Kąpiele Wielkie na terenie Parku chowskiego w 1993 roku. Biblioteka Monitoringu Krajobrazowego Orlich Gniazd. Kształtowanie Środowiska. PIOŚ, Wojewódzki Inspektorat Ochro- środowiska geograficznego i ochrona przyrody na ny Środowiska w Częstochowie, Częstochowa. obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, Sotek Z., Popiela A., Kwiatkowski P. 2003. The distribu- 13: 33-39. tion of Montia fontana L. (Portulacaceae) in Po- Szeląg Z. 2000. Materiały do flory Wyżyny Krakowsko- land. Acta Soc. Bot. Pol., 72, 1: 45-51. Częstochowskiej. Fragm. flor. geobot. Polonica, 7: Starmühler W., Mitka J. 2001. Systematics and choro- 93-103. logy of Aconitum sect. Napellus (Ranunculaceae) Szotkowski P. 1971. Materiały florystyczne ze Śląska ze- and its hybrids in the Northern Carpathians and brane w 1969 r. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 11: Forest Carpathians. Thaisza – J. Bot., Košice, 10: 35-44. 115-136. Szotkowski P. 1972. Materiały florystyczne ze Śląska ze- Stebel A. 1992. Flora i roślinność projektowanego rezer- brane w 1970 r. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, 12: watu przyrody „Las Babczyna Dolina” nad rzeką 35-50. Korzenicą na Równinie Pszczyńskiej. Cz. I. Flo- Śledziona J. 1992. Flora naczyniowa miasta i gminy Kło- ra naczyniowa i zbiorowiska roślinne Archiwum buck. Ziemia Częstochowska, 18: 221-256. Ochrony Środowiska, 3-4: 169-186. Tokarska-Guzik B. 1997. Rozmieszczenie i zasoby roślin Stebel A., Domański R., Stebel A. 1997. Materiały do flo- chronionych na terenie miasta Jaworzna. Acta ry chronionych i zagrożonych roślin naczyniowych Biol. Siles., 30 (47): 106-124. południowej części województwa katowickiego. Cz. Tokarska-Guzik B. 1999. Atlas rozmieszczenia roślin na- II. Gatunki podlegające ochronie prawnej i propo- czyniowych w Jaworznie (Wyżyna Śląska). Prace nowane do ochrony w województwie katowickim. Botaniczne Nr 34, Instytut Botaniki Uniwersyte- Archiwum Ochrony Środowiska, 23, 1-2: 213-222. tu Jagiellońskiego, Kraków, ss. 292. Stebel A., Drobnik J. 2003. Występowanie chronionych Tokarska-Guzik B., Parusel J. B., Rostański A., Sendek i zagrożonych paprotników na siedliskach antropo- A., Brzozowska S. 2009. Flora roślin naczynio- genicznych Wyżyny Śląskiej. Chrońmy przyr. ojcz., wych rezerwatu florystycznego „Ochojec w Kato- 59: 14-27. wicach, s.: 129-148, 471, 492-505. W: Parusel J. B. Szafer W. 1919. Rodzina: Amaryllidaceae, Amarylkowate, (red.) Rezerwat przyrody Ochojec w Katowicach

138 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

(Górny Śląsk). Monografia naukowo-dydaktyczna. kiego na tle antropogenicznych przemian tego ob- Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, szaru. Scripta Rudensia, 6, ss. 174. Katowice, ss. 592. Urbisz An. 1996b. Projektowany rezerwat przyrody Tokarska-Guzik B., Rostański A. 1997. Zasoby flory na- „Płone Bagno” w Katowicach. Flora naczyniowa. czyniowej Katowic – ocena wstępna. Acta Biologi- Kształtowanie środowiska geograficznego i ochro- ca Silesiana, 30 (47): 21-55. na przyrody na obszarach uprzemysłowionych Tokarska-Guzik B., Rostański. A 1998. Flora naczyniowa i zurbanizowanych, 21: 17-23. miasta Czeladź. Acta Biologica Silesiana, 33(50): Urbisz An. 2000. Halofity Wyżyny Śląskiej. Acta Biol. 12-58. Sil., 35(52): 123-130. Tokarska-Guzik B., Rostański A., Klotz S. 1991. Roślin- Urbisz An. 2001. Gatunki górskie we florze naczyniowej ność hałdy pocynkowej w Katowicach-Wełnowcu. Płaskowyżu Rybnickiego (Wyżyna Śląska). Fragm. Acta Biologica Silesiana, 19(36): 94-102. flor. geobot. Polonica, 8: 63-70. Tokarska-Guzik B., Węgrzynek B., Urbisz Al., Urbisz Urbisz An. 2003. Ginące i wymarłe rośliny naczyniowe An., Bzdęga K., Nowak T., Rostański A., Fojcik B., Płaskowyżu Rybnickiego. Acta Biol. Sil., 37 (54): 17-28. Jędrzejczyk-Korycińska M., Pasierbiński A. 2009. Urbisz An. 2004. Konspekt flory roślin naczyniowych Wy- The database of vascular plants in the Silesia żyny Krakowsko-Częstochowskiej. Prace Naukowe Uplands and its value for monitoring changes in Uniwersytetu Śląskiego nr 2240, Wydawnictwo vegetation. The example of selected alien species, Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, ss. 284. s.: 339-345. W: Holeksa J., Babczyńska-Sendek B., Urbisz An. 2008. Różnorodność i rozmieszczenie roślin Wika S. (eds.) The role of geobotany in biodiversity naczyniowych jako podstawa regionalizacji geo- conservation. University of Silesia, Katowice. botanicznej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Tokarska-Guzik B., Węgrzynek B., Urbisz Al., Urbisz An., Pr. Nauk. Uniw. Śląskiego w Katowicach Nr 2630: Nowak T., Bzdęga K. 2010. Alien vascular plants 1-136, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice. in the Silesian Upland of Poland: distribution, pat- Urbisz An., Urbisz Al. 1998. Rośliny chronione południo- tern, impacts and threats. Biodiv. Res. Conserv., wo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej. Acta Biol. 19: 33-54. Sil., 33(50): 113-141. Trávníček B., Zázvorka J. 2005. Taxonomy of Rubus ser. Urbisz An., Urbisz Al. 2001. Ruppia maritima L. Rupia Discolores in the Czech Republic and adjacent re- morska, s.: 408-410. W: Zarzycki K., Kaźmiercza- gions. Preslia, Praha, 77: 1-88. kowa R. (red.). Polska Czerwona Księga Roślin – Uechtritz R. 1863. Nachträge zur Flora von Schlesien (II). Paprotniki i Rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki Verh. Bot. Ver. Prov. Brandenburg, 5: 118-157. PAN, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków. Uechtritz R. 1880. Resultate der Durchforschung der Urbisz An., Urbisz Al. 2006. Dynamics of occurrence of schlesischen Pfanerogamenflora im Jahre 1879. aquatic plants in the south-western part of the Si- Jahres-Ber. d. Schles. Gesell. f. vaterl. Cultur, 57: lesian Upland (South Poland). Biov. Res. Conserv., 323-349. 3-4: 291-293. Urbisz Al. 2000. Gatunki górskie we florze naczyniowej Urbisz An., Urbisz Al. 2009. Vascular plants recorded południowo-zachodniej części Wyżyny Katowic- for the last time before 1945 year in the Silesian kiej. Acta Biol. Sil., 35: 108-122. Uplands (South Poland), s.: 253-258. W: Holeksa Urbisz Al. 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczynio- J., Babczyńska-Sendek B., Wika S. (eds.) The role wych południowo-zachodniej części Wyżyny Kato- of geobotany in biodiversity conservation. Univer- wickiej. Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego sity of Silesia, Katowice. nr 1944, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Urbisz An., Urbisz Al., Błażyca B. 2011. Rock vascular Katowice, ss. 235. plant species of the Kraków-Częstochowa Uplands. Urbisz Al. 2003. Wpływ antropopresji na florę naczynio- Thaiszia - J. Bot., Košice, 21: 207-214. wą południowo-zachodniej części Wyżyny Kato- Wachowska-Serwatka K. 1962. Notatki florystyczne ze wickiej. Acta Biol. Sil., 37 (54): 29-38. Śląska Opolskiego. Zeszyty Przyrodnicze OTPN, Urbisz An. 1996a. Flora naczyniowa Płaskowyżu Rybnic- 2: 75-76.

139 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Waga A. S. i in. 2006. Sprawozdanie z podróży naturali- Wimmer F., Grabowski H. 1827. Flora Silesiae. Pars pri- stów odbytej w r. 1854 do Ojcowa. Wstęp prof. dr ma. Vratislaviae, Apud Guilelmum Theophilum hab. Jerzy Pawłowski. Ojcowski Park Narodowy, Korn, ss. 464. Ojców, ss. XXXVII+128. Wimmer F., Grabowski H. 1829. Flora Silesiae. Pars se- Wąsowicz P., Tokarska-Guzik B., Rostański A. 2011. Flo- cunda. Vratislaviae, Apud Guilelmum Theophilum ra roślin naczyniowych miasta Czeladź: rozmiesz- Korn, ss. 404. czenie i zasoby. Stowarzyszenie Miłośników Czela- Wiślicki A., Löwenhard S. 1856. Wędrówka po olkuskim dzi, Czeladź, ss. 233. powiecie pod względem naukowym, gospodarskim, Wąsowicz Dunin M. 1877. Rodziny: Trawowate, Ciboro- oraz przemysłowo-fabrycznym. Część pierwsza. wate i Sitowate na górnym Szlązku. Spr. Komis. Przyroda i Przemysł, 15: 117-122, 16: 125-132. Fizyjogr., 11: 64-83. Witkowski Z.J., Król W., Solarz W. (eds.). 2003. Carpa- Węglarz-Wieszołek J., Wika S. 2010. Zróżnicowanie ro- thian list of endangered species. WWF and Insti- ślinności wodnej, nadwodnej i bagiennej w zbior- tute of Nature Conservation, Polish Academy of nikach wód stojących doliny górnej Wisły oraz jej Sciences, Vienna-Krakow, ss. 64. znaczenie dla obszarów NATURA 2000. Uniwer- Woryna G., Rostański A. 2003. Flora naczyniowa wybra- sytet Śląski, WNoZ – WBiOŚ, Sosnowiec – Kato- nych zwałów pogórniczych miasta Ruda Śląska wice, ss. 123. (Górny Śląsk). Archiwum Ochrony Środowiska, Wenda H. 2003. Nowe stanowisko storczyka męskiego Or 29,2: 77-91. chis mascula na Wyżynie Krakowsko-Częstochow- Wossidlo P. 1900. Flora von Tarnowitz und der angren- skiej. Chrońmy przyr. ojcz., 59, 5: 130-132 zenden Teile der Kreise Beuthen, Gleiwitz und Wika S. 1992. Ochrona gatunkowa roślin w Polsce i w Lublinitz. Verlag von A. Kothe, Tarnowitz, ss.181. województwie katowickim w świetle nowej ustawy Wóycicki Z. (red.) 1914. Obrazy roślinności Królestwa o ochronie przyrody. Kształtowanie środowiska Polskiego. Z. 7. Roślinność okolic Częstochowy i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowio- i Olsztyna. Skł. gł. w Księgarni E. Wendego i Ski, nych i zurbanizowanych, 4: 26-31. Warszawa, ss. 32. Wika S. 1994. Analiza flory i roślinności w otulinie bada- Wóycicki Z. (red.) 1939. Obrazy roślinności Królestwa Pol- nych alei. Scripta Rudensia, 3: 14-27. skiego. Z. 20. Konstanty Stecki. Roślinność Śląska Wilczek Z. 1997. Szata roślinna województwa bielskiego Cieszyńskiego. Skł. gł. w Księgarni E. Wendego – stan poznania, zagrożenia i ochrona, s.: 35-138. i Ski, Warszawa, ss. 38. W: Blarowski A. i in. Przyroda województwa biel- Woźniak G. 2001. Flora naczyniowa osadników ziemnych skiego. Colgraf-Press, Poznań. wód kopalnianych – nieużytków poeksploatacyj- Wilczyński T. 1921. Rzęd: Santalales, Sandałowe, s.: 56- nych na Górnym Śląsku. Materiały Opracowania, 62. W: Szafer W. (red.) Flora Polska Rośliny na- 6: 1-48. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego czyniowe Polski i ziem ościennych. Tom II. Nakł. Śląska, Katowice. Akademii Umiejętności, Kraków. Woźniak G. 2010. Zróżnicowanie roślinności na zwałach Wimmer F. 1832. Flora von Schlesien. A. Rücker, Berlin, pogórniczych Górnego Śląska. Instytut Botaniki ss. 400. im. W. Szafera PAN, Kraków, ss. 320. Wimmer F. 1841. Flora von Schlesien preussischen u. Woźniak G., Kompała A. 2000. Gatunki rzadkie i chro- oesterreichischen Antheils vom oberen Oder- und nione na nieużytkach poprzemysłowych, s.: 103- Weichsel-Quellen-Gebiet. Verlag von Ferdinand 109. W: Nakonieczny M., Migula P. (red.) Problemy Hirt, Breslau, ss. 464. środowiska i jego ochrony, cz. 8. Centrum Studiów Wimmer F. 1844. Flora von Schlesien. Verl. von Ferdi- nad Człowiekiem i Środowiskiem, Uniwersytet nand Hirt, Breslau, ss. 512. Śląski, Katowice. Wimmer F. 1857. Flora von Schlesien preussischen u. oe- Zając A., Zając M. (red.) 1992. Atlas rozmieszczenia roślin sterreichischen Antheils vom oberen Oder- und naczyniowych w Polsce (ATPOL). Nakł. Pracowni Weichsel-Quellen-Gebiet. Hirt’s Verlag, Breslau, Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, ss. 695. Kraków, ss. 33.

140 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Zając A., Zając M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia roślin 53/54: 30-76. naczyniowych w Polsce. Nakł. Pracowni Chorologii Zyznawska B. 2000. Viola alba (Violaceae) – nowy gatu- Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu nek dla flory województwa śląskiego. Fragm. flor. Jagiellońskiego, Kraków, ss. XII+714. geobot. Polonica, 7: 347-349. Zając M. 1989. Flora południowej części Kotliny Oświę- cimskiej i Pogórza Śląskiego. Zeszyty Naukowe Piśmiennictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Nr 952. Prace Bota- Ausden M. 2007. Habitat management for conservation. niczne, Z. 19, ss. 199. A handbook of techniques. Oxford University Zalewska-Gałosz J. 2001. Potamogeton polygonifolius Po- Press, ss. 384. urr. Rdestnica podługowata, s.: 400-402. W: Kaź- Bernadzki E. 2000. Półnaturalna hodowla lasu. Bibl. mierczakowa R., Zarzycki K. (red.) Polska czerwo- Leśn., 129: 3-14. na księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. In- Bilz M., Kell S.P., Maxted N., Lansdown, R.V. 2011. Eu- stytut Botaniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony ropean Red List of Vascular Plants. Luxembourg: Przyrody PAN, Kraków. Publications Office of the European Union, Lu- Zalewska-Gałosz J. 2008. Rodzaj Potamogeton L. w Pol- xembourg, ss. 130. sce – taksonomia i rozmieszczenie. Nakł. Instytutu Bociąg K., Banaś K., Gos K., Merdalski M. 2007. Habi- Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, tat conditions and underwater vegetation in Wiel- ss. 218. ki and Mały Staw in the Giant Mountains. Opera Zalewski A. 1886. Zapiski roślinnicze z Królestwa Pol- Corcontica, 44, 1: 271-280. skiego i z Karpat. Spraw. Komis. Fizjogr. PAU, 20: Bróż E., Przemyski A. 2009. The red list of vascular plants 171-190. in the Wyżyna Małopolska Upland (S Poland), s.: Zalewski A. 1896. Krótki przegląd roślin nowych dla Kró- 123-136. W: Mirek Z., Nikel A. (red.) Rare, re- lestwa Polskiego. Kosmos, 5/6: 322-341. lict and endangered plants and fungi in Poland. Zapałowicz H. 1906. Krytyczny przegląd roślinności Gali- W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of cyi. T.1. Akademia Umiejętności, Kraków, ss. 296. Sciences, Kraków. Zapałowicz H. 1908. Krytyczny przegląd roślinności Ga- Bubb P.J., Butchart S.H.M., Collen B., Dublin H., Kapos licyi. T. 2. Akademia Umiejętności, Kraków, ss. V., Pollock C., Stuart S. N., Vié J-C. 2009. IUCN 315. Red List Index – Guidance for National and Regio- Zapałowicz H. 1911. Krytyczny przegląd roślinności Ga- nal Use. IUCN, Gland, Switzerland, ss. 12. licyi. T. 3. Akademia Umiejętności, Kraków, ss. Burgman M. A. 2002. Turner review No. 5: are listed 246. threatened plant species actually at risk? Aust. J. Zázvorka J. 2010. Orobanche kochii and O. elatior (Oro- Bot., 50: 1-13. banchaceae) in central Europe. Acta Musei Mora- Butchart S.H.M., Akçakaya H.R., Chanson J., Baillie viae, Scientiae biologicae (Brno), 95(2): 77-119. J.E.M., Collen B., Quader S., Turner W.R., Amin Zieliński J. 2004. The genus Rubus (Rosaceae) in Poland. R., Stuart S.N., Hilton-Taylor C., Mace G.M. 2007. Polish Bot. Stud., 16: 1-300. Improvements to the Red List Index. Public Libra- Zieliński J., Kosiński P., Tomaszewski D. 2004. The ge- ry of Science - ONE 2(1): e140 (s.: 1-8). doi:10.1371/ nus Rubus (Rosaceae) in southeastern Lower Sile- journal.pone.0000140. sia (Poland). Pol. Bot. Jour., 49, 2: 161-180. Clout M. N., Peter A., Williams P. A. (red.) 2009. Invasive Żarnowiec J., Jędrzejko K., Klama H. 1997. Rośliny na- species management: a handbook of techniques. czyniowe istniejących i projektowanych rezerwa- Oxford University Press, Oxford, ss. 308. tów przyrody Makroregionu Południowego Polski, Černy J. 1517. Knieha lekarska kteraz slowe herbarz: ze szczególnym uwzględnieniem naturalnych zaso- aneb zelinarz: welmi vziteczna: z mnohych knieh bów roślin leczniczych. Śląska Akademia Medycz- latinskych: y zskutecznych praczij wybrana: po- na, Katowice, ss. 103. czina se sstiastnie. H. Holtzel, Norymbergae, ss. Żmuda A. J. 1920 Rzadsze lub nowe rośliny flory krakow- 129+2. skiej. Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej PAU, Davis S. D., Droop S. J. M., Gregersoh P., Henson L., Leon

141 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Ch. J., Villa-Lobos L. J., Synge H., Zantovska J. nes for the Application of IUCN Red List Criteria 1986. Plants in Danger. What do we know? Inter- at National and Regional Levels. Species 31/32: national Union for Conservation of Nature and 58-70. Natural Resources, Gland, Switzerland, and Cam- Gärdenfors U., Hilton-Taylor C., Mace G., Rodríguez J. P. bridge, U.K., ss. 461. 2001. The application of IUCN Red List Criteria Delvosalle L., Demaret F., Lambinon J., Lawalree A. at regional levels. Conservation Biology, 15:1206- 1969. Plantes Rares, Disparues ou Menacees de 1212. Disparition en Belgique: L’Appauvrissement de la Global Strategy for Plant Conservation. 2010. Published Flore Indigene. Ministere de I’Agriculture, Service by the Secretariat of the Convention on Biological des Reserves Naturelles domaniales et de la Con- Diversity, Montreal, Quebec, Canada, ss. 13. servation de la Nature, No. 4: 1-129. Głowacki Z., Falkowski M., Krechowski J., Marciniuk J., Ditě D. 2009. Červený zoznam ohrozených druchov cie- Marciniuk P., Nowicka-Falkowska K., Wierzba M. vnatých rastlin. Ss. 17. http://botany.cz/cs/ohroze- 2003. Czerwona lista roślin naczyniowych Niziny ne-rastliny-slovenska/ [pobrano 08.02. 2011]. Południowopodlaskiej. Chrońmy przyr. ojcz., 59,2: Dostál J. 1989a. Nová květena ČSSR. 1. Akademia, Pra- 5-41. ha, ss. 758+VIII. Guziak R., Lubaczewska S. 2001. Ochrona przyrody Dostál J. 1989b. Nová květena ČSSR. 2. Akademia, Pra- w praktyce: podmokłe łąki i pastwiska PTPP „pro ha, s. 758-1563. Natura”, Wrocław, ss. 148. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. Herbich J. (red.) 2004a. Siedliska morskie i przybrzeżne, w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy. Porad- dzikiej fauny i flory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992, str. niki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – 7) podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Essl F., Rabitsch W. 2002. Neobiota in Österreich. Umwelt- Warszawa. T. 1, ss. 218. bundesamt, Wien, ss. 432. Herbich J. (red.) 2004b. Wody słodkie i torfowiska. Po- Fabiszewski J., Kwiatkowski P. 1997. Wymarłe i wymie- radniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 rające rośliny Sudetów. Ann. Silesiae, 27: 9-29. – podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowi- Fabiszewski J., Kwiatkowski P. 2002. Threatened vascu- ska, Warszawa. T. 2., ss. 220. lar plants of the Sudeten Mountains. Acta Soc. Herbich J. (red.) 2004c. Murawy, łąki, ziołorośla, wrzoso- Bot. Pol., 71, 4: 339-350. wiska, zarośla. Poradniki ochrony siedlisk i gatun- Falk D. A., Palmer M. A., Zedler J. B. (red.) 2006. Foun- ków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Mini- dation of restoration ecology. Society for Ecological sterstwo Środowiska, Warszawa. T. 3., ss. 244. Restoration International, IslandPress, Washing- Herbich J. (red.) 2004d. Ściany, piargi, rumowiska skalne ton – Covelo – London, ss. 364. i jaskinie. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Flora Europaea [http://www.rbge.org.uk]. Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Minister- Formanek E. 1887. Květena Moravy a rakouského Slez- stwo Środowiska, Warszawa. T. 4, ss. 101. ska. T. 1. Nakł. autora, drukiem Mor. akc. Knihti- Herbich J. (red) 2004e. Lasy i bory. Poradniki ochrony skárny, Brno, ss. 824. siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik me- Formanek E. 1892. Květena Moravy a rakouského Slez- todyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. ska. T. 2. Nakł. autora, drukiem Jos. R. Vilímka, 5, ss. 344. Praha, ss. X+835-865. Heywood V. H. 1989. The botanic gardens conservation Formanek E. 1896. Květena Moravy a rakouského Slez- strategy. IUCN, WWF, Gland, ss. 60. ska. T. 2 sv. 1. Nakł. autora, drukiem Jos. R. Vi- Hultén E., Fries M. 1986. Atlas of North European va- límka, Praha, ss. 1474+LIII. scular plants north to the Tropic of Cancer. I-III. Gatunki obce w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Koeltz Scientific Books, Königstein, 1: XVIII + 498 Kraków. [http://www.iop.krakow.pl/ias/]. ss., 2: XIV + s. 499-968, 3: s. 969-1149. Gärdenfors U., Rodríguez J. P., Hilton-Taylor C., Hyslop IUCN 1994 Red List Categories and Criteria version 2.3. C., Mace G., Molur S., Poss S. 1999. Draft Guideli- Prepared by the IUCN Species Survival Commis-

142 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

sion. IUCN, Gland, Switzerland [http://www.iucn- Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Na- redlist.org/technical-documents/categories-and- tura”, Wrocław. criteria/1994-categories-criteria]. Kącki Z., Dajdok Z., Szczęśniak E. 2009. Proposed stan- IUCN 1998 Guidelines for Re-introduction. Prepared by dardized criteria for regional evaluation of the the IUCN/SSC Re-introduction Specialist Group. level of threat to plant species, based on studies IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK, in Lower Silesia, Poland, s.: 19-30. W: Mirek Z., ss. 10. Nikel A. (eds) Rare, relict and endangered plants IUCN 2001. IUCN Red List Categories and Criteria: and fungi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Version 3.1. IUCN Species Survival Commission. Polish Acadamy of Sciences, Kraków. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK, Kålås J.A., Viken Å., Henriksen S., Skjelseth S. (eds.). ss. 30. 2010. The 2010 Norwegian Red List for Species. IUCN 2003. Guidelines for Application of IUCN Crite- Norwegian Biodiversity Information Centre, Nor- ria at Regional Levels. Version 3.0. IUCN Species way, ss. 480. Survival Commission. IUCN, Gland, Switzerland Kołodziejek J., Gabara B. 2008. Palynological study of and Cambridge, UK, ss. 26. Polish taxa of Potentilla subsect. Collinae (Rosa- IUCN Standards and Petitions Working Group. 2008. Gu- ceae). Acta Bot. Croat., 67, 2: 139-146. idelines for Using the IUCN Red List Categories Kornaś J. 1977. Analiza flor synantropijnych. Wiad. bot., and Criteria. Version 7.0. Prepared by the Stan- 21, 2: 85-91. dards and Petitions Working Group of the IUCN Krocker A. J. 1787-1823. Flora Silesiaca: renovata, emen- SSC Biodiversity Assessments Sub-Committee in data, continens plantas Silesiae indigenas, de novo August 2008. Downloadable from http://intranet. descriptas, ultra nongentas, circa mille auctas. iucn.org/webfiles/doc/SSC/RedList/RedListGuide- Vol. 1 (1787), 2. 1 (1790), 2.2 (1790), 3 (1814), 4.1, 2 lines.pdf. (1823), ss. XXXVI+639, XXII+406, 522, LII+374, IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Ver XXLX+345, 334. Sumptibus G.T. Kornii, Vratisla- sion 2011.2. . Downloaded viae. on 31 December 2011. Krukowski M., Kwiatkowski P., Potocka J. 2000. Ginące Jackowiak B., Celka Z., Chmiel J., Latowski K., Żukowski gatunki roślin naczyniowych polskiej części Kar- W. 2007. Red list of vascular flora of Wielkopolska konoszy i Gór Izerskich według nowej klasyfikacji (Poland). Biodiv. Res. Conserv., 5-8: 95-127. IUCN. Przyroda Sudetów Zachodnich, 3: 55-64. Jakubowska-Gabara J., Kucharski L. 1999. Ginące i za Kucharczyk M., Wojciak J. 1995. Ginące i zagrożone ga- grożone gatunki flory naczyniowej zbiorowisk tunki roślin naczyniowych Wyżyny Lubelskiej, naturalnych i półnaturalnych Polski Środkowej. Roztocza, Wołynia Zachodniego i Polesia Lubel- Frag. flor. geobot. ser. Polonica, 6: 55-74. skiego. Ochr. Przyr., 52: 33-46. Janiak A., Galej K., Parusel J. B., Szarejko I. 2012. The List of rare, threatened, and endemic plants in Europe genetic diversity of Marsilea quadrifolia L. from (1982 edition). IUCN Threatened Plants Commit- Polish botanical gardens and European natural tee. Nature and Environment Series No 14, ss. population (dostarczone do redakcji). 286. Council of Europe, Strasbourg, 1983. Jasiewicz A. 1981. Wykaz gatunków rzadkich i zagrożo- Lucas G.L., Walters S.M. 1976. List of rare, threatened nych flory polskiej. Fragm. flor. geobot., 27, 3: 401- and endemic plants for the countries of Europe. 414. IUCN, Royal Botanic gardens, Kew, London, ss. Jermaczek A., Wołejko L., Misztal K. 2009. Poradnik 290. ochrony mokradeł w górach. Wyd. Klubu Przyrod- Marciniuk J. 2011. Taraxacum sect. Palustria w Polsce. ników, Świebodzin, ss. 303. Wydawnictwo UPH Siedlce, w druku. Kącki Z., Dajdok Z., Szczęśniak E. 2003. Czerwona lista Marciniuk J., Głowacki Z., Marciniuk P. 2009. Apomictic roślin naczyniowych Dolnego Śląska, s.: 19-56. W: species protection: the genus Taraxacum (Astera- Kącki Z. (red.) Zagrożone gatunki flory naczynio- ceae) in Poland, s.: 299-305. W: Mirek Z., Nikel A. wej Dolnego Śląska. Instytut Biologii Roślin UWr, (red.) Rare, relict and endangered plants and fun-

143 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

gi in Poland. W. Szafer Institute of Botany, Polish K3_WWW_zm_ter.htm]. Academy of Sciences, Kraków. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. 1992. Contemporary threat Markowski R., Buliński M. 2004. Ginące i zagrożone ro- to the vascular flora of the Polish Carpathians (S. śliny naczyniowe Pomorza Gdańskiego. Acta Bota- Poland). Veröff. Geobot. Inst. ETH, Stiftung Rü- nica Cassubica, Monographiae, 1: 1-75. bel, 107: 151-162. Matthiolo P. A. 1565. Senensis medici Commentarii in Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. 2008. Jeżogłowka pokrew- sex libros Pedacii Dioscoridis Anazarbei de medi- na Sparganium angustifolium F. Michx., s.: 552- ca materia. Ex officina Valgrisiana, Venetiis, ss. 553. W: Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H. (red.) Czer- 1459. wona księga Karpat polskich. PAN, Instytut Bo- Mattuschka H. G. Graf von. 1776-1777. Flora Silesiaca, taniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony Przyrody, oder, Verzeichniss der in Schlesien wildwachsen- Kraków. den Pflanzen: nebst umständlichen Beschreibung Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. derselben, ihres Nutzens und Gebrauches sowohl Flowering plants and pteridophytes of Poland. in Absicht auf die Arzney – als Haushaltungs- A checklist. Biodiversity of Poland, 1: 1-442. wissenschaft. Wilhelm Gottlieb Korn, Breslau und Mitka J. 1997. Małe, izolowane populacje na skraju zasię- Leipzig, T. 1-2, ss. 538+468. gu geograficznego – niektóre procesy ekologiczne Mattuschka H. G. von. 1779. Enumeratio stirpium in Si- i genetyczne. Wiad. bot., 41 (2): 13-34. lesia sponte crescentium in usum Herborisantium. Mitka J. 2010. Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia Sumptibus Guilielmi Theophili Kornii, Vratisla- populacji roślin i ich siedlisk. Roczn. Bieszczadz- via, ss. 348. kie, 18: 24-44. Matuszkiewicz W. 2008. Przewodnik do oznaczania zbio- Mróz W. (red.) 2010. Monitoring siedlisk przyrodniczych. rowisk roślinnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, wyd. Przewodnik metodyczny. Część I. GIOŚ, Warsza- nowe, ss. 537. wa, ss. 311. Matuszkiewicz W., Matuszkiewicz J. M. 1996. Przegląd Newton A. C. 2007. Forest ecology and conservation: fitosocjologiczny zbiorowisk leśnych Polski (Synte- a handbook of techniques. Oxford University Press, za). Phytocoenosis, Seminarium Geobotanicum, 3, Oxford, ss. 454. 8 (N.S.): 1-79. Jonik M., Nobis A., Nobis M. 2010. Rozmieszczenie i pre- Mihulka S., Pyšek P., Martínková J. 2003. Invasiveness ferencje siedliskowe Galeopsis angustifolia (Ehrh.) of Oenothera congeners in Europe related to seed Hoffm. i G. ladanum L. na podstawie rewizji ma- characteristics, s.: 213-225. W: Plant Invasions: teriałów zielnikowych – wyniki wstępne, s.: 47. W: Ecological Threats and Management Solutions. LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego Edited by L.E. Child, J.H. Brock, G. Brundu, K. „Planta in vivo, in vitro et in silico“. Warszawa, Prach, P. Pyšek, P.M. Wade and M. Williamson. 6-12 września 2010. Streszczenia referatów i pla- Backhuys Publishers, Leiden, The Netherlands. katów. Szczepkowski A., Obidziński A. (red.). Pol- Milner-Gulland E. J., Mace R. 1998. Conservation of bio- skie Towarzystwo Botaniczne, Warszawa. logical resources. Blackwell Sci., Oxford, ss. 404. Nowak A., Nowak S., Spałek K. 2003. Red list of vascular Milner-Gulland E. J., Rowcliffe J. M. 2007. Conservation plants of Opole Province. Opol. Sci. Soc., Nat. J., and sustainable use. A handbook of techniques. 36: 5-20. Cambridge University Press, Cambridge, ss. 310. Nowak A., Nowak S., Spałek K. 2008. Red list of vascular Mirek Z. 2006. Stan poznania, aktualne problemy ba- plants of Opole province – 2008. Nature Journal, dawcze oraz potrzeby w zakresie ochrony gatun- 41: 141-158. ków rzadkich, ginących i zagrożonych. W: Ogólno- Nowak A., Spałek K. (red.) 2002. Czerwona księga roślin polska konferencja i warsztaty „Rzadkie, ginące naczyniowych województwa opolskiego. OTPN, i reliktowe gatunki roślin i grzybów. Problemy Opole, ss. 160. zagrożenia i ochrony różnorodności flory. Kra- Neygenfind F. W. 1821. Botanisches Taschenbuch, wel- ków, 30-31 maja 2006 r. Streszczenia referatów ches die in Schlesien einheimischen Pflanzen [http://www.ib-pan.krakow.pl/rgrgrg/C-karta- enthält. Nebst einem Pflanzenkalender und einer

144 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Ansicht des Riesengebirges. Fr. Wilh. Goedsche, gicznej flory Polski w świetle regionalnych czerwo- Meifseu, ss. 532. nych list. W: Ogólnopolska konferencja i warsztaty Oborny A. 1883-1886. Flora von Mähren und österr. „Rzadkie, ginące i reliktowe gatunki roślin i grzy- Schlesien. Pars 1-4. Verh. Naturforsch. Ver. bów. Problemy zagrożenia i ochrony różnorodności Brünn, 21(1882): 1-268, 1883; 22(1883): 269-636, flory. Kraków, 30-31 maja 2006 r. Streszczenia 1884; 23(1884): 637-888, 1885; 24(1885): 889-1285, referatów [http://www.ib-pan.krakow.pl/rgrgrg/C- 1886. Brno. karta-K3_WWW_zm_ter.htm]. Olaczek R. (red.) 1988. Zasoby glebowe i roślinne. Użytko- Plachter H., Hampicke U. (red.) 2010. Large-scale live- wanie – zagrożenie – ochrona. PWRiL, Warszawa, stock grazing: a management tool for nature con- ss. 616. servation. Springer Verlag, Heidelberg, ss. 478. Parker D. M. 1995. Habitat creation: a critical guide. En- Possingham H. P., Andelman S. J. , Burgman M. A., Me- glish Nature Science, 21: 1-190. Peterborough. dellín R. A., Master L. L., Keith D. A. 2002. Limits Parusel J. B., Bączkiewicz A., Buczkowska K. 2009. Ge- to the use of threatened species lists. Trends Ecol. netyczna struktura populacji liczydła górskiego Evol., 17 (11): 503-507. Streptopus amplexifolius (L.) DC w rezerwacie Poznański R., Jaworski A. 2002. Nowoczesne metody go- przyrody „Ochojec” w Katowicach (Wyżyna Ślą- spodarowania w lasach górskich. Centrum Infor- ska, Górny Śląsk), s.: 269-284, 476-477. W: Parusel macyjne Lasów Państwowych, Warszawa, ss. 228. J. B. (red.) Rezerwat przyrody Ochojec w Katowi- Proházka F. (ed.) 2001. Černý a červený seznam cévna- cach (Górny Śląsk). Monografia naukowo-dydak- tých rostlin České republiky (stav v roce 2000). tyczna. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Příroda, Praha, 18: 1-166. Śląska, Katowice, ss. 592. Pullin A. S. 2005. Biologiczne podstawy ochrony przyro- Pawlaczyk P. (red.) 2000. Zasady ochrony przyrody w la- dy. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, ss. 393. sach gospodarczych. Propozycja społeczna. Wyd. Pyšek P., Sádlo J., Mandák B. 2002. Catalogue of alien Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin, ss. plants of the Czech Republic. Preslia, Praha, 74: 34. 97-186. Pawlaczyk P. 2006. Ochrona rzadkich i zagrożonych ga- Ratyńska H., Wojterska M., Brzeg A. 2010. Multime- tunków roślin w planowaniu ochrony przyrody. W: dialna encyklopedia zbiorowisk roślinnych Polski. Ogólnopolska konferencja i warsztaty „Rzadkie, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, ginące i reliktowe gatunki roślin i grzybów. Pro- wyd. multimedialne CD. blemy zagrożenia i ochrony różnorodności flory. Redecker B., Finck P., Härdtle W., Riecken U., Schröder Kraków, 30-31 maja 2006 r. Streszczenia referatów E. (red.) 2002. Pasture landscapes and nature con- [http://www.ib-pan.krakow.pl/rgrgrg/C-karta-K3_ servation. Springer-Verlag, Berlin, ss. 435. WWW_zm_ter.htm]. Rostański K. 1967. Rodzina Valerianaceae, Kozłkowate, Pawlaczyk P., Jermaczek A. 2008. Poradnik lokalnej s.: 338-357. W: Pawłowski B. (red.) Flora Polski, ochrony przyrody. Wyd. Klubu Przyrodników, 11. PWN, Warszawa – Kraków. Świebodzin, wyd. IV zmienione, ss. 392. Rutkowski L. 1997. Rośliny naczyniowe – Tracheophy- Pawlaczyk P., Wołejko L., Stańko R., Jermaczek A. 2001. ta. W: L. Rutkowski (red.). Czerwona lista roślin Poradnik ochrony mokradeł. Wyd. Lubuskiego i zwierząt ginących i zagrożonych w regionie ku- Klubu Przyrodników, Świebodzin, ss. 270. jawsko-pomorskim. Acta Univ. N. Copernici. Supl., Pax F. 1929. Bibliographie der Schlesischen Botanik. 53: 32. Schlesische Bibliographie, 4: 1-167. Priebatsch’s Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczynio- buchhandlung, Breslau. wych Polski niżowej. Wyd. Naukowe PWN, Warsza Perrow M. R., Davy A. J. (red.) 2002. Handbook of ecologi- wa, ss. 812. cal restoration. Vol. I. Principles of restoration. Vol. Rykowski K. 1998a. Trwały i zrównoważony rozwój lasów II. Restoration in practice. Cambridge University – zarys problematyki, s.: 165-191. W: Rykowski K. Press, Cambridge, ss. 460 + 618. (red.) Trwały i zrównoważony rozwój lasów. Poglą- Piękoś-Mirkowa H. 2006. Zagrożenie różnorodności biolo- dy – Opinie – Kontrowersje. Instytut Badawczy

145 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Leśnictwa, Warszawa. reveals the non-presence of M. ciliata in the Polish Rykowski K. 1998b. Próba syntezy lub „Kodeks leśny”, s.: flora. Acta Soc. Bot. Pol., 80, 4: 301-313. 249-282. W: Rykowski K. (red.) Trwały i zrówno- Szczęśniak E. 2010. Galeopsis angustifolia (Ehrh.) Hoffm. ważony rozwój lasów. Poglądy – Opinie – Kontro- in south-western Poland: origin, expansion and di- wersje. Instytut Badawczy Leśnictwa, Warszawa. sappearance, s. 59. W: International IX Conferen- Schube T. [b.d.w.]. Zur Geschichte der schlesischen Flo- ce on Anthropization and Environment of Rural ren-Erforschung bis zum Beginn des siebzehnten Settlements. 29 June - 01 July, 2010, Kamyanet- Jahrhundrets. (Vorgettragen in der Sitzung der s-Podilskiy, Ukraine. Program, Proceedings and botanischen Section am 30. Januar 1890.). W: Er- Excursion. M.G. Kholodny Institute of Botany, gänzungsheft zum 68. Jahresbericht der Schles. NAS of Ukraine, Kyiv. Gesellschaft., [b.m.w.], ss. 48. (nadbitka). Szczęśniak E., Dajdok Z., Kącki Z. 2011. Metodyka oceny Sedlačková M., Plášek V. (ed.) 2005. Červený seznam zagrożenia i kategoryzacja zagrożonych archeofi- cévnatých rostlin Moravskoslezského kraje (2005). tów na przykładzie Dolnego Śląska. Acta Botanica Čas. Slez. Muz. Opava, (A), 54: 97-120. Silesiaca, Suppl., 1: 9-28. Sharrock S., Jones M. 2009. Conserving Europe’s thre- Szmeja J. 1993. Sparganium angustifolium Michx (S. affi- atened plants: Progress towards Target 8 of the ne Schnizlein) – jeżogłowka pokrewna, s.: 226-228. Global Strategy for Plant Conservation. Botanic W: Zarzycki K, Kaźmierczakowa R. (red.) Polska Gardens Conservation International, Richmond, czerwona księga roślin. PAN, Instytut Botaniki UK, ss. 57. im. W. Szafera, Instytut Ochrony Przyrody, Kra- Spałek K. 1997. Czerwona lista roślin naczyniowych za- ków. grożonych w województwie opolskim. Natura Si- Szmeja J. 2001. Sparganium angustifolium Michx Jeżo- lesiae Superioris, 1: 17-32. Centrum Dziedzictwa główka pokrewna, s.: 467-468. W: Kaźmierczako- Przyrody Górnego Śląska, Katowice. wa R., Zarzycki K. (red.) Polska czerwona księga Spellerberg I. F. 1994. Evaluation and assessment for roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. PAN, In- conservation: ecological guidelines for deter- stytut Botaniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony mining priorities for nature conservation. Przyrody, Kraków. Conservation Biology Series. Chapman and Hall, Towpasz K. 2009. Threatened and extinct vascular plant New York, ss. 260. species on the Płaskowyż Proszowicki Plateau Sutherland W. J. 1998. Managing habitats and species, (Wyżyna Małopolska Upland, S Poland), s.: 517- s.: 202-219. W: Conservation science and action. 522. W: Mirek Z., Nikel A. (red.) Rare, relict and W. J. Sutherland (ed.). Blackwell Publishing Ltd., endangered plants and fungi in Poland. W. Szafer Oxford, UK. Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Sutherland W. J., Hill D. A. 1995. Managing habitats for Kraków. conservation. Cambridge University Press, Cam- Towpasz K., Kotańska M. 2001. Endangered and thre- bridge, ss. 399. atened vascular plants in the Proszowice Plateau Synge H. 2000. National and international initiatives (Małopolska Upland, southern Poland). Nature for plant conservation in Europe. Convention on Conserv., 58: 69-81. the conservation of European wildlife and natu- Vié J.-C., Hilton-Taylor C., Pollock C., Ragle J., Smart J., ral habitats Standing Committee. Strasbourg, 22 Stuart S.N., Tong R. 2008. The IUCN Red List: May 2000 T-PVS (2000) 27 [Bern\T-PVS 2000\ a key conservation tool. W: J.-C. Vié, C. Hilton- tpvs27e_2000], ss. 85. Taylor and S.N. Stuart (eds). The 2008 Review Syniawa M. 2006. Biograficzny słownik przyrodników of The IUCN Red List of Threatened Species. śląskich. Tom 1. Centrum Dziedzictwa Przyrody IUCN Gland, Switzerland, ss. 16. [http://cmsda- Górnego Śląska, Katowice. ta.iucn.org/downloads/the_iucn_red_list_a_key Szczepaniak M., Cieślak E. 2011. Genetic and morpho- _conservation_tool.pdf.] logical differentiation between Melica ciliata L. Wallis De Vries M. F., Bakker J. P., van Wieren S. E. and M. transsilvanica Schur (Poaceae) in Europe (red.) 1998. Grazing and conservation manage-

146 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

ment. Springer Verlag, Heidelberg, ss. 374. Zarzycki K., Wojewoda W., Heinrich Z. (red.) 1992. Lista Warcholińska A.U. 1986-1987. Lista zagrożonych gatun- roślin zagrożonych w Polsce. Instytut Botaniki ków roślin segetalnych środkowej Polski. Fragm. PAN, Kraków, wyd. 2, ss. 98. flor. geobot., 31-32 (1-2): 225-231. Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczy- Warcholińska U. 1994. List of threatened segetal plant niowych w Polsce, s.: 9-20. W: Mirek Z., Zarzycki species in Poland, s.: 206-219. W: Mochnacký S., K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.) 2006. Lista ro- Terpó A. (red.) Antropization and environment of ślin zagrożonych w Polsce. Instytut Botaniki PAN, rural settlements. Flora and vegetation. Proc. of Kraków. Internat. Conference, Sátoraljaújhely, 22-26 Au- Zázvorka J. 2000. Orobanchaceae Vent. – zárazovité, s.: gust 1994. Botanical Garden, P. J. Šafárik Uni 477-513. W: Slavík B. (ed.) Kvétena České republi- versity in Košice, Slovakia. ky, 6. Academia, Praha. Wilhere G. F. 2002. Adaptive management in habitat con- Żukowski W., Jackowiak B. 1995. Lista roślin naczynio- servation. Biol. Conserv., 16, 1: 20-29. wych ginących i zagrożonych na Pomorzu Zachod- Wołejko L., Stańko R., Pawlaczyk P., Jermaczek A., 2004. nim i w Wielkopolsce. W: W. Żukowski, B. Jacko- Poradnik ochrony mokradeł w krajobrazie rolni- wiak (red.). Ginące i zagrożone rośliny naczyniowe czym. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin, ss. Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Za- 141. kładu Taksonomii Roślin UAM, 3: 9-99. Bogucki Wyse J.P.S., Sutherland L.A. 2000. International Agenda Wyd. Nauk., Poznań. for Botanic Gardens in Conservation. Botanic Gar- dens Conservation International, U.K., ss. 56. Summary Zając A., Zając M. (red.) 2001. Atlas rozmieszczenia ro- Presented red list, being with the third risk assessment of ślin naczyniowych w Polsce. Pracownia Chorologii the extinction of species of vascular plants on the area of Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Silesian Voivodship, was prepared based on IUCN (2003) Jagiellońskiego, Kraków, ss. 715. guidelines. These guidelines became however modified to Zając A., Zając M. 2011. Methodological problems in di- the subregional scale in such range, in which possessed stinguishing the group of archeophytes. Acta Bot. data about the distribution, numbers and tendencies of Sil., 6: 55-62. populations dynamic of species permitted to put quanti- Zając E. U., Zając A. 1975. Lista archeofitów występują- tative criteria for every category of the threat. To the eva- cych w Polsce. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell. 345, Pra- luation of the threat one subjected 2060 taxa of vascular ce Bot., 3: 7-16. plants whose occurrence in Silesian Voivodship was noted Zając M., Zając A. 1998. Czerwona lista roślin naczynio- down in the base of data of the Upper Silesian Nature wych byłego województwa krakowskiego. Ochr. Heritage Centre. Przyr., 55: 25-35. The prepared in 2011 red list of vascular plants con- Zając M., Zając A. 2009a. Apophytes as invasive plants tains 887 taxa for which categories of the threat were de- in the vegetation of Poland. Biodiv. Res. Conserv., termined (tab. 5). To threatened (EW+RE+CR+EN+VU) 15: 35-40. one numbered 578 taxa, what to the constitutes 65,2% Zając M., Zając A. 2009b. Elementy geograficzne rodzimej numbers of taxa placed in the red list and 28,0% numbers flory Polski. Nakł. Pracowni Chorologii Kompute- of taxa ascertained hitherto in Silesian Voivodship. Too rowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagielloń- extinct and probably extinct (EW+RE) was acknowledged skiego, Kraków, ss. 94. 71 taxa (8,0% and 3,4%), too critically threatened (CR) Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B. 2009. Extinct and – 80 taxa (9,0% and 3,9%), and for dying out (EN) and endangered archaeophytes and the dynamics of exposed on the extinction (VU) – 427 taxa (48,2% and their diversity in Poland. Biodiv. Res. Conserv., 13: 20,7%). The group of close plants to the threat (NT) (125 17-24. taxa) state 14,1% numbers of taxa of the red list and 6,1% Zarzycki K., Wojewoda w. (red.) 1986. Lista roślin wy- numbers of taxa of the flora of Silesian Voivodship. Cur- mierających i zagrożonych w Polsce. PWN, War- rently the lack of sufficient data (DD) for the definition of szawa, ss. 128. the threat 111 taxa (12,5% and 5,4%).

147 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Most numerous groups of species threatened are spe- segetal archeophytes (10), meadow (8), heath (6) and of cies of xerothermic grasses from the class Festuco-Bro peatbog (5) plants. Critically threatened are particularly metea (99 taxa) and species of deciduous forests from the species from classes Festuco-Brometea (11), Molinio-Ar class Querco-Fagetea (98). A numerous group of threate- rhenatheretea (8), Phragmitetea australis (6) and Rham ned plants are also archeophytes from the class Stella no-Prunetea (6). Species dying out are first of all plants riatea mediae (57), and also meadow-species from the of deciduous forests (26 species), xerothermic grasses (23), class Molinio-Arrhentheretea (55), heath-species from the agricultural cultivations (18), and also water plants from class Calluno-Ulicetea (55) and of peatbog from the class the class Potametea (13) and plants from classes Scheuch Scheuchzerio-Caricetea fuscae (50). Most species extinct zerio-Caricetea fuscae, Artemisietea vulgaris and Koele were found among plants of xerothermic grasses (13), rio-Corynephoretea (after 11 species).

148 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego. The red list of vascular plants of Silesian Voivodship.

Kategoria zagrożenia Status Nazwa taksonu Threat category ochrony Name of taxon WS WO W M WMS PS RP RC RS E G State of 2011 2008 2009 2005 1999 2006 2001 2001 2011 2011 protection Achillea collina BECKER ex RCHB. DD DD krwawnik pagórkowy Achillea pannonica SCHEELE krwawnik pannoński DD VU VU C3 Achillea ptarmica L. krwawnik kichawiec NT NT C3 VU Achillea salicifolia BESSER krwawnik wierzbolistny DD CR DD Aconitum firmum RCHB. subsp. firmum DD VU §§ tojad mocny typowy Aconitum firmum RCHB. subsp. §§ (1) moravicum SKALICKÝ VU C2 C2 NT NT tojad mocny morawski DS Aconitum lycoctonum L. emend. KOELLE EN C3 R C4a §§ tojad lisi Aconitum variegatum L. subsp. variegatum VU RE VU C3 CR C3 §§ tojad dzióbaty typowy Actaea spicata L. czerniec gronkowy LC LC Adenostyles alliariae (GOUAN) A. KERN. NT C4 C4a miłosna górska *Adonis aestivalis L. miłek letni VU EN NT C1 V C2 NT *Adonis flammea JACQ. miłek szkarłatny CR RE EN E C1 CR Adoxa moschatellina L. piżmaczek wiosenny LC Agrimonia procera WALLR. LR rzepik wonny LC VU A2 nt C3 *Agrostemma githago L. kąkol polny NT LC A2 C1 CR Aira caryophyllea L. śmiałka goździkowa VU RE RE C1 VU C1 EN *Ajuga chamaepitys (L.) SCHREB. dąbrówka żółtokwiatowa RE CR EN A1 V C2 Ajuga genevensis L. LR dąbrówka kosmata NT LC lc Alchemilla crinita BUSER przywrotnik płytkoklapowy VU CR VU Alchemilla cymatophylla JUZ. przywrotnik falistolistny EN Alchemilla glaucescens WALLR. przywrotnik kosmaty VU CR VU Alchemilla kornasiorum PAWŁ. przywrotnik Kornasiów DD Alchemilla propinqua H. LINDB. LR przywrotnik jasny EN lc NT Alchemilla straminea BUSER przywrotnik płowy EN C3 Alchemilla subcrenata BUSER przywrotnik karbowany NT CR VU Alchemilla walasii PAWŁ. przywrotnik Walasa VU CR C4b Alchemilla xantochlora ROTHM. przywrotnik żółtawozielony VU CR §§ (1) (2) Aldrovanda vesiculosa L. RE RE A1 E A1 EX DD aldrowanda pęcherzykowata DS Alisma gramineum LEJ. żabieniec trawolistny EN CR C2 V C2 CR LC Alisma lanceolatum WITH. żabieniec lancetowaty EN NT CR V LC

149 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Allium angulosum L. czosnek kątowaty EN VU VU CR V C2 EN LC Allium montanum F. W. SCHMIDT VU EN VU czosnek skalny Allium scorodoprasum L. czosnek wężowy EN EN CR V LC Allium sibiricum L. czosnek syberyjski EN C3 V C3 VU LC §§ Allium ursinum L. czosnek niedźwiedzi LC NT VU [V] LC § Allium victorialis L. czosnek siatkowaty EN VU C1 [E] C2 LC Alyssum montanum L. smagliczka pagórkowa DD VU C4a EN Anacamptis pyramidalis (L.) RICH. RE A3 Ex C1 EN LC §§ (1) (2) koślaczek stożkowaty *Anagallis foemina MILL. kurzyślad błękitny EN EN VU V C3 Anchusa arvensis (L.) M. BIEB. farbownik polny LC C3 C4a Andromeda polifolia L. modrzewnica zwyczajna VU EN LC C1 VU C2 EN Androsace septentrionalis L. naradka północna EN DD VU EN C1 EX Anemone ranunculoides L. zawilec żółty NT LC C4 Anemone sylvestris L. zawilec wielkokwiatowy VU RE NT A3 CR C3 NT §§ (2) Antennaria dioica (L.) GAERTN. ukwap dwupienny NT EN NT C2 VU C2 Anthemis tinctoria L. LR rumian żółty VU EN C4 lc C4a Anthericum ramosum L. pajęcznica gałęzista NT NT C1 C4a *Anthriscus caucalis M. BIEB. trybula pospolita CR EN Anthriscus nitida (WAHLENB.) HAZSL. NT NT VU LR trybula lśniąca nt *Aphanes arvensis L. skrytek polny LC C3 C3 EN Aquilegia vulgaris L. orlik pospolity NT EN C3 VU C3 NT §§ Arabis planisiliqua ( PERS.) RCHB. RE DD gęsiówka Gerarda Arctium nemorosum LEJ. łopian gajowy VU EN DD C3 C4a Arctostaphylos uva-ursi (L.) SPRENG. VU CR NT LR C2 VU LC §§ mącznica lekarska lc Arnica montana L. arnika górska RE RE CR V C3 LC LC §§ (2) Arnoseris minima (L.) SCHWE- IGG. & KÖRTE NT VU A1 C1 EX chłodek drobny Arum alpinum SCHOTT & KOT- SCHY EN VU R §§ obrazki alpejskie Aruncus sylvestris KOSTEL. parzydło leśne LC VU NT C4 VU C4a §§ *?Asperugo procumbens L. lepczyca rozesłana RE VU E Asperula cynanchica L. marzanka pagórkowa NT VU Asperula tinctoria L. marzanka barwierska RE EN VU EN V C3 Asplenium septentrionale (L.) HOFFM. EN VU CR V zanokcica północna

150 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Asplenium viride HUDS. zanokcica zielona VU RE CR C2 C3 Aster amellus L. LR aster gawędka EN RE LC A1 cd C3 §§ Astragalus arenarius L. LR traganek piaskowy EN CR lc C1 LC LC Astragalus cicer L. traganek pęcherzykowaty VU VU LC Astrantia major L. jarzmianka większa LC NT *Atriplex nitens SCHKUHR łoboda błyszcząca LC *Atriplex rosea L. łoboda gwiazdkowata EN RE E C1 Atropa belladonna L. pokrzyk wilcza-jagoda VU EN CR §§ *Avena strigosa SCHREB. owies szorstki NT RE C4b Avenula planiculmis (SCHRAD.) W. SAUER & CHMELITSCHEK EN VU C2 DD R C2 owsica spłaszczona Avenula pratensis (L.) DUMORT. owsica łąkowa EN CR NT EN VU Baeothryon alpinum (L.) T. V. EGOROWA RE CR C2 V C2 CR §§ wełnianeczka alpejska Baeothryon caespitosum (L.) A. DIETR. RE V CR §§ wełnianeczka darniowa Barbarea stricta ANDRZ. gorczycznik prosty NT VU CR C3 C4a NT LC Batrachium aquatile (L.) DU- MORT. NT NT VU LC §§ włosienicznik wodny Batrachium circinatum (SIBTH.) FR. VU LC C4 C4a LC włosienicznik krążkolistny Batrachium fluitans (LAM. ) WIMM. EN VU C2 R C3 EN LC LC §§ włosienicznik rzeczny Batrachium peltatum SCHRANK włosienicznik tarczowaty DD C4b LC §§ Batrachium trichophyllum (CHA- IX) BOSCH VU VU EN C2 C3 LC §§ włosienicznik skąpopręcikowy Bellidiastrum michelii CASS. stokrotnica górska CR Berula erecta (HUDS.) COVILLE potocznik wąskolistny NT C4 C4a VU LC Blechnum spicant (L.) ROTH. podrzeń żebrowiec LC EN CR C4 CR C4a VU §§ Blysmus compressus (L.) PANZ. ex LINK NT CR C1 C2 ostrzew spłaszczony Bolboschoenus maritimus (L.) PALLA VU NT VU VU C3 EN LC sitowiec nadmorski Botrychium lunaria (L.) SW. podejźrzon księżycowy VU CR CR C1 VU V C2 §§ (2) Botrychium matricariifolium (RETZ.) A. BRAUN ex W. D. J. KOCH EN CR CR C1 CR E C1 CR NT §§ (2) podejźrzon marunowy Botrychium multifidum (S. G. GMEL.) RUPR. RE RE CR C1 E A2 DD §§ (2) podejźrzon rutolistny *Bromus arvensis L. stokłosa polna DD EN VU A2 E C1 VU Bromus benekenii (LANGE) TRI- MEN VU EN VU LR stokłosa Benekena lc Bromus commutatus SCHRAD. stokłosa zmieniona DD C2 VU

151 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Bromus erectus HUDS. stokłosa prosta VU NT Bromus racemosus L. stokłosa groniasta DD CR VU EN V C1 VU *Bromus secalinus L. stokłosa żytnia NT EN C1 V C1 EN Bupleurum longifolium L. przewiercień długolistny EN VU V C2 *Bupleurum rotundifolium L. przewiercień okrągłolistny EN CR EN A1 E C1 EN Butomus umbellatus L. VU łączeń baldaszkowy VU VU C1 C3 VU LC Calamagrostis canescens (WE- BER) ROTH DD trzcinnik lancetowaty Calamagrostis pseudophragmites (HALLER F.) KOELER EN C1 C1 trzcinnik szuwarowy Calamagrostis stricta (TIMM) KOELER EN VU C1 trzcinnik prosty Calla palustris L. czermień błotna NT LC C2 C3 CR LC Callitriche autumnalis L. emend. WAHLENB. DD EN VU rzęśl jesienna Callitriche hamulata KÜTZ. ex W. D. J. KOCH DD VU NT VU rzęśl hakowata Callitriche stagnalis SCOP. rzęśl wielkoowockowa DD NT EN VU LC Callitriche verna L. emend. LÖNNR. s. str. DD LC rzęśl wiosenna *Camelina alyssum (MILL.) THELL. RE RE RE A1 Ex A1 EX DD lnicznik właściwy *Camelina sativa (L.) CRANTZ lnicznik siewny EN EN VU A2 A2 CR DD Campanula bononiensis L. dzwonek boloński CR CR VU EN C2 NT §§ (2) Campanula cervicaria L. LR dzwonek szczeciniasty EN CR C1 nt C1 Campanula latifolia L. dzwonek szerokolistny DD CR CR C2 CR V C3 §§ Campanula polymorpha WITA- SEK EN dzwonek wąskolistny Campanula serrata (KIT.) HEN- DRYCH EN LC LC §§ (1) DS* dzwonek piłkowany Campanula sibirica L. dzwonek syberyjski EN RE CR C3 §§ (2) Cardamine amara L. subsp. opizi (J. PRESL & C. PRESL) ČELAK EN C1 C1 rzeżucha gorzka Opiza Cardamine dentata SCHULT. rzeżucha bagienna DD CR C2 Cardamine flexuosa WITH. rzeżucha leśna LC DD VU CR Cardamine hirsuta L. rzeżucha włochata VU EN CR C4 C4a Cardamine impatiens L. LR rzeżucha niecierpkowa LC NT VU nt Cardamine trifolia L. rzeżucha trójlistkowa VU C2 C3 Cardaminopsis petraea (L.) HII- TONEN RE Ex C1 rzeżusznik skalny *Carduus nutans L. oset zwisły EN CR DD C4a Carduus personata (L.) JACQ. oset łopianowaty NT CR

152 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Carex appropinquata SCHU- MACH. VU NT VU C2 C2 VU LC turzyca tunikowa Carex arenaria L. turzyca piaskowa DD CR VU § Carex bohemica SCHREB. turzyca ciborowata VU LC RE C2 EN V C4a EN Carex buekii WIMM. turzyca Bueka DD C3 E C4a EN Carex buxbaumii WAHLENB. turzyca Buxbauma DD RE RE C1 VU E C1 EX Carex cespitosa L. LR turzyca darniowa DD EN C3 lc C4a VU Carex cuprina (I. SÁNDOR ex HEUFF.) NENDTV. ex A. KERN DD EN turzyca niby-lisia Carex davalliana SM. turzyca Davalla VU EN NT A2 CR V C2 VU §§ (2) Carex demissa HORNEM turzyca drobna DD Carex diandra SCHRANK turzyca obła VU VU EN A2 VU C2 EN Carex dioica L. turzyca dwupienna VU CR EN VU V C1 EN Carex distans L. turzyca odległokłosa VU NT C1 VU C2 VU Carex disticha HUDS. LR turzyca dwustronna VU NT VU C2 lc C4a NT LC Carex divulsa STOKES turzyca rozsunięta DD CR R C2 §§ Carex elata ALL. turzyca sztywna NT A2 C3 LC Carex ericetorum POLLICH turzyca wrzosowiskowa NT C3 NT Carex hartmanii CAJANDER turzyca Hartmana DD DD VU C2 VU C3 EN Carex hostiana DC. turzyca Hosta DD CR VU C2 VU Carex lasiocarpa EHRH. turzyca nitkowata VU VU LC C1 VU C2 VU LC Carex lepidocarpa TAUSCH turzyca łuszczkowata DD C1 C2 NT Carex limosa L. turzyca bagienna EN CR EN C2 CR V C2 CR LC §§ Carex montana L. LR turzyca pagórkowa VU VU nt Carex ornithopoda WILLD. turzyca ptasie łapki EN [V] C2 Carex pairae F.W. SCHULTZ turzyca najeżona DD VU DD Carex pallens (FRISTEDT) HAR- MAJA DD CR turzyca blada Carex paniculata L. turzyca prosowa NT C3 C4a VU LC Carex pauciflora LIGHTF. turzyca skąpokwiatowa CR C2 V C3 EN Carex pendula HUDS. turzyca zwisła VU CR C3 C4a Carex pilosa SCOP. LR turzyca orzęsiona VU EN lc Carex pilulifera L. turzyca pigułkowata LC Carex praecox SCHREB. turzyca wczesna DD NT VU VU V Carex pseudocyperus L. turzyca nibyciborowata VU NT C2 C4a LC Carex pulicaris L. turzyca pchla CR DD CR C1 CR E C2 EN §§ (2) Carex riparia CURTIS turzyca brzegowa NT VU C4 C4a LC

153 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Carex strigosa HUDS. turzyca zgrzebłowata EN CR CR C2 V C2 VU Carex tomentosa L. turzyca filcowata EN EN VU Carex transsilvanica SCHUR turzyca siedmiogrodzka EN VU Carex umbrosa HOST LR turzyca cienista DD CR VU C1 nt R C3 VU Carex viridula MICHX. C1- turzyca Oedera DD C2 EN Carlina acaulis L. dziewięćsił bezłodygowy LC LC VU CR §§ Carlina intermedia SCHUR dziewięćsił pośredni DD VU Carlina longifolia RCHB. dziewięćsił długolistny CR CR Catabrosa aquatica (L.) P. BEAUV. brodobrzanka wodna EN RE EN A2 VU C1 VU LC *Caucalis platycarpos L. włóczydło polne EN RE VU A2 E C2 VU Centaurea mollis WALDST. & KIT. EN C1 chaber miękkowłosy Centaurium pulchellum (SW.) DRUCE VU VU NT C1 CR C2 VU §§ centuria nadobna Centunculus minimus L. niedośpiałek maleńki EN CR NT A2 DD C2 CR Cephalanthera damasonium (MILL.) DRUCE VU VU VU C2 LR V C3 VU LC §§ buławnik wielkokwiatowy nt Cephalanthera longifolia (L.) FRITSCH VU VU VU C2 VU V C3 VU LC §§ buławnik mieczolistny Cephalanthera rubra (L.) RICH. buławnik czerwony VU CR EN C1 EN E C2 VU LC §§ Cerastium brachypetalum PERS. rogownica drobnokwiatowa CR CR RE E C3 Cerastium fontanum BAUMG. s. str. EN C1 C1 rogownica źródlana Cerastium glomeratum THUILL. rogownica lepka LC NT Cerastium macrocarpum SCHUR emend. GARTNER EN EN rogownica wielkoowockowa Cerastium pumilum CURTIS rogownica drobna DD CR CR CR V C4b Cerasus fruticosa PALL. wiśnia karłowata CR VU VU V C2 VU DD §§ (2) Ceratophyllum demersum L. s. str. rogatek sztywny LC LC LC Ceratophyllum submersum L. rogatek krótkoszyjkowy EN NT EN C1 DD C1 EN LC Cerinthe minor L. ośmiał mniejszy LC VU C2 C4a Chaerophyllum bulbosum L. świerząbek bulwiasty DD Chamaecytisus ruthenicus (FISCH. ex WOŁ.) KLÁSK. EN CR NT LR szczodrzeniec ruski nt Chamaecytisus supinus (L.) LINK szczodrzeniec główkowaty VU VU EN *Chenopodium murale L. komosa murowa EN EN C1 *Chenopodium urbicum L. komosa trójkątna EN A2 C2 VU *Chenopodium vulvaria L. komosa mierzliwa DD CR A2 C2 VU Chimaphila umbellata (L.) W. P. C. BARTON NT VU NT A1 LR C1 EN §§ pomocnik baldaszkowy lc

154 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Chondrilla juncea L. chondrilla sztywna EN VU C1 C4a *Chrysanthemum segetum L. złocień polny DD VU Cicerbita alpina (L.) WALLR. modrzyk górski NT C3 C4a Cicuta virosa L. szalej jadowity VU C1 C2 VU LC Cimicifuga europaea SCHIPCZ. pluskwica europejska EN NT VU C1 §§ Circaea alpina L. LR czartawa drobna VU NT lc C4a Circaea intermedia EHRH. czartawa pośrednia VU NT Cirsium acaule SCOP. ostrożeń krótkołodygowy EN RE CR A1 EN C4a Cirsium canum (L.) ALL. ostrożeń siwy EN VU NT Cirsium decussatum JANKA ostrożeń siedmiogrodzki RE RE R Cirsium eriophorum (L.) SCOP. ostrożeń głowacz EN C3 C3 Cirsium erisithales (JACQ.) SCOP. ostrożeń lepki EN Cirsium helenioides (L.) HILL. ostrożeń dwubarwny DD RE Cirsium pannonicum (L. F.) LINK ostrożeń pannoński DD EN VU A1 C3 §§ (2) Cladium mariscus (L.) POHL kłoć wiechowata CR CR CR C1 CR LC §§ §§ (1) (2) Cochlearia polonica E. FROHL. EW EW EN EN warzucha polska DS* Coeloglossum viride (L.) HARTM. ozorka zielona VU RE C1 V C2 VU §§ (2) Colchicum autumnale L. zimowit jesienny VU LC CR §§ (2) Comarum palustre L. siedmiopalecznik błotny NT NT VU *Conium maculatum L. szczwół plamisty NT VU *Conringia orientalis (L.) DU- MORT RE RE VU A2 E C1 EN pszonacznik wschodni Corallorhiza trifida CHATEL żłobik koralowy VU CR EN C1 VU V C2 EN LC §§ *Coronopus squamatus (FORSSK.) ASCH. RE VU A2 E C2 EN wronóg grzebieniasty Cortusa matthioli L. zarzyczka górska CR R C1 §§ Corydalis cava SCHWEIGG. & KÖRTE NT VU EN kokorycz pusta Corydalis intermedia (L.) MÉRAT kokorycz wątła EN VU RE C2 EN C4a Corydalis solida (L.) CLAIRV. LR kokorycz pełna NT NT NT C4 lc C4a Cotoneaster intergerrimus MEDIK. irga zwyczajna VU EN NT C2 C4a Cotoneaster niger (THUNB.) FR. irga czarna EN VU Crassula aquatica (L.) SCHÖN- LAND RE E DD uwroć wodna Crepis conyzifolia (GOUAN) DALLA TORRE CR RE C3 C3 VU pępawa wielkokwiatowa Crepis mollis (Jacq.) ASCH. s.str. pępawa miękka VU DD VU C1 CR C1 Crepis praemorsa (L.) TAUSCH pępawa różyczkolistna EN CR VU A1 CR C2 VU

155 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Crocus scepusiensis (REHMANN & WOŁ.) BORBÁS VU C1 C1 EN §§ (2) szafran spiski Cruciata laevipes OPIZ przytulinka krzyżowa NT NT CR CR Cucubalus baccifer L. wyżpin jagodowy NT C4 VU C4a *Cuscuta epilinum WEIHE ex BOENN. RE RE RE Ex A1 EX knianka lnowa Cuscuta epithymum (L.) L. s. str. kanianka macierzankowa NT Cuscuta europaea L. kanianka pospolita NT LC DD Cuscuta lupuliformis KROCK. kanianka wielka CR EN C1 Cynoglossum officinale L. ostrzeń pospolity VU VU Cyperus flavescens L. cibora żółta CR RE EN A1 EN V C1 EN Cyperus fuscus L. cibora brunatna VU VU VU C2 C3 LC §§ (1) (2) Cypripedium calceolus L. EN RE VU A2 V C2 VU NT obuwik pospolity DS Cystopteris montana (LAM.) DESV. CR paprotnica górska Dactylis glomerata L. subsp. slove- nica (DOMIN) DOMIN DD C4 C4a kupkówka pospolita słowacka Dactylis polygama HORV. kupkówka Aschersona VU EN Dactylorhiza fuchsii (DRUCE) SOÓ VU VU EN C4 VU V C4a VU LC §§ (2) kukułka Fuchsa Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ subsp. incarnata VU EN VU C1 VU C2 EN LC §§ (2) kukułka krwista typowa Dactylorhiza incarnata (L.) SOÓ subsp. ochroleuca DD VU §§ (2) kukułka krwista żółtawa Dactylorhiza maculata (L.) SOÓ kukułka plamista VU EN VU EN V C1 CR LC §§ (2) Dactylorhiza majalis (RCHB.) P. F. HUNT & SUMMERH. LC NT C3 LR C3 VU LC §§ (2) kukułka szerokolistna nt Dactylorhiza sambucina (L.) SOÓ kukułka bzowa EN CR RE C2 CR V C2 VU LC LC §§ (2) Daphne mezereum L. wawrzynek wilczełyko LC LC C4 C4a §§ Dentaria bulbifera L. żywiec cebulkowy LC VU Dentaria enneaphyllos L. żywiec dziewięciolistny VU VU VU C4 VU C4a Dentaria glandulosa WALDST. & KIT. LC RE NT C3 C3 żywiec gruczołowaty Dianthus arenarius L. goździk piaskowy RE RE VU EN LC §§ DS Dianthus armeria L. goździk kosmaty EN CR CR C3 EW C4a §§ (2) Dianthus gratianopolitanus VILL. goździk siny CR CR CR CR E C2 §§ (2) Dianthus superbus L. s.str. goździk pyszny EN CR VU C1 VU V C1 EN §§ (2) Dictamnus albus L. dyptam jesionolistny CR CR A1 E C3 VU §§ (1) Digitalis grandiflora MILL. naparstnica zwyczajna LC VU NT VU §§ Diphasiastrum alpinum (L.) HO- LUB RE C1 C3 VU §§ widlicz alpejski

156 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Diphasiastrum complanatum (L.) HOLUB EN CR VU A2 LR C3 VU §§ widlicz spłaszczony lc Diphasiastrum issleri (ROUY) HOLUB RE V C2 EX? §§ widlicz Isslera Diphasiastrum tristachyum (PURSH) HOLUB RE RE CR EN V C1 §§ widlicz cyprysowaty Diphasiastrum zeilleri (ROUY) HOLUB RE CR EN C1 EN V C2 §§ widlicz Zeillera Dipsacus laciniatus L. szczeć wykrawana DD RE EN C2 C2 Doronicum austriacum JACQ. omieg górski NT CR C3 C4a §§ Drosera anglica HUDS. rosiczka długolistna EN CR CR A1 CR E C1 CR §§ Drosera intermedia HAYNE rosiczka pośrednia CR RE CR CR E C1 §§ Drosera rotundifolia L. rosiczka okrągłolistna VU LC NT C2 VU V C3 EN §§ Drosera x obovata MERT. & W. D. J. KOCH DD §§ rosiczka owalna Dryopteris borreri (NEWM.) OBERH. et TAVEL DD DD C3 C3 DD nerecznica Borrera Dryopteris cambrensis (FRASER- JENK.) BEITEL & W. R. BUCK DD DD C3 C3 DD nerecznica walijska Dryopteris cristata (L.) A. GRAY nerecznica grzebieniasta VU EN VU VU V C1 VU Dryopteris expansa (C. PRESL.) FRASER-JENK. & JERMY DD EN C4 C4b nerecznica górska Drypoteris remota (A. BRAUN in DÖLL) DRUCE EN nerecznica pośrednia Elatine alsinastrum L. nadwodnik okółkowy RE RE CR C1 E C1 CR NT §§ Elatine hexandra (LAPIERRE) DC. EN VU A2 V C2 EN LC §§ nadwodnik sześciopręcikowy Elatine hydropiper L. emend. OEDER EN EN C1 CR V C3 VU LC §§ nadwodnik naprzeciwlistny Elatine triandra SCHKUHR nadwodnik trójpręcikowy VU VU CR C1 C2 EX? LC §§ Eleocharis acicularis (L.) ROEM. & SCHULT. NT LC ponikło igłowe Eleocharis austriaca HAYEK ponikło austriackie EN NT LC Eleocharis mammillata (H. LINDB.) H. LINDB. ex DÖRFL. s. str. VU CR EN C4 VU C4a DD LC ponikło sutkowate Eleocharis ovata (ROTH) ROEM. & SCHULT. VU VU VU C1 VU V C3 NT LC ponikło jajowate Eleocharis quinqueflora (HART- MANN) O. SCHWARZ VU EN VU A2 LR C1 VU LC ponikło skąpokwiatowe nt Eleocharis uniglumis (LINK) SCHULT. VU EN A2 C2 DD LC Elymus hispidus (OPIZ) MELDE- RIS subsp. barbulatus (SCHUR) MELDERIS CR NT R perz siny szczeciniasty Elymus hispidus (OPIZ) MELDE- RIS subsp. hispidus EN VU LC A2 CR C4a perz siny typowy

157 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Empetrum hermaphroditum HA- GERUP CR C3 C2 bażyna obupłciowa Epilobium adnatum GRISEB. wierzbownica czworoboczna DD NT C2 Epilobium alpestre (JACQ.) KROCK. EN C4 wierzbownica okółkowa Epilobium alsinifolium VILL. wierzbownica mokrzycowa VU C3 C3 Epilobium anagallidifolium LAM. wierzbownica drobnolistna EN C1 C2 Epilobium lamyi F. W. SCHULTZ wierzbownica Lamy’ego DD Epilobium nutans F. W. SCHMIDT wierzbownica zwieszona EN C1 C2 VU Epilobium obscurum SCHREB. wierzbownica rózgowata VU C1 C3 Epipactis albensis NOVÁKOVÁ & RYDLO EN VU C3 R C2 EN LC LC §§ kruszczyk połabski Epipactis atrorubens (HOFFM.) BESSER VU RE VU C1 VU C3 NT LC §§ kruszczyk rdzawoczerwony Epipactis microphylla (EHRH.) SW. EN CR CR C1 V C1 VU NT §§ kruszczyk drobnolistny Epipactis palustris (L.) CRANTZ kruszczyk błotny NT VU VU C2 EN V C2 VU LC §§ Epipactis purpurata SM. kruszczyk siny EN VU CR C2 V C3 VU LC LC §§ Epipogium aphyllum SW. storzan bezlistny EN RE CR A3 E C1 EN LC §§ Equisetum hyemale L. skrzyp zimowy NT VU C1/C2 C3 Equisetum pratense EHRH. skrzyp łąkowy LC C2 C3 NT Equisetum ramosissimum DESF. skrzyp gałęzisty EN CR C1 C3 Equisetum telmateia EHRH. skrzyp olbrzymi NT EN VU C4 C4a §§ Equisetum variegatum SCHLE- ICH. VU VU VU C1 C1 §§ skrzyp pstry Erica tetralix L. wrzosiec bagienny RE RE [V] C1 §§ Erigeron macrophyllus HERBICH przymiotno karpackie RE C4 R C4a Eriophorum gracile W. D. J. KOCH wełnianka delikatna RE RE CR A2 C1 EN NT §§ (1) Eriophorum latifolium HOPPE wełnianka szerokolistna VU EN C2 VU C2 Eriophorum vaginatum L. wełnianka pochwowata VU NT VU Eryngium planum L. LR mikołajek płaskolistny EN CR lc C1 VU Erysimum hieraciifolium L. pszonak jastrzębcolistny VU NT A2 C4b Erysimum odoratum EHRH. pszonak pannoński VU VU A1 C3 Euonymus verrucosus SCOP. trzmielina brodawkowata LC CR A1 C4a LC Euphorbia angulata JACQ. wilczomlecz kątowy VU VU C2 Euphorbia dulcis L. wilczomlecz słodki LC EN *Euphorbia exigua L. wilczomlecz drobny VU NT *Euphorbia falcata L. wilczomlecz sierpowaty RE CR VU A2 C3 Euphorbia lucida WALDST. & KIT. RE RE C2 VU wilczomlecz błyszczący

158 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Euphorbia palustris L. wilczomlecz błotny RE CR V C2 Euphorbia serrulata THUILL. wilczomlecz sztywny NT VU VU C3 C3 Euphorbia villosa WALDST. & KIT. ex WILLD. EN RE EN A2 V C2 wilczomlecz włosisty Euphrasia coerulea HOPPE & FÜRNR. EN R świetlik błękitny Euphrasia nemorosa (PERS.) WALLR. EN EN R C3 świetlik gajowy Euphrasia vernalis LIST świetlik wiosenny VU EN Falcaria vulgaris BERNH. LR sierpnica pospolita LC nt Festuca altissima ALL. kostrzewa leśna NT VU Festuca heterophylla LAM. kostrzewa różnolistna DD CR DD LC Festuca pallens HOST kostrzewa blada EN CR VU C2 EW [V] C4a Festuca psammophila (HACK. ex ČELAK) FRITSCH EN VU DD C1 kostrzewa piaskowa Festuca pseudodalmatica KRAIJ- NA ex DOMIN DD kostrzewa nibydalmacka Festuca rupicola HEUFF. kostrzewa bruzdkowana DD VU EN Festuca tenuifolia SIBTH. kostrzewa nitkowata DD CR Festuca vaginata WALDST. & KIT. ex WILLD. DD CR VU Kostrzewa pochwiasta Filago arvensis L. nicennica polna VU C3 C3 Filago minima (SM.) PERS. nicennica drobna NT NT C1 C3 Filago vulgaris LAM. nicennica niemiecka CR RE EN C1 C1 CR Filipendula vulgaris MOENCH LR wiązówka bulwkowa NT NT C4 lc Fragaria moschata DUCHESNE poziomka wysoka NT VU LC *Fumaria rostellata KNAF dymnica szerokodziałkowa EN CR V *Fumaria schleicheri SOY.-WILL. dymnica różowa EN CR EN R *Fumaria vaillantii LOISEL. dymnica drobnokwiatowa VU EN *Gagea arvensis (PERS.) DU- MORT RE VU CR E złoć polna Gagea lutea (L.) KER GAWL. złoć żółta LC Gagea minima (L.) KER GAWL. LR złoć mała EN VU CR C2 lc V C3 CR Gagea pratensis (PERS.) DU- MORT. VU NT V złoć łąkowa Galanthus nivalis L. śnieżyczka przebiśnieg VU VU C3 DD C3 NT NT NT §§ Galega officinalis L. rutwica lekarska EN Galium cracoviense EHREND. EN R VU VU §§ (1) (2) przytulia krakowska DS Galium pumilum MURRAY przytulia szorstkoowockowa CR DD Galium rivale (SIBTH. & SM.) GRISEB. VU VU DD przytulia lepczyca

159 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Galium rotundifolium L. LR przytulia okrągłolistna VU VU EN lc Galium saxatile L. przytulia hercyńska VU EN RE CR *Galium spurium L. przytulia fałszywa VU VU C3 C4a *Galium tricornutum DANDY przytulia trójrożna EN CR LC A1 V C1 EN Genista germanica L. janowiec ciernisty LC LC Genista pilosa L. janowiec włosisty LC VU EN A3 EX C4a Gentiana asclepiadea L. goryczka trojeściowa LC DD RE C4 C4a §§ Gentiana cruciata L. goryczka krzyżowa VU CR VU C1 C2 NT §§ (2) Gentiana pneumonanthe L. goryczka wąskolistna VU EN VU A1 CR V C2 EN §§ (2) Gentianella amarella (L.) BÖR- NER EN EN A1 E C1 NT §§ goryczuszka gorzkawa §§ (1) (2) Gentianella bohemica SKALICKÝ RE RE CR VU VU goryczuszka czeska DS* Gentianella ciliata (L.) BORKH. goryczuszka orzęsiona VU CR VU C3 EN C3 NT §§ Gentianella germanica (WILLD.) BÖRNER EN EN C1 §§ (2) goryczuszka Wettsteina Gentianella lutescens (VELEN.) HOLUB subsp. lutescens EN RE A1 C1 NT §§ goryczuszka wczesna Gentianella uliginosa (WILLD.) BÖRNER RE RE E A3 §§ goryczuszka błotna Geranium phaeum L. bodziszek żałobny LC VU VU Geranium sanguineum L. bodziszek czerwony NT VU C1 C4a Geranium sylvaticum L. bodziszek leśny NT VU VU VU Geum montanum L. kuklik górski CR C2 Gladiolus imbricatus L. mieczyk dachówkowaty NT CR VU C2 VU C2 VU §§ (2) Glechoma hirsuta WALDST. & KIT. EN DD C1 C3 bluszczyk kosmaty Glyceria declinata BRÉB. manna długoząbkowa EN RE CR EN LC Glyceria nemoralis (R. UECHTR.) R. UECHTR. & KÖRN. DD VU VU C1 VU C3 LC manna gajowa Gnaphalium luteo-album L. szarota żółtobiała EN CR A1 EN C1 CR Gnaphalium norvegicum GUN- NERUS VU CR C3 C4a szarota norweska Gnaphalium supinum L. szarota drobna EN C1 Goodyera repens (L.) R. BR. tajęża jednostronna CR RE VU C1 EN [E] C1 VU LC §§ Gratiola officinalis L. konitrut błotny CR CR VU A1 CR C2 EN LC §§ (2) Gymnadenia conopsea (L.) R. BR. subsp. conopsea NT CR EN C1 EW C3 VU LC §§ (2) gółka długoostrogowa typowa Gymnadenia conopsea (L.) R. BR. subsp. densiflora (WAHLENB.) K. RICHT. EN A2 C1 EN §§ (2) gółka długoostrogowa gęstokwia- towa

160 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Gymnocarpium robertianum (HOFFM.) NEWMAN VU VU EN C4 CR cienistka Roberta Gypsophila fastigiata L. LR łyszczec baldachogronowy VU EN A2 lc C2 Hacquetia epipactis (SCOP.) DC. cieszynianka wiosenna VU EN C3 [V] C4a §§ Hammarbya paludosa (L.) KUNT- ZE CR RE RE E C1 LC §§ wątlik błotny Helianthemum nummularium (L.) MILL. subsp. grandiflorum (SCOP.) SCHINZ. & THELL. DD C1 LR C1 posłonek rozesłany wielkokwia- nt towy Helichrysum arenarium (L.) MO- ENCH. NT CR A1 VU C2 § kocanki piaskowe Hepatica nobilis SCHREB. przylaszczka pospolita NT LC §§ *Herniaria hirsuta L. połonicznik kosmaty VU CR NT A2 C1 NT Hieracium ambiguum EHRH. jastrzębiec skupiony VU Hieracium arvicola NAGELI & A. PETER (piloselloides > caespitosum) DD C3 C3 jastrzębiec ścierniskowy Hieracium atratum FR. jastrzębiec żałobny VU C1 C3 Hieracium aurantiacum L. jastrzębiec pomarańczowy EN EW C3 C3 VU Hieracium barbatum TAUSCH jastrzębiec gałęzisty VU VU R Hieracium bauhinii SCHULT. jastrzębiec Bauhina DD C4 CR C4a Hieracium bifidum KIT. ex HOR- NEM VU A2 [V] C3 jastrzębiec siny Hieracium caesium (FR.) FR. (bifidum > lachenali) VU C3 [V] C3 jastrzębiec modry Hieracium caespitosum DUMORT jastrzębiec łąkowy DD VU VU VU Hieracium cymosum L. jastrzębiec wierzchotkowy CR CR C4 EN V C4a NT Hieracium flagellare WILLD. jastrzębiec rozłogowy DD EN Hieracium floribundum WIMM. & GRAB. DD jastrzębiec kwiecisty Hieracium fritzei F. W. SCHULTZ (alpinum > prenanthoides) CR C2 jastrzębiec Fritzego Hieracium fuscocinereum NORRL. emend. S. BRÄUT. DD DD V jstrzębiec strzałkowaty Hieracium kalksburgense WIESB. (pilosella > cymosum) DD C1 Hieracium koernickeanum NAGE- LI & A. PETER (bauhinia – lac- DD C2 tucella) Hieracium lactucella WALLR. jastrzębiec gronkowy DD EN DD Hieracium laevicaule JORD. jastrzębiec równołodygowy DD Hieracium longiscapum BOISS. & KOTSCHY DD jastrzębiec długołodygowy Hieracium nigrescens WILLD. (alpinum > murorum) CR C2 C2 NT jastrzębiec czarniawy

161 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Hieracium obornyanum NÄGELI & A. PETER (bauhinii – caespitosum) DD jastrzębiec obornego Hieracium prenanthoides VILL. jastrzębiec przenętowaty CR C2 E C3 Hieracium prussicum NÄGELI & A. PETER (caespitosum > pilosella) DD jastrzębiec pruski Hieracium rohacsense KIT. & KA- NITZ (bifidum > alpinum) CR NT jastrzębiec rohacki Hieracium rothianum WALLR. (echioides > pilosella) DD C3 VU Jastrzębiec szczeciniasty Hieracium schultesii F. W. SCHULTZ DD C4 C4a jastrzębiec Schultesa Hieracium stoloniflorum WALDST. & KIT. (pilosella > aurantiacum) DD C2 VU jastrzębiec rudy Hierochloë odorata (L.) P. BEAUV. turówka wonna EN RE CR EN V C1 § Hierochloë repens (HOST) P. BE- AU V. EN C1 VU turówka rozłogowa Hippuris vulgaris L. przęstka pospolita EN EN VU A2 VU V C1 EN LC Holosteum umbellatum L. mokrzycznik baldaszkowy NT Homogyne alpina (L.) CASS podbiałek alpejski LC C4 Hordelymus europaeus (L.) JESS. ex HARZ EN VU CR jęczmieniec zwyczajny Hottonia palustris L. okrężnica bagienna VU LC C2 C3 VU LC Huperzia selago (L.) BERNH. ex SCHRANK LC CR VU C3 VU [V] C3 §§ wroniec widlasty Hydrocharis morsus-ranae L. żabiściek pływający VU LC C1 C2 LC Hydrocotyle vulgaris L. wąkrota zwyczajna VU NT A1 C3 CR LC *Hyoscyamus niger L. lulek czarny NT VU VU C2 C3 Hypericum hirsutum L. dziurawiec kosmaty VU VU CR Hypericum humifusum L. dziurawiec rozesłany NT VU C3 C3 Hypericum montanum L. dziurawiec skąpolistny VU EN VU Hypochoeris glabra L. prosienicznik gładki VU CR NT VU C1 EX Hypochoeris maculata L. prosienicznik plamisty VU EN VU A2 VU C3 Hypochoeris uniflora VILL. prosienicznik jednogłówkowy EN C3 C3 *Hyssopus officinalis L. hyzop lekarski DD Illecebrum verticillatum L. goździeniec okółkowy VU RE VU A1 V C1 EX? Inula conyza DC. oman szlachtawa VU EN EN Inula ensifolia L. oman wąskolistny CR NT C3 Inula hirta L. oman szorstki RE CR VU A3 C3 Inula salicina L. LR oman wierzbolistny VU NT NT C3 nt C4a Iris graminea L. kosaciec trawolistny RE A1 Ex C2 VU

162 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Iris sibirica L. kosaciec syberyjski VU CR VU C2 EN V C3 VU §§ (2) Isolepis setacea (L.) R. BR. sitniczka szczecinowata VU VU NT C3 C3 CR Isopyrum thalictroides L. zdrojówka rutewkowata LC LC C4 C4a Jovibarba hirta (L.) OPIZ subsp. glabrescens (SABR.) SOÓ CR §§ rojownik włochaty Jovibarba sobolifera (SIMPS.) OPIZ VU CR VU DD §§ rojnik pospolity Juncus acutiflorus EHRH. ex HOFFM. VU CR C1 V C3 CR LC sit ostrokwiatowy Juncus alpino-articulatus CHAIX LR sit alpejski VU VU NT A3 nt C3 NT Juncus atratus KROCK. sit czarny CR RE RE A3 EX V C1 VU Juncus bulbosus L. LR sit drobny LC LC C4 lc EN LC Juncus capitatus WEIGEL LR sit główkowaty VU NT A1 nt C1 EN Juncus filiformis L. sit cienki VU EN CR CR NT Juncus ranarius O. E. PERRIER & SONGEON DD VU EX C3 sit żabi Juncus squarrosus L. sit sztywny VU VU C3 VU Juncus subnodulosus SCHRANK sit tępokwiatowy RE RE V C1 CR LC Juncus tenageia EHRH. sit błotny EN CR R C1 LC Juniperus communis L. subsp. alpina (SM.) ČELAK. EN C1 C1 jałowiec pospolity halny *Kickxia elatine (L.) DUMORT. kiksja oszczepowata EN EN VU C1 E C2 NT *Kickxia spuria (L.) DUMORT. kiksja zgiętoostrogowa EN CR C1 E C2 VU Knautia dipsacifolia KREUTZER świerzbnica leśna DD EN EN C4a Knautia kitaibelii (SCHULT.) BORBÁS CR CR świerzbnica karpacka Koeleria glauca (SPRENG.) DC. strzęplica sina NT NT A1 CR C2 VU Koeleria grandis BESSER ex GORSKI EN EN VU strzęplica polska Koeleria macrantha (LEDEB.) SCHULT. VU EN strzęplica nadobna *Lamium moluccellifolium FR. jasnota pośrednia DD A3 Lappula squarrosa (RETZ.) DU- MORT. EN CR VU A2 DD C3 lepnik zwyczajny Laserpitium archangelica WUL- FEN CR C1 R C1 okrzyn jeleni Laserpitium latifolium L. okrzyn szerokolistny VU RE C2 EN C3 Laserpitium prutenicum L. okrzyn łąkowy CR RE VU C2 EN C3 NT Lathraea squamaria L. LR łuskiewnik różowy NT lc Lathyrus hirsutus L. groszek kosmatostrąkowy EN A2 C1 VU LC Lathyrus laevigatus (WALDST. & KIT.) GREN. EN EN EN §§ groszek wschodniokarpacki

163 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Lathyrus niger (L.) BERNH. groszek czerniejący LC Lathyrus palustris L. groszek błotny CR CR EN A1 EN V C1 EN Lavatera thuringiaca L. ślazówka turyngska EN A2 DD C4a Ledum palustre L. LR bagno zwyczajne NT LC lc C3 CR §§ Leersia oryzoides (L.) SW. zamokrzyca ryżowa DD VU C3 DD C3 VU LC Lembotropis nigricans (L.) GRI- SEB. NT NT LR szczodrzyk czerniejący nt Lemna gibba L. LR rzęsa garbata EN VU nt C4a LC LC Leucanthemum waldsteinii (SCH. BIP.) POUZAR VU jastrun okrągłolistny Libanotis pyrenaica (L.) BOURG. oleśnik górski LC CR VU CR §§ (1) (2) Ligularia sibirica (L.) CASS. CR CR E C1 VU DD języczka syberyjska DS Lilium martagon L. LR lilia złotogłów NT LC C4 nt C4a NT §§ Limosella aquatica L. namulnik brzegowy VU EN C2 DD C3 EN LC *Linaria arvensis (L.) DESF. lnica polna RE EN A1 C1 EX Lindernia procumbens (KROCK.) BORBÁS EN CR A3 V C1 CR LC LC §§ (1) lindernia mułowa Linosyris vulgaris CASS. ożota zwyczajna RE VU R §§ (2) §§ (1) (2) Liparis loeselii (L.) RICH. EN CR CR A1 EN E C1 CR NT lipiennik Loesela DS Listera cordata (L.) R. BR. listera sercowata CR C1 [V] C1 EN LC §§ Listera ovata (L.) R. BR. LR listera jajowata LC NT VU C4 lc C4a VU LC §§ Lithospermum officinale L. nawrot lekarski DD VU A2 EW C2 Littorella uniflora (L.) ASCH. brzeżyca jednokwiatowa RE V C1 LC §§ *Lolium remotum SCHRANK życica lnowa EN RE RE A1 E A2 EX *Lolium temulentum L. życica roczna VU NT A2 V A2 CR LC Lonicera nigra L. wiciokrzew czarny NT CR Lunaria rediviva L. miesiącznica trwała NT CR C4 C4a Luzula luzulina (VILL.) DALLA TORRE & SARNTH. LC C2 C2 kosmatka żółtawa Luzula pallescens SW. kosmatka blada VU Luzula sudetica (WILLD.) DC. kosmatka sudecka DD Luzula sylvatica (HUDS.) GAU- DIN LC kosmatka olbrzymia Lycopodiella inundata (L.) HOLUB widłaczek torfowy EN EN EN A2 VU V C2 CR §§ Lycopodium annotinum L. widłak jałowcowy LC NT C3 C3 NT §§ Lycopodium clavatum L. widłak goździsty LC NT NT LC §§ Lysimachia nemorum L. tojeść gajowa LC VU VU Lysimachia thyrsiflora L. tojeść bukietowa NT LC C2 C3 LC

164 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Lythrum hyssopifolia L. krwawnica wąskolistna EN CR EN C1 CR V C2 VU LC Malaxis monophyllos (L.) SW. wyblin jednolistny VU RE EN A2 EX V C1 EN NT §§ *Malva pusilla SM. ślaz drobnokwiatowy NT NT C1 C3 *Marrubium vulgare L. szanta zwyczajna VU A2 E C1 VU §§ (1) (2) Marsilea quadrifolia L. EW EW EN NT LC marsylia czterolistna DS Matteucia struthiopteris (L.) TOD. pióropusznik strusi DD EN VU C3 C3 VU §§ Melampyrum arvense L. LR pszeniec różowy NT VU C2 nt C3 Melampyrum cristatum L. pszeniec grzebieniasty RE CR CR Ex C3 NT Melampyrum polonicum (P. BE- AUV.) SOÓ DD pszeniec polski Melampyrum sylvaticum L. pszeniec leśny VU RE DD *Melandrium noctiflorum (L.) FR. bniec dwudzielny NT NT Melica transsilvanica SCHUR perłówka siedmiogrodzka RE C1 E C4a §§ Melica uniflora RETZ. perłówka jednokwiatowa VU LC EN DD Melilotus altissima THUILL. nostrzyk wyniosły EN EN C2 C3 EN Melittis melisophyllum L. miodownik melisowaty VU VU C2 C3 §§ Mentha pulegium L. mięta polej EN CR A3 R C1 LC Menyanthes trifoliata L. bobrek trójlistkowy NT EN C2 C3 EN LC § Minuartia viscosa (SCHREB.) SCHINTZ & THELL. RE RE C1 EN mokrzyca lepka *Misopates orontium (L.) RAF. wyżlin polny EN CR EN C1 C1 VU Moneses uniflora (L.) A. GRAY gruszycznik jednokwiatowy NT CR C1 EN C1 NT Monotropa hypophegea WALLR. korzeniówka mniejsza DD C2 VU Monotropa hypopitys L. s.str. korzeniówka pospolita NT NT C2 C3 VU Montia fontana L. subsp. chondrosperma (FENZL.) WALTERS RE V LC §§ zdrojek błyszczący mniejszy Muscari comosum (L.) MILL. szafirek miękkolistny DD CR RE C2 V C3 §§ (2) Mutellina purpurea (POIR.) THELL. VU C3 C3 marchwica pospolita Myosotis caespitosa SCHULTZ niezapominajka darniowa DD EN NT C2 VU C4a VU Myosotis decumbens HOST. subsp. kerneri (DALLA TORRE & SARNTH.) GRAU EN DD niezapominajka rozłogowa Myosotis discolor PERS. niezapominajka różnobarwna VU VU EN C4 C4a NT Myosotis ramosissima ROCHEL niezapominajka pagórkowa DD VU VU Myosotis sparsiflora POHL. niezapominajka skąpokwiatowa EN EN C2 CR C4a Myosotis stenophylla KNAF niezapominajka smukła RE CR Ex C1 EN Myosurus minimus L. LR mysiurek drobny EN VU VU C2 nt V C3 VU Myricaria germanica (L.) DESV. września pobrzeżna EN EW C1 C1 VU

165 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Myriophyllum spicatum L. wywłócznik kłosowy LC NT LC Myriophyllum verticillatum L. wywłócznik okółkowy NT NT C2 C3 VU LC Najas marina L. jezierza morska VU VU C2 CR C2 NT LC LC Najas minor ALL. jezierza mniejsza VU CR C2 CR V C1 VU LC LC §§ Nasturtium officinale R. BR. rukiew wodna EN VU VU EN C3 §§ Neottia nidus-avis (L.) RICH. gnieźnik leśny NT VU C3 VU C4a LC §§ Nepeta pannonica L. kocimiętka naga RE CR EN R VU *Nigella arvensis L. czarnuszka polna EN CR NT A1 V C1 VU Nonnea pulla (L.) DC. zapłonka brunatna VU RE A1 C4a Nuphar lutea (L.) SIBTH. & SM. grążel żółty NT VU LC § Nuphar pumila (TIMM.) DC. grążel drobny CR RE V C1 LC §§ Nymphaea alba L. grzybienie białe NT VU NT A3 C1 VU LC § Nymphaea candida C. PRESL grzybienie północne VU VU EN C1 C1 LC §§ Nymphoides peltata (S.G. GMEL.) KUNTZE EN CR CR C1 CR [V] C1 EN LC §§ grzybieńczyk wodny *Odontites verna (BELLARDI) DUMORT. DD A1 C2 VU zagorzałek wiosenny Oenanthe aquatica (L.) POIR. kropidło wodne LC LC Oenanthe fistulosa L. kropidło piszczałkowate CR RE VU A1 LC Ononis repens L. wilżyna rozłogowa RE A1 EN C3 § Ononis spinosa L. wilżyna ciernista NT VU VU § Ophioglossum vulgatum L. nasięźrzał pospolity VU VU VU C2 VU V C2 EN §§ (2) Orchis coriophora L. storczyk cuchnący RE RE RE A3 CR E A1 CR §§ (2) Orchis mascula (L.) L. subsp. si- gnifera (VEST) SOÓ VU CR EN C3 V C3 VU LC §§ (2) storczyk męski nakrapiany Orchis militaris L. storczyk kukawka EN CR VU A1 CR V C2 VU LC §§ (2) Orchis morio L. storczyk samczy EN RE CR A2 CR V C2 VU §§ (2) Orchis pallens L. storczyk blady EN CR C2 V C2 EN LC §§ (2) Orchis palustris JACQ. storczyk błotny RE RE A2 CR E C1 CR §§ (2) Orchis purpurea HUDS. storczyk purpurowy DD EN V C2 VU LC §§ (2) Orchis ustulata L. storczyk drobnokwiatowy CR RE EN A1 R C1 EN LC §§ (2) Oreopteris limbosperma (BEL- LARDI ex ALL.) HOLUB LC zaproć górska Ornithogalum umbellatum L. śniedek baldaszkowaty DD NT VU C1 C3 §§ Ornithopus perpusillus L. seradela drobna EN VU Orobanche alsatica KIRSCHL. zaraza alzacka CR RE E C2 VU §§ Orobanche arenaria BORKH. zaraza piaskowa CR CR EX §§ Orobanche bartlingii GRISEB. zaraza Bartlinga VU R §§

166 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Orobanche bohemica ČELAK. zaraza czeska CR §§ Orobanche caryophyllacea SM. zaraza przytuliowa DD CR VU A2 C3 §§ Orobanche coerulescens STE- PHAN ex WILLD. DD CR E C1 CR §§ zaraza błękitnawa Orobanche elatior SUTTON zaraza wielka VU CR VU C1 R C3 VU §§ Orobanche flava MART. ex F. W. SCHULTZ VU CR C2 C2 §§ zaraza żółta Orobanche kochii F. W. SCHULTZ zaraza Kocha NT §§ Orobanche lutea BAUMG. zaraza czerwonawa NT VU VU CR C3 NT §§ Orobanche pallidiflora WIMM. & GRAB. RE RE R §§ zaraza bladokwiatowa Orobanche picridis F. W. SCHULTZ EN EN R C1 EN §§ zaraza goryczelowa Orobanche purpurea JACQ. zaraza niebieska RE RE DD R C1 VU §§ Orthilia secunda (L.) HOUSE gruszkówka jednostronna LC LC C4 Osmunda regalis L. długosz królewski EN VU CR VU V A3 §§ Ostericum palustre BESSER starodub łąkowy RE EN CR V DD §§ (1) (2) Oxycoccus palustris PERS. LR żurawina błotna NT NT C2 lc C3 CR *Parietaria officinalis L. parietaria lekarska CR C1 C2 Parnassia palustris L. dziewięciornik błotny NT CR NT C1 C2 NT Pedicularis palustris L. gnidosz błotny VU RE VU C1 EN V C2 EN §§ Pedicularis sylvatica L. gnidosz rozesłany VU RE VU C2 EN C3 EN §§ Peplis portula L. bebłek błotny NT LC Petasites albus (L.) GAERTN. lepiężnik biały LC LC VU DD Petasites kablikianus TAUSCH ex BERCHT. NT RE C4 C4a lepiężnik wyłysiały Petrorhagia prolifera (L.) P.W. BALL. & HEYWOOD NT EN NT A1 VU C4a goździcznik wycięty Peucedanum cervaria (L.) LA- PEYR. NT C2 VU C4a gorysz siny Phleum commutatum GAUDIN tymotka alpejska VU Phleum phleoides (L.) H. KARST. tymotka Boehmera LC C2 VU Phyllitis scolopendrium (L.) NEW- MAN EN C1 [E] C1 NT §§ języcznik zwyczajny Phyteuma orbiculare L. zerwa kulista EN RE CR C1 C2 §§ Pinguicula vulgaris L. s. l. tłustosz pospolity VU CR EW V LC §§ Pinus mugo TURRA sosna kosa CR NT LR/LC §§ Plantago arenaria WALDST. & KIT. NT VU C1 C2 babka piaskowa Platanthera bifolia (L.) RICH. podkolan biały LC NT C3 VU C3 VU LC §§ Platanthera chlorantha (CUSTER) RCHB. VU CR C2 VU C3 EN LC §§ podkolan zielonawy

167 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Poa alpina L. wiechlina alpejska CR C1 C1 LC Poa chaixii VILL. wiechlina Chaixa NT DD Poa remota FORSELLES wiechlina odległokłosa VU VU VU C2 VU C3 Polygala amara L. subsp. brachyp- tera (CHODAT) HAYEK VU DD VU C1 krzyżownica górska gorzka Polygala amarella CRANTZ krzyżownica gorzkawa VU VU VU A1 EN C2 VU Polygala oxyptera RCHB. krzyżownica ostroskrzydełkowa NT VU CR Polygonatum verticillatum (L.) ALL. LC NT NT LR kokoryczka okółkowa nt Polygonum viviparum L. rdest żyworodny CR Polypodium vulgare L. paprotka zwyczajna LC LC §§ Polystichum aculeatum (L.) ROTH. paprotnik kolczysty LC VU VU C4 EW [V] C4a §§ Polystichum braunii (SPENN.) FÉE paprotnik Brauna VU RE C2 C2 §§ Polystichum lonchitis (L.) ROTH paprotnik ostry EN RE RE C2 EX [E] C2 §§ Populus nigra L. topola czarna DD C3 C2 LC Potamogeton acutifolius LINK rdestnica ostrolistna EN EN EN A2 C2 VU NT Potamogeton alpinus BALB. LR rdestnica alpejska VU NT VU lc V C2 EX? LC LC Potamogeton xangustifolius J. PRESL CR C1 rdestnica wąskolistna Potamogeton berchtoldii FIEBER rdestnica Berchtolda EN VU DD LC Potamogeton compressus L. rdestnica ściśniona EN CR VU DD A1 DD Potamogeton friesii RUPR. LR rdestnica szczeciolistna EN EN lc A2 LC Potamogeton gramineus L. LR rdestnica trawiasta EN CR EN lc C2 VU LC Potamogeton nodosus POIR. LR rdestnica nawodna EN EN EN C1 lc C2 NT LC LC Potamogeton obtusifolius MERT. & W. D. J. KOCH EN NT VU C2 DD C3 NT LC LC rdestnica stępiona Potamogeton pectinatus L. rdestnica grzebieniasta NT LC LC Potamogeton perfoliatus L. rdestnica przeszyta VU CR NT C2 NT LC Potamogeton praelongus WUL- FEN EN CR CR LR C1 LC rdestnica wydłużona lc Potamogeton pusillus L. rdestnica drobna NT LC LC LC LC Potamogeton trichoides CHAM. & SCHLTDL. VU EN VU C2 C2 VU LC LC rdestnica włosowata Potentilla alba L. LR pięciornik biały EN EN A2 nt C4a Potentilla anglica LAICHARD. pięciornik rozścielony VU VU DD NT Potentilla aurea L. pięciornik złoty VU C4 C4a Potentilla collina WIBEL. s.str. pięciornik pagórkowy VU VU VU Potentilla heptaphylla L. pięciornik siedmiolistkowy LC VU EN Potentilla inclinata VILL. pięciornik siwy EN EN EN C4 DD R

168 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Potentilla leucopolitana P. J. MÜLL. EN pięciornik jedwabisty Potentilla micrantha RAMOND ex DC. CR E C2 pięciornik drobny Potentilla neumanniana RCHB. pięciornik wiosenny LC EN DD Potentilla norvegica L. pięciornik norweski NT EN NT NT Potentilla pusilla HOST pięciornik omszony EN EN C4 C4a Potentilla recta L. pięciornik wyprostowany VU EN VU C2 VU C4a Potentilla supina L. pięciornik niski VU NT EN DD Potentilla thyrsiflora HÜLSEN ex ZIMMETER EN DD C4a pięciornik rozpierzchłokwiatowy Potentilla wimanniana GÜNTER & SCHUMMEL EN pięciornik Wimanna Prenanthes purpurea L. przenęt purpurowy LC LC Primula farinosa L. pierwiosnek omączony RE A1 E A1 EN §§ Primula veris L. pierwiosnek lekarski LC NT C2 VU C4a § Prunella grandiflora (L.) SCHOL- LER NT CR C2 EN C3 głowienka wielkokwiatowa Prunella laciniata (L.) L. głowienka kremowa RE RE RE A2 Ex C3 Pseudorchis albida (L.) Á. LÖVE & D. LÖVE EN DD C1 C2 EN LC §§ gołek białawy Pulicaria vulgaris GAERTN. płesznik zwyczajny VU CR VU A1 V C1 NT Pulmonaria angustifolia L. miodunka wąskolistna DD EN VU A2 EN C2 CR §§ (1) (2) Pulsatilla patens (L.) MILL. EN RE CR A3 CR E C1 EN DD sasanka otwarta DS Pulsatilla pratensis (L.) MILL. sasanka łąkowa CR RE NT CR V VU §§ (2) Pulsatilla vernalis (L.) MILL. sasanka wiosenna RE RE CR A1 EW V C1 CR §§ (2) Pyrola chlorantha SW. LR gruszyczka zielonawa NT EN A1 lc C1 VU Pyrola media SW. LR gruszyczka średnia VU CR EN A2 nt R C1 Pyrola rotundifolia L. LR gruszyczka okrągłolistna NT VU NT C2 nt C2 Radiola linoides ROTH lenek stoziarn EN CR NT A1 DD V C1 CR *Ranunculus arvensis L. jaskier polny EN EN EN C2 V C3 NT Ranunculus cassubicus L. s.l. jaskier kaszubski VU VU C2 DD C3 Ranunculus lingua L. jaskier wielki VU VU NT A2 V C2 VU LC Ranunculus platanifolius L. jaskier platanolistny NT CR C3 C4a Ranunculus sardous CRANTZ jaskier sardyński DD NT A2 VU C1 Ranunculus serpens SCHRANK subsp. nemorosus (DC.) G. LÓPEZ NT EN VU CR jaskier gajowy Ranunculus strigulosus SCHUR jaskier rdzawy DD Rhinanthus alectorolophus (SCOP.) POLLICH LC C3 C3 szelężnik włochaty

169 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Rhynchospora alba (L.) VAHL przygiełka biała EN VU NT C2 EN Rhynchospora fusca (L.) W. T. AITON CR RE A3 E C1 §§ przygiełka brunatna Ribes alpinum L. porzeczka alpejska NT VU Ribes nigrum L. porzeczka czarna DD NT § Ribes petraeum WULFEN in JACQ. VU C1 C1 porzeczka skalna Rorippa amphibia (L.) BESSER rzepicha ziemnowodna LC LC Rorippa austriaca (CRANTZ) BESSER VU LC rzepicha austriacka Rosa agrestis SAVI róża polna VU Rosa dumalis BECHST. emend. BOULENGER NT róża sina Rosa gallica L. róża francuska EN EN VU C1 V C3 §§ (2) Rosa inodora FR. róża eliptyczna VU Rosa jundzillii BESSER róża Jundziłła CR EN C3 Rosa majalis HERRM. róża girlandowa EN C2 Rosa pendulina L. róża alpejska NT DD Rosa sherardii DAVIES róża zapoznana VU C2 C2 Rosa tomentosa SM. róża kutnerowata VU VU DD Rubus angustipaniculatus HOLUB jeżyna rombolistna EN Rubus apricus WIMM. jeżyna słoneczna CR VU Rubus bifrons VEST jeżyna dwubarwna VU NT Rubus camptostachys G. BRAUN jeżyna orzęsiona EN C1 C2 Rubus constrictus P. J. MÜLL. & LEFÉVRE EN EN C3 jeżyna Westa Rubus crispomarginatus HOLUB jeżyna kędzierzawolistna EN NT Rubus dollnensis SPRIB. jeżyna dolnośląska CR Rubus fabrimontanus (SPRIB.) SPRIB. CR CR C3 jeżyna podgórska Rubus flos-amygdalae Trávniček & Holub VU Rubus glivicensis (SPRIB. ex SU- DRE) SPRIB. VU EN C4 C3 jeżyna gliwicka Rubus grabowskii WEIHE ex GÜNTHER & ALL. VU jeżyna bukietowa Rubus gracilis J. PRESL & C. PRESL VU jeżyna ostręga Rubus guentheri WEIHE jeżyna Günthera DD Rubus henrici-egonis HOLUB EN Rubus hercynicus G. BRAUN jeżyna hercyńska EN A2 Rubus hevellicus (E. H. L. KRAU- SE) E. H. L. KRAUSE DD jeżyna Aschersona

170 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Rubus koehleri WEIHE jeżyna Köhlera DD EN Rubus kuleszae ZIEL. jeżyna Kuleszy EN VU Rubus lamprocaulos G. BRAUN jeżyna skąpokwiatowa DD Rubus macrophyllus WEIHE & NEES CR jeżyna wielkolistna Rubus micans Godr. jeżyna lśniąca EN C2 C2 Rubus mollis J. PRESL & C. PRESL CR jeżyna szarolistna Rubus montanus LIB. ex LEJ. jeżyna wąskolistna VU EN Rubus nessensis HALL jeżyna wzniesiona NT C3 Rubus oboranus (SPRIB.) SPRIB. jeżyna trójlistkowa EN Rubus orthostachys G. BRAUN jeżyna prostokwiatostanowa VU Rubus pedemontanus PINKW. jeżyna Bellardiego VU Rubus perrobustus HOLUB CR Rubus pericrispatus Holub & Trávniček VU C3 Rubus portae-moravicae Holub & Trávníček CR C4 C3 Rubus posnaniensis SPRIB. jeżyna poznańska EN C1 C2 Rubus praecox BERTOL. jeżyna długopręcikowa CR C1 C3 Rubus radula WEIHE jeżyna szorstka EN EN Rubus rudis WEIHE jeżyna szczeciniasta CR VU C3 Rubus saxatilis L. malina kamionka VU C2 C3 Rubus scissus W. C. R. WATSON jeżyna rozcięta EN CR Rubus siemianicensis SPRIB. jeżyna siemianicka EN CR C4 C3 Rubus silesiacus WEIHE jeżyna śląska CR Rubus sprengelii WEIHE jeżyna Sprengla VU EN C3 C3 Rubus sulcatus VEST jeżyna bruzdowana VU NT Rubus tabanimontanus FIGERT jeżyna fioletowopędowa VU Rubus wahlbergii ARRH. jeżyna Wahlberga VU C2 C2 Rubus wimmerianus (SPRIB. ex SUDRE) SPRIB. VU VU jeżyna Wimmera Rumex alpestris JACQ. szczaw górski NT Rumex alpinus L. szczaw alpejski NT Rumex aquaticus L. szczaw wodny VU CR Rumex maritimus L. szczaw nadmorski LC NT RE Rumex palustris SM. szczaw błotny VU C1 C1 VU Sagina ciliata FR. karmnik bezpłatkowy RE RE Sagina nodosa (L.) FENZL karmnik kolankowaty NT RE A2 C1 EN Sagina saginoides (L.) H. KARST. karmnik skalny VU C3

171 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Sagina subulata (SW.) C. PRESL. karmnik ościsty CR RE E C1 NT Salix daphnoides VILL. wierzba wawrzynkowa VU RE DD C2 C3 Salix eleagnos SCOP. wierzba siwa VU C2 C2 Salix myrsinifolia SALISB. wierzba czarniawa EN VU EN C1 Salix myrtilloides L. wierzba borówkolistna DD RE CR CR E C1 CR §§ (2) Salix silesiaca WILLD. wierzba śląska NT DD CR Salix starkeana WILLD. wierzba śniada CR EN EN A2 CR Salix xdasyclados WIMM. wierzba długokończysta DD Salvia glutinosa L. szałwia lepka LC RE CR EN Salvia pratensis L. szałwia łąkowa LC NT VU Salvinia natans (L.) ALL. salwinia pływająca VU VU EN C1 EX V C2 NT LC LC §§ Sanguisorba muricata (SPACH) GREMLI DD krwiściąg średni Saxifraga granulata L. skalnica ziarenkowata VU VU NT Saxifraga paniculata MILL. skalnica gronkowa EN C1 C3 §§ Saxifraga tridactylites L. skalnica trójpalczasta VU EN VU C1 C3 Scabiosa canescens WALDST. & KIT. RE VU VU CR C3 NT driakiew wonna Scabiosa columbaria L. s.str. driakiew gołębia EN EN VU CR C2 *Scandix pecten-veneris L. czechrzyca grzebieniowa EN EN A1 E A2 EN Scheuchzeria palustris L. bagnica torfowa CR RE CR CR E C1 CR §§ Schoenoplectus lacustris (L.) PAL- LA NT C2 C4a LC oczeret jeziorny Schoenoplectus mucronatus (L.) PALLA EN E EX? LC oczeret sztyletowaty Schoenoplectus tabernaemontani (C. C. GMEL.) PALLA EN VU VU C1 VU C2 NT LC oczeret Tabernemontana Scilla bifolia L. cebulica dwulistna CR CR §§ Scirpoides holoschoenus (L.) SO- JAK CR RE EN C2 VU hołoszeń główkowaty Scirpus radicans SCHKUHR sitowie korzenioczepne VU VU VU A1 CR V C2 NT DD Scleranthus polycarpos L. czerwiec wieloowockowy DD A2 C3 Scorzonera humilis L. wężymord niski NT VU C2 C3 EN Scrophularia scopolii HOPPE trędownik omszony NT VU C3 C3 Scrophularia umbrosa DUMORT. LR trędownik skrzydlaty NT VU C2 lc C3 NT Scutellaria hastifolia L. tarczyca oszczepowata CR RE CR V VU Sedum fabaria W. D. J. KOCH rozchodnik karpacki NT Sedum villosum L. rozchodnik owłosiony RE RE A2 E C1 Selaginella helvetica (L.) SPRING widliczka szwajcarska RE RE A1 A2 §§

172 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Senecio barbaraeifolius (KROCK) WIMM. & GRAB. VU VU starzec gorczycznikowy Senecio congestus (R. BR.) DC. starzec błotny RE EN EN VU A1 Senecio fluviatilis WALLR. starzec nadrzeczny RE EN VU CR Senecio paludosus L. starzec bagienny EN RE VU C1 VU C1 EN Senecio rivularis (WALDST. & KIT.) DC. NT NT VU C3 LR C4a starzec kędzierzawy lc Senecio subalpinus W. D. J. KOCH starzec górski NT C1 C2 Senecio sylvaticus L. starzec leśny NT NT Serratula tinctoria L. sierpik barwierski NT NT C2 C4a Seseli annuum L. żebrzyca roczna NT NT A2 C3 Sesleria uliginosa OPIZ sesleria błotna EN NT V C2 CR *Sherardia arvensis L. rolnica polna LC Silaum silaus (L.) SCHINZ & THELL. VU LC A2 CR C3 VU koniopłoch łąkowy Silene chlorantha (WILLD.) EHRH. EN VU CR lepnica zielonawa *Silene gallica L. lepnica francuska VU RE A2 V C1 EN Silene otites (L.) WIBEL lepnica wąskopłatkowa VU CR A2 DD C3 DD Sium latifolium L. marek szerokolistny VU A2 C2 LC *Solanum luteum MILL. psianka kosmata DD VU Soldanella carpatica VIERH. urdzik karpacki VU NT Solidago alpestris WALDST. & KIT. VU nawłoć alpejska Sorbus torminalis (L.) CRANTZ jarząb brekinia DD NT C4a §§ Sparganium emersum REHMANN jeżogłówka pojedyncza LC LC LC Sparganium minimum WALLR. jeżogłówka najmniejsza VU EN VU VU C2 Sparganium neglectum BEEBY jeżogłówka zapoznana EN RE VU Spergula pentandra L. sporek pieciopręcikowy EN RE EN Spiranthes spiralis (L.) CHEVALL. kręczynka jesienna CR RE RE A2 E C1 CR LC §§ (1) (2) Stachys alpina L. czyściec górski VU C3 C3 *Stachys annua (L.) L. czyściec roczny LC A2 C2 Stachys germanica L. czyściec kosmaty DD EN VU A1 EX C1 Stachys recta L. czyściec prosty NT VU C2 VU Staphylea pinnata L. kłokoczka południowa EN RE DD C2 C3 §§ Stellaria longifolia H. L. MÜHL. ex WILLD. NT VU NT LR C3 gwiazdnica długolistna lc Stellaria neglecta WEIHE gwiazdnica zaniedbana EN EN C3 DD Stellaria pallida (DUMORT.) PIRÉ gwiazdnica blada DD C2 DD

173 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Stratiotes aloides L. osoka aloesowata EN VU EN C2 EN LC Streptopus amplexifolius (L.) DC. LR liczydło górskie VU CR CR C3 lc C4a NT §§ Swertia perennis L.subsp. alpestris (BAUMG. ex FUSS) SIMONK. EN C2 V C2 §§ (2) niebielistka trwała Tanacetum corymbosum (L.) SCH. BIP. subsp. corymbosum DD EN VU wrotycz baldachogroniasty typowy Taxus baccata L. LR cis pospolity VU EN VU C2 cd C3 LR/LC §§ Teesdalea nudicaulis (L.) R. BR. chroszcz nagołodygowy LC LC C2 CR Teucrium botrys L. ożanka pierzastosieczna VU VU CR C3 Teucrium chamaedrys L. ożanka właściwa CR VU Teucrium scordium L. ożanka czosnkowa CR DD VU VU V C2 VU LC Thalictrum aquilegiifolium L. rutewka orlikolistna LC EN LC Thalictrum flavum L. rutewka żółta VU EN NT A3 VU C2 VU Thalictrum lucidum L. rutewka wąskolistna NT NT C2 C3 EN Thalictrum minus L. rutewka mniejsza NT EN C1 VU C3 Thalictrum simplex L. rutewka pojedyncza EN RE VU EN EN Thelypteris palustris SCHOTT zachylnik błotny VU VU C1 C3 VU Thesium alpinum L. leniec alpejski EN RE C3 [E] C3 §§ (1) (2) Thesium ebracteatum HAYNE RE RE CR V C1 EX LC leniec bezpodkwiatkowy DS Thesium linophyllon L. leniec pospolity EN CR C1 CR C3 Thlaspi perfoliatum L. tobołki przerosłe VU VU NT A1/C3 A1 *Thymelaea passerina (L.) COSS. & GERM. RE VU A2 E C2 wilczypieprz roczny Thymus alpestris TAUSCH ex A. KERN. EN C2 macierzanka halna Thymus austriacus BERNH. macierzanka austriacka VU NT Thymus glabrescens WILLD. macierzanka nagolistna VU NT C3 Thymus kosteleckyanus OPIZ macierzanka pannońska EN LC R Thymus marschallianus WILLD. macierzanka Marschalla EN R Tofieldia calyculata (L.) WAH- LENB. EN RE CR A1 CR [V] C1 §§ (2) kosatka kielichowa Tozzia alpina L. subsp. carpatica §§ (1) (WOŁ.) PAWŁ. & JASIEWICZ EN NT DD DD tocja alpejska DS Trapa natans L. s.l. kotewka orzech wodny EN VU RE C1 EX E C1 VU NT LC §§ (1) (2) Traunsteinera globosa (L.) RCHB. storczyca kulista VU C2 C2 VU LC §§ (2) Trifolium alpestre L. koniczyna dwukłosowa NT C3 C4a LC Trifolium fragiferum L. koniczyna rozdęta VU VU C1 C3 NT Trifolium lupinaster L. koniczyna łubinowata EN CR VU Trifolium ochroleucon HUDS. koniczyna żółtobiała VU RE CR C1 C3

174 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Trifolium rubens L. koniczyna długokłosowa VU EN VU A2 VU C3 Trifolium spadiceum L. koniczyna kasztanowata VU CR RE C2 C3 Triglochin maritimum L. świbka morska RE EN CR [E] C1 EN Triglochin palustre L. świbka wodna NT VU A2 C2 VU Trollius altissimus CRANTZ pełnik alpejski EN CR C2 EN C3 VU §§ (2) Trollius europaeus L. s. str. pełnik europejski VU CR NT VU §§ (2) Utricularia australis R. BR. LR pływacz zachodni EN EN CR C3 nt V C4a DD LC LC §§ Utricularia intermedia HAYNE pływacz średni EN EN EN A1 VU V C1 EX? DD §§ Utricularia minor L. pływacz drobny VU VU VU A2 VU V C2 EN LC §§ Utricularia ochroleuca R. W. HARTM. CR CR E C1 DD §§ pływacz krótkoostrogowy Utricularia vulgaris L. pływacz zwyczajny LC A2 C1 VU LC §§ *Vaccaria hispanica (MILL.) RAU- SCHERT RE RE A2 E A2 EN krowiziół zbożowy Vaccinium uliginosum L. borówka bagienna NT LC C4 VU Valeriana angustifolia TAUSCH kozłek wąskolistny DD EN NT C4a Valeriana dioica L. kozłek dwupienny DD NT EN C3 C4a Valeriana tripteris L. kozłek trójlistkowy NT VU C2 C2 *Valerianella dentata (L.) POL- LICH NT C4 C4a NT roszpunka ząbkowana *Valerianella locusta LATERR. emend. BETCKE EN EN V roszpunka warzywna *Valerianella rimosa BASTARD roszpunka bruzdkowana EN EN C1 C2 Veratrum lobelianum BERNH. ciemiężyca zielona NT VU VU C4 CR C4a §§ Verbascum blattaria L. dziewanna rdzawa DD DD VU A2 VU C3 Verbascum phoeniceum L. dziewanna fioletowa RE EN EN C3 *Veronica agrestis L. przetacznik rolny VU C1 C2 EN Veronica austriaca L. s. str. przetacznik ząbkowany CR VU C1 C2 Veronica catenata PENNEL przetacznik wodny CR RE A2 C3 EN Veronica dillenii CRANTZ przetacznik Dillena NT A2 C4a Veronica longifolia L. przetacznik długolistny VU VU NT Veronica montana L. LR przetacznik górski LC VU VU C4 nt C4a *Veronica opaca FR. przetacznik ćmy VU VU C1 C1 CR *Veronica polita FR. przetacznik lśniący VU EN Veronica prostrata L. przetacznik rozesłany RE RE CR A1 E C3 Veronica scutellata L. przetacznik błotny NT NT C2 C4a NT LC Veronica spicata L. przetacznik kłosowy LC C4a Veronica teucrium L. przetacznik pagórkowy VU VU NT C2 VU C4a

175 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

*Veronica triphyllos L. przetacznik trójlistkowy LC VU Veronica verna L. przetacznik wiosenny VU VU A2 C4a Veronica vindobonensis (M. A. FISCH.) M. A. FISCH. DD EN przetacznik pannoński Vicia cassubica L. wyka kaszubska VU EN C2 C3 Vicia dumetorum L. wyka zaroślowa VU EN VU C4 C4a Vicia lathyroides L. wyka lędźwianowata EN VU EN A1 VU C3 LC Vicia pisiformis L. wyka grochowata CR CR EN A2 CR C3 NT Vicia sylvatica L. wyka leśna VU NT Vicia tenuifolia ROTH wyka długożagielkowa NT VU VU Vincetoxicum hirudinaria MEDIK. LR ciemiężyk białokwiatowy NT NT lc Viola biflora L. fiołek dwukwiatowy NT C3 C4a Viola collina BESSER fiołek pagórkowy NT VU VU Viola hirta L. fiołek kosmaty LC NT EN Viola lutea HUDS. subsp. sudetica (WILLD.) W. BECKER RE C2 C2 NT fiołek żółty sudecki Viola mirabilis L. fiołek przedziwny VU CR A2 DD C4a Viola rupestris F. W. SCHMIDT fiołek skalny VU RE NT A2 EN C3 Viola saxatilis F. W. SCHMIDT fiołek trwały CR C2 C3 VU Viola stagnina KIT. fiołek mokradłowy RE EN EN CR V C2 VU §§ (2) Viola uliginosa BESSER fiołek bagienny RE RE CR V A3 §§ Viscaria vulgaris RÖHL. smółka pospolita LC Viscum album L. subsp. abietis (WIESB.) JANCH. EN C3 C4a jemioła pospolita jodłowa Viscum album L. subsp. austriacum (WIESB.) VOLLM. CR jemioła pospolita rozpierzchła Vulpia myuros (L.) C. C. GMEL. wulpia mysi ogon RE CR C3 V C3 Wolffia arrhiza (L.) HORKEL ex WIMM. EN EN LR C1 VU LC LC wolfia bezkorzeniowa nt Zannichellia palustris L. zamętnica błotna EN VU EN C2 CR V C4a LC Objaśnienia: WS – województwo śląskie, WO – województwo opolskie (Nowak, Nowak, Spałek 2008), WM – Wyżyna Małopolska (Bróż, Przemyski 2009), WMS – Moravskoslezský kraj (Sedlačková, Plášek 2005), PS – Polska środkowa (Jakubowska-Gabara, Kucharski 1999), RP – Polska (Mirek i in. 2006), RC – Czeska Republika (Proházka 2001), RS – Słowacja (Ditě 2009), E – Europa (Bilz i in. 2011), G – świat (IUCN 2011, on- line). Kategorie zagrożenia gatunków w województwie śląskim: EW – wymarły w dzikiej przyrodzie, RE – wymarły regionalnie, CR – krytycznie zagrożony, EN – zagrożony, VU – narażony, NT – bliski zagrożenia, LC – najmniejszej troski, DD – dane niedostateczne (także w województwie opolskim, Wyżynie Małopolskiej, Polsce środkowej, Słowacji, Europie i na świecie). Kategorie zagrożenia gatunków w Polsce: Ex – wymarłe i zaginione, EW – wymarłe i zaginione na stanowiskach naturalnych, E – wymierające – krytycznie zagrożone, [E] – wymierające – krytycznie zagrożone na izolowanych stanowisakach, V – narażone, [V] – narażone na izolowanych stanowiskach, R – rzadkie – potencjalnie zagrożone. Kategorie zagrożenia gatunków w Republice Czeskiej: A1 – wymarłe, A2 – zaginione, A3 – niewyjaśnione przypadki gatunków wymarłych, C1 – krytycznie zagrożone, C2 – silnie zagrożone, C3 – zagrożo- ne, C4 – rzadsze gatunki wymagające uwagi, C4a – rzadsze gatunki wymagające uwagi – mniej zagrożone. Pozostałe kategorie zagrożenia gatunków: EX – wymarłe, LR Cd – o małym ryzyku zagrożenia, zależne od ochrony, LR nt – o małym ryzyku zagrożenia, słabo zagrożone, LR lc – o małym ryzyku zagrożenia, bliskie zagrożenia. Pozostałe objaśnienia: * – archeofit, §§ – gatunek ściśle chroniony, § – gatunek częściowo chroniony, (1) – gatunki, dla których nie stosuje się określonych w § 7 rozporządzenia odstepstw od zakazów, (2) – gatunki wymagające czynnej ochrony, DS – gatunek zamieszczony w załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992, str. 7), DS* – gatunek priorytetowy z załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Explanations: WS – Silesian Voivodship, WO – Opole Voivodship (Nowak, Nowak, Spałek 2008), WM – the Małopolska Upland (Bróż, Przemyski 2009), WMS –

176 Czerwona lista roślin naczyniowych województwa śląskiego

Moravian Silesian Voivodship (Sedlačková, Plášek 2005), PS – Central Poland (Jakubowska-Gabara, Kucharski 1999), RP – Poland (Mirek et al. 2006), RC – Czech Republic (Proházka 2001), RS – Slovakia (Ditě 2009), E – Europe (Bilz et al. 2011), G – the world (IUCN 2011, on-line). Categories of the threat of species in Silesian voivodship: EW – extinct in the wild, RE – regionally extinct, CR - critically endangered, EN – endangered, VU – vulnerable, NT – near threatened, LC – least concern, DD – data deficient (also in: Opole voivodship, Małopolska Upland, central Poland, Slovakia, Europe and in the world). Categories of the threat of species in Poland: Ex – extinct and missing, EW – extinct and missing at natural localities, E – declining – critically endangered, [E] – declining – critically endangered at isolated localities, V – vulnerable, [V] – vulnerable at isolated localities, R – rare – potentially endangered. Categories of the threat of species in Czech Republic: A1 – extinct, A2 – missing, A3 –uncertain cases of extinct or missing species, C1 – critically threatened, C2 – strongly threatened, C3 – threatened, C4 – rare species requiring further study and monitoring, C4a – rare species requiring further study and monitoring – less endangered. Remaining categories of the threat of species: EX – extinct, LR Cd – lower risk, conservation dependent, LR nt – lower risk, weakly threatened, LR lc – lower risk, close threats. Remaining explanations: * – archeophyte, §§ – the species strictly protected, § – the species partially protected, (1) – species for which does not comply from prohibitions determined into § 7 of ordinances, (2) – species requiring the active protection, DS – the species placed in the attachment of II Council directive 92/43/EECs from the day 21 May 1992 in the matter of the protection of natural habitats and the wild fauna and the flora (Dz.U. L 206 with 22.7.1992, p. 7), DS* – the priority species from the attachment of II Council directive 92/43/EECs.

177