Baza Artykułów Dotyczących Plebiscytu Na Warmii, Mazurach I Powiślu W 1920 Roku
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
JERZY MINAKOWSKI BAZA ARTYKUŁÓW DOTYCZĄCYCH PLEBISCYTU NA WARMII, MAZURACH I POWIŚLU W 1920 ROKU OLSZTYN 2010 SPIS TREŚCI Przedmowa 5 Wstęp 8 Wykaz wykorzystanych czasopism 20 BIBLIOGRAFIA 22 I. Sprawy Warmii, Mazur i Powiśla przed plebiscytem 22 A. Działalność aliancka w związku z plebiscytem 22 1.Warmia, Mazury i Powiśle w traktacie wersalskim oraz wpływ ratyfikacji traktatu na losy tych terenów 22 2. Sprawy Warmii, Mazur i Powiśla w działalności alianckiej przed objęciem władzy na tych terenach przez koalicję 26 3. Przyjazd władz alianckich dla terenów plebiscytowych 46 a) Komisja koalicyjna 46 b) Wojska koalicyjne 46 4. Działalność aliancka dotycząca Warmii, Mazur i Powiśla po objęciu władzy na tych terenach przez koalicję 53 a) W okręgu plebiscytowym olsztyńskim 53 b) Działalność aliancka w okręgu plebiscytowym kwidzyńskim 72 c) Działalność koalicyjna poza terenami plebiscytowymi 88 5. Ocena działalności alianckiej przed plebiscytem 97 a) Ze strony polskiej 97 b) Ocena działalności alianckiej ze strony niemieckiej 106 B. Działalność polska 107 1. Znaczenie Warmii, Mazur i Powiśla dla Polski i jej prawa do tych terenów 108 2. Przewidywanie odnośnie organizacji, przebiegu i wyników plebiscytu 110 3. Pogrom polskiej akcji plebiscytowej 115 4. Działalność w okręgach plebiscytowych 119 a) Organizacja polskiej akcji plebiscytowej i prace przygotowawcze do plebiscytu 119 b) Akcja propagandowa 133 c) Przeciwdziałanie akcji niemieckiej 163 5. Działalność polska poza terenami plebiscytowymi 171 a) Działalność rządu polskiego 171 b) Sprawy plebiscytu w sejmie Rzeczpospolitej 177 c) Organizacja polskiej akcji plebiscytowej i prace przygotowawcze do plebiscytu 184 d) Akcja propagandowa i przeciwdziałanie akcji niemieckiej 193 e) Fundusz społeczny na rzecz plebiscytu 227 f) Wycieczki z terenów plebiscytowych w Polsce 238 6. Protesty, interwencje i postulaty w związku z plebiscytem 242 7. Ocena działalności polskiej 266 a) Ze strony polskiej 266 b) Ocena działalności polskiej ze strony niemieckiej 268 C. Działalność niemiecka 269 1. Stosunek do plebiscytu i władz alianckich 269 2. Przewidywania odnośnie do organizacji, przebiegu i wyników plebiscytu 275 3. Działalność w okręgach plebiscytowych 277 a) Organizacja niemieckiej akcji plebiscytowej i prace przygotowawcze do plebiscytu 277 b) Akcja propagandowa i agitacja antypolska 289 c) Utrudnienie polskiej działalności, terroryzowanie Polaków 305 4. Działalność poza okręgami plebiscytowymi 337 a) Działalność rządu niemieckiego i władz koalicyjnych 337 b) Organizacja niemiecka akcji plebiscytowej i prace przygotowawcze do plebiscytu 344 c) Akcja propagandowa i przeciwdziałanie akcji polskiej 349 5. Protesty, interwencje i postulaty w związku z plebiscytem 351 6. Ocena działalności niemieckiej 355 a) Ze strony niemieckiej 355 b) Ocena działalności niemieckiej ze strony polskiej 356 D. Przybywanie na głosowanie ludności spoza terenów plebiscytowych 362 1. Polacy 362 2. Niemcy 362 II. GŁOSOWANIE I JEGO NASTĘPSTWA 363 A. Przebieg głosowania 363 1. W okręgu plebiscytowym olsztyńskim 363 2. Przebieg głosowania w okręgu plebiscytowym kwidzyńskim 364 B. Wyniki głosowania 366 1. W okręgu plebiscytowym olsztyńskim 366 2. Wyniki plebiscytu w okręgu plebiscytowym kwidzyńskim 367 C. Protesty polskie w związku z organizacją plebiscytu w wynikami głosowania 367 D. Ocena plebiscytu i polemika plebiscytowa 370 1. Ze strony polskiej 370 2. Ocena plebiscytu i polemika poplebiscytowe ze strony niemieckiej 373 3. Ocena plebiscytu i polemika plebiscytowa ze strony zagranicy 373 E. Działalność komisji i wojsk koalicyjnych po plebiscycie oraz ich wyjazd z byłych terenów plebiscytowych 374 F. Ustalenie i wytyczenie granic na byłych terenach plebiscytowych 382 1. Postanowienia Rady Ambasadorów 382 2. Działalność alianckich komisji granicznych 386 3. Stanowisko strony polskiej 387 4. Stanowisko strony niemieckiej 390 G. Taktyka niemiecka na byłych terenach plebiscytowych i stosunek Niemców do Polaków po plebiscycie 393 H. Likwidacja polskiej akcji plebiscytowej 405 J. Obrona interesów polskich na terenach przyznanych Niemcom i organizowanie życia polskiego 408 K. Przejęcie terenów przyznanych Polsce i organizacja życia polskiego na tych terenach 414 L. Reminiscencje poplebiscytowe 416 1. Polskie 415 2. Niemieckie reminiscencje poplebiscytowe 417 Indeks nazw osobowych 419 Indeks nazw geograficznych 430 PRZEDMOWA Praca nad bibliografią plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 r. wynikła z moich zainteresowań tymi regionami, a specjalnie tym tematem. Rozpocząłem ją na II roku studiów od zebrania ponad dwustu spisów z „Dziennika Gdańskiego‖ z 1920 r. znajdującego się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Podczas praktyki wakacyjnej w 1962 r. uzupełniłem materiał do bibliografii z brakujących numerów „Dziennika Gdańskiego‖, znajdujących się w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk oraz rozszerzyłem pracę nad „Gazetą Gdańską‖ z tegoż roku. Na III roku studiów sporządziłem opisy do bibliografii z numerów „Gazety Gdańskiej‖ w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Poszukiwania obu gazet w innych bibliotekach polskich nie dały rezultatów. Z chwilą przystąpienia do pisania pracy magisterskiej miałem sporządzonych 475 opisów. Po przyjęciu na seminarium tematu pracy musiałem sprecyzować przede wszystkim jej zakres i zasięgi. Co do zakresu nie miałem wątpliwości. Po konsultacjach z pracownikami Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie oraz z autorem książki o plebiscycie, p. Zygmuntem Lietzem, zasięg formalny postanowiłem ograniczyć do utworów i fragmentów w czasopismach polskich na terenach plebiscytowych. W prasie polskiej ukazującej się w Gdańsku, oraz w czasopismach wydawanych w Polsce – organach zasadniczych ugrupowań społecznych i politycznych w Polsce w tym okresie. Poza przyjęte ramy wychodzi tylko czasopismo polskie „Der Weckruf im Osten‖, wydawane w Grudziądzu w języku niemieckim i kolportowane na terenach plebiscytowych. W celu ustalenia tytułów czasopism reprezentatywnych dla głównych ugrupowań politycznych i społecznych w Polsce konsultowałem się z Zakładzie Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX-XX Wieku PAN w Warszawie. Dzięki życzliwej pomocy tamtejszych pracowników oraz poszukiwaniom w literaturze prasoznawczej ustaliłem organy prasowe poszczególnych partii. Zmuszony byłem wyeliminować organ Komunistycznej Partii Robotniczej Polski, „Czerwony Sztandar‖ (pismo nielegalne), albowiem w okresie mnie interesującym ukazało się zaledwie kilka numerów, w których nie znalazłem wzmianki o plebiscycie. Szczegółowy wykaz wykorzystanych czasopism podaję przed zrębem zasadniczym bibliografii. Co się tyczy zasięgu chronologicznego, bibliografią objęty został okres 28 czerwca 1919 r. – 30 listopada 1920 r. Dnia 28 czerwca 1919 r. został podpisany przez przedstawicieli Ententy i Niemiec traktat wersalski, którego art. 94-97 ustalały przeprowadzenie plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu. Wyznaczenie daty zamykającej okres plebiscytowy było trudniejsze. Po konsultacjach ze specjalistami przyjąłem datę 30 listopada 1920 r.; tego dnia odbyło się w Olsztynie zebranie organizacyjne Związku Polaków w Prusach Wschodnich. Od tego czasu ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu przyjął zorganizowaną formę. Zasięg terytorialny został ograniczony do Warmii, Mazur i Powiśla, jakkolwiek do pracy wykorzystałem materiały z czasopism wychodzących zarówno na tych terenach (Olsztyn, Szczytno, Kwidzyn), jak i poza nimi (Warszawa, Kuków, Gdańsk, Grudziądz). W pracy uwzględniłem artykuły w językach polskim i niemieckim. Informacje o lokalizacji potrzebnych do pracy czasopism zebrałem w Zakładzie Katalogów Centralnych Bibliotek Narodowej (centralny katalog czasopism w bibliotekach polskich) oraz poprzez poszukiwanie w poszczególnych bibliotekach. Cenną pomocą był również „Wykaz czasopism i kalendarzy polskich na Mazurach i Warmii z lat 1718-1939 znajdujących się w bibliotekach krajowych i zagranicznych („Komunikaty Mazursko-Warmińskie‖ 1961 nr 2, s. 274-287) opracowany przez Janusza Jasińskiego. W pracy wykorzystałem czasopisma znajdujące się w bibliotekach: Narodowej, Uniwersyteckiej, Publicznej, Archiwum M.st. Warszawy i Województwa Warszawskiego oraz Bibliotece Zakładu Historii Partii przy KC PZPR w Warszawie, Bibliotece Jagiellońskiej oraz Bibliotece Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku, Uniwersyteckiej w Poznaniu, Książnicy Miejskiej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, w Bibliotece Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie oraz w Muzeum Regionalnym w Kwidzynie. Nie znalazłem tam jednak kompletów wszystkich potrzebnych czasopism. Poszukiwania brakujących numerów w innych bibliotekach, m.in. w Bibliotece PAN w Krakowie, Bibliotece Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Instytutu Zachodniego i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Edwarda Raczyńskiego w Poznaniu oraz w Bibliotece Uniwersyteckiej w Łodzi nie dały rezultatów. Łącznie zgromadziłem prawie 4 tys. opisów bibliograficznych utworów i fragmentów. Uwzględniłem w pracy materiał zróżnicowany objętościowo – od niewielkich wzmianek do obszernych artykułów, ciągnących się nieraz przez kilka numerów czasopisma. Trudności sprawiła mi selekcja materiału. Bardzo często z treści artykułu trudno było wywnioskować, o których z plebiscytów jest mowa. Zaznaczyło się to zwłaszcza przy przeglądaniu prasy warszawskiej i krakowskiej, która więcej miejsca poświęciła sprawom plebiscytów na Śląsku Górnym i Cieszyńskim oraz na Spiszu i Orawie. W prasie Warmii, Mazur i Powiśla trudno było rozgraniczyć sprawy plebiscytu od innych aktualnych