IN DIT NUMMER: Ontslag Pereira 3 Opinie 5 Oorlogsgeneraties 7 Joods Wenen 11 Russische joden 13-20 niwnieuwisraelietischweekbald Golan voor Israël 21 14 december 1984 / 20 kislew 5745 jrg. 120 nr. 13 Antiek 23-25 Westerbork vergt te veel tijd UITVLUCHTEN De gedachte dat paus Johan- nes Paulus de Tweede tijdens zijn verblijfvan 12 tot 14 mei 1985 Voor pauselijke ontmoeting in Nederland met een bezoek aan de Hollandse Schouwburg of aan Westerbork tegemoet zou komen Op enigerlei wijze zal aan het verlangen naar aanlei- Paus Johannes Paulus de ding van het joodse verleden, voor of tijdens zijn toen de Kerk zweeg, wordt nlel °®*oek/Jeedeaan Nederland ver- bewaarheid. Een handreiking die te noodzakelijker wordt gevon- medelijk de staat Israël den omdat de paus in Nederland Met het Vaticaan zal zijn in een tijd waarin wordt *alJ°emen.overleg worden ge- herdacht dat 45 jaar geledenvoor leegd op welke manier deze gemeenschap het onheil aan Israël kan begon, veertig jaar geleden de or joodsedoden eerst goed konden * den besteed. Maar als worden geteld, een tijd waarin de et tot een ontmoeting herdenkingsdag valt voor de zes *°rnt£ tussen vertegen- miljoen en de herdenkingsdag van de drie voor degenen die zijn omgeko- woordigers men voor Israels vrijheid. In die pen£pdse kerkgenootschap- tijd zou de paus met joodse ver- en de paus dan zal dat tegenwoordigers een plaats be- in Westerbork zijn. Om zoeken van belang voor dat jood- ?Jetr9anisatorische redenen se verleden. Een daad diever bo- !? Westerbork als ontmoe- ven de joodse gemeenschapvan n Nederland zou uitgaan. 9splaats geschrapt. Bij Maar voor de ontmoeting Je ontmoeting zal vrij en wordt thans gedacht aan het ge- "Pen kunnen worden ge- bouw van de Joodse Gemeente Geen van de van Utrecht. Een gebouw dat gro- r agen tendeels moest worden verkocht die de joodse verte- bij het wegvallen van leden en genwoordiging zal stellen dat wordt benut door een zen- O'ent voordien ter goed- dingsgenootschap. Hoe bedenkt Rome men het. Of in Hotel Maastricht keuring naar te wor- V.l.n.r. Johannes kardinaal Willebrandts, bisschop C. Ernst, rabbijn Awraham Soetendorp, gen gezonden. dr. J.Z. Baruch kan de ontmoeting zijn. Hoe ver- (PIG), dr. M. Goudeket (UG), dr. ir. M. Wikler (NIK) zint men het. Naar Amersfoort, Utrecht of Maastricht wil men uit- .. Onder leiding van Johannes kar- -1984 op het kantoor van het Neder- bleek dat kardinaal Willebrandts seph Keet van de Stichting Pausbe- wijken, opdat meer tijd beschik- saai Willebrandts, president van lands Israelietisch Kerkgenootschap geen kennis had van de door het zoek en een vertegenwoordiging baar is voor een dialoog. Maar ? Vaticaanse commissie voor reli- drie uur lang geconfereerd met een NIK geschreven brief aan deKatho- van de drie joodse kerkgenoot- welke dialoog. De enige die wat betrekkingen met het joden- joodse vertegenwoordiging van de liekeRaad Kerk Israël jpuzeO voor en met schappen op 20 september 1984een heeft te zeggen is de paus. Wat |. Jn, heeft een hoge rooms-katho- drie kerkgenootschappen. De dis- negen verlangens. Deze brief was ?ke de joodse gemeenschap heeft te delegatie zondag 9 december cussie werd bemoeilijkt omdat opgesteld nadat tussen deken Jo- (Vervolg op pagina 9) vragen is al in twee besprekingen met een rk-delegatie overge- bracht, is al maanden in de media neergeschreven en is de paus Enthousiaste ontvangst bekend. Aan dat verlangen van premier Shimon Peres is vol- daan. Maar de brief met de jood- Voor Peres in se verlangens zwart op wit heeft Parijs het Vaticaan nooit bereikt. 'srael en Frankrijk hebben voorheen behorend aan de familie Er komt geen handreiking naar ©sloten twee maal per jaar Rothschild. het verleden. Zij komt niet omdat P ministerieel niveau over- ~Tijdens onze gesprekken zijn een ontmoeting in Westerbork .I president Mitterrand en ik tot een zou moeten plaatsvinden en de te l®9 plegen over hun buiten- vrees bestaat dat de omgeving te politiek in het Midden overeenkomst gekomen welke rol onze landen bereid zijn te spelen", rumoerig is. Er komt geen ont- Vasten. Dit bleek na een vier- moeting in Westerbork omdat er ags aldus Peres die niet uitwijdde over bezoek van Israels pre- de rol die Israël zou moeten spelen. drie uur voor moet worden uitge- r^?ler Shimon Peres aan trokken en de tijd beter kan wor- ""ankrijk waar hij de gast was Over Frankrijks aandeel in een op- den besteed. Wat een, voor de an de Franse premier Lau- lossing van het Midden Oostencon- nagedachtenis van de omgeko- 6r>t Fabius. In het kader van flict zei hij dat ~de Franse diploma- menen, beledigende uitvluchten. jïe ministeriële regeling zal de tie een rol kan spelen in een prag- Alsof de paus niet zonder joden ranse matische, informele en directe op- Westerbork of Vught kan bezoe- minister van buiten- ken. Alsof een dialoog niet in rust .ar»dse■ zaken Roland Dumas lossing door Frankrijks belangrijke, Sr historische banden met Libanon en in de omgeving zou kunnen ael over zes maanden be- Syrië." Mitterrand deelde Peres plaatsvinden. keken, aldus Peres die ook mede dat hij na zijn bezoek aan Da- En de toekomst? De paus, zo , erscheidene ontmoetingen mascus de indruk had gekregen dat is gedacht, kan mogelijk eerder ad met de Franse president de Syrische president Hafez al-As- afgelegde verklaringen over Is- ran?ois Mitterrand. sad in strategisch opzicht Israël vij- raël herhalen. Of hij kan de hoop andig gezind is maar in taktisch op- uitspreken Israël mettertijd te be- , Shimon Peres werd op 6 novem- zicht bereid kan zijn zich meer ge- zoeken. Maar dat is niet wat er 1984 door zijn gastheer Fabius matigd op te stellen, in het bijzon- wordt gewenst. Aan herhalingen P het Franse vliegveld Orly ont- der betreffende Zuid Libanon. zijn geen behoefte en hoop is angen en geëerd met een presiden- Peres bezoek aan Frankrijk ver- eindeloos. Wat wordt verlangd is 'ele wacht. Het was overigens de liep in ontspannen sfeer, tot uiting een verklaring waarin openlijk de erste keer sinds David Ben Goe- komend in Mitterrands ongebruike- staat Israël wordt erkend. Daar- H°n met generaalCharles de Gaulle lijke gebaar om aanwezig te zijn bij voor is zelfs geen dialoog nodig. Parijs sprak dat een Israëlische de lunch die de Israëlische ambassa- Hartelijke ontmoeting tussen Shimon Peres en presidentFrancois Mitter- De paus zal in Nederland geen P,re mier een officieel bezoek aan zijn rand plaats bezoeken die van belang ra deur Ovadia Sofer in residentie nkrijk bracht. ■gaf ter ere van Shimon Peres. Het is wie oud-minister van buitenlandse I rijk van zowel politieke Is voor het vervolgingsverleden. Uit als emotio- paus zal de staat de besprekingen met presi- nooit eerder voorgekomen dat een zaken Claude Cheysson en de nele betekenis is. „Israël twee De Israël niet e nt Parij- heeft Mitterrand bleek dat Frankrijk Franse president te gast was in de se Chirac al- vaste vrienden in de erkennen. De paus zal wel toe- en burgemeester Jaques wereld, presi- . atoomreactoren met militair residentie van een Israëlische am- vorens deze voor een bezoek aan Is- dent Reagan en president staan dat joden ongecensureerd Mitter- tot hem spreken. Potentieel aan Arabische landen zal bassadeur. Voorts legde Peres een raël vertrok. Ook sprak Peres met rand", aldus Israels premier. Die woorden Veren, aldus Peres na zijn terug- wit-blauwe krans bij het grafvan de Franse dringen toch niet door. De brie- °^ beroemdheden als het ac- De „vaste vriend" Amerika doet ven eer in Israël. Israels premier gaf onbekende soldaat, bezocht hij Are teur-echtpaar Yves Montand en Si- nog steeds pogingen om de Israe- komen toch niet aan. Wie pVeneens een persconferentie in het de Triomphe en had hij ontmoetin- mone Signoret. Shimon Peres bena- heeft nog argumenten voor een arV)se gesprek. Hotel Marigny, een paleis gen met vele Franse politici onder drukte dat zijn bezoek aan Frank- (Vervolg op pagina 9) 2 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 57* 'I ■■■■ W PI

Als u geld opzij legt voor later, en u kiest voor een Als hij op de normale manier in obligaties had belegd, belegging met weinig risico, koopt u waarschijnlijk obligaties. was zijn netto rendement maar3% geweest. Maar hoe staat 't dan met het rendement? Met de Amro obligatie Plus haalt u dus een nettorende- Als de helftvan derente naar de belasting gaat, blijft er ment alsofu in obligaties had belegd niet tweekeer zoveel nauwelijks genoeg over om de inflatiebij te houden. En datkan rente, eigenlijk niet uw bedoeling zijn. Nog eenVOOrbeeld. ÏS.OOO,- S alf Als ude komende 5 jaarf ie nu en lang DerxiiiiAmrO\j v/uugaucObligatie PlllSJ. iud. ! !f^T?K(fiscaal aftrekbaar),S'hebt uop per (fiscaal aftrekbaar), W 50 jaaris 5 jaar stort jaar stort ~~ ~ u (*■ ac; em,c) f stort, neett op z n ojste bijw\ De Amro Bank heeft in samen- uw te b J een g cleld rende- hebt uopuw 65ste (bij 'n gemiddeld * ' ,- . 0 T ment van het AOF van 7,5%) rendement van het AOF van 7,5%) een gemiddeld rendement van het ' AOF- van7,so/o een eindkapitaal van betobek Geëerd-' , » bij een start- een kapitaal bij een start- een kapitaal f t Pi ' 168.398,-opgebouwd (waarvoor de Amro UDligatienivr Hus. van; leem van: ieeftl)d va n: van: hij elk}aar &. f 20.500- als aanvul' Daarbij hebt u zoveel fiscaal 45 jaar f56.39- 40 jaar f321.55- Hng op zn pensioen zou kunnen voordeel, datuop obligaties netto en" f Af» 7A9 AR iaar f 934 070 ontvangen, levenslang), ongeveer het dubbelerendement 33r aar maakt. 55 jaar f29.10- 50 jaar f168.39- Flexibel." .. . Dat komt doordat derente niet 60 jaar f 20.639,- 55 jaar f 119.972 - U wilt meerjaren geld storten, belast wordt en de stortingen fiscaal maar niet èlk jaar? En ook niet elk aftrekbaar zijn (dat scheelt u vaak !n deze voorbeelden is uitgegaan van eenrendement van 7,5%. Naarmate jaareen even hoog bedrag? hoger lager is, het eindkapitaal groter , meermAorrlon/loKoiWaan ac het behaalde rendement of zal ook of T T ... neirtj. k)ejner a n \j ~ de einddatum. ~ bij voor- Zo bouwt u voor relatieflage beeld op uw 60ste? U wilt tussen- netto bedragen een kapitaal op waar de belasting tussentijds tijds de einddatum verschuiven? Het kan allemaal. niet aankomt. Het eindkapitaal, dat u in principe gebruikt voor de aan- - koo van een lijfrente, is natuurlijk afhankelijk van het gestorte Hoekan hetrendement ZO hoog Zijn? P "d resultate va e ie De Amro Obligatie Plus is gebaseerd op een kapitaal- F nds de koers kunt u ftrouwens da" §eh?. ks in de krantbll^ , verzekering met lijfrenteclausule die gesloten wordt bij ° < J ° volgen). Equity & Law Levensverzekeringen. Uitnodiging. Vanuw storting is een deel bestemd voor kostendekking Deze unieke, fiscaal aantrekkelijke beleggingsvorm, de en de verzekeringspremie voor het overlijdensrisico. Het over- Amro Obligatie Plus, hoort thuis in het uitgebreide pakket dat grote deel wordt voor u belegd in het Amro Obligatie Fonds de Amro Bank biedt om een gezond appeltje voor de dorst te (AOF), dat bij beleggers een uitstekende naam heeft. kweken. Dat betekent dat er nog meer manieren zijn die goed Hetrendement van dat fonds (momenteel ca.7,5%) ligt biJ uw wensen en omstandigheden kunnen passen, in de regel wat boven het gangbarerendement op staats- Tijdens een gesprek met een van onze adviseurs kunt u leningen. De hoge rente-opbrengsten worden voor u meteen daar inzicht in krijgen. We nodigen u van harte uit. U kunt bij weer belegd zonder dat u daar inkomstenbelasting over betaalt, elke Amro Bank een afspraakregelen. En de stortingen op de Amro Obligatie Plus mag u Mocht u zich eerst thuis willen oriënteren, dan kunt u de bovendien van uw belastbaar inkomen aftrekken, in 1984 tot speciale brochure aanvragen. maximaal f 15.922,-. _ . , __ . _ „ ' Vul* decoupon in ofbel: 05270-13222. Lenreëel... voorbeeld. Man van 53 jaar.Betaalt over de top van zn inkomen 60% Stuurt u mij nadere informatie over de Amro Obligatie Plus. belasting. Stortf 15.922,-voor zn Amro'Obligatie Plus. Netto } Dé heer mevrouw: J retre niet toepast kost 'm datf 6.369,-. Heeftbij 'n gemiddeldrendement van het ', i*» P" *-■« " .si AOFvan 7,5% over 12 jaar'nkapitaal van f33.30- opgebouwd. ! Adres — Kan daarmee een levenslange lijfrente kopen van zeg f4.000- ! Postcode: Plaats: ! per jaar. In open enveloppe sturen aan: Amro Rank, Antwoordnummer 9000, tvt ir- -ij 11 j 8300 YB Emmeloord (postzegel niet nodig). U kunt deze«)upon natuurlijk Na 15jaar (deia gemiddelde uitkeringsduur)vi " \ en 60%/fin/ belas-u ï p > i, y' ook at ,cvcn bij de AJG vin de b^urt Mlsschien wc , m md ting, betekent dat een rendement van ruim 7% netto! oo j Amro Bank. De bank waar jewat aan hebt. 9Ê De Amro Obligatie Plus is een initiatiefvan de Amro Bank en Equity & Law. W&Q jp|| 3 N 'W 14 december 1984 /20 kislew 5745 reisden de heren Katz en Schachter naar Zürich om zijn advies te vra- KLUITJE gen ter oplossing van het geschil Ontslagprocedure tegen Just. Ook de om- Nadat eerst de Haagse rabbijn metrabbijn Meier Lody van de Kamp, oorspronkelijk standigheden van rabbijn Pereira .d van de delegatie van het Neder- zijn ter sprake gekomen. Enige ja- ar|ds Israelietisch Kerkgenoot- ren geleden heeft de heer Soloveit- schap, bij staatssecretaris Ad Ploeg rabbijn Rodrigues Pereira chik in Amsterdam een lezing ge- ' a n landbouw het overleg door- houden waarin hij betoogde dat de juiste, heeft thans Stiba dat over- Met rabbijn Meier Just, wiens holocaust de straf is voor het joodse Kopuit de verstoord. Dankzij een onge- door Mau grote joodsekennis in het bijzonder volk omdat het niet meer volgens v|aagd rapport in een zaak waar zij, van de Israelietische Hoofdsynago- immer is geroemd door voorzitter geboden leeft. *s Het bestuur Nederlands zoveel zaken, niets mee heeft te te zal ontslagprocedure in werking stellen Leo Katz, penningmeester J. Rabbijn Pereira is sinds verleden y'aken, komt de discussie ge Amsterdam een en ver- over het tegen rabbijn Hans Rodrigues Pereira. Hij is ondanks zijn Schachter en bestuurslid en krijgs- week weer met ziekteverlof van de heer Ploeg hetkosjer volgens geschorst. Eerder in 1984 ziekteverlof geschorst. De heer Pereira is sinds 1964 als rab- machtrabbijn Michel Nager, die jachten voor de export terug te Hij zich gedrieën ook tegen het ontslag was hij een half jaarmet ziektever- dr'ngen, in een oneigenlijke hoek. bijn aan de Joodse Gemeente van Amsterdam verbonden. opperrabbijn lof. Sinds 1 september 1984 had hij dagen hij leraar van de heer Just als vervult een deeltijdbaan. Twee per week is hebben gekeerd, is door het be- zijn werkzaamheden hervat. Van de HiKa/ aan het Maimonides-lyceum. stuur-Katz geen contact opgeno- drie dagen waarin hij zijnfunctie als gezien zijn rabbijn bij de Joodse Gemeente wenselijk ge- hebben onze eigen verantwoorde- men. De heer Just is, Lommentaar... Een ontslag wordt functie van aw beth din (hoofd van Amsterdam uitoefent is hij sinds vonden, nadat de drie rabbijnen lijkheid". week rabbij- hetrabbinale hof) in Amsterdam de kort een dag per uitgeleend Door Stiba dient er een rapport David Brodman uit het Israëlische Dat de drie buitenlandse aan het Nederlands Israelietisch zich in een Amster- hoogste religieuze autoriteit. ~Ik °P tafel te komen dat moet aanto- Savion, S.M. Jungeman uit Bnee nen, mengend de heer Kerkgenootschap waarvoor hij de en Mosje damse privéaangelegenheid, een wil niet uitsluiten", zegt nen of kosjer slachten minder Brak Soloveitchik uit zal ge- public relations verzorgt. Die func- bezoek Amsterdam oplossing willen forceren door als Katz, „dat het overleg nog even wreed of wreder is dan Zürich een aan beuren", Rabbijn Meier Just meent tie staat op de tocht als zijnrabbina- J"""eed,6 trachten een hun oordeel te geven dat de heer t wrede per schietmasker doden hebben gebracht om te „dat men mij inderdaad had moe- le functie vervalt. „De heer Pereira oplossingte privézaken Pereira niet als rabbijn is te handha- )lan slachtvee. Uiteraard zal door vinden voor ten vragen, alsmede anderen. Men is ons uitgeleend. Hij is niet bij ons **'ba kunnen worden aangetoond van de heer en mevrouw Hans en had niet moeten overleggen met in djenst. Als zijn functie bij de pt het kosjer slachten veruit te pre- Liesbeth Rodrigues Pereira-van die zich aanmatigenin Am- Joodse Gemeente Amsterdam weg- Rhijn. Het meningsverschil zou mensen lieren is boven andere slachtme- sterdam te dicteren wat er moet ge- valt, dan valt ook het werken voor 'hoden. De Maatschappij tot Dier- naar sommiger mening repercussies gehan- het NIK weg", zegt ons NIK-voor- Israe- beuren. Er is naar willekeur 9eneeskunst zal ongetwijfeld het te- hebben voor de Nederlands deld. Hoe komt een man als Bro- zitter dr. ir. M. Wikler. De heer Pe- Hoofdsynagoge. 9endeel betogen. lietische man er toe voor te schrijvenwat het reira isvice-voorzitter van het Ojec, bestuur moet doen". het Overlegorgaan joden en christe- Alsof het aanvaardbaar zou zijn Geschorst nen. P et kosjer slachten terug te dringen 'Z1 het belang van het welzijn van De drie buitenlandse rabbijnen Straf het dier alsvast zou komen te staan die geen oplossing konden bewerk- Rabbijn Just die nog minder Ploeg berispt "at kosjer slachten minder aange- stelligen, hebben nadien als hun is beest. Het kosjer waardering heeft voor optreden en s, voor het mening gegeven dat het halachisch voor kritiek op naamachten moet onaantastbaar zijn. (joods wettelijk) niet aanvaardbaar gehalte van het bestuur-Katz met zoals hij voorheen al te kennen Staatssecretaris Ploeg heeft van is dat de heer Pereira een rabbinale ons AFStichting het schadelijke aanbod van Stiba functie blijft handhaven, in een be- gaf „zich orthodox noemende jo- gebruik gemaakt om de van het bestuur de den", vindt de situatie binnen de De regering heeft in een verkla- dankbaar spreking van Amsterdam delegatie van het Nederlands Israë- Joodse Gemeente, bijgestaan door Joodse Gemeente ring de uitlatingenvan staatssecreta- Kerkgenootschap met een H. Loonstein, Rodri- steeds droeviger worden ~omdat er ris A. Ploeg van landbouwen vissery lisch mr. en rabbijn capabele zich beschik- Kl uitJe in het riet te sturen. Hij heeft gues Pereira, bijgestaan door mr. B. geen mensen als zou de Arme Frankstichting een jjjn toezeggingen niet gestand ge- Vorst, heeft het bestuur de heer Pe- baar stellen om leiding te geven. crypto-communistische organisatie Gaan dat hij zijn besluit zou gaan reira geschorst. In een besloten ver- Rodrigues ziektever- Dan krijg je wat je nu hebt. Droe- zijn betreurt en acht deze onjuist. . Hans Pereira: Zondag heroverwegen als hem zou worden de de Joodse vig, droevig". 9 december Het bestuur van de Arme Frank- gadering zal raad van lof, schorsing, dreigend ontslag Katz aa ngetoond dat door zijn besluit de Gemeente maandag 17 december heeft het bestuur getracht met stichting heeft te kennen gegeven ge- {°odse gemeenschap schade wordt 1984 het beëindigen van het dienst- rabbijn Just tot overeenstemming te noegen te nemen met de manier ven, de die heren", in het met hem. Het herokkend. verband van rabbijn Pereira bespre- „is mening van komen geschil waarop het kabinet de staatssecreta- die het bestuur van de Joodse Ge- bestuur slaagde daar weer niet in. ris heeft berispt. ken. Amsterdam isvoor rabbijn David Op zijn worden ge- meente kan negeren. Rabbijn Re- zachtst kan Jood- reira die in zijn religieuze opvatting Brodman geen onbekende stad. Hij Na afloop van een gesprek dat 2e9d dat de woordbreuk van staats- Voorzitter Leo Katz van de minister Gemeente ons dat door het immers tegen' de extreem rechtse was in de jarenzestig de collega van premier Ruud Lubbers en Ploeg onsympathiek is. se zegt welzijn, volksge- ecretaris bestuur nog geen definitieve beslis- kant stond, heeft binnen de ortho- rabbijn Hans Rodrigues Pereira. L. Brinkman van verwondering behoeft dat niet te Rabbijn Brodman vertrok uit Am- zondheid en cultuur met het Stich- "ekken. De heer Ploeg van land- sing is genomen. Die is aan de raad doxie een gematigder opvatting ge- voorbehouden. Dat een besluit kregen. Naast de God-mens-ver- sterdam naar Savion in Israël. Ook tingsbestuur op 5 december 1984 in ouw heeft zich de laatste weken Haag voerden, zei premier in relatie zal staan met het advies houding hebben, zoals ook uit zijn rabbijn Soloveitchik uit Zürich is op Den niet van zijn sympathieke kant Lubbers dat staatssecretaris Ploeg aten zien. van de drie buitenlandse rabbij- veertiendaagse column in hetNIW de hoogte van de Amsterdamse si- „Wij ne- blijkt, de mens-mens-geboden een tuatie. Hij was de leraar van rabbijn „zich ruiterlijk" in de regerings- nen ontkent de heer Katz. geschikt. Derhalve men onze besluiten autonoom. Wij ruimere plaats gekregen. Pereira. Enige maanden geleden verklaring heeft ' zal, zo verklaarde voorzitter D. Houwaart, de Stichting geen excu- ses van de staatssecretaris eisen of- schoon het hem „wel zou sieren" Ploeg stelt heroverweging indien hij zijn verontschuldigingen aanbiedt. Aanleiding voor het gesprek tus- sen beide ministers en de Stich- besluit kosjer slachten uit ting waren Ploegs uitlatingen over de Stichting in het weekblad Vrij Staatssecretaris Ad Ploeg van sing met een brief van de Koninklij- Nederland en in de Tweede Kamer. landbouw werd vrijdag 7 december ke Maatschappij tot Diergenees- In het parlement dikte Ploeg het eti- 1984 niet bereid gevonden zijn be- kunst en met de brief van Stiba. ket crypto-communistisch aan met sluit tot het niet meer verlenen van „de Stichting is in de loop der tijd ontheffingen voor hetreligieus slach- De delegatie van het NIK, dat steeds meer onder invloed gekomen ten voor de export in te trekken. Een zijn perscampagne en politieke van personen dieweinig oog hebben brief van Stiba, de Stichting Bestrij- campagne tegen staatssecretaris voor de bezwaren van het commu- ding Antisemitisme, heeft de staats- Ploeg had opgeschort omdat hij te nistische systeem. Daarom bestaat secretaris aangegrepen om een ande- kennen had gegeven openingen te er bij de Stichting geen prioriteit re uitweg te zoeken. zien voor heroverweging van zijn voor het lot van de jodenin de Sow- besluit als kon worden aangetoond jetunie". De heer Ploeg deelde de delega- dat de joodse gemeenschap emotio- Een ruime Kamermeerderheid tie van het Nederlands Israelietisch nele en psychische schade zou lij- bekritiseerde de staatssecretaris om Kerkgenootschap mee, dat hij de den, heeft er bij haar tweede be- zijn uitlatingen. Minister Brinkman brieven van het bestuur van Joods zoek aan staatssecretaris Ploeg te- zei in de kamer dat de activiteiten Brandt opent instituut te Haifa Maatschappelijk Werk en de Am- vergeefs voor gepleit dat hij zijn be- van de Arme Frankstichting van sterdamse psychiater E. de Wind lofte gestand zal doen. Hoewel het groot belang zijn voor het bestrij- over de psychische schade door zijn gesprek twee uur in beslag nam was denvan racisme, fascisme en antise- Willy Brandt besluit wel heeft aanvaard, maar dat het door de doorkruising van Stiba mitisme. Nadat het CPN-Kamerlid hij alvorens zijn besluit te herover- zonder resultaat. Het NlKerkge- Marius Ernsting een motie had in- bezoekt Israël wegen van het aanbod van Stiba ge- nootschap heeft de staatssecretaris gediend waarin Ploeg ervan wordt bruik maakt. laten weten dat het ook zelf een rap- beschuldigd „een smet te hebben Willy Brandt, leider van de So- Stiba heeft aangekondigd een port zal laten samenstellen over de geworpen op de reputatie en de ac- ciaal Democratische Party en oud- memorandum samen te stellen wenselijkheid van de halssnede. tiviteiten van de Arme Frankstich- "°ndskanselier van West Duitsland, waarbij de beweringen van de bro- ting", zei Brinkman dat hij de con- *a eind januari 1985 een bezoek chure Slachten door middel van de Inmiddels heeft staatssecretaris stateringvan de motie niet voor zijn brengen aan Israël. Hy zal het Gus- halssnede van de Nederlandse Ver- Van der Reijden van wvc het NIK Staatssecretaris Ad Ploeg: belofte rekening wilde nemen omdat hij ' wil aan- v Heinemann Onderzoeksinstituut enigingtot Bescherming van Dieren laten weten geen noodzaak te zien niet gehouden zich „geen waardeoordeel n de Universiteit van Haifa ope- aan een deskundig onderzoek wordt voor een gesprek. Het terugdringen matigen over een uitspraak van een **»en. onderworpen. van onbedwelmd slachten houd niet Het is verre van mij inbreuk te ma- lid van het kabinet". In het besloten beraad van de Ka- in dat onbedwelmd slachten uit een ken op vrije uitoefening van de Ploeg scherpte zijn kritiek op de Het centrum, vernoemd naar de mercommissie van landbouw werd religieus oogpunt moet worden te- godsdienst", aldus staatssecretaris Stichting nog eens aan in een inter- v°ormalige Westduitse president, is staatssecretaris Ploeg donderdag 6 ruggedrongen. „Indien een immo- Van der Reijden. view met het Algemeen Dagblad °Pgericht met geldelijke bijdragen december 1984 al aan de tand ge- bilisatietoestel wordt gebruikt kan In het voorjaar van 1985 zal naar waarvoor het kabinet hem op de van het Westduitse (sociaaldemo- voeld over zijn beslissing het kosjer derhalve het onbedwelmd slachten verwachting het wetsontwerp voor vingers tikte. Aanvankelijk zou cratische) Friedrich Ebert Fonds. slachten voor de export terug te (van runderen en paarden) ook na het beschermen van dieren naar de Ploeg zelf zijn kritiek aan de Arme ö tandt zal tijdens zijn verblijf te- dringen. De PvdA had tesamen met de ratificatie van het Europees ver- Kamer worden gezonden. Daarbij Frankstichting gaan uitleggen maar vooraanstaande Israëlische po- D'66 het debat aangevraagd. De drag inzake de bescherming van behoort ook een Gezondheids- en dat werd hem door het kabinet ver- stistat,ci ontmoeten. heer Ploeg onderschreef zijn beslis- slachtdieren worden gecontinueerd. Welzijnswet voor dieren. Kpt. boden. Jcbs 4 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 57* H WIJ ONTSTEKEN M\ "DE CHANOEKIA op woensdag 19 december om 17.15 uur," voor de ambassade van de Sovjet Unie. Andries Bickerweg 2, Den Haag. JOODSE JEUGD VAN NEDERLAND GEEFT STEUN AAN JOODSE JEUGD IN DE SOVJET UNIE. Solidariteitscomité voor de joden in de Sovjet Unie.

Vertrek bus 15.45 uur vanaf Wielingen straat tegenover Noordhal RAI. Aanmelden: telefoon 020-76.17.82. -^ CreditLyonnaisBankNederland y Een middelgrote bank met een goed ff gespreid, makkelijk bereikbaar f \m kantorennet, Vooral actiefbinnen za- 1 ken- en bedrijfsleven met een daar- 1 op afgestemd breed pakket bank- I diensten en een alerte klant gerichte I serviceverlening. Een professionele ■ bankpartner, die behoort bij de Crédit Lyonnais Groep, devijfdebank ter wereld. Met 60.000 mede- werkers in meer dan 60 landen en een geconsolideerd Sïïffito ere°'"na.sbank échte Mondiale bank. HMH NEDERLAND Hoofdkantoor: Coolsingel 63, Postbus 1045, 3000 BA Rotterdam. Telefoon 010-695911. Almelo, -6 01 66. Amersfoort, Ootmarsumsestraal 77.05490 Snouckaertlaan 6.033 630214.Amsterdam, Herengracht 179,020-227220.Amsterdam,Buitenveldertselaan 102.020-44 6821 Apeldoorn Paslaan2o 055-2135 26 Arnhem WillemsDlein 11 085 -4313 44 Assen, Markt 7. 05920-1 37 55. Barendrecht, IeBarendrechtseweg 170.01806- 4411. Breda, Prinsenkade 3. 076-22 28 20. Bussurn. Brinklaan 32,02159 52 48 Delft,Phoenixstraat 50a 015-14 42 40/41 Dordrecht Eindhoven, -1 -1 AlbertCuvDsinael 26s' 078-13 22 77. PC. Hooftlaan 2.040-11 6151 Emmen.Wilhelmmastraat 93.05910-17115.Enschede,DeRuyterlaan 2a, 053-321118. Gouda,Stationsplein 5,01820 -21711. 's-Gravenhage, Parkstraat 24-28 070-46 9664 's-Gravenhaqe Laan van Meerdervoort 129.070-4697 47 's-Gravenhage.Theresiastraat26.070-83 77 08/9. Groningen,Vismarkt 54.050 -13 90 40. Haarlem, Nieuwe Gracht98.023 -31 90 86. Hilversum.Koninginneweg 4 035-412 51/6 Hoogeveen Hulst,Houtmar!Roosendaal Molenstraat 50. 01650 -393 26 Rotterdam, Stadhuisplein 15, 010 -6959 11 Rotterdam, Nieuwe Binnenweg 165.010 -36 28 55/25 56 Rotterdam, Straatweg 233a, 010 -18 03 45. Rotterdam, Mijnsherenlaan 218-220 010 Boomkamp Gent, -8420 55 Rusten 2 05480-157 55 Rijswijk. Geestbrugweg2l-23,070 -98 31 34/5 Sas van KeizerKarelplein 8.01158-3415 Schiedam,Lange Nieuwstraat 101,010 -2692 55 Sluis.Lange Wolstraat 10,01178-1740/20 20 Sneek, Marktstraat 26 05150-117915 Stadskanaal' Handelskade 39.05990-12121 Terneuzen, Kersstraat 13.01150-95851 Tilburg, Spoorlaan334.ol3 -434386/7 Utrecht Janskerkho(22,o3o-334242. Utrecht,Lange Jansstraat 22.030-334242. Veenendaal,Raadhuisplein37 08385-19142 Venlo Keuller- straat 4.077-431 51 Vlaardingen,Westhavenplaats4oa, Wijchen,Kasteellaan 010-3520 55 Winschoten, Poortstraat23.os97o -1 2400 73,08894 -1 5544.Zaandam, StationsstraatBs.o7s-352221 Zeist,UtrechtseweaBB 03404 -212 44 Zutoheii<-uipnen,ussei-u««i kade 12. 05750-138 41 Zwolle, Van Nahluysplein 3.038 -21 89 95 Zwijndrecht,Koninginneweg 62.078 -12 66 88 '" "« —NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 5 Opinie Niets is onmogelijk Spreken Binnen twee maanden, zo profeteerde premier Peres, zou het mogelijk communistische land. En die be- troon en kroon, maar dat neemt Z|jn uit het politieke en militaire moeras Libanon te vertrekken. Hoe ge- trekkingen zijn sindsdien alleen niet weg dat hij zich sinds de Zes- in vaarlijk het is zulke vrij grote stelligheden te verkondigen, blijkt wel. Er is maar beter geworden. De vrede tus- daagse oorlog in niet één compro- nog geen schijn of schaduw te bekennen van een terugtrekken. Integendeel, sen Israël en Egypte bestaat nog mitterende situatie heeft laten mee- a is er beweging aan het politiek-internationale front, Israël kan het zich steeds en er is niets dat een ontwik- slepen die de grenzen op zijn rijk openheid n'_og niet veroorloven weg te gaan. En zo duurt een kostbare oorlog-bezet- keling ervan in de weg staat, ook al aan de zijde van Israël in gevaar H»g, een miljoen dollar per dag, voort. lijkt zoals men dat dan noemt die heeft gebracht. Zondag werden tegelijkertijd twee vrede in de ijskast Dat geeft toch enig uitzicht te staan. Het op uitzonderlijke gesprekken gevoerd, Tegelijkertijd wordt daarmee de gepaard met verbaal geweld en on- doet aan de bestaande vrede niets een opschuiven naar de conferentie- elkaar de inflatie af. tafel. Het feit dat hij de PLO heeft die toch een verbinding met bestrijding van een zeer mogelijke eisen, althans eisen die Haag Misschien wel dat toegestaan in zijn hoofdstad bijeen vormden. In Den ontmoetten [Moeilijke zaak. Immers, het een vandaag nog niet bespreekbaar zijn. is het goed, verschillende generaties elkaar en in Egypte Het is te komen, heeft niets te maken met heeft met het ander te maken." De Zo gaat het altijd. De weg naar de wat koeler reageert. Amsterdam vertegenwoordigers van samenleving is, overigens niet al- conferentietafel is nog lang en moei- van grote betekenis dat Egypte zijn plotseling opbloeiende liefde leen de joodse gemeenschap en de katho- in Israël natuurlijk, zo ingewik- lijk, maar van vele kanten wordt nu weer terugkeert in het kamp van de voor deze organisatie, maar meer lieke keld be- kerk. geworden, zo door allerlei toch de indruk gewekt dat de weg Arabische staten en daar het voor- met zijn indruk, misschien wel ze- B'nai B'rith Den Haag-Rotterdam langen en tegenstellingen verstren- althans begaanbaar touw Het ker weten, dat de PLO ook is opge- is. neemt. grootste en be- had de moed opgevat om de moge- geld, maatregel op staat kring weg tot dat een het ene Hoe het er mee aan de an- schaafdste land van die van schoven naar de die leidt de lijkheden te scheppen voor het open- terrein onmiddellijk gevolgen heeft dere kant. Aan Israëlische zijde. conferentietafel. Hoesein heeft v niets breken van de stilte. „Je zult jekin- oor een ander, positief of negatief. Kan het kabinet van nationale een- meer te vrezen van deze PLO. deren ervan vertellen", is het thema En Israël? ik de fanatieke De beweging aan het internatio- heid, verdeeld als het is als het gaat Wanneer dat de Hagada van Pesach beheerst. nale politieke front is intussen inte- om het veiligheidsvraagstuk, die uit- moordgroeperingen en extreme ressant Het jodendom stimuleert defamilie- genoeg om er enige moed daging aan. Kan dit kabinet Peres- groepjes buiten beschouwing laat, leden, ouders en kinderen rondom Jj|t te putten. Aan Arabische kant Shamir de verzoeningspogingen, ge- kan ik mij niet aan de indruk ont- elkaar spreken. '■jkt nu eindelijk besef brede- trekken de tafel om met te het in dachten, signalen op juiste wijze dat de PLO van Arafat zich Ouders wordt opgedragen hun erva- re te ho- heeft neergelegd bij onvermij- kring door breken dat Israël waarderen en als het even kan het ringen mede te delen en kinderen een staat is die zal blijven. Behalve noreren? Er zijn commentatoren delijke: Israël bestaat. Er moet nu n worden aangespoord om vragen te erg fanatieke kringen van de PLO die van oordeel zijn dat dit kabinet nog een soort staat voor Palestijnen stellen. Na oorlog stokte het ge- 'hoort ook het hele- de men nauwelijks meer de be- er nooit in zal slagen maar een gered worden, anders kan sprek in vele joodse huisgezinnen. kering dat Israël zou moeten ver- begin te maken met onderhandelin- maal niet meer. En de laatste optie De Israëlische dichteres Lea Gold- gen uitgangspunt door met dwijnen. Ook Hoesein heeft dat al die als een territo- is een territoriaal compromis berg was een der eersten die het ver- "ang opgegeven schikking waarbij zonder het met zo- riale hebben. Immers, de Hoesein, aan de nieuwe ge- anderingsproces dat na de grote v eel woorden te zeggen. Zelfs Likoed zou overal nee op Dick Kouwaart bieden zou zeggen. een verregaande mate van ramp plaatsvond verwoordde in Je kunnen vaststellen, nu president Is dat pessimisme gerechtvaar- autonomie wordt gegeven onder pa- Assad van Syrië van tijd tot tijd in digd? landen kan een matigende invloed tronage van Hoesein, of van Hoe- 'nterviews en gesprekken de term Ik ben geneigd iets optimistischer uitoefenen en de partners overtui- sein samen met Israël. staat Israël in de mond neemt, zich te zijn dan de tegenstanders van dit gen van de realiteit van Israël en de Dat is voor de Palestijnen, met heeft neergelegd bij het bestaan en kabinet. Niemand had ooit ver- noodzaak tot een compromis te ko- hun grote dromen, niet zon beste voortbestaan van Israël. Ten slotte wacht dat het eerste kabinet-Begin men, dat en de Israëli's en de Pale- ontwikkeling en ik denk dat het de ls het nog niet zó lang geleden dat er in zou slagen vrede te sluiten met stijnen genoegdoening biedt. kiem legt voor grote problemen in hij het alleen had over de zionisti- Egypte, met daarbij zeer belangrij- Het is buitengewoon boeiend te het Hasjemitische koninkrijk, maar sche identiteit. Een vooruitgang in ke territoriale concessies. Niets is zien hoe koning Hoesein zich in een het is een begin van een oplossing. Woorden, zeker, maar een vooruit- onmogelijk. Het lijkt een beetje op reeks van jaren heeft gedragen. gang. de situatie met de Verenigde Staten Voortdurend op zijn hoede. Steeds Wellicht is het verdeelde kabinet En zo, althans dat is mijn indruk, en China. Het is al eens eerder ver- bereid de kant te kiezen, die het Peres-Shamir, onverwacht en nau- door ontstaat een beeld van toenemende teld. De conservatiefste president meest bijdraagt tot een soort vre- welijks gehoopt, toch in staat mee geneigdheid eindelijk te trachten van Amerika, Nixon, slaagde er in destoestand aan de grenzenvan zijn te werken aan openingen. Zoals aan rabbijn enige rust te brengen in het Midden vriendschappelijke betrekkingen eigen rijk. Natuurlijk, denk ik dan, het begin al opgemerkt: niets is on- bosten. Vanzelfsprekend gaat dat aan te knopen met het grootste is hij het meest beducht voor zijn mogelijk. Awraham Soetendorpl

haar gedicht over de vier zonen. Het vierde kind uit de Hagada stelt geen vragen, niet omdat het te klein is Kapers contra Koeweit maar juist omdat het te veel heeft meegemaakt. „Want te klein de Er is weinig reden verbaasd te zijn dat de ka- het optreden in kwestie de wereld weer eens bië het netto-resultaat van de geschiedeniseen in woorden om de hel te verbeelden, de Pes die in Teheran twee Amerikaanse passagiers voorgehouden dat er slechts één antwoord op onderlinge Arabische strijd aan gruizel gescho- dood heeft geen taal, en ik die geen van een Koeweitse Airbus in koelen bloede terrorisme past; dat is er korte metten mee ma- ten Libanon, waar bovendien in het zuiden de vragen stellen kan, zwaar is mijn neerknalden, zich ook nog hebben schuldig ge- ken. Israëli's zijn beland terwijl het nu juistde bedoe- mond zevenvoudig". haakt aan het martelen van hun gevangenen. Er Hetzelfde heeft de Amerikaanse minister van ling was dat de Palestijnse ~commando's" suc- Het kind van toen, nu een volwas- u even weinig reden om ervan op te kijken dat buitenlandse zaken George Shultz deze week cesvol in Israël terecht zouden komen. Een be- sene, ouder of al grootouder, moet v olgens enkele Koeweitse ex-gegijzelden de ka- verklaard in een speech die hij voor de Jeshiwa lasting-inspecteur zou zoiets als ~negatieve geholpen worden om te kunnen spre- Pers van meet af aan de medewerking hebben University hield, zodat ironischerwijs de lraanse winst" aanmerken, ofte wel puur verlies. ken. „Zo kom ik bij jou, eenzaam gehad van lraansefunctionarissen op de lucht- daden en Amerikaanse woorden in eikaars ver- Daartegen valt natuurlijk in te brengen dat■ de maar heel, en jij als je kunt, breek haven Mehrabad. Enerzijds viel de bewering lengde kwamen te liggen. Het boeiende bij dit terreur de verschillende bewegingen toch maar open mijn mond". door de heren uitKoeweit te verwachten, simpel- alles is nu dat de adhesie voor het met listig ge- adhesie op het wereldtoneel heeft opgeleverd. Wat in die stampvolle congreszaal weg omdat wie het regime in Iran in diskrediet weld bevrijden van de passagiers in Koeweit op- PLO-chefArafat mocht jarengeledenzelfs com- gebeurde, tastend, intuïtief, was in- "fengt allicht in Koeweit op applaus mag reke- klonk, toch een oord waar voorheen nogal eens pleet met wapen en olijftak de Verenigde Naties drukwekkend. Het zwijgen dat nen. Koeweit staat in de oorlog tussen Irak en hoera is geroepen na zo menige afgrijselijke ter- toespreken als beloning voor de moord op elf zwaar boven gezinnen hing, nu al Iran niet geheel onsympathiek tegenover Irak, reuraffaire. Naarmate de tijd verstrijkt dringt Israëlische atleten tijdens de Olympische Spelen bijna twee generaties, werd voor de lraanse luchtmacht er al enkele malen toe in München, in 1972. Maar alle applaus heeft sommigen inderdaad verbroken. gebracht heeft Koeweitse olie-installaties onder hem niet alleen geen spat dichterbij zijn befaam- In een andere conferentiezaal, in v uur te nemen. De reden waarom ik'toch schrijf de ~Palestijnse revolutie" gebracht, de adhesie de Van der Boechorststraat in Am- ,niet geheel onsympathiek" is dat Irak nu ook heeft nog iets anders opgeroepen: een sneeuw- sterdam, werd door vertegenwoordi- geen traditionele liefde van Koeweit is. Het baleffect. Het is namelijk geen toeval dat de ka- gers van de drie joodse kerkgenoot- 'and" van dictator Saddam Hoessein heeft er in pingsterreur die de PLO ooit zoveelaandachten schappen een eeuwenoud verhaal net verleden herhaaldelijk blijk van gegeven het respect heeft bezorgd, vandaag wordt opgevoerd verteld. Dat degenen die van de ka- olierijke grondgebied van Koeweit begerig te be- door anderen. tholiekekerk in de wereld de hoogste zien. Maar goed, Koeweit mag vandaag toch ge- Wat wij nu via die kapingsaffaire in Teheran te verantwoordelijkheid dragen voor kkend worden tot hetpro-Iraakse kamp, temeer zien hebben gekregen, is hoe de financiers van het contact met de joodse gemeen- nu Irak wel wat anders aan het geschonden de terreur de boemerang in hun gezicht hebben schap naar Nederland waren geko- noofd heeft dan tepiekeren over oudeterritoriale gekregen die zijzelf geworpen hebben. Een ge- men, geeft aan hoe serieus de kritiek claims. door volg: het is anno eind 1984 aanmerkelijk veiliger vanuit de Nederlands-joodse ge- Ik heb nu het enerzijds bij de voorspelbaar- G. Philip Mok een El Al-machine naar welk reisdoel dan ook te meenschap genomen wordt. Zij luis- heid van de Koeweitse verwijten aan het lraanse nemen, dan een machine van Koeweit Airways terden goed. Wij spraken over de adres genoemd, en daar hoort allicht het ander- of een andere Middenoosterse luchtvaartmaat- grimmige werkelijkheid dat de gede- zijds bij. Welnu, anderzijds is maar al te bekend noodzakelijkerwijs door tot dezelfde heren die schappij. cimeerde joodse gemeenschap elke dat de lraanse volgelingen van ayatolla Roeholla terreur hebben toegejuicht, wat voor spoken zij Directe slachtoffers waren ditmaal de twee dag nog worstelt met de schaduwen Khomeini uiteenlopende terroristen graag hand- hebben opgeroepen. Natuurlijk hebben de Ara- Amerikaanse doden, maar de Koeweitse passa- van het verleden. En als voorbeeld en spandiensten verlenen. De Amerikaanse pre- bische heersers die lange jaren hun oliedollars giers hebben een trieste ervaring opgedaan. Het noemden wij het symposium dat sidentRonald Reagan heeft al snelna het begin spendeerden aan het financieren van uiteenlo- ware te wensen dat de les door deze zaak extra toen nog aan de gang was in Den van het kapingsdrama de verdenking uitgespro- pende terreurclubs, met de PLO voorop, dit al- tot uiteenlopende Arabische leiders zou door- Haag. Wij legden uit dat voor deze ken dat Teheran deze terreuraffaire met welge- leen maar gedaan om zelf geen mikpunt van de dringen: dat zij dit soort terreur door hun hou- gemeenschap, die zich de vertegen- vallen zou kunnen bezien. Als deKoeweitse pas- door deze bewegingen gepredikte,,revoluties"te ding in het verleden zelf hebben opgeroepen. woordigster voelt van K'lal Jisraeel, sagiers de waarheid spreken, dan is Reagans ge- worden. Van echte sympathie, zelfs voor de zo- Wiefanaten zaaitoogst ookfanaten. Per slotvan de staat Israël, van „het prille ont- lijk door defeiten bevestigd. Dat neemt dan niet genaamde ~Palestijnse revolutie", is nimmer rekening heeftArafat als een dereersten Teheran luiken van de messiaanse verwach- dat de lraanse autoriteiten tenslotte zélf be- sprakegeweest. Het beoogde doel, de revolutio- bezocht om het regime van ayatolla Khomeini ting" en de jodenin de diaspora, al- sloten hebben de tragedie te beëindigen en nog naire strijd gericht te houden op Israël (en ande- succes te wensen. Dat succes is er in een macabe- leen dan kan spreken met de paus, wel op een manier die herinnert aan de beste re verre doelen, zoals Noord lerland waar de re vorm gekomen. Was realisme maar een poli- wanneer dat in alle openheid in ons tradities van de Israëlische aanpak: via een goed IRA immers als met de PLO bevriende club ook tieke karaktertrek in Arabië, dan zou datsucces eigen huis kan en wanneer de paus getimedemilitaire actie. Of die actie nu menens Arabische hulp kreeg) is bereikt. Alleen hebben héél indirect, toch nut hebben. Enfin, diekaping een beweging van tesjoewa (verzoe- een stukje toneelspel, in elk geval is met de terroristen geen succes gehad en is voor Ara- is voorbij. Dat is hoe dan ook gelukkig. ning) zou maken naar Israël en het joodsevolk. 6 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745

■ UUopld Trode Centen Amsterdam i

i — «** '*"*■ ~i&

Beethovenstraat 184 1 «/-i-y-, " "# *r\nr- . r\r\i* WTC Open in april 1985. 1077 JX Amsterdam, telex 18985 020 -64 00 11 Interessante dokumentatie bij ons beschikbaar. JOSEPH EL.BURCs Uitstekende lokatie, uitgebreide service en minimum makelaars & taxateurs 0.g./b.v. investering. Nr f inknowhow& service S'KantOOrVerllUUr Vanaf 60m 2. Specialisten in bedrijfsobjekten door geheel Nederland. amékm

Steeds een stapvoor

F. van Lanschot Bankiers. Sinds 1737. Hoge Steenweg 29,5211JN VHertogenbosch, tel. 073-15 3911. NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 7 kregen we daardoor meer liefde van dat de problemen van de tweede ge- onze ouders, en meer incasserings- neratie, vroegere onderduikers en vermogen." Mevrouw Fortuin: kampbewoners niet vergelijkbaar Twee generaties spreken „We hebben hier geen zelfmedelij- zijn. Het ene, vond de spreker, den betracht. Er zijn naast detwee- heeft niet meer 'status' dan het an- de wereldoorlog ookpositieve bron- dere. nen voor joods identiteitsbewust- over nawerking oorlog zijn." Men hoopt dat het symposium Uit haar verslag bleek dat de ge- een vervolg krijgt. De symposium- door Marja Verbraak kunnen naar gespreksgroepen van dat de workshops dienden „als leer- sprekken niet overal even soepel deelnemers opperden bijeenkom- Joods Maatschappelijk Werk en in proces om te laten zien dat je over verliepen doordat sommige jonge- sten rond een duidelijk thema, en Twee generaties in gesprek mei 1984 was er in Bergen een con- de oorlog kan praten, wat in de ge- ren denken dat de ouderen, vaak men denkt aan JMW-groepen. was de titel van het sympo- gTes over de tweede generatie, maar zinnen vaak niet gebeurt, en dat je overlevenden van de concentratie- B'nai B'rith heeft van tevoren geen sium dat de Haags-Rotter- Den Haag gaf hen en de ouders of op een creatieve manier met je pro- kampen, de problemen van de plannen gemaakt voor een vervolg, Loge Hollandia van ouderen de eerste gelegenheid om blemen om kan gaan. De mensen tweede generatie bagatelliseren en want, zegt Ruth Dessaur die een damse doordat ouderen het idee was, ideeën B'rith met in groot verband van gedachten te hier kunnen dat misschien doorge- sommige van deorganisatoren „de B'nai organiseerde wisselen.. ven aan de thuisblijvers". En de hebben dat de jeugd hen niet be- daarvoor moeten uit de groepen ko- als doel oud en jong, ouders In het Congrescentrum geen be- thuisblijvers, althans degenen onder grijpt en aanvalt. Dat hun kinderen men. Ik weet dat er hier genoeg en kinderen samen te laten roepsmatig deskundigen aan het hen die niet naar het symposium hen verwijten dat ze een ongelukki- mensen rondlopen die hun best zul- Praten over de tweede we- woord, al werden de werkgroepen durfden te komen, hebben mis- ge jeugd hebben gehad. „Dat men len doen om dit initiatief niet te la- reldoorlog en zijn tot op de natuurlijk onder professionele lei- schien zelfs de grootste problemen. nu zijn hart heeft gelucht kan een ten verzanden. Dit symposium is huidige dag voortdurende ge- ding gehouden, maar de betrokke- Aan het eind van de dag meldt me- aanzet zijn tot een dialoog", vindt een aanzet en voor een aanzet is volgen. Zondag 9 november nen zelf, onder wie de organisato- vrouw Fortuin in haar verslag van mevrouw Fortuin. Op het sympo- het niet gek. Het blijkt dat praten 1984 in het Haagse Congres- ren. Toen dichteres Ida Vos voorlas de werkgroepen dat een jongere zei sium werd opgemerkt, in verband over heel emotionele dingen moge- gebouw bleek uit de opkomst uit eigen werk en Jack Vegt uit He- dat „al dat verdriet misschien ook met ouders die de problemen van lijk is, in dit gezelschap, zonder dat lenEpsteins Kinderen van de Holo- een positieve kant heeft. Misschien hun kinderen niet serieus nemen, iedereen meteen onderuit gaat." van meer dan 300 deelnemers caust viel men even stil. Daarna ver- dat aan een dergelijk sympo- enkele men- schenen achter de tafel schappen geschreven dat hij het be- voortgekomen Bezinningscomité Is- sium behoefte was. De op- sen die de zaal over hun ervaringen Raad van Kerken treurt dat het overleg met de joodse raël heeft de Raad van Kerken laten komst was groter dan de or- vertelden. Een van hen was de libe- ganisatoren gemeenschap onvoldoende is ge- weten „met verontwaardiging" te hadden ver- rale rabbijn Edward van Voolen. handhaaft mening Ojec, kennisgenomen van de con- aangekon- weest. Ook erkent hij dathet hebben Wacht. „Misschien kwamen er Hij werd niet als rabbijn en met de PLO'er. Het Bezin- digd, het zij vermeld omdat het Overlegorgaan joden christe- tacten onder andere zoveel mensen maar over ontmoeting nen had moeten wor- ningscomité meent dat de Raad wel uit de zaal de klacht kwam dat er geconsulteerd omdat B'nai B'rith open staat den. met Arabische christenen kan spre- „geen keppel" achter de tafel zat. de voor iedereen en geen reli- be- met PLO'er Hij blijft echter bij de opvatting, ken maar niet met de PLO „na 9ieuz» Daarmee werd de orthodoxie dat onrecht doen eigen eeuwen vol christe- of politieke kleur orthodoxen waren er De Raad het ge- hij zou aan achterliggende doeld. Veel van Kerken wenst standpunt als er geen bereidheid be- lijke antisemitisme". heeft", denkt Loge-voorzitter maar later op de dag schil joodsekerkgenoot- inderdaad niet, met de drie staat met partijen in het ge- dr. Hans Schrijver. Enkele la- rabbijn H. Rodrigues Pereira te schappen zijn ontvangst beide viel over van schil in het Midden Oosten te spre- Tal van hebben in- te aanmelders konden geen PLO-vertegenwoordiger G. Khoury kerkeraden signaleren. ken. De Raad van Kerken is van middels de Raad van Kerken hun entreekaart bemachtigen, an- De discussie werd vervolgd in uit te praten. Hijbluft echter bij zijn klein dus mening dat alleen wederzijdse er- afkeuring laten blijken. Het heeft deren konden niet meer in de werkgroepen, iedereen mening dat een ontmoeting met de de advertentie in aan het woord, en voor de be- kenning van Israël en Palestijnen zelfs tot een Trouw volgeboekte, besloten werk- kwam PLO'er overeenkomt met zyn een oplossing van het conflict in het geleid. Een aantal predikanten groepen worden ingedeeld. deelnemers aan het algemene mid- leid. in een Midden Oosten kan brengen. De roept in die advertentie op tot steun Voor de laatsten was er dagprogramma grote groep strijd het door het van een die zich verzamelde in deFaya Lob- Als reactie op de protesten van tegen antisemitisme staat aan Israël storten gif- algemeen programma. bi-zaal. Zij de drie joodse kerkgenootschappen echter hoog op de agenda, verze- ten voor Vrede Nu of door het plan- kwamen na het zien van de drie „Kerkleden. de documentaire Leben nach dem over de ontmoeting van halfnovem- kert de Raad van Kerken ten van een boom. Het symposium was uniek omdat joodse kerkgenootschappen. Geen illusies de PLO. Steunt überleben net goed op gang, in aan- ber 1984met Khoury, hoofd van het over in Nederland nooit eerder op grote PLO-bureau in Den Haag, heeft de Het uit de streng reformatorische het joodse volk in zijn strijd voor werd wezigheid van enkele gefilmden, schaal een ontmoeting georga- de informele Raad van Kerken de kerkgenoot- hoek van de protestantse kerken vrede", zegt de advertentie. niseerd de en tweede toen zoveelste, voor tussen eerste gesprekken zeer nuttige ! generatie, de laatste bestaand uit de overigens koffiepauze werd van het verhaal tot uitgangspunt. kinderen van hen die de oorlog aan aangekondigd. Kin- De gezamenlijke discussie moest In de middeleeuwen verscheen zo den lijve hebben meegemaakt. Chanoeka sprak anoniem gedicht over de hun abrupt worden afgekapt maar ging een deren van wie sommigen door Duitsland, terwijl thuis in informele groepjes door. Maccabeeën in reactie op de trieste sfeer afge- tweeeeuwen later, in de veertien- leide oorlogsslachtoffers zijn. Zij Mevrouw Hetty Fortuin, vice- kunstenaars aan voorzitter van Loge Hollandia, stelt de eeuw het Gedichte aus dem door Faerber schiedenis van 175 tot 135 voor Kreis des Deutschen Ordens ver- Meïr de gebruikelijke jaartelling en scheen. De titel verwijst niet naar Chanoeka, het acht dagen du- dat ten tijde van Alexander Jan- de Maccabeeën, de tekst is er wel PlGemeente zonder rende feest van de herinwijding nai, 103-76, werd geschreven, helemaal naar. van de tempel en van de strijd bleef slechts een Griekse versie Wat romans betreft zijn er bij- tegen de Syrische onderdrukkers behouden. De andere drie boe- voorbeeld Die Makkabaer van L. geestelijke leiding in de tweede eeuw voor de ge- ken werden onmiddellijk in de Tarnowski en Eleazar van F. von bruikelijke jaartelling, heeft her- Griekse taal opgeschreven tussen Nechtritz, beide uit de vorige De Portugees Israelietische Gemeente te Amsterdam heeft geen geestelij- haaldelijk tot de verbeeldingvan 120voor en de eerste eeuw van de eeuw, terwijl in 1912het Raphael ke leiding meer. Nadat dit jaarrabbijn S. Haliwa is vertrokken heeft thans kunstenaars gesproken en kunst- gebruikelijke jaartelling. Ze ver- ofthe Olive van G. Johnson ver- chazzan (voorzanger) S. Nunes Nabarro ziekteverlof genomen. werken opgeleverd die de tand halen in verschillende stijlen van scheen. des tijds hebben doorstaan. de geschiedenis van joods marte- In Duitsland werden iedere De uit Gibraltar afkomstige in men. De heer Drukarch fungeert De Maccabeeënboeken zelf laarschap, verzet, joodse strijd, eeuw weer, vanaf 1552, een paar S. thans dienstverband als Amsterdam benoemde rabbijn zonder enig zijn niet opgenomen in Tenach overwinning en triomf. theaterstukken geproduceerd die Haliwa vertrok in mei naar Nice, rabbinaal adviseur. (Oude Testament). In het chris- Door het opnemen van de op de geschiedenisvan de Macca- waar hij werd benoemd nadat het tendom worden ze beschouwd als Maccabeeënboeken in het Nieu- beeën waren geënt. bestuur van de PIG met hem over- De enige functionaris op geeste- apocriefe boeken. Van het eerste we Testament namen veel Handels oratorium Judas bereikt over eenstemming had lijk terrein die nog in dienst was van boek, dat gaat over de joodse ge- christelijke auteurs het thema Maccabeeus uit 1746 en de opera beëindiging van zijn overeenkomst. de Portugees Israelietische Ge- De Maccabeeën van Anton Ru- Met rabbijn Haliwa waren menings- meente is met ziekteverlof vertrok- binstein waren de uitwerkingen verschillen gerezen over zijn func- ken. Chazzan S. Nunes Nabarro van het verhaal in de muziek. tioneren, toegespitst op de huisves- bleek een half jaarvoor hij de pen- Het eerste stuk is overbekend, ting die hij in Amsterdam kon be- sioengerechtigde leeftijd bereikte het tweede minder. trekken. De heer Haliwa werd be- overwerkt. Het laat zich niet aan- Maar ook in de joodse litera- noemd nadat rabbijn Barend Druk- zien, dat hij zijn werkzaamheden tuur werd het Maccabeeën-the- a rch onverwacht ontslag had geno- zal hervatten. ma verwerkt. Bijvoorbeeld door ■ Scholem Aleichem, die het feeste- lijke gebeuren rond Chanoeka en de familiesfeer schilderde in zijn vertelling Chanoekageld. De AMSTELVEENSE voornamelijk in het Hebreeuws WW dichtende Saul Tschernichowski, R S?T SPORTSCHOOL 1875-1943, wijdde een hymne rob aan de tegenstelling tussen hulpe- yjNtQ/JS van zuderveld loosheid en macht zoals dat in de ' geschiedenis van deChasmonaeën tot uiting komt. In zijn gedicht Levivot beschrijft hij met veel de- KLEUTERGYMNASTIEK va. 3% jaar tails het traditionele Chanoeka- feest in de joodse familie. Alge- JEUGDJUDO va sjaar meen bekend is ook Theodor KARATE va .9 jaar Herzls feuilleton De Menora, die isopgenomen in zijn Zionistische BADMINTON va 7 jaar Geschriften. Ongenoemd mogen blijven de duizen- voor wedstrijd en recreatiespelers, natuurlijk niet BADMINTON den zilversmeden die zich in het ookvoor volwassen overdag. vormgeven van de Chanoeka- CONDITIETRAINING voor dames en heren lampen en Chanoekia's hebben uitgeleefd. De joodse musea han- overdag en 's avonds, met volleybal. eventueel gen er mee vol. Vaak zijn ze ver- TENNISBAANVERHUUR sierd met leeuwen, symbool van de kracht van de Maccabeeën. Ken kracht waarin het joodse Suze Groeneweg/aan JA, telefoon 020-432723 volk zich weer herkent. Antieke Chanoekia 8 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 I " " ~~ 1 ®

Bekouw Mendes bemoeit zich met uw zaken. Bekouw Mendes is één van de grootste makelaardi|en in I verzekeringen. Bemiddelt dus tussen verzekerden (onder- I I *^^k nemers vooral) en verzekeraars. En staat daarbi| onver- l^kVl biddeli|k aan de kant van de eersten. Die het in dit geval I l 1 11 best prettig vmden.dat met 111 Contactlensinstituten iemand zich hun zaken bemoeit\\\J lil Muntplein 2 Bekouw Mendes Groep 8.V., Stadhouderskade I 1054 ES Amsterdam. Tel. 020 555 69 11. Adam, tel. 239307/227632 - Optilens v/^n Kalverstraat/Rokin) ... Buitenveldertselaan 110 brilmode. A'

MADURO-DAM toont de wereld in miniatuur Elke in hetTerrace s^fM/ MADURO-TRAVEL Restaurant & Café^/ Jy¥y lX van Amsterdam l\ wijst u de weg in de grote wereld f^^JL^

ONZE SPECIALISATIE: Uw comfortabele verzorgde zakenreis naar Zuid Amerika.

Toeristische reizen naar het caraibisch gebied, noord-, midden- en Zuid-Amerika

MADURO-TRAVEL Noordeinde 136a2501 CPDen Haag tel. 070-644938 telex 32329 Madur ■BI Kantoren: Aruba, Bonaire, Curacao, St. Maarten, Miami (Florida) AMSTERDAM^iILTON NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 9

den. In een eerder gehouden be- in Westerbork besprekingen heeft spreking tussen een vertegenwoor- gevoerd, hebben proefvluchten per diging van de Stichting Pausbezoek helikopter aangetoond dat voor een Plaats samenkomst en een delegatie van de drie joodse gesprek van een half uur voor heen- kerkgenootschappen is van joodse en terugreis drie uren moeten wor- zijde naar voren gebracht dat een den uitgetrokken. De opvatting ontmoeting op de binnenplaats van overheerste dat het wenselijker is de vroegere Hollandse Schouwburg tijd dieverloren zal gaan met reizen te Amsterdam of in het Herinne- te besteden aan een gedachtenwis- met onbekend of bij het Herden- seling. Westerbork is bij nader in- paus ringscentrum kingsteken in Westerbork welkom zien ook niet in aanmerking geko- 'Vervolg van pagina 1) verklaring zijn verheugenis zal uit- de paus openlijk wil verklaren, dat zou zijn. Het zou als een erkenning men omdat het serene karakter van spreken hij ontmoeting op plaats verlo- gesprek was gehouden. dat Nederland bezoekt het Vaticaan Israël de facto erkent. van het falen van het Vaticaan tij- een die met de dat hij Uitvoerig is inge- worden gaan door de duizenden be- "e negen punten behelzen: daarbij wens spoedig in de discussie dens de holocaust kunnen ren kan in de gelegenheid zal zijn gaan op plaats mogelij- opgevat. open vlakte zouden Een verklaring over de staat Is- de staat de waar een zoekers die de raël Israël te bezoeken. Gevraagd is of ke ontmoeting zal moeten plaatsvin- Hoewel de Stichting Pausbezoek benutten om de paus te begroeten. * Een dialoog zonder censuur gesprek De plaats van ontmoeting, die Open een speciale betekenis voor de Uit veiligheidsoverwegingen zal joodse bevolking dient te hebben de paus geen bezoek aan Amster- De samenstelling van de joodse dam brengen. Daarom is een ont- delegatie moeting op de binnenplaats van de 1 Het informeren van de media voormalige Hollandse Schouwburg * De titulatuur van de paus niet mogelijk. Eerdere gedachten * Het censureren van de toespra- over een ontmoeting in de Sinai-kli- ken niek te Amersfoort werden in het * Informatie over het pauselijk be- belang van de patiënten verworpen. zoek aan België De politie van Amersfoort heeft be- * Begrip voor een afwijzen van de zwaren tegen een ontmoeting in de uitnodiging. synagoge. De synagoge is gelegen in een wijk met een wirwar van smalle Veiligheid straatjes en sloppen. Overwogen wordt de samen- Tijdens de discussie heeft de rk- komst te laten houden in de ont- Oelegatie onderkent dat het van be- vangstzaal van de Nederlands Israe- !?ng is als paus Johannes Paulus de lietische Gemeente te Utrecht ofwel Tweede tijdens zijn verblijf in Ne- in Hotel Maastricht. Op korte ter- derland uitdrukkelijk Israël noemt. mijn moet over de ontmoetings- Weliswaar werd naar voren ge- plaats worden beslist. Een ontmoe- bracht dat de paus al bij herhaling ting in Amersfoort, Utrecht of 2'ch in positieve zin over Israël heeft Maastricht kan betekenen dat de li- maar duidelijk werd dat Israels premier Shimon Peres in Parijs met vertegenwoordigers van het World Jewish Congress miet voor de gespreksduur niet zo JJet voor de joodse gemeenschap in strak behoeft te worden getrokken. Nederland wenselijk is dat een der- In deze steden is de paus reeds aan- uitlating wordt herhaald. Peres Tijdens een ontmoeting met de Israël te erkennen. Wat is uw gelijke bepleit Europese vertegenwoordigers mening". wezig, zodat een ontmoeting met Kardinaal Willebrandts zal bij te- ( van het World Jewish Congress een joodse vertegenwoordiging het rugkeer in Rome in het Vaticaan contact Vaticaan slot kan zijn van de verplichtingen ov erleg plegen welke vroeg de Nederlandse gedelegeer- Het antwoord van Shimon Pe- mogelijkhe- Premier Shimon Peres van Is- de dr. ir. M. Wikler, res was ondubbelzinnig. van die dag. den er zijn. Daarbij is aan herhaling tevens ..Wij raël heeft tijdens zijn verblijf in voorzitter van het Nederlands Is- wensen de erkenning van onze Een mogelijkheid tot uitloop van pdacht van een deel van de aposto- het gesprek kan worden verwezen- van Parijs duidelijk gemaakt dat de raelietisch Kerkgenootschap, wat staat door het Vaticaan, met offi- lische brief van Goede Vrijdag Israëlische de lijkt omdat van rk-zijde is afgestapt 2 0 april 1984. regering het dwin- opvattingen van premier Pe- ciële diplomatieke uitwisseling. gend gewenst acht dat een verte- res zijn over een ontmoeting met Elke joodse gemeenschap, dus van de idee dat de vragen die van die briefrept de paus van „het .In genwoordiging van de joodse ge- de paus. ook die moet bij herhaling joodse kant worden gesteld ter Joodse volk dat in de staat Israël van u, meenschap van Nederland een ..In mei zal de paus Nederland haar solidariteitmet Israël tot ui- goedkeuring moeten worden voor- *oont en dat in deze zelfde streek gelegd. Tijdens de discussie zondag 2 kostbaar bewijs van zijn histo- ontmoeting heeft met paus Jo- bezoeken. Hij heeft de bedoeling ting en in herinneringbrengen en n hannes Paulus de Tweede. ..liet een joodse 9 december 1984 is vastgesteld dat rie en zijn bewaakt". De delegatie te ontmoe- blijven eisen dat het Vaticaan ons geloof is niet in het belang van Israël het ten. Er zijn mensen in de joodse erkent. Daarom de dialoog open zal zijn. Er is Paus°' vraagt voor Israël vervolgens is het niet in ons Vaticaan te boycotten" zei Peres. gemeenschap van Nederland die belang het Vaticaan te handha- slechts verzocht de begroetingstoe- >iOm de verlangde veiligheid en ge- spraak in te zenden, opdat de paus welke het pre- Hij gaf zijn mening donderdag 6 bezwaren hebben tegen een der- ven en te versterken dus ook met rechtvaardigde rust, december 1984 in het Paleis Sa- gelijke Zij zijn van daarop in zijn antwoord kan inha- rogatief is van elke natie en welke ontmoeting. zijn chef, de paus. Een boycot is lon Marigny, het gastenverblijf mening dat de joodse leiders niet in ons belang", gaf premier ken. Van joodse kant is daarop het nodig is voor leven en vooruitgang verzoek gedaan het pauselijke ant- "n ieder maatschappijvorm". Ook van de Franse regering, waar Pe- moeten weigeren de paus te ont- Shimon Peres ten antwoord ten res tijdens zijn bezoek aan Het belangrijkste argu- woord ter kennis van de joodse ge- z al worden overwogen of de paus moeten. overstaan van de gedelegeerden v Frankrijk logeerde. ment is dat het Vaticaan weigert van het World Jewish Congress. sprekspartners te brengen, opdat de oor of tijdens zijn verblijf in een discussie wordt vergemakkelijkt.

Sieg Heil de en ongewenste tendenzen te be- gemeenteBorsele het verzoek inge- Borsele strijden Vrouwen voor Vrede wenst dat spreken, dan het zich van elkaar dis- diend betrokken te worden bij de Vrouwen de gemeente Borsele de band met tantiëren. Het betreurt dat op deze „wederzijdse dialoog", daar zij Diksmuide opzegt. Het gemeente- wijze „bezoedeling" plaatsvindt graag mee wil denken en praten tegen bestuur van Borsele zegt in een van de goede relatie tussen beide over ongewenste tendenzen. De ge- IJzerbedevaart brief aan de Vrouwen voor Vrede gemeenten. meentesecretaris van Borsele de Vrouwen voor Vrede Borsele heeft bij de gemeenteraad van Borsele een het „te betreuren dat op oneigenlij- heer J.L.M, van Put, zegt ons dat er verzoek ingediend om heroverweging van de contacten met de Belgische ke gronden een smadelijk aspect Els Scheele van der Hoeff van op 18 december 1984een informeel, gemeente Diksmuide. Sinds 1979 vindt er regelmatig culturele uitwisseling toegedicht wordt aan de uitstekende Vrouwen voor Vrede zegt geschrok- zuiver informatief gesprek zal Plaats tussen beide gemeenten. De jaarlijksterugkerende IJzerbedevaart in uitwisseling tussen beide gemeen- ken te zijn van de reactie van burge- plaatsvinden met de gemeentebe- Diksmuide is de oorzaak van het verzoek. ten". Het laat weten dat het geen meester en wethouders. „Er is in sturen van Borsele en Diksmuide en reden ziet tot het verbreken van de het geheel niet ingegaan op onze kleine de van een afvaardiging van Vrou- De IJzerbedevaart is van oor- dodenherdenking oud- contacten, omdat het Belgische in- wezenlijke bezwaren, het bij de be- Vrede. SS'ers. De is wen voor sprong een herdenkingsbijeenkomst Odal-groep aanwezig, terne zaken zou betreffen, waarbij devaart geconstateerde neo-nazis- Mevrouw Scheele van der Hoeff voor de Vlaamse gesneuvelden tij- min of meer de opvolger van dever- Borsele niet is betrokken en zaak waarvoor wij staan verwacht boden Vlaamse waar- me, en de niet veel van het gesprek. dens de eerste wereldoorlog. Neo- militantenorde, die van de plaats derhalve ook geen en- is gebagatelliseerd. Neo-nazistische Mochten er geen het rechts-extremisme resultaten worden fascistische en neo-nazistische groe- van deze tijd kele verantwoordelijkheid draagt. gaan ons allemaal aan", geboekt danzal Vrouwen voor Vre- pen aanwezig te bundelen. tendenzen zijn in groten getale poogt Verder een Het gemeentebestuur isvan mening aldus mevrouw Scheele van der de de contacten tussen beide ge- bij de bedevaart en drukken er hun Schaere Tollenaere. Tollenaere was in 1942 dat een wederzijdse dialoog een be- Hoeff. meenten onder bredere aandacht stempel op. Er zijn oud-frontstrij- SS'er en sneuvelde aan het tere methode is om eventuele kwa- Vrouwen voor Vrede heeft bij de brengen. ders vertegenwoordigd, die het Sint Oostfront. Om het beeld te comple- Maartensfonds exploiteren en het teren lopen er bruin- en zwarthem- blad Het Berkenkruis uitgeven, den rond, die leuzen scanderen als: gesteunde militia in Zuidelijk Liba- en Libanons president Gemayel. waarin oproepen tot deelname aan Weg met de joden, Leve Hitler en non. De militia behoren de veilig- Voorts zal Murphy zijn voelhorens Rabin heid van Israël bij Libanees-Israeli- in Syrië bij president al-Assad uit- sche grens te garanderen. Libanon steken. wil zelf een deel van het gebied on- Overigens deed Israels minister roept op der controle hebben en slechts de Jitschak Rabin tijdens een referaat zone langs de Libanees-Israelische op het Internationale Instituut voor grens in handen geven van de VN- Strategische Studies in Londen een troepen. vredesoproep aan de Jordaanse ko- tot vrede De Amerikaanse staatssecretaris ning Hoesein. Rabin verwierp Hoe- zaken om een (Vervolg van pagina 1) van buitenlandse heeft een seins eerder gedanevoorstel bezoek gebracht aan Jeruzalem internationale conferentie voor het lisch-Libanese onderhandelingen, waar hij de impasse met Israels mi- Midden Oosten te houden, waaraan die worden gevoerd in het Zuidliba- nister van defensie Jitschak Rabin ook de PLO zal moeten deelnemen. nese dorpje Nakoera, in goede ba- besprak. De vertegenwoordiger van Rabin pleitte voor bilaterale onder- nen te leiden. Er is een moeilijk te president Reagan legde het Libane- handelingen. „De geschiedenis van doorbreken impasse ontstaan. Ver- se voorstel op tafel om de onder- de Arabisch-Israelische betrekkin- schil van mening bestaat over de rol handelingenvoor drie weken te sta- gen toont sinds 1949 dat niets be- van de troepen van de Verenigde ken. Israël waarschuwde echter dat reikt kan worden zonder besprekin- Naties in Zuid Libanon nadat Israël nog meer uitstel van resultaten een gen op bilaterale basis", aldus Ra- zich heeft teruggetrokken. Israël einde van de besprekingen kan be- bin die zeer zeker door de Jordaan- wenst VN-troepen ten noorden van tekenen. Murphy bezocht ook Liba- se koning gehoord zal zijn omdat de Litani-rivier die een bufferzone non waar hij werd ontvangen door deze op dezelfde dag in Londen op Wil* moeten vormen voor de door Israël Libanons premier Rashid Karami een privé-bezoek was. NIW 14 december 1984 /20 kislew 5745 * 10 — » NEDERLANDS - ISRAËLIETISCH Chanoeka KERKGENOOTSCHAP (N.1.K.) »

Sameach Verschijnt op 19 december a.s. Opperrabbijn Onderwijzer 1862-1934 zijn persoon - zijn tijd. Samenstellers: Dr. J. Michman X IQ CA J. Ilan-Onderwijzer. Prijs: f l*Jf OU

Opnieuw verschenen: CHOEMASJ (PENTATEUCH) MET RASJI Internationale met Nederlandse vertaling en verklaring van Opperrabbijn BV A.S. Onderwijzer. Dit beroemde werk in 5 prachtige banden mm- * *■ £\f\ Fruitmaatschappij is verkrijgbaar voor slechts T I IOyUU Rotterdam - Westersingel 45 Bestellingen bij de boekenafdeling van het N.1.K., Telefoon 010-364022 - Telex 22169 A.B.N. Davidsplein 4 te 3039 KA Rotterdam, of te Amsterdam 020-449968. i i ' MATSEIWOT Wij vervaardigen grafstenen uit mooie soorten natuursteen in iedere vorm, kleur en hardheid. Wij zagen, hakken en polijsten en voorzien de stenen van.de Werelds door u gevraagde teksten en symbolen, zowel in Nederlands grootste speciaalzaak voor als Hebreeuws. Onze zaak geniet vertrouwen en toont zich dat vertrouwen Nappa en suède kleding waard, zowel in kwaliteit als prijs.

Exclusieve modellen en kleuren Steenhouwerij NIEUWENDIJK 133 143 A. ter Neuzen & Zn bv ★★★★★★★★★ Dennenlaan 81, Zwanenburg Telefoon 02907-4554 HETDUMPPALEIS Telefoon 020-761474 i ********* Belle I Vanastgoed _J Barendrecht Nieuwendijk 153 - Nieuwendijk 71 De Spits 10 - 2991 DL Barendrecht AMSTERDAM Telefoon 01806- 16909 De grootste en best gesorteerde speciaalzaak voor - verkoop, inkoop en bemiddeling van onroerend goed vrijetijdskleding. - vestigen van hypotheken - Uw huis verkopen of zoekt U een woning bij Van Belle bent U Vastgoed H.H. Emigranten 10% korting - verzekeringen - laat ons bemiddelen bij' verkoop van Uw huis in deregio Directie: Addie van Belle chanoeka sameach M'W 14 december 1984 / 20 kislew 5745 11

Er is meer te doen dan eten. Het dochter Anna na de dood van haar belang van de ontwikkeling van het vader in Londen hun oude plaats in Informatiebureau opent jodendom wordt weerspiegeld in de Wenen weer konden innemen. De joodse school. Op 3 september 1984 stad die Freud zo liefhad en tegelij- sloeg opperrabbijn Chaim Eisen- kertijd zo haatte moest hij verlaten berg de mezoeza aan de deurpost om zijn jood-zijnen omdat de nazi's deuren van joods Wenen van de Zwi Perez Chajesschool aan zijn theorieën verafschuwden. Over de Castellezgasse 35, na maanden zijn jood zijn schreef hij eens aan van verbouwing en modernisering. het Comité' van het joods weten- Welke joden wonen er nou rijks-joodse gemeenschap woont. Wie op zoek gaat Deze school die sinds 1927 bestaat is schappelijk instituut te Engeland: nog in Wenen, is het eerste uit ongeveer 200.000 zielen naar de joodse gemeen- vernoemd naar rabbijn Zwi Perez „U weet zonder twijfel dat ik mijn dat men zich afvraagt als van wie er 180.000 in Wenen schap zowel van het verle- Chajes, een begaafd pedagoog en jodendom vrijwillig en trots erken, over het joodse leven woonden. In 1984 zijn het er den als van het heden zal leider binnen de joodse gemeen- hoewel mijn instelling tot religie, daar schap. Hij werd in 1876 in Brody met inbegrip van het onze, negatief gaat schrijven. In de ja- nog maar 12.000, van wie zijn reis beginnen met een geboren als zoon van een rabbijn is." r©n voor de tweede wereld- ook nu het merendeel, acht- bezoek aan de Jewish Wel- die gold als een pionier op het ge- Op zoek naar het joodse leven in het heden men °orlog bestond de Oosten- a tienduizend in Wenen come Service. bied van de moderne joodse weten- verleden en het blijft niet tot Wenen beperkt. Ook daar- Aan het hoofd van deze spe- buiten heeft het joodse leven een ciaal tej informatie over het jo- stempel gedrukt op de dagelijkse . geroepen orga- 'fendom in het leven gebeurtenissen. De weg leidt dan nisatie staat dr. Leon Zelman. Wat naar Burgenland, een streek gren- beWoog hem? Dr. Zelman noemt zend aan Hongarije. In Burgenland °ns de jeugd als zijn inspiratiebron. ligt de vrijstad Eisenstadt, met het -.Ik wil met mijn informatiebureau Oostenrijkse Joodse Museum aan de deuren naar het joodse geloof de Unterberggasse 6 in de voormali- 2penen. Voor joden en niet-joden. ge joodsewijk. Eisenstadt heeft een bij het organiseren van cursus- bewogen geschiedenis, behorend bij !*n op scholenzijn wij behulpzaam. Oostenrijk, Hongarije en als resi- Na de oorlog is op dit gebied een dentie van de vorst e van Esterhazy, norm vacuüm ontstaan", aldus de wiens paleis hoog boven de stad uit- 8e estelijke vader van de Jewish torent. Het wetenschappelijke en Welcome Service. geestelijke leven vierde er hoogtij. Het Joodse Verkeersbureau, zo- Joseph Haydn kwam in 1761 als ka- als het wordt genoemd, heeft zijn pelmeester van Esterhazy naar Ei- huisvesting op de afdeling Israël van senstadt en woonde daar dertig het Oostenrijks reisagentschap. jaar. b'nds 1980 is Leon Zelman bezig Het joodse leven in Eisenstadt aan uitbreiding en vormgeving van gaat terug tot de middeleeuwen. de Jewish Welcome Service. Om de Vele joden vestigden zich hier van- gasten al wat in de stemming te wege het vrije klimaat en speciaal brengen is het interieur in gepaste voor de handel. Het was geen onge- J*>jl. Architect Hans Holbein zal woon verschijnsel dat het hoofd van "ebben gedacht dat als Wenen niet het gezin in Burgenland leefde, ter- naar Jeruzalem komt, Jeruzalem wijl de familie in Wenen was geves- Wenen moet worden gebracht, tigd. Nadat de familie Esterhazy in bekende stenen van Jeruzalem het bezit was gekomen van het ge- 2lJn natuurgetrouw gekopieerd. bied werd het de joden mogelijk na Dr. Zelman spreekt over grote afwisselend slechte en hoopgevende „Duizenden bezoe- perioden zich te vestigen in de zoge- kers hebbenreeds hun weg naar ons naamde Zeven Gemeenten, te we- êevonden. Voor sommigen die hier ten Eisenstadt, Mattersdorf, v°or de oorlog hebben geleefd een Deutschkreuz, Lackenbach, Ko- ?eer moeilijke weg", zo meent hij. JosephKornhausel Synagoge bersdorf, Frauenkirchen en Kittsee. Hij raad met Om een indruk te geven: in 1735 weet op joods gebied In- joden alle vragen. Wil men het Sjabbat- wijk van Wenen een aanvang. in Wenen verbleef. In de ze- schap. Chajes' invloed op de joodse telde het gebied 3000 en in het mid- bij een joods gezin bijwonen? formatie in een notedop waar de Je- ventiende eeuw kwam het tot een jeugd was groot. Ondanks zijn zio- den van de negentiende eeuw 8000 Jfiaal speciale Zelman probeert het te rege- wish Welcome Service een opleving op de plaats waar zich nu nistische denkbeelden die niet in joodse inwoners. Na de zwarte f-eon'en. De Jewish Welcome Service is handleidingvoor heeft vervaardigd, Leopoldstadt bevindt, in het tweede goede aarde vielen bij de geassimi- bladzijde in de geschiedenis van de Bezirk. ëeen commerciële instelling. Ze een kleurig uitgevoerde prospectus Keizer Leopold de Eerste leerde en bij de orthodoxe jodenen Oostenrijkers en Duitsers bleken in Krijgt subsidie van het Bundesland met de naam Heritage and Mission maakte een einde aan deze ople- de afwijzing van zijn wetenschappe- 1951 nog slechts 39 joden in Bur- ondersteuning van Jewish Vienna. De joodsewijk van ving. De joden werden uit Wenen lijke ontdekkingen, wist Chajes zich te wonen. Thans woont "enen alsmede is genland er het Weens Toeristenbureau. Wenen gesitueerd in het centrum, verbannen en hun synagoge in ker- toch als onbetwist geestelijk leider nog maar een in Eisenstadt. Drie fa- in de Innere Stadt, het eerste Be- ken veranderd. Pas in de tijd van van de Oostenrijkse joodse ge- milies wonen in andere wijken. Judenplatz: zirk, met als centraal punt het plein Keizer Joseph 11, de zoon van Maria meenschappen te manifesteren. Hij dat de naam Judenplatz draagt. Be- Theresia, kwam het in 1781 tot een stichtte verscheidene joodse scholen Museum Zelmans droom van een apart wijzen van joods leven in Wenen tolerantieprincipe dat tot de eman- en zo ook de joodse school aan de joods museum is nog geen werke- gaan terug tot de tiende eeuw. Toen cipatie van de joden in de negen- Castellezgasse. Zesendertig leer- hjkheid. geworden, maar „we zijn er was er nog geen sprake van gedwon- tiende eeuw leidde. krachten houden zich bezig met het Een wandeling door de joodse druk mee bezig". Voor wie gen wonen in speciaal daartoe aan- onderwijs van 140 leerlingen ver- wijk begint bij de Eruv Poort die Been tijd heeft het Joodse Museum gewezen gebieden. Maar in de der- Kosjer menu deeld over kleuterklassen, lagere toegang bood tot het joodse leven. ln Eisenstadt, een zeventig kilome- tiende eeuw kwam het door anti- school en voortgezet onderwijs. In- De ketting die de poort op Sjabbat ter bezoeken, is joodse druk tot de vorming van een In 1826 nam men de grote syna- formatie over eventuele bezichti- afsloot, bevindt zich niet meer op buiten Wenen te goge in een kijkje bij de beroemde Judaica- getto waarvan de Judenplatz het aan de Seitenstettengasse 4 ging is bij de school zelf te verkrij- haar oude plaats, maar is nu voor hart vormde. In de dertiende gebruik. JosefKornhausel ontwierp of via de Joodse Gemeente, het joodse museum te zien. In het Max Berger mogelijk. en classicistisch gen e Max Berger Collectie Judaica, veertiende eeuw was Wenen de een fraai gebouw. De Bauernfeldgasse 4. museum wordt met behulp van do- Privébezit," vooraanmelding toonaangevende joodse gemeen- synagoge heeft in de nazitijd veel cumenten, replica's van schilderijen kan na schade geleden kon in gorden bezichtigd aan de Schotten- schap. maar na een door en religieuze voorwerpen een over- ng Maar vervolgingen die in 1421 tot 1963 uitgevoerde restauratie haar zicht gegeven van het joodse leven f| 35. De Jewish Welcome Service functie centraal de kan bij een aanvrage. een dieptepunt kwamen leidden er- als punt voor Linda Andriesse in de loop der eeuwen. In het ge- bemiddelen joodse weer vervul- is de Met op zak toe dat er in de vijftiende en zestien- gemeenschap bouw van het museum Wert- voldoende informatie Een Sjabbatdienst in de in neemt een tocht door de joodse de eeuw nog maar een klein aantal den. syna- heimer Synagoge, 1719 door goge is een indrukwekkende ge- Onderwijs, wetenschap, cultuur Samson Wertheimer gebouwd. beurtenis die de politiebewaking en denkbeelden als het zionisme Het interieur van de synagoge is voor even doet vergeten. Een rond- kwamen in de negentiende eeuw tot evenals het gebouw waarin het mu- leiding is mogelijk. Hiertoe kan ontplooing. In 1867 kwam het voor seum is gevestigd gerestaureerd. De REISBUROVANGELDERBV men zich vervoegen bij het joods de Oostenrijkse joden tot gelijke grote synagoge die in dezelfde straat kastelenstraat 65a /^f\AYxJB postbus 7821 J gemeenschapscentrumdat ook in de rechten, na deelname aan de revo- was gevestigd werd in de tweede 1008AA amsterdam Noah in de Seitenstettengasse 2 chologie staat een andere naam vroegere bewoners die Eisenstadt êeheel verzorgd waarkok Eugeniusz Wirkowski zijn voorop, die van Sigmund Freud. hebben verlaten om zich in Israël of \r\o^ kosjere scepter zwaait. Joodse, Het huis waar Freud bijna een halve Amerika te vestigen. Die eigenaars AxJ met 0.m.. excursies, Oosteuropese en oriëntaalse ge- eeuw in heeft gewoond en gewerkt met hun herinneringen aan het Oos- J & Hotel Intercontinental rechten roepen in oog, neus, op is nu een museum. De Berggasse 19 tenrijk waaruit zij de vlucht hebben tong en in het hart herinneringen op is geen museum in de monumentale moeten nemen, is het een zorg hoe aan grootmoeders tijd. Een tip: laat zin van het woord. Meubelstukken, (Eisenstadt er nu uit ziet. vertrek: 14 maart'85 de eigenaar zijn gang gaan om het foto's, gebruiksvoorwerpen geven De gemeente Eisenstadt is het beste wat Arche Noah te bieden een sfeertekening van het leven zo- wel een zorg. Ze is, nu er geen jo- heeft op tafel te zetten. Behalve in als het zich binnen de muren van de den meer wonen, trots op het jood- 4-daagse vliegreis f. 117L— het Duits of Engels kan men ook in kamers moet hebben afgespeeld. se verleden. Ze wil daarvan getui- een aantal Oosteuropese talen van De bezoeker loopt via de voorka- gen door de joodse wijk te behou- van gedachten wisselen. Kijk niet mer de wachtkamervoor Freuds pa- den. Als een hommage aan het 5-daagse vliegreis f. 1311.— vreemd op wanneer er heftig ge- tiënten binnen en treft meubelstuk- verleden, een waarschuwing voor discussieerd wordt over het menu. ken aan die door inzet van Freuds de toekomst. 12 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 De winter staat voor de deur. Nu komen! Nu voorverkoop! Bij: Cartouche r- *^^| HartyVfflode SCHOENEN & V V^S LEDERWAREN \ /\ y^V' (VOOR MISS EN MAM NET EVEN ANDERS) AMSTELVEENSEWEG 222 (bij de Zeilstraat). Maasstraat 48 \ ~U \ Telefoon 732429. "I i telefoon 710385 \ Onze mooie winterkollektie japonnen, deux-pièces, mantels, I Amsterdam \ blouses, pantalons is binnen. Die u onder het genot van een heerlijk kopje koffie bij ons kunt komen passen. Alles in de vertrouwde merken waarvan het succes verzekerd is o.a. SCHWORM - VERENA - HAGRO - SORA - CLASSIC - STADICK - i ,i ..il i .111 — ELVI COUTURE - PRESENCE - MARKWALD - MENUETTO - BARUCCI - INES en FREYA, oneindig om te combineren. Het hele jaar een unieke kollektie avond- en partykleding. In de maten 38 t/m 52. LICICIC tS... Op zaterdag 15 december a.s. *A Ë*W Dagelijks geopend van 9.00-18.00, 's maandags van 13.00-18.00 uur. f organiseert IJAR Rotterdam T haar jaarlijks groot Man gatoch naarv. Eijsden.

Daar vind je een heel aparte 91/ collectie exclusieve ° disco, hora, dixieland, casino, herenmode en vrijetijdskleding voor redelijk Israëlische specialiteiten verdeeld over 3 zalen gewone prijzen. ... je vrije avond Dus even kijken daar op Kostverlorenhof. doorbrengen bij ijar R'dam Plaats : A.B.N. Davidsplein 4, R'dam : 21.00 uur Lo,A Tim Exclusieve Veranderingen gratis. ITijdV "t"'- " J Entree : 12,50 - IJAR-leden 9,00 I Herenmode ’ ’ Il IpwfJiaaiM. Winkelcentrum ■ J ILJI Kostverlorenhof 12-13 I (Beneluxbaan afslag VS! I \ mmJtmmMlmmmt * Kostverloren) l % J J Amstelveen, Vrijetijdskleding Tei. 020-45 38 83

U en ik weten wat een bril kost. Wij zijn misschien NIET het goedkoopst B maar WEL het zuinigst op uw ogen! (I JN^^^^V 't Is maar watje het belangrijkst vindt. Hoofddorpplein 12-14 Omdat net beste voor uw ogen 1058 pd Amsterdam w pas goed genoeg is. Telefoon (020) 170431 Snel een leuk cadeau nodig? Kom naar ons toe. Maasstraat 77 - Tel. 62 70 76, 1078 HE Amsterdam.

COUTURE MET DAMESMODE PARNASSUSWEG 9, AMSTERDAM, TELEFOON 71 73 36 VAN ■ REIJLING BENT U GOED UIT *'*''■ Opgericht 1850 C.C. Bender ~ REIJLING's TEXTIEL B.V. CONFECTIECENTRUM R 2.04.02 Klassieke grammofoonplaten Kon. Wilhelminaplein 13, Speciaal barokmuziek Adam Telefoon 020- 17 25 51 N.Z. Voorburgwal 385 - Amsterdam NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 13

tenschappelijk medewerker op een wetenschappelijk instituut in Mos- uit kou verdiende ik per jaar 1800roe- Krachtiger schreeuw bel. Ik kon onmogelijk 14.000roe- bel betalen, dan had ik tien jaar niet moeten eten en drinken om te spa- ren". „De diplomabelasting", zegt rab- Westen voor Sowjetjoden bijn Soetendorp, „was in Sowjet- zin een goede maatregel omdat de mensen in het westen haar konden begrijpen. Ik heb voor de VPRO- radio professor De Graaf gehoord, een ethicus uit Utrecht, die zei dat als joden in de Sowjetunie gratison- derwijs hadden gehad, ze iets moes- ten terugbetalen. Die maatregel zou een einde van de emigratie hebben betekend". Echter, het kwam niet zo ver omdat de maatregel na drie maanden werd opgeschort onder druk van Amerika. In de Verenigde Staten was het Jackson-amende- ment aangenomen dat bepaalde dat Amerika bereid was te onderhande- len met de Sowjets over een bevoor- rechte handelsstatus van de Sow- jetunie indien Moskou elk jaar een aantal joden toe zou staan te emi- greren. In de jarentachtig nam het aantal joden dat mocht emigreren dras- tisch af. Dit wordt wel toegeschre- ven aan een verhard intern beleid dat ontstond na de wisselingvan de wacht, na het overlijden van Leonid Brezjnev het kortstondige leider- schap van Joeri Andropov, vervol- gens Constantin Tchjernenko die sinds het voorjaar van 1984 de Sow- jetleider is. Speculaties

Ruslanddeskundige professor Karel van het Reve zegt ons dat het moeilijk te bepalen is wat er bin- nenskamers in de Sowjetunie ge- beurt. „Dat weet niemand, vroeger niet en nu niet". Van het Reve on- derstreept dat vele conclusies in het Westen over de Sowjetunie worden £en demonstratie voor de Russische joden voor het Amsterdamse stadhuis tijdens hét bezoek dat een Russische delegatie bracht aan de toen- getrokken gebaseerd zijn op specu- malige burgemeester Samkalden laties. Dat bijvoorbeeld de promo- heid 'zoete' zeventiger jaren waar- tie van deKGB-chef Chebrikov tot Jacov Levin is een vijfentwin- vertegenwoordiger van het van de Sowjetunie waar maarschalk van de Sowjetunie, een tigjarige horlogemaker uit hoofd van de KGB, de Russi- joden en andere minderheids- in omstreeks 260.000 Sowjet- titel die de beruchte Beria onder het Odessa. Hij wil emigreren sche geheime dienst. Medio groepen worden onderdrukt joden hun geboortegrond bewind van Jozef Stalin kreeg, op naar Israël. In 1979 diende hij november 1984 volgde het omdat ze zich openlijk willen konden verlaten zijn voorbij, een verhard binnenlands beleid zou Zonder succes een verzoek proces dat op de televisie verdiepen in hun eigen cul- want de Sowjetpoorten zijn duiden weerlegt Reve met „dat bij de Sowjet-autoriteiten in werd vertoond, in de plaatse- tuur. Jacov Levin is een van voor joodse emigratie vrijwel weet je eigenlijk niet. Het kan bete- om een uitreisvisum en sloot lijke krant Znamya Komuniz- de naar schatting 400.000 jo- gesloten. Wat kan het Westen kenen dat ze hem omhoog gestoten hij zich aan bij een joodse ma (De Communistische Ba- den die de Sowjetunie nog doen voor Levin en zijn lotge- hebben, het kan ook betekenen dat groepering die Hebreeuws nier) werd verslagen en waar- willen verlaten en die een uit- noten? En van welke invloed de overheid meer in deKGB te zeg- Oost-West-verhouding? gen wil hebben. Mensen kunnen studeert. In maart 1984 ging bij getuigen wezen op het an- reisvisum wordt geweigerd. is de haast niet verdragen dat ze dat niet Levin vermomd als een poli- ti-Sowjetgedrag van de ver- Konden in 1979 nog zon 4000 In het onderstaande artikel weten. Als jein Londen correspon- tiehond naar een Poeriem- dachte. De horlogemaker uit joden per maand uit de Sow- volgt een weerslag van ge- dent bent moet je zeggen wat er in feest. Vijf maanden laterwerd Odessa werd tot drie jaar jetunie emigreren, anno 1984 sprekken met een Rusland- de regering omgaat, als correspon- hij gearresteerd omdat hij werkkamp veroordeeld. Het wordt het slechts zeventig jo- deskundige, Russische jo- dent in Moskou heb je niets, hele- zich op het Poeriemfeest zou verhaal van Jacov Levin past den per maand toegestaan den, politici en activisten in maal niets", aldus Van het Reve die hebben uitgegeven voor een binnen de trieste werkelijk- naar het Westen te gaan. De Nederland. erop wijst dat resultaten van de Sowjetpolitiek slechts in de vorm „Het was een gevoel van vrij- Pinkus schrijft dat in de periode emigreren. Nooit eerder had een binnengevallen door het grote le- van besluiten naar buiten komen. heid. Wij wilden vrij zijn. Als ik 1945-1949omstreeks 260.000 perso- Sowjetleider zich zo duidelijk uitge- vensgevaarlijke, imperialistische Is- „Als ze de kraan voor emigratie Hebreeuws wil studeren, waarom nen vanuit de Sowjetunie naar Po- sproken als Kosygin. „Indien er in- raël. Een omkering van de dichtdraaien, zie je verschil in poli- kan dat niet? Dat is toch geen mis- len emigreerden. Van hen was der- derdaad sommige families zijn die werkelijkheid. De jodenin de Sow- tiek". daad? Mijn grootvader van vaders- tig procent joods. Volgens Pinkus hun familieleden willen ontmoeten jetunie dachten net zoals wij in het Duidelijk is dat de Sowjet-over- zijde was leraar Hebreeuws. Ik wil- werd na de dood van Jozef Stalin of die de Sowjetunie willen verla- Westen dat Israël eraan zou gaan. heid een antisemitisch beleid voert. de weten wat mijn grootvader heeft weliswaar de emigratie van joden ten, is de deur open", aldus de Sow- Daarna volgde trots op en blijd- Dat gebeurt onder de vlag van het gedaan. Op een keer zei mijn vader jetpremier. schap over de Israëlische overwin- tegen mij dat mijn kind alleen door Volgens rabbijn Awraham Soe- ning en dat gaf de jodenin de Sow- slachtoffer of bediende van het tendorp van het Solidariteitscomité jetunie een verdere aanzet tot het Sowjetsysteem kan zijn. Hij zei: Simone Jacobus voor joden in de Sowjetunie, waren zoeken naar de eigen identiteit. Te- ~probeer met alle middelen om je Kosygins woorden de eerste duide- gelijkertijd was er die mogelijkheid kind in de vrije wereld op te voe- lijke aanwijzing voor joden dat ze tot emigratie", aldus rabbijn Soe- den", aldus Larissa Tsjernina die niet openlijk aan de orde gesteld mochten emigreren. Soetendorp tendorp. ontvingen met haar zoon Igor in een Amster- maar individuele joden zegt te vermoeden dat na de val van het kader van familie- damse buitenwijk woont. Mevrouw uitreisvisa in Sowjetleider Nikita Chroesjtsjov in Sparen Tsjernina die nog samen met de be- hereniging. Debet aan deze ontwik- 1964 er een binnenlandse dooi was kende activist Josef Begun He- keling waren de herstelde diploma- ontstaan, waarbij meer joden een Eind zestiger jaren, begin zeven- breeuws studeerde en thans werk- tieke banden tussen de Sowjetunie uitreisvisum aanvroegen waarop tiger jaren kwam de emigratie van zaam is als biologe aan de Universi- en Israël op 21 juli 1953 en de be- Kosygin wilde inspelen. Bovendien Sowjetjoden op gang, ondanks dat teit van Amsterdam, verliet in 1972 sprekingen tussen de Israëlische maakte Kosygin hiermee een ge- de diplomatieke betrekkingen tus- met haar zoon de Sowjetunie. Zij ambassadeur in Moskou Eliashiv en baar naar het westen. sen Israël en de Sowjetunie waren anti-zionisme. Van het Reve stelt vertrok in een periode waarin de de Russische onderminister van bui- Een ontwikkeling die hiermee pa- verbroken. Maar de Sowjet-over- dat hoe vaak het zionisme aangeval- emigratie van de Sowjetjoden goed tenlandse zaken Gromyko. Daar rallel liep was die van de bewust- heid probeerde op allerlei wijzen de len wordt een graadmeter is voor op gang was gekomen. komt bij dat zon 30.000 joden van wording van de eigen identiteit van emigratiestroom op 'semi-legale' het antisemitisme dat bij de autori- Overigens is het emigreren van een speciale repatriëringsovereen- de Sowjetjoden. Soetendorp memo- wijze een halt toe te roepen. Rab- teiten heerst. „Waar de gewone an- Sowjetminderheden een verschijn- komst profiteerden die de Sowjetu- reert het ambassadeurschap van bijn Soetendorp noemt de showpro- tisemiet jood zegt, zegt de Sowjet- sel dat vanaf het ontstaan van de nie en Polen aangingen. Golda Meir in 1948, na de oprich- cessen die de Sowjets reeds in de regering zionist". Een recent voor- Unie van Socialistische Sowjet Re- ting van de staat Israël, waarbij de begintijd van de emigratie voerden, beeld van „het anti-zionisme"is het publieken in 1917 bestaat. In Soviet Blijdschap Israëlische ambassadrice op Rosj waarbij enkele joden die te kennen voorjaar 1983 opgerichte Anti-Zio- Jewish Affairs (het novembernum- Hasjana naar een synagoge in Mos- hadden gegeven het land te willen nistisch Comité van generaal David mer 1983) brengt Benjamin Pinkus De weg van de emigratie voor de kou ging, bejubeld door duizenden verlaten tot langdurige straffen wer- Dragunsky die samen met gelijkge- in herinnering dat van 1918 tot 1953 Sowjetjoden werd echter bereid joden. Ook verwijst Soetendorp den veroordeeld. Voorts werd in stemden door de Sowjets in de honderdduizenden Sowjet-ingeze- door de Russische premier Kosygin naar de Zesdaagse oorlog die hij 1972 de diplomabelasting ingesteld, schijnwerpers wordt gezet, waarbij tenen het land verlieten op grond die in december 1966 op een pers- koppelt aan het bewustwordings- een soort aflossing van de kosten de generaal op commando het zio- van repatriëringsovereenkomsten conferentie in Parijs verklaarde dat proces van de Sowjetjood. „De van onderwijs. Larissa Tsjernina nisme en zionistische landgenoten die de Sowjet-autoriteiten sloten er van antisemitisme in zijn land Zesdaagse oorlog werd in de Sow- herinnert zich dat ze haar „hebben kritiseert. met omringende landen als Polen, geen sprake was en dat joden op jet-media beschreven als betrof het gezegd dat ik 14.000 roebel moest „Van tijd tot tijd", zegt Van het Roemenië, Hongarije en Bulgarije. grondvanfamiliehereniging konden een klein Arabisch rijk dat werd betalen voor mijn diploma. Als we- (Vervolg op pagina 15) 14 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745

1. Stoeltie

1 TV Holshuijsen uwe,lerS-JJiamailtairS J Tnu/ollorc / liri '> 9 ~7\ L j ff Riinctm/nt 'X/ Amtf'Prrlnm Rijn den f FTb#^^^^7^^^W'7^T^^3 verpakkers/ aan 8 j lnternationale 1 Alphen 31881 T BZ 01720 10, f*7v) * Industrieweg " 2404 Tel. ! nnL°/\J , Ij IBERRtf/ fSür DEALER }RIM ONNESLAAN Ï — 02968-2507/6525. (ÏMt-U-Jtsï" BADHOEVEDORP telefoon KAMERUNGH 01 27 26 , Amsterdam 6 I I WACHTEL Juwelier Damstraat Telefoon SAMEACH 36, 91. smaak.' RALLY 08 met AVEZAATH Schuytstraat 62 (tyMMMT) VAN Corn. telefoon mensen >- si BANKETBAKKERIJ GE Voor Ö 151

I Amsterdam 9135 _ GX JsniiJimv» 020-768245 novlon Willemsparkweg 1071 020-79 - —7 telefoon bontwerker/coupeur 84 bontwerken oud-zuid uw showroom:en Maesstraat al 070-658800 020-239833 gediplomeerd voor Atelier Nicolaas Amsterdam Haag Amsterdam Den 98 9a &mm/(Mm%m Plein Kalverstraat - - CHANOEKA - - NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 15

reld van de Olympische Spelen in sum moeten vervoegen plotseling over eens dat actie voor de Sowjet- Moskou in 1980, de kernwapen- KGB-functionarissen zaten. jodengeboden is, ofschoon de Cen- kwestie, en de verkiezing van de In Nederland ontstonden in de trum Partij van Janmaat buiten ac- Dichtdraaien ties wordt gehouden. Een toch wel Republikein Ronald Reagan als zeventiger jaren enkele organisaties president van Amerika, die een die zich inspannen voor het lot van opvallend gegeven is dat de Com- hard buitenlands beleid voerde. de Sowjetjoden zoals de Stichting munistische Partij Nederland zeer „ledereen is in de media gaan schel- tot Steun aan Joden in Arahiw*»»,»" uitgesproken aan protestacties deel- emigratie-kraan Landen waarvan do neemt. is de kriti- den, de dialoogtussen Oost en West Oosteuropese : Debet hieraan werd verstoord en we zagen een minee Jaap Littooy voorzitter is, en scher houding van de CPN jegens dramatische val in de emigratie en het Solidariteitscomité voor Joden de Sowjetunie, zo legt CPN'er Ern- een verslechtering van de positie sting uit. Weigerde de CPN reeds in typerend voor conflict van de jodenin de Sowjetunie zelf', 1963 de Sowjetunie in haar aldus het PvdA-Kamerlid. met communistisch China te erken- nen als centrum van het wereldcom- munisme, pas in de tachtiger jaren het Sowjetbeleid Confrontatiepolitiek onverbiddelijk keerde de CPN zich tegen het principe van de vermen- ging van staat en partij zoals die in (Vervolg van pagina 13) paard met de verkoeling tussen Marius Ernsting van de Commu- Oost en West". Overigens plaatst nistische Partij Nederland bena- het Oosteuropese blok wordt ge- Reve, „worden een paar tamme jo- Nijpels direct een kanttekening om- drukt dat de algemene afwijzing van praktiseerd. dentevoorschijn gehaald, een of an- dat een goede verhouding tussen het Westen van de interventie in Af- Bij het aannemen van het nieuwe dere majoor die ze voor die gele- Oost en West niet immer een posi- ghanistan een rol heeft gespeeld bij program in maart 1984 heeft de genheid generaal hebben gemaakt. tieve invloed hoeft te hebben op de de verkoeling tussen de machtsblok- CPN gekozen voor een meerpartij- Dat is overigens slechtheid van mij positie van de minderheden in een ken, echter de komst van Reagan is enstelsel, waarbij overigens grote °m dat te veronderstellen. Af en toe Oosteuropees land. Nijpels zegt dat van niet te onderschatten betekenis. in de Sowjetunie van Awraham conflicten binnen de partij ontston- denken de Sowjets dat er iets moet „een theorie van sommige buiten- „Reagan heeft een directe confron- Soetendorp dat in 1970 ontstond. den. „Het komt er op neer dat gebeuren, het is geen nieuw ver- landdeskundigen in ons land is dat tatiepolitiek met de Sowjetunie ge- (Een jaar later werd een internatio- laar waar één partij de dienst schijnsel, het is in het verleden ook juist in een meer ontspannen ver- voerd. Reagan heeft uitdrukkelijk naal overkoepelend orgaan opge- litmaakt kritiek binnen de maat- gebeurd". houding tussen Oost en West een gezegd: Wij willen de bewapening richt, hetPresidium dat thans de In- schappij per definitie wordt be- bepaald politiek regime er belang zo ver opvoeren om de Sowjetunie ternational Council heet onder wel- schouwd als een aanval op het sys- Bleke toekomst bij heeft om intern de zaak voor el- te dwingen hetzelfde te doen en ze ke het Solidariteitscomité ressor- teem. Door vermenging van staat kaar te houden zodat ze zich vrij- daarmee economisch uitte putten." teert). en partij kunnen heel gemakkelijk uitwassen ontstaan. Kijk maar naar De in Litouwen geboren schrijver Christenen de Poolse ontwikkeling waarbij cor- Kirill Gradov die thans in Neder- ruptie ontstond omdat er geen kriti- land woont, zegt: „In de Sowjetu- sche werking is", aldus Ernsting die nie is geen toekomst voor mensen Bij het ontstaan van de organisa- onderstreept dat ofschoon de CPN zoals ik, omdat ik het uiterlijk van ties kwamen er acties van de grond: zich thans publiekelijk inzet voor de een jood heb, omdat ik een joodse jaarlijks terugkerende Simchat het lot van de Sowjetjoden, Joop naam heb, omdat ik een joodse pa- Tora-demonstraties, postacties bij Wolf zon tien jaar geleden de op- troniem heb. Ik zou een bleke toe- de Russische ambassade, internatio- leving van het antisemitisme in de komst hebben gehad doordat ik nale conferenties en tribunalen, de Sowjetunie fel kritiseerde. Het jood ben". handtekeningactie van 1981 waarbij openlijk protesteren van de CPN is een handtekeningen wer- Larissa Tsjernina. herinnert zich miljoen tevens te danken aan het doorbre- hoe ze als schoolmeisje door een den opgehaald en andere evene- ken van het isolement waarin de medeleerling werd gevraagd of ze menten. Ons wordt gezegd dat de CPN door eigen toedoen in politiek joods ofRussin was. Destijds woon- acties een meervoudig doel hebben. Nederland verkeerde. „We huiver- Enerzijds steun betuigen jo- de Larissa Tsjernina in de Krim aan de den om zogezegd vrolijk met de Sowjetunie, anderzijds maar ze is in Leningrad geboren. den in de via 'klassevijand' op te trekken bij con- r,lk wist niet wat ik moest zeggen. politieke contacten druk uitoefenen crete kwesties". Als ik had gezegd Russin, had ik op de regering om de positie van de mijn volk beledigd. Als ik had ge- Sowjetjoden aan de kaak te stellen Machtsmiddelen zegd dat ik joods ben, had ik klap- bij onderhandelingen met de Sow- pen school jets. Belangrijk was ook dat de pu- gekregen, want op wa- Gezien het de ren er vreselijke vechtpartijen tus- blieke opinie gemobiliseerd werd, gegeven dat slechte sen joden en Russen. Ik heb gezegd hetgeen in de loop der jaren succes positie van de joden in Sowjetunie ten dele voortkomt uit de Oost- dat ik van Leningrad kwam". heeft gehad. Kwamen er zon tien Het voeren om hier de jaar geleden nog maar 200 mensen West-verhoudingen, worden er po- zou te ver gingen ondernomen om de Sowjetu- oorzaken van het antisemitisme in voor de Simchat Tora-demonstra- nie tot wat meer souplesse te dwin- de Sowjetunie te doorgronden maar tie in Amsterdam, in 1984 liepen als je de thans in Duitsland levende meer dan 5000 demonstranten met gen. In de politiek bestaat er wel Russische schrijver Alexandr Zi- fakkels en spandoeken over de Am- degelijk een verschil in zienswijze de sterdamse straten. Volgens rabbijn hoe men het Sowjetbeleid kan beïn- novjev moet geloven, zou „jood- vloeden hoe de se exodus propaganda" (Haagse Soetendorp heeft vooral de handte- en houding van het en Westen het Oostblok be- Post, 25 augustus 1984) incidenteel keningenactie bijgedragen aan de jegens hoort te zijn. PvdA-Kamerlid Nora leiden tot antisemitisme onder de bekendheid van de situatie van de Van het Sowjetjoden onder de Nederlandse Salomons zegt ons „ter rechterzijde Sowjetbevólking. Professor heerst dat die Zinovjev eerder om- bevolking. „Een miljoen handteke- iets meer de gedachte je Reve spelen, schreef als „een merkwaardig man, ningen is een legende", verklaart het hard tegen hard moet een beetje mesjogge", stelt dat of- rabbijn Soetendorp. Hij vervolgt met trouwens wel altijd de bereid- schoon andere minderheids- dat in heel Amerika slechts 200.000 heid dat je moet praten". Zij ver- ook wijst Amerikaanse groepen als de Duitsers de Sow- handtekeningen zijn verzameld en tevens naar de jetunie verlaten, de emi- dat bij de handtekeningenactie in benadering, het "in haar hok" te- joodse Sowjetunie gratie „tot antisemitische praatjes Nederland advertenties zijn gezet, rugdringen van de met geleid". Hij verhaalt de anek- scholen en kerken werden ingescha- machtsmiddelen. „Dat is beslist heeft de dote van Sowjetburgers die in een keld. geen Europese lijn. In Europese landen, met name in de wat kleinere rij stonden bij een winkel die ka- Ds. Littooy schetst dat door de viaar verkocht. „Na enkele uren Professor Karel van het Beve: tot tijd jaren heen in christelijk Nederland (Vervolg op pagina 17) Van tijd betrokkenheid is gaan leven wachten kwam een hoge ambtenaar een grote die zei dat de joden die in de rij worden paar tamme joden tevoorschijn bij het lot van de Sowjetjoden. Uit- stonden gerust naar huis konden gehaald gangspunt hierbij is dat een christen gaan geen kaviaar moet opkomen voor verdrukten en omdat voor hen heid naar buiten toe klap te kunnen veroor- Wat ook een hele is geweest degenen wier mensenrechten ge- krijgen was. De joden gingenweg loven. Het voorbeeld en na een paar uur verscheen weer van Roeme- voor de Sowjetunie is het niet ratifi- schonden worden. Het medeleven nië wordt daarbij dikwijls aange- ceren van het Salt dat die ambtenaar die zei dat mensen 2-verdrag en van de Nederlandse christenen met voerd. Hoewel Roemenië naar bui- gebeurde onder president Jimmy de Sowjetjoden heeft volgens Lit- die geen lid waren van de partij ook ten toe een vrij liberaal beleid Carter", naar huis konden gaan, voor aldus Ernsting. tooy een procesmatige ontwikkeling want voert, kent het regime intern stali- hen was ook kaviaar. De Of het helemaal terecht is om het doorgemaakt die binnen het raam- er geen rij nistische neigingen. Ofschoon ik beperken van de joodse emigratie- wachtte paar toen de werk van de heroriëntering van het weer een uur een groot voorstander ben van ont- stroom toe te schrijven aan de ver- ambtenaar weer kwam en zei: „Ka- christendom op het jodendomvalt. spanning hoeft een ontspanningspo- slechterde betrekkingen tussen de meraden, we zijn allemaal lid van „Die heroriëntering stoelt op de ho- litiek tegenover de buitenwereld machtsblokken valt te bezien. Rab- de ik kan het jullie wel zeg- locaust, het ontstaan van de staat partij, niet per definitie te betekenen dat bijn Soetendorp merkt op dat er gen; er is helemaal geen kaviaar. Israël en de bewustwording van de het lot van de minderheden daar- reeds voor de Sowjet-invasie in Af- joodsewortels van het christendom, De communisten gingen weg. Zegt mee verbetert". ghanistan tekenen waren dat de ene communist tegen de andere: ze dus Jezus was geen eskimo maar de Nora Salomons, Tweede Kamer- emigratiestroom wilden tegengaan „De vuile rotjoden zijn weer het een jood". Ds! Littooy geeft toe dat lid voor de Partij van de Arbeid en door, hoewel de oude visumaanvra- vooral christenen afkomstig uit de beste af". voorzitter van een interparlementai- gen werden afgehandeld het niet Evangelische hoek (EO-kringen) te die Verkoeling re groep zich sterk maakt voor meer verstrekken van nieuwe uit- mobiliseren zijn voor protesten ten het lot van de Sowjetjoden, onder- reisvisa. Zo werden in augustus behoeve van Sowjetjoden. Evange- streept dat er in de zeventiger jaren 1979 in sommige steden maatrege- listen leven namelijk in de overtui- Menig maal wordt de verslechter- een zekere ontspanning tussen de len genomen die bepaalden dat de ging dat het hele joodse volk naar de positie van de joden in de Sow- machtsblokken heerste die haar uitnodiging uit Israël die nodig is jetunie Israël moet trekken opdat de mes- en de stop op de emigratie sporen naliet in het binnenlandse voor het aanvragen van een uitreis- sias snel weder zal komen. aan de verslechterde beleid de „Je kan toegeschreven van Sowjetunie. „Er werd visum afkomstig moest zijn van een overigens niet zeggen dat andere Oost-West-verhöudingen. VVD- toen serieus gepraat. De Helsinki- familielid eerste graad. En ook dat Ed stelt: „Ik christenen geen betrokkenheid voe- fractieleider Nijpels akkoorden van 1975 ontstonden. Er was willekeurig. Rabbijn Soeten- len", aldus Littooy. denk inderdaad dat er een relatie was een bereidheid aan beide kan- dorp zegt „Een uitnodiging van een Rabbijn Abraham Soeten- tussen de Oost-West-ver- ten om naar elkaar te luisteren". bestaat broer in Israël was in de ene plaats dorp, met Edna houdingen en wat er in de Sowjetu- Nora Salomons wijt de verkoeling wel goed, in de andere plaats niet". CPN Fridman "mer man b» de nie zelf gebeurt. Bij Brezjnev was er tussen Oost en West aan de inval Voorts sijpelden berichten door, op Sovjetunie toch sprake van een zekere liberali- van de Russen in Afghanistan, de een conferentie voor de Sowjetjo- Behalve bij grote delen van de gevangen zit: Een miljoen sering die na zijn dood door Andro- daaruit voortkomende boycot van den, dat bij de OVIR-kantoren Nederlandse burgerbevolking is handtekeningen is legende pov is teruggedraaid. Dat ging ge- een groot deel van de westerse we- waar joden zich voor een uitreisvi- men het er in politiek Nederland 16 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745

en 50 (ZUID) kamman "fT,Groente-Fruithandel 794914 l „Aardappelen-, TELEFOON * beethovenstraat AMSTERDAM VAN L 21 rï 51 Amstelveen * Amsterdam NAAR: 61 151 REINIGEN TOPKLASSE? Amsterdam 97 70 95 53 76 35 Sr OOK 131 62 45 44 S U *—— es CHEMISCH DAN UNICUM Rijnstraat Telefoon Beethovenstraat TelefoonKostverlorenhof Telefoon 9 11 i 44 I V,tra | 116 j V \ Industrie rd 677 l O Sr I S G Hallstraat 827505 Van Teiefoon 346 J II winkel: < Installatiebedrijf UAAQ en 627018

\ f Q Flinckstraat . V n Telefoon Loodgieters-& T Werkplaats Govert

? H r :— 426862 S Amsterdam-BTV \ SCHUYT 104, Loodgieters-/ - telefoon g§ W. aannemersbedrijf SAMEACH 419155 soortenwijnen.het Sijpestein -tel. 250 in 1 f J ±_ geschenk- van kaasschote/s. graag - ir Amstelveen bijpassende van \ LI gespecialiseerd 70 genietenalle en zijn verzorgen terdam Fromagerie-Européenne" kunt Wij Wij - Binnenhof U pakketten. 4- kaas samenstellen I ? j I Evertsenstraat Janraïr

\Vf I 11.

12 Ifl 14 S ? ! 108 ' 020-44 Hombre Vr tel. Sameach. Tv Boiiqiiettene Amsterdam, Chanoekau LaFineFleur AB -~z=. ’/ff- Buitenveldertselaan wenst >(0 1081 Hebraica 26 Amsterdam 1 I Texstraat ZB 020-242373 Antiquariaat Spinoza Judaica Den 1017 Tel.

I \ i ', | B 3■ 1 S i ■g. « r—— . - CHANOEKA - - —'——^=——— NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 17 Russisch-joodse dissident. Ook stel- sen op gelijke hoogte staan met de len Nederlandse parlementariërs Westeuropeaan, niet alleen in hun zoals eind 1983 bij bezoeken aan de eigen gedachtenwereld maar ook in Oost-West-verhoudingen die van de westerlingen. erg- Sowjetunie de positie van de joden „Het aan de kaak. De interparlementaire ste wat een Rus kan overkomen is groep die in 1976 op initiatief van de vergeleken te worden met een bar- beïnvloeden emigratie Franse Socialistische Partij werd op- baar. Daarom zijn de Russen ook gericht houdt regelmatig conferen- voorstanders van de weg van de stil- ties ten behoeve van de Sowjetjo- le diplomatie. Geen schandalen zo- vraagt mevrouw Tsjernina zich af den. dat het imago van de Sowjetunie Er zijn verscheidene manieren niet wordt aangetast". om aan mensenrechten te werken. Nette mensen Eveneens zijn Nederlandse politici Dominee Littooy onderscheidt de van mening dat druk uitoefenen op stille diplomatie, de weg van de positieve invloed Je kan je afvragen in hoeverre de de Sowjetunie openbaarheid en een werkwijze die heeft. Ed voert het voor- Sowjet-autoriteiten zich iets aan- Nijpels uit beide componenten bestaat. Een beeld van Irma Grivina aan. „le- voorbeeld van de stille diplomatie dereen is er heilig van overtuigd dat noemt hij de werkwijze van de We- zij tot op heden niet gearresteerd is reldraad van Kerken die zich inzet omdat Nederlandse politici en poli- voor onderdrukte christelijke min- tici uit andere Westerse landen zich derheden in de Sowjetunie via de met haar hebben beziggehouden. Russische Orthodoxe Kerk. Deze Ze heeft nog geen uitreisvisum kerk maakt sinds de grote assem- maar het is uitzonderlijk dat zij zon- blee van de Wereldraad in New der verblijfsvergunning voor Mos- Delhi in 1963 deel uit van het we- kou al enige maanden in Moskou reldorgaan van de kerken. verblijft zonder datzij is opgepakt". „Dankzij stille diplomatie ten Nijpels zegt dat tijdens contacten aanzien van de christenen in de met de Sowjets waarbij het lot van Sowjetunie kan de Russische Or- de Sowjetjoden ter sprake kwam thodoxe Kerk blijven deelnemen wrevel bij de Sowjets merkbaar aan de Wereldraad", aldus ds. Lit- trekken van kritiek en druk vanuit was. „Als jevragen stelt over Ana- tooy, die ontkent dat de contacten het toli Sjaranski wordt gezegd dat hij met de Westen. Professor Karel van het Russische Orthodoxe Kerk Reve zegt dat de Sowjetunie betrek- een CIA-spion of gek is. Ze hebben zouden worden gebruikt ten behoe- kelijk gevoelig is voor Westerse hun mening en geven een standaard- ve van de „bij enerzijds Sowjetjoden omdat druk. „Ze willen graag voor nette antwoord. Daarmee is de de Russische Orthodoxe Kerk altijd mensen gehouden worden. kous af. Anderzijds betekent het heel Dat wil sterk het anti-joodse sentiment iedereen. Ik vergelijk ze wel eens wel dat ze door de politieke aan- heeft geleefd". De Wereldraad met een gangster in de Verenigde dacht die er wordt gegeven niet brengt het lot van de Sowjetjoden in Staten die lid wil worden van een door kunnen gaan met wat ze directe contacten met politici in countryclub. Een gangster die er- doen". communistische landen naar voren Larissa Tsjernina: Concessies van Westen te- gens buiten woont, in een groot en de aandacht van de kerken loopt huis, die zijn kinderen graag Contra-produktief joodse organisaties naar genover Sowjetunie een grote fout vooral via de in een goede school wil sturen en eigen land, van "waar de aandacht voor wie de mensen weten dat hij banden De CPN stelt eveneens in haar de problematiek ten dele is voortge- heeft met de maffia. Hij wil graag contacten met de socialistische lan- komen uit vragen de joodse ge- (Vervolg van pagina 15) maakt nooit indruk. Je moet een van lid worden van een countryclub om- den, met uitzondering van Polen en duidelijke koers uitstippelen en niet meenschap om acties te ondersteu- dat dat het ideaal is in de nen". hoogste Tsjechoslowakije omdat met die landen, hebben we signalen gege- gaan zwabberen. Laten we wel we- Verenigde Staten als je buiten landen de banden zijn verbroken, ven zen, vier dat we de facto Jalta erkennen jaar beleid van Carter Openbaarheid woont", aldus Van het Reve die „de politieke pluriformiteit en de en dat we uit de gegevenheidvan de heeft niets opgeleverd. Niet alleen stelt dat de Sowjets de Helsinki-ak- mensenrechten" aan de orde. Ern- v erdeling van Europa de grenzen een gedemoraliseerd land intern koorden over de mensenrechten sting vertelt „de banden met de slechten en tot dialoog willen ko- maar ook geen effectieve buiten- De Westerse wereld en daarmee louter en alleen hebben onderte- Sowjetunie zijn niet erg hartelijk men. De Amerikaanse benadering landse politiek". ook Nederland heeft vooral geko- kend omdat ze graag als een be- maar we zijn nog aanspreekbaar. Ik ls, dat heeft Reagan zelf gezegd, De dialoog die noodzakelijk is zen voor de weg van de ruchtbaar- schaafd land willen worden gezien. heb gemerkt dat de Sowjets bij kri- Jalta te veranderen." In Jalta kwa- voor een ontspanning tussen Oost heid. Nederlandse parlementariërs Schrijver Kirill Gradov gaat wat tiek de neiging hebben om de bal den in februari 1945 de leiders van en West wordt door mevrouw Tsjer- stellen regelmatig vragen in de dieper in op de psyche van de Sow- terug te spelen en te wijzen op de de geallieerden bijeen, waar zij hun nina en haar zoon Igor in een ander TweedeKamer over het lot van een jets. Volgens Gradov willen de Rus- (Vervolg op pagina 19) invloedssfeer in Europa bespraken. daglicht gezien. Mevrouw Tsjernina zegt: „Het doen van concessies van Fractieleider van de VVD Nijpels het Westen tegenover de Sowjetu- stelt: „Mijn politieke overtuiging is nie is dat een grote fout. Je doet een het politieke systeem van de concessie, een tweede concessie en Sowjetunie respect heeft voor te- de genstanders Sowjetunie begrijpt dat ze alles die een duidelijke lijn kan doen. Het Westen dacht jaren- bekken. Het beste voorbeeld daar- lang dat er een periode van détente van vind ik Reagans herverkiezing. was. Die ontspanning was alleen in Of je het er nu mee eens bent of het hoofd van de westerse niet, dat laat mensen ik even buiten be- maar de Sowjetunie dacht geen en- schouwing, Reagan heeft een duide- kele dag dat het détente was. Voor lijke gevoerd buitenlandse koers en haar was het een constante Koude die ook mede tot inzet van zijn her- Oorlog". Zoon Igor stelt dat „je verkiezing gemaakt en wat zien we, een dialoog op verschillende manie- nog geen paar weken na de herver- ren kan voeren, maar een dialoogis kiezing van Reagan komen er be- geen monoloog. De Sowjetunie is er sprekingen op gang over de hervat- niet per se in geïnteresseerd joden ting van de besprekingen over de weg te laten gaan want dan ziet ze ontwapening in Genève". De VVD- alleen mensen uit haar invloedssfeer leider doelt op de onderhandelingen vertrekken". die de Sowjet-minister van buiten- Beiden zijn van mening dat het landse zaken Andrei Gromyko en Westen bereid moet zijn economi- diens Amerikaanse collega George sche concessies te doen in ruil voor Schultz begin januari 1985 in Genè- concessies van Sowjetzijde, zoals Ve zullen gaan voeren. dat gebeurde met het Jackson- amendement, waardoor de Sowjets Schurken joden lieten emigreren. Ook vinden Ernsting van de CPN merkt op zij dat het Westen meer verzet moet dat de hervatting van de Ameri- bieden. Mevrouw Tsjernina herin- kaans-Russische besprekingen niet nert zich dat „toen Andropov dood voortkomen uit de harde taal van was, de Nederlandse vertegenwoor- Reagan. Volgens Ernsting werd de diger bij de commissie voor de men- Amerikaanse president door de kri- senrechtenvan de Verenigde Naties tiek van deDemocraten gedwongen zei dat men een minuut stilte voor zijn opstelling tegenover „de socia- Andropov in acht moest nemen. le- listische landen" te verzachten tij- dereen weet dat Andropov een mis- dens de verkiezingscampagne opdat dadiger is. Hij schond de Helsinki- hij zijn herverkiezing niet in gevaar akkoorden, hij liet mensen arreste- zou brengen. „Hij heeft toen op die ren, hij was oprichter van psychia- punten uitspraken gedaan die hij nu trische inrichtingen voor politieke moet waarmaken. Overigens ben ik gevangenen en de Nederlandse ver- niet gerust op de afloop ervan", al- tegenwoordiger wil een minuut stil- dus Ernsting. De liberaal Nijpels te voor Andropov. Is dat geen stap verduidelijkt: „Niet dat je harde terug in de mensenrechten?" Zij noemt taal moet uitslaan, want harde taal tevens de kwestie van de Duitse Bank die in juli 1984 de Sow- Commerciële advertenties jetunie een krediet van 150 miljoen Mark verstrekte. Een Duits comité op te geven aan: voor de mensenrechten eiste van de H.M. KREBS Duitse Bank ADVERTENTIE- dat ze bij de krediet- EXPLOITATIE N.I.W. verlening tevens voorwaarden zou Valeriusstraat 13 stellen ten behoeve van onderdruk- Tel. 020 79 66 03 te minderheden in de Sowjetunie. 1071 MB Amsterdam-Zuid- „Dat wilde de Duitse bank niet. Wie zijn nu eigenlijk de schurken", Een beeld van een demonstratie voor de vrijlating van Russische joden,Den Haag 18 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 merken) merken (alle merken) andere kM) -meubelen alle en (alle en schrijfmachines 32 6-amsterdam citizen 72 'sanvo microcomputerscalcula,ors %iïgE£!r'**reigersbos elektronischei kantoormachines* casio) " * ' 020-97 Xlm

0 , 44. l allure" 45 I van Voorstadpromenade 03440 "Mode Damesmode Herenmode Tel. |?^S^U kurk. Amsterdam de 161, 69 Import 51 onder 25 goeds I Wijnhandel d&u>guLbnipjQort Brouwersgracht lets Telefoon Amsterdam, PER 17, 020-716804 UNO mr%v%mMODA _ I \J\ - Baerlestraat telefoon

> Van NUMERO IAZZURRO Amsterdam GJ 43 verkoop. ' 1016 34 en I Tandenwinkel 5 020-23 Speciaalzaak Mondverzorgingsartikelen Witte Advies SAMEACH 640753 Pinda's Honing |wrv\rdeRunstraat Telefoon J Notenpub" versgebrande en Telefoon de 64 s yoor Noten Amsterdam-Zuid " 1 «dr Zuidvruchten- Maasstraat /

| ' parfumerieën prijzen. 206

l I DmmumlPpM betere laagste Cuypstraat 020-714791. de 27 de 03 Drogisterij-Parfumerie 6 Voor en Albert Telefoon — Amsterdam Dam) 020-24 _J NM de I (bij I Gravenstraat Telefoon /Ö, Nr* 1 Amsterdam. speciaalzaak 21, IVJ Schuytstraat (JW Corn. kindermode I . CHANOEKA i .- - - - - . NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 19 agenda te krijgen. „Je mag hopen dat dat enige impact heeft op de Zwijgen grootste Sowjetunie en een ondersteuningis voor de Sowjetjoden". Ze plaatst overigens een kanttekening bij de inspanningen van de joodse ge- vijand van de meenschappen ten behoeve van de Sowjetjoden. Salomons signaleert een offerbereidheid van de joodse gemeenschappen ten opzichte van mensenrechten Israël maar is van mening dat het wereldjodendom meer kan doen Sowjetjoden. kleinere landen die voor de (Vervolg van pagina 17) teren naar de Dat acties doorgaan beschouwt wat zijn. de onafhankelijker In ver- Kirill Gradov als positief en noodza- niet geringe misstanden in de Wes- onderstelling dat we niet helemaal terse kapitalistische wereld, in de kelijk hoewel hij pleit voor een op één worden gezien met de Verenig- Russische men- zin van laat ons onze eigen boontjes de Staten". een begrip voor de doppen en doppen jullie dievan jul- taliteit gebaseerde werkwijze. „Het De keerzijde is echter dat het pa- is dat die wat lie, in feite dus een terughoudende Nederland te noodzakelijk mensen houding". cifisme dat in terug tegen de Sowjetunie ondernemen vinden is in de vredesbewegingvoor een beeld hebben waarom iets ge- Een ander aspect van de contac- de Russen verwarrend werkt. Vol- tussen beurd en wat de doeleinden van de ten Nederlandse politici en gensKirill Gradov is het streven van de Sowjet-overheid betreft de posi- Sowjet-autoriteiten zijn". Opmer- de Sowjetunie uiteraard een ver- kend dat filosofie tie van de Nederlandse ambassade die Gradovs wellicht mindering van kernraketten op mooier klinkt dan dat zij invloedrijk jn Moskou. Behalve dat Nederland de Gradov s Sowjetunie gericht zijn. is, antwoordt de schrijver dat hij lands belangen in de Russische is nogal over de vredesbe- sceptisch „niets kan beloven op korte ter- hoofdstad behartigt, vertegenwoor- „In weging in Nederland. de Sow- mijn. Ik zeg alleen dat er door de digt Nederland eveneens Israël in jetunie heb je geen vredesbewe- de Sowjetunie. Nora Salomons zegt actiegroepen gewerkt moet worden dat ging. Het Kremlin ziet mensen die vanuit een visie, een filosofie die door „de bijzondere positie van over vrede spreken als verraders. de Nederlandse ambassade" Neder- vandaag ontbreekt". Tekenend Hoe moeten ze Nederlanders zien land precies op de hoogte is van het vindt hij dat er geen Ruslanddes- a die binnen hun bondgenootschap kundigen zijn die de antal uitreisvisa dat wordt ver- met ideeën komen dievolkomen af- actiegroepen strekt van advies dienen. Ook wijst Gra- aan Sowjetjoden, dat Neder- wijken van die van de andere Navo- veel informatie de dov op het „schandalige" feit dat land krijgt over lidstaten?", vraagt Kirill Gradov. Positie van de joodseminderheid en Radio Nederland in tegenstelling de titel heeft om informeel voor de tot andere buitenlandse zenders die pelangen van de joden in de Sow- Morele steun de Sowjetunie bereiken, geen Rus- jetunie op te komen, „Aan de an- sische programma's verzorgt. De kant", buitenlandse dere zo benadrukt Nora Sa- Met het voeren van acties, het zijn be- langrijk omdat ze de enige bron van protesteren gaan zowel de comités als de parlementariërs westerse informatie zijn want bui- door. Het tenlandse kranten zijn in de Sow- Solidariteitscomité zal met Chanoe- jetunieniet toegestaan. „Het is ont- ka voor de Russische ambassade in VVD-fracüelcid

met grote problemen kampt. „Die problemen liggen in het aanpassen, Ambassadeur Improvisatievermogen in het integreren. Maar dat is niet al- leen in Israël, ook in Amerika kan een aantal Russische joden zich weigert deel niet aanpassen. Ik zeg nooit tegen opvangcentrum te Wenen de mensen die in Wenen aankomen voor dat ze in Israël geen aanpassings- delegatie problemen zullen krijgen. Er is een In het centrum van Wenen het vrije westen. Een onop- het in 1969 zelf de Sowjetunie categorie mensen die in geen enkel Sowjetjoden bevindt zich aan de Stuben- vallend gebouw waar achter te verlaten en zich in Israël te land zal integreren maar gelooft dat ring de Oostenrijkse afdeling de streng bewaakte deuren vestigen. Dat zij daar al in het buiten Israël wèl zal lukken. van de Jewish Agency. De de medewerkers van de Je- 1969 in slaagde, komt omdat Dan is er de groep die het in Israël De Nederlandse ambassa- vestiging is de belangrijkste wish Agency de taak hebben „de Russische autoriteiten zeer goed doet. Finacieel willen zij deur in Israël, mr. Maarten schakel tussen de joden die de binnengekomen vluchte- toen nog dachten dat wan- zich echter in een korte tijd verbete- van Berckel, weigerde deze Sowjetu- lingen ren en gaan daarom tijdelijk naar week de volledige delegatie er nog In slagen de op te vangen. De uit Ri- neer de onruststokers het bijvoorbeeld Amerika ofweer terug nie te verlaten en hun toe- ga afkomstige Leah Slovin, land werden uitgezet, de si- van vier Nederlanders en drie naar Wenen. Israël is niet bepaald immigranten te komstige vaderland, de eer- directrice van de Jewish tuatie wel rustiger zou wor- het land waar geld kan worden ge- Russische ste stap van het oosten naar Agency in Oostenrijk, gelukte den." maakt. Dat kan in Wenen en in ontvangen die de ambassa- Amerika blijkbaar wel. In Wenen deur een brief wilde overhan- Voor haar vertrek werd de advo- wonen de meeste Russen rond het digen over het lot van de jo- cate uit haar ambt verwijderd en Mexico-plein. Maar wanneer ze ge- den in de Sowjetunie. De de- door de KGB voortdurend onder- noeg geld hebben gaan ze weer te- legatie bezocht de Nederland- vraagd. Slaagde Slovin er wel in met rug naar Israël." se ambassade na afloop van de eerste groep activisten het land Leah Slovin noemt een groep een mars door Tel Aviv ter ge- te verlaten, de achterblijvende fa- met andere overwegingen. Het legenheid de Dag de milieleden werd het leven zeer zijn de ouders die niet willen van van moeilijk gemaakt. Haar dochter dathunkinderen in een land, Israël, Mensenrechten. mocht haar niet naar Israël verge- komen te wonen waar zij in militai- zellen. Ze werd gearresteerd we- re dienst risico's lopen. Tenslotte is Hoewel de delegatie, bestaand gens het verspreiden van niet geoor- er de kwestie van de joden die na uit de dames Mollie van der Hoop, Hetty Edith Samuel en loofde literatuur. Na tweeëneenhalf hun verblijf weer terug willen keren Godschalk, jaarkonden moeder en dochter zich naar de Sowjetunie. is maar de heer Herbert Markus, haar „Dat komst telefonisch toch verenigen. een heel klein aantal. Zon terug- had aangekon- Leah Slovin is voor een periode keer is bijna onmogelijk. De Russi- digd, wilde de heer Van Berckel al- van drie jaar uit Israël naar Wenen leen mevrouw Samuel en twee van sche autoriteiten verlangen van de- de gekomen om degenen die er nog in ze mensen dat zoals zij dat noe- Russische immigrantes ontvan- zij gen. slagen de Sowjetunie te verlaten op men hun schuld compenseren, De heer Van Berckel liet me- zij vrouw Samuel geen te vangen en verder te begeleiden. moeten bewijzen dat ze patriotti- ook weten er op te zij Dat voor deze moeilijke werkzaam- sche Russen zijn." De weg terug is prijs stellen wanneer met heden iemand nodig is die de taal voor de joden afgesneden. Zij blij- de pers zou spreken. „Hard beheerst van de vluchtelingen, zoals ven veelal in Wenen hangen of gaan schreeuwen helpt niet", zo zei hij haar, „stille diplomatie is soms be- Leah Slovin ze noemt, en hun pro- dan weer naar Israël terug. blemen kan begrijpen, spreekt vindt Leah Slovin, met emigrant Juri Kolker: ter". Mevrouw Samuel sloeg het ad- ze vanzelf. Na beëindiging van haar Heroïsch vies van de Nederlandse ambassa- driejarige uitzendperiode zal haar Vluchtelingen komen verward aan dooi taak worden overgenomen door ie- Bij die terugkeer is de Jewish mand die eveneens het Russisch als Agency behulpzaam. Het is zeer moedertaal heeft. Willy Werkman niets. Daarover hebben wij geen dag met de El Al naar Israël welkom als deze mensen dan zelf contacten met officiële Russische vliegen." wat geld hebben, alleen de eerste uit Tel Aviv Alibi instanties. Het bericht dat er men- Anders verloopt de procedure keer dat men het land binnenkomt sen op weg zijn, komt nauwelijks wanneer het land van keuze niet Is- wordt voor een woning gezorgd. Ze leidt mij door het kantoor van een uur voordat ze op het vliegveld raël is. „Gaan ze niet naar Israël, Ondanks dat het vertrek van joden deur in Israël in de wind en vertelde de Jewish Agency. Ze wijst mij een of het station staan. Dat horen we dan wordt het Oostenrijkse ministe- uit de Sowjetunie zo goed als ten ons: „We hebben te lang gezwegen, vertrek dat is ingericht als een soort via de vreemdelingenpolitie." Ge- rie van binnenlandse zaken inge- einde is gekomen omdat de autori- het wordt tijd dat er wordt ge- huiskamer. Hier vindt de informele poogd wordt een zo geruststellende schakeld en worden de Russische teiten in het Kremlin triomfantelijk schreeuwd". ontvangst plaats. In de kamer staan ontvangstte bieden. Het aparte kin- joden door ambtenaren van het verklaren ïdat het aantal aanvragen In de brief die mevrouw Samuel banken, boekenkasten en een ste- dervertrek met spelletjes en speel- land van hun keuze verder gehol- is verminderd, weet men bij de Je- aan de Nederlandse ambassade aan- reo-meubel. Als achtergrondmu- goed werkt daar ongetwijfeld aan pen." Over het deel dat kiest voor wish Agency van honderden fami- bood wordt de aandacht gevestigd ziek Israëlische liedjes. Posters van mee. een ander land dan Israël spreekt lies dat hen al jafenlang toestem- op de „voortdurende schendingvan Israël fleuren de wanden op en „Dan komt de kwestie waar het Leah Slovin namens de Jewish ming wordt geweigerd het land te de Helsinki-overeenkomst, die ook overal liggen in het Russisch infor- allemaal om gaat: het invullen van Agency in geen enkele bewoording verlaten, hoewel zij kinderen of ou- door Nederland is ondertekend". In matiekranten. „Hier stellen we de de papieren. De vraag is waar de haar afkeuring uit. Zij merkt echter ders hebben in Israël. de brief wordt verder verklaard dat mensen op hun gemak", zegt Leah mensen zelf naar toe willen. Er wel op, dat Israël immigranten hard De voortdurende gewelddadige de Sowjetunie joden „beschuldigt, wordt van onze kant geen druk uit- nodig heeft en dat het niet naar Is- intimidatie van joden in de Sowjetu- en gevangen neemt en in kampen door geoefend om deze jodennaar Israël raël gaan de Russische autoriteiten nie die hun geloofsovertuiging tot stopt (...) De situatie is zo verslech- te sturen. Een ongewild vertrek het alibi verschaft triomfantelijk de uiting willen laten komen is volgens terd dat een nieuwe holocaust wordt Linda Andriesse naar Israël is voor hen evenals voor poorten voor het vertrek van joden Leah Slovin voortdurend aanwezig. gevreesd", zo staat in de brief. ons slecht." Wanneer de vluchtelin- te sluiten. „Er wordt dan gezegd, „Met name de religieuze jodenroe- De twee Russische immigrantes gen te kennen geven naar Israël te zie je wel, de joden gaan helemaal ren zich enorm. Ik noem de jongere die mevrouw Samuel mochten ver- Slovin. „U moet niet vergeten dat willen, dan heeft de Jewish Agency niet naar Israël, maar naar Amerika joodse Russen heroïsch omdat ze gezellen tijdens haar korte gesprek de vluchtelingen nogal verward en direct voorzieningen beschikbaar. of andere landen." zich zo openlijk manifesteren. Zo met de Nederlandse ambassadeur, geëmotioneerd aankomen". Snel- Er zijn een aantal woningen ver- weet ik hoe bij een orthodoxe fami- Ella Kaminskaya en Ktsia Ratner, heid en improvisatievermogen blij- spreid over de stad. Daarnaast Integratie lie in Kiev tijdens de Jom Kipoer- vertelden over het lot van hun in de ken een noodzaak bij de opvang. wordt geld verstrekt om in de eerste viering alle religieuze voorwerpen Sowjetunie achtergebleven familie- Het tijdsbestek tussen melding en levensbehoeften te voorzien. Met enige tevredenheid stelt in beslag zijn genomen en de fami- leden. Ella Kaminskaya wacht al ze- aankomst van joden die vanuit de „Soms is dit echter niet eens no- Leah Slovin dat het de meeste Rus- lieleden met geweld zijn bejegend. ven jaar op haar ouders en haar Sowjetunie naar Wenen komen is dig", vertelt Leah Slovin, „het ge- sische jodenin Israël vrij goed gaat, Orthodoxe joden worden beschul- zeer kort. „Wij weten van te voren beurt vaak dat de mensen dezelfde ondanks dat er een groepering is die digd van het verstoppen van drugs in mezoezot. De autoriteiten zeggen dan dat deze door westerse bezoe- kers zijn binnen gebracht en hebben dan weer aanleiding de joden de schuld te geven." Religieus en actief, zo omschrijft de leidster van de Jewish Agency in Wenen jodenin de Sowjetunie. Ac- tief zijn is tevens het sleutelwoord voor de Jewish Agency. Actief zijn in de zin van demonstraties zoals die Giften fiscaal aftrekbaar overal worden georganiseerd, be- Het Joods Nationaal Fonds is vermeld op de lijst van schouwt zij als onontbeerlijk. Als tweelingzusje Violetta. „Ik denk de Stichtingen en de solidariteit er niet zou zijn, zou- iederedag aan hen. Over enkele da- Instellingen waarvoor fiscale aftrekbaarheid van toepassing is. den er zeker nog meer Russische jo- gen vier ik mijn dertigste verjaar- U dient er dan wel voor te zorgen, dat uw bijdrage in 1984 den in de gevangenis belanden. Het dag. Ik kan mijn zusje ook dit keer van afgeboekt. geeft de Russische joden kracht. niet omhelzen", zei ze me met tra- uw rekening wordt Leah Slovin noemt de acties die nen in haar ogen. De bejaarde me- Denk om de grote drukte tijdens de jaarwisseling bij de worden ondernomen in het westen vrouw Ratner die alleen in Israël banken van zeer groot belang. Maar ze zijn woont, drukte ons op het hart alles niet voldoende om het lot van de over de joden in Rusland te vertel- Joods Nationaal Fonds Russische joden te verbeteren. De len. „Ik heb mijn dochter, mijn politiek ziet zij als het keerpunt. schoonzoon en mijn kleinkinderen Bronckhorststraat 16 hs, 1071 WR Amsterdam. „Als de verhouding tussen de Sow- al elf jaar niet gezien", zei ze, „de Tel. 020 - 736750, Giro: 49998, Bank: Amrobank N.V., jetunieen de Verenigde Staten niet brieven die ik hen schrijf ontvangen verandert, zal de houding ten op- ze niet. Mijn dochter die zich in- bijkantoor Van Baerlestraat: rek.nummer 43.34.01.907. zichte van emigratie van de joden spant voor de alija (emigratie) van uit de Sowjetunie niet veranderen. Russische joden, wordt regelmatig De Russische autoriteiten moeten ondervraagd door deKGB, de Rus- steeds de vraag voorgeschoteld krij- sische geheime dienst, die heeft ge- gen wat zij met de joden doen. Men dreigd haar uit Moskou te verban- V moet de Russen storen, het is de nen als ze contacten met buitenlan- enige manierom iets teveranderen." ders onderhoudt. MIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 21

CDAer Gualthérie van Weezel: Israël kan de Golan niet afstaan De Westbank noch Jordaniëis op gebreid. „Aan die samenwerking dit moment van belang, is het oor- wordt geen aandacht gegeven, om- deel van Gualthérie van Weezel. dat zij gevoelig ligt. Maar we moe- „De zwaartekracht ligt op het ge- ten meer openkaart met de Arabie- schil tussen Israël en Syrië. Beide ren spelen. We hebben die samen- Ontwikkelingssamenwerking landen willen van Libanon af. Alle werking en kunnen de nood in de twee zijn ze beducht voor de op- derde wereld verlichten. Waarom komst van de shi'iten. Er is in Israël moeten we die samenwerkingin een met Syrië een haat-liefde-verhou- taboesfeer zetten. Omdat er landen met Israël steviger aanhalen ding. De Israëli's zeggen: Syrië is zijn die er niet bij gebaat zijn? Laat een hard land, het is een grote be- ze dan maar de hulp weigeren. Dan Woede was er en verontwaardiging. Minister Jitschak klaring verlangen. „Wij geven in -1 dreigingvoor ons. Maar een Syrisch wordt nog eens duidelijk wat voor Shamir van buitenlandse zaken keerde zich tegen een dele- Koeweit een verklaring met full .woord is wel een woord. Syrië en regimes het zijn". withdrawal. Een keer gaat Duits- I Israël binden elkaar waarschijnlijk De CDAer vindt dat juistbij een 9atie van vier Nederlandse parlementariërs, in Israël op be- land en dan gaat full en weer uit, of meer dan dat ze elkaar verdelen. verkoelde relatie tussen Israël en zoek. De Koeweit-verklaring was Israël in het verkeerde dan weer Denemarken en dan Niet het oplossen van het Palestijn- Egypte de Nederlands-Israëlische keelgat geschoten. In die verklaring immers riep Nederland wordt gesproken over the occupied se vraagstuk is nummer een. De re- samenwerking in Egypte ook poli- tezamen met Koeweit op tot volledige terugtrekking van Is- territories (de bezette gebieden). latie tussen Syrië en Israël is het tiek van belang kan zijn. „Niemand raël Na Maar de verklaring van Venetië eerste. Als het met Syrië in orde weet in Nederland dat die samen- uit bezette gebieden. terugkeer in Nederland zouden geldt en die praat niet over full en komt, volgt de rest". werking er is. Laten we wat meer Premier Ruud Lubbers en minister Hans van den Broek van niet over the. Door het woordfull is Ook daarbij staat Europa buiten- volwassen zijn en er voor uitko- buitenlandse zaken verklaren dat het Nederlandse stand- de indruk ontstaan dat Nederland spel. De verhouding van Syrië tot men dat Nederland met Israël pro- Punt jegensIsraël niet was veranderd. Sinds de Jom Kipoer- via een achterdeur terugtrekking Israël gaat via de Sowjetunie en via jecten heeft. In Nederland tegen de °orlog en de Arabische olieboycot is dat bij iedere van Israël verlangt. De regering de VerenigdeStaten. Het zou Gual- Arabieren". r verande-' heeft gezegd dat die gevolgtrekking thérie van Weezel niet verwonderen Nederland dient zich niet de wet 'ng verklaard. Van Van der Stoel en Van den Broek. niet juist is, maar zij heeft de schijn als binnenkort tussen Jeruzalem en te laten voorschrijven uit angst voor op zich geladen tot anders te me- Damascus een overeenkomst wordt 1 Arabische boosheid. „Zo zeer we Buitenland-specialist van het Tactisch vindt de buitenlandspe- nen. gesloten. „Camp David is tot stand ervoor uitkomen dat er rechten zijn CDA, Hans Gualthérie van Wee- cialist van het CDA de gezamenlijk gekomen onder de havik Mena- voor de Palestij nen, zo zeer hebben 2el, die minister Jitschak Shamir in door Nederland en Koeweit onder- Relatie Syrië chemBegin en niet onder een socia- we er voor uit te komen dat we met Jeruzalem had aangehoord omdat tekende verklaring evenmin, al ver- list. Omgekeerd zie je nu gebeuren de Israëli's samenwerken". hij een van de vier Nederlandse par- werpt hij de idee dat zij tijdens het Van Israël verlangen dat het zich uit wat iedereen voor onmogelijk Hans Gualthérie van Weezel zal lementsleden was, vindt het onloo- ministerieel bezoek is uitgegeven alle bezette gebieden terugtrekt houdt. Er komt een zeker vergelijk lde uitbreiding van de Nederlands- chenbaar dat het Nederlandse omdat premier Lubbers ook wat za- acht Gualthérie van Weezel ook al tuseen Syrië en Israël. Dat komt tot Israëlische samenwerking bij de re- standpunt jegens Israël wijzigingen kelijke belangen voor een door zijn niet mogelijk door de Golan. „Los stand via een hele onorthodoxe re- gering ter sprake brengen. Vooral heeft ondergaan. Ook in Israël is broer geleid bedrijf had te regelen. van alle politieke overwegingen, latie. Maar dat Syrië en Israël met wat Egypte betreft. „Israël en "nen ervan overtuigd dat Nederland „Ik ben ervan overtuigd dat bij de a lleen al met de verklaring van Ve- totstandkoming van de verklaring netië uit 1981 in het Europese vaar- geen kwade opzet van Nederland water terecht is gekomen. Die ver- heeft voorgezeten. Maar de schoon- Waring pleit voor het betrekken van heidsprijs verdient de verklaring de PLO bij onderhandelingen. Be- niet. Dat 'full withdrawal' (volledi- halve met emotionele bindingen ge terugtrekking) geeft de idee of door 1940-1945 verschilt Nederland Nederland op het standpunt zou lr> zijn beleid jegens Israël weinig staan dat Israël alle bezette gebie- van België of welk ander land in Eu- den moet verlaten". ropa. Een onzinnige opvatting, vindt ~De invloed van Nederland op Gualthérie van Weezel, want Israël 'srael moet niet worden overschat. zit met de Arabieren in een onder- Ik denk dat die invloed buitenge- handelingspositie „dus zou het bui- woon klein is. Alleen de Arabieren tengewoon onverstandig zijn om door volledige terugtrekking van Israël te verlangen". Israël immers heeft on- derhandelingsruimte nodig. Met al Mau Kopuit de verklaringen van de Europese landen afzonderlijk en gezamenlijk kennen een zekere waarde toe aan van de EG-landen „heeft Europa de positie van Nederland", zegt een kans laten lopen. Israël zegt al Gualthérie van Weezel. Jeruzalem lang: je doet maar. In Israël weten heeft echter nauwelijks nog een ze dat het toch gaat om Amerika. boodschap aan Nederland. Daar- De rol van Europa is buitengewoon voor is de laatste jaren, ondanks de treurig en gering". CDA-buitenlandspecialist H. Gualthérie van Weezel (I) tijdens een bezoek aan de Israëlische minister van verklaringen iedere keer dat er in De rol van Europa wordt nog uit- buitenlandse zaken Jitschak Shamir L>en Haag geen beleidsveranderin- gehold door het komende lidmaat- zou het uit strategische overwegin- elkaar aan het praten zijn, dat staat Egypte zijn door de Camp David- -Ben zijn opgetreden, te veel ge- schap van Spanje, een land dat geen gen voor Israël zelfmoord zijn de als een paal boven water". akkoorden met elkaar verbonden. beurd. Daarbij treedt Nederland diplomatiekerelaties met Israël on- Golan op te geven. Elke visser op In die verhouding speelt Neder- Die Nederlands-Israëlische samen- ook niet al te tactisch op. Het dertekent, en door het lidmaatschap het meer van Galilea, iederekiboets land geen rol en Europa evenmin. in Egypte is een stukje ge- v werking oedt de gedachte dat het Neder- van Griekenland dat Israël uitslui- in de laagvlaktekan worden bescho- | j„De Nederlandse politiek ten aan- meenschappelijke representatie. landse beleid ook drijft op Arabi- tend de facto heeft erkend. „Als er ten. In relatie met Syrië, de doods- zien van Israël is moeilijk gewor- Ook naar de bevolking toe. Neder- sche oliedollars. De Koeweit-ver- gesproken wordt over een gemeen- vijand van Israël, kan jeniet verlan- den. Vroeger had Nederland in Is- land en Israël zijn beide agrarische klaring kan dat denkbeeld nog heb- schappelijk Europees standpunt gen dat Israël zich van de Golan te- raël een zeker aanzien en een zeke- landen met een enorme agrarische ben versterkt, nadat vast was ko- dan praten we over een standpunt rugtrekt. Dat zeg ik ook tegen de re invloed. Maar voor Israël is Ne- know-how. Als dit kan worden sa- men te staan dat premier Lubbers dat mede wordt gevormd door een Arabieren. Geen Israëlische rege- derland thans niet meer dan zomaar mengebracht is dat uniek. Om pres- "net Koeweit een verschil van me- land dat niet op een volwaardig di- ring, niet die van mijnheer Shamir een land in de Gemeenschap. Juist tige-overwegingen is er bijna geen ning heeft over zijn zakelijke belan- plomatiek niveau contacten met Is- en niet die van mijnheer Peres, niet omdat we zijn opgeschoven van Israëli meer in Egypte werkzaam. gen en dat tijdens zijn bezoek te raël onderhoudt. Dat betekent dat die van de haviken en niet die van staartloper naar het middenpeleton Maar onder Nederlandse vlag kun- berde bracht. de slagkracht en de geloofwaardig- de duiven kan zomaar de Golan te- is er argwaan ontstaan bij Israël. nen wij zeggen: Egypte, wij komen heid ' „Dat de ambassade van Jeruza- van de verklaringen inboet. De ruggeven". Wat kan Nederland nog doen". met onze Israëlische vriend jullie lem naar Tel Aviv is verplaatst is al Europese invloed moet niet worden De woordvoerder buitenland van Naar het oordeel van Gualthérie helpen. Jullie kunnen het door de een hele stap geweest. Maar dan is overschat, evenmin als de Neder- het CDA meent dat voor Israël de van Weezel zijn er mogelijkheden Camp David-akkoorden niet ver- er de Notitie over het nederzettin- landse rol in hetEuropees gebeuren Gaza-strook een strategische, noch tot verbetering. Sinds januari 1971 bieden. gengebied verschenen. Die is naar ten aanzien van Israël", zegt Gual- een militaire betekenis heeft. Dat bestaat tussen Nederland en Israël de Kamer gezonden terwijl presi- thérie van Weezel. voor de Westbank bepaalde oplos- een samenwerkingsverdrag voor dent Chaim Herzog een bezoek aan De hoeveelheid verklaringen singen mogelijk zijn en dat Jeruza- ontwikkelingshulp. Het behelst een Leo Baeck wordt Nederland bracht. Daar is Israël ge- neemt echter toe, omdat de Arabi- lem meer een religieus probleem is. gezamenlijk programma voor ont- voelig voor. Dan vraag je: is dat nu sche landen bij een officieel bezoek Over die drie gebieden valt te pra- wikkelingshulp aan Derde-Wereld- basisschool Wel zo tactisch". altijd een gemeenschappelijke ver- ten. Maar de Golan is een directe landen. In 1984 is 6,5 miljoen gul- Het ministerie van onderwijs heeft militaire aantasting van de integri- den uitgetrokken. Voorheen was de liberale Leo Baeckschool in Am- teit van Israël. Die dat is in man-tegen- acht miljoen gulden. Maar de stelveen toestemming gegeven om man gevechten veroverd. „Ik toe.' denk 1 bezuiniging sloeg per 1 augustus 1985 onder de Wet op Ethiopische joden dat vier miljoen Israëli's het over het Basisonderwijs basisschool te één zaak eens zijn: de Golan moet worden. De Wet op het Basisonder- voorlopig niet massaal naar Israël worden teruggege- Taboesfeer wijs betreft het onder één kap bren- ven. Door al die verklaringen wek- ken wij de indruk dat genvan de vroegere kleuter- en lage- Duizenden Ethiopische joden zijn Ethiopische joden is nog niet in de wij dat wel Van de 6,5 miljoen gulden is vier re school. vinden". Daar Israël gebracht als gevolg van publiciteit gebracht omdat de kans miljoen bestemd voor in Israël geor- De Leo Baeckschool, die in 1982 de hongersnood in Afrika. Diploma- bestond dat de Ethiopische regering Tijdens zijn bezoek aan Israël, ganiseerde cursussen voor deelne- van start ging, heeft thans 51 leerlin- tieke bronnen in Washington en tussenbeide zou komen en men het vierde, is het Gualthérie van mers uit de ontwikkelingslanden. gen dieverspreid zijn over een kleu- joodse organisaties in de Verenigde vreesde dat Arabische regeringen in Weezel duidelijk geworden dat van De resterende 2,5 miljoen gulden terklas en zes onderwijsniveaus. De Staten melden dat de evacuatie van het geweer zouden komen om de links tot rechts een eenheid van op- worden besteed aan cursussen, liberale dagschool wordt door het de Ethiopische joden nog gaande is. operatie te stoppen. vattingen is over Syrië. Over de landbouwonderzoek, ontwikkeling rijk gesubsidieerd ofschoon zij de Men hoopt in totaal zon 25.000 a De evacuatie lijkt te worden gefi- Westbank ook. Eveneens over de van droge streken in de landen zelf. kosten van het onderwijs in joden- 30.000 van hen naar Israël te eva- nancierd door joodsAmerika. Een benadering van Jordanië. Over Sy- Er zijn projecten in Colombia, Pa- dom en Iwriet zelf moet fourneren. cueren. prominent joods-Amerikaans leider rië is men het eens. Dat heeft de nama, de Dominicaanse Republiek Dr. I. Abram, voorzitter van het De uittocht van de Ethiopische bevestigde dat Israël om speciale Libanonoorlog meegebracht. Als je Costa Rica, Peru, Fiji, Nesoto, Ma- bestuur van de Stichting Liberaal joden naar Israël gebeurt via lucht- fondsen heeft gevraagd om de on- terugkijkt op wat die oorlog heeft lawi, Zwaziland, Kenija en Egypte. Joods Onderwijs zegt ons dat men bruggen vanuit omringende landen verwachte toevloed van Ethiopische opgeleverd danweet je dat het niets Voor de meeste projecten komt het geprobeerd heeft subsidie van het als Soedan, waarEthiopische joden joden aan te kunnen. Washington is. Dat is de tragedie van Israël. Ab- geld uit Nederland en de deskundig- rijk te krijgen voor het joodse on- en honderdduizenden andere Ethio- droeg reeds in het fiscale jaar 1984 ba Eban zei: „Voor de oorlog zijn heid uit Israël. derwijs maar uit een brief van het piërs heen zijn gevlucht. Daar be- vijftien miljoen dollar bij voor de zes herders om het leven gekomen Gualthérie van Weezel meent dat ministerie van 24 november 1984 vinden zich hulp-organisaties, waar- opname van de Ethiopische immi- door PLO-sluipschutters. Daarna die ontwikkelingssamenwerking van blijkt dat joden in subsidieopzicht onder joodse.De evacuatie van de granten. zijn 600 jongens gesneuveld". Nederlanden Israëlkan worden uit- niet als minderheidworden erkend. 22 NIW 14 december 1984 / 20kislew 5745

... ■- 3v ■■— *$ - ss ppw^

~4Bfc >aa'rw ,j-Aji^y^

P P Bmrrrfl

T*J IM** **■■■ pp*' v

Ikta» HP** 'm.,■■-**

4ißl Bfehh Hbbjb* 4HIbI 'r-i- -iltifii rir*iW fep^^ -»"

"xji ,jgij—

Voel je hart bonzen entbrokinje keel steeds groter worden. laat de rillingen over je rug lopen. ■ ■ Draai een lovesong op je sansui hir-installatie. Er"^"**! SANSUI BRENGT AUDIO-TECHNOLOGIE VAN ONGEKEND HOOG NIVEAU. ZOALS VERSTERKERS MET 'T UNIEKE SUPER FEEDFORWARD SYSTEEM, DIE GELUID PRODUCEREN OM VERLIEFD OP TE WORDEN. MEER INFORMATIE WORDT U TOEGEZONDENDOOR TEMPOFOON BV. KLANTENSERVICt: 013-353555. NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 23 eens voer onder de banier van de VOC, zo lang had blootgestaan. Bijzondere aangeklede De vondst van de fortuinlijke ka- FRIDES LAMERIS pitein ging als de Hatcher-collectie door de wereld. Een van de deelne- GLAS-CERAMIEK- tafels tentoongesteld mers in het Spiegelkwartier wist een DE COLLECTION belangrijke hoeveelheid van dit ge- Mjf&\ OBJETS bruiksporselein, populair om zijn lil JMgLt nj Nieuwe Spiegelstraat 55, Spiegelkwartier in Spiegelkwartier relatieve eenvoud, te verwerven, 1017 DD Amsterdam, tel. 020-264066. waarmee hij zijn tafel dekte. \Np"A Een geheel andere dis is die met door Hans Evers Griekse keramiek uit de vierde eeuw voor de gewone jaartelling, de perio- de van het Hellenisme. Het is de tijd van Alexander de Grote, die welis- waar veel grondgebied veroverde maar ieder in zijn waarde liet, ook de joodin het toenmalige Judea. Hij droomde van volkerenversmelt ing, van een wereldras, maar zijn opvol- gers hadden andere denkbeelden en het ideaal van één mensheid eindig- de, na wat tussenvormen, in bloedi- ge tyrannie van Syrische overheer- sers. Toen kwam de Maccabeeèn-op- stand, de joodseidentiteit schoot fier overeind, een verschijnsel dat wij herdenken met de viering van Cha- noeka. Van totaal verschillende allure is Klaptafeltje het arrangement in de kraamkamer Narra Nederlands waar beschuit met muisjes en bran- dewijn, met lepels uit antieke zilve- ren kommen rondgedeeld, de culi- Een lenige bronzen zeventiende-eeuwse Nederlandse koe naire hoofdbestanddelen zijn. Een In het jaar 1565 werd de Sjoel- tegen de achtergrond van een écru Imari-kannetje en een antiek glas chan Aroech (gedekte tafel) voor het tafelkleed met servetten van linnen- met het stadhouderlijk wapen van eerst gedrukt in Venetië, een soort damast, ontworpen in 1930 door Willem 111 doen de rest. Naast de handboek voor de dagelijkse prak- Chris Lebeau, getiteld straalbre- jonge moeder lonken, op antieke tijk van het joodse leven. Auteur van king. gravures, kaas, vis en wijn. De tekst deze codex JozefKaro, die als vier- Torpedojagers doorbraken ook op een Friese spreukenschotel uit jarig Spaans jongetje vanuit zijn ge- vele stralen en naar derestanten van Makkum van circa 1850 doet de boorteland de wijk moest nemen dit boottype, gezonken tijdens de laatste aarzeling verdwijnen: eet naar Palestina (1492), kon tevreden I tweede wereldoorlog zocht vier jaar smaaklijk aan den disch. zijn. Het werk is een zeer belangrij- geledenkapitein Hatcher in de Zuid- Er is voor elck wat wils. Melk van Salomon Stodel ke samenbindende kracht in het jo- chinese Zee. Hij vond niet waar hij een zeventiende-eeuwseNederlandse dendom geworden, met als speciale op uit was, maar wel een in de zeven- t bronzen koe die zich, alvorens zij Antiquités Vg verdienste dat het, ofschoon door- tiende eeuw vergane jonk, die onge- kosjer wordt geslacht, nog even de ROKIN 70 v£& trokken van vroom- en wijsheid, veer 20.000 stuks blauw-wit Chinees horens krabt en vlees van een fazant AMSTERDAM geen dor juridisch compendium is. porselein uit de drie eeuwen beslaan- die, zijn aanstaande sof niet ken- De Sjoelchan Aroech gaf aanlei- de Ming-periode bleek te bevatten. nend, zich amuseert in het struikge- ding tot reeksen van commentaren, De verpakking, bestaand uit houten was op een Kanton-email schotel. daagde velen uit, en inspireerde tot kratten, was nog in goede staat en de Voor de zeer voorname gast ligt op Antiek - Glas de meest gevarieerde organisaties. inhoud kwam ongeschonden tevoor- een Florentijnse familiekist een zil- Stodel Decor Ceramiek Een poëtische draad loopt door het schijn, alleen met een lichter, wat veren gantière gereed, een hand- boek dat zijn lezers en gebruikers al grijzig fond door de invloed van het schoenenschotel uit het zeventiende- SPIEGELGRACHT 23 H.C. VAN VLIET in de aanvangsparagraaf aanmoe- zoute water waaraan dit schip, dat eeuwse Malta, vuurverguld. AMSTERDAM digt om sterk te zijn als een lui- paard, licht gevleugeld als een arend, snel als een hinde en machtig als een leeuw. Aldus gesterkt kan men zich stor- ten op een wel zeer originele toepas- Jacob Stodel V^B^y sing van de gedekte tafel, tijdens de kunstmanifestatie deze week die mo- 116KENSINGTON M. . , gelijk is gemaakt door 77 antiquairs CHURCHSTR Nieuwe Spiegelstraat- 74 ' 1017 DH AMSTERDAM die gevestigd zijn in de Amsterdamse LONDON Nieuwe Spiegelstraat, Telefoon 020 22 77 82 Spiegelgracht, - Kerkstraat, Keizers-, Prinsen- en Lijnbaansgracht en Weteringstraat. Elk van de deelnemers geeft de be- schouwer kijk op zijn of haar opvat- ting van een gedekte tafel, vaak door het onmiddellijk contact met de eta- Degenaar & Bijleveld lage. Rond de vraag hoe men byoux consumeert wordt het thema zicht- ANTIQUITEITEN baar door een Art Deco-uitstalling Nieuwe Spiegelstraat 45A - 1017 DC Amsterdam, van sieraden met een surprise-ka- telefoon 020-21111A/2121Al Londen 5825283 rakter. - De kleuren van deze voorwerpen Klokken, Barometers, Wetenschappelijke-, muziek- en uit de twintiger jaren van deze eeuw nautische instrumenten, Elektrische- en Schwarzwalder zijn het transparante jade van de Een zilveren gantière, een zeventiende-eeuwse uit Malta afkomstige klokken, Collectors items, Hollandse + Engelse meubelen. Chinezen, goud en zwart. Dit alles handschoenenschotel

*J>* I*jt Êik H antiek

antiek glas

Harlingen antiek porselein Pytter Grauda _±. 1685. ANTIQUAIR g.h. van heek EDUARD KRAMER Tegels 15e - 20e eeuw. nieuwe spiegelstraat 47 Nieuwe Spiegelstraat 64 amsterdam Wijzerplaat, ca. 1700. 1017 DH Amsterdam telefoon (020) 25 00 50 r i.^^MmY*P¥*r,

\ 42y Prins ook uw «***££& Contactlens-specialist! AMSTERDAM Bilderdijkstraat 72 Tel 183368 Bijlmermeer C en Lommerweg 307 Tel 843764 Winkelcentrum t A3 Bos \ <,e2o' a 762 Ferdinand Bolstraat 130 Tel. 625476 Ganzenhoef «4 Tel 907965 J P Heiiestraal 184 Tel 180653 \ Koninginneweg 224 ' 'Tel. 622651 AMSTELVEEN Van Woustraat 110 Tel. 622045 RembranOiweg 157 Tel 415434 ~~* Burg de Vlugtlaan 174 Tel 131971 Gelderlandplein 24 Tel 440793 HEERHUGOWAARD Buikslotermeerplein 7 Tel 372392 Winkelcentrum Winkelcentrum'ln de Banne Tel 331504 Middenwaard 31 Tel 02207-17172 Javastraat4 Tel. 946883 V. dat men graag aan Sperwerlaan 27 TsL_36B4os_ anderen doorgeeft.

Bank AG is behalve veelzijdige ContactlenzenLid A.N.V.C. Hapoalim (Schweiz) J en internationaal aktieve handelsbank ook een bank voor I vermogensbeheer en beleggingsadvies. Als dochterondernemingvan Bank Hapoalim 8.M., van met grote I W. SELIG BV I één der toonaangevende banken Israël Horlogemaker betekenis, is Bank Hapoalim (Schweiz) AG internationale Amsterdam-Z., Grevelingenstraat 6, in Zürich derhalveeen belangrijkt adres, dat men graag doorgeeft. telefoon 020-734762

(Kapitaal en reserve ban de Bank in Zwitserland: 90.000.000 Zw.Fr.) Reparatie van uitsluitend mechanische merk- horloges: speciaal Rolex, Jaeger-Ie Coultre, Omega en andere topmerken. Ook antieke uurwerken.

TUTJUïïïi f""—-^———»■ TYPE- EN STENCILWERK Op elk gebied, uiterst zorgvuldig en vlot VERTAALWERK door gespecialiseerde, erkende en beëdigde vertalers. UITZENDBUREAU van uitsluitend geroutineerd en vakkundig getest Bank Hapoalim (Schweiz) AG KANTOORPERSONEEL JENNY SPITS' TYPE- Bahnhofstrasse Zürich,Telefoon 01/211 74 00,Telex 813 762 EN VERTAALBUREAU 20.CH-8022 Prinsengracht 909. telefoon Filiaal in Luxemburg: 18, Boulevard Royal, Luxemburg, Telefoon 47 52 56,Telex 2489 247636

Beth Shalom is het verzorgings- en verpleeghuis Bküt-üt *IP(> ne** van de Stichting Joods Amsterdams Bejaarden SE&& JC"1 n"** i iMt"* y« w Centrum gevestigd in Amsterdam-Osdorp (eind- ■f ||g| j;.">, t » punt tramlijn 1 en bus 23). Bli HÜ 'T* '- Het verzorgingshuis biedt plaats aan 154 be- ■■ÜH f& "rfS^.*-' woners. f"""" W."' fiiM * >■*:■"< siü * «*? ■, "^^**J*JaH gastvrouw/heer *» die de joodsesfeer in het verzorgingshuiskan helpen handhaven en intensiveren. Gedacht wordt aan een man of vrouw, die goed Gooi' de de centrum'het bekend is met joodse belevingswereld en bejaarden joods-religieuze gebruiken, in een team kan Joods I werken en goede contactuele eigenschappen heeft. heeft eenbeperkt De functie vereist o.m. een aanwezigheid in huis van minstens éénmaal per vierweken op sjabbat en op een aantal jomtov dagen. aantal plaatsings-mogelijkheden. Schriftelijke sollicitaties aan de Directie van Beth Shalom, Akerwateringstraat 243, Het Joodsbejaardencentrum „het Gooi" in Bussurn 1069 GD Amsterdam. biedt doorzijn ligging te middenvan een groot natuurgebied en zijn gemakkelijke bereikbaarheid een unieke combinatie van een rustige omgeving en een mogelijkheidtot regelmatige contacten met familie en vrienden uit het gehele land. Wilt u meer weten over deverzorging, debegeleiding en de diversefaciliteiten dan verzoeken wij u een afspraak / BETH SHALOM te maken met de directrice mevrouw M. Kroesen, tel. 02159-12241. Joods bejaardencentrum „het Gooi" Ceintuurbaan281, Bussurn. 25 Uf'W 14 december 1984 / 20 kislew 5745 -i Antiek-variété in de decembermaand heeft feestelijk karakter

Een aantal detaillistenin het treffen wij echtelieden diezichtbaar PETER KORF Spiegelkwartier van Amsterdam om elkaar geven. Zij zijn duidelijk heeft de gelegenheidaangegrepen niet onbemiddeld. De man die arts is DE GIDTS om het goederenaanbod in hun heeft een carriageklok hij zich, want winkelverkoopruimten te zijn huidkan niet tegen een combineren met het houden van armbandhorloge. In zijn tas zitten ANTIQUAIR speciale tentoonstellingen. Zo is er nog een zeventiende-eeuwse zilveren een expositie van Nederlandse reiszonnewijzer en een cassette met , grafiek uit vijf eeuwen,van Japanse antieke medische apparatuur ten 28 prenten en keramiek, van behoeve van patiënten die geen Nieuwe Spiegelstraat moderne Amsterdam aquarellen en tekeningen door de vertrouwen hebben in 1017 DG jongeRussische kunstenaar Nenad bedrijfsmiddelen. Hij kijkt met Telefoon 020-252625. Karpov en een collectieve welgevallen naar de oorlellenvan volkskunst. zijn vrouw, want diezijn opgeluisterd doorplatinaknoppen Volkskunst is een moeilijk met briljanten die op een bijzondere definieerbaar begrip. Het is zeker wijze zijn gemonteerd in een fond niet een prestatie van de gewone van bloedkoralen.De doktersvrouw handwerksman alleen, noch kunst draagt een bijpassende ring. Een set die uitsluitendvoor het gewonevolk van Cartier uitParijs, waar eens bestemd zou zijn. Het gaat meer om Lodewijk XIV triomfeerde, zoals gebruiksvoorwerpen die een zekere een marmeren plaquette met zijn naïviteit, iets primitiefs uitdrukken. kroning tot zonnekoning laatzien. Twee Oud-testamentische Het is de tijd van het balboekje Q)cndUng gegevens zijn op treffende met parelmoeren kaftjes en de exemplaren uitgewerkt. Een geisha in veelkleurig porselein die klaptafeltje is voorzien van een aan een Nederlandse gouden lier achtzijdig blad dat degeschiedenis betoverende klanken ontlokt. van Eliezer en Rebecca verbeeldt, cluuteUer S^lntiquair met dorstige kamelen bij de bron. Ini Een luisteraar wordt het te - olieverfheeft de onbekende schilder machtig, hij grijpt naar zijn doosje Hef Art-Deco danseresje sedert 1883 het moment naderbij gebracht van roggehuid, maar er zit geen (Genesis 24:47) waarop Abrahams versterkingspil meer in. Hij moet het bediende het voor Izaak bestemde opgeven en deint weg in een meisje een armband om de pols schemerstemming, waarin hij nog schuift. wel vele mooie dingenaan zich voorbij ziet trekken. Zeventiende- Het andere tafereel is de offerandeL- eeuwse kabinetten en linnenpersen, Nieuwe Spiegelstraat 23 uit Genesis 22, met de engel in de Chinees gekleurd en blauw-wit 1017DB Amsterdam wolken die met haar halt-kreet nog porselein, parels en granaten, gembercoupes potvistanden. 020 23 93 66 juist weette voorkomen dat en Telefoon - Abrahams mes zijn zoon raakt. De voorzijdevan een achttiende-eeuws Plotseling knippert zijn oog tegen Hindelopen haardscherm toont dit een verblindend licht dat uit tien evenement. kelken op hem af schijnt: een Er zijn ook wijze en dwaze Tiffany lamp uit 1900. Het schijnsel maagden opkistjes geschilderd.Een1 belicht een etalage met heel van hen een Art-Deco danseres die, merkwaardige voorwerpen. Een ANTIQUARIAAT elegant gebarend, met een prachtig skiatère, die niets met sneeuw en ERIK H. gewaad als een schildvoor zichuit bergen te maken heeft, maar met ARIËNS KAPPERS haar slanke leden aan het oog zonnewijzers die ditbronzen onttrekt. De stofis prachtig van instrument als het ware op de muren Old prints kwaliteit en dessin, hetgeen met maakt. Verder liggen er antieke Nieuwe Spiegelstraat 32 dezelfdekracht ook gezegdkan microscopen en 1017 DG AMSTERDAM worden van de meubelbekleding-enl scheepschronometers. Telephone 020 - 23 53 56 gordijnstoffen diebij een deelnemer op de Spiegelgracht te zien zijn. Groots kunst- en antiek-variété, deze organisatie in het Deze antiquair, tevens Bekijk onze die hoofdstedelijke Spiegelkwartier, decorateur is, mikt op Amsterdam is zo kwaad nogniet, er collectie grafiek interieurverzorging,klassiek en rond 1900 is veel schoons te zien en bovendien modern. De Parijse ontwerper de bezoekers in vrijwel alle en worden Manuel Canovas levert behalve winkels opeen hapje en een drankje prenten uit de 17e eeuw. ~tissus et papiers peint", ook getrakteerd. Het is december, behangstoffen, in wol, zijde, ve- maand van feestdagen, het is Open lours, chintz en damast. Er is aange- Huis, met als thema immers de paste keuze zowel voor de Empire Gedekte Tafel. Evrs. Opening hours: Bank alsvoor de moderne stoelvoorr 11.00-5.00 p.m. het Franse restaurant in deKerk- Spiegelkwartier Amsterdam, Centrum Tuesday-Saturday straat, dat eveneens deel uitmaakt voor Kunst en Antiek. Open Huis tot en and by appointment. 1984, van dit Open Huis. met zondag 16 december van 10-21 Een Tiffany lamp uit 1900 Aan een van detafeltjes hier uur.

Bloemengalerie B.

Antiquariaat & Galerie (Vivace-^ C.P.J. van der Peet Verkoop - tentoonstelling Japanse prenten 9. &. JU. $emfee=&uiU>oer & ASTA-MANGALA ANTIEK, ZILVER, GOUD EN OUDE JUWELEN Keramiek Kerkstraat 165 van 1017 GH—AMSTERDAM Tessa Braat-Voorhuis. 17 Tel. 020-23 44 02 <ÉÉÉ nov. - 31 dcc. 1984. Nieuwe Spiegelstraat 60, Lid Verenigde Nederlandse Antiquairs KUNST Spiegelstraat 33-35, Amsterdam, tel. 020-279504. OOSTERSE Spiegelstraat 52, Amsterdam Nieuwe EN ETHNOGRAFICA Nieuwe 1017 DC Amsterdam. _ I Telefoon 020 - 24 62 85 I 26 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 HOUSE OF DIAMONDS R FA. SCHWEITZER Op het oudste hoekje van Amsterdam, dat is Damstraat 2/hoek Nes en Dam. \: / Specialist in briljanten. Perfect slijpsel, kleur en kwaliteit met waardevast certificaat. \y Telefoon 241572, na 18.00 uur 762920 De Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam g=^ zoekt op korte termijn voor haar directeur eerf"^ ervaren secretaresse (mM BHiHHHm stichting amstelveen 1 Van de nieuwe - full-time - kracht wordt ver- ziekenhuis wacht dat hij/zij Ziekenhuis Amstelveen is een algemeen ziekenhuis met een regionale funktie, waarin alle Nederlands en de moderne talen toereikend basisspecialismen worden uitgeoefend. Het is tot stand gekomen na het samengaan in 1978 het Nicolaas Tulp Ziekenhuis en de beheerst, (enige kennis van Iwrieth strekt tot van Centrale Israelietische Ziekenverpleging. Er kunnen ruim 250 patiënten opgenomen worden op acht verpleegafdelingen, waarvan er een aanbeveling), bekend is met een geautomati- twee - chirurgische en een interne afdeling - bestemd zijn voor patiënten met de Joodse seerde administratie, een eenvoudige corres- levensovertuiging. pondentie zelfstandig kan voeren en affiniteit heeft tot de Joodse levensbeschouwing. Voor drie van deze verpleegafdelingen vragen wij op korte termijn, ter versterking van de Leeftijd liefst boven de 25 jaar. huidige teams Hem/haar wacht een levendig en gezellig kantoor een behoorlijke salariëring ervaren verpleegkundigen (m/v) en goede secundaire arbeidsvoorwaarden. in het bezit van het diploma A-ziekenverpleging of HBO-V. Het gaat hierbij om de volgende Nadere informatie telefonisch te verkrijgen bij afdelingen, c.g. funkties: de directeur; tijdens kantooruren te bereiken onder nummer 020-423562. Interne afdelingen. Twee full-time vakatures. Eén van deze afdelingen (34 bedden) is ge- vestigd in de Joodse vleugel. Naast de algemeen gestelde eisen dienen kandidaten voor Brieven te richten aan de secretaris van het deze funktie in staat te zijn de specifieke Joodse identiteit van deze afdeling te respekteren bestuur van de L.J.G. Amsterdam, en vooral te kunnen invoelen. Jacob Soetendorpstraat 8, 1079 RM Amsterdam. De andere interne afdeling heeft 29 bedden. Voor beide funkties geldt dat minimaal 2 jaar ervaring na diplomering is vereist. BETH SIMCHA Kinderafdeling. Vakature voor minimaal 4 dagen per week. De kinderafdeling telt 32 bed- den, waarvan couveuses, en kultureel werk voor ouderen 3 4 wiegen 9 isoleerkamers. Voor deze funktie is het bezit van sociaal de kinderaantekening vereist. van de Stichting Joods Maatschappelijk Werk in samenwerking met de N.1.1.5.A. (sociaal Voor alle 3 funkties geldt dat kandidaten bereid moeten zijn om enthousiast mee te werken orgaan NIHS) in een organisatiestruktuur waarin gestreefd wordt naar De Lairessestraat 13, Amsterdam, telefoon: de verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie, 73.87.80 " zoveel mogelijk dezelfde verplegenden voor dezelfde patiënt, " intensieve samenwerking. heeft vele aktiviteiten " taalkursussen. Op dinsdag Arbeidsvoorwaarden zijn volgens de CAO voor het Ziekenhuiswezen. Salariëring: Voor de TWee daarvan zijn funkties op de interne afdelingen volgens de rang van verpleegkundige; minimaal f 2.244,21 8 januari 1985 start van 15.30 - 16.30 uur een en maximaal f 2.940,33 bruto per maand, exclusief toeslagen. BEGINNERSgroep IWRIET: Voor de funktie op de kinderafdeling is de rang van verpleegkundige A van toepassing: Bij voldoende deelname willen wij ook een minimaal f 2.545,03 en maximaal f 3.095,63 bruto per maand bij een full-time dienst- BEGINNERSgroep ENGELS starten. verband, exclusief toeslagen. Bent u geïnteresseerd, wilt u zich dan zo spoe- Voor meer informatie over deze funkties kunt u kontakt opnemen met mw. M.L. Scholtens, dig mogelijk aanmelden? Wilt u een volledig hoofd verplegingsdienst, telefoon (020)-471.471. maandprogramma van èl onze aktiviteiten ont- Ook uw sollicitatiebrief kunt u aan haar richten. vangen, belt u ons dan even op of kom per- soonlijk langs. k Ons adres is: Beth Shncha is zeer de moeite waard!! B van de Helende Meesters 8, 1186 AM AMSTELVEEN.

HONDA —TT^\\ JM / / e^-N 1 "' ,-=4

AUTOBEDRIJF

WAVERSTRAAT 4-8 (bij de Berlagebrug Amsterdam-Z.) TELEFOON 020-44 86 68. _(.. — " .„„i"-^:--i Jjpy 14 december 1984 / 20 kislew 5745 27 Deze week was Ping Pingvoor het eerst in theater Carré te Amsterdam Clichés over Italianen en te zien. Ping Ping is een musical c^4bV volgens debeproefde Schmidt-Bannink formule. Vrolijk, Hollands en af en toe een joden komisch verbeeld vermanend vingertje in de lucht. Leen Jongewaard speelt een door Lea van Borren christelijk opgevoede jongemandie plotseling zeer rijk is geworden Restaurant door een eenvoudige uitvinding. Nu is er een probleem, want de bijbel zegt dat het makkelijker is voor een BOLS kameel om door het oogvan een naald te gaan dan dat een rijkaard TAVERNE de hemel inkomt. De schatrijke wil Specialist in dus liever arm zijn en zint op vis- en seizoenspecialiteiten. manieren om van zijn geld afte Nu: nieuwe komen. Zeer tot ongenoegen van menukaart met o.a. zijn vrouw, gespeeld door Dorine van der Klei, die best wel raad weet Lamsspecialiteiten en met al dat geld. De rellen over het geflirte flsh. geldworden in de hemel nauwlettend gevolgd door twee En: een nieuwe engelen (Hans van der Woude en uitgebreide Japanse Ferd Hugas) die besluiten om naar menukaart. de aarde te vliegen om het van Dagelijks geopend dichtbij gade te slaan. van 12.00 tot 24.00 uur. Ping Ping is een musical over geld Zondags gesloten. (natuurlijk) en over liefdadigheid. Telefoon 245752 Liefdadigheid wordt door Annie Rozengracht 106 M.G. Schmidt kritisch bekeken en Amsterdam meer dan eens ontmaskerd als Reeds volgeboekt huichelachtig en voortkomend uit en eigenbelang. Typisch Hollandse 25 26 december. trekjes worden bespot. Voor dinsdag 1 januari. Nieuwjaarsdag hebben wij nog Ping Ping istot en met 13 januari reserveringsmogelij in Carré te beluisteren en daarna kheden. een aantal weken in de rest van het land. en liefdadiaheid in Pina Pina■J Maskerade van L.J. Lermontov is , hechts weinigen verstaan de schlemielmet een goed hart die wespennest heeft gestoken wordt Unst een stuk dat zich afspeelt in de van het vertellen van een witz. allesvoor zijn cliënten over had. hem duidelijk als de feestgangers Russische salonsvan de aristocratie oody Allen is een van die Als een van de vroegere collega's leden van de maffia blijken te zijn. en de adel in de helft van de enigen. eerste Zijn nieuwste, en daarmeee in Carnegie Delicatessen Clichés over jodenen Italianen negentiende eeuw. Het werd in *aalfdefilm, Broadway Danny aankondigt dat hij het mooiste worden in deze scène met veel 1832 door de toen nog maar °se, getuigt van Allens sublieme verhaal over Rosé zal vertellen, humor verbeeld. achttienjarigeLermontow begint in ""telkunst. flashback de geschiedenis Opvallend is de uitstekende geschreven. Op 22 december gaat van Danny, zijn protégé Lou rolverdeling. De typetjes uit het, het stuk bij het Publiekstheaterin "e Canova j. film begint in Carnegie en diens vriendin Tina derderangsvariété-milieu waar première. RudolfLucieer en Pierre e 'icatessen, een wat morsige Vitale. Lou Canova, een in de r Broadway Danny Rosé zich afspeelt Bokma (die onlangs te zien was in ■ °°djeszaak. Hier halen een aantalil vijftiger jaren bekende 'tenore worden stuk voor stuk gespeeld het v n prachtigeKwelling van Baal) Danny 's vroegere collega's Napolitano' probeert wanhopig door de, naar het lijkt, enig spelen de hoofdrollen. ■m op aan hun weer een plaats op de hitlijsten te mogelijke acteur ofactrice voor die s Pressario. Danny Rosé. Over het veroveren. Met zijn medleyvan rol. De nette armoede van aan lager De achttienjarige prins Zvezditsj SPECIALITEITEN- ?ort artiesten dat Danny Rosé in Great Crooners of the Past Who wal geraakte volksartiesten wordt 'in wordt tijdens een bal verliefd op de 'stal' had zou men alleen al urenn Are NowDeceased bereikt hij humoristisch en aandoenlijk eveneens achttienjarige Nina, RESTAURANT JHakelijkkunnen praten; slechts dan een bejaardpubliek. vrouw van de oudere Arbenin. e nbenige tapdansers, bejaarde Als er plotseling echter een Arbenin, een geroutineerde van (^JClhoon" a een blinde sentimentcel-nostalgische mode "Het Kasteel y'ofonist|lonnenvouwers, roulettespeler, wordt op zijn beurt en en een rolschaatsende opbloeit, staat hetrepertoire van UITGAAN verliefd op de gemaskerde !j guin die een rabbijn na kon Canova in één klap hoog genoteerd. baronesse Strahl, een vrouw van . Prop.: S.G. Abel °en. Uit de opmerkingenvan de Hij wordt overal gevraagden de zijn leeftijd. Een stuk waarin intrige lenden tekent zich al spoedig het arme Rosé kan het ternauwernood Ka en noodlot de hoofdrollen spelen. Zalen voor diners, rakter van Danny af. Een bijbenen. Hij boekt voor Canova Vroeger werd bij dit stuk muziek recepties en vergaderingen een show in het Waldorf-Astoria uitgevoerd van Glinka, GROOT in Naam Hotel. Deze avond zal, naar de Rimski-Korssakov, Chatsjatoejan impressario en de zanger hopen, of Glazoenov. De muziek voor de ■m GROOT in Stijl eindelijk geld enroem opleveren. voorstellingvan hetPubliekstheater Voor het zover is, beleeft Danny werd gecomponeerd door Adriaan Dorpsdijk 63 - Rhoon (Z.H.) hotel GRAND D€ACH Rosé een van de spannendste van Noord. Karst Woudstra Telefoon (01890) 8896-8884 avonturenvan zijn leven. De regiseert Maskerade. TCLAVIV corpulente Canova heeft, om zijn \Lid Romantisch' Tafelen) Pal tegenover het strand drankzucht en zenuwen de baas te * Dakzwembad kunnen blijven, Danny gevraagd ■ ————■—— * om voor de lift avond in het * Synagoge en shabbat Waldorf-Astoria zijn AMSTERDAM HEEFT 'T: (OOK OP ZONDAG) Maandelijkse accomodatie op aanvraag buitenechtelijk vriendinnetjeTina verbeeld. Bijvoorbeeld in de scène Vitale te escorteren. Hij hoopt zo waarin Danny Thanksgiving Day de achterdocht van zijn vrouw weg viert met zijn cliënten; halfbevroren te nemen. De altijdbehulpzame kalkoenen en een paar blikjes afl V H Rosé spoedt zich naar het huisvan frisdrankvormen het feestelijke *> de opzichtige Tina die in niet mis te diner. verstane bewoordingente kennen Met deze twaalfde film lijkt geeft dat zij niets meer met Canova Woody Allen een nieuwe periode in te maken wil hebben. Rosé is ten te gaan.Kenmerkten zijn vorige einde raad. Canova zal zich films zich door, voornamelijk zijn Spuistraat 266-268 bedrinken als hij er lucht van zal eigen, frustraties en problemen, 1012 VW Amsterdam. Tel. 22 96 09 krijgen dat Tina niet aanwezig is. metBroadway Danny Rosé is de * ls U eens komt, komt U weer Op aanradenvan dewaarzegster tijd aangebroken van de farce Reeds volgeboekt 25 en 26 december. aadpleeg Uwreisagent of Tina naar een niets serieus Voor dinsdag 1 januari, Nieuwjaarsdag, hebben wij nog y°'el Grand Beach, Angelina spoedt zich waarin lijkt te moeten 5o Hayarkon Street. -f^Tj?T*^^^ familiefeest. Danny, die haar op de worden genomen. rescrveringsmogelijkheden. ' hielen gevolgd is, stelt zichop het Vorige maand beleefde de Alliance Amsterdam Horeca B.V. feest voor als de vriend van Tina. nieuwste musical van Annie M.G. Dat hij zich hiermee in een Schmidt in Haarlem haar première. Restaurant De Bols Taverne SMALL TALK Opposite the Stedelijk Museum, justa block from the Concertgebouw RESTAURANT Coffee, sandwiches and delicious croissants =n i—= For delightful terrace dining and desserts SEINPOST ETEN TOT NAMIDDERNACHT SEJNPOSTDUIN SCHEVENINGEN mr?n7rnrjinnRESTAURANT— 1 U I Open 8.00 -19.00 hrs. *£Ï~ (Qpê&UiÈfëL Open 11.00-21.30 hts. Proprlétaire-cuisinier L_JL_Li_LUQIJLr Hendrik Savelberg V*N Willemsparkweg 1 Phone 620029 £ K\ Van Baeriestraat 52 Phone 714864 BAERLESTR AMSTERDAM TEL 7K248 Zeekant 60 (Schevenlngen) LUNCH ma vr 12 00 15 00 " . telefoon 070-555250 Heerlijke broodjes Specialiteiten: Zeetong DINER gehele week van 17.30-0 30 Vers appelgebak Zondag gesloten Tournedos ——————______28 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 574$

NU op de winterrestanten Ontmoeting met de Paus? 20-50% korting een joods standpunt tegen de achtergrond van twintig jaar 0.a.: BLEYLE, MONDI, HAMMER, etc. katholieke theologie en politiek door drs. Joop Sanders.

~de brochure heeft zelfs niet de schijn van 9?Wame 9/Zoae objectiviteit. Ze is misleidend en onevenwichtig en vertroebelt de discussie" (niw i december 1984). Exclusieve dameskleding Kinkerstraat 173, Amsterdam, telefoon 163958 __———______—_____■————————_—_———___—_—__—■ Beoordeel zelf of deze kritiek juist is door het lezen van de brochure!

Te bestellen bij het Nederlands-lsraëlietisch Kerkgenootschap, fiP thegardenof Voor exclusieve van de Boechorststraat 26, 1081 BT Amsterdam, tel. 449968. ,f3Sr PMD bloemarrangementen cflL. I_Avft ruime keuze in glasen ]«n aardewerk en «HürT?- bloemsierkunst . , Vergadering Centrale commissie jgfÉr cadeau-artikelen.~ |3r Willemsparkweg4B-1071 HH Amsterdam-Tel. 020-714581 over de Paus op zondag a.s. in de van der Boechorst- straat 26 (aanvang 10.45 uur).

ledereen welkom. _

Voor delicatessenen wijnen, en het ■ ■■■■!■ ■ ■■ I . l-l------_------_-_»-_-_-_--_--__----.--^- verzenden van geschenkpakketten: rrl GD-

Leidsestraat 48, Amsterdam, telefoon 020-22 03 05.

Israël voor een vriendenprijsje! /;H tn-,——a-_-—_-i_m__—■ a——--—~*~~~~>-—————*-———————————————————————_-_^_-_^_M_-_-a_————__—_-^ El-Al retourvlucht en 1 week driesterren hotel jm g%g%g% mcl. Israëlisch ontbijt |MM reeds vanaf lUwllf- Boendi Haute Coiffure A REISBURO OPPENHEIM k|_|r Minervalaan 26-28, Amsterdam. Zeer exclusieve hairstylist Telefoon (020) 76 20 67. ...Omdat uw Israelreis P. C. HooftstraatB9, Amsterdam, niet meer hoeft te kosten. telefoon 020 - 79 79 93. i NjW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 29 de werkzaamheden om de ook niet verwonderlijk dat de rijken ondergrondse tunnel aan te leggen deraarde en ieder die wat te de fundamenten van de in 1781 betekenen heeft wel eens intrek In walsen tot diep in dit hotel. stijl afgebrande Maria-Magdalenen heeft genomen statige Kapelle met de onderaardse crypte gewijdaan de heilige Virgilius intact Zo men wil kan men aankomen in de Weense nacht gelaten. Met een trap kan men de in een koetsje. De fiakers rijden dieptein. door heel Wenen. Denken dat dit door Linda Andriesse Rond de Stephansplatz lokken de typisch iets voor toeristen is, doet aantrekkelijke winkeletalagesvan afbreuk aan de originele wijzevan deKartner Strasse en Graben. transport. En, wat zeker niet Verkeer zal het de winkelende en onbelangrijk is, het is zo flanerende voorbijganger hier niet gemakkelijker het hoofd omhoog te moeilijk maken. De ene houden om de vele architectonische Konditorei na de andere. Een heel stijlente bekijken zonder daarbij bijzondere eetgelegenheidis iemand ondersteboven te lopen. Trzsesniewski, aan de Gebouwen ontworpen door Dorotheergasse, een klein architecten als Otto Wagner, Josef zijstraatje van de Graben. Wie zich Olbrich en AdolfLoos zijn door de massa een wegkan banen, voorbeelden van Jugendstil. In wacht een keur aan lekkernijen. Bezirk VI aan de Linke Wienzeile Kleine sandwichesbelegd metei, springt het Majolika-haus van Otto maatjes-haring, pepperoni en Wagner in het oog. Kleur en salades oplichtroggebrood worden vormgeving van een uitzonderlijke in een hoogtempo besteld. Er zijn schoonheid. Gelukkig heeft men in bijna geen zitplaatsen, dus iedereen Wenen begrepen dat de Jugendstil staat met een bordje in de hand. Let beschermd moet worden en er eens op de wel zeer bijzondere klok wordt druk gerestaureerd. Ook de dieboven de keukendeur hangt. De interieurs van de vele koffiehuizen cijfers zijn vervangen door letters werden en worden in Jugendstil van de naam Trzsesniewski. Het opgetrokken. loopt er allemaal watchaotisch, maar voor de snelle beslisser een Zonder afbreuk te doen aan tweede bezoek waard. Jugendstil en Biedermeier, het slot En alsof het allemaal nog niet Belvédère, Schönbrunn, het genoeg is, moet er natuurlijk ook Riesenrad Prater en de huizen waar taart genuttigd worden. Hotel beroemdheden als Mozart en "orig leert oude dansen in Wenen Sacher en Café-Konditorei Dernel Beethoven hun dagen hebben zijn begrippen. Het Walhalla van de doorgebracht, moet af en toe gerust dagen zoet is, en snel kan men met de Wenen is verdeeld desgewenst twee ondergrondse zoetigheden. Dernel bestaat al sinds worden. Of rusten, walsen tot diep in wat wordt anderekant de oude en weer midden in het verleden Benoemd Bezirken. Makkelijk om aan de 1776. Wie verwonderdkijkt naar de in de nacht. Dat kan tijdens de Hofbrug met omringende belanden. Het beste uitgangspunt: een op te zoeken omdat nieuwe samengestroomde menigte die zich WienerFasching, een carnaval met straatnaam vlak achter, aan de de met als hoogte- en "etbetreffende Bezirk altijd voor de tuinen. Daar Stephansplatz voor een etalage staat te ontelbare gala's en bals. Gemaskerd straatnaam Josefsplatz, bevindt zich de middelpunt de Stephansdom. Wie verlekkeren aan de creaties van zwieren in gepaste stijl. is aangegeven. Het hart niet Wenen, het Bezirk, wordt wereldberoemdeSpaanse Rijschool op het plein staat, zal marsepein en taarten, kan erzeker Informatie over vluchten kunt u eerste de al even beroemde vermoeden dat men zich op een gegrensd door de Ringstrasse en de met van zijn dat het om Dernel gaat. krijgen bij Austrian Airlines, ranz Lippizanerpaarden. Het is mogelijk voormalig kerkhof bevindt dat tot Wie dan nog niet voldaan is, gaat de Kerkstraat 44, Amsterdam en bij Josefs-Kai. Keizer Franz Jo- demonstratiete zien. De omringde. De * trad als achttienjarige in 1848 een 1792 de Stephansdom beroemde Sachertorte eten in Hotel het Oostenrijks Toeristenverkeers- belangstelling is echter zeer huizen die de Stephansdom om gedurende periode van groot Sacher, Philharmonikerstrasse 2. bureau, Singel 464 te Amsterdam. Kol een en om te omringden zijn er nu nog. Hoe het jaarde scepter te zwaaien. Oos- teleurstellingen Hier is het motto zien en gezien Er is al een retour Amsterdam- J* voorkomen zal het nodig verleden het heden kan ontmoeten, pnrijks Gouden Tijdperk brak aan. zijn enkele worden. Rode stoelen van pluche, Wenen vanaf 720,- en voor een ranz Joseph tegelijkertijd ook maanden voor het bezoek kaarten is te zien in het metrostation van spiegelsen kunstwerken. Hetis er jeugdretourtot en met 25 jaar * was bestellen. heeft men Koning van Hongarije en Wenen was te Wie met minder Stephansplatz. Daar bij allemaal even elegant. Het is dan in de prijs vanaf 534,-. genoegen neemtkan natuurlijk ook ’ "ehoofdstad van deze monarchie. een kijkje in de stallen gaan nemen. Ook hier geldt: van te voren ’ Hij droomde niet alleenvan informeren wanneer dit mogelijk is. m°numentale paleizen, hij zorgde Weer terug op de Burgring, die EXTRA LAGE DE USA er ook onder zijn persoonlijk overloopt in de Opernring. Daar TARIEVEN NAAR !°ezicht voor dat de een opera zien in de Staatsopera is PER LIJNDIENST VANAF AMSTERDAM 'ndrukwekkende Ringstrasse werd een must. Al is het maar om het reis aangelegd. Een paradijsvoor interieur te aanschouwen. Omringd Retour Enkele door avondjurken en smokings waant men zich terug in vroeger tijden. Kijk vooral niet vreemd op NEW VORK JFK-ZSÏ££2S 875,- 520,- wanneer achter in de zaal mensen als ingeblikte vertrek elke zondag OP REIS sardientjes in -#*■_■■ *f* j% af»af*, Q~jc KOH avondkleding achter balustrades LHICAGO retour elke zondag O/O," OZU," hangen. Het zijn staanplaatsen die door enthousiaste operaliefhebbers metveel allureworden opgevuld. 1395,- 875,- Voor kaarten voor opera, operette LOS AIMGELES Z£££22 en concerten kan men zich het best tarieven geldig tot 31 maart '85. wenden tot de Van 1 april tot 14 juni '85: voorverkoop-adressen en portiers van de hotels. Ook hier geldt: je L NEW VORK retour 955,- enkel 560,- zijn. Gaat men - enkel 610,- moet er snel bij -1 CHICAGO retour 980,- nog verder, dankomt men uit bij -k LOS AIMGELES retour 1395,- enkel 875,- het JuliusRaab Plein. Van daar is het leuk de „schone blaue Donau" te zien. De woonwijken die aan de overkant van de Donau liggen, '"efhebbers van theatergebouwen. zoals de Wener zegt Über der In dit verband is het misschien Donau, hebben een dorps karakter. toepasselijker om te spreken van theaterpaleizen. Het is aan te raden Voor een goed overzicht van dit stuk Wenen te voette bekijken. Wenen, Donau en de omgeving, Een goederoute begint bij het zoals hetWienerwald, is een bezoek universiteitsgebouw, dan langs het aan de Donauturm aan de met zijn mooie plein naar Donauturmstrasse 4 een Raadhuis"etParlementsgebouw. Men heeft aanbeveling waard. De toren heeft dan tevens een goeduitzicht op het als top een draaibaarrestaurant. In burgtheater, een soort rots in de de directe nabijheid bevindt zich de "randing. Langs de Burgring ultramoderne UNO-City. Een staan aan de ene kant het complex waarin zich internationale natuurhistorische en instellingen hebben gevestigd. kunsthistorische museum waar men Maar het oudeWenen lokt, en Het verschil tussen gewoonen bijzonder— Jarenlangezorgvuldige opbouw van kennis en ervaring merkt u bij mmimmir--^r~~^r~^***l aaa a^mmmÊ^^ K-TOURS aan alles. De mogelijkheden. De service. Het programma. ff»|*W j MÉ )>L *itf *^M H^#^ De vele extra's. De gunstige prijzen. Wij van K-TOURS doen er alles t yyj-y j *P II F^Mt aan om onze specialisatie steeds verder uit te bouwen. Dat is het WM bijzonder... Eén telefoontje is voldoende G s IIttf B verschil tussen gewoon en """*"*> \ mm K_J I ■MLi^^R om nog meer overK-TOURS en uw volgende reis naar Israël te ~ weten tekomen. Weteringschans 123,1017 SC Amsterdam.Tel.o2o-246191. 30 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745

GESCHENKEN IN: - GOUD - ZILVER - KELTUMPLEET - HORLOGES Hé, - KLOKKEN I dat is snel. - BRILLEN U vindt deze brillen in ruime mate.bij de Firma Drukker & Vaal. Op verzoek komen wij gaarne met een zicht- zending zonder enigeverplichting uwerzijdsbij u aan huis.

uw juweliers- en opticiënsbedrijf MAASSTRAAT drie drie

Telefoon 79 3388-AMSTERDAM "

de 30.000 artikelen beth^Dhitii voor kantoor en magazijn die we in voorraad hebben. Bel. En als u de Overtoom vrachtwagen ziet zegt u zeker: presenteert /Hé, A Western Style Disco fe snel- ) in l dat PAARDESTAL CAFÉ SILVERSANT op zaterdag 15 december 1984 voor jongeren vanaf 12 jaar. Adres: Noorddammerlaan 119, Amstelveen Tijd: 20.00 - 24.00 uur. Hou ze bij de hand. De Overtoom Kosten: f 5,-. Efficiency ledereen wordt verzocht in aangepaste kleding en Overtoom Technics Katalogus* te komen. Be there, it is going te be special!! ov©rloon%)jlilsj|few Aliyah Department.. w-:w.y DEN DOLDER (UTRECHT) U M — y.v.v.*>. """"""""""""" 3 """ 030-78 46 41 ■~„*, jjJiflHP Inschrijving Machina (voorbereidend jaar) alleen aan Israëlische Universiteit: *Katalogi gratis voor bedrijven en instellingen. leveranties ook via het zondag 16 december, 13.30 uur. Joods Cultu- reel Centrum, v.d. Boechorststr. 26, Amsterdam. Verdere informatie Aliyah Department, R.LB. telefoon 622808.

wj&y y//M' 'i JÈgÈF fl 1W t * 1

ir w

1 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 31 Pausbezoek 19 te brengen aan alle mensen die in Hel opnemen van brieven in deze ru- Israël wonen". De paus heeft daar- Waarom geen brochure van het briek behoeft neen redactionele instem- bij wellicht gedacht aan de laatste Nederlands Israelietisch Kerkge- ming met de strekking daarvan Ie bete- zin uit de Brief van Paulus de kenen. Brieven worden opgenomen in- aan Onze nootschap met als titel Onmoeting- dien de redactie de strekking voldoende Hebreeën. De schrijver van die en met het staatshoofd van het Vati- interessant acht om de/e onder de brief eindigt met ~de broeders uit wijzen caan, hét joodsestandpunt tegen de aandacht van de lezers van het \l\\ te Italië laten groeten. De genade zij achtergrond van 2000 jaar jodenver- brengen, waarbij rij zich het recht tol met u allen". Kunnen wij nu ook ingezonden verkorting voorbehoudt. aan kardinaal Wil- zeggen volging en katholiek theologisch an- niet bijvoorbeeld tisemitisme. i lebrandts vragen om ons aller groe- ra ag: Hallel wordt geciteerd op De brochure Ontmoetingen met ten over te brengen aan de bewo- r^ maar er is geen speciale de paus? is maar al te duidelijk en Engeland, Zwitserland en Canada hoofd. Wat er ook verandere mo- ners van het Vaticaan? Ook de ge- Maaltijd. Met Poeriem is er wel een getuigtvan politiek obsceen gedrag, de paus ontmoetten, mag voor ons ge, het Nieuwe Testament blijft en nade moge hen deelachtig worden. sPeciale maaltijd maar dan wordt als deze te elfder ure verschijnt, on- geen enkel argument vormen. Wij is nu eenmaal op iedere bladzijde Hallel niet geciteerd. Is dit niet in- der de dekmantel van het NIK, tien hebben het recht op onze eigen ar- anti-joods. Wij zijn en blijven Den Haag, M.S.R. Nihom c°nsequent? dagen voordat uiteindelijk de leden gumenten, bij het verlies van tachtig Fremdkörper in hun theologie, ons der Centrale Commissie (raad) hun procent van onze joodse gemeen- bestaan past niet in hun kerkelijke Rust , Antwoord: Het speciale Poe- stem moeten uitbrengen over een schap. opvattingen. Jiem-feestmaal, zonder Hallel, past ontmoeting tussen het staatshoofd Heren leden van de CC-vertegen- In zijn conclusie in de brochure '1 de vrolijke Poeriem-stemming. van het Vaticaan en de leiders en woordiging van ons allen, stel een zegt Sanders dat er de laatste twin- Ik ben een orthodox opgevoed Vallei zonder speciale maaltijd is gekozen vertegenwoordigers van de daad. Wie weet brengt u daarmee tig jaar sprake was van een omwen- meisje. Ik heb geleerd omrespect te bij Chanoeka. Bij Chanoe- Nederlandse joden, die aangesloten de katholieke kerk aan het denken, teling in de rooms-katholieke theo- hebben voor rabbijnen. Het is voor hoe *a gaat het om het spirituele aspect, zijn bij het NIK. haar standpunt behoort te zijn, logie. Op grond waarvan? Omdat ik mij ook altijd een eerste vereiste ge- et psychisch overleven van het jo- Immers wij, geëmotioneerden, jegens het joodsevolk en zijn staat, in het jaar5725 van onze jaartelling weest om respect te hebben voor zo- QeJl ndom. Hallel wordt geciteerd als oorlogsslachtoffers, krijgen geen Jisrael. niet meer beticht word van een wel mijn vader als mijn moeder. "r een wonderbaarlijke bevrijding kans meer om onze mening tegen moord die omstreeks 3758 begaan Dat is immers het vijfde gebod. e eft plaatsgevonden. Op Chanoe- een ontmoeting met het staatshoofd Amsterdam, werd? Merkwaardig is natuurlijk Ik heb in mijn leven geleerd om £a 's daar zeker sprake van. van het Vaticaan in de vorm van een Soscha Eisenmann-Davidson dat in die, door Sanders afgebaken- ieder mens te respecteren. Ik heb in brochure uitgegeven en gesubsi- de, twintig jaar in Nederland een mijn leven geprobeerd om het posi- dieerd door het NIK, lees de Per- Pausbezoek 20 Stiba werd opgericht, in Amerika tieve, het menselijke in mensen te manente Commissie (bestuur), zó de ADL(Anti Defamation League) .zien. uitgesproken op papier te zetten, Heeft men zich wel eens terdege actiever was dan ooit, alom weer Het is gevaarlijk en bedreigend omdat er eenvoudig geen tijd meer gerealiseerd wat het betekent dat het racisme de kop opstak, en dat voor een gemeenschapom te praten vanSidradeweek is. Aldus probeert de secretaris van zes miljoen jodenvermoord zijn, en middenin dieperiode het aannemen over, zich te bemoeien met of zelfs de Permanente Commissie (wat zich wel eens afgevraagdwie uitein- viel van de zionisme-racisme-resolu- de eigen visie te geven op het doen Wajésjew denken de heren bestuurders er ei- delijk hiervan de schuld draagt. tie. Heeft Sanders wel eens stem- en laten van een privépersoon. Of genlijk zelf van?), en met hem toch Hierop is maar één antwoord van men „pro" geteld, die uit duidelijk je nu bakker, arts of rabbijn bent, door Awraham Yinnon dezelfde Permanente Commissie, toepassing, en dat is de eeuwenlan- katholieke landen kwamen? naast jefunctie heb je een privéle- De geschiedenis van Juda en Ta- de leden van de Centrale Commis- ge fulminatie van de kerk tegen de Zo zegt Sanders van de ontmoe- ven. Je zult hooguit tegenover je ?ar (Gen. 38) is vol problemen. sie te paaien en in te pakken opdat joden, waarvan de r.k. kerk de ting tussen de paus en Arafat dat er baas tot op zekere hoogte verant- s*n daarvan: wat is de plaats en zin hun kowed (eer) straks hoogtij zal hoofdschuldige is, en waar de paus geen reden is deze droeve zaak nu woording moeten afleggen. De rest an het verhaal in de Jozef-cyclus? vieren als zij de paus zullen ontmoe- het hoofd van is. op te rakelen, daarmee te kennen is tussen mens en God. , e geografische achtergrond van ten. Ik vind het een bezoedeling aan gevend dat hij Oostindisch blind Wanneer wij de ellende op grote et verhaal laat vermoeden, dat er Ik hoop vurig dat de Centrale- het adres van de ons omgekomen wenst te zijn voor die feiten die niet schaal uit de wereld willen helpen, J'rake is van de vestiging van Juda Commissieleden, misschien onder dierbaren, die hiervan het slachtof- in zijn optiek passen. Ik raak ook dan zullen wij ons uitsluitend met p het zuidelijke deel van de Sjefé- de indruk van het pseudo-weten- fer gewordenzijn, en ik vraag mij af niet erg onder de indruk van al die onze eigen tekortkomingen bezig a.h, rond Adoelam. Waarom staat schappelijk geschriftje en onder de waar wij toch in godsnaam mee be- 'katholieke' instanties die in de ja-, moeten houden. Blijft er nog tijd en 9" 1 hoofdstuk tussen cap. 37 en 39? indruk van een op haar strepen zig zijn om onze opwachting bij dit ren 1940-1945 zeer veel joden gered kracht over, dan kunnen wij mis- e verklaringen zijn veelal onbe- staande commissie, niet als jaknik- heerschap te maken. Leest u toch in hebben. Je kunt moeilijk van ie- I schien nog een helpende hand uit- J"edigend en weinig overtuigend. kers zullen fungeren. Waar doet me hemelsnaam de geschiedenis van de mand die veel mensenlevens in zijn steken naar de velen die ons echt /\°ordkeus en motieven doen dik- dit toch aan denken? Wat voor asso- verhouding van der.k. kerk ten op- macht heeft, niet belet dat velen nodig hebben. Misschien is het een J's en opzettelijk aan de omrin- ciaties roept dit op? zichte van de joden eens na, en u hun dood tegemoet gaan en daar- goed idee om degenenalsvoorbeeld gende hoofdstukken denken. Zo Uit de brand zijn we, nu het zult mijn standpunt gegrijpen. naast dan weinigenredt, zeggen dat te zien, die er altijd zijn wanneer e't woord hakker (37, 32), in Juda's staatshoofd van het Vaticaan en de Degenen die voor deze opwach- hij geacht moet worden het hele iemand in nood is, als iemand op " als bedrog en in Tamars katholieke kerk het „betreurens- ting zijn, zijn dit louter en alleen uit mensdom gered te hebben. sterven ligt, dag en nacht, chesed m°nd (38, 25) als poging tot ont- waardig" heeft gevonden dat er zes opportunistische overwegingen. Er In zijn brochure laat Sanders ook sjel emeth. Laten wij toch de maskering: Tamar verleidt Juda, miljoen joden zijn vergast, ver- moet door de drie kerkgenoot- zien hoe langzaamaan de Vaticaan- doornen wegknippen en niet de otifars vrouw wil Jozef verleiden. brand en vermoord of doodgemar- schappen een duidelijk en eenslui- se visie is geworden op Jeruzalem. roos. De Joodse Gemeente Amster- Jozef stamt het „tien-stam- teld. Toen waren de joden nog col- dend standpunt ingenomen worden, In 1980 nog heeft de paus gepleit dam heeft een bestuur. Dat bestuur me nrijk" Israël, van Juda het lectief schuldigaan de moord op Je- en dat is nee, nee, nee, en nog eens voor waarborgen die niet alleen uit- is in goed vertrouwen door de leden 2uidelijke judeïsche rijk. Juda is de zus van Nazareth. De paus is naar nee. Eerst het mea culpa uitspreken gaan van de wil van een van de par- gekozen. Het is zijn taak om de za- van Pérets, de stamvader van het eindpunt van de spoorlijn vanaf en Israël erkennen, en dan zullen tijen. Sanders mag raden wie die ken en eventuele problematiek van "avid (Ruth 4, 18-24). Men krijgt Westerbork geweest, naar Ausch- we de uitnodiging opnieuw in over- ene partij is. Belangrijker is de de gemeente en het rabbinaat te be- e indruk dat het verhaal stelling witz, een „demonstratief bezoek", weging nemen. Foei, bestuurderen, vraag hoe het Vaticaan zich opstelt hartigen. Ik hoop dat wij dat ook [teemt° ten aanzien van de rivaliteit volgens Sanders, auteur van de bro- wat is er weinig tact en karakter bij bij de statusvan Jeruzalemen diplo- met een gerust hart aan het bestuur jjjssen de twee rijken. Het wil ook chure Ontmoetingen met de paus, u te bespeuren. Door fierheid en matiek mee manipuleert als de par- kunnen overlaten. "avids plaats als koning verzeke- doch van enige demonstratie in ter- karakter te tonen in deze aangele- tijen om de vredestafel zitten. En ik meen dat het de hoogste rer>. Davids afkomst van moeders- men van het uitspreken van de genheid dwingen wij respect af, en Waarom zou je een ontmoeting tijd wordt dat ieder gezin in joods wordt beklemtoond. Hij is van naam van het joodsevolk is het niet niet door te zeggen Laten we er metde paus niet uitstellen tot na die Amsterdam en daarbuiten zich met leemde afkomst. Tamar, een Ka- gekomen. maar heen gaan, je kunt nooit we- vredesconferentie? Zij die geloven, zijn eigen huis-, tuin- en keukenpro- JJaanitische, Ruth, een Moabitische. Hoe is het mogelijk dat Sanders ten. Dat getuigt van lafheid. haasten toch immers niet! bleempjes bezig gaat houden. Om Misschien om nationaal chauvinis- niet beseft dat niet met de heer Enschede, De schrijver wijst erop dat de paus op deze manier de rust in de stad en en Blut-und-Boden-theorie in Wojtila uitKrakau wordt gesproken Alfred de Wolff zo graag zijn Semitische broeders vooral het respect van ieder mens melsrael te voorkomen? maar met het staatshoofd van het terug wil vinden „rond de gemeen- voor zijn medemens te handhaven. , Hier en in Ruth zijn vrouwen de instituut en de religie die, toen wij Pausbezoek 21 schappelijke erfenis die voor ons handelenden. Juist in de dagelijkse verzwakt uit de oorlog terugkeer- katholieken zon rijkdom bete- Amsterdam, Riwka van Zanten Realiteit van het leven en uit mense- den, ons ook nog van onze kinderen In de brochure Ontmoeting met kent". Begrijpt de schrijver ''Jke drijfveren, die niet in gedog- moest beroven. de paus? heeft de Permanente Com- werkelijk wat er met die erfenis be- matiseerde theologie wortelen. God Dat de leiders van de joden in missie van het Nederlands Israelie- doeld wordt? Wij kregen het Oude niw °Penbaart zich blijkbaar in Tenach tisch Kerkgenootschap door haar Testament en zij namen het Nieu- Het Nieuw Israelietisch1Weekblad, °°k in de secretaris, drs. J. Sanders, een over die opgericht 4 augustus 1865, is het oud- uitingen van menselijke we, verdeling zullen we ste nieuws- en opinieweekblad in "Slimheid", standpunt in willen nemen voor een ruzie Ne- waar de jétser harah Bon geen krijgen. Zij willen het derland. Het beoogt voorlichting te ?oms uiteindelijk tot het beoogde ontmoetingmet de paus. Maar pau- onze niet, althans niet in de vorm sen geven aan en despreekbuis te zijn van Ideaal leidt. Hierbij geef ik mij op als abonnee verschillen in karakter. Zo is, waarin wij het gekregen en door de de joodse gemeenschap. Misschien is de plaatsing van het van het helaas, van de oorlogspaus Pius XII eeuwen heen geïnterpreteerd heb- r arnar-verhaal te verklaren uit het bekend dat hij zeer opvallend zijn ben, wij willen het hunne niet. Adres: Keizersgracht" 117, 1015 Cl a stempel wist te drukken het di- 235584 '> ggadisch denken". Een denken ■ op In maart 1952 heeft paus Pius de Amsterdam. Telefoon en "at flaatflaaaat aaaaaV aV n,e?l Jwt plomatieke handelen van het Vati- 237763. Tevens uitsluitend redactie: a-historisch is en alle gebeuren UUaVA aw israeietisch' Twaalfde de Israëlische minister 2|et in één vlak, de geslachten ■ weekblad caan. Paus Johannes Paulus II is een Sharet 276275. Redactie: Mau Kopuit, waar ontvangen en hem verzocht (hoofdredacteur), Tamarah Benima, elkaar staan. Alles wordt be- aarzelaar, die de rechtvaardige paus „de groeten en goede wensen over IJaast - genoemd wordt. In Auschwitz Simone Jacobus, Heleen Stork en heerst door een goddelijke wil, die kon Marja Verbraak (eindredactie). hjd noch plaatsgebonden is. Juda Keizersgracht 117 de aarzelende paus hetwoord joden niet worden vergeten of geklei- 1015 CJ Amsterdam niet over zijn lippen krijgen, in een neerd, ook niet als er uitvoerig over telefoon 235584/237763 toespraak voor de Algemene Ver- Radio & t.v. Het NIW wordt uitgegeven" door de J°zef wordt verteld. gadering van de Verenigde Naties Stichting Nieuw Israelietisch Week- Naam: lukte het niet het woord Israël hoe- Het tweede deel van de serie over blad. Het bestuur van de Stichting wel de toespraak over de situatie in het leven van Golda Meir wordt za- wordt gevormd door M. Duitscher (voorzitter), Duitse Adres: het Midden Oosten ging. terdag 14 december om 21.30 uur mevr. J.R. van Gelder- Conclusie moet zijn dat in Rome Pinto (secretaris), ir. }.■ Sajet (pen- Postcode'Plaats: op Nederland 1 uitgezonden. Dit- ningmeester), H.M. Bleich, mr. F. toeristen de curie heerst en dat bij een vol- maal gaat het over Israël tijdens de gende paus, Ensel, mevr. mr. G. Weijel-Sant- immers ook pausen zijn tweede wereldoorlog. croos (leden). Gedurende de eerste negen maan- sterfelijk, het klimaat weer een ge- Op Radio Stad van Handtekening: (Amsterdam) den 1984brachten 95.000 West- heel ander kan zijn, met alle nega- wordt zaterdag 15 december tussen De abonnementsprijs" van het Nieuw duitsers een bezoek aanIsraël. Dat is Het abonnementsgeld van f 118, tieve gevolgen van dienvoor dever- 17.00 en 18.00 uur Jiddisje Is- Israelietisch Weekblad bedraagt voor ngeveer en ? vijftien procent meer dan p.jr.//" 32,50 per kwartaal*, zal door houding tot Israël en het joodse raelische volksmuziek Nederland en België f 118,- per jaar 11 ; uitgezon- 32,50 per 111I dezelfde periode in het afgelopen mij worden overgemaakt op uw volk. den, gezongen door Menno ten off kwartaal. Voor overige Jaar. postgiro Gemeentegiro Am- Sanders vraagt in landen wordt de prijs verhoogd met 14792' ons te zien dat Brink. plm. 70,- per jaar West Duitsland is hiermee de sterdam 4750472/Bankier Amro- het voor de katholieke kerk iets f zeepost, f 85,- bank rekeningno. Er staat geschreven, een cursus -per jaar luchtpost aan pono. Losse derde op van van- nv 436177498, heel bijzonders was toen zij ons de lijst landen Sarphatistraat 47-55, Amsterdam vrij- Hebreeuws, wordt maandag 17 de- nrs. f 3,-. toeristen naar Israël vertrek- pleitte van 'Godsmoord'. In 1963 cember om 18.50 op Hilversum 5 Postgiro 14792. Gem. Giro 4750472. ken.daar De eerste en tweede plaats waren hij en ik nog moordenaars, uitgezonden. Bankiers: w 'Doorhalen wat niet wordt Amsterdam-Rotterdam orden ingenomen door de Ver- gewenst. maar in 1964kregen we gratie. San- Bank NV, Sarphatistraat 47-55, Am- e Op woensdag 19 december Zicht nigde Staten en Frankrijk. ders ziet een kleinigheid over het op Israël 22.50 op Hilversum 2. sterdam, rek. 43.61.77.498. 32 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5746 _ 12% VANALLEAUTO'S EEN RIT 1 ZIJNFORD'S Bijna I op de 8 automobilisten kiest voor Ford. Heel logisch en verstandig, want Ford heeft gewoon veel meer SLECHTS ZAL U te bieden. V.A.B, is Official Ford dealer voor Amsterdam, Een vertrouwd adres. U kunt er in alle rust en zekerheid de Ford van uw keuze uitzoeken. In de prettige wetenschap dat de volledige OVERTUIGEN. service van V.A.B,

n^^^^B H^aÜ3'"' L.iBH-83-Nf PLjïl mWm - iHaL' Jial AUTOBEDRIJF H. VAN POELGEEST B.V.

Dealer voor Amstelveen e.o. Stationsstraat 7-11, Amstelveen, telefoon 020-410051

BMW MAAKT RIJDEN GEWELDIG.W

.aadal aaaaaW

» <. " Hf9al^*^IÏWillt'taaaTlrt I I DE SUZUKI SWIFT. NET NIEUW! PRIJS v.a. / 13.795,- M.*.TM, IS AUTOBEDRIJF DE SINGEL B.V. F» 3K: Hemonylaan 25a- Amsterdam -Telefoon 020-799100 BB N'W 14 december 1984 / 20 kislew 5745 33 IN DE NIEUWE CITROEN BK WORDT EEN PROEFRIT EEN ONTDEKKINGSREIS. Het kiezen van een auto is eigenlijk altijd al een zaak geweest lop 13,5bij 120km/h constant en lop 11,2ophet stadstraject. vanconcessiesdoen.MetdekomstvandenieuweCitroénßX Deze revolutionaire verhouding tussen verbruik en is datvoorgoed verleden tijd. prestaties is te danken aan de T"~ "" ~"" —■ ..,, .. Want alles wat een :; gewichtsbesparingvan 2ooküo

Bg^^ggßP (rug en zitting verstelbaar). "' —~ gebruik van corrosie-öngevoe- McPhersonvoorwielophanging voor snelbochtenwerk Een lige materialen, een lakversterkendebehandeling en dereduc- slim en veilig dashboard, waarmee u alles kunt bedienen tic van het aantalpuntlassea terwijl u uwhandenaan het stuur houdt. Er zijn vijfversies. Maak een proefrit in de BK. Dat Buitensporige binneninaten. Binnen de perken ge- wordt absoluut een ontdekkingsreis, bleven buitenmaten. Een felle acceleratie(van 0 tot 100km in Want deBK heeft, kan enis veel meer dan wij u in dit 11,5 sec.) en een stevige top van 176km/h (BK 16). bestek kunnen vertellen. Wij heten u van harte welkom! Ongekende voor een auto van ditfor- verbruikscijfers nr-iiiawa- ««■ #*" n maat en met deze prestaties: lop 17,8 bij 90 km/h constant, DE NIEUWE CITROEN BK. V.A. F 19.900;. Molenaar Amersfoort b.v. x ~i %3 v 8.W.-laan2 - Telefoon 033-630304

) <

' . '. HANS SCHNABEL Ford Ghia Barchetta 2e Boerhaavestraat 17, Amsterdam, K) telefoon 020-653126/658733.

-— NISSAN Nissan Silvia: 0-100km/h 9,6 sec. Nissan 300ZX: 0-100km/h sec. sportcoupé. 72 Nissan Silvia. Totaal nieuwe Uiterst sportieve styling. Felle 1.8 liter Turbo of 2.0 Nissan 300 ZX. De meest gekochte sportwagen ter wereld. Toptechniek, verfijnd comfort "ter 16-kleppen motor met dubbele bovenliggende nokkenassen. Elektronische brandstofinspui- 3 liter V6motor. Top 210 km/h (Turbo 250 km/h). in 3 standen elektronischregelbare schokdempers ting. Superieure wegligging.Topsnelheid 205km/h. Comfortabel en compleet met QQQcA snelheidsafhankelijke stuurbekrachtiging. Elektronische brandstofinspuiting, Fï/Zr\f\f\ 1 speaker stereo-radio/cassettespeler en elektrisch bedienbare zijspiegels. Prijs v.a. 3zf. Z7J\Jf. elektrischbedienbarezijruiten en 4 speaker stereo-radio/cassettespelerPrijs va. OOAJUU,-. Prijzen Incl. af importeur. Wijzigingen .*, -*-. ~ .. j*.. BTW. voorbehoudea

SSa1 Q fJJ| \

Nissan.GebouwlworminderorK^ =i r?ïïTTT7i | i I 1 =

Bock nu een proefvlucht. .^^mmm^Êmm^m^

persoonlijk Ik sta ■■■■.■"■■b achter r7^71 l fl I i\tJ 1 'm* \ elke nieuwe 3UI O 1/66061030 Auto Veeneman: Amstelveenseweg 288-290, Amsterdam. Telefoon: 020-645660 verkoopafdeling 1020-645662 admin./werkplaats/magazijn.

ii i. ■■■ ,i „ """ ' " " "" i i ■ i ■■■— ■ ■ . 34 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 57*f , * ' l i I Diamonds Direct ,w**|| -ll \i |j Herman Schipper BV I® p> r> Waar uw sieraad een belegging en uw * tri Cs wIIP Sf ||| |\ N? ißr belegging een sieraad is. %ÜÉ %% "** 3 Official Omega-, Juvenia- and Ebel dealer. étÊÊ- aPSt I , lHfe___" Heiligeweg 3.Tel. 020-23 65 72. Rokin 11.Tel. 020 -23 78 69. Amsterdaia | J li, , * i ■ ■ i ■ Ti n■ . I ISTZJ Heel gelukkig zijn wij Leo Berg en Irene Berg-Baruch geven hierbij kennis met de geboorte op 10 van de ' KALENDER december 1984 van onze mso "in Isropa, K-Tours, zoon en broer December Kisle* ROBIN MAK van hun zoon MICHA Near East Tours... Tilly en Carlos 14 Vrijdag Kroonenberg en wel op zaterdag 29 december 1984/5 Tewet 5745 in Allemaal gerenommeerde organisaties de aan Begin sjabbat uur Lisa Synagoge de Prinsestraat 16, Enschede. op reizen 16.25 Aanvang van de dienst 9.00 uur. het gebied van naar Israël. Weth. Brederodelaan 54, Kiddoesj na afloop van de de feestzaal. 2286 AN Rijswijk. dienst in Dank zij het vertrouwen van 15 Sjabbat 2' Haaksbergerstraat 128, Enschede. een nog steeds groeiende Einde 17.17 uur klantenkring, durven wij nu bij 3tf-1 Op zaterdag 12 januari ons 15-jarig jubileum 16 Zondag 2* 1985/19 Tewet 5745 Enige en algemene kennisgeving ons programma van hoopt onze zoon Heden is van ons heengegaan onze lieve zorg- 17 Maandag & RUBEN JARON zame vader, groot- en Oergrootvader SOLOMON TOURS BARMITSWA ABRAHAM KATZ als vierde in bovenstaande rij te 18 Dinsdag & te worden in de Raw A. in de ouderdom van 87 jaar. noemen. Synagoge, Schuster Jac. Den Haag: # Obrechtplein, Hartelijk dank voor uw vertrouwen 19 Woensdag A. Katz-Bolk dat wij in jaren roun Amsterdam-Z. Amsterdam: ook de komende Kiddoesj na afloop van niet zullen beschamen! 20 Donderdag & S. Binger-Katz roun de dienst, Hilton Hotel. G. Binger Apeldoorn, dcc. 1984. Apeldoorn: 21 Vrijdag 21 Hans en Bep E. Katz Begin sjabbat 16.25 uur v. Dam-Gokkes Den Haag: Reisburo m H.E.G.W. van den Brand 22 Sjabbat 2" Op sjabbat 22 december klein- en achterkleinkinderen van Gelder Einde 17.19uur 1984/28 kislew 5745 Apeldoorn, 11 december 1984 rvmn ;-;?? :-i3iJ' 1 hoopt onze zoon 17 kislew 5745 Kastelenstraat 65A Amsterdam-Buitenveldert NISO Correspondentie-adres: Telefoon: 020-44.22.26 en 020-44.22.27. BARMITSWA Boogaardslaan 49 te worden in de winter- 7339 AL Ugchelen. Ervaren lerares geeft les- sen in synagoge van de Portu- De teraardebestelling heeft inmiddels plaats- geesch-Israelietische Ge- gevonden op de Israelietische Begraafplaats te meente te Amsterdam. HEBREEUWS Apeldoorn. I GRAFMONUMENTEN Tel. Aanvang van de dienst 020-712485. 8.45 uur. G.A. SUURENDONK B.V. Werkplaats: Antoniestraat 35, Haarlem, Kiddoesj na afloop. >*t**>*t«*WßMaaaaaaaalaaaaaaaaaaaaaaaaaa«aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa«alaa«aaaaaaaaß telefoon 023 33 57 48 een zeer goede Yako en Ester - Voor rü' Heden overleed, na een moedig gedragen lijden, Voorheen opleiding Benbanosta-Zavaro op 78-jarige leeftijd, mijn lieve man, onze AUTORIJSCHOOL Alphen a/d Rijn. zorgzame vader, opa, broer en zwager A.M. Koster Steenhouwerij izaAk jacob hoek Vervaardiger van matseiwos sinds 1892 HARRY De wn van Goor: Kantoor te Amsterdam RODRIGUES R. Hoek-From blijft: EDUARD George Westinghousestraat 6 Bastingstraat 12 J.PH. HUISMAN Edu en Gerrie telefoon 020 - 94 01 15 Martine Ellen Diemen en - te!. 020-903173 CHELLY Nijmegen: M. DE BOCK Selma en Bart Enschede: plaatshebben op 20 zal Duco en Joki december 1984/26 kislew Lochem: 5745, om uur, in 14.00 A. Hoek de synagoge Amstelveen. C. Hoek-Koopmans O. LILIAN & ZN. Amsterdam, 1081 7471 ZX Goor, 6 december 1984 Nijenburg 84. 12 kislew 5745 Brederostraat 2. MET GEDIPLOMEERD OPTICIEN B. LILIAN De begrafenis heeft inmiddels plaatsgevonden. Lieve papa en mama 25 JAAR Overtoom 133 - Tel. 020-166927 - Amsterdam Mazzeltov. Milly en Monique Met de nieuwste najaarscollectie MJi JUWELIERSBEDRIJFv/h J KWKG BV. met alle bekende merkmonturen. Tot onze grote droe- fenis is overleden BEETHOVENSTRAAT 54 Tevens keuze uit ±_ 150 aktuele onze oud-voorzitter 1077 JK AMSTERDAM TEL: 73 04 en ere-voorzitter de 18 heer monturen voor f 70,- per stuk. ABRAHAM KATZ op de gezegende leef- tijd van 87 jaar. Nederlandse GRAFMONUMENTEN I Israelietische Gemeente JACOB HES Apeldoorn Telefoon 02158-1923 De begrafenis heeft Vrijblijvend aan huis, ook 's avonds. inmiddels plaatsge- bezoek had. Kantoor tel. 02158-1923, b.g.g. 02158-5252. N|W 14 december 1984 /20 kislew 5745 35 A «Au Stichting vrienden van de jeugd Alijah Nederland. |C| tl JM Secr. Postbus 53164, 1107 RD Amsterdam, tel. 020-718322-461775. VHf*H/113 Noteer nu reeds in uw agenda onze jaarlijkse bridge avond op W nVUR 9 februari 1985 yÊk I om 20.00 uur in de DIAMANTZAAL van het HILTON HOTEL te Amsterdam. De opbrengst van deze avond komt geheel ten goede aan onze Joodse Ethiopische kinderen in Israël. 0 Uw giften zijn nog steeds welkom op giro 61.28.61. | WEDGWOOD - HEREND HUNGARY - ROYAL ALBERT - VILLEROY EN BOCH - HEINRICH - ROYAL ALBERT - VILLEROY EN BOCH „

v-d. Boechorststraat 26 Organiseert: 18 december Ie g I Voor al Uw kristal 17.30 uur CT a^a^aafifljECWllf telefoon 460046 avond chanoeka: aan- " zingen, muziek en Hl aH njdagavond begin van sjab- steken, spelletjes: 18.15 Mensa -3 en de dienst om 16.25 uur. uur (vooraf opgeven); 19.00 uur de ' Jabbatochtenddienst ter syna- en film Raiders of the lost Ark) ?°Ben Raw Aron Schuster 2,50) el( straat uur en (leden gratis, niet-leden x g om 8.30 2e 111 I > u'tenveldert, en (op video). 19 december ■ Amstelveen 17.30 uur lnnaeusstraat om 9.00 uur. avond Chanoeka: ’ aansteken enz.; 18.15 uur Men- sa; aktueel, aktueel: 21.00 uur forumdiscussie over kosher S Porselein- en slachten, Rabbijn Pereira: het I joodse standpunt; dierenarts WmWA van Doorn: bezwaren van de Soetendorpstraal 8 dierenbescherming. Leden gra- Jacob 3,-. 1079RM Amsterdam tis, niet-leden Plaats: Koornmarkt 9, Delft (2 min. riJdag 14 december 20.00 uur v van Delft'CS.).’ Tel. 015- ? °nddienst, Sjabbat 15 decem- -120300. ,er ochtenddienst om 10.00 Uur I Alle ögrote merken ? . O ° E z Zondag 23-12 lunch, aanvang m § 12.30 uur, aansluitend muziek- J. Evertstraat van vazen dozen. g r>jdag middag, ensemble Lydia x Keuze uit meer dan 300 karaffen - - 14 december 18.00 uur Centrum, Bezui- o o lenst, Sjabbatochtend 15 de- Rees, Joods ember denhoutseweg 361. Aanmelden | In tafel- en drinkserviezen de grootste sortering ó 9.30 uur dienst. voor 20-12: tel. 83.47.36 of 85.86.91. > van Amsterdam en omstreken. | § Overtoom 339-341, telefoon 186166 | 5 Overtoom 424, telefoon 186166 § Mr. Visserplein 3 Adam: pe'oela op sjabbat fe Rozenboomsteeg 12-14, telefoon 236908 ± Snogediensten 14.30uur tot nacht met se'oeda. zondag 16.25 uur. Sjab- Bussurn: pe'oela op de Nidagmidag 11.45 < CHAG SAMEACH °atochtend 8.45 uur, middag jongste kwoetsa 9.45 - l 6-00 uur, avond 17.17 uur. uur. Den Haag: pe'oela op 'r°ndagochtend' 8.15 uur. Dins- zondag de oudste kwoetsa 12.00 overige g CHRISTOFLE ROBBE EN BERKING - PRODUX WEDGWOO " a 18 december namiddag- en - 13.30 uur. De sniefiem PRODUX WEDGWOOD OESLAVER MANUFAKTOR - - - y 8 hebben pe'oela na overleg met - - onddienst 16.25 uur. Woens- nog *H 19 december namiddag- de madriechiem. Geef je 16.00 uur, snel op voor het winter- J'enst avonddienst dcc.)! op: 6-45 uur. Donderdag 20 machanee (23-31 Let van 16 februari gember' namiddag- en avond- het weekend Uw adresvoor exclusieve a'enst 16.25 uur. moet je vrijhouden, dan is het weekend machanee weer!! « I35sV Kinder-enTienerkleding, tiener en kinderboetieri ÜSFMWWfc ook voor 'TWOOtUF. HUISGENOTE Danskleding. overtoom 451-amsterdam -tel.: 830444 -tel.: 441875 gevr., mede voor het *SPP£ Ototlójaar. gelderlandplein44 voeren van de gemeen- huishouding, door . Akerwateringstraat 243 sch. '069 GD Amsterdam-Osdorp lichamelijk gezonde, doch Lib. gesch. joodse vrouw, VAKANTIERUIL Vrijdag 16.25 uur vergeetachtige oude da- 37 j., met 2 kind., zoekt Aangeb. woning met 7 n sJabbatochtend 9.00 uur. me in A'dam-Z. via deze weg slaapplaatsen + auto in Cefina J.M.W. Werkster aanw. Cond. ruil voor woning + auto de Lairessestraat 13 overeen te komen. nader KENNISMAKING in Israël. 1071 NR Amsterdam, tel. 020-791421 Br. ond. nr. A 277 bur. 1 april mei man en Per - Vi 1985. van dit biad. met een lieve Mevr. van Zwoll, Vian- Cefina J.M.W. is een landelijke geldinzamelings- vader, om weer iets hof 6, 5625 LP Eindhoven. aktie ten behoeve van een groot aantal joodse moois in de toekomst op "oensdag 19 december Ijar Tel. 040-415323. instellingen. c"anoeka pakjesavond. Schrijf Kamers te huur te bouwen. Wij zoeken voor ons kleine kantoor een e m. foto en | in!!! Het bestuur trekt in Br. liefst lootjes uit de ingeschrevenen Jeruzalem. ond. nr. A 276 en 5 min. van centrum. tel.nr. belt door wie voor wie een bur. van dit blad. Ik ben een ervaren Pakje koopt. De bedoeling is, f 350,- p. pers. per week. NIET JOODSE VROUW iedereen een pakje van ± Inl. 01736-2570. en heb een 5 >- koopt daar een surprise e en VRIEND. n/0[ gedicht bij maakt. Op de Stichting J.M.W. JOODSE secretaresse Pakjesavond el-’ Zijn er joodse mannen bekijken we Te huur gevraagd kaars surprises luisteren naar zoekt (resp. vrouwen) met een de tijdelijke gedichtjesen ontvangen ons GEMEUB. WONING joodse partner die Het betreft een werk- ""adeautje. KAMER niet in Amsterdam te huur over sommige aspecten kring voor halve dagen. Aanvang 20.00 uur in de Men- voor 2 pers. 5a Opgeven vóór 12 dcc. in de (minstens 3 kamers) van zon relatie met mij Mensa of telefonisch: 020- voor tenminste 1 maand. t.b.v. cliënten. (40) willen PRATEN? Verzoeken om nadere informatie en/of sollicita- -68226. Br. ond. nr. A 278 bur. tnl.: Karien Anstadt. Br. ond. nr. A 275 bur. ties te richten aan de heer 1.8. Cohen, directeur. - van dit blad. Telefoon 020-730629. van dit blad. 'n schmidt bril... <-= aanzicht van vertrouwen! C^^^fx ( schmidt optiek l rokin72»geWerlandplein-buitenvjeldert-ar^ 36 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 57^ KEREN JALPËN Ö~EJ| E f M \ Hartelijk dank H aan allen die een steentje hebben NATUURLIJKE STOFFEN — E bijgedragen tot het financiële succes ft — WOLLEN EN KATOENEN TRUIEN SCHOENEN EN LAARZEN IN BIJPASSENDE van onze jaarlijkse gala-avond op — KLEUREN N 4 november jl. E

Henriëtte van Vlerken De opbrengst van deze avond is N Vlerk Stoffen en Accessoires J inmiddels overgemaakt naar Willemsparkweg 157 1071 GX Amsterdam Israël en is bestemd voor het Telefoon: 020-76 6J 20 A inrichten van het in aanbouw J ■■^■r— zijnde gebouw in Ashkelon. ■r AlleenZ een onafhankelijkZT7Z L A \wr assurantiekantoor —zonder enige vaste binding met d Onze kinderen in Israël i welke Maatschappij dan blijven ook— is in staat U werkelijk É ook in de toekomst p objectief te adviseren. opr u rekenen. wu ZIJN n E ONAFHANKELIJK, ."«*">. AL SEDERT V Postgiro no. 272, Oberonstraat 51, 1183 PD Amstelveen no. 69.81.14.469 NMB Bank, Paulus 1 57 ÓH . nva assurantieadviseur O Bankrek. - f4 Potterstraat 30, Amsterdam - no. 43.06.43.624 - AMRO, Sarphatistraat, E Amsterdam. Q\ Middenweg 103 - 1098 AH Amsterdam - tel. (020) 65 52 74* KEREN JALDENOE

ji diamond. J

Amsterdam Diamond Center on Damsquare, Amsterdam / |j international recognised as centre for hallmarks of beauty / M\ S [" flülfe Mr. P. Asscher Jr., managing director, f \ aajuMajt, ', ] descendant of the famous diamond- / ! ;f. i dynasty and his skilied staf will m be glad to offer you their ' tff l'NawNi fek j|"" " . ''

"~ i I-s JÏÉRP* f Ivf «*s***WBr r-N _ii r _ | "■ L*«| JU *** ■» DeposHaire of worldfamous j " -- --■ - Jfl watchbrands like: Jr liHlemarsPiguet F RE Ir EUBA AMSHRDAM DIAMOND CENTER ÊM L , L fY rh.Asscher,oir. MM michEl liErbElin wittnauer 1 Rokin.near Dam, Phone 020-279859 \ / A #»f//i/J/fJ 29-31 Dam, Phone 020-245787 pE-IJÏS>U PR OV I TA /WUllUm 7 days a week front 09.00 till 18.00 hours, thunday rvetiing uil 21.00 hoiirs MIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 37 TABAK- EN LEKTUURSHOP VIDEOTHEEK "Kantoorartikelen " Boeken Aüir\DC " Tijdschriften Al\llint " Strippenkaarten Snoep weekendaanbieding: 4 films huren 3 betalen Tramabonnementen " voorverkoop ajax en carré " |_Qtto Toto Wenskaarten molen) Tel. " Amsterdamseweg 149 - Amstelveen (schuin t/o de - 020-415590 " «-«-«-. Om«oHon Speelgoed koop uw losseniw bij andrê. oigaren sigarenen "JIIIIIIIII.JIII-.»l...... ala"aala»a»a»a»a»a»a»a»alalalalalalala"i*»*a»a»«»»*a»a»a»a»a»a»a " Bijonsinpremière: denieuweRenaulfS.

superieur. 3" evebaa »«k en : In■ alles«Ls mode/fen »*-*v^ Automobielbedrijf Benelux '84 B.V. (directeur N. Wegloop), A Traviatastraat 2, Amstelveen, Tel. 020-453251/418073. \W Afgebeeld: RenaultSuper STSE. Prijs mcl. BTW. Atlevenngskostenf 355.-. |

IBS Leonard Lang Amsterdam b.v.

wenst u van harte CHANOEKA SAMEACH LEONARD LANG AMSTERDAM BV, BEETHOVENSTRAAT 39,1077 HM AMSTERDAM, TEL: 020-73 8811. DANIËL GOEDKOOPSTRAAT 9.10%BD AMSTERDAM, TEL.: 020 "9369 35.

—^— 38 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5746 -aa#— I MARCUS RITUEEL O.R.T. I FERD. BOLSTRAAT 44, TELEFOON 020-719881 Als attentie geven wij iedere klant voor chanoeka één pakje met 44 kaarsen GRATIS*. * Geldig van 17 t/m 24 december a.s. bij een bestelling vlees of vleeswaren van MINIMAAL f 75,-. ! "SPECIAAL VOOR CHANOEKA HEBBEN WIJ VERSE EENDEN, GANZEN EN KALKOENEN. ~~ Mother's Helper Minimum age 17 years old - to stay with Jewish family (not Kosher) in Phoenix, Arizona. One year stay preferred. Du- in Ontdekt: ties would be to assist the care and cleaning of the house and to assist the mother with the care Oase aan zee of the children, ages 4, 6&11. Willpay $ 250,00 American Dollars per month. Non-Smoker. El lat. Vakantieparadijs aan het randje van de Negev- Will live as part of the family. woestijn en de vloedlijn van de Rode Zee. Temperatuur Reacties naar E. Gans, Booket 48, 1261 LT gisteren 24°, zeewater ± 21° C Blaricum. Alle faciliteiten voor surfen, duiken, zeilen, kanoën en Huis te huur parazeilen, paardrijden, tennissen of een woestijn-safari per in Jeruzalem, voor max. 3 pers. jeep, of kameel. Tot Vi februari 1985, paard f 275,- per week. Inl.: 01736-2570. 's Avonds is Eilat één groot uitgaanscentrum met bistro's,

Te koop restaurants, disco's en nightdubs. LANDHUIS op eigen grond. Nabij zee (In Cesarea), zeer solide gebouwd, zomers koel, Vlieg mooi aangelegde tuin, erop ELjé m huis mcl. q terrein 880 2,

2. L^gS balkon 132 m Vraagprijs f 300.000,-. af met /srael Inl. 078-170182. AißUNEsJL^y\Jv\> Kom aan boord van El Al, de ] Graag had ik f zonnigste luchtvaartmaatschappij, en laat u # j / PATRONEN verwennen van Schiphol via Tel Aviv tot Eilat -fiv" die te maken hebben met 7ZT f \ Israël en het boek hand- Prijs vanaf 1.236,- p.p. per week op basis van V >y /- 0 werk- of borduurboek logies met ontbijt (niet in de Kerstweek). tüi'*7srfUUbSc&KJ van Jeruzalem. Dit is in (ïfpffMfnJjur de winkel uitverkocht. ’Vraag uw reisagent naar details. y M. v. Popering-Jongejan uX^^^ Herenweg 4 wenst u Chanukah — 2751 DA Moerkapelle. CLZLaas ./■! Laaa Sameach

J rlll ,-A, ■■■■■■■»[aDB'IPDS = KEREN HMESO pp ?s ° I *=< IS I JOH. VERMEERSTRAAT 22 Tel. 71 91 23, Amsterdam ( GEVONDEN ") Deze advertenties zijn door bemiddeling van de C.i.A. geplaatst. De opbrengst komt aan de C.1.A., ten goede. EEN WONINGINRICHTER S. EISENMANN BV Amsterdam - Houtagenturen DIE NIET ALLEEN OVER LAGE PRIJZEN PRAAT, MAAR DE NADRUK LEGT OP: PHILIPP BROTHERS (HOLLAND) B.V. " VAKMANSCHAP * GOEDE VOORLICHTING Prinses Irenestraat 39 - Amsterdam ECHTE GARANTIE PRIMA NAZORG Telefoon 46 12 11, telex: 11030 * * telegramadres: Phibrodam, Amsterdam METALEN * ERTSEN »* FERROLEGERINGEN SCRAP BANKRASHOF 22 * CHEMICALIËN #3 i E * FERTILIZERS TiJ\ AMSTELVEEN. Dochtermij.* van PHILIPP BROTHERS Division of Engelhard Minerals & Chemicals TEL 020-471403 J Corp U weet toch dat Robert Post al zijn gordijnen gratis maakt!! Gereserveerd voor C J Joey Fresco B.V. NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5745 39 i Als u protsend Jaarin Jeruzalem' ■ i wit zijn dan moet ver met S ! Chanukka al aan denken j &*' V Dat denkprocesis bij ons, ■ ■ { '# h ■ A. È. r ) \ Near East Tours, al achter derug. ■ I ■)*[ l\ ■ Onze plannen zijnklaar. | | . Onzereizen liggen gereed "V, I ■ | ,%. s;, /v ;| Laat ujuist nu informeren over de "r ' jp vele mogelijkheden van ■ ■ ft [s Tj — zorgen | E $' ! i 4-ï I.i S Si iI; I ! Israël-reizen Wij ervoor ■ sl V\%\ I Ij! f1!! il dat u eenreis krijgt naar maat ■ ' a^Bßa^ " ■ ararat aV — ' rf...^^É^lfrfci b^b^b^b^B t\ m tF* If W Familiebezoek, datkan veizorgd I %\ \ f J worden. Zonne-vakantie aan | ■ Israëls heerlijke stranden, ■ | mogelijkheden genoeg. « m qjn Maar aan de andere kant van de ■ | balans zitten ookkibbutz-reizen h I en duik-reizen in de ■ ■ Golf van Eilat in ons pakket ■ J Mogelijkheden te over. NET helpt uuw droomreis waar te maken. ■ ■ Vraag bij uw ANVR-reisbureau of vul onderstaande bon in, | ■ Boe het nu! Goedereist i SPN ! (invullen, uitknippen en opsturen in ongefrankeerde MW W mA%SJrTT*JLJ ir: envelop NET, Antwoordnummer 9,1000 RA Amsterdam) LI Ja, 'n Israël-reis, ■ zend mij alle inlichtingen overreizen naar IsraëL jfft OP ITlddt gesneden, 5 ] Naam: voor ieder budget! ■ Adres: AW Plaats/Postkode: W Rokin 9"15 1012 Amsterdam g\ □n » 020-24.33.50.** m DDDDDDDDDDDDD^HHHH^ 40 NIW 14 december 1984 / 20 kislew 5746

KLM heeft een service-pakket voor de zaken- Bovendien is er een speciaal telefoonnummer reiziger die tenminste 4 keer per jaar naar het buitenland waar u met uw wensen en suggesties terecht kunt. vliegt: hetFlying Dutchman informatie- -=SFLYING«=- Uw KLM-agent helpt u zo aan een folder met programma, herkenbaar aan 't speciale <=±i aanmeldingsformulier, merkbeeld. U kunt ook een lege ongefrankeerde enveloppe Wanneer u zich hiervoor aanmeldt, ontvangt met naam en adres sturen naar: KLM Nederland, u: 6x per jaar het speciale Flying Dutchman Magazine; Antwoordnummer 496,1117ZL Schiphol OostVermeldt 3 x per jaar de nieuwste dienstregeling; nieuwsbrieven in de linkerbovenhoek 'Flying Dutchman-N.I W. met de laatste informatie Betrouwbaar in de lucht,betrouwbaar op de grond. KLIVI""""