O Soño De Lorenzo Varela Entrevista a Inés Canosa
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
O soño de Lorenzo Varela Entrevista a Inés Canosa Carmen MEJÍA Inés Canosa como persoa vencellada á cultura gancia non prepotente, era unha cousa sobria, galega en Madrid, quizais, é para moitos unha fina, semellante a esa elegancia que tiña Eduardo descoñecida. Para os que estamos en Madrid e Blanco Amor. A súa presenza impúñase polo dedicámonos desde distintos ámbitos a espallar a sobrio e por non chamar a atención, pero iso era, cultura galega, Inés Canosa é toda unha precisamente, o que chamaba a atención. A súa Institución. Inés é a persoa responsábel da mirada era marabillosa, tiña tamén unha voz Librería Sargadelos que se atopa na rúa Zurbano extraordinaria. da cidade madrileña. Polo tanto Inés traballa Cando presentou o libro de Castelao artista, eu xunto a Isaac Díaz Pardo, personaxe galego escoitábao por primeira vez. Tiña unha linguaxe emblemático, desde hai moitos anos, como ela riquísima, precisa, non rebuscada, e iso é o que se mesma conta na entrevista que lle fixemos para a aprecia na súa poesía tanto en galego coma en cas- nosa revista de estudos galegos “Madrygal” telán. A min, a linguaxe é unha das cousas que máis (vol.5: 2002). Ela coñeceu a Isaac Díaz Pardo no me impresionan de Lorenzo Varela. exilio arxentino e aquí é a persoa que agarima a todos aqueles que chegan a Sargadelos interesa- dos polas cousas galegas. Cando se fala con Inés —C. M.: Como se integra Lorenzo Varela en viaxamos a Galicia da súa man. Madrid? Cal é a súa actividade? Como se sente? Facemos esta pequena entrevista a Inés para homenaxear a Lorenzo Varela xa que é o testemu- —I. C.: O que puido sentir el xa nunca o sabe- ño dunha persoa que tivo contacto con él en remos porque era moi reservado, e durou moi Madrid. pouco desgraciadamente para nós. Como di Inés recíbenos en Sargadelos, coa amabilidade Xesús, o profesor Alonso Montero, tiña moito que de sempre, disposta a falar do noso persoeiro. darnos desa alta poesía. A súa obra non é moi extensa, pero magnífica e de grande calidade. Aquí foi acollido polas xentes da súa xeración —Carmen M.: Onde coñeces a Lorenzo Varela que había dabondo. El coñecera a estas xentes e cando chega a Madrid? cando viñera a Madrid, entón era moi noviño. Tiña dezaoito anos cando chegou. Quere pasear —Inés C.: Eu coñezo a Lorenzo Varela en esta cidade; por suposto Lorenzo Varela sabe que Bos Aires. Eu tiña ao meu lado a Arturo esta cidade cambiou, que pasaron coarenta anos. Cuadrado, e lémbrome da devoción e do cariño Paseaba moito, polos comentarios que me facía inmenso que sentía Arturo Cuadrado por Lorenzo polas noites cando nos atopábamos. Primeiro Varela. No ano 76 chega a Madrid. Tiven o privi- debeu buscar aqueles sitios nos que él estivera lexio de compartir horas con él. coas xentes de entón: os cafés, as tertulias, …e Lémbrome de cando chegou pola librería volveu coincidir con algúns deles. Por aquí estaba desde o aeroporto. A min anuncioume Díaz Pardo Carlos Gurméndez, que o coñecera aquí, e que que chegaba. Apareceu un home con sombreiro, estivera tamén en Bos Aires; estaba Enrique moi elegante. Tiña algo especial Lorenzo, sempre Azcoaga, tamén xentes do Partido Comunista o pensei. Era un home moi reservado, moi calado, como Santiago Álvarez con quen se encontrou un home moi intelixente, como aberto a trescen- gracias a Mariví Villaverde e Ramón de tos sesenta graos… Tiña unha presenza, unha ele- Valenzuela. E moitas máis xentes, que seguro que * Esta entrevista foi idea do profesor Alonso Montero. Madrygal, 2005, 8 123-129 123 Carmen Mejía O soño de Lorenzo Varela.. Entrevista a Inés Canosa me esquezo… Outro gran amigo del, que pasaba forma. Finalmente, decide que aquel non é o sitio tódalas mañáns a preguntarme por él, era o escri- onde se sente ben e decide ir a Bos Aires. Alí tor brasileiro N. Freitas. Él traballaba na coñece a outras xentes que o esperan: Carmen Embaixada, dicíame que quería acompañalo, Muñoz, Rafael Dieste, Luis Seoane, que non se estar con él …é dicir, que sentía a súa presenza e coñecían pero faránse amigos da alma para sem- a súa solidariedade. Díaz Pardo, por suposto, esti- pre. Atópase con Arturo Cuadrado, e alí inicia vo, sempre, atento a él. outra andadura de creación; é dicir, de crear edi- Lorenzo traballaba neste despacho, tiña unha toriais, colecións, de traballar e seguir soñando serie de dicionarios e outros libros. Tiña que facer con que o Goberno de España poida ser expulsa- unha tradución que traía de Bos Aires. En Madrid, do, ese soño de todos os exiliados. Iso marca ao Álvaro Xil ofreceulle traballo na revista. Tiña tra- ser humano que loitou pola xustiza, e son os per- ballo que facía polas mañás e polas tardes. dedores. Esa grande ferida vai con el. A súa presenza foi pechándose pouco a pouco. Cando liberan París el está eufórico coma El sempre foi moi cordial exteriormente. Pero, eu todos, pero ao final a guerra acaba e Europa non penso, que é moi difícil volver a comezar tantas lle bota unha man a España. Hai xente que iso o veces como comeza Lorenzo Varela. Deixa a súa pode levar mellor e reaciona de xeitos diferentes. nai na muralla de Lugo con moi poucos anos, Pero eu penso que a ferida no corazón de Lorenzo marcha a Madrid porque quere estudar Letras, vaise facendo cada vez máis profunda. A pesar chega con dezaoito anos… Coas ilusións propias disto seguen a traballar coa xenerosidade destas dun mozo inquedo, que demostrara ter moitas lec- xentes do exilio. A xenerosidade dos exiliados que turas; Lorenzo era un rapaz cultivado, aberto ao traballan polo país que deixaran atrás por defender mundo, con moita inquedanza, moi solidario as súas ideas e por ser coherentes, e seguen a tra- cos problemas da xente e chega a esta cidade a ballar por reivindicar a lingua, a cultura, a dignida- estudar con moitas ilusións…Parece que a de dese pobo que quedou tan maltratado nesa Universidade era moi tradicional ou conservado- situación. Ademais, eles alí están moi sós porque a ra, como queiras, pero el descobre que hai moitos emigración non é receptiva. Publicar un libro en ambientes máis abertos e progresistas e máis den- galego en Bos Aires, no exilio, non era cousa tro do que el busca no mundo, do que el quere fácil, había que ter unhas ideas, una ideoloxía moi defender. Incorpórase, rápidamente, ás tertulias; profunda. Iso foi un mérito extraordinario porque coñece a García Lorca, a Rafael Dieste, e intégra- iso no lles ía dar nin fama, nin poder económico, se neses grupos, e colabora en PAN que é a revis- nin nada. Só o facían por concenciación. Eu penso ta dos irmáns Dieste. Intégrase tamén nas Misións que todo o que fixo esta xente polo país que deixa- Pedagóxicas, é dicir coñece a toda esa xente ran atrás é o mérito máis grande do exilio. E este extraordinaria, coma el, como resultou ser el. El home con todas esas feridas seguíu, seguíu… era un ser peculiar como ser humano e creador literario. —C. M.: Podes facer un pequeno percorrido pola súa obra literaria? —C. M.: Cando marcha ao exilio e cal é a súa andaina alá? —I. C.: Aparece, finalmente, no ano corenta e dous o libro en castelán, que xa escribira en —I.C.: En dous anos, todo iso trúncase por- México, Torres de amor, libro que Seoane e que estala a guerra: o ataque contra o Goberno da Cuadrado querían que Emecé o publicara, cousa República Española. Lorenzo decide defendela que non foi así por ser Lorenzo Varela de ideas coa súa vida, coas armas. Finalmente perden. Ten comunistas. Entón estes homes teñen un xesto que saír ao exilio, aos campos de concentración extraordinario que creo se debe repetir sempre: do Sur de Francia, e chegar a México ben acolli- deixan a editorial antes de admitir que se nega a dos, iso sí… Alí coñece a Octavio Paz, fundan a edición dun libro por unha cuestión ideolóxica. revista Romance, pero despois aparecen os pro- Isto o contan moi detalladamente Carlos López blemas de intereses editoriais con algún transfon- Bernárdez, Salgado, Axeitos, entre outros… do político. Publica as Elegías españolas coa Seoane e Cuadrado fundan unha editorial e edita- preocupación non só de escribir senon de que o no eles. Lorenzo xa escribira en galego e tiña cou- libro vaia ilustrado, e vai saír ilustrado por un pin- sas que quedaron por aí e que despois se recollen tor. É un libro fermoso tanto no fondo coma na na Biblioteca do Exilio de Ediciós do Castro. 124 Madrygal, 2005, 8 123-129 Carmen Mejía O soño de Lorenzo Varela.. Entrevista a Inés Canosa Aparecen Os catro poemas para catro grabados del. Tiña un fillo de Marica, Fernando, que quería onde él toca os temas un pouco míticos pero con moito a Lorenzo, que chamaba todalas semanas e catro poemas extraordinarios. Lorenzo empezou xa a non porse. Lorenzo empe- No ano cincoenta e un escribe Lonxe, que llo zou a aillarse, aillarse…Que sentía? Non o sei, publican Seoane e Cuadrado, onde reflite o tema foise con el. do país, dos amores que tivo, quero dicir, do Lorenzo termina cun infarto. A muller de amor, dos amores da súa mocedade… El era un Laxeiro, Lala Prada, era moi amiga deles, acom- home apaixonado pola vida e volcánico, todo o pañounos moitísimo. Ela quería moito a levaba moi dentro con moita forza, aínda que el Lorenzo, coincidira con eles en Bos Aires.