Dianc O Colditz Cynnwys
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
\ DIANC O COLDITZ CYNNWYS Castell Colditz 2 i Caer uchel gref 4 O ddydd i ddydd 6 MI9 - Ysgol Ddianc 10 Creu argraff 1S Carcharorion mewn cuddwisgoedd 14 Mynd dan ddaear 18 Drwy’r ffenestr 88 Hedfan allan! 84 Y rhai a ddihangodd 88 4 Rhydd o’r diwedd 30 Geirfa 31 Ariennir yn Rhannol gan Mynegai 38 Lywodraeth Cymru Part Funded by Welsh Government Ariennir yn rhannol gan Lywodraeth Cymru fel rhan o’i Jane Penrose rhaglen gomisiynu adnoddau addysgu a dysgu Cymraeg a dwyieithog ' U : . Yn ystod yr Ail Ryfel Byd (1939-1945), ceisiodd 300 o ©Äif1L3L (MSffl garcharorion rhyfel ddianc o garchar yn yr Almaen. Dim ond 32 Iwyddodd i wneud hynny heb gael eu dal. Mae’n rhyfeddol fod unrhyw un wedi llwyddo i ddianc o gwbl gan fod y carchar hwn yn cael ei ystyried fel y carchar diogelaf yn yr Almaen. Fe’i lleolwyd mewn hen gastell o’r enw Colditz. Mae’r llyfr hwn yn adrodd hanes y cynlluniau rhyfedd, Chwa rae bod yn gwych a gwallgof a wnaed Mae h öarcharor i ddianc o Colditz. ddianc »C<ídtewedirfrfa'Wydd0d‘ii y” rhyfeddo, „a ff„° ^fyd-cnwog ac njfer o lyfrau am , fuglen- Ysgrife, nnwyd floaduriaid eu huf „ ' rhai oh™y tttgauy | Ysgrifennodd Pat . ddihangodd, nifer 0 /vf m,iWr Prydein’g a Addaswyd rhaiohn ^ CoJditz. ffîlm. Dyfejsj0(jd PaTg^êmf rh!gJenni teledu a ^PefromColdU °‘’r enw '2- Roedd ooblogaidd iaw ” yn y dyddiaff y" cyfrifiaduroI. ^"fiyngaiiwcff*!™0 Cynllun Colditz ■ m CAER UCHEL w 6REF ffos sych > f gwylio ward salwch Dewisodd yr Almaenwyr Gaste:: Co!dìtz fel y lle perffaith clochdy ar gyfer carchar diogehvch cwys gan fod ei leoliad yn > f golygu y byddai’n anodd ìawn dìanc oddi yno. grisiau i iV seleri ■ Edrychwch ar y rhwystrau y byddai'n rhaid i chi eu goresgyn petaech chi eisiau dìanc o Colditz: ymarfer t EUI I • Adeiladwyd carchar Colditz ar ben craig uchel corff ceüoedd celloedd i pì ' - , carcharorion • Gwnaed y waliau o gerrig ac roeddynt yn 3 metr o drwch >' 3 carcharu • Roedd ffos sych o amgylch waliau’r castell tyr unigol • Roedd wal gerrig uchel iawn wrth ymyl y ffos theatr y • Roedd cwymp o bron i 10 metr yr ochr arall i’r wal gerrig carchar • Roedd taith o 320 cilometr i’r ffin ddiogel agosaf y ' \ cegin y carcharorion tíg- • Roedd gwarchodlu o filwyr Almaenig y tu mewn i’r cegin wMÌÊMi&äâr* carchar a olygai fod mwy o warchodwyr na Almaenwyr . 0 charcharorion! o • Gosodwyd lleolwyr sain o gylch y carchar fel gallai’r gwarchodwyr glywed sŵn unrhyw un yn tyllu twnnel m. v neu’n chwalu wal A storfeydd • Roedd gwarchodwyr arfog â chŵn ffyrnig ar JÊ -j V. Z 'ŵc batrôl yn y mannau agored drwy’r amser : • Cofrestrwyd pawb bedair gwaith y diwrnod : iard Almaenwyr j • • j ■ r i . er rnwyn sicrhau na ddihangodd neb Êi . AUwedd -x- x x weiren • Amgylchynwyd llety’r carcharorion gan bigog weiren bigog. W gwarchodwr V ■ .î lletyV gwarchodwyr j m llifolau —........-~T~......“ ffos sych h: . — Milwyr oedd carcharorion Colditz ac roedd y byd yng nghanol rhyfel. 'i n 0 DDYDDIDDYDD Credai rhai ei bod hi n ddyletswydd arnynt i ddianc a dychwelyd i’r ffrynt i ymladd. Ceisiodd eraill ddianc gan eu bod wedi diflasu arfywyd caled " — plB Colditz ac yn dyheu i weld eu ffrindiau a’u teuluoedd unwaith eto. Roedd bywyd yn Colditz yn golygu treulio llawer o amser yn rhynnu, llwgu a Os oedd dianc o Coldiz theimlo’n ddiflas. mor anodd, pam Roedd y celloedd ble cysgai’r carcharorion yn orlawn a gorchuddiwyd y ceisiodd cymaint o ffenestri bychan gyda bariau haearn. Hyd yn oed pan weithiai’r trydan, garcharorion wneud Wedi’r cwbl, pe daliwyd nhw roedd y golau mor bŵl fel na allai’r dynion ddarllen. Doedd fawr o wres. hynny? fe’u clowyd ar eu pen eu Treuliai nifer o’r dynion cymaint o amser â phosib yn eu dillad, yn y gwely, hunain, mewn ystafell dywyll, yn ceisio cadw’n gynnes. oer yn y seler, gyda dim Chwaraeon ond matres denau a bwced. Saethwyd un carcharor wrth Câi’r dynion fynd allan i’r iard i ymarfer corff bob diwrnod. lard o’r un maint â chwrt tennis oedd hon. Fe’i hamgylchynwyd gan waliau uchel, iddo geisio dianc. Felly pam mentro? felly doedd yr haul ddim yn ei chyrraedd am fwy na rhyw awr y dydd. Yma byddai’r dynion yn ymarfer chwaraeon megis pêl-droed, criced, pêl foli, ymladd cleddyfau a stolbel. Adloniant Pan nad oeddynt yn ymarfer corff, byddai’r carcharorion yn chwarae cardiau neu’n perfformio dramâu yn y theatr dros dro. Byddent yn tynnu coes eu gwarchodwyr Almaenig ('pryfocio lembos’ oedd yr enw am hyn) ac yn trefnu diangfeydd, wrth gwrs. ________________ y carcharorion yn chwarae pêl foli yn y cwrt golygfa o r cwrt o ystafell carcharor 7 Prydau bwyd Rhywbeth tebyg i hyn fyddai’r Doedd y prydau bwyd ddim yn rhywbeth i edrych ymlaen ato yn Coldte. carcharorion yn ei gael i’w fwyta’n Llwgu cymaint nes gallwn y carchar ddim yn ddigon i fodloni plentyn, heb sôn am Doedd dognau’ ddyddiol: fwyta soffa! blâsai’r bwyd yn erchyil. Anfonai’r Groes Goch barseli gyda bwyd ddyn, a /3recWoyt • te neu goffi Byddai’r carcharorion wastad ar Iwgu ychwanegol at y carcharorion . Câi’r carcharorion ddefnyddio’r ceginau a î • 2-3 tafell o fara Almaenig a byddent yn colli llawer o bwysau. byddai criwiau bychan o ddynion yn ymgynnull, dewis cogydd, a gwneud gyda haenen denau o Dywedodd un carcharor, yr yn fawr o’r bwyd oedd ganddynt. fenyn neu fargarîn arni • jam neu bast, petaech Uwchgapten Neal: "Roedd gennym chi’n Iwcus soffa’ yn ein hystafell wedi’i gwneud o focsus y Groes Goch ac wedi’i stwffio Cinio I gyda llysiau sych...roedd y bwyd mor • cawl Almaenig, oedd yn ffiaidd fel na allem ei stumogi, er ein denau, dyfrllyd, di-flas a heb fawr o faeth ynddo bod ni ar lwgu...tua’r diwedd, pan oedd • tafellofara pethau’n ddrwg ofnadwy, rhwygon ni’r darn o gaws soffa a bwyta ei er chynnwys!” Yr ateb mewn Smarties®! M19 - YSGOL DDIANC Un diwmod, derbyniodd y carcharor Rupert Barry barsel. Roedd paced o Smarties® a phecyn o hancesi gydag ymylon gwahanol liwiau yn y parsel. Roedd neges gudd hefyd yn dweud wrtho am roi’r Smarties® a’r hances oedd â’r o Yn ystod yr Ail Ryfel Byd roedd adran yn y llywodraeth o'r un ymyl lliw mewn powlen o ddẅr. Ymhen ychydig eiliadau, enw M19. Hi oedd yn gyfrifol am helpu carcharorion rhyfel ^^^mddangosodd negeseuon cudd ar yr hances! Prydeinig i ddianc. Dyfeisiodd gweithwyr M19 declynnau rhyfeddol a ffyrdd gwych o guddio gwrthrychau defnyddiol. Gellid postio’r rhain i'r Dyma record gerddorol. Petaech chi’n plicio’r haenen allanol, byddech yn carcharorion rhyfel wedi'u cuddio mewn eitemau diniwed, er darganfod map, arian, neu mwyn osgoi codi amheuaeth y gwarchodwyr Almaenig. ddogfennau pwysig eraill y Bu nifer o’r pethau a anfonodd M19 at y carcharorion yn help iddynt i ddianc. Dyma rai o’r eitemau a bostiwyd at .«Mgpa I >• I.NMII \M II garcharorion Colditz. Allwch chi ddyfalu l\|H*\ beth a guddiwyd ynddyn nhw? 1 siocledi 2 cardiau chwarae 3 caniau o fwyd 4 setiau gwyddbwyll 5 llyfrau } Atebion ar dudalen 32 10 CREU AR6RAFF Gwnaed rhai o’r diangfeydd o Colditz o ganlyniad i eitemau a ffugiwyd - megis allweddi neu gardiau adnabod. Roedd angen offer arbennig i ffugio eitemau fel yma gan amlaf. Roedd yn rhaid i garcharorion Colditz ddefnyddio offer llawer symlach. Jeli defnyddiol Gallwch wneud mwy gyda jeli na dim ond ei fwyta! cyngor cyfrinachol CEDULA DE IDENTIDAD Yn Colditz roedd o’n rhan hanfodol o’r offer ffugio. Dyma sut mae gwneud copi’au o fapiau gyda jeli. Gwnewch yn siŵr eich bod yn W»«* «î«l Inmu4« *uloä« oensciTo defnyddio jeli blas lemwn er mwyn | 1. Derbyniwch fap gan M19 wedi’i guddio mewn set wyddbwyll. î i’r inc ddangos ar yr wyneb. Byddai I. 0. 2. Paratowch slabyn o jeli er mwyn gallu pwyso’r map arno. ?2 r° ‘ jeli cyrains duon yn rhy dywyll! ri' s Pwyswch yn ddigon caled i adael argraff. l 3. Pliciwch y map yn ôl yn ofalus gan wneud yn siŵr ei fod yn gadael argraff mewn inc. Pan geisiodd Mike Sinclair ddianc wedi’i Ctruuto çat <*» R, .1 C.OuVrclo. V^. .V. d.E.yTVt. * < 4. Yna pwyswch ddarn o bapur plaen ar y jeli. wisgo fel gwarchodwr Almaenig ........ ..........——.............. «BÍ dúf ,tr át rttafa .^T.Q * .VÄ>T.C •' Çtf <t€ ) nrribt .Sl... ; taya lotopapa, <in<vr»Vg^pfo/ulcur dtntha, j lirai «farro. ti aatUo n 2o 5. Pliciwch hwn yn ei ôl a bydd gennych gopi (gweler tudalen 16) defnyddiodd slabyn .'.-,i;L~a.oTc........ Pnrineia _____ Nariim . »4l,.;n.XU.»*. Wlf.«ait la..............tlmt. it nlatara. tl tutii _ 4 it tolar b»a.<\ccr OabJuo V-.LJ_CÌOV Barba 3-VC.v'.Vti. Sarit äono ’ f o’r map. I o jeli blas lemwn i wneud cop'iau o fap. v.w.i:/... SairAA/ao.î. Beta . DitUM . ..................... Ofr. 6. Yna daw’r cam hynod glyfar - bwytewch y J Defnyddiwyd y jeli yma hefyd i wneud A.o.ci\...p.... i Jt 195. > jel'fel na al1 neb ddarganfod yr hyn a wnaethoch! cardiau adnabod ffug. :3 m î ■J3 / cerdyn adnabod ffug 28 ■ i i Cenedl: F-fre^gig r Ffordd ddewr iawn o ddianc o Colditz oedd gwisgo L : cuddwisg a cherdded drwy’r brif fynedfa, heibio i r holl ! Dyddiad y ddihangfa: AAelne-fl^, I9*fi warchodwyr.