Obszarowe Ujęcie Rewitalizacji W Polsce
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Monografie i Studia Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiello ńskiego Obszarowe uj ęcie rewitalizacji w Polsce Redakcja naukowa Aleksander Noworól Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiello ńskiego w Krakowie Kraków 2010 Autorzy tomu: Brygida Beata Cupiał, Ryszard Ćwiertniak, Henryk Gawro ński, Edyta Kowalska, Tadeusz Markowski, Moterski Filip, Wro ński Stanisław Recenzent: Krzysztof Skalski Redakcja Serii: Redaktor Naczelny: dr hab. prof. UJ Aleksander Noworól Sekretarz: dr Wioleta Karna Rada Naukowa: prof. dr hab. Barbara Ko żuch – przewodnicz ąca dr hab. Stefan Biela ński dr hab. prof. UJ Anna Lubecka prof. dr hab. Gra żyna Prawelska-Skrzypek dr hab. prof. UJ Renata Przygodzka dr hab. in ż. arch. prof. UJ Krzysztof Skalski prof. dr hab. Kazimierz Z. Sowa prof. dr hab. Łukasz Sułkowski dr hab. prof. UJ Andrzej Szopa © Copyright by Instytut Spraw Publicznych UJ ISBN : 978-83-931253-0-2 Wydanie elektroniczne: Instytut Spraw Publicznych UJ ul. Prof. Łojasiewicza 4, 30-348 Kraków tel.12 664 55 44, fax 12 644 58 59 e-mail: [email protected]; www.isp.uj.edu.pl Spis tre ści Słowo wst ępne 5 Edyta Kowalska Jak polskie miasta zarz ądzaj ą procesami rewitalizacji? 9 Ryszard Ćwiertniak Znaczenie procesu rewitalizacji obiektów i obszarów powojskowych w rozwoju lokalnym i regionalnym miast i gmin 29 Brygida Beata Cupiał Realizacja programów rewitalizacji w województwie lubuskim 47 Henryk Gawro ński Uwarunkowania realizacji „Programu rewitalizacji gospodarczej obszaru delty Wisły i Zalewu Wi ślanego” 67 Tadeusz Markowski, mgr Filip Moterski Wykorzystanie materialnego dziedzictwa poprzemysłowego w procesie rewitalizacji na przykładzie Łodzi 85 Stanisław Wro ński Bydgoszcz – rewitalizacja miasta i Bydgoskiego W ęzła Wodnego. Nasza dobra praktyka 105 Słowo wst ępne Słowo wst ępne Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiello ńskiego udost ępnia monografi ę elektroniczn ą zatytułowan ą O bszarowe uj ęcie rewitalizacji w Polsce . Obejmuje ona sze ść tekstów potwierdzaj ących zró żnicowanie procesu rewitalizacji, a jednocze śnie odsłaniaj ących narz ędzia i zachowania zarz ądcze specyficzne dla procesu odnowy obszarów kryzysowych w Polsce. Poszczególne rozdziały s ą owocem refleksji naukowej, która zrodziła si ę po mi ędzynarodowej konferencji zatytułowanej Procesy rewitalizacji a rozwój lokalny i regionalny , zorganizowanej przez Instytut Spraw Publicznych UJ w Krakowie w dniach 18–19 listopada 2009 r. Konferencja, poza merytorycznym, miała te ż charakter rocznicowy, polegaj ący na uczczeniu 10-letniej działalno ści w Instytucie najwybitniejszego w Polsce specjalisty od procesów rewitalizacji, którym jest nasz pracownik – prof. Krzysztof Skalski. Dorobek merytoryczny konferencji został po jej zakończeniu przetworzony i rozwini ęty w postaci wielu obszernych wypowiedzi naukowych. Postanowili śmy zatem po świ ęci ć problematyce rewitalizacji szereg publikacji Instytutu, podsumowuj ących zarówno wkład środowiska naukowego, jak i praktyków, którzy zdecydowali si ę zebra ć swoje do świadczenia i reflekcje. W publikacjach tych zamieszczamy artykuły poruszaj ące teoretyczne i praktyczne aspekty rewitalizacji. Tematyce odnowy społeczno-gospodarczej i przestrzennej jednostek terytorialnych po świ ęcamy wi ęc – poza niniejsz ą monografi ą – podwójny numer Zeszytów Naukowych Instytutu Spraw Publicznych „Zarz ądzanie publiczne” (nr 1–2/2010), a tak że kolejn ą monografi ę elektroniczn ą, której tematyka koncentruje si ę wokół teoretycznych i metodycznych aspektów rewitalizacji. Niniejsza publikacja odnosi si ę do obszarowego uj ęcia realizowanych w Polsce projektów rewitalizacyjnych. Ka żdy z rozdziałów w inny sposób prezentuje terytorialne rozumienie rewitalizacji. Spojrzenie na zarz ądzanie procesami rewitalizacji w skali całego kraju przedstawia Edyta Kowalska w artykule Jak polskie miasta zarz ądzaj ą procesami rewitalizacji? Tekst jest raportem z bada ń obejmuj ących analizy programów rewitalizacji opracowanych w miastach wojewódzkich oraz sposobów zarz ądzania procesami odnowy miejskiej. Autorka wskazuje motywacje, bariery oraz powi ązania procesów rewitalizacji z instrumentami planistycznymi na poziomie lokalnym. Wa żnym elementem opisywanych bada ń jest odniesienie do zastosowania (b ądź pomini ęcia) partycypacji społecznej w zarz ądzaniu przedsi ęwzi ęciami rewitalizacyjnymi. W kolejnym rozdziale Brygida Cupiał 5 Obszarowe uj ęcie rewitalizacji w Polsce przedstawia charakterystyk ę realizacji programów rewitalizacji w województwie lubuskim. Podkre śla, że wraz z implementacj ą kolejnych projektów i programów udoskonalane s ą teoretyczne, prawne i praktyczne ich aspekty. Autorka omawia kształtowanie si ę do świadcze ń samorz ądów województwa lubuskiego w rewitalizacji, podkre ślaj ąc rol ę, jak ą odgrywa przy tym wsparcie ze strony funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. We wzmiankowanych tekstach zarówno kontekst krajowy, jak i regionalny prezentowane s ą poprzez przykłady do świadcze ń miast i gmin we wdra żaniu konkretnych projektów. Henryk Gawro ński w kolejnym rozdziale, zatytułowanym Uwarunkowania realizacji „Programu rewitalizacji gospodarczej obszaru delty Wisły i Zalewu Wi ślanego” , demonstruje inne uj ęcie, którego celem jest analiza uwarunkowa ń realizacji programu rewitalizacji gospodarczej, funkcjonalnej oraz społecznej obszaru delty Wisły i Zalewu Wi ślanego. Autor podkre śla, że p rogram rewitalizacji jest komplementarny do ju ż istniej ących programów i strategii, a jego innowacyjno ść polega na uwzgl ędnieniu oddziaływa ń przekraczaj ących istniej ące podziały administracyjne Krytyczny ogl ąd analizowanego dokumentu ka że autorowi stwierdzi ć, że mimo pewnych niedoskonało ści, program spełnia swoje zadanie koordynuj ące procesy rewitalizacyjne specyficznej przestrzeni terytorialnej. Powy ższe uj ęcia obszarowego rozumienia rewitalizacji odnosiły si ę do ró żnie zakre ślanych granic odnawianych terytoriów. Rozdział kolejny, autorstwa Ryszarda Ćwiertniaka , pokazuje znaczenie procesu rewitalizacji obiektów i obszarów powojskowych w rozwoju lokalnym i regionalnym miast i gmin. Tym razem mamy wi ęc do czynienia ze spojrzeniem ukierunkowanym na typ poprzedzaj ącego rewitalizacj ę użytkowania, charakteryzuj ącego si ę specyficzn ą form ą własno ści terenów i obiektów. Autor stawia i udowadnia tez ę, że rewitalizacja obszarów powojskowych stanowi szansę na odwrócenie negatywnych tendencji, takich jak zamkni ęcie przestrzeni, patologia społeczna, zanik funkcji zamieszkania czy brak dostosowania tych funkcji do potrzeb mieszkaj ących na danym obszarze ludzi lub znajduj ących si ę tam jednostek gospodarczych. Rewitalizacja wprowadza do obszaru powojskowego nowe funkcje, zmienia jego wizerunek, a przy tym integruje taki obszar z otoczeniem. Na tle autorskiej koncepcji osi ągania efektów procesu rewitalizacji autor wskazuje warunki skutecznej odnowy analizowanych obszarów. Dwa kolejne rozdziały przedstawiaj ą rewitalizacj ę w skali lokalnej, opart ą koncepcyjnie na endogenicznych potencjałach dwóch miast: Łodzi i Bydgoszczy. Tadeusz Markowski i Filip Moterski opisuj ą wykorzystanie materialnego dziedzictwa poprzemysłowego w procesie rewitalizacji Łodzi. Dokonuj ą oceny skuteczno ści procesów rewitalizacji obiektów poprzemysłowych Łodzi oraz wskazuj ą 6 Słowo wst ępne przyczyny, dla których tylko cz ęść przedsi ęwzi ęć mo żna uzna ć za udane. Udowadniaj ą tez ę, i ż trafny dobór nowej funkcji, jak ą maj ą pełni ć adaptowane obiekty, w poł ączeniu z istniej ącą ich struktur ą i cechami (dost ępno ść wewn ętrzna i zewn ętrzna, wyposa żenie infrastrukturalne, walory architektoniczne) stwarzaj ą szans ę na wykorzystanie rynkowych sił w procesie rewitalizacji obiektów stanowi ących dziedzictwo poprzemysłowe. Tekst ujawnia napi ęcia i kolizje, które powstaj ą, gdy brakuje zaufania społecznego do inwestorów prywatnych, uczestnicz ących w procesie odnowy warto ściowych obiektów poprzemysłowych. Ostatni rozdział, autorstwa Stanisława Wro ńskiego , przedstawia dobre praktyki wypracowane w procesie rewitalizacji miasta i Bydgoskiego W ęzła Wodnego. Tekst obejmuje prezentacj ę i omówienie do świadcze ń i działa ń dotycz ących szeroko rozumianej problematyki rewitalizacji, ze szczególnym naciskiem na rewitalizacj ę i rozwój najcenniejszego zasobu Bydgoszczy, którym jest Bydgoski W ęzeł Wodny. Autor, do świadczony praktyk-urbanista, przedstawia rewitalizacj ę Bydgoszczy jako ci ąg spójnych i konsekwentnych działa ń programowych, planistycznych, inwestycyjnych, edukacyjnych i promocyjnych, stanowi ących element polityki miejskiej. Ukazuje do świadczenia – sukcesy i pora żki odnowy miasta, wskazuj ąc pułapki stosowanych obecnie ście żek finansowania programów rewitalizacji. Zach ęcaj ąc do zapoznania si ę z poszczególnymi wypowiedziami, chciałbym podkre śli ć, że obszarowe uj ęcie rewitalizacji oznacza: ró żne punkty widzenia, wielorakie perspektywy badawcze i – przede wszystkim – terytorialnie zró żnicowane skale analizy. Zyskujemy mo żliwo ść gł ębszego wnikni ęcia w heterogeniczn ą natur ę procesów rewitalizacji, w której odbijaj ą si ę trudne – cho ć nieuniknione – wyzwania zarz ądzania rozwojem terytorialnym w XXI w. Aleksander Noworól 7 Obszarowe uj ęcie rewitalizacji w Polsce 8 Kowalska Edyta: Jak polskie miasta zarz ądzaj ą procesami rewitalizacji Jak polskie miasta zarz ądzaj ą procesami rewitalizacji? Edyta Kowalska * Wst ęp Przyst ąpienie Polski do Unii Europejskiej i dost ęp do unijnych środków na przedsi ęwzi ęcia rewitalizacyjne wymusiły na miastach tworzenie mniej lub bardziej spójnych lokalnych programów rewitalizacji