Zarząd Powiatu W Radziejowie Program Ochrony Środowiska Z

ZARZ ĄD POWIATU W RADZIEJOWIE

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Z PLANEM GOSPODARKI ODPADAMI DLA POWIATU RADZIEJOWSKIEGO

Radziejów 2008r.

Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r.

Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r.

Opracował: Marek Wojtysiak - Kierownik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Starostwa Powiatowego w Radziejowie

Cz ęść I. ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA

Spis tre ści

CZ ĘŚĆ I ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA

WST ĘP 1. Podstawa prawna i cel opracowania ...... 7 2. Zakres i metoda opracowania ...... 7 3. Charakterystyka elementów środowiska ………………………………………… 9 3.1. Poło Ŝenie i ogólna charakterystyka powiatu radziejowskiego…………… 9 3.1.1. Charakterystyka gospodarki powiatu………………………………………... 11 3.2. Budowa geologiczna i zasoby naturalne……………………………………... 13 3.2.1. Budowa geologiczna…………………………………………………………... 13 3.2.2. Zło Ŝa kopalin i ich eksploatacja………………………………………………. 13 3.2.3. Zasoby odnawialne…………………………………………………………….. 15 3.3. Rze źba terenu…………………………………………………………………….. 16 3.4. Wody powierzchniowe i gruntowe………………………………………………. 17 3.5. Warunki klimatyczne i jako ść powietrza atmosferycznego…………………… 21 3.5.1. Klimat…………………………………………………………………………….. 21 3.5.2. Jako ść powietrza atmosferycznego…………………………………………... 22 3.6. Gleby……………………………………………………………………………….. 23 3.6.1. Przydatno ść gleb dla rolnictwa……………………………………………...... 23 3.6.2. Degradacja gleb…………………………………………………………………. 25 3.7. Świat Ro ślin i zwierz ąt……………………………………………………………. 27 3.7.1. Szata le śna………………………………………………………………………. 28 3.7.2. Gospodarka łowiecka……………………………………………………………29 3.7.3. Obszary i obiekty chronione…………………………………………………… 30 4. Źródła zagro Ŝenia środowiska ……………………………………………………… 33 4.1. Hałas………………………………………………………………………………... 33 4.1.1. Hałas przemysłowy………………………………………………………………35 4.1.2. Hałas komunikacyjny…………………………………………………………….36 4.1.3. Hałas kolejowy…………………………………………………………………... 38 4.2. Promieniowanie elektromagnetyczne…………………………………………… 38 4.3. Powa Ŝne awarie przemysłowe………………………………………………… 39 4.4. Transport…………………………………………………………………………… 40 4.5. Odpady…………………………………………………………………………… 40 4.6. Zagro Ŝenia wód……………………………………………………………………. 41 4.6.1. Zagro Ŝenia wód powierzchniowych…………………………………………… 41 4.6.2. Zagro Ŝenia wód podziemnych………………………………………………….44 4.6.3. Zagro Ŝenie powodzi ą…………………………………………………………… 44 4.6.4. Osuwiska i tereny zagro Ŝone………………………………………………….. 44 5. Infrastruktura ochrony środowiska ………………………………………………... 46 5.1. Wodoci ągi i uj ęcia wody………………………………………………………….. 46 5.2. Gospodarka ściekowa……………………………………………………………. 46 5.3. Gospodarka odpadami…………………………………………………………… 51

CZ ĘŚĆ II ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI

1. Aktualny stan w gospodarce odpadami ………………………………………… 53

1.1. Rodzaj, ilo ść i źródła powstawanie odpadów………………………………… 53

1.1.1. Odpady komunalne………………………………………………………….. 53 1.1.2. Odpady niebezpieczne……………………………………………………… 55 1.1.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne……………………………………………. 64 1.2. Odzysk, unieszkodliwianie i zbieranie odpadów……………………………. 70 1.2.1. Rodzaj i ilo ść odpadów poddawanych procesowi odzysku oraz instalacje do odzysku odpadów z wykazem podmiotów prowadz ących odzysk………………………………………………………… 70 1.2.2. Rodzaj i ilo ść odpadów poddawanych procesom unieszkodliwiania i instalacje słu Ŝą ce do unieszkodliwiania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadz ących unieszkodliwianie………………………………. 71 1.2.3. Istniej ące systemy zbierania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadz ących transport i zbieranie odpadów……………………………… 75 2. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami ………….. 79

CZ ĘŚĆ III PROGNOZA ZMIAN W GOSPODARCE ODPADAMI ORAZ USTALENIA PLANU

1. Zmiany wynikaj ące z prognoz demograficznych ………………………………. 82 2. Zmiany wynikaj ące z prognoz społeczno-gospodarczych …………………… 83 3. Prognoza zmian wytwarzanych odpadów w 2011r. z perspektyw ą na 2014 . 84 3.1. Odpady komunalne………………………………………………………………. 84 3.2. Odpady niebezpieczne…………………………………………………………... 85 3.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne…………………………………………………. 88 4. Cele w zakresie gospodarki odpadami …………………………………………... 90 4.1. Odpady komunalne……………………………………………………………….. 91 4.2. Odpady niebezpieczne………………………………………………………….... 92 4.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne…………………………………………………. 94 5. Działania naprawcze …………………………………………………………………. 94 5.1. Działania zmierzaj ące do zapobiegania powstawaniu odpadów……………. 94 5.2. Działania zmierzaj ące do ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko……………………………………………………. 95 5.3. Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów…… 95 5.4. Plan redukcji ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów…………………………………………. 96 5.5. Plan zamykania instalacji………………………………………………………... 96 5.6. Harmonogram realizacji działa ń………………………………………………… 96 5.7. Projektowany system gospodarki odpadami uwzgl ędniaj ący ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie…………………………………………... 98 5.7.1. Odpady komunalne…………………………………………………………….. 98 5.7.2. Odpady niebezpieczne…………………………………………………………100 5.7.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne……………………………………………….104

CZ ĘŚĆ IV UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ORAZ USTALENIA PROGRAMU

1. Uwarunkowania zewn ętrzne ………………………………………………………..107 1.1. Zasady i cele polityki ekologicznej pa ństwa……………………………………107 1.2. Limity krajowe……………………………………………………………………..112 1.3. Cele polityki ekologicznej województwa kujawsko-pomorskiego……………113 1.4. Cele szczegółowe wynikaj ące ze Strategii rozwoju powiatu oraz Planu rozwoju lokalnego dla powiatu radziejowskiego……………………………….113

2. Wnioski z oceny aktualnego stanu środowiska ………………………………115 3. Ustalenia programu ………………………………………………………………..117 3.1. Kierunki ochrony środowiska – wytyczne…………………………………….117 3.2. Rodzaj i harmonogram przedsi ęwzi ęć proekologicznych planowanych na lata 2008-2011 z perspektyw ą do 2014r…………………………………..118 3.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu………………………………………………118 3.2.2. Ochrona gleb………………………………………………………………….122 3.2.3. Ochrona przed odpadami……………………………………………………125 3.2.4. Gospodarka wodno-ściekowa i ochrona wód……………………………..126 3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego………………………………………130 3.2.6. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektro - magnetycznym….131 3.2.7. Edukacja ekologiczna, powa Ŝne awarie, chemikalia, promieniowanie jonizuj ące……………………………………………………………………….133 4. Nakłady na realizacj ę programu i planu ………………………………………..134 5. Monitoring i ocena realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami ……………………………………………………………...145 6. Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym …………………………………...151 Materiały źródłowe ………………………………………………………………………154

WST ĘP

1. Podstawa prawna i cel opracowania.

Podstaw ę prawn ą do wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu radziejowskiego stanowi art. 17 i 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2008r. Nr 129, poz. 902 z pó źn. zm.) Program ten uchwalony przez rad ę powiatu jest realizacj ą polityki ekologicznej pa ństwa na terenie powiatu. Plan gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego powstał jako realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z pó źn. zm.), która wprowadza obowi ązek opracowania planu gospodarki odpadami na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami jest podstaw ą działa ń Zarz ądu Powiatu w celu stworzenia warunków niezb ędnych do realizacji okre ślonych zada ń zwi ązanych z ochron ą środowiska, w tym realizacji wa Ŝnych programów bran Ŝowych. Powiatowy program stanowi tak Ŝe podstaw ę do opracowywania gminnych programów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami. Obowi ązek opracowania przez Zarz ąd Powiatu aktualizacji powiatowego programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami co 4 lata wynika z przepisów art. 17 ustawy - Prawo ochrony środowiska oraz art. 14 ust. 14 ustawy o odpadach. Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami na lata 2004-2013 został uchwalony przez Rad ę Powiatu w Radziejowie Uchwał ą Nr XXII/115/2004 w dniu 23 wrze śnia 2004 r. W zwi ązku z powy Ŝszym aktualizacja tego dokumentu powinna zosta ć przyj ęta w 2008r. Zgodnie z art. 17 ustawy – Prawo ochrony środowiska powiatowy program ochrony środowiska okre śla w szczególno ści: cele i priorytety ekologiczne realizowane na terenie powiatu, rodzaj i harmonogram przedsi ęwzi ęć ekologicznych w powiecie, środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Główne cele planu gospodarki odpadami to: stworzenie zintegrowanej sieci instalacji i urz ądze ń do odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów, spełniaj ących wymagania przepisów o ochronie środowiska, realizacja obowi ązku planowania, projektowania i prowadzenia wszelkich działa ń w taki sposób, aby zapobiega ć powstawaniu odpadów lub ogranicza ć ich ilo ść , zapewni ć odzysk odpadów oraz unieszkodliwianie w przypadku gdy nie uda si ę zapobiec ich powstawaniu lub nie mo Ŝna ich podda ć odzyskowi.

2. Zakres i metoda opracowania.

W listopadzie 2007r. Zarz ąd Powiatu w Radziejowie podj ął decyzj ę o rozpocz ęciu aktualizacji programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego i przedstawił Radzie Powiatu w Radziejowie harmonogram prac na aktualizacj ą tych dokumentów. Podj ęto decyzj ę, Ŝe za aktualizacj ę w/w dokumentów wykona kierownik Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej. Dokonano szczegółowej analizy programu i planu pod k ątem zdiagnozowania obszarów i problemów wymagaj ących zaktualizowania b ądź nowego opracowania, uwzgl ędniaj ąc przy tym opracowany program i plan na szczeblu Województwa kujawsko-pomorskiego Nast ępnie opracowano i wysłano ankiety do gmin celem zebrania niezb ędnych informacji do aktualizacji. W pracach nad aktualizacj ą programu wykorzystano ponadto wszelkie dost ępne materiały i opracowania, w tym: Kujawsko-Pomorskiego Urz ędu Wojewódzkiego 7

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. w Bydgoszczy, Urz ędu Marszałkowskiego w Toruniu, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Toruniu, Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Gda ńsku, Poznaniu i Warszawie, Wojewódzkiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Włocławku oraz Urz ędu Statystycznego w Bydgoszczy. Po opracowaniu i przyj ęciu przez Zarz ąd Powiatu, projekt programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego został poddany zaopiniowaniu wymaganemu przepisami prawa oraz udost ępniony zgodnie z zasadami okre ślonymi ustaw ą - Prawo ochrony środowiska w zakresie dost ępu do informacji społecze ństwa i prowadzenia post ępowania z udziałem społecze ństwa. Po uzyskaniu wymaganych opinii i uwzgl ędnieniu uwag i wniosków, projekt został w dniu ………………………………….uchwalony przez Rad ę Powiatu w Radziejowie Opracowany Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego zawiera cztery cz ęś ci. Cz ęść I zawiera diagnoz ę stanu środowiska wraz z ocen ą poszczególnych komponentów przyrodniczych, identyfikacj ę zagro Ŝeń środowiska W cz ęś ci II przedstawiono diagnoz ę stanu gospodarki odpadami w powiecie. Część III to prognoza zmian w gospodarce odpadami oraz ustalenia planu działa ń w gospodarce odpadami. Natomiast cz ęść IV to wnioski, cele ekologiczne, priorytety i konieczne działania dotycz ące programu w latach 2008– 2011 z perspektyw ą do 2014r.. Program zawiera wykaz zada ń własnych powiatu, które b ędą w cało ści lub cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji samorz ądu powiatowego, zada ń koordynowanych lub inicjowanych przez powiat oraz wytyczne do programów gminnych.

3 Charakterystyka elementów środowiska.

3.1. Poło Ŝenie oraz ogólna charakterystyka powiatu radziejowskiego.

Powiat radziejowski poło Ŝony jest w centralnej cz ęś ci Polski w granicach administracyjnych województwa kujawsko – pomorskiego, w południowej jego cz ęś ci. Został on utworzony na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego, trójstopniowego podziału terytorialnego pa ństwa. Powiat zajmuje powierzchni ę 607,06 km 2, (rys. 1) któr ą zamieszkuje ponad 43,5 tysi ąca osób. S ąsiaduje on z takimi powiatami jak: aleksandrowski – od strony północnej, koni ński – od strony południowej, inowrocławski – od strony zachodniej oraz włocławski – od strony wschodniej. Powiat radziejowski jest jednym z mniejszych w województwie. Według danych z urz ędów gmin na koniec roku 2007 (tab. 1) liczba ludno ści powiatu wynosiła ogółem 43537 osób. W skład powiatu radziejowskiego wchodzi siedem jednostek terytorialnych: pi ęć gmin wiejskich – Byto ń, Dobre, Osi ęciny, Radziejów, Topólka; Miasto i Gmina Piotrków Kujawski oraz Miasto Radziejów. Najmniejsz ą gmin ą pod wzgl ędem obszaru jest gmina Dobre a najwi ększ ą gmina Piotrków Kuj. W jednostce tej zamieszkuje równie Ŝ najwi ęcej ludno ści. Bior ąc pod uwag ę gęsto ść zaludnienia w powiecie zamieszkuj ą średnio 72 osoby na km 2.

Tabela 1. Powierzchnia i liczba ludno ści w poszczególnych gminach powiatu radziejowskiego.

Liczba Powierzchnia Liczba Lp Gmina/miasto ludno ści [km 2] sołectw [tys.]* 1. Byto ń 73,35 17 3832 2. Dobre 70,82 19 5677 3. Osi ęciny 123,0 31 8329 4. Piotrków Kuj. 138,62 23 9886 5. Radziejów (gm) 92,6 18 4516 6. Radziejów (m) 5,75 - 6053 7. Topólka 102,92 24 5244 Razem powiat 607,06 132 43537 * Źródło: Informacje z urz ędów gmin – stan na 31 grudnia 2007r .

Ry s. 1 Mapa powiatu radziejowskiego.

Środowisko przyrodnicze na obszarze powiatu radziejowskiego jest bardzo zró Ŝnicowane, co wynika z faktu, Ŝe rze źba terenu została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia skandynawskiego. Wyst ępuj ą tu zarówno tereny równinne charakterystyczne dla tej cz ęś ci Kujaw, jak i lekko faliste obszary polodowcowe moreny dennej, nie przekraczaj ące 25 – 40 m wysoko ści wzgl ędnej. Tereny równinne, to najcz ęś ciej pola uprawne, poło Ŝone na najbardziej urodzajnych glebach – tzw. czarnych ziemiach kujawskich. Obszary faliste za ś charakteryzuj ą si ę do ść licznie wyst ępuj ącymi zagł ębieniami i rynnami polodowcowymi rozmieszczonymi południkowo, z których najwi ększe wypełniaj ą jeziora oraz mniejsze lokalne cieki wodne, wokół których najcz ęś ciej wyst ępuj ą tereny le śne. Pod wzgl ędem fizjograficznym teren powiatu nale Ŝy do podprowincji Pojezierza Południowo Bałtyckiego, makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego, mezoregionu Pojezierza Kujawskiego. Zró Ŝnicowanie fizyczno – geograficzne obszaru powiatu wywiera konsekwencje dla wszystkich komponentów środowiska geograficznego. Wyra źnie zaznacza si ę zró Ŝnicowanie typów gleb i ich przydatno ści dla rolnictwa. Prawie cały obszar gmin poło Ŝonych w północnej cz ęś ci powiatu (Osi ęciny, Dobre, Radziejów) pokrywaj ą gleby w typie czarnych ziem, st ąd czasem u Ŝywana nazwa dla tego regionu tzw. „Czarne Kujawy”. Gleby te charakteryzuj ą si ę du Ŝą mi ąŜ szo ści ą warstwy próchnicznej, miejscami dochodz ącą do 50-80 cm i co si ę z tym wi ąŜ e bardzo dobr ą Ŝyzno ści ą i du Ŝą urodzajno ści ą. Równie Ŝ rozmieszczenie przestrzenne lasów na terenie powiatu jest bardzo nierównomierne. Najwi ększe kompleksy le śne znajduj ą si ę na terenie gmin Piotrków Kuj. i Topólka. Średnia lesisto ść w powiecie wynosi około 4,68 %. Klimat na obszarze powiatu radziejowskiego jest typowym dla Polski - ma wyra źnie zaznaczone cechy przej ściowe pomi ędzy oddziaływaniem wpływów oceanicznych z zachodu i kontynentalnych ze wschodu. Zwi ązane z tym cz ęste zmiany napływu mas powietrza ró Ŝnego pochodzenia przyczyniaj ą si ę bezpo średnio do znacznej zmienno ści stanów pogodowych. Rejon powiatu radziejowskiego jest szczególnie zagro Ŝony deficytem wody. Obszar ten charakteryzuje si ę najmniejszymi w Polsce rocznymi opadami atmosferycznymi (około 500 mm). Na miesi ące letnie przypada najwi ększa ilo ść opadów. Suma opadów od kwietnia do sierpnia wynosi tu mniej ni Ŝ 250 mm. Wiatry w tym rejonie maj ą przewa Ŝnie kierunek z sektora zachodniego i południowo – zachodniego. Średnia roczna temperatura wynosi 7,8 0C, natomiast średnia roczna temperatura dla miesi ęcy najcieplejszych i najzimniejszych wynosi odpowiednio 18,2 0C dla lipca i - 2,7 0C dla lutego.

3.1.1. Charakterystyka gospodarki powiatu.

Powiat radziejowski nale Ŝy do typowych powiatów rolniczych przy wiod ącej funkcji gospodarki rolnej. Wynika to z faktu, Ŝe u Ŝytki rolne stanowi ą 86% powierzchni powiatu (tab. 2) a udział gruntów ornych w całkowitej powierzchni u Ŝytków rolnych wynosi 91%.

Tab. 2 Struktura u Ŝytkowania gruntów na terenie powiatu radziejowskiego. UŜytki rolne Lasy i Powierzchnia Pozostałe Grunty grunty ogólna Razem Sady Łąki Pastwiska grunty orne le śne gruntów [ha] [ha/%] [ha/%] [ha/%] [ha/%] [ha/%] [ha/%] [ha/%]

60.700 52.296 / 49.068 / 464 / 1583 / 1181 / 1,9 2642 / 4,4 5.762 / 9,5 86,1 80,8 0,8 2,6

Źródło: Raport z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń oraz Powszechnego Spisu Rolnego, Bydgoszcz 2003

Najwa Ŝniejsze cechy gospodarki rolnej powiatu: 1) głównym kierunkiem produkcji jest profil ogólnorolny (produkcja ro ślinna i zwierz ęca). Do funkcji obszarów rolniczych i osi ąganej na nich produkcji dostosowany jest przemysł rolno-spo Ŝywczy na terenie powiatu np. Proszkownia Mleka w Piotrkowie Kujawskim i inne drobne zakłady z tej bran Ŝy, 2) zróŜnicowany poziom gospodarstw rolnych, z przewag ą gospodarstw na wysokim poziomie produkcji, 3) korzystna struktura własno ści ziemi wyra Ŝaj ąca si ę przewag ą gospodarstw indywidualnych (prawie 4 000 gospodarstw, przy czym jest tendencja do zmniejszania si ę liczby gospodarstw – sprzeda Ŝ i dzier Ŝawa) w stosunku do innych form własno ści, 4) poziom wykształcenia rolników nie jest zbyt wysoki (jedynie około 2% u Ŝytkowników indywidualnych gospodarstw rolnych ma wykształcenie wy Ŝsze a około 25% średnie), 5) jako zadawalające uznaje si ę wyposa Ŝenie gospodarstw rolnych w infrastruktur ę techniczn ą, W powiecie radziejowskim istotne znaczenie, ma równie Ŝ, gospodarka turystyczna. Dotyczy to głównie w cz ęś ci południowej powiatu. Rozwój turystyki obok rolnictwa stanowi szans ę zarówno dla zachowania przyrody w całym powiecie radziejowskim, jak równie Ŝ ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego tego obszaru. Poszczególne segmenty funkcjonuj ącej obecnie gospodarki turystycznej wymagaj ą jednak istotnego przekształcenia. Zmiany te i dalszy rozwój turystyki powinny zdecydowanie nawi ązywa ć do uwarunkowa ń przyrodniczych, ochrony podstawowych procesów ekologicznych i ochrony warto ści kulturowych. Do najwa Ŝniejszych cech gospodarki turystycznej powiatu nale Ŝą : 1) w niewystarczaj ącym stopniu rozwini ęte zagospodarowanie turystyczne. Obecnie obiekty bazy noclegowej na terenie powiatu w sumie 6 495 miejsc noclegowych. Niekorzystne jest to, Ŝe baza noclegowa ma głównie charakter sezonowy (84,1 % ogółu miejsc noclegowych to miejsca sezonowe), 2) najwi ększ ą ilo ści ą miejsc noclegowych dysponuj ą na terenie powiatu obiekty letniskowe, a najwa Ŝniejszym rynkiem dla tego zagospodarowania jest Łódź, 3) mimo znacznego potencjału stosunkowo niewiele jest obiektów agroturystycznych, 4) stosunkowo dobrze rozwini ęta jest sie ć szlaków turystycznych, 5) ruch turystyczny w powiecie kształtuje si ę na poziomie prawie 600 tys. osobodni rocznie. Odzwierciedleniem stanu gospodarki w powiecie jest ogólny poziom aktywno ści gospodarczej mierzony liczb ą podmiotów gospodarczych. Obecnie jest to 1900 ró Ŝnego rodzaju podmiotów gospodarczych. (Tab. 3) Najwi ęcej – 685 podmiotów działa w bran Ŝy handel i gastronomia.

Tabela 3 Ilo ść podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą w poszczególnych sektorach w 2007 roku

Gmina/Miasto Byto ń Dobre Osi ęciny Piotrków Radziejów Radziejów Topólka Razem Rodzaj Kuj. (gmina) (miasto) działalno ści Handel i 23 69 65 162 42 261 63 685 gastronomia Usługi 9 18 11 22 11 41 9 121 transportowe

Usługi 15 21 15 63 10 84 28 236 remontowo- budowlane i murarskie Usługi 0 8 5 8 2 6 5 34 ślusarskie i tokarskie Usługi 14 7 26 4 2 7 9 69 stolarskie i obróbka drewna Usługi 1 0 0 3 2 8 1 15 projektowe Inne usługi 5 24 243 91 22 162 30 577 Mechanika 6 8 5 12 10 19 12 72 pojazdowa Nauka jazdy 1 1 3 3 3 1 1 13 Produkcja i 2 2 2 6 7 53 6 78 wytwórstwo RAZEM 76 158 375 374 111 642 164 1900 Źródło: dane z urz ędów gmin.

3.2. Budowa geologiczna i zasoby naturalne.

3.2.1. Budowa geologiczna

Cech ą charakterystyczn ą budowy geologicznej powiatu radziejowskiego jest wyst ępowanie w podło Ŝu utworów wału kujawsko-pomorskiego (tzw. antyklinorium kujawskie lub kujawsko-pomorskie). S ą to osady wyd źwigni ęte na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej (na przełomie górnej kredy i na pocz ątku trzeciorz ędu). Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe w pó źniejszych okresach nast ępowało p ękanie warstw skalnych wału a przez szczeliny skalne zacz ęła wdziera ć si ę sól cechszty ńska tworz ąc charakterystyczne dla wału kujawsko-pomorskiego wysady solne. W trzeciorz ędzie nast ąpiło wyra źne ści ęcie wy Ŝszych partii wału i przykrycie ich przez młodsze osady. Dla budowy podło Ŝa szczególne znaczenie miało zalanie tego terenu w miocenie i w pliocenie oraz powstanie wielkiego zbiornika wodnego pokrywaj ącego teren całej centralnej Polski, w tym obszar obejmuj ący dzisiejszy powiat radziejowski. W zbiorniku tym tworzyły ró Ŝnego rodzaju osady, w tym udokumentowane na terenie powiatu trzeciorz ędowe w ęgle brunatne. Na przełomie trzeciorz ędu i czwartorz ędu - w okresie du Ŝych waha ń klimatycznych - nast ąpiło wyrównanie powierzchni terenu. Zasadniczy kształt współczesnej powierzchni obecnego powiatu radziejowskiego ukształtowany został w okresie czwartorz ędu. W okresie tym zdeponowane zostały na tym terenie ró Ŝnej mi ąŜ szo ści serie piaszczysto- Ŝwirowe, stanowi ące wa Ŝny, udokumentowany i eksploatowany zasób surowców naturalnych znajduj ących si ę na terenie powiatu.

3.2.2. Zło Ŝa kopalin i ich eksploatacja.

Surowce naturalne w Polsce zgodnie z ustaw ą Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005r., nr 228, poz. 1947 z pó źn. zm.) traktowane s ą jako kopaliny, które dziel ą si ę na kopaliny podstawowe i pospolite. Do kopalin podstawowych zalicza si ę np. w ęgiel 13

brunatny, wyst ępuj ący na terenie powiatu radziejowskiego. Zdecydowana jednak wi ększo ść pozyskiwanych na terenie powiatu bogactw naturalnych nale Ŝy do kopalin pospolitych. Na terenie powiatu radziejowskiego surowce naturalne wyst ępuj ą głównie w postaci kruszyw naturalnych, a mianowicie piasków (kruszywa drobne) oraz pospółek i Ŝwirów (kruszywa grube). Wyst ępuj ące kruszywa s ą wieku czwartorz ędowego.

Tabela 4. Zło Ŝa kruszywa naturalnego na terenie pow. Radziejowskiego

Stan Powierzchnia Zasoby (tys. ton) Wydobycie Lp. Nazwa zło Ŝa zło Ŝa zło Ŝa (w ha) bilansowe przemysłowe (tys. ton) 1. Bycz* / E 2,2 79 79 4 2. Koszczały E 11,6 877 670 12 3. Koszczały-Smarglin E 5,6 185 185 7 4. Opatowice –Radziejów 19,8 834 - - 5. Teodorowo II - 1 040 - - 6. Wyrobki E 2,6 111 - 4 Razem 41,8 3 126 934 27 Źródło: Ekspertyza dot. złó Ŝ kopalin w woj. kujawsko-pomorskim cz. I – stan obecny. Geotechnica. Toru ń 2002 r. Obja śnienia: E - zło Ŝe zagospodarowane – eksploatowane, * / - zło Ŝe zwieraj ące piasek ze Ŝwirem

Wyst ępuj ące na terenie powiatu zło Ŝa kruszywa naturalnego zajmuj ą ł ącznie 41,8 ha powierzchni, natomiast zasoby bilansowe szacowane s ą na ponad 3,1 mln ton (tabela 4). Przy obecnej intensywno ści eksploatacji zło Ŝa te wystarcz ą na ponad 100 lat. Na terenie powiatu radziejowskiego wyst ępuj ą tak Ŝe piaski kwarcowe nadaj ące si ę do produkcji cegły wapienno – piaskowej oraz kształtek wapienno – piaskowych. Tego typu piaski kwarcowe charakteryzuj ą si ę ponad 80 % zawarto ści ą krzemionki. Piaski te wyst ępuj ą w zło Ŝu Opatowice – Radziejów. Jego zasoby bilansowe szacuje si ę na 1 327 tys.m 3. Obecnie jest to jednak zło Ŝe zaniechane. Węgiel brunatny jest surowcem energetycznym. Stwierdzono wyst ępowanie tego surowca w zło Ŝach które swym zasi ęgiem obejmuj ą powiat radziejowski: Tomisławice, Piotrków Kuj. Chełmce, Kobielice, Mąkoszyn – Grochowiska .

Zło Ŝa te znajduj ą si ę w kr ęgu zainteresowa ń Kopalni W ęgla Brunatnego w Koninie dla potrzeb Zespołu Elektrowni P ątnów – Adamów – Konin. Ogółem na terenie powiatu zasoby w ęgla brunatnego wynosz ą ponad 55 mln ton. Z uwagi na negatywny wpływ na środowisko jaki niesie eksploatacja odkrywkowa oraz poło Ŝenie złó Ŝ na terenach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych stanowisko władz wojewódzkich jest przeciwne ich eksploatacji w obr ębie województwa kujawsko-pomorskiego. Jednak w 2008r. rozpocz ęto budow ę odkrywki Tomisławice w województwie wielkopolskim w bezpo średnim s ąsiedztwie powiatu radziejowskiego. Niesie to za sobą wiele obaw o tereny cenne przyrodniczo, mi ędzy innymi o Nadgopla ński Park Tysi ąclecia oraz obszar chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszy ńskie a tak Ŝe o zagro Ŝenie dalszym stepowieniem terenów rolniczych powiatu radziejowskiego. W powiecie radziejowskim wyst ępuj ą te Ŝ zło Ŝa torfu i gytii. W gminie Dobre zasoby torfu s ą znaczne, szacowane na 337 tys. m 3. Wyst ępuj ą one w miejscowo ściach: 14

Krzywos ądz i Bodzanowo. W gminie Osi ęciny zasoby torfu s ą niewielkie i szacowane s ą na około 150 m 3. Zasoby te wyst ępuj ą we wsiach: Szalonki, Bodzanówek, Ko ścielna Wie ś i Samszyce. Gytie o zasobach około 38 tys. m 3 wyst ępuj ą tylko w gminie Dobre w miejscowo ściach Borowo i Byczyna.

3.2.3. Zasoby odnawialne.

Konieczno ść wykorzystywania w wi ększym stopniu ni Ŝ obecnie surowców odnawialnych wynika z faktu ograniczenia czasowego eksploatacji złó Ŝ kopalin. W szczególno ści dotyczy to surowców energetycznych. Do odnawianych źródeł energii zalicza si ę: sło ńce, wiatr, wody płyn ące, ciepło geotermalne i biomas ę. Bardzo wa Ŝnym jest tak Ŝe fakt, Ŝe podczas produkcji energii z tych źródeł nie powstaj ą odpady, tym samym nie nast ępuje degradacja środowiska, a wielu przypadkach jego kształtowanie i odnawianie. Energię słoneczn ą wykorzysta ć mo Ŝna dla celów ogrzewania budynków oraz podgrzewania wody. Energi ę uzyskuje si ę z promieniowania słonecznego jakie dociera do odpowiednich instalacji grzewczych. Poło Ŝenie geograficzne powiatu radziejowskiego sprawia, Ŝe warunki klimatyczne (nasłonecznienie) dla wykorzystania tej energii najkorzystniejsze s ą w półroczu letnim, od kwietnia do pa ździernika. Dotychczas energia słoneczna wykorzystywana jest w niewielkim stopniu. W niektórych przypadkach słu Ŝy jedynie do podgrzewania wody w domach jednorodzinnych. Zasoby energii wiatru s ą praktycznie niewyczerpalne. Ocenia si ę, Ŝe pod wzgl ędem wyst ępowania odpowiedniej siły wiatru na 2/3 terytorium Polski wyst ępuj ą korzystne warunki do rozwoju energetyki wiatrowej. Produkcja energii z wiatru jest opłacalna przy jego średniej rocznej pr ędko ści na wysoko ści 30 m nad ziemi ą minimum 4 m/s. Nale Ŝy tak Ŝe podkre śli ć, Ŝe obiekty elektrowni wiatrowych stanowi ą niekorzystn ą ingerencj ą w krajobraz i dezorganizuj ą przeloty ptactwa. W powiecie radziejowskim wyst ępuj ą bardzo korzystne warunki do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Obecnie w powiecie funkcjonuje 50 elektrowni wiatrowych a kolejnych 44 jest w trakcie budowy. ( tabela 5) S ą to głównie niedu Ŝe siłownie o mocy 150 - 300 kW. W trakcie realizacji jest inwestycja na terenie gminy Radziejów, w postaci 20 siłowni o łącznej mocy 50000 kW. Najwi ęcej siłowni znajduje si ę na terenie, gmin: Radziejów -12 i 20 w trakcie realizacji, Dobre – 11 i 7 aktualnie realizowanych oraz Piotrków Kuj. – 10 oraz 10 w trakcie budowy.

Tabela 5 Wykaz siłowni wiatrowych na terenie powiatu radziejowskiego. (działaj ących i w trakcie budowy – stan na 30 czerwca 2008r.)

L/p. Lokalizacja siłowni Ilo ść siłowni wiatrowych Moc siłowni Siłownie działaj ące 1. Zagórzyce (gm. Radziejów) 10 1500 kW

2. Przysiek (gm. Dobre) 8 1200 kW 3. Borucin (gm. Osi ęciny) 3 150 kW

4. Zborowiec (gm. Piotrków Kuj.) 1 300 kW 5. Przewóz (gm. Piotrków Kuj.) 2 700 kW 6. Płowce (gm. Radziejów) 2 300 kW 7. Łab ędzin (gm. Piotrków Kuj.) 6 900 kW 8. Bartmiejowice (gm. Osi ęciny) 2 600 kW 9. Brylewo (gm. Byto ń) 5 750 kW

10. Kłonowo (gm. Dobre) 3 750 kW 11. Głuszynek (gm. Topólka) 4 600 kW 12. Torzewo (gm. Topólka) 2 600 kW

13. Piotrków Kuj. 1 300 kW 14. Piotrków Kuj. 1 150 kW RAZEM 50 Siłownie budowane 1. Bełszewo (gm. Osi ęciny) 2 600 kW

2. Zborowiec (gm. Piotrków Kuj.) 1 300 kW

3. Piotrków Kuj. 1 300 kW

4. Orle (gm. Topólka) 3 1000 kW 5. Szalonki (gm. Osi ęciny) 3 600 kW 6. Piotrków Kuj. 4 600 kW 7. Dębianki (gm. Topólka) 2 1000 kW 8. Broniewek (gm. Radziejów) 20 50 000 kW 9. Bycz (gm. Piotrków Kuj.) 1 500 kW 10. Bilno (gm. Osi ęciny) 2 300 kW 11. Zborowiec (gm. Piotrków Kuj.) 2 300 kW 12. Borucin (gm. Osi ęciny) 1 600 kW 13. Byto ń 2 500 kW RAZEM 44

Na terenie powiatu nie ma instalacji wykorzystuj ących energi ę wód płyn ących. Jedynym ciekiem, który mógłby by ć wykorzystany do pozyskiwania tego typu energii jest rzeka Zgłowi ączka. Energetyczne wykorzystanie biomasy (odpady organiczne, odchody zwierz ęce, odpady komunalne) polega na u Ŝytkowaniu pozyskiwanego biogazu. Biogaz wykorzystywany jest głównie do celów grzewczych i do produkcji energii elektrycznej, natomiast mas ę pofermentacyjn ą mo Ŝna wykorzysta ć do nawo Ŝenia gleb. Na terenie powiatu radziejowskiego biogaz mo Ŝna uzyskiwa ć z dwóch podstawowych źródeł, a mianowicie: ze składowisk odpadów komunalnych, z odpadów rolniczych. Z uwagi na niewielk ą zawarto ść metanu emitowanego ze składowania odpadów nie prowadzi si ę energetycznego odzysku wytworzonego biogazu. W przypadku odpadów rolniczych produkcja biogazu b ędzie odbywa ć si ę w miejscu ich powstania np. fermy drobiu czy trzody chlewnej.

3.3 Rze źba terenu

Rze źba terenu powiatu radziejowskiego została ukształtowana w czasie ostatniego zlodowacenia skandynawskiego. Wyst ępuj ą tu zarówno tereny równinne 16

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. charakterystyczne dla tej cz ęś ci Kujaw, jak i lekko faliste obszary polodowcowe moreny dennej, nie przekraczaj ące 25 – 40 m wysoko ści wzgl ędnej. Podło Ŝe buduje w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci plejstoce ńska glina zwałowa ze stadiału głównego zlodowacenia północnopolskiego oraz piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe. S ą to tereny o niewielkich nachyleniach (ze zdecydowan ą przewag ą nachyle ń w przedziale 0 – 1 %) rozci ęte lokalnie stosunkowo płytkimi zagł ębieniami wysoczyznowymi. Najwi ększe urozmaicenie rze źby terenu wyst ępuje w południowej cz ęś ci powiatu w strefie wyst ępowania rynien polodowcowych oraz wzgórz czołowo-morenowych. W strefie tej urozmaicenie rze źby terenu zwi ązane jest ponadto z licznie wyst ępuj ącymi utworami akumulacji lodowcowej jakimi są kemy i ozy. Formy te wyst ępuj ą zwłaszcza w s ąsiedztwie Jez. Głuszy ńskiego (np. okolice wsi Torzewo, Ludwikowo i Głuszyn) oraz klasyczny kem w Radziejowie. Ró Ŝnice wysoko ści wzgl ędnych w strefie czołowo-morenowej, w strefach kraw ędziowych rynien polodowcowych oraz w rejonach wyst ępowania kemów i ozów wynosz ą w niektórych miejscach kilkana ście a nawet ponad 20 metrów a nachylenia s ą znaczne i przekraczaj ą w niektórych miejscach 10 - 12 %. Zró Ŝnicowanie fizyczno – geograficzne obszaru powiatu wywiera konsekwencje dla wszystkich komponentów środowiska geograficznego.

3.4. Wody powierzchniowe i podziemne

Powiat radziejowski poło Ŝony jest na Pojezierzu Kujawskim. Przez powiat przebiega dział wodny pierwszego rz ędu oddzielaj ący dorzecza Wisły i Odry. Zachodnia i Północno-Zachodnia cz ęść znajduje si ę w dorzeczu Odry, w zlewni Noteci a pozostała cz ęść w dorzeczu Wisły, w zlewni Zgłowi ączki. Powiat charakteryzuje si ę stosunkowo niebogat ą sie ć wód powierzchniowych. Najwa Ŝniejsz ą w tym wzgl ędzie rol ę odgrywaj ą jeziora, które wyst ępuj ą w zlewni rzeki Zgłowi ączki. W obr ębie powiatu wyst ępuje 9 jezior o powierzchni powy Ŝej 10 ha, przy czym dwa z nich ( Świesz i Byto ń) s ą stawami rybnymi (tab.6). W klasie powy Ŝej 50 ha jest tylko jedno jezioro, w przedziale 20-50 ha - 4 jeziora i w klasie 10-20 ha - 4 jeziora. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje jezioro Głuszy ńskie 608,5 ha. Nale Ŝy równie Ŝ podkre śli ć, Ŝe w powiecie radziejowskim w południowej cz ęś ci le Ŝy 5,5 km fragment wschodniej odnogi Jeziora Gopło o powierzchni 217,8 ha. Czysto ść Jez. Gopło była badana po raz ostatni w 2006 r. 1 Z bada ń tych wynika, Ŝe czysto ść jeziora jest poza klas ą Taki stan czysto ści jeziora wynika z faktu, Ŝe jego zlewnia ma charakter rolniczy oraz z tego, Ŝe jest ono odbiornikiem ścieków z oczyszczalni z miasta Radziejów i Piotrków Kuj. oraz z miejscowo ści Dobre. Wyst ępuj ące w powiecie radziejowskim jeziora – poza jez. Głuszy ńskim – nale Ŝą do zbiorników o niewielkiej obj ęto ści, natomiast ich średnia gł ęboko ść zamyka si ę w przedziale od 0,9 do 4,3 m. Najwi ększ ą gł ęboko ści ą charakteryzuje si ę Jezioro Głuszy ńskie – gł ęboko ść maksymalna tego jeziora to 36,5m.

Tabela 6 Dane morfometryczne jezior powiatu radziejowskiego.

Lp. Jezioro Powierzchnia Obj ęto ść Średnia Klasa (w ha) (w tys. m 3) gł ęboko ść czysto ści GMINA BYTO Ń 1. Byto ń 10,7 107,2 1,0 b.d. 2. Świesz 18,5 173,2 0,9 b.d. MIASTO I GMINA PIOTRKÓW KUJAWSKI

1 Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2006r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy 17

Lp. Jezioro Powierzchnia Obj ęto ść Średnia Klasa (w ha) (w tys. m 3) gł ęboko ść czysto ści 3. Czarnybród 24,4 849,6 3,5 b.d. GMINA TOPÓLKA 4. Chalno Północne 18,7 811,1 4,3 III 5. Chalno Południowe 21,6 361,5 1,7 III 6. Świerczyn 14,3 - - b.d. 7. Sadłu Ŝek 13,5 - - b.d. 8. Głuszy ńskie 608,5 56 002,9 9,2 III 9. Kamieniec 37,4 687,0 1,8 III Źródło: Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego. WIO Ś w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, Włocławek 2000, 2003, 2006.

Do ko ńca roku 2007 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Delegatura we Włocławku obj ął badaniami czysto ści wód 6 jezior le Ŝą cych na terenie powiatu radziejowskiego, a mianowicie: Głuszy ńskie, Chalno Północne, Chalno Południowe i Kamieniec, Czarnybród, Świesz. Jez. Głuszy ńskie 2 jest najwi ększym naturalnym zbiornikiem wodnym powiatu radziejowskiego, po Jeziorze Gopło, drugim co do wielko ści zbiornikiem województwa kujawsko-pomorskiego. Jest to typowy zbiornik rynnowy, rozci ągaj ący si ę wzdłu Ŝ linii północ –południe, z dwiema zatokami po stronie wschodniej i zachodniej. Wzdłu Ŝ rynny głównej jeziora oraz zatoki zachodniej przebiega granica trzech gmin: Topólka, Byto ń i Piotrków Kuj. Zlewnia całkowita jeziora poło Ŝona jest prawie w cało ści na obszarze powiatu radziejowskiego. Jedynie niewielki południowo-zachodni fragment zlewni poło Ŝony jest na obszarze powiatu koni ńskiego. Oprócz wymienionych wy Ŝej gmin, zlewnia tego zbiornika wodnego zajmuje znaczne cz ęś ci gmin: Osi ęciny, Radziejów i Dobre. Całkowita powierzchnia zlewni wynosi 288,8 km 2 a zlewnia bezpo średnia 33,3km 2 . Jezioro zasilane jest kilkoma dopływami. S ą to głównie rowy melioracyjne, odwadniaj ące okoliczne pola. Cz ęść z nich to cieki okresowe. Najwa Ŝniejsze z dopływów Jeziora Głuszy ńskiego to: Kanał Głuszy ński i Kanał Gopło-Świesz. Ze wzgl ędu na znaczn ą powierzchni ę i obj ęto ść masy wody Jezioro Głuszy ńskie jest umiarkowanie podatne (II kategoria) na antropopresję. Wody jeziora zagro Ŝone s ą w szczególno ści zanieczyszczeniami z terenów rolnych (głównie zwi ązki biogenne – zwi ązki azotu i fosforu) oraz z terenów zabudowy letniskowej, gdzie konieczne jest natychmiastowe uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej. Wg przeprowadzonych bada ń w 2005 r. wody Jeziora Głuszy ńskiego pod wzgl ędem zawarto ści zanieczyszcze ń odpowiadaj ą III klasie czysto ści. Stan taki utrzymuje si ę od pocz ątku lat 80-tych XX wieku. Pod wzgl ędem sanitarnym wody jeziora odpowiadaj ą równie Ŝ III klasie czysto ści a wi ęc jest to stan niezadowalaj ący. Jez. Kamieniec poło Ŝone jest w dorzeczu Sarnówki (Niwki). W zlewni jeziora przewa Ŝaj ą grunty orne. Jedynie południowo-wschodni brzeg jeziora w cz ęś ci poro śni ęty jest lasem, w s ąsiedztwie którego wyst ępuj ą tereny rekreacyjne. Jest to zbiornik bardzo podatny na degradacj ę (poza kategori ą). Na podstawie przeprowadzonych w 2002 r. bada ń stwierdzono, Ŝe wody jeziora odpowiadaj ą normom III klasy czysto ści, natomiast pod wzgl ędem stanu sanitarnego jezioro mie ści si ę w II klasie czysto ści. Wody jeziora charakteryzuj ą si ę bardzo dobrym natlenieniem oraz bardzo du Ŝą zawarto ści ą materii organicznej, wysokimi st ęŜ eniami zwi ązków azotu, bardzo wysok ą sum ą soli mineralnych

2 Informacja o jako ści wód J. Głuszy ńskiego w 2005r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku. Włocławek 2006r. 18

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. oraz niewielkimi st ęŜ eniami zwi ązków fosforu. W okresie wiosennym wyst ępuje ubogi fitoplankton, który dzi ęki bogatej bazie pokarmowej znacznie rozwija si ę w okresie letnim. Jez. Chalno Południowe poło Ŝone jest tak Ŝe w dorzeczu Sarnówki (Niwki). Ze wzgl ędu na niekorzystne cechy morfometryczne oraz zlewniowe i hydrograficzne jezioro charakteryzuje si ę bardzo słab ą odporno ści ą na działanie czynników antropogenicznych (poza kategori ą). Stan jako ści wód odpowiada III klasie czysto ści, natomiast pod wzgl ędem sanitarnym – II klasie czysto ści. Jezioro jest zanieczyszczone głównie materi ą organiczn ą, azotem mineralnym i solami mineralnymi. Na niskim poziomie notowane jest st ęŜ enie fosforanów, natomiast fosfor ogólny wyst ępuje w umiarkowanych ilo ściach. W okresie letnim notuje si ę bardzo wysok ą liczebno ść fitoplanktonu, przy czym w okresie letnim dominuj ą sinice, natomiast wiosn ą okrzemki. Jez. Chalno Północne stanowi uj ście Sarnówki (Niwki) oraz przepływa przez nie rzeka Zgłowi ączka. W zlewni jeziora dominuj ą grunty orne, natomiast w bezpo średnim sąsiedztwie jeziora tereny rekreacyjne. Jezioro charakteryzuje si ę bardzo słab ą odporno ści ą na degradacj ę. Wody jeziora kwalifikuj ą si ę w III klasie czysto ści i w II klasie, ze wzgl ędu na stan sanitarny. Z analizowanych parametrów najmniej korzystnie przedstawiaj ą si ę zwi ązki azotu. Mimo, Ŝe w czasie wiosennych roztopów jeziora Chalno Północne i Chalno Południowe stanowi ą jeden akwen, to pod wzgl ędem zawarto ści fitoplanktonu znacznie si ę ró Ŝni ą. Znacznie liczniejszy jest plankton w płytszym zbiorniku południowym. Jezioro Czarnybród poło Ŝone jest w bezpo średnim s ąsiedztwie Jeziora Głuszy ńskiego w odległo ści ok. 400 m na przedłu Ŝeniu zachodniej zatoki tego zbiornika. Jezioro usytuowane jest w zlewni Kanału Głuszyn – Dęboł ęka. Jest to zbiornik o charakterze gł ębokiego stawu naturalnego poło Ŝonego w kotlinie, z brzegami poro śni ętymi trzcin ą. Jezioro Czarnybród nale Ŝy do zbiorników o niekorzystnych cechach morfometrycznych, dlatego jego podatno ść na degradacj ę wykracza poza kategori ę. Zwłaszcza, Ŝe w ostatnich latach zacz ęło si ę rozwija ć wokół niego budownictwo letniskowe. Wody tego jeziora odpowiadaj ą III klasie czystości. Jezioro Świesz jest to niewielki, płytki zbiornik wodny. Ma ono charakter stawu naturalnego. Jest intensywnie u Ŝytkowane rybacko. Na południe od jeziora znajduj ą si ę, oddzielone jedynie wąskim pasem – stawy rybackie. Jezioro Świesz od północy jest zasilane przez wody Kanału Gopło – Świesz a na południu znajduje si ę odpływ. Jest podatne na degradacj ę ze wzgl ędu na niekorzystne warunki morfometryczne. Powiat radziejowski jest stosunkowo ubogi w sie ć rzeczn ą. Naturalnymi ciekami s ą rzeki Zgłowi ączka i Sarnówka (Niwka). Wa Ŝną rol ę melioracyjn ą odgrywaj ą kanały: Głuszy ński, Gocanowski i Gopło-Świesz i Kanał Bachorza, który przebiega przez północn ą cz ęść powiatu na granicy z powiatem aleksandrowskim. Rzeka Zgłowi ączka jest lewym dopływem Wisły. Jej długo ść wraz z Kanałem Głuszy ńskim – stanowi ącym jej górny odcinek – wynosi 79 km. Zlewnia rzeki zajmuje około 1,5 tys. km 2 powierzchni. W strukturze u Ŝytkowania dorzecza przewa Ŝaj ą grunty orne. Pocz ątkiem tej rzeki jest Kanał Głuszy ński. Nast ępnie Zgłowi ączka przepływa przez Jezioro Głuszy ńskie. Pod wzgl ędem czysto ści wód rzeka jest klasyfikowana na odcinku o długo ści 66,7 km. Z tego odcinka tylko 17,8 km (26,7 %) znajduje si ę w III klasie czysto ści, natomiast na pozostałej cz ęś ci monitorowanego odcinka rzeka prowadzi wody pozaklasowe. Najbardziej zanieczyszczony jest górny odcinek rzeki (Kanał Głuszy ński). Ten odcinek zagro Ŝony jest zanieczyszczeniami obszarowymi z u Ŝytkowanej rolniczo zlewni oraz ściekami z gminnej oczyszczalni ścieków w Osi ęcinach. Jako ść wód Zgłowi ączki poni Ŝej jez. Głuszy ńskiego ulega zdecydowanej poprawie. Wska źniki fizykochemiczne mieszcz ą si ę w I i II klasie czysto ści. Pod wzgl ędem sanitarnym wody rzeki w górnym odcinku s ą silnie zanieczyszczone (pozaklasowe), natomiast poni Ŝej jez. Głuszy ńskiego mieszcz ą si ę w II klasie czysto ści. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe w ci ągu ostatnich lat stan sanitarny wód

Zgłowi ączki ulega pogorszeniu. Tendencj ę rosn ącą wykazuj ą tak Ŝe zanieczyszczenia wód rzeki azotanami. W zwi ązku z migracj ą zanieczyszcze ń a szczególnie zwi ązków azotu z terenów rolnych do Zgłowi ączki Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Warszawie opracował rozporz ądzenie nr 11/2008 z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie wprowadzenia programu działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie nara Ŝonego w gminach: Radziejów, Osi ęciny, Byto ń, Dobre.3 W rozporz ądzeniu okre ślono obszar zlewni o powierzchni 125,3 km 2 jako szczególnie nara Ŝony na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodzenia rolniczego, z którego nale Ŝy ograniczy ć dopływ azotu do rzeki i tym samym do jez. Głuszy ńskiego. Jest to kontynuacja rozporz ądzenia wydanego w 2003r., które obowi ązywało przez okres 4 lat. Sarnówka (Niwka) jest prawym dopływem Zgłowi ączki. Rzeka ta uchodzi do jez. Chalno Północne, przez które przepływa Zgłowi ączka. Sarnówka ma długo ść 24,1 km, natomiast jej zlewnia zajmuje 117,3 km 2. Dorzecze rzeki jest urozmaicone pod wzgl ędem rze źby terenu. W obni Ŝeniach terenowych wyst ępuj ą bagna oraz doły potorfowe, co w znaczny sposób podnosi zasobno ść wodn ą zlewni. Rzeka na całej długo ści jest w III klasie czysto ści. Pod wzgl ędem ska Ŝenia bakteriologicznego wody Sarnówki s ą tak Ŝe w III klasie czysto ści. Kanał Gocanowski odwadnia do jez. Gopło okolice Radziejowa. Kanał ma 16,1 km długo ści, natomiast jego zlewnia, w której przewa Ŝaj ą tereny rolne, zajmuje 44,5 km 2. Do kanału odprowadzane s ą ścieki z oczyszczalni ścieków w Radziejowie, Przemystce i Broniewie. Jest to ł ącznie około 750 m 3 ścieków w ci ągu doby. Mimo, Ŝe s ą to ścieki oczyszczone wody kanału s ą pozaklasowe. Wszystkie badane wska źniki fizykochemiczne nie odpowiadaj ą normom. Podobnie jest w przypadku norm sanitarnych. Kanał Gopło-Świesz ł ączy zlewni ę Zgłowi ączki ze zlewni ą Noteci (jez. Gopło). Do kanału odprowadzane s ą oczyszczone ścieki komunalne z Piotrkowa Kuj. i ścieki technologiczne z Proszkowni Mleka zlokalizowanej w tym mie ście. Powy Ŝej Piotrkowa Kuj. wody kanału pod wzgl ędem czysto ści i stanu sanitarnego odpowiadaj ą III klasie. Natomiast przed uj ściem do jez. Gopło kanał jest zanieczyszczony ponadnormatywnie. S ą to zanieczyszczenia fizykochemiczne, hydrobiologiczne i bakteriologiczne. Tak wi ęc kanał – a tym samym równie Ŝ jez. Gopło – jest silnie zanieczyszczane ściekami z Piotrkowa Kuj. Kanał Bachorza jest kanałem ł ącz ącym Noteć ze Zgłowi ączk ą . W okolicach wsi Krzywos ądz nast ępuje zjawisko bifurkacji czyli rozdział wód cieku wodnego - cz ęść wód kanału płynie w kierunku Noteci a cz ęść w kierunku Zgłowi ączki. Spadki Kanału na całej długo ści są minimalne. Odbiera on wody z sieci rowów odwadniających stosunkowo płask ą powierzchni ę gruntów ornych. Na obszarze powiatu radziejowskiego, ciek ten poprzez Kanał Ułomie-Szalonki odbiera ścieki z miejscowo ści Dobre. Wody podziemne wyst ępuj ą najcz ęś ciej w postaci tzw. „Głównych Zbiorników Wód Podziemnych”. Na terenie powiatu radziejowskiego wyst ępuj ą cz ęś ci dwóch takich zbiorników (144 i 151) 4. Zbiornik nr 144 obejmuje prawie w cało ści gminy: Dobre i Osi ęciny oraz północn ą cz ęść gminy Radziejów. S ą to wody czwartorz ędowe dolin kopalnych wymagaj ące wysokiej ochrony. Średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi 60 m, natomiast zasoby dyspozycyjne szacowane s ą na 480 tys. m 3/dob ę. Zbiornik nr 151 obejmuje południowe skrawki obszaru miasta i gminy Piotrków Kujawski i gminy Topólka. S ą to tak Ŝe wody czwartorz ędowe dolin kopalnych, wymagaj ące wysokiej ochrony, o zasobno ści dyspozycyjnej szacowanej na 240 tys. m 3/dob ę. Wody te mog ą by ć czerpane ze średniej gł ęboko ści wynosz ącej 90 m.

3 Dziennik Urz ędowy Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 9 lipca 2008r. Nr 93, poz. 1506. 4 Raport o stanie środowiska woj. kujawsko-pomorskiego w 1999 r. WIO Ś Bydgoszcz 2000. 20

W ostatnich latach obserwuje si ę systematycznie zmniejszaj ącą si ę ilo ść opadów atmosferycznych, co przy coraz bardziej intensywnej produkcji rolniczej powoduje, Ŝe deficyt wody staje si ę z ka Ŝdym rokiem bardziej dotkliwy dla rolników. Aby temu przeciwdziała ć rolnicy wierc ą studnie gł ębinowe oraz kopi ą lub powi ększaj ą istniej ące stawy dla potrzeb magazynowania wody do nawadniania upraw. Ogółem do ko ńca 2007r. wybudowano 65 studni gł ębinowych dla potrzeb gospodarstw rolnych. (tabela 7) W 2008 r. ju Ŝ 10 rolników rozpocz ęło ju Ŝ budow ę nowych studni. Najwi ęcej studni powstało w Gminie Radziejów - 41. W celu racjonalnego eksploatowania zasobów wodnych, sporz ądzaj ący dokumentacj ę studni projektanci dobieraj ą odpowiedni ą moc urz ądze ń do poboru wody aby nie było zagro Ŝenia, Ŝe zasoby wody szybko si ę wyczerpi ą. Jednak w dalszej perspektywie nale Ŝałoby wykona ć badania zasobów wody gł ębinowej aby mie ć obraz co do jej ilo ści.

Tabela 7 Ilo ść studni gł ębinowych wybudowanych przez rolników dla potrzeb gospodarstw rolnych na koniec 2007r.

Gmina/miasto Ilo ść studni gł ębinowych dla potrzeb gospodarstw rolnych [szt] Byto ń 6 Dobre 5 Gmina Radziejów 41 Miasto Radziejów 0 Osi ęciny 8 Piotrków Kuj. 4 Topólka 1 RAZEM 65 Źródło: Rejestr otworów wiertniczych (studni gł ębinowych) w powiecie radziejowskim.

W 2004r. weszło w Ŝycie rozporz ądzenie Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu wód. Nowe rozporz ądzenie wprowadza pi ęć klas czysto ści od I do V . Podstaw ą do okre ślenia klas jako ści wód podziemnych s ą warto ści graniczne wska źników okre ślone w zał ączniku do rozporz ądzenia. Na obszarze powiatu radziejowskiego w ramach monitoringu regionalnego zbadano 5 studni gł ębinowych, z których jest ujmowana woda pitna. Były to studnie w Dobrem, Radziejowie , Piotrkowie Kuj. ( 2 uj ęcia), Radziejowie. Wody we wszystkich studniach były w III klasie czysto ści – wody zadowalaj ącej jako ści.

3.5. Warunki klimatyczne i jako ść powietrza atmosferycznego

3.5.1. Klimat.

Klimat na obszarze powiatu radziejowskiego jest klimatem typowym dla Polski - ma wyra źnie zaznaczone cechy przej ściowe pomi ędzy oddziaływaniem mas powietrza o cechach oceanicznych z zachodu i kontynentalnych ze wschodu. Zwi ązane z tym cz ęste zmiany kierunku napływu tych mas przyczyniaj ą si ę bezpo średnio do znacznej zmienno ści stanów pogodowych. Rejon powiatu radziejowskiego jest szczególnie zagro Ŝony deficytem wody. Obszar ten charakteryzuje si ę najmniejszymi w Polsce rocznymi sumami opadów atmosferycznych (poni Ŝej 500 mm). Najwi ększa ilo ść opadów przypada na miesi ące letnie. Jednak Ŝe suma opadów od kwietnia do sierpnia wynosi tu mniej ni Ŝ 250 mm. Wiatr w tym rejonie ma przewa Ŝnie kierunek z sektora zachodniego i południowo – 21

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. zachodniego. Średnia roczna temperatura wynosi 7,8 0C, natomiast średnia roczna temperatura dla miesi ęcy najcieplejszych i najzimniejszych wynosi odpowiednio 18,2 0C dla lipca i – 2,7 0C dla lutego.

3.5.2. Jako ść powietrza atmosferycznego.

Emisja substancji zanieczyszczaj ących powietrze jest to: wprowadzanie bezpo średnie lub po średnie do środowiska substancji w wyniku działalno ści człowieka, oraz zjawisk przyrodniczych, które powoduje zmian ę średniego składu powietrza atmosferycznego. Emisja substancji zanieczyszczaj ących powietrze mo Ŝe pochodzi ć: z działalno ści gospodarstw domowych i ogrzewania – komunalna, z transportu samochodowego – komunikacyjna. z ró Ŝnych procesów technologicznych – przemysłowa. Warunki sanitarne powietrza atmosferycznego w obr ębie powiatu zostały ocenione na podstawie prowadzonego monitoringu. Dyrektywa 2004/107/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 grudnia 2004r. w sprawie arsenu, kadmu, rt ęci, niklu, i wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych w otaczaj ącym powietrzu, zobowi ązała Pa ństwa Członkowskie do zaprojektowania nowego układu stref w województwach dla potrzeb oceny i zarz ądzania jako ści ą powietrza pod k ątem wymienionych w dyrektywie pierwiastków i zwi ązków chemicznych. Powiat radziejowski znajduje si ę w strefie włocławsko-aleksandrowskiej. Na terenie powiatu według oceny 5-letniej stwierdzono: zawarto ść benzo(a)piranu w pyle zawieszonym PM10 i pyłu zawieszonego PM10 wyst ępuje w niekorzystnej 3 klasie, zawarto ść arsenu, kadmu i niklu w pyle zawieszonym PM10 występuje w najkorzystniejszej 1 klasie.

Tabela 8 Warto ści st ęŜ enia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu (w g/m 3) na terenie Radziejowa i Piotrkowa Kuj. w 2006 r.

Lp Nazwa Dwutlenek Dwutlenek Norma punktu siarki azotu [µ g/m 3] 3 Średnia Średnia [µ g/m ] SO 2 NO 2 [µ g/m 3] 1. Radziejów – 17,5 13,5 ul. Rynek 2. Radziejów – 18,2 12,3 20,0 40,0 ul. Chabrowa 3. Piotrków Kuj. 23,5 22,8 ul. Włocławka

Źródło: Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2006r. WIO Ś w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, Włocławek, 2007.

Z powy Ŝszej tabeli wynika, Ŝe normy zanieczyszcze ń zostały przekroczone jedynie w Piotrkowie Kuj., zwi ązane jest to ze znaczn ą koncentracj ą niskich budynków posiadaj ących indywidualne ogrzewanie wykorzystuj ące cz ęsto paliwa słabej jako ści. Rozkład przestrzenny zanieczyszczenia powietrza wskazuje te Ŝ na oddziaływanie transgranicznej emisji dwutlenku siarki z terenu powiatu koni ńskiego (woj. wielkopolskie) w którym to znajduj ą si ę elektrownie wykorzystuj ące jako paliwo w ęgiel brunatny. Do najwi ększych emitorów zanieczyszcze ń powietrza na terenie powiatu nale Ŝy Proszkownia 22

Mleka w Piotrkowie Kuj. W 2006 r. zaprzestano produkcji w cukrowni w Dobrem, która do tego roku była najwi ększym zakładem emituj ącym zanieczyszczenia do powietrza na terenie powiatu. Ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi powiat radziejowski został sklasyfikowany na podstawie prowadzonego monitoringu - jako klasa A.

3.6. Gleby.

3.6.1. Przydatno ść gleb dla rolnictwa.

Na terenie powiatu radziejowskiego zaznacza si ę wyra źne zró Ŝnicowanie gleb zarówno pod wzgl ędem typologicznym, jak i pod wzgl ędem warto ści u Ŝytkowej. Prawie cały obszar gmin poło Ŝonych w północnej cz ęś ci powiatu (Osi ęciny, Dobre, Radziejów) pokrywaj ą gleby w typie czarnych ziem. Gleby te charakteryzuj ą si ę du Ŝą mi ąŜ szo ści ą warstwy próchnicznej, (miejscami dochodz ącą do 50-80 cm), bardzo dobr ą Ŝyzno ści ą i urodzajno ści ą. Ich powstanie jest generalnie uwarunkowane długotrwałym oddziaływaniem wysokiego zwierciadła wód gruntowych, ale kształtuj ą si ę równie Ŝ na glinach w warunkach utrudnionego przesi ąkania wód opadowych . Oprócz czarnych ziem, w powiecie radziejowskim wyst ępuj ą głównie gleby brunatne, płowe, bielicowe oraz w mniejszym stopniu gleby pochodzenia organicznego – torfowe i murszowe. Na terenie powiatu radziejowskiego wyst ępuj ą wszystkie kompleksy rolniczej przydatno ści gleb (gleby orne i trwałe u Ŝytki zielone) (Tab. 9). Kompleksy te obejmuj ą zespoły gleb, które wykazuj ą przybli Ŝon ą warto ść dla rolnictwa i mog ą by ć podobnie uŜytkowane. Kompleks (1) pszenny bardzo dobry zajmuje w powiecie radziejowskim 4,9 % powierzchni gruntów ornych. Wyst ępuje przede wszystkim w gminach: Radziejów, Dobre i Osi ęciny. Gleby tego kompleksu to głównie czarne ziemie i gleby brunatne wytworzone z glin lekko spiaszczonych i glin pyłowych. Charakteryzuj ą si ę du Ŝą mi ąŜ szości ą poziomu próchnicznego, dobr ą i trwał ą struktur ą oraz wła ściwym uwilgoceniem. Kompleks pszenny dobry (2) zajmuje znaczn ą powierzchni ę gruntów ornych powiatu (24,7 %). Na terenie gminy Radziejów zajmuje prawie połow ę powierzchni tych gruntów (tabela 7). Gleby tego kompleksu wytworzyły si ę z glin. Charakteryzuj ą si ę mniejsz ą mi ąŜ szo ści ą poziomu próchnicznego i mniej korzystnym poło Ŝeniem ni Ŝ gleby kompleksu (1). St ąd te Ŝ w obr ębie tego kompleksu wyst ępuj ą niewielkie zró Ŝnicowania wilgotno ści gleb. W niektórych latach, o optymalnej sumie opadów gleby tego kompleksu wydają rekordowe plony.

Tabela 9. Kompleksy rolniczej przydatno ści gleb w pow. radziejowskim

Lp Kompleks rolniczej przydatno ści gleb Powierzchnia (w ha) Powierzchnia (w %) GRUNTY ORNE 1. Pszenny bardzo dobry (1) 2 428 4,9 2. Pszenny dobry (2) 12 201 24,7 3. Pszenny wadliwy (3) 285 0,6 4. śytni bardzo dobry (4) 8 689 17,6 5. śytni dobry (5) 8 517 17,2 6. śytni słaby (6) 7 112 14,4 7. śytni bardzo słaby (7) 3 772 7,6 8. Zbo Ŝowo-pastewny mocny (8) 4 675 9,4 9. Zbo Ŝowo-pastewny słaby (9) 1 788 3,6 10. Grunty orne pod u Ŝytkami zielonymi (14) 14 0,0

Lp Kompleks rolniczej przydatno ści gleb Powierzchnia (w ha) Powierzchnia (w %) RAZEM 49 481 100,0 TRWAŁE U śYTKI ZIELONE 1. Bardzo dobre i dobre (1z) 31 1,1 2. Średnie (2z) 1 363 46,3 3. Słabe i bardzo słabe (3z) 1 549 52,6 RAZEM 2 943 100,0 Źródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej woj. włocławskie. IUNG Puławy 1989 r.

Kompleks (3) pszenny wadliwy zajmuje niewielk ą cz ęść gruntów ornych powiatu (0,6 %). Do tego kompleksu nale Ŝą gleby wykształcone z glin lekkich i średnich. S ą to głównie gleby brunatne. Gleby te wyst ępuj ą na zboczach dolinek i rynien i st ąd s ą naraŜone na degradacj ę. Kompleks Ŝytni bardzo dobry (4) obejmuje gleby l Ŝejsze klas bonitacyjnych III a i III b i mocniejsze klasy IV a. Kompleks ten obejmuje gleby wyst ępuj ące na terenach o urozmaiconej rze źbie, wytworzone z piasków gliniastych po ścielonych glin ą. Charakteryzuj ą si ę korzystnymi warunkami powietrzno-wodnymi. W powiecie radziejowskim gleby tego kompleksu zajmuj ą 17,6 % powierzchni gruntów ornych (tabela 7). Kompleks Ŝytni dobry (5) zajmuje 17,2 % powierzchni gruntów ornych powiatu. Najwi ększy areał gleby tego kompleksu zajmuj ą w gminach: Piotrków Kuj. i Topólka. Do tego kompleksu zalicza si ę gleby lekkie i bardzo lekkie wytworzone z piasków gliniastych lekkich pod ścielonych glin ą lekk ą lub piaskiem słabo gliniastym. Gleby tego kompleksu wykazuj ą okresowe niedobory wilgoci w okresie wegetacyjnym. Wysoko ść plonów uzale Ŝniona jest od rozkładu opadów atmosferycznych. Gleby kompleksu Ŝytniego słabego (6) stanowi ą 14,4 % powierzchni gruntów ornych powiatu. S ą to gleby wytworzone z piasków gliniastych lekkich o du Ŝej przepuszczalno ści i małej zdolno ści magazynowania wody. Wysoko ść plonów (głównie Ŝyto i ziemniaki) uzale Ŝniona jest od wyst ępowania opadów atmosferycznych w okresie wegetacji. Kompleks Ŝytni bardzo słaby (7) zajmuje 7,6 % areału gruntów ornych powiatu. Kompleks ten wyst ępuje głównie w gminach Piotrków Kuj. i Topólka. Gleby tego kompleksu s ą najsłabszymi, wytworzonymi z piasków lu źnych. Gleby tego kompleksu wykazuj ą niekorzystne warunki wodne do produkcji ro ślinnej. O wysoko ści plonów na tych obszarach decyduj ą opady atmosferyczne w czasie wzrostu ro ślin. Gleby kompleksu zbo Ŝowo-pastewnego mocnego (8) s ą bardzo Ŝyzne i charakteryzuj ą si ę duŜym potencjałem produkcyjnym. Ze wzgl ędu jednak na wadliwe stosunki wodne (okresowo podmokłe) s ą one zawodne w plonowaniu. Gleby te wytworzone s ą z piasków gliniastych na l Ŝejszym podłoŜu. Na terenie powiatu radziejowskiego gleby kompleksu 8 zajmuj ą 9,4 % powierzchni gruntów ornych. Najwi ększy ich areał wyst ępuje w gminach Radziejów i Osi ęciny (tabela 7). Kompleks zbo Ŝowo-pastewny słaby (9) obejmuje gleby lekkie i bardzo lekkie wytworzone z piasków słabo gliniastych. Gleby te s ą okresowo podmokłe, gdy Ŝ wyst ępuj ą na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych. Gleby tego kompleksu wyst ępuj ą w sąsiedztwie u Ŝytków zielonych. W powiecie radziejowskim zajmuj ą 3,6 % powierzchni gruntów ornych (tabela 7). Kompleks (14) obejmuj ący grunty orne przeznaczone pod u Ŝytki zielone wyst ępuje jedynie w gminie Dobre. S ą to tereny o du Ŝych nachyleniach, gdzie wyst ępuj ą trudno ści w ich u Ŝytkowaniu. Na terenie powiatu radziejowskiego wyst ępuj ące kompleksy trwałych u Ŝytków zielonych zajmuj ą ł ącznie około 3,0 tys. ha powierzchni (tabela 7). Kompleks (1z) zajmuje

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. najmniejsz ą powierzchni ę – tylko 14 ha. Natomiast kompleksy u Ŝytków zielonych średnich (2z), słabych i bardzo słabych (3z) zajmuj ą odpowiednio 1,4 tys. i 1,5 tys. ha. Na terenie powiatu radziejowskiego zdecydowanie przewa Ŝaj ą tereny (56,7 %) o glebach o wła ściwym uwilgotnieniu. S ą to gleby średnio przepuszczalne wytworzone z glin lekkich i glin spiaszczonych wyst ępuj ące na terenach płaskich lub lekko falistych oraz cz ęś ciowo na terenach dobrze zmeliorowanych. Około 23,0 % u Ŝytków ornych zajmuj ą tereny z przewag ą gleb o okresowym niedoborze wody. S ą to gleby l Ŝejsze 5 i 6 kompleksu lub gleby wytworzone z glin wyst ępuj ące na zboczach. Gleby okresowo podmokłe zajmuj ą w powiecie 13,6 % u Ŝytków rolnych. Wyst ępuj ą w obni Ŝeniach o wysokim poziomie wód gruntowych. Z terenów tych jest utrudniony odpływ nadmiaru wód opadowych. Gleby stale za suche (zajmuj ą 5,4 % powierzchni u Ŝytków rolnych w powiecie) wytworzone s ą z piasków lu źnych – silnie przepuszczalnych. Okresowe niedobory wilgoci wyst ępuj ą w glebach przepuszczalnych wytworzonych z piasków gliniastych lub w glebach wytworzonych z glin wyst ępuj ących na stokach, gdzie spływ powierzchniowy znacznie przewa Ŝa nad wsi ąkaniem. Gleby trwale podmokłe zajmuj ą w powiecie najmniejsz ą powierzchni ę (1,3 % u Ŝytków rolnych). Wyst ępuj ą tylko pod uŜytkami zielonymi. Wśród u Ŝytków zielonych ponad połowa gleb wykazuje okresowe lub stałe nadmierne uwilgotnienie. S ą to gleby organiczne o wysokim poziomie wód gruntowych. Pozostała cz ęść gleb pod u Ŝytkami zielonymi charakteryzuje si ę wła ściwym uwilgotnieniem. Na ogół s ą to tereny zmeliorowane lub nie wymagaj ące melioracji.

3.6.2 Degradacja gleb.

Terminem degradacja gleb okre śla si ę zmniejszenie rolniczej lub le śnej warto ści uŜytkowej gruntu, co prowadzi do obni Ŝenia ilo ści i jako ści wytwarzanych płodów. Wyró Ŝnia si ę procesy degradacji fizycznej (erozja, rozpływanie gleby), chemicznej (wymywanie składników, zakwaszenie, zanieczyszczenie metalami ci ęŜ kimi) oraz biologicznej (spadek zawarto ści substancji organicznej). Źródłami przekształcenia powierzchni ziemi i degradacji zasobów glebowych s ą: rolnictwo, budownictwo, eksploatacja kopalin, transport samochodowy, gospodarka odpadami, oraz czynniki środowiskowe - erozja wietrzna i wodna gleb. Wśród gruntów zdegradowanych czyli takich, które zmniejszyły sw ą warto ść uŜytkow ą w wyniku pogorszenia si ę warunków przyrodniczych lub wskutek zmian środowiska oraz działalno ści przemysłowej, a tak Ŝe wadliwej działalno ści rolniczej wyró Ŝnia si ę równie Ŝ grunty zdewastowane czyli takie, które całkowicie utraciły warto ść uŜytkow ą. Grunty zdewastowane w pierwszej kolejno ści wymagaj ą rekultywacji, czyli przywróceniu im warto ści u Ŝytkowych lub przyrodniczych przez wła ściwe ukształtowanie rze źby terenu, poprawienie wła ściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezb ędnych dróg. W latach 2004-2007 na terenie powiatu radziejowskiego ze środków Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych zrekultywowano drogi gminne- dojazdowe do pól uprawnych. (Tab. 10)

Tab. 10. Rekultywacja dróg dojazdowych do pól uprawnych w ramach Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w latach 2004-2007 r.

2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. Suma dotacji z Gmina Dotacja Dotacja Dotacja Dotacja FOGR km km km (zł) (zł) (zł) km (zł) (zł) Byto ń 2,25 56.250 1,4 42.000 1,0 30.000 1,2 36.000 168575,00 Dobre 1,635 55.575 1 30.000 0,9 27.000 0,8 56.000 164250,00 Osi ęciny 1,75 43.750 1,81 54.300 1,6 56.836 1,0 40.000 194886,00 Piotrków 1,7 42.500 2 60.000 1,0 70.000 0,8 56.000 228.500,00 Kuj. Radziejów 1,5 67.500 1 70.000 0,582 40.740 0,8 56.000 234.240,00 (gm) Topólka 1 45.000 0,5 35.000 1,0 70.000 1,177 82.390 232.390,00 RAZEM 9,835 310.575 7,71 291.300 6,082 294.576 5,777 326.390 1.222.841,00 Źródło: informacje własne.

Jedn ą z form degradacji fizycznej gleb jest erozja. Pod poj ęciem erozji gleb rozumie si ę procesy niszczenia wierzchniej warstwy gleby przez wod ę (erozja wodna) i wiatr (erozja wietrzna - eoliczna). Typ i nasilenie procesów erozyjnych zale Ŝą od wielu czynników, w śród których najistotniejsz ą rol ę odgrywa rze źba terenu, skład mechaniczny i strukturalny materiału glebowego, wielko ść i rozkład opadów atmosferycznych oraz sposób u Ŝytkowania gruntów. Erozja wietrzna atakuje ka Ŝdą odsłoni ętą przesuszon ą powierzchni ę gleby, zwłaszcza rozwini ętą na podło Ŝu piaszczystym. Obszary sandrowe z powodu grubszego materiału piaszczystego i płytszego zalegania wody gruntowej stwarzaj ą mniejsze mo Ŝliwo ści rozwoju erozji eolicznej. Wi ększo ść tych obszarów pokrywa obecnie szata ro ślinna, która skutecznie hamuje procesy erozji gleby. Erozja gleby powoduje zmniejszanie si ę jej warto ści u Ŝytkowej. W zwi ązku z tym nale Ŝy podejmowa ć odpowiednie zabiegi w kierunku ochrony obszarów rolniczych przed jej ujemnymi skutkami. Jednym z zasadniczych, i podstawowych zabiegów, poza zabiegami agrotechnicznymi, s ą fitomelioracje, czyli racjonalne zalesianie i zadrzewianie obszarów. Zgodnie z art. 151 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2004 r., Nr 121, poz. 1266 z pó źn. zm.) wła ściciel gruntów stanowi ących u Ŝytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne obowi ązany jest do przeciwdziałania degradacji gleb, w tym szczególnie erozji. Generalnie erozja nie stanowi du Ŝego zagro Ŝenia dla gleb naszego powiatu. Jednak przy zmniejszaj ącej si ę z roku na rok ilo ści opadów i jednoczesnym wyst ępowaniu silnych wysuszaj ących wiatrów, w okresie wiosennym obserwuje si ę wyst ępowanie na terenie pól uprawnych zjawiska erozji wietrznej, zwłaszcza na l Ŝejszych glebach. Razem z gleb ą wywiewane s ą świe Ŝo zasiane nasiona oraz przysypywane s ą siewki wschodz ących ro ślin. Jest to zjawisko coraz cz ęś ciej obserwowane w ostatnich latach na terenie powiatu. Z przeprowadzonych przez WIO Ś w Bydgoszczy w 2002 r. bada ń wynika, Ŝe gleby w s ąsiedztwie drogi krajowej nr 62 przebiegaj ącej przez teren powiatu nie s ą zanieczyszczone przez metale ci ęŜ kie. Zwa Ŝywszy na fakt, Ŝe na drodze tej wyst ępuje najwi ększy ruch samochodowy mo Ŝna przyj ąć tez ę, Ŝe w pozostałej cz ęś ci powiatu tego typu zanieczyszczenia gleb równie Ŝ nie wyst ępuj ą.

3.7. Świat ro ślin i zwierz ąt .

Celem ochrony gatunkowej ro ślin i zwierz ąt jest zabezpieczenie dziko wyst ępuj ących ro ślin i zwierz ąt, a w szczególno ści gatunków wyj ątkowych lub zagro Ŝonych wygini ęciem. W działaniach ochronnych wa Ŝnym jest tak Ŝe zachowanie ró Ŝnorodno ści gatunkowej i genetycznej świata ro ślin i zwierz ąt. Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt oparta jest na przepisach ustawy o ochronie przyrody, Prawo ochrony środowiska i ustawy o ochronie zwierz ąt oraz przepisach wykonawczych do tych ustaw. Świat ro ślin i zwierz ąt powiatu radziejowskiego jest zró Ŝnicowany. Decyduj ą o tym warunki naturalne, takie jak: klimat, gleby, poziom wód gruntowych, zasoby pokarmowe, miejsca l ęgowe itp. Wa Ŝne jest równie Ŝ poło Ŝenie powiatu na szlaku w ędrówek ro ślin i zwierz ąt. Świat ro ślin i zwierz ąt zmienia si ę tak Ŝe w wyniku działalno ści człowieka, która – w przypadku ro ślin - przyczyniła si ę do rozprzestrzenienia si ę gatunków synantropijnych a w przypadku zwierz ąt do wyparcia niektórych gatunków z ich pierwotnego siedliska. Szata ro ślinna powiatu radziejowskiego rozwin ęła si ę po całkowitym wycofaniu si ę lodowca. Wa Ŝnym czynnikiem wpływaj ącym na ró Ŝnorodno ść szaty ro ślinnej był klimat, niejednokrotnie zmieniaj ący si ę w ci ągu długiego okresu historii polodowcowej. Oprócz szaty le śnej opisanej poni Ŝej, na terenie powiatu radziejowskiego najbardziej atrakcyjnymi pod wzgl ędem wyst ępowania gatunków ro ślin s ą: cz ęść Nadgopla ńskiego Parku Tysi ąclecia, obszar chronionego krajobrazu Jezioro Głuszy ńskie, obrze Ŝa jezior, dolina Zgłowi ączki oraz trwale podmokłe obni Ŝenia terenowe, na których najcz ęś ciej wykształciły si ę zespoły ro ślinno ści szuwarowo-łąkowej. Du Ŝa ró Ŝnorodno ść biologiczna powiatu przejawia si ę w przetrwaniu wielu naturalnych fitocenoz le śnych, wodnych, szuwarowych a tak Ŝe obecno ści ą du Ŝej liczby zbiorowisk półnaturalnych i antropogenicznych. Najciekawsze gatunki zwierz ąt wyst ępuj ą na terenie w/w fitocenoz i s ą z nimi ści śle powi ązane. Do grupy zwierz ąt stosunkowo dobrze rozpoznanych na terenie powiatu nale Ŝą kr ęgowce. Jeziora s ą zasiedlane przez pospolite krajowe ryby. Ich liczebno ść i skład zale Ŝy od wielko ści i typu troficznego zbiornika oraz gospodarki rybackiej i w ędkarskiej. Wyst ępuj ą tak Ŝe charakterystyczne dla ni Ŝu gatunki płazów. Jednak w ostatnich latach na skutek obni Ŝenia si ę poziomu wód gruntowych, zaznaczył si ę wyra źnie spadek liczebno ści płazów, które do rozrodu potrzebuj ą małych zbiorników wodnych. Wida ć to wyra źnie na terenach intensywnie u Ŝytkowanych rolniczo. Z gromady gadów mo Ŝna na terenie powiatu zaobserwowa ć takie gatunki jak: jaszczurka zwinka, jaszczurka Ŝyworodna. Przy le śnych zbiornikach wodnych cz ęsto wyst ępuj ą zaskro ńce. Liczn ą gromad ą wyst ępuj ącą na terenie powiatu radziejowskiego s ą ptaki. Nad jeziorami wyst ępuj ą: łyski, perkozy, liczne gatunki kaczek, łab ędź niemy. W lasach spotka ć mo Ŝna: zi ęby, trznadle, sójki, pokrzewki, drozdy, kosy. Dziuplaste drzewa zamieszkuj ą: dzi ęcioły, sikory, sowy i puszczyki. Starsze drzewostany s ą miejscem gniazdowania myszołowa zwyczajnego, kruka. Z innych drapie Ŝników nale Ŝy wymieni ć jastrz ębia i pustułk ę. W pobli Ŝu siedzib ludzkich wyst ępuje: bocian biały, jaskółki: dymówka i oknówka, szpak, wróbel, kawka, dziki goł ąb. Do ść licznie reprezentowana na ternie powiatu jest gromada ssaków. S ą to głównie pospolite gatunki wyst ępuj ące na terenie całego kraju: gryzonie: szczur, myszy, nornice, owado Ŝerne: kret, ryjówki. Bardzo pospolicie wyst ępuje lis cz ęsto czyni ący szkody wła ścicielom hodowli drobiu. W lasach spotka ć mo Ŝna kuny, tchórze, łasice i wydry. Te ostatnie s ą czasem zmor ą wła ścicieli stawów rybnych. W przydomowych piwnicach i na strychach cz ęsto osiedlaj ą si ę nietoperze stanowi ące swego rodzaju osobliwo ść dzi ęki nocnemu trybowi Ŝycia. Gatunki zwierz ąt łownych i ich liczebno ść będzie opisana w podrozdziale 3.7.2..

3.7.1. Szata le śna

W powiecie radziejowskim wyst ępuje średnie zró Ŝnicowanie zbiorowisk ro ślinnych. Znajduj ą si ę tu przede wszystkim tereny le śne, obszary zadrzewione, ł ąki i pastwiska oraz tereny zieleni urz ądzonej. Lasy w powiecie zajmuj ą 28,45 km 2, co stanowi 4,68 % ogólnej powierzchni powiatu. Lasów pa ństwowych jest 2151 ha a nie stanowi ących własno ści rolnej Skarbu Pa ństwa – prywatnych 694 ha. (Tab. 11) Najwy Ŝszym wska źnikiem lesisto ści odznaczaj ą si ę gminy: Topólka, Osi ęciny i Piotrków Kuj. Około 3000 ha gruntów na terenie powiatu radziejowskiego jest zakwalifikowanych przez gminy do zalesienia. W lasach przewa Ŝaj ą drzewostany sosnowe. Obok sosny w zbiorowiskach le śnych wyst ępuj ą domieszki świerka, d ębu, brzozy, klonu, buka i olszy. W zespołach lasów li ściastych i mieszanych przewa Ŝa d ąb. W ni Ŝej poło Ŝonych cz ęś ciach rynien jeziornych oraz na terenach przyległych wyst ępuj ą liczne gatunki krzewów, z których przewaŜaj ą: leszczyna, kruszyna i jarz ębina. W powiecie przewa Ŝaj ą lasy wykształcone na siedliskach zaliczanych do odpornych na degradacj ę (siedliska boru mieszanego świe Ŝego, boru świe Ŝego, lasu mieszanego i lasu świe Ŝego), które ł ącznie zajmuj ą około 80% powierzchni le śnej. Pozostał ą cz ęść zajmuj ą m. in. siedliska boru mieszanego wilgotnego, boru suchego oraz olsu. Pod wzgl ędem wieku drzewostanu sytuacja jest mniej korzystna. Drzewostany o wieku powy Ŝej 80 lat, a wi ęc najbardziej odpornych na degradacj ę, zajmuj ą tylko około 20% powierzchni le śnej. Drzewostany o wieku od 40 do 80 lat wyst ępuj ą na około 1/3 areału lasów, natomiast około 45% powierzchni le śnej porastaj ą drzewostany najmłodsze. Na terenie powiatu radziejowskiego lasami pa ństwowymi administruj ą 2 nadle śnictwa: Nadle śnictwo Kutno i Nadle śnictwo Włocławek. Równie Ŝ lasy nie stanowi ące własno ści rolnej Skarbu Pa ństwa – nale Ŝą ce do osób fizycznych s ą nadzorowane przez te nadle śnictwa na podstawie zawartych ze starost ą porozumie ń .

Tabela 11. Powierzchnia lasów pa ństwowych i prywatnych w pow. radziejowskim (w ha).

Lp Gmina/miasto Powierzchnia lasów Pa ństwowych [ha] Prywatnych [ha] 1. Byto ń 131,00 94,0 2. Dobre 127,00 84,0 3. Osi ęciny 588,00 32,0 4. Piotrków Kuj. 530,00 274,0 5. Radziejów (gm) 7,00 13,0 6. Radziejów (m) 23,00 17,00* 7. Topólka 745,00 197,0 Razem 2151,00 694,0 Źródło: dane z ewidencji gruntów • las komunalny • Według informacji z Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji w Radziejowie w latach 2004-2006 posadzono 84,09 ha lasów na gruntach porolnych, korzystaj ąc przy tym ze środków finansowych funduszu le śnego oraz funduszu PROW. Małe zainteresowanie sadzeniem lasów na gruntach rolnych zwi ązane jest tym, Ŝe aktualnie jest realizowany przez ARiMR system dopłat do powierzchni upraw, tak wi ęc nawet do upraw na najsłabszych gruntach rolnicy otrzymuj ą dopłaty, a posadzenie lasu wi ąŜ e si ę z poniesieniem sporych kosztów w pocz ątkowym okresie zanim ARiMR zacznie wypłaca ć ekwiwalent i zwróci koszty zalesienia.

3.7.2. Gospodarka łowiecka.

Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 pa ździernika 1995 roku (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066 z pó źn. zm.) - Prawo łowieckie oraz normy znaczeniowej, łowiectwo jako element ochrony środowiska przyrodniczego, oznacza ochron ę zwierz ąt łownych i gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami gospodarki rolnej, le śnej i rybackiej. Na terenie powiatu Radziejowskiego znajduje si ę 7 obwodów łowieckich polnych o łącznej powierzchni u Ŝytkowej 37875 ha, w tym 1442 ha lasów i 36433 ha gruntów rolnych. Na tych obwodach gospodaruje ł ącznie 7 kół łowieckich, w tym 5 z terenu powiatu i 2 zamiejscowe. Obszar powiatu radziejowskiego, bardzo zró Ŝnicowany przyrodniczo, zasiedlony jest przez praktycznie wi ększo ść gatunków zwierz ąt łownych. Do najwa Ŝniejszych gatunków zwierz ąt, stanowi ących podstaw ę gospodarki łowieckiej na terenie powiatu zaliczy ć nale Ŝy: - zwierzyn ę grub ą, bytuj ącą przede wszystkim na terenach le śnych lub na pograniczu lasu i pól: jele ń, sarna oraz dzik; - zwierzyn ę drobn ą, bytuj ącą przede wszystkim na terenach polnych: zaj ąc, ba Ŝant i kuropatwa; Z pozostałych zwierz ąt w wi ększej ilo ści wyst ępuj ą lisy. Liczebno ść głównych gatunków grubej zwierzyny łownej wg stanu na 10 marca 2008 roku na obszarze powiatu przedstawia si ę nast ępuj ąco: - jele ń 39 sztuk - sarna 644 sztuki - dziki 68 sztuk. Liczebno ść głównych gatunków drobnej zwierzyny łownej wg stanu na 10 marca 2008 roku na obszarze powiatu przedstawia si ę nast ępuj ąco: - zaj ąc 2214 sztuk - ba Ŝant 1898 sztuk - kuropatwa 313 sztuk.

Inne: lis – 279 szt. Gospodarka łowiecka jest realizowana na terenach gruntów rolnych i le śnych, stanowi ących naturaln ą baz ę produkcyjn ą dla rolnictwa i le śnictwa. St ąd te Ŝ zmniejszanie si ę obszarów tej bazy, drog ą przeznaczenia gruntów rolnych lub le śnych na cele nierolnicze lub niele śne automatycznie powoduje kurczenie si ę przestrzeni Ŝyciowej dla dzikich zwierz ąt, niezb ędnej dla prowadzania gospodarki łowieckiej. Utrudnia utrzymywanie korytarzy (ci ągów) ekologicznych dla zwierzyny. Uszczuplanie areałów gruntów rolnych lub le śnych pogarsza tak Ŝe warunki bezpiecznego bytowania zwierzyny. Ochrona, zatem gruntów rolnych i le śnych przed ich przeznaczeniem na cele nierolnicze lub niele śne, jak równie Ŝ ochrona przed ich dewastacj ą lub degradacją, oparte zwłaszcza na przepisach ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266 z pó źn. zm.), maj ą istotne znaczenie nie tylko dla gospodarki rolnej i le śnej, ale równie Ŝ i dla gospodarki łowieckiej, gdy Ŝ środki reglamentacyjno-ochronne, oparte na tych podstawach prawnych odnosz ą si ę tak Ŝe do obszarów na których istniej ą warunki do prowadzenia łowiectwa.

3.7.3. Obszary i obiekty chronione

W powiecie radziejowskim za priorytetow ą form ę ochrony przyrody i krajobrazu uznano wielkoprzestrzenny system obszarów chronionych. Jest to forma w polityce ekologicznej powszechnie uznawana za najbardziej efektywn ą. Na terenie powiatu na system ten składaj ą si ę: park krajobrazowy (Nadgopla ński Park Tysi ąclecia) i Obszar chronionego krajobrazu - Jezioro Głuszy ńskie. Obszary obj ęte tym systemem zajmuj ą 12,5 % powierzchni powiatu. Nadgopla ński Park Tysi ąclecia został utworzony 15.09.1967 r. jako rezerwat przyrody o powierzchni 12648,7 ha. Rozporz ądzeniem Wojewody Bydgoskiego z dnia 10.12.1992 r. obszar ten usankcjonowano jako park krajobrazowy o tej samej nazwie, na powierzchni 9982,7 ha. W granicach parku ochron ą rezerwatow ą obj ęte jest Jezioro Gopło wraz z wyspami o powierzchni 2167,7 ha, bagna i nieu Ŝytki oraz lasy. Nadgopla ński Park Tysi ąclecia został powołany w celu: zachowania ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych licznych miejsc l ęgowych ptactwa wodnego i błotnego oraz ochrony ptaków przelotnych, chronienia warto ści kulturowych i historycznych regionu, ochrony naturalnych warto ści środowiska przyrodniczego i swoistych cech nadgopla ńskich krajobrazów. Na terenie Nadgopla ńskiego Parku Tysi ąclecia odnotowano wyst ępowanie 200 gatunków ptaków (w tym 149 gatunków l ęgowych), 11 gatunków płazów, 32 gatunki ryb, kilkana ście gatunków ssaków oraz 770 zinwentaryzowanych do tej pory gatunków ro ślin. Wyznaczono te Ŝ w ramach sieci ekologicznej Natura 2000 obszar specjalnej ochrony ptaków – Ostoja Nadgopla ńska ( kod obszaru PLB040004) o powierzchni 8815,8 ha. Wyst ępuj ą tu co najmniej 24 gatunki z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej, jak: świergotek polny, sowa błotna, b ąk, rybitwa czarna, bocian czarny, błotniak stawowy, derkacz, ortolan. W śród ptaków migruj ących, warto wspomnie ć o g ęsi zbo Ŝowej i białoczelnej oraz o g ęgawie i czernicy, które wyst ępuj ą w stosunkowo wysokiej liczebno ści. Obszar ten zamieszkuje równie Ŝ wydra i gacek brunatny, a w śród płazów mo Ŝna spotka ć kumaka nizinnego, traszk ę grzebieniast ą, grzebiuszk ę ziemn ą czy liczne gatunki Ŝab. Mo Ŝna znale źć tu tak Ŝe wiele rzadkich i zagro Ŝonych ro ślin. Dotychczas zinwentaryzowano 27 gatunków ro ślin prawnie chronionych, w tym 17 gatunków całkowicie chronionych i 10 gatunków chronionych cz ęś ciowo. S ą to m. in. takie gatunki jak: konwalia majowa, kruszczyk szerokolistny, goryczka błotna, kocanki piaskowe, lilia złotogłów, gr ąŜ el Ŝółty, grzybienie białe oraz wa Ŝne dla Europy gatunki ro ślin (z Zał. II Dyr. siedliskawej), w tym gatunki priorytetowe: starodub ł ąkowy, lipiennik Loesela. Na terenie powiatu radziejowskiego w gminie Piotrków Kuj. znajduje si ę 1038 ha obj ętych ochron ą w ramach Nadgopla ńskiego Parku Tysi ąclecia ( 8.3%) powierzchni ogólnej). Obszar chronionego krajobrazu - Jezioro Głuszy ńskie jest to teren wyró Ŝniaj ący si ę krajobrazowo o zró Ŝnicowanych ekosystemach, atrakcyjny turystycznie i przyrodniczo, wyznaczony w 1983r., zatwierdzony jako obszar chronionego krajobrazu województwa kujawsko-pomorskiego Rozporz ądzeniem nr 13 Wojewody kujawsko – pomorskiego z dnia 9 czerwca 2005 r. Obejmuje 5985 ha, w tym 674 ha wód, 576 ha lasów i 4735 ha u Ŝytków rolnych poło Ŝonych na terenie 3 gmin: Byto ń, Piotrków Kuj. i Topólka. W skład tego obszaru wchodz ą jeziora: Głuszy ńskie, Czarnybród, Słuchaj, Świesz, Chalno Północne (j. Rybiny) i Chalno Południowe oraz rzeki: Zgłowi ączka i Niwka (Sarnówka) (Rys. 2). Podstaw ą do utworzenia tego obszaru było zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej siedlisk i form krajobrazowych Wysoczyzny Kujawskiej, zachowanie ró Ŝnorodnej ro ślinno ści le śnej, ł ąkowej, torfowiskowej, bagiennej i wodnej, ochrona zbiorników wód powierzchniowych (naturalnych, płyn ących i stoj ących) wraz z pasem ro ślinno ści okalaj ącej, prowadzenie racjonalnej gospodarki le śnej. Na obszarze chronionego krajobrazu obowi ązuj ą okre ślone w rozporz ądzeniach Wojewody Kujawsko-

Pomorskiego – zakazy, w tym realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie o szeroko ści 100m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu Ŝą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej. Na wszystkich jeziorach obszaru chronionego krajobrazu oprócz jeziora Świesz obowi ązuje „strefa ciszy” (Rys. 2), czyli zakaz u Ŝywania jednostek pływaj ących o nap ędzie spalinowym z wyj ątkiem sytuacji gdzie u Ŝycie jest niezb ędne do celów bezpiecze ństwa publicznego lub do utrzymania zbiorników wodnych. Obszar chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszy ńskie jest terenem, na którym od kilkunastu lat obserwuje si ę gwałtowny wzrost zainteresowania dla celów osadnictwa i rekreacji. Wi ąŜ e si ę to ze zwi ększonym zanieczyszczeniem środowiska, poniewa Ŝ w dalszym ci ągu brakuje odpowiedniej infrastruktury: oczyszczalni ścieków, kanalizacji, zbiorników na nieczysto ści ciekłe czy pojemników na odpady komunalne. Dlatego te Ŝ nale Ŝy stworzy ć preferencje dla tych obszarów aby uchroni ć ten teren przed bezpowrotn ą utrat ą jego unikalnych walorów.

Rys. 2 Granice Obszaru Chronionego Krajobrazu -Jezioro Głuszy ńskie. Źródło: „Informacja o jako ści wód Jeziora Głuszy ńskiego” WIO Ś w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r.

W układzie krajobrazu przyrodniczego powiatu radziejowskiego szczególn ą warto ść przedstawiaj ą zało Ŝenia parkowo-dworskie (układ kompozycyjny, cenny starodrzew) oraz parki podworskie z cennym starodrzewem. Zało Ŝenia parkowo-dworskie wyst ępuj ą w nast ępuj ących miejscowo ściach: Niegibalice, Świesz (gm Byto ń), Dobre Wie ś (gm Dobre), Borucinek, Borucin, Jarantowice, Osi ęciny (gm. Osi ęciny), Leszcze, Gradowo, Jerzyce, Rzeczyca, W ąsewo, Rudzk Mały (m. i gm. Piotrków Kujawski), Biskupice, Broniewo, Czołówek, Czołowo, Płowce, Skibin (gm. Radziejów) oraz Świerczyn, Kamieniec (gm. Topólka). Natomiast parki podworskie na terenie powiatu wyst ępuj ą w miejscowo ściach: Dobre, Dobre Wie ś, Krzywos ądz, Kłonowo (gm. Dobre), Krotoszyn, Pocierzyn, Szalonki, Włodzimierka (gm Osi ęciny), Piotrków Kuj., Anusin (m. i gm. Piotrków Kuj.) oraz Czamanin (gm. Topólka). S ą to obiekty, na ochron ę których nale Ŝałoby poło Ŝyć wi ększy nacisk poniewa Ŝ cz ęsto s ą bezmy ślnie niszczone przez mieszka ńców. Obiekty pałacowe i parki poddane rewitalizacji byłyby wspaniał ą atrakcj ą turystyczn ą i przyrodnicz ą. Ochron ą jako uŜytki ekologiczne obejmuje si ę zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów, maj ących znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich zasobów genowych. Nale Ŝą do nich: torfowiska, bagna, nieu Ŝytkowane łąki i sady, drobne zbiorniki śródpolne i śródle śne, k ępy drzew i krzewów, skarpy, jary i wąwozy, trzcinowiska itp. Na terenie powiatu wyst ępuj ą tak Ŝe u Ŝytki ekologiczne. Za uŜytki ekologiczne uznano głównie obszary bagien, torfowisk, zagł ębie ń terenowych, oczek wodnych poło Ŝonych jedynie na terenach le śnych. U Ŝytki te na terenie powiatu zajmuj ą powierzchnie 204,6 ha. Pomniki przyrody s ą elementem ochrony cennych przyrodniczo obiektów punktowych (drzew, głazów), powierzchniowych (skupienia drzew) i liniowych (aleje drzew). Na terenie powiatu jest 16 pomników przyrody. S ą to przede wszystkim okazy drzew. W gminie Dobre s ą 4 pomniki przyrody i s ą to platan klonolistny, lipa drobnolistna i jesion wyniosły we wsi Dobre oraz głaz narzutowy we wsi Bodzanowo,10 pomników przyrody znajduje si ę w gminie Piotrków Kujawski. S ą to: 2 kasztanowce zwyczajne oraz grochodrzew w Piotrkowie Kujawskim, lipa drobnolistna we wsi Gradowo oraz 2 lipy drobnolistne we wsi Kaspral, wi ąz szypułkowy we wsi Kaspral oraz 3 d ęby szypułkowe we wsi Rzeczyca oraz 2 pomniki (d ęby szypułkowe) na terenie Gminy Osi ęciny.

4. Źródła zagro Ŝenia środowiska.

Na przedstawione powy Ŝej zasoby środowiska przyrodniczego w powiecie radziejowskim wpływ maj ą liczne zagro Ŝenia. Poni Ŝej przedstawiono informacj ę o najistotniejszych zagro Ŝeniach, staraj ąc si ę wskaza ć na zwi ązki przyczynowo - skutkowe zachodz ące pomi ędzy oddziaływaniem człowieka na środowisko a jako ści ą poszczególnych komponentów środowiska w świetle podejmowanych działa ń naprawczych lub zaradczych.

4.1. Hałas.

Hałas jest nieodł ącznym efektem rozwoju cywilizacji. Jest to ka Ŝdy d źwi ęk, który w danych warunkach jest okre ślany jako szkodliwy, uci ąŜ liwy lub przeszkadzaj ący, niezale Ŝnie od jego parametrów fizycznych. Staje si ę on wa Ŝnym zagro Ŝeniem ze wzgl ędu na szczególny wpływ na jako ść Ŝycia ludzkiego, powoduj ąc okre ślone skutki zdrowotne (ubytki słuchu, zaburzenia psychofizyczne) i ekonomiczne (spadek wydajno ści pracy, wydatki na osłony przeciwhałasowe). Ochrona przed hałasem polega na utrzymywaniu poziomu hałasu poni Ŝej dopuszczalnego poziomu lub co najmniej na tym poziomie, a tak Ŝe na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do poziomu dopuszczalnego, w sytuacjach gdy nie jest on dotrzymany. 33

Zgodnie z Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie warto ści progowych poziomów hałasu uznaje terenami zagro Ŝonymi hałasem s ą te tereny, na których przekroczona jest warto ść progowa poziomu hałasu. Za źródła hałasu uznaje si ę: drogi lub linie kolejowe (w tym torowiska tramwajowe poza pasem drogowym), linie elektroenergetyczne, starty, l ądowania i przeloty statków powietrznych, instalacje i pozostałe obiekty tworz ące nast ępuj ące grupy hałasu: hałas komunikacyjny i hałas przemysłowy. Najwi ększymi i bardzo uci ąŜ liwymi źródłami zagro Ŝenia hałasem s ą: ruch kołowy i nieodpowiednia lokalizacja zakładów przemysłowych. Na poziom hałasu komunikacyjnego maj ą wpływ czynniki zwi ązane z warunkami ruchu, parametrami drogi, rodzajem pojazdów (pojazdy drogowe, kolejowe, lotnicze i wodne). Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku okre śla Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 120, poz. 826), które ró Ŝnicuje dopuszczalne poziomy hałasu dla nast ępuj ących rodzajów terenów: pod zabudow ę: mieszkaniow ą, szpitale i domy opieki społecznej, budynki zwi ązane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzie Ŝy, na cele uzdrowiskowe, na cele rekreacyjno - wypoczynkowe i na cele mieszkaniowo – usługowe. Zgodnie z w/w rozporz ądzeniem dla powiatu radziejowskiego obowi ązuj ą nast ępuj ące normy:(tab. 12)

Tabela 12 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku.

Dopuszczalny poziom hałasu w [dB]

1) Pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe działalno ść b ędąca źródłem hałasu Lp. Rodzaj terenu LAeq D LAeq N LAeq D LAeq N przedział przedział przedział przedział czasu czasu czasu czasu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy 16 równy 8 równy 16 równy 8 godzinom godzinom godzinom godzinom 1. a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska 50 45 45 40 b) Tereny szpitali poza miastem 2. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem 55 50 50 40 dzieci i młodzie Ŝy2) c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach 3. a) Tereny zabudowy mieszkaniowej 60 50 55 45 wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego

Dopuszczalny poziom hałasu w [dB] b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 2) d) Tereny mieszkaniowo- usługowe 4. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powy Ŝej 100 tys. 65 55 55 45 mieszka ńców 3)

Obja śnienia: 1) Warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak Ŝe dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcj ą, w porze nocy, nie obowi ązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 3) Strefa śródmiejska miast powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców pow. 100 tys., mo Ŝna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je Ŝeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Powiat radziejowski nie jest obj ęty obowi ązkiem narzuconym art. 117 ustawy Prawo ochrony środowiska dotycz ącym wykonywaniem oceny stanu akustycznego, który dotyczy aglomeracji o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 100 tys. (w województwie kujawsko-pomorskim dotyczy miast: Bydgoszcz, Toru ń, Włocławek, Grudzi ądz), terenów poza aglomeracjami poło Ŝonych w zasi ęgu oddziaływania akustycznego dróg, linii kolejowych oraz lotnisk, których eksploatacja mo Ŝe spowodowa ć negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach, innych terenów wskazanych w powiatowych planach ochrony środowiska. Jednak w trosce o zapewnienie odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe, w oparciu o art. 116 ustawy - Prawo ochrony środowiska, Rada Powiatu w drodze uchwały zakazała uŜywania jednostek pływaj ących o nap ędzie spalinowym na jeziorach le Ŝą cych na terenie Obszaru chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszy ńskie.

4.1.1. Hałas przemysłowy

Zagro Ŝenie hałasem przemysłowym dotyczy głównie terenów zabudowy mieszkaniowej w miastach. W takich miejscach na hałas przekraczaj ący dopuszczalne normy mo Ŝe by ć nara Ŝona znaczna liczba mieszka ńców. Szczególnie dokuczliwe s ą przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w porze nocnej. Jednak hałas przemysłowy w odró Ŝnieniu od hałasu komunikacyjnego ma charakter lokalny, ograniczony do bezpo średniego s ąsiedztwa z danym zakładem. W powiecie radziejowskim poza Proszkowni ą Mleka w Piotrkowie Kuj. nie ma źródeł hałasu przemysłowego b ędących uci ąŜ liwo ści ą akustyczn ą dla mieszka ńców. Istniej ą jednak pojedyncze, rozproszone źródła hałasu w postaci małych zakładów produkcyjnych np. zakłady kamieniarskie, zakłady drzewne i inne, powoduj ące lokaln ą uci ąŜ liwo ść dla sąsiaduj ących posesji. W przypadku zgłoszenia przez mieszka ńców uci ąŜ liwo ści takiego 35

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. zakładu, Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska dokonuje pomiarów hałasu i wydaje odpowiednia zalecenia dla danego podmiotu w zakresie zmniejszenia poziomu emitowanego hałasu do środowiska.

4.1.2. Hałas komunikacyjny

Na terenie powiatu radziejowskiego zagro Ŝenie zwi ązane z hałasem komunikacyjnym i odnosi si ę do terenów przyległych do głównych tras drogowych i trasy kolejowej oraz do terenu miasta Radziejów. Do głównych czynników maj ących wpływ na poziom emisji hałasu komunikacyjnego nale Ŝą : nat ęŜ enie ruchu, struktura strumienia pojazdów, a zwłaszcza udziału w nim transportu ci ęŜ kiego, stan techniczny pojazdów, rodzaj i stan techniczny nawierzchni, organizacja ruchu drogowego, charakter zabudowy (zagospodarowanie) terenów otaczaj ących. Na terenie powiatu radziejowskiego zasadniczy szkielet układu drogowego tworz ą (rys. 3) droga krajowa i drogi wojewódzkie, które przebiegają przez nast ępuj ące gminy powiatu radziejowskiego: • Droga krajowa nr 62 Strzelno – Siemiatycze (przebiega przez gminy: Radziejów i Osi ęciny – 20,7km), • Droga Wojewódzka Nr 266 Ciechocinek – Konin (przebiega przez gminy: Dobre, Radziejów, Piotrków Kuj.), • Droga Wojewódzka Nr 267 Ujma Du Ŝa – Piotrków Kuj. (przebiega przez gminy: Osi ęciny, Byto ń, Piotrków Kuj.). Łączna długo śc dróg wojewódzkich to 69 km. Dróg powiatowych wg. Stanu na dzie ń 31 grudnia 2007r. jest 296,98 km w tym 8 km o nawierzchni gruntowej. co daje wska źnik gęsto ści 48,9 km/ 100 km 2 , natomiast dróg gminnych 813 km.

Rys.3. Układ dróg na terenie powiatu.

4.1.3. Hałas kolejowy.

Uci ąŜ liwo ść hałasu kolejowego w powiecie radziejowskim jest zdecydowanie mniejsza ni Ŝ hałasu drogowego. Dotyczy bowiem tylko obszarów bezpo średnio przyległych do magistrali kolejowej – „ Śląsk – Porty”. Linia ta przebiega jednak z dala od terenów zwartej zabudowy mieszkaniowej. Jedynie w Piotrkowie Kuj. gdzie znajduje si ę przystanek, linia ta przebiega przez teren bezpo średnio przyległy do miasta.

4.2 Promieniowanie elektromagnetyczne.

Promieniowanie elektromagnetyczne jest stosunkowo nowym źródłem wpływaj ącym negatywnie na środowisko. Post ępy w technice, w celu uzyskiwania sprawniejszych poł ącze ń sieciowych, spowodowały, Ŝe w ostatnich latach coraz cz ęś ciej budowane s ą stacje bazowe telefonii komórkowych oraz przeka źniki radiowe. Urz ądzenia nadawcze i ich systemy antenowe, wytwarzaj ą i wypromieniowuj ą do otoczenia energi ę elektromagnetyczn ą, która pomimo braku mo Ŝliwo ści jonizacji cz ąsteczek, mo Ŝe wywoła ć we wszystkich ciałach materialnych, a wi ęc i organizmach ludzkich pr ądy elektryczne, dodatkowe w stosunku do pr ądów wyst ępuj ących w sposób naturalny w ciele człowieka. Pr ądy dodatkowe powstaj ące w organizmie ludzkim, których warto ść zale Ŝy od poziomu oddziaływuj ącego pola oraz jego cz ęstotliwo ści, mog ą powodowa ć przy długotrwałym oddziaływaniu pól elektromagnetycznych o zbyt du Ŝych poziomach zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu, w tym zakłócenia w pracy układu nerwowego oraz układu kr ąŜ enia. Zakłócenia te mog ą prowadzi ć do bezpo średnich dolegliwo ści zwi ązanych z prac ą tych układów b ądź do zmniejszenia odporno ści organizmu przyczyniaj ąc si ę do wi ększej jego podatno ści na ró Ŝnego rodzaju choroby. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymywaniu poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszaniu poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Przestrzenny rozwój infrastruktury technicznej (w ostatnich latach głównie telefonii komórkowej i sieci bezprzewodowej zwi ązanej z dost ępem do internetu) wpływa na wzrost tła pola elektromagnetycznego w środowisku wynikaj ący z pojawiania si ę obszarów o podniesionym poziomie pola elektromagnetycznego (np. wokół masztów radiowych). Obszary te bezpo średnio zwi ązane s ą z wyst ępowaniem na nich źródeł pól elektromagnetycznych. Promieniowanie elektromagnetyczne jest jednym z powa Ŝniejszych zagro Ŝeń środowiska szczególnie gdy kumuluje si ę z zanieczyszczeniami pochodzenia chemicznego i biologicznego. Jednak Ŝe nale Ŝy pami ęta ć, ze jego oddziaływanie ma bardzo daleki zasi ęg i trudno ograniczy ć jego negatywne skutki (cz ęsto jest to praktycznie niewykonalne). Nie bez znaczenia jest te Ŝ fakt, ze nawet pomijaj ąc działalno ść człowieka jeste śmy stale nara Ŝeni na promieniowanie elektromagnetyczne pochodz ące ze źródeł naturalnych (takich jak: pola magnetyczne ziemskie, promieniowanie kosmiczne, lokalne anomalie zwi ązane z wyst ępowaniem złó Ŝ pierwiastków radioaktywnych) utrzymuj ące si ę na mniej wi ęcej stałym poziomie i nazywane z tego powodu promieniowaniem tła. Mo Ŝna przyj ąć , ze naturalne promieniowanie (jego nat ęŜ enie jest praktycznie nieszkodliwe dla środowiska, ale sytuacja si ę zmienia gdy dojdzie do tego promieniowanie pochodzenia antropogenicznego (wytwarzane m.in. przez: elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napi ęcia (110 kV i wi ęcej), stacje radiowe i telewizyjne, radiotelefony i telefonie komórkowe, stacje radiolokacyjne i radionawigacyjne, stacje transformatorowe, stacje bazowe telefonii komórkowej, instalacje i urz ądzenia elektryczne (np. kuchenki mikrofalowe, telewizory), urz ądzenia elektromedyczne wykorzystywane do bada ń diagnostycznych (np. rentgen) i zabiegów fizykochemicznych.

Na terenie powiatu radziejowskiego z wyj ątkiem aparatury do wykonywania zdj ęć rentgenowskich w SPZOZ w Radziejowie, nie ma źródeł promieniowania elektromagnetycznego jonizuj ącego. Przez teren powiatu przebiegaj ą nast ępuj ące linie wysokiego napi ęcia, wymagaj ące odpowiednich stref wolnych od zabudowy (100 i 80 m): linia 220 kV Włocławek – P ątnów, linia 110 kV Piotrków Kuj. – P ątnów, linia 110 kV Piotrków Kuj. – Kruszwica. Oddziaływanie pola elektromagnetycznego od tych linii mie ści si ę w granicach 10 - 30 m po obu ich stronach, natomiast w przypadku stacji transformatorowej w granicach działki. Na terenie powiatu jest zlokalizowanych 10 stacji bazowych telefonii komórkowej. Stacje te wyst ępuj ą w Radziejowie (4 stacje), Osi ęcinach (2 stacje) oraz po 1 stacji w Dobrem, Stefanowie (Gm. Byto ń), Kozach (Gm. Piotrków Kuj.) i Rybinach (Gm. Topólka). Jak wynika z bada ń naukowych stacje bazowe telefonii komórkowej, przy prawidłowym zainstalowaniu i wprowadzeniu zabezpiecze ń zwi ązanych z dost ępem do anten, charakteryzuj ą si ę bardzo małym nat ęŜ eniem promieniowania elektro-magnetycznego. Potwierdzaj ą to równie Ŝ badania Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzone w 2002 r. na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, w czasie których nie stwierdzono przypadków przekrocze ń norm dopuszczalnych w zakresie promieniowania elektromagnetycznego. Wobec powy Ŝszego mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe na terenie powiatu radziejowskiego nie wyst ępuj ą zagro Ŝenia przekroczenia norm dopuszczalnego promieniowania elektromagnetycznego. Z powy Ŝszych wzgl ędów konieczna jest ochrona człowieka przed polami elektromagnetycznymi. W przypadku stacji nadawczych polega to głównie na takim usytuowaniu anten nadawczych stacji bazowych, aby dla danych parametrów nadawania, pola docieraj ące do miejsc przebywania człowieka, były w pełni bezpieczne dla stanu jego zdrowia.

4.3 Powa Ŝne awarie przemysłowe.

Powa Ŝną awari ę definiuje art. 3, pkt 23 ustawy Prawo ochrony środowiska , zgodnie z którym jest to zdarzenie, (w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja) powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem. Rozszerzeniem definicji powa Ŝnej awarii zgodnie z art. 3, pkt 24 ustawy jest powa Ŝna awaria przemysłowa rozumiana jako awaria w zakładzie. Kwalifikacj ę danego zakładu do zakładów o du Ŝym b ądź bardzo du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej przeprowadza si ę na podstawie Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych, których znajdowanie si ę w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwi ększonym ryzyku albo zakładu o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58, poz. 535 pó źn. zm.). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy prowadzi komputerow ą baz ę danych obiektów z grupy zakładów o zwi ększonym ryzyku (ZZR), zakładów o du Ŝym ryzyku (ZDR) oraz obiektów zaliczonych do potencjalnych sprawców powa Ŝnych awarii, jednak Ŝe Ŝaden z zakładów zlokalizowanych na terenie powiatu radziejowskiego nie figuruje na tej li ście. Najwi ększe potencjalne zagro Ŝenie powa Ŝnymi awariami wi ąŜ e si ę z ewentualnym transportem substancji niebezpiecznych.

4.4 Transport.

Transport stanowi powa Ŝne źródło zanieczyszczenia środowiska. Wraz z gwałtownym rozwojem transportu drogowego w ostatnich latach pojawiły si ę nowe zagro Ŝenia środowiska. W ostatnich latach prawie dwukrotnie wzrosła liczba prywatnych samochodów. Zwi ązany z tym niedostateczny rozwój sieci dróg i autostrad powoduje zatory, korki uliczne oraz zwi ększenie emisji zanieczyszcze ń i hałasu do środowiska. Hałas zwi ązany z ruchem samochodowym i spaliny stanowi ą powa Ŝne zagro Ŝenia dla środowiska i zdrowia ludzi. Transport jest wi ęc zagro Ŝeniem środowiska. Zlikwidowanie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z transportem jest dosy ć trudne i wymaga likwidacji zanieczyszcze ń u źródła. Nale Ŝałoby wi ęc dokona ć m. in. zmian technologicznych, w tym zmian ę stosowanych paliw i silników a tak Ŝe wprowadzanie ruchu uspokojonego, rezygnowanie z przejazdów niekoniecznych. Niezb ędne s ą te Ŝ działania na rzecz ograniczenia emisji tlenku w ęgla, azotu, w ęglowodorów i ołowiu. Przez teren powiatu biegnie droga krajowa nr 62, która ł ączy Mazowsze z Kujawami i Wielkopolsk ą. Ponadto przez teren powiatu biegn ą 3 drogi wojewódzkie, zapewniaj ące dost ęp do s ąsiednich o środków powiatowych oraz do dróg krajowych. Ten system dróg uzupełniaj ą drogi powiatowe i gminne.

4.5 Odpady.

Szkodliwo ść lub uci ąŜ liwo ść odpadów na środowisko, a przede wszystkim dla człowieka, rozpoczyna si ę ju Ŝ w momencie ich powstawania i nasila si ę równolegle z powi ększaniem ich masy. Jest to problem zło Ŝony, przede wszystkim z uwagi na ró Ŝnorodno ść wyst ępuj ących procesów technologicznych produkcji, decyduj ących o ilo ści, rodzaju i wła ściwo ściach odpadów. Ró Ŝny jest zatem stopie ń ich szkodliwo ści i uci ąŜ liwo ści w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska, takich jak powietrze, woda czy gleba. Według danych przekazanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku na terenie składowisk zlokalizowanych na terenie naszego powiatu, w 2007 roku zdeponowano 5253,5 Mg odpadów komunalnych. Powstaj ące na terenie powiatu radziejowskiego odpady zgodnie z obowi ązuj ącym katalogiem odpadów (Dz. U. Nr 112 poz. 1206 z 2001 r.) sklasyfikowane zostały w nast ępuj ących grupach: 01 Odpady powstaj ące przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin 02 odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, le śnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa Ŝywno ści, 03 odpady z przetwórstwa drewna oraz płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury, 07 odpady z produkcji, przygotowywania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej, 10 odpady z procesów termicznych, 11 odpady z chemicznej obróbki i powlekania metali oraz innych materiałów i z procesów hydrometalurgii metali nie Ŝelaznych, 12 odpady z chemicznej obróbki i powlekania powierzchni metali i tworzyw sztucznych, 13 oleje odpadowe i odpady ciekłych paliw (z wył ączeniem olejów jadalnych oraz grup: 05, 12 i 19) 15 odpady opakowaniowe, sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieuj ęte w innych grupach,

16 odpady nieuj ęte w innych grupach, 17 odpady z budowy, remontów, demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, 19 odpady z instalacji i urz ądze ń słu Ŝą cych zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych, 18 odpady medyczne i weterynaryjne, 20 odpady komunalne ł ącznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie

4.6 . Zagro Ŝenia wód.

4.6.1. Zagro Ŝenia wód powierzchniowych.

Jako ść wód powierzchniowych uzale Ŝniona jest od uwarunkowa ń naturalnych takich jak: warunki hydrograficzne, klimatyczne, zdolno ści wód do samooczyszczania si ę oraz presji antropogenicznych. Obni Ŝenie jako ści wód powierzchniowych spowodowane jest poprzez: spływy powierzchniowe z terenów rolniczych, ścieki komunalne i przemysłowe odprowadzane do wód powierzchniowych a tak Ŝe dzikie składowiska odpadów. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych następuje wskutek zanieczyszcze ń obszarowych pochodz ących z działalno ści rolniczej (spływ ze zlewisk drobnych cz ąstek organicznych i mineralnych, wymywanie chemicznych środków ochrony ro ślin i nawozów z pól uprawnych) prowadz ących do nadmiernego wzbogacania wód w substancje biogenne. Do zanieczyszczenia wód powierzchniowych przyczyniaj ą si ę równie Ŝ ścieki odprowadzone bezpo średnio do urz ądze ń melioracyjnych lub przydro Ŝnych rowów albo te Ŝ gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, a nast ępnie wywo Ŝone na pola, do lasów lub cieków wodnych, jezior zamiast do punktów zlewnych oczyszczalni ścieków. Na cz ęś ci obszaru powiatu radziejowskiego wyznaczony został w 2003r Obszar Szczególnie Nara Ŝony na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodzenia rolniczego. Przez 4 lata realizowane były działania maj ące na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych do wód. Nie udało si ę doprowadzi ć do zmniejszenia zawarto ści azotanów w wodach powierzchniowych OSN. Potwierdziły to wyniki bada ń monitoringowych prowadzonych przez WIO Ś w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, które wykazały w dalszym ci ągu znaczne przekroczenia zawarto ści zwi ązków azotowych, co w rezultacie spowodowało wyznaczenie na nast ępne 4 lata tego obszaru jako Obszaru Szczególnie Nara Ŝonego na którym rolników obowi ązuj ą wymienione ni Ŝej ograniczenia i zalecenia. Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Warszawie 16 czerwca 2008r., rozporz ądzeniem nr 11/2008, wyznaczył na kolejne 4 lata, program działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie nara Ŝonego (OSN) w gminach: Radziejów, Osi ęciny, Byto ń, Dobre Tern ten to obszar hydrograficzny zlewni rzeki Zgłowi ączki o powierzchni 125,3 km 2 . Na obszarze szczególnie nara Ŝonym jako ść wód powierzchniowych nie odpowiada wymaganym standardom. Dlatego te Ŝ od 2004 r. prowadzone s ą działania maj ące na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych a przede wszystkim: popraw ę praktyki rolniczej zwi ązanej głównie z gospodark ą nawozami, uwra Ŝliwienie rolników na problemy ochrony środowiska poprzez ich edukacj ę, stałe diagnozowanie zagro Ŝeń wynikaj ących z gospodarki nawozami, stały monitoring gospodarstw . Do podstawowych obowi ązków rolników prowadz ących gospodarstwa rolne na terenach OSN nale Ŝy: Poprawa praktyki rolniczej. Prowadzenie dokumentacji (przechowywanie dokumentów przez okres 5 lat): - kart dokumentacyjnych pól,

- rocznego planu nawo Ŝenia, - rocznego bilansu azotu. Udział w szkoleniach organizowanych przez urz ędy gmin.

Rolnicy gospodaruj ący na terenach OSN musz ą prowadzi ć produkcj ę roln ą w taki sposób, aby ograniczy ć i zapobiega ć zanieczyszczeniom wód zwi ązkami azotowymi. Zgodnie z zało Ŝeniami Dyrektywy Azotanowej, ka Ŝdy kraj członkowski UE zobowi ązany jest do utworzenia i wprowadzenia zasad post ępowania, które powinny by ć przyswojone i stosowane przez ka Ŝdego rolnika. W Polsce został opracowany Kodeks Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej, który uwzgl ędnia aktualny stan prawa w zakresie ochrony środowiska. Dotyczy to zwłaszcza zasad odpowiedniego post ępowania z nawozami: Stosowa ć tylko nawozy dopuszczone do stosowania w Polsce. Nie nawozi ć pól na gleb ę zalan ą wod ą, zamarzni ętą gł ębiej ni Ŝ 30 cm, pokryt ą śniegiem. Nie stosowa ć nawozów organicznych i naturalnych w okresie od 1 grudnia do ko ńca lutego. Nie nawozi ć pól płynnymi nawozami naturalnymi oraz azotowymi na polach bez okrywy ro ślinnej, na stokach o nachyleniu wi ększym ni Ŝ 10%. Nie stosowa ć gnojówki i gnojowicy w okresie wegetacji ro ślin przeznaczonych do bezpo średniego spo Ŝycia. Nie stosowa ć nawozów naturalnych w odległo ści do 20 m od wód powierzchniowych i stref ochrony wód. Nie stosowa ć nawozów naturalnych w ilo ści przekraczaj ącej dawk ę 170 kg azotu na 1 ha u Ŝytków rolnych w ci ągu roku. Prawidłowo przechowywa ć nawozy naturalne: obornik na nieprzepuszczalnych płytach obornikowych, a nawozy płynne w szczelnych zbiornikach. Po zastosowaniu nawozów naturalnych: obornika, gnojówki, gnojowicy nale Ŝy je przykry ć lub wymiesza ć z gleb ą nie pó źniej ni Ŝ nast ępnego dnia po wywiezieniu na pole. Dostosowa ć obsad ę zwierz ąt do mo Ŝliwo ści zagospodarowania nawozów naturalnych w gospodarstwie. W przypadku ich nadwy Ŝki zapewni ć ich odbiór poza gospodarstwo. Prowadzi ć nawo Ŝenie w optymalnych terminach i przy u Ŝyciu sprawnego sprz ętu technicznego. Problemem wi ększo ści gmin powiatu radziejowskiego jest te Ŝ zbyt krótka sie ć kanalizacyjna odprowadzaj ąca nieczysto ści płynne a tak Ŝe brak kanalizacji na terenach wiejskich jak równie Ŝ niska świadomo ść ekologiczna niektórych mieszka ńców, którzy opró Ŝniaj ą przydomowe szamba bezpo średnio na pola lub do rowów melioracyjnych.

Rys. 4.

4.6.2. Zagro Ŝenia wód podziemnych.

O zanieczyszczeniu wód podziemnych mówimy wtedy, gdy nast ępuje niekorzystna zmiana ich cech fizycznych (temperatura, barwa, zapach, smak, przewodnictwo elektryczne), chemicznych lub bakteriologicznych. Zmiany te mog ą by ć wywołane bezpo średnio przez wprowadzenie do wód substancji zanieczyszczaj ących, oraz po średnio przez przemieszczanie si ę do uj ęcia wód zanieczyszczonych. Zanieczyszczenie wód podziemnych głównie zale Ŝy od gł ęboko ści ich zalegania, izolacji poziomu wodono śnego od powierzchni terenu a tak Ŝe lokalizacji potencjalnych źródeł zanieczyszcze ń. Najbardziej zagro Ŝone s ą wody czwartorz ędowego poziomu wodono śnego. Jest to spowodowane dobrymi wła ściwo ściami filtracyjnymi skał słabo izoluj ących ten poziom wodono śny stwarzaj ąc warunki do migracji zanieczyszcze ń z powierzchni terenu. Najwi ększym zagro Ŝeniem dla wód podziemnych w powiecie mo Ŝe by ć rolnictwo. Do podstawowych źródeł tych zanieczyszcze ń mo Ŝna zaliczy ć przede wszystkim intensywne stosowanie nawozów i środków ochrony ro ślin jak równie Ŝ ich niewła ściwe magazynowanie. Za najbardziej niebezpieczn ą grup ę nawozow ą z uwagi na dobr ą rozpuszczalno ść w wodzie i łatwo ść migracji uznaje si ę nawozy azotowe. Kolejnym typem zagro Ŝeń s ą pestycydy przeznaczone do niszczenia owadów (insektycydy), grzybów (fungicydy) i chwastobójczych (herbicydy) a szczególnie ich niewła ściwe magazynowanie oraz nieumiej ętne sporz ądzanie cieczy roboczych. Do głównych źródeł zanieczyszcze ń pochodzenia rolniczego na terenie powiatu radziejowskiego zaliczy ć mo Ŝna fermy drobiu oraz du Ŝe gospodarstwa rolne. Przyczyn ą zanieczyszcze ń wód podziemnych jest niewła ściwe składowanie obornika oraz magazynowanie gnojowicy i gnojówki. Bardzo cz ęsto pryzmy zlokalizowane s ą na przepuszczalnym podło Ŝu, poprzez które odcieki dostaj ą si ę do wód gruntowych. Du Ŝy wpływ na zanieczyszczenie niezgodne z przepisami pozbywanie si ę ścieków poprzez wprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do gruntów b ądź świadome budowanie nieszczelnych szamb. Zagro Ŝeniem dla wód podziemnych mog ą by ć równie Ŝ źle zabezpieczone składowiska odpadów. Nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe oddziaływanie wysypiska na wody podziemne nie ko ńczy si ę wraz z wył ączeniem wysypiska z eksploatacji, ale jeszcze zwykle kilkadziesi ąt lat po jej zako ńczeniu. Bardzo wa Ŝnym elementem w takiej sytuacji jest prawidłowa rekultywacja zamkni ętego składowiska. Zanieczyszczenie wód podziemnych mo Ŝe mie ć charakter nieodwracalny, w zwi ązku z tym ich ochrona ma charakter priorytetowy.

4.6.3. Zagro Ŝenie powodzi ą

Ze wzgl ędu na brak du Ŝych cieków wodnych na terenie powiatu i niski poziom opadów atmosferycznych, w ostatnich latach maj ący tendencj ę do obni Ŝania si ę, zagro Ŝenie powodzi ą praktycznie nie istnieje. Jedynie wczesn ą wiosn ą mog ą na terenach ni Ŝej poło Ŝonych wyst ępowa ć lokalne podtopienia, cz ęsto zwi ązane z niedro Ŝno ści ą sieci melioracyjnej.

4.6.4. Osuwiska i tereny zagro Ŝone.

Osuwisko - nagłe przemieszczenie si ę mas ziemnych powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podło Ŝa spowodowane siłami przyrody lub działalno ści ą człowieka (podkopanie stoku lub jego znaczne obci ąŜ enie). Jest to rodzaj ruchów masowych, polegaj ący na przesuwaniu si ę materiału skalnego lub zwietrzelinowego wzdłu Ŝ powierzchni po ślizgu (na której nast ąpiło ści ęcie), poł ączone z obrotem. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły ci ęŜ ko ści. Osuwiska s ą szczególnie cz ęste w obszarach o

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. sprzyjaj ącej im budowie geologicznej, gdzie warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych wyst ępuj ą naprzemiennie. Miejsca wyst ępowania osuwisk to naturalne stoki i zbocza dolin i zbiorników wodnych, obszary źródłowe rzek (gdzie erozja wsteczna zwi ększa spadek terenu), skarpy wykopów i nasypów oraz wyrobisk. Do zjawisk wywołuj ących osuwisko nale Ŝą : • wzrost wilgotno ści gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami, • podci ęcie stoku przez erozj ę, np. w dolinie rzecznej lub w wyniku działalno ści człowieka, np. przy budowie drogi, • nadmierne obci ąŜ enie stoku, np. przez zabudow ę, • wibracje zwi ązane np. z robotami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami, trz ęsienia ziemi. Na terenie powiatu radziejowskiego znajduje si ę 7 obszarów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych. (Rys. 5).

Rys. 5 Obszary predysponowane do wyst ępowania ruchów masowych na terenie powiatu radziejowskiego.

- obszar predysponowany

Źródło: Przegl ądowa mapa osuwisk i terenów predysponowanych do wyst ępowania ruchów masowych w woj. Kujawsko-Pomorskim

5. Infrastruktura ochrony środowiska.

5.1. Wodoci ągi i uj ęcia wody

Główne źródło zaopatrzenia powiatu w wod ę do celów komunalnych i na potrzeby przemysłu stanowi ą uj ęcia wód podziemnych. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 17 uj ęć wody pitnej, rozdzielcza sie ć wodoci ągowa liczy 933,88 km (tab. 13). Przył ączonych jest do niej 9060 gospodarstw domowych co stanowi 82% wszystkich gospodarstw. Jeden mieszkaniec powiatu zu Ŝył w 2007r. średnio 28,9 m 3 wody z sieci wodoci ągowej. Cz ęść mieszka ńców zwłaszcza na terenach wiejskich korzysta z własnych studni.

Tab. 13 Sie ć wodoci ągowa na terenie powiatu radziejowskiego. (stan na 31 – 12 - 2007r.)

Liczba Ilo ść przył ącze ń Zu Ŝyci e wody z wodoci ągów w Sie ć gmina/miasto uj ęć prowadz ących gospodarstwach domowych rozdzielcza w wody do budynków 3 na 1 mieszka ńca km w tys. m pitnej mieszkalnych w m 3 Byto ń 2 103,2 778 93 24,3 Dobre 4 126 1370 233 41 Osi ęciny 3 216 2014 250,9 30 Piotrków Kuj. 2 188,8 1867 336 44,9 Radziejów 100,2 2 858 304,7 72,3 (gmina) Radziejów 20,08 2 1040 170 28 (miasto) Topólka 2 179,6 1174 120 28 Razem 17 933,88 9060 1507,6 28,9 Źródło: dane z urz ędów gmin.

Wody gruntowe o charakterze u Ŝytkowym na terenie powiatu radziejowskiego wyst ępuj ą w trzech poziomach wodono śnych; czwartorz ędowym, trzeciorz ędowym i kredowym (tab. 14) Najwi ększe znaczenie gospodarcze maj ą wody czwartorz ędowe. Szacuje si ę, Ŝe wody te pokrywaj ą około 70-80 % zapotrzebowania powiatu. Wody te s ą uŜytkowane s ą zarówno przez odbiorców indywidualnych (głównie rolników), jak i odbiorców zbiorowych (uj ęcia komunalne, wodoci ągi wiejskie). Na wodach czwartorz ędowych bazuje 12 uj ęć wody pitnej w powiecie, natomiast z poziomu trzeciorz ędowego korzysta 8 uj ęć . Z poziomu kredowego czerpana jest woda w Radziejowie. Wody czwartorz ędowe wyst ępuj ą najcz ęś ciej w trzech poziomach wodono śnych, których gł ęboko ść (od kilkunastu do 50 m) uzale Ŝniona jest od budowy geologicznej podło Ŝa. Poziomy te wyst ępuj ące w utworach Ŝwirowych i piaszczystych maj ą charakter wód naporowych. Wody czwartorz ędowe wyst ępuj ą tak Ŝe w dolinach kopalnych na gł ęboko ści do 150 m i wydajno ści jednego otworu do 300 m 3/godz. Jednak Ŝe z tej gł ęboko ści wody te na terenie powiatu nie s ą pobierane.

Studnie czerpi ące wody z poziomu trzeciorz ędowego maj ą gł ęboko ść od około 40 do 150 m. Pobór wody w tych studniach jest ró Ŝny i waha si ę średnio w ci ągu roku od 100 do 1120 m 3/dob ę. Wody trzeciorz ędowe wyst ępuj ą w ró Ŝnych utworach. Wody kredowe w powiecie pochodz ą z pi ętra górnokredowego. Wydajno ść tego pi ętra wynosi od 50 do 200 m 3/godz. Pobór wody ze studni w Radziejowie wynosi średnio w roku 595 m 3/dob ę. Wody kredowe s ą wodami wysokiej jako ści. S ą to jednak wody trudno odnawialne.

Tabela 14 Podstawowe dane dotycz ące uj ęć wody pitnej w powiecie radziejowskim.

L.p. Gmina Miejscowo ść UŜytkownik Stratygrafia Charakter Zasoby Gł ębo- Typ Pobór UŜyt- poziomu wodo- zatwier- ko ść uj ęcia 2) wody kowanie wodono ś- no śca 1) dzone studni m3/d terenu nego m3/h (w m) lub w średnio rejonie w roku uj ęcia 3) 1. Byto ń Byto ń Urz ąd trzeciorz ęd b.d. 25 84 W b.d W Gminy Byto ń 2. Byto ń Witowo Urz ąd trzeciorz ęd b.d. 32 93 W b.d. W Gminy Byto ń 3. Dobre Bronisław Gminny czwartorz ęd Sz-p 39 42-47 W 280 W Zakład Komunalny 4. Dobre Krzywos ądz Gminny czwartorz ęd p 70 37-53 W 573,5 W Zakład Komunalny 5. Dobre Dobre Gminny czwartorz ęd sz.p 152 48-49 W 1088 W Zakład Komunalny 6. Dobre Byczyna Gminny czwartorz ęd Sz-p 31,5 28- W 65 W Zakład 29,5 Komunalny 7. Dobre Dobre Cukrownia czwartorz ęd Sz-p 154 30-53 S 340 W Dobre* 8. Dobre Dobre Cukrownia czwartorz ęd Sz-p 123,91 53,6- S 2000 W Dobre* 54,5 9. Osi ęciny Osi ęciny Urz ąd czwartorz ęd b.d. 76 42-45 W 850 W Gminy Osi ęciny 10. Osi ęciny Włodzimier- Urz ąd czwartorz ęd b.d. 164 53-55 W 2400 W Ka Gminy Osi ęciny 11. Osi ęciny Latkowo Urz ąd trzeciorz ęd b.d. 53 76 W 300 W Gminy Osi ęciny 12. Radziejów Płowce Urz ąd trzeciorz ęd Sz-p 60 38-71 W 680,4 W Gminy Radziejów 13. Radziejów Szostka Urz ąd czwartorz ęd sz-p 60 34-51 W 657 W Gminy Radziejów 14 Radziejów Radziejów MPGK kreda sz 141 145- W 595 M EPPEGIEK 150 sp. z o.o 47

L.p. Gmina Miejscowo ść UŜytkownik Stratygrafia Charakter Zasoby Gł ębo- Typ Pobór UŜyt- poziomu wodo- zatwier- ko ść uj ęcia 2) wody kowanie wodono ś- no śca 1) dzone studni m3/d terenu nego m3/h (w m) lub w średnio rejonie w roku uj ęcia 3) 15. Radziejów Radziejów MPGK czwartorz ęd sz-p 150 77-92 W 765 M EPPEGIEK sp. z o.o 16. Piotrków Rogalin Zakład trzeciorz ęd sz-p 61 57-80 W 741 W Kujawski Komunalny Piotrków K. 17. Piotrków Zborowiec Zakład czwartorz ęd sz-p 170 83-85 W 1200 MW Kujawski Komunalny Piotrków K. 18. Piotrków Piotrków Proszkownia trzeciorz ęd sz-p 110 150 S 567 M Kujawski Kujawski Mleka* 19. Topólka Paniewo Urz ąd trzeciorz ęd p 90 94- W 1120 W Gminy w 106 Topólce 20. Topólka Orle Urz ąd czwartorz ęd p 81 27- W 1366 W Gminy w 55,5 Topólce

Źródło: Starostwo Powiatowe w Radziejowie Obja śnienia : *) uj ęcia wody pitnej dla potrzeb przemysłu 1) b.d. - brak danych, p – utwory porowe, sz – utwory szczelinowe, sz-p - utwory szczelinowo- porowe 2) W – wodoci ągowe, zbiorowego zaopatrzenia ludno ści w wod ę, S – du Ŝe zakłady spo Ŝywcze 3) M – obszary miejskie, W - obszary wiejskie i inne

5.2. Gospodarka ściekowa. Rozwój systemów zaopatrzenia w wod ę wi ąŜ e si ę nieodł ącznie z problemem odprowadzania i oczyszczania ścieków. Do ścieków zaliczamy, wprowadzane do wód lub do ziemi: wody zu Ŝyte na cele bytowe lub gospodarcze; ciekłe odchody zwierz ęce; zanieczyszczone wody wprowadzane do urz ądze ń kanalizacyjnych; wody odciekowe ze składowisk odpadów; wykorzystane solanki, wody lecznicze i termalne. Ścieki to tak Ŝe wody pochodz ące z odwodnienia zakładów górniczych oraz wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej. Źródłem powstawania ścieków s ą przede wszystkim gospodarstwa domowe oraz działalno ść gospodarcza i rolnicza. Na terenie powiatu długo ść sieci kanalizacyjnej na koniec 2007r. wynosiła 78,3 km (tab. 15) co w porównaniu z 2003r. daje ponad 100% wzrost. Jednak jest to jeszcze zbyt mała ilo ść w stosunku do potrzeb w tym zakresie.

Tab. 15. Sie ć kanalizacyjna na terenie powiatu radziejowskiego. ( stan na 31-12-2007r.)

l/p Sie ć gmina/miasto Przył ączenia prowadz ące rozdzielcza w do budynków mieszkalnych km 1 Byto ń 10 161 2 Dobre 16,4 284 3 Osi ęciny 17 401*

l/p Sie ć gmina/miasto Przył ączenia prowadz ące rozdzielcza w do budynków mieszkalnych km 4 Piotrków Kuj. 22,8 828* 5 Radziejów (gmina) 0,4 4* 6 Radziejów (miasto) 11,7 264* 7 Topólka 0 0 Razem 78,3 1942 Źródło: dane z urz ędów gmin. *) ł ącznie z domami wielorodzinnymi

Na terenie województwa zostało wyznaczonych przez wojewod ę 79 aglomeracji kanalizacyjnych w tym 1 na terenie powiatu radziejowskiego tj.: Radziejów o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców 7000, który obsługuje oczyszczalnia zlokalizowana w Broniewku. Oprócz Miasta Radziejów, jeszcze 4 gminy posiadają własne oczyszczalnie ścieków. (tab. 16) Gmina Radziejów cz ęś ciowo korzysta z oczyszczalni ścieków dla miasta Radziejów. Gmina Topólka jest aktualnie na etapie budowy gminnej oczyszczalni ścieków. Problemem wszystkich oczyszczalni jest zbyt mała ilo ść sieci kanalizacyjnych.

Tabela 16. Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu radziejowskiego.

Lokalizacja Q proj. docel. [m³/d] Q śred. rzeczyw. Lp. Typ oczyszczalni [m³/d] 1. mechaniczno- Broniewo gm Radziejów * 1200 800 biologiczna 2. mechaniczno- Dobre 180 140 biologiczna 3. mechaniczno- Osi ęciny 400 400 biologiczna 4. mechaniczno- Piotrków Kuj. 500 240 biologiczna 5. mechaniczno- Morzyce gm. Byto ń 270 70 biologiczna RAZEM 2550 1650 Źródło: informacje zarz ądzaj ących oczyszczalniami i materiały własne. )* - oczyszczalnia dla miasta Radziejów

Docelowa projektowana przepustowo ść wszystkich u Ŝytkowanych aktualnie oczyszczalni komunalnych wynosi 2550 m³/d, a średnia rzeczywista 1650 m³/d. Wynika z tego, Ŝe przepustowo ść oczyszczalni wykorzystana jest w 64,7 %, dlatego nale Ŝy sukcesywnie rozbudowywa ć sie ć kanalizacyjn ą. Wyznaczone zostały równie Ŝ limity krajowe zwi ązane z ładunkami zanieczyszcze ń do wód: - do 2010 roku zakłada si ę pełne (100 %) likwidacja zrzutów zanieczyszcze ń z miast i zakładów przemysłowych, - zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do roku 1990 z przemysłu o 50 %, z gospodarki komunalnej (miasta i wsie) o 30 % oraz spływów powierzchniowych o 30 %.

Jednym z głównych kierunków działa ń na lata 2007-2010 wynikaj ących z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych b ędzie wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemo Ŝliwa technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej. Według informacji z urz ędów gmin szacuje si ę, Ŝe 66% gospodarstw domowych na terenie powiatu posiada uregulowan ą gospodark ę ściekow ą (tab. 17) tzn. posiada szambo, oczyszczalni ę przyzagrodow ą lub jest podł ączona do zbiorczej kanalizacji sanitarnej. Jedyn ą niewiadom ą jest liczba szamb spełniaj ąca wymogi ochrony środowiska tj. szczelny zbiornik, wykonany z odpowiednich, nieprzepuszczalnych materiałów, którego zawarto ść jest wywo Ŝona na punkt zlewny oczyszczalni ścieków przez firm ę posiadaj ącą zezwolenie.

Tab. 17 Liczba posesji (gospodarstw domowych) posiadaj ących szambo, oczyszczalni ę, przyzagrodow ą lub podł ączenie do kanalizacji sanitarnej. (stan na koniec 2006r.)

Gmina/miasto liczba posesji (gospodarstw Liczba % udział w domowych) posiadaj ących posesji stosunku do szambo, oczyszczalni ę, (gospodarstw całkowitej przyzagrodow ą lub podł ączenie domowych) liczby do kanalizacji sanitarnej ogółem posesji na terenie gminy Byto ń 700 1010 69,3 Dobre 1080 1729 62,5 Gmina 667 858 77,7 Radziejów Miasto 1048 1600 65,5 Radziejów Osi ęciny 1301 2100 61,9 Piotrków Kuj. 1500 2495 60,1 Topólka 1190 1250 95,2 RAZEM 7286 11042 66,0 Źródło: dane z urz ędów gmin

Na terenie powiatu radziejowskiego wybudowano przy prywatnych posesjach ponad 500 przydomowych oczyszczalni ścieków. (tab. 18) Samorz ądy gminne w ró Ŝny sposób pomagaj ą wła ścicielom posesji w realizacji przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z budow ą oczyszczalni przydomowych. Oczyszczalnie takie powstaj ą najcz ęś ciej na terenach o zabudowie rozproszonej, gdzie nie ma mo Ŝliwo ści ze wzgl ędów ekonomicznych wybudowania sieci kanalizacyjnej.

Tab.18 Ilo ść przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu radziejowskiego.

Gmina/miasto Ilo ść przydomowych Sposób realizacji i finansowania oczyszczalni ścieków wybudowana do ko ńca 2007r. [szt] Byto ń 88 Zakupu urz ądze ń dokonał urz ąd gminy, monta Ŝ wła ściciele posesji. Dobre 163 Urz ąd gminy dofinansowuje zakup urz ądze ń Gmina Radziejów 35 Urz ąd gminy dofinansował dokumentacj ę 50

Gmina/miasto Ilo ść przydomowych Sposób realizacji i finansowania oczyszczalni ścieków wybudowana do ko ńca 2007r. [szt] techniczn ą oraz badanie poziomu wody gruntowej. Radziejów 6 brak informacji Osi ęciny 170 Zakupu urz ądze ń dokonał urząd gminy, za dokumentacj ę techniczn ą oraz monta Ŝ odpowiedzialni s ą wła ściciele posesji. Piotrków Kuj. Brak danych Brak danych Topólka 41 Od 2006r gmina dofinansowuje zakup urz ądze ń w miar ę posiadanych środków w bud Ŝecie. RAZEM 503 - źródło: dane z urz ędów gmin

5.3. Gospodarka odpadami.

Jednym z niezwykle istotnych elementów ochrony środowiska jest racjonalne usuwanie i unieszkodliwianie odpadów. Rosn ące ci ągle w swej masie i obj ęto ści składowiska odpadów s ą powa Ŝnym zagro Ŝeniem środowiska wyra Ŝaj ącym si ę w zanieczyszczeniach wód podziemnych i powierzchniowych, gleb, powietrza atmosferycznego, a tak Ŝe w obni Ŝaniu walorów krajobrazowych. Dlatego te Ŝ wa Ŝne s ą działania maj ące na celu ograniczenie ilo ści powstaj ących odpadów, ich zagospodarowanie, bezpieczne dla środowiska ich usuwanie i utylizacj ę, zmierzaj ące do przeciwdziałania zanieczyszczeniu środowiska odpadami. Odpady komunalne deponowane s ą na składowiskach odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne (zwane dawniej komunalnymi) zlokalizowanych w miejscowo ściach: Broniewek (gm. Radziejów), Byczyna (gm. Dobre), Borucin (gm. Osi ęciny), Jerzyce (gm. Piotrków Kuj.) i Wandynowo (gm. Byto ń). Składowiska odpadów ich wypełnienie, wyposa Ŝenie oraz perspektywy dalszego u Ŝytkowania zostan ą opisane w cz ęś ci po świ ęconej planowi gospodarki odpadami.

Cz ęść II. ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU GOSPODARKI ODPADAMI

1. Aktualny stan w gospodarce odpadami.

1.1. Rodzaj, ilo ść i źródła powstawania odpadów 1.1.1. Odpady komunalne Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach ( tekst jednolity Dz. U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z pó źn. zm.) odpady komunalne s ą to odpady powstaj ące w gospodarstwach domowych, a tak Ŝe odpady nie zawieraj ące odpadów niebezpiecznych pochodz ące od innych wytwórców, które ze wzgl ędu na swój charakter lub skład s ą podobne do odpadów powstaj ących w gospodarstwach domowych. Źródłami wytwarzania odpadów komunalnych s ą: gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury takie jak handel, usługi i rzemiosło, szkolnictwo, obiekty turystyczne, targowiska. Jak wykazuj ą do świadczenia krajów uprzemysłowionych ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych przez przemysł jest zbli Ŝona do ilo ści tego typu odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych. Natomiast rodzaj wytwarzanych odpadów komunalnych z poszczególnych sektorów gospodarki uzale Ŝniony jest od charakteru prowadzonej produkcji. Prognozuje si ę, i Ŝ ilo ści powstaj ących odpadów na lata 2011-2014 b ędą bardzo zbli Ŝone do aktualnie wytwarzanych odpadów. Z danych statystycznych wynika, Ŝe ilo ść mieszka ńców powiatu zmieni si ę nieznacznie, w stosunku do stanu obecnego. Jednak w wyniku dalszego wzrostu gospodarczego mo Ŝe nast ąpi ć wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów przez potencjalnego mieszka ńca ze 100 kg do ok.160 - 170 kg/rok. Z drugiej jednak strony mo Ŝliwe jest ograniczenie wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów w zwi ązku z rosn ącą świadomo ści ą społecze ństwa. Ilo ść odpadów komunalnych powstaj ących w gminach powiatu radziejowskiego została wyliczona na podstawie metody szacunkowej, według współczynnika dla wsi i miasta. (tabela 1)

Tabela 1 Szacunkowa ilo ść odpadów komunalnych powstaj ących w powiecie radziejowskim w 2007 r.

Liczba Współczynnik Ilo ść odpadów Gmina mieszka ńców kg/mieszka ńca/rok komunalnych Mg/rok Byto ń 3832 52 199,264 Dobre 5677 52 295,204 Osi ęciny 8329 52 433,108 Piotrków Kuj. 9886 250 2471,50 Radziejów (gm) 4516 52 234,832 Radziejów (m) 6053 250 1513,25 Topólka 5244 52 272,688 Razem: 43537 124,49 5419,846

Według przedkładanych corocznie informacji o stanie środowiska powiatu radziejowskiego opracowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Delegatura we Włocławku, na składowiska powiatu radziejowskiego w latach 2004-2007 trafiły nast ępuj ące ilo ści odpadów: 2004 r.: 3882 Mg 2005 r.: 3637 Mg 2006 r.: 5150 Mg 2007r.: 5253,5 Mg 53

W całej masie przyj ętych na składowiska odpadów oprócz typowych odpadów komunalnych z grupy 20 trafiaj ą równie Ŝ te nale Ŝą ce do innych grup np. 02, 03, 15,17,19. Wi ększo ść stanowi ą odpady wytwarzane w gospodarstwach domowych. Oznacza to, Ŝe poza składowiska (przypadki pozbywania si ę odpadów w lasach, rowach i tworzenie tzw. „dzikich wysypisk śmieci”) trafia około 258,428 Mg odpadów rocznie (stanowi to 4,2 % wszystkich wytwarzanych odpadów komunalnych i podobnych do komunalnych). Troch ę inne proporcje wyst ępuj ą na terenach wiejskich gdy Ŝ znaczna ilo ść wytworzonych odpadów jest spalana w piecach i kotłowniach, wi ększa cze ść odpadów ulegaj ących biodegradacji takich jak: resztki kuchenne, obierki, cz ęś ci ro ślinne, zepsute owoce itp. Zostaj ą poddane kompostowaniu, na składowisko trafiaj ą tylko te odpady których wła ściciele posesji nie s ą w stanie zagospodarowa ć.

Odpady komunalne wytwarzane w sektorach: produkcyjnym, handlowym, usługowym i publicznym. Odpady komunalne z sektorów: produkcyjnego, handlowego, usługowego i publicznego s ą podobne do odpadów powstaj ących w zabudowie mieszkaniowej, jednak Ŝe charakteryzuj ą si ę innym składem morfologicznym. Du Ŝą cz ęść wytwarzanych odpadów stanowi ą opakowania, niewielki procent to odpady organiczne. Cze ść odpadów wytwarzanych w ww. sektorach gospodarki jest segregowana u źródła i nie trafia na składowiska odpadów tylko bezpo średnio poddawana jest odzyskowi np. tektura, złom, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny itp. Poni Ŝej oszacowano ilo ść wytwarzanych odpadów w tych sektorach.

Tabela Nr 2 Ilo ść odpadów komunalnych wytwarzanych w sektorze produkcyjnym, handlowym, usługowym i publicznym.

Liczba Jednostka Ilo ść Ilo ść wytwarzanych Dział gospodarki zatrudnionych kg/jedn./rok odpadów (Mg/rok) Rolnictwo, le śnictwo, pracownik 6799 50 339,95 rybactwo Przemysł i pracownik 959 50 47,95 budownictwo Usługi rynkowe 1069 pracownik 50 53,45 Usługi nierynkowe 1869 pracownik 50 93,45 Sektor publiczny 2194 pracownik 50 109,70 Razem 12890 - - 644,5

Skład odpadów Skład odpadów okre ślono na podstawie wydanych decyzji (dane dotycz ące odpadów komunalnych zsumowano dla 5 składowisk odpadów funkcjonuj ących w powiecie radziejowskim):

Tabela Nr 3 Przybli Ŝony skład morfometryczny odpadów komunalnych i zbliŜonych do komunalnych wytwarzanych na terenie powiatu i składowanych na składowiskach. (na podstawie wydanych decyzji dla zarz ądzaj ących składowiskami).

Wska źnik Ilo ść Lp. Wyszczególnienie Kod odpadu [% wagowy] [Mg/rok] 1 śuŜle i popioły paleniskowe 19 01 12 2,18 132 2 Skratki 19 08 01 1,57 95 3 Zawarto ść piaskowników 19 08 02 1,29 78 4 Ustabilizowane komunalne osady ściekowe 19 08 05 7,64 462 54

Wska źnik Ilo ść Lp. Wyszczególnienie Kod odpadu [% wagowy] [Mg/rok] 5 Minerały (np. piasek, kamienie) 19 12 09 0,91 55 6 Zu Ŝyty w ęgiel aktywny 19 19 04 0,15 9 7 Gleba i ziemia w tym kamienie 20 02 02 3,69 223 8 Inne odpady nie ulegaj ące biodegradacji 20 02 03 0,86 52 9 Niesegregowane (zmieszane) odpady 20 03 01 77,71 4700 komunalne 10 Odpady z czyszczenia ulic i placów 20 03 03 1,04 63 11 Odpady z czyszczenia studzienek 20 03 06 0,48 29 kanalizacyjnych 12 Odpady wielkogabarytowe 20 03 07 0,94 57 13 Odpady komunalne niewymienione w innych 20 03 99 1,54 93 grupach RAZEM: 100 6048 Źródło: opracowanie własne

Powy Ŝszy skład jest oczywi ście teoretyczny. Niepokoi ć mo Ŝe fakt, Ŝe najwi ększy procent wszystkich odpadów trafiaj ących na składowiska odpadów komunalnych stanowi ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – ponad 77% wszystkich odpadów. W strumieniu odpadów komunalnych trafiaj ą na składowiska tak Ŝe odpady niebezpieczne pochodz ące z gospodarstw domowych (np. baterie, przeterminowane leki, świetlówki itp.), które s ą tam czasowo gromadzone w specjalnych, wyznaczonych do tego celu miejscach, a nast ępnie zostaj ą przekazywane upowa Ŝnionym podmiotom trudni ącym si ę ich unieszkodliwianiem i odzyskiem.

1.1.2. Odpady niebezpieczne

Podstawowym źródłem powstawania odpadów niebezpiecznych jest przemysł oraz sektor usługowy (m.in. usługi medyczne i weterynaryjne). Osobnym, ale tak Ŝe znacz ącym źródłem s ą odpady niebezpieczne powstaj ące w gospodarstwach domowych. Poni Ŝej został przedstawiony wykaz podmiotów z terenu powiatu radziejowskiego wytwarzaj ących odpady niebezpieczne.

Tabela nr 4 Wykaz podmiotów wytwarzaj ących odpady niebezpieczne na terenie powiatu radziejowskiego.

Miejsce Lp. wytwarzania Podmioty gospodarcze odpadów Powiat/Miasto/ Gmina 1 powiat Serwis Nowa Wie ś Wielka Sp. z o.o. ul. Przemysłowa, 86-060 Nowa radziejowski Wie ś Wielka, (wszystkie Telekomunikacja Polska SA Pion Administracji Obszar w gminy) Bydgoszczy ul. Chodkiewicza 61, 85-867 Bydgoszcz, 2 Byto ń Ośrodek Hodowli Zarodowej Sp. z o.o. Osi ęciny - Gospodarstwo rolne i zakład sadowniczy w Morzycach, Transport Ci ęŜ arowy Stanisław Świerski, Pścinno, 88-231 Byto ń, Transport Ci ęŜ arowy Handel Władysław Le śków, Nowy Dwór 8, 88- 231 Byto ń, Transport Ci ęŜ arowy Władysław Nowacki P ścininek 21, 88-231 55

Miejsce Lp. wytwarzania Podmioty gospodarcze odpadów Powiat/Miasto/ Gmina Byto ń, Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe “NAFTEX” s. c. Jan i Jadwiga Adamscy, 88-231 Byto ń, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nov-Med” w Nowym Dworze,88-231 Byto ń, Punkt Apteczny w Nowym Dworze, 88-231 Byto ń. 3 Dobre Zakład Produkcyjny TOM-DREW ul. Szkolna, 88-210 Dobre, Gminny Zakład Komunalny ul. Fabryczna 16, 88-210 Dobre, Transport Ci ęŜ arowy Skup i Sprzeda Ŝ Edward Barczak, Koszczały, 88-210 Dobre, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe Franciszek śywiczy ński Krzywos ądz, 88-210 Dobre, Transport Ci ęŜ arowy Handel Obwo źny Jan Krychowiak ul. Mickiewicza 6, 88-210 Dobre, Usługi Transportowe Handel Obwo źny Zbigniew Kempara ul. Mickiewicza 8, 88-210 Dobre, Przedsi ębiorstwo Transportowo-Handlowe “AUTO-BUS” Edward Adamski, D ęby, 88-210 Dobre, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Usługi medyczne M-K Waloszczyk s.c. ul. Lipowa 4, 88-210 Dobre, Apteka “Pod Lipami “ mgr farm. Lech Łukanowski ul. Lipowa 2, 88- 210 Dobre, Przedsi ębiorstwo Robót Drogowych ul. Fabryczna 2, 88-210 Dobre, „Inter Trade” Sp. z.o.o. ul. Radziejowska 7, 88-210 Dobre, PPHU “ANDMAR” Andrzej J ąkalski, ul. 19 stycznia 21, 88-210 Dobre, 4 Osi ęciny Spółdzielcze Zakłady Usługowo-Wytwórcze KR “ROLMECH” Osi ęciny, Polskie Zakłady Zbo Ŝowe Młyn we Włocławku Sp. z o.o. Magazyn zbo Ŝowy w Osi ęcinach, AUTO-SERWIS “ELCAR” Roman Rydelek ul. Konopnickiej 25, 88-220 Osi ęciny Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe “HAMAR” ul. Reja 12A, 87-800 Włocławek Zakład Drzewny w Pocierzynie, 88-220 Osi ęciny, Ośrodek Hodowli Zarodowej Sp. z o.o. Osi ęciny - gospodarstwo rolne Osi ęciny, - gospodarstwo rolne Latkowo, - gospodarstwo rolne Jarantowice - Mieszalnia Pasz Osi ęciny - Zakład Mechanizacji i Transportu w Osi ęcinach Urz ąd Gminy Osi ęciny, ul. I Armii WP 14, 88-220 Osi ęciny, Usługi Transportowe i Handel Artykułami Przemysłowymi Krzysztof Zachwieja, Bełszewo, 88-220 Osi ęciny Punkt Obrotu Art. Rolno-Przemysłowymi Dariusz Bartczak Plac Boh. Powst. Warszawy 12, 88-220 Osi ęciny, Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe “TRANSKUP” Jacek Jolanta 56

Miejsce Lp. wytwarzania Podmioty gospodarcze odpadów Powiat/Miasto/ Gmina Skupniewicz, Zieli ński 6A, 88-220 Osi ęciny, Firma “SAMAR” Spółka Jawna Roman Walczak – Lechosław Walczak, Pilichowo 37, 88-220 Osi ęciny, Zakład Transportu Handlu i Usług Benedykt Rakowski ul. Le śna 40, 88-220 Osi ęciny, Apteka “Salus” ul. Plac Boh. Powst. Warszawy, 88-220 Osi ęciny, Apteka „Kujawska” mgr Weronika Paradny ul. Karola Stefana Wyszy ńskiego 22, 88-220 Osi ęciny, Spółdzielnia “Jutrzenka” ul. Włocławska, 88-220 Osi ęciny, Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom. Urszula Kokoszka ul. Mickiewicza 1/3, 88-220 Osi ęciny, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zespół Lekarski s.c. ul. Wyszy ńskiegio 19, 88-220 Osi ęciny, Usługi Transportowe Skup, Sprzeda Ŝ Złomu Jerzy Spychalski Pilichowo, 88-220 Osi ęciny, Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe “MICH-MAT” Transport-Handel- Usługi Robert Głowacki ul. Skarbka, 88-220 Osi ęciny, 5 Gmina P.P.U.H. MAGAGIER Spółka Jawna Trawi ński-Kremplewski-Pawlak Radziejów Czołowo 94, 88-200 Radziejów, Zakład Usługowy Karol Jarz ębi ński Plebanka 1A, 88-200 Radziejów, Usługi Transportowe Mieczysław Malec, Piołunowo 34, 88-200 Radziejów, Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe “W ĘGROL” Sławomir Gadali ński Bieganowo 40, 88-200 Radziejów, Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe “MET-ROS” Grzegorz Stasi ński Broniewo 22/13, 88-200 Radziejów, “PHARMACON” Apteka prywatna mgr farm. Jolanta Sobieska Czołowo 104, 88-200 Radziejów, Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Starym Radziejowie, 88-200 Radziejów, Zakład Produkcyjno-Usługowy „Laura” Gabriela Paliwoda, Płowce, 88-200 Radziejów, 6 Topólka HENKOR J.M. Kordylak Spółka Jawna D ębianki 4a, 87-875 Topólka, Firma Usługowo-Transportowo-Handlowa “Jas” Jadwiga i Jan Baranowscy, Paniewo 16a, 87-875 Topólka, Kupno-Sprzeda Ŝ śywca oraz art. rolno-przemysłowych Grzegorz Chełminiak Kol. Czamanin 21, 87-875 Topólka, Usługi Transportowe Grzegorz Wajer Wyrobki, 87-875 Topólka, Spółdzielnia “ ŚWIT” w Topólce, 87-875 Topólka, Apteka mgr farm. Aleksandra Paliwoda, 87-875 Topólka, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “SALUBER” s.c. 87-875 Topólka, Zakład Przetwórstwa Rolnego - Gorzelnia Rolnicza, Czamanin, 87- 875 Topólka, „Szambex” Andrzej Waszak, Wola Jurkowa Kol. 5, 87-875 Topólka, Krajowy i Mi ędzynarodowy Przewóz Osób – Paweł Piasecki, D ębianki 27, 87-875 Topólka, 57

Miejsce Lp. wytwarzania Podmioty gospodarcze odpadów Powiat/Miasto/ Gmina 7 Miasto i Gmina INTEMO Spółka Akcyjna, ul. Włocławska 3, 88-230 Piotrków Kuj, Piotrków Kuj. Usługi Transportowo-Handlowe M.G. Szczepaniak, Świ ątniki 18, 88- 230 Piotrków Kuj Polski Koncern Naftowy ORLEN SA Regionalny Zespół Prewencji ul. Przemysłowa, 86-060 Nowa Wie ś Wielka, Stacja Paliw w Piotrkowie Kuj, Zakład Komunalny ul. Topolowa 1, 88-230 Piotrków Kuj., Usługi Transportowe Andrzej Matacz, Wójcin 57, 88-230 Piotrków Kuj., Transport Towarowy - Edward Matacz ul. Piastowska 2/6, 88-230 Piotrków Kuj., Usługi Transportowe Andrzej Gruszkowski ul. Włocławska 25, 88- 230 Piotrków Kuj., Rolhod Spółka z o.o. W ąsewo, 88-230 Piotrków Kuj., Przedsi ębiorstwo Pa ństwowe Polskie Koleje Pa ństwowe, Zakład Infrastruktury Kolejowej ul. Fabryczna 36, 87-100 Toru ń, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe “EKONSTAL” Sp. z o.o., 88-230 Piotrków Kuj., Proszkownia Mleka w Piotrkowie Kuj Sp. z o.o. ul. Dworcowa 28, 88-230 Piotrków Kuj., Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “PRO-MED” ul. Stra Ŝacka 2, 88-230 Piotrków Kuj., Prywatny Gabinet Stomatologiczny Maciej Lipka ul. W. Wypycha 4, 88-230 Piotrków Kuj., Apteka „Pod Magnoli ą” s.c. ul. Pozna ńska 18, 88-230 Piotrków Kuj., Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom. Alicja Dłu Ŝak ul. 1 Maja 3, 88-230 Piotrków Kuj., Dom Pomocy Społecznej ul. Pozna ńska 98, 88-230 Piotrków Kuj., Gabinet Stomatologiczny lek. Stom. Andrzej R ączka, ul. I Armii WP 10, 88-220 Piotrków Kuj., P.P.H.U. “PETROMAN” Detal – Hurt Kazimierz Ma ńkowski Parcele 54, 87-890 Lubraniec, Usługi Lekarskie s.c. Beata i Bogdan Zachwieja, ul. Włocławska 64, 88-230 Piotrków Kuj., Prywatny Gabinet Stomatologiczny Ewa Długołecka - Zaleska lek.stom. ul. Pozna ńska 15, 88-230 Piotrków Kuj., Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe “GRANT” Grzegorz Pietrzak ul. Kaliska 35, 88-230 Piotrków Kuj., Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “TERMED” ul. Wi śniowa 8, 88-230 Piotrków Kuj., DMD Roman Malicki, Zakład Produkcyjny, ul. Dworcowa 32 C, 88- 230 Piotrków Kuj., BEN-TRANS Sebastian Artur Benedykci ński, ul. 11 listopada 6, 88- 230 Piotrków Kuj., 8 Miasto P.P.U.H. ”EKO-AUTO” Jerzy Wi śniewski ul. Rolnicza 21, Radziejów 88-200 Radziejów P.P.U.H. Eksport-Import Jolanta Matuszak Piotr Matuszak Spółka 58

Miejsce Lp. wytwarzania Podmioty gospodarcze odpadów Powiat/Miasto/ Gmina Jawna ul. Szybka 17, 88-200 Radziejów Polski Koncern Naftowy ORLEN SA Regionalny Zespół Prewencji ul. Przemysłowa, 86-060 Nowa Wie ś Wielka, Stacja Paliw w Radziejowie, P.P.U.H. EKSPORT-IMPORT “MATOR BIS II” Piotr Matuszak ul. Sportowa 22, 88-200 Radziejów, Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe “PRASMET” Marek Granczewski ul. Brzeska 68, 88-200 Radziejów “PRASMET BIS” M. Granczewski, J. Margulski ,ul. Rolnicza 4, 88-200 Radziejów, Usługi Transportowe Zbigniew Pietrzak ul. Wyspia ńskiego 3, 88-200 Radziejów, EURO-MLEK Marek Granczewski, Sławomir Granczewski, Lesław Kubiak ul. Rolnicza 4, 88-200 Radziejów, Komenda Powiatowa Pa ństwpwej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Radziejowie ul. Szpitalna 17, 88-200 Radziejów, Firma Transportowo-Handlowa “JANOS” ul. Polna 2/18, 88-200 Radziejów, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe “ESTEWU” Jan Linowiecki ul. Komunalna 23, 88-200 Radziejów, Spółdzielnia Pracy “POLIMET” w Radziejowie ul. Wyzwolenia, 88-200 Radziejów, Miejskie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej “EMPEGIEK” Sp. z o.o. ul. Komunalna 19, Radziejów, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “MEDIX” Maciej Bilicki ul. Szybka, 88-200 Radziejów, Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe “ZenTom” s.c. ul. Brzeska 54, 88-200 Radziejów, Specjalistyczna Praktyka Lekarska lek. Chorób wewnętrznych Mieczysław Wola ński ul. Łokietka 3, 88-200 Radziejów, Lekarz med. Jacek Antos ul. Szpitalna 1/4, 88-200 Radziejów, Gabinet Ginekologiczny lek. med. Karol Markiewicz ul. Brzeska 28, 88-200 Radziejów, Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom. Lilla Witczak ul. Chopina 1, 88-200 Radziejów, Prywatny Gabinet Stomatologiczny lek. stom Regina Opłatkowska ul. Moniuszki 1, 88-200 Radziejów, Gabinet stomatologiczny lek. stom. Arleta Sawi ńska ul. Szpitalna 1/25, 88-200 Radziejów, Polski Zwi ązek Motorowy Okr ęgowy Zespół Działalno ści Gospodarczej Zakład Nr 10 ul. Parkowa 3, 88-200 Radziejów, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej “ESKULAP” s.c. ul. Dolna 22, 88-200 Radziejów, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej,ul. Szpitalna 3, 88- 200 Radziejów, Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, ul. Ko ściuszki 20/22 88-200 Radziejów, 59

Źródło: decyzje administracyjne

Odpady medyczne Odpady medyczne s ą to głównie odpady powstaj ące w zakładach opieki zdrowotnej, tj. szpitalach, klinikach, domach pomocy społecznej, o środkach zdrowia. W powiecie radziejowskim podstawowa opieka zdrowotna zapewniona jest przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Radziejowie. Na terenie powiatu znajduje si ę 8 zakładów opieki zdrowotnej, 12 prywatnych gabinetów lekarskich lub stomatologicznych, 10 aptek, 1 Dom Pomocy Społecznej w Piotrkowie Kuj.. Ł ącznie na 32 podmioty, 29 ma uregulowany stan prawny w zakresie gospodarki odpadami (tab. 5)

Tabela Nr 5 Ilo ść odpadów medycznych wytwarzanych w zakładach opieki zdrowotnej w powiecie radziejowskim na podstawie wydanych decyzji.

Liczba podmiotów Ilo ść Liczba posiadaj ących Źródło odpadów wytwarzanych podmiotów uregulowany stan prawny odpadów (Mg/rok) w gospodarce odpadami Szpital 1 1 0,257 Apteki 10 7 0,097 Dom pomocy 1 1 0,13 społecznej Zakłady opieki 8 8 0,602 zdrowotnej Gabinety lekarskie i 12 12 0,384 stomatologiczne Razem 32 29 1,47 Źródło: decyzje administracyjne i informacje podmiotów.

Odpady niebezpieczne pochodzenia medycznego s ą przekazywane na podstawie zawartych umów innym odbiorcom posiadaj ącym stosowne zezwolenia w celu ich utylizacji .

Odpady weterynaryjne Odpady weterynaryjne powstaj ą we wszystkich placówkach zajmuj ących si ę badaniem, leczeniem lub świadczeniem usług weterynaryjnych. Wg informacji Pa ństwowego Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Radziejowie na terenie powiatu radziejowskiego usługi weterynaryjne s ą świadczone w 10 placówkach weterynaryjnych. W powiecie radziejowskim jak dot ąd nie oszacowano ilo ści odpadów powstaj ących w lecznicach weterynaryjnych. Z przeprowadzonych wywiadów wynika, Ŝe ilo ść odpadów weterynaryjnych jaka powstaje w tego typu jednostkach jest niewielka (ok. 4 kg rocznie /1 lecznic ę i wynosi ł ącznie ok. 0,04 Mg. S ą to odpady zmieszane o kodzie 18 01 04 i nie s ą traktowane jako niebezpieczne. Padłe w gospodarstwach zwierz ęta s ą wywo Ŝone do zakładów utylizacyjnych. Zbieraniem i transportem padłych zwierz ąt na terenie powiatu zajmuje si ę Zbiornica I i II kategorii Dawid Krygier – Piotrków Kuj. Na terenie powiatu nie funkcjonuje Ŝadna ubojnia, s ą natomiast zakłady masarskie z których odpadowa tkanka zwierz ęca jest przekazywana do odzysku i unieszkodliwiania. Zu Ŝyte oleje odpadowe Przez zu Ŝyte oleje odpadowe rozumie si ę wszelkie oleje mineralne i syntetyczne zawieraj ące i niezawieraj ące zwi ązków chlorowcoorganicznych (smarowe, przekładniowe, silnikowe i hydrauliczne), które nie nadaj ą si ę ju Ŝ do zastosowania, do którego były

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. pierwotnie przeznaczone. Ustawa o odpadach nakłada na wytwórc ę tych Ŝe odpadów okre ślone obowi ązki: 1) oleje odpadowe powinny by ć w pierwszej kolejno ści poddawane odzyskowi poprzez regeneracj ę, rozumian ą jako ka Ŝdy proces, w którym oleje bazowe mog ą by ć produkowane przez rafinowanie olejów odpadowych, a w szczególno ści przez usuni ęcie zanieczyszcze ń, produktów utleniania i dodatków zawartych w tych olejach, 2) je Ŝeli regeneracja olejów odpadowych jest niemo Ŝliwa ze wzgl ędu na stopie ń ich zanieczyszczenia okre ślony w odr ębnych przepisach, oleje te powinny by ć spalone z odzyskiem energii, 3) je Ŝeli regeneracja olejów odpadowych lub ich spalenie z odzyskiem energii s ą niemo Ŝliwe, dopuszcza si ę ich unieszkodliwianie. Posiadacz odpadów w postaci olejów odpadowych, powstałych w wyniku prowadzonej przez niego działalno ści gospodarczej, je Ŝeli nie jest w stanie we własnym zakresie wykona ć okre ślonych ustawowo obowi ązków powinien przekaza ć je podmiotowi gwarantuj ącemu zgodne z prawem ich zagospodarowanie. Zakazuje si ę mieszania olejów odpadowych z innymi odpadami niebezpiecznymi, w tym zawieraj ącymi PCB, w czasie ich zbierania lub magazynowania, je Ŝeli poziom okre ślonych substancji przekracza dopuszczalne warto ści. Zakazuje si ę równie Ŝ zrzutu olejów odpadowych do wód, do gleby lub do ziemi. Na podstawie danych zawartych w decyzjach zatwierdzaj ących programy gospodarki odpadami, pozwoleniach na wytwarzanie odpadów oraz danych z zakładów działaj ących na terenie powiatu radziejowskiego szacuje si ę, Ŝe w ci ągu roku powstaje 37,09 Mg zu Ŝytych olejów odpadowych, które s ą prawie w 100 % przekazywane do odzysku upowa Ŝnionym firmom na podstawie zawartych umów. Jednak te dane s ą oczywi ście niepełne. Mo Ŝna jednak obliczy ć szacunkow ą ilo ść . W powiecie Radziejowskim jest zarejestrowanych (według stanu na 31 grudnia 2007r), 24 708 ł ącznie pojazdów samochodowych i ci ągników rolniczych (w tym: 17 551 samochodów osobowych, 1821 samochodów ci ęŜ arowych, 184 ci ągników siodłowych, 4969 ci ągników rolniczych i 91 autobusów). Przyjmuj ąc, Ŝe średnio silnik potrzebuje 5 dm 3 oleju silnikowego oraz jedn ą wymian ę oleju rocznie na pojazd otrzymujemy ilo ść : 123 540 dm 3 oleju silnikowego. Przy średniej g ęsto ści olejów na poziomie 0,9 kg/dm 3 otrzymujemy mas ę 111 186 kg (111,186 Mg). Do tej wielko ści nale Ŝy doliczy ć ilo ść olejów zu Ŝywanych przez ci ągniki rolnicze, kombajny i maszyny rolnicze (nieuj ęte w ewidencji pojazdów) to da nam wynik rocznego wytwarzania odpadów olejowych przynajmniej na poziomie 115 Mg tego odpadu. S ą to ostro Ŝne szacunki jednak pozwalaj ą one juz okre śli ć jak du Ŝe ilo ści oleju mog ą by ć na terenie powiatu wytwarzane. Jak du Ŝa cz ęść z tego trafia do wła ściwego odzysku lub unieszkodliwiania trudno oceni ć. Jednak na pewno wi ększo ść jest zu Ŝywana przez wytwórców na własne potrzeby (np. do impregnacji drewna lub spalania w kotłach do tego nieprzystosowanych) w sposób niezgodny z prawem. Nie nale Ŝy si ę spodziewa ć realnej poprawy sytuacji bez edukacji społecznej w tym zakresie i bez utworzenia gminnych punktów zbierania odpadów niebezpiecznych. Baterie i akumulatory Są to odpady wyst ępuj ące powszechnie jako przeno śne źródła energii elektrycznej, zarówno w postaci wielko- jak i małogabarytowej. Z informacji zawartych w decyzjach zatwierdzaj ących programy gospodarki odpadami i w pozwoleniach na wytwarzanie odpadów szacuje si ę, i Ŝ zu Ŝytych akumulatorów i baterii na terenie powiatu radziejowskiego powstaje 7,145 Mg/rok. W rzeczywisto ści na terenie powiatu (przyjmuj ąc te same dane co w cz ęś ci dotycz ącej zu Ŝytych olejów odpadowych oparte na liczbie zarejestrowanych pojazdów w powiecie oraz przy załoŜeniu Ŝywotno ści akumulatora w wysoko ści 5 lat i masy jednej sztuki na poziomie 10 kg dla samochodu osobowego i 30 kg dla samochodów ci ęŜ arowych i ci ągników) szacunkowo wytwarzane jest około 78,044

Mg/rok tego odpadu. Zbiórk ą odpadów zajmuj ą si ę podmioty gospodarcze prowadz ące działalno ść handlow ą (na zasadzie wymiany starego akumulatora przy zakupie nowego) oraz punkty skupu metali. Z obserwacji rynkowych wynika, i Ŝ rozpatrywany odpad nie stanowi zagro Ŝenia dla lokalnego środowiska gdy Ŝ firmy trudni ące si ę zbieraniem odpadów skupi ą ka Ŝdą jego ilo ść . Sorbenty i materiały filtracyjne, płyny hamulcowe, płyny zapobiegaj ące zamarzaniu. Są to odpady zwi ązane z działalno ści ą przedsi ębiorstw i firm z zakresu: transportu drogowego, serwisowania i napraw pojazdów. Do tej grupy odpadów zaliczamy filtry olejowe, płyny hamulcowe, tkaniny do wycierania zanieczyszczone olejami tzw. „czy ściwo”, ubrania robocze zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi. Na terenie powiatu wytwarzanych jest 27,736 Mg tego rodzaju odpadów. Zgodnie z wydanymi decyzjami odpady te powinny by ć przekazane do utylizacji podmiotom posiadaj ącym stosowne zezwolenia. Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć Głównym źródłem tego rodzaju odpadu jest wymiana zu Ŝytych lamp oświetleniowych w przedsi ębiorstwach i obiektach u Ŝyteczno ści publicznej. Ogółem na terenie powiatu radziejowskiego zewidencjonowano wytwarzanie 0,6402 Mg odpadów zawieraj ących rt ęć . S ą one w cało ści przekazywane do utylizacji. Odpady zawieraj ące PCB Ich wyst ępowanie zwi ązane jest z przemysłem elektrycznym. S ą stosowane jako materiały elektroizolacyjne i chłodz ące w kondensatorach i transformatorach. Mog ą równie Ŝ znajdowa ć si ę w składzie olejów hydraulicznych. Zasady reguluj ące gospodark ę odpadami zawieraj ącymi PCB zgodne z ustawodawstwem UE zawarte s ą w ustawie o odpadach, prawie ochrony środowiska, o wprowadzeniu ustawy – prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw a tak Ŝe w Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki z dnia 24 czerwca 2002 r., w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystania i przemieszczania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których były lub s ą wykorzystywane substancje stwarzaj ące szczególne zagro Ŝenie dla środowiska (Dz. U. Nr 96, poz. 860). Na terenie powiatu radziejowskiego ten rodzaj odpadów wyst ępuje w małych ilo ściach. Odpady zawieraj ące azbest Azbest jest technologiczn ą i handlow ą nazw ą grupy minerałów zbudowanych z ró Ŝnorodnych zwi ązków krzemu, tlenu i metali. Azbest był wykorzystywany m.in. do produkcji materiałów budowlanych, szczególnie płyt dachowych (eternit) i elewacyjnych. Dopiero w marcu 1999r. nast ąpił zakaz obrotu materiałami zawieraj ącymi azbest. Bardzo gro źna dla zdrowia jest emisja włókien azbestowych do otoczenia w czasie usuwania płyt eternitowych z budynków, dlatego te Ŝ prac ę t ę powinny wykonywa ć odpowiednio przygotowani pracownicy firm maj ących zezwolenie na usuwanie tego rodzaju odpadów. Termin obowi ązkowego usuni ęcia płyt azbestowych z pokry ć dachowych ustalono do ko ńca 2032r. Według danych szacunkowych z gmin na ternie powiatu radziejowskiego znajduje si ę ponad 19 114 Mg płyt azbestowych (eternitu). Wynik ten opatrzony jest bł ędem z uwagi na brak precyzyjnej inwentaryzacji we wszystkich gminach. Według posiadanych informacji w 2007r. wytworzono i zutylizowano 106,26 Mg odpadów azbestowych pochodz ących z konstrukcji dachowych.

Tabela Nr 6 Szacunkowa ilo ść odpadów zawieraj ących azbest w gminach powiatu radziejowskiego.

Lp. Gmina Ilo ść w m 2 Ilo ść w Mg 1. Byto ń 112 125 1794 2. Dobre 259 144 4146 3. Gmina Radziejów 229 375 3670 4. Radziejów 218 750 3500 5 Osi ęciny 50 000 800 6. Piotrków Kuj. 108 375 1734 7. Topólka 216 875 3470 Razem 1 1946 44 19 114 Źródło: informacje urz ędów gmin

Unieszkodliwianiem poprzez składowanie odpadów azbestowych wytwarzanych na terenie m.in. naszego powiatu zajmuj ą si ę głównie: składowisko odpadów niebezpiecznych w Małociechowie gmina Pruszcz, PPHU „Izopol” S.A z Trzemeszna (województwo wielkopolskie) Na terenie powiatu zarejestrowano 16 podmiotów posiadaj ących stosowne uprawnienia do usuwania odpadów zawieraj ących azbest. Ilo ść ta w zupełno ści pokrywa zapotrzebowanie lokalnego rynku . W przypadku uzasadnionej potrzeby, dopuszcza si ę mo Ŝliwo ść lokalizacji składowiska odpadów niebezpiecznych (głównie odpadów zawieraj ących azbest), na terenie powiatu radziejowskiego. Zarz ąd Powiatu w Radziejowie - w 2006r. oraz Burmistrz Miasta Radziejów - w 2007r. zapocz ątkowali pilota Ŝowe programy dofinansowania dla osób fizycznych, usuwania odpadów zawieraj ących azbest. Jest to dofinansowanie do 50% poniesionych kosztów usuwania tych odpadów – maksymalnie 2000 zł. Pojazdy wycofane z eksploatacji Wycofane z eksploatacji samochody stanowi ą zagro Ŝenie dla środowiska, zawieraj ą bowiem oprócz metali równie Ŝ inne substancje, w tym niebezpieczne w postaci przepracowanych olejów, płynów eksploatacyjnych, akumulatorów, a tak Ŝe zu Ŝyte opony, szkło, tworzywa sztuczne. Wi ększo ść z elementów wycofanych z eksploatacji pojazdów ma warto ść surowców. Na terenie powiatu działa 1 stacja demonta Ŝu pojazdów: PPHU „W ęglozłom” – Adam Królikowski, Byto ń 22 A oraz 1 punkt zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji: „ZŁOMSTAL” Halina Królikowska, Brylewo 1A, 88-231 Byto ń. Na terenie powiatu Radziejowskiego w 2007 r. wyrejestrowano w celu oddania do kasacji (do stacji demonta Ŝu) 156 pojazdów. Przyjmuj ąc średni ą mas ę pojazdu osobowego 1 Mg mo Ŝna przyj ąć , Ŝe na terenie powiatu wytworzono około 156 Mg tego rodzaju odpadu. Zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne Rosn ąca w ostatnich latach ilo ść wycofywanych z u Ŝytkowania tego typu urz ądze ń jest spowodowana post ępuj ącym rozwojem technicznym, technologicznym oraz post ępem cywilizacyjnym. Na przełomie najbli Ŝszych lat nadal b ędzie mo Ŝna zaobserwowa ć tendencje wzrostowe w ilo ści powstaj ących odpadów. Nale Ŝy zaznaczy ć, iŜ stosowanie coraz bardziej nowoczesnych technologii produkcji wpłynie na jako ść powstaj ących odpadów. Według danych zawartych w decyzjach, rocznie na terenie powiatu wytwarzanych jest 0,505 Mg zu Ŝytego sprz ętu elektronicznego. Ilo ść ta jest opatrzona du Ŝym bł ędem, gdy Ŝ mimo wej ścia w Ŝycie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zu Ŝytym sprz ęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495 z pó źn. zm.) najcz ęś ciej odpady te s ą traktowane przez wytwórców jako odpad komunalny, a nie przemysłowy. Mimo obowi ązku przyjmowania zu Ŝytego sprz ętu przez sprzedawców 63

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. oferuj ących w swoim asortymencie urz ądzenia elektryczne i elektroniczne (ustawa narzuca obowi ązek nieodpłatnego odbioru zu Ŝytego sprz ętu od kupuj ącego w ilo ści i rodzaju adekwatnych do dokonanego zakupu) wielu z nich odmawia przyjmowania odpadów zu Ŝytego sprz ętu. Nale Ŝałoby utworzy ć gminne punkty przyjmowania zu Ŝytych urz ądze ń elektrycznych i elektronicznych oraz promowa ć akcje zwi ązane z zwi ększaniem świadomo ści społecze ństwa. Aktualnie na terenie powiatu radziejowskiego znajduje si ę 5 punktów handlowych zajmuj ących si ę zbieraniem zu Ŝytego sprz ętu. Nale Ŝy zwróci ć uwag ę, Ŝe wydane zezwolenia w tym zakresie obejmuj ą tylko nieliczne grupy. Zgodnie z zało Ŝeniami „KPGO 2010” ilo ść wytwarzanych odpadów tego rodzaju wynosi 4 kg/mieszka ńca na rok. Przyjmuj ąc ten wska źnik, na terenie powiatu radziejowskiego w 2007 r. powstało 174 Mg tych odpadów. Przeterminowane środki ochrony ro ślin (pestycydy), i opakowania zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi oraz pozostało ści tych substancji nie nadaj ące si ę ju Ŝ do zu Ŝycia Głównym źródłem powstawania tego rodzaju odpadów s ą: rolnictwo (przeterminowane pestycydy oraz opakowania nimi zanieczyszczone) oraz zakłady i firmy (wykorzystuj ące ró Ŝnego rodzaju substancje toksyczne: lakiery, farby itp., po których równie Ŝ zostaj ą puste opakowania). W granicach administracyjnych gminy Byto ń, w kompleksie lasów pa ństwowych nale Ŝą cych do Nadle śnictwa Włocławek, znajduje si ę mogilnik. Zdeponowane s ą tu przeterminowane środki ochrony ro ślin i opakowania po tych środkach w oszacowanej ilo ści 10 Mg. Obiekt ten został zało Ŝony w latach sze ść dziesi ątych. Jest to betonowy bunkier składaj ący si ę z trzech komór. Powierzchnie zewn ętrzne i wewn ętrzne zostały pokryte smoł ą. Obecnie teren mogilnika jest oznakowany i ogrodzony. Na kierunku spływu wód zainstalowano otwór obserwacyjny (piezometr) umo Ŝliwiaj ący prowadzenie stałego monitoringu wód podziemnych, w celu okre ślenia wpływu mogilnika na środowisko wodne w tym rejonie. Od 1999 r. przez WIO Ś prowadzone s ą badania wody z piezometru oraz prób gleby z terenu wokół mogilnika pod k ątem wyst ępowania zanieczyszcze ń metalami ci ęŜ kimi (mied ź, kadm, cynk, nikiel, chrom, ołów, rt ęć ), pestycydami, rozpuszczalnikami i substancjami chlorowcopochodnymi. Analiza uzyskanych wyników wykazała, Ŝe nie wyst ępuj ą przekroczenia dopuszczalnych st ęŜ eń badanych substancji. Moglilnik ten jest przewidziany do likwidacji

1.1.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne.

Odpady powstaj ące przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin Źródłem tego odpadu jest działaj ąca na terenie powiatu kopalnie kruszywa, która poza wytwarzaniem dokonuje tak Ŝe frakcjonowania i kruszenia odpadu. Zgodnie z danymi rocznie wytwarzane jest 4000 Mg tego odpadu. Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, le śnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa Ŝywno ści Najcz ęś ciej źródłem tych odpadów b ędzie działalno ść rolnicza (szeroko rozpowszechniona, ze wzgl ędu na rolniczy charakter powiatu). Z wydanych decyzji wynika, Ŝe na terenie powiatu wytwarzanych jest rocznie 24368,9 Mg odpadów z tej grupy. Odpady te to: wywar gorzelniany (24000 Mg), odpady z fermowej hodowli zwierz ąt i odpady z przemysłu mleczarskiego. Odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury Źródłem tego rodzaju odpadów s ą funkcjonuj ące na terenie powiatu radziejowskiego tartaki oraz zakłady przetwarzania drewna (producenci surowca). Z tej

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. grupy wytwarzany jest wła ściwie tylko jeden rodzaj odpadu: trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir niezawieraj ące substancji niebezpiecznych, w ilo ści 8,500 Mg/rok. Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej Za jedn ą z wa Ŝniejszych przyczyn powstawania odpadów wymienionych powy Ŝej mo Ŝna uzna ć przemysł zwi ązany z produkcj ą tworzyw sztucznych. Ł ączna ilo ść , która jest wytwarzana na terenie powiatu radziejowskiego to 1100,2 Mg. Odpady z procesów termicznych Są to wszelkiego rodzaju ŜuŜle, popioły niezawieraj ące substancji niebezpiecznych. Ich źródłem s ą głównie kotłownie wytwarzaj ące ciepło na potrzeby przedsi ębiorstw. Roczna ilo ść tej grupy odpadów wytwarzana na terenie powiatu radziejowskiego to 4390 Mg Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych Źródłem tej grupy odpadów s ą przedsi ębiorstwa zajmuj ące si ę obróbk ą metali i produkcj ą wszelkich konstrukcji i przedmiotów z tego surowca. Głównie podczas tych procesów powstaj ą cz ąstki i pyły Ŝelaza oraz jego stopów, odpady z toczenia i piłowania metali nie Ŝelaznych. Ł ączna ilo ść wytwarzanych odpadów z tej grupy to 1660,05 Mg/rok. Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieuj ęte w innych grupach Źródłem tych odpadów s ą wszystkie zakłady produkcyjne. Praktycznie ka Ŝdy produkt nale Ŝy przed wysłaniem do odbiorców podda ć procesowi pakowania i tego ubocznym skutkiem s ą odpady z tej grupy. Ł ączna ich ilo ść to 528,73 Mg/rok Odpady nieuj ęte w innych grupach W tej grupie znajduj ą si ę bardzo ró Ŝnorodne odpady. S ą to głównie zu Ŝyte opony i zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny niezaliczony do odpadów niebezpiecznych. Zgodnie z posiadanymi danymi na terenie powiatu wytwarzane jest 4,32 Mg/rok tych odpadów. Jednak Ŝe s ą to na pewno dane zani Ŝone. Odpady opon, które powstaj ą w zakładach recyklingu pojazdów trafiaj ą do unieszkodliwiania. Problem stanowi ą odpady opon powstaj ące w wyniku wymian eksploatacyjnych. Opony te pochodz ą zarówno z dostaw opon fabrycznie nowych jak i równie Ŝ znacz ących ilo ści opon u Ŝywanych sprowadzanych z zagranicy. Brakuje informacji o ilości powstaj ących na terenie powiatu, odpadów opon w wyniku ich wymiany w punktach warsztatowych (wi ększo ść przedsi ębiorstw zajmuj ących si ę wymian ą i napraw ą ogumienia zlokalizowanych na terenie powiatu nie ma uregulowanej formalnie gospodarki odpadami), jednak na podstawie informacji o ilo ści pojazdów w powiecie u Ŝytych do obliczenia ilo ści wytwarzanych odpadów: przepracowanego oleju i akumulatorów (przy zało Ŝeniu średniej masy opony 7 kg, czasie eksploatacji 5 lat i u Ŝywaniu kompletu opon zimowych i letnich w ka Ŝdym poje ździe) mo Ŝna szacowa ć, Ŝe jest to około 276,730 Mg/rok. Mo Ŝna równie Ŝ przyj ąć , Ŝe zdecydowana wi ększo ść tych odpadów nie jest prawidłowo zagospodarowywana. Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wł ączaj ąc glebę i ziemi ę z terenów zanieczyszczonych) Na odpady z sektora budowlanego składaj ą si ę głównie odpady z budowy , remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych i infrastruktury drogowej jak np. gruz ceglany, materiały ceramiczne, beton, odpadowa papa i inne elementy gipsowe oraz odpady z budowy nowych budynków (np. ziemia z wykopów). Do grupy tej nale Ŝą równie Ŝ inne odpady, jak drewno, stal, odpady opakowaniowe, odpady niebezpieczne (w tym odpady azbestu, elektryczne i elektroniczne). Oszacowanie ilo ści powstaj ących odpadów budowlanych jest trudne i opiera si ę w głównej mierze na metodach wska źnikowych. Szacunkowa ilo ść odpadów rozbiórkowych i budowlanych wytwarzanych w Polsce na jednego mieszka ńca miasta wynosi 40-50 kg/rok.

W liczbie tej znajduj ą si ę głównie odpady powstałe w wyniku budowy i remontów gospodarstw domowych, obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, usługowych, przemysłowych. Dodatkowo powstaje około 20 % odpadów pochodz ących z remontów i budowy w poszczególnych sektorach gospodarki.

Tabela Nr 7 Szacunkowa ilo ść odpadów budowlanych powstaj ących na terenie powiatu radziejowskiego.

Liczba Współczynnik Ilo ść odpadów Gmina mieszka ńców kg/mieszka ńca/rok budowlanych Mg/rok Odpady z gospodarstw domowych Byto ń 3832 40 153,28 Dobre 5677 40 227,08 Osi ęciny 8329 40 333,16 Piotrków Kuj. 9886 40 395,44 Radziejów (gm) 4516 40 180,64 Radziejów (m) 6053 40 242,12 Topólka 5244 40 209,76 Razem: 43537 - 1741,48 Odpady z wszystkich sektorów gospodarki 20% 348,29 Ogółem 2089,77

Du Ŝa cz ęść odpadów budowlanych zarówno z terenów prywatnych (głównie na wsiach) oraz z zakładów produkcyjnych wykorzystywana jest do niwelacji i rekultywacji terenu, odzyskiwana w procesie budowy dróg, fundamentów. Niewielka cz ęść trafia na składowiska odpadów. Odpady z instalacji i urz ądze ń słu Ŝą cych zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych Źródłem tego rodzaju odpadów s ą stacje uzdatniania wody i oczyszczalnie ścieków. Głównym odpadem w tej grupie s ą komunalne osady ściekowe. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 5 gminnych oczyszczalni ścieków. W zwi ązku z post ępuj ącym procesem skanalizowania miast i wsi szacuje si ę, i Ŝ do roku 2011 wzrasta ć b ędzie liczba gospodarstw domowych podł ączonych do kanalizacji, a co si ę z tym wi ąŜ e ilo ść wytwarzanych odpadów powstaj ących w zwi ązku z eksploatacj ą oczyszczalni ścieków. Ł ącznie na terenie powiatu powstaje 95 Mg/rok skratek oraz około 462 Mg osadów ściekowych z oczyszczalni gminnych i 150 Mg osadów z zakładowych oczyszczalni ścieków. Ilo ści wszystkich rodzajów odpadów wytwarzanych na terenie powiatu radziejowskiego obliczona na podstawie wydanych decyzji oraz zło Ŝonych informacji zawiera poni Ŝsza tabela.

Tabela Nr 8 Rodzaje i ilo ści odpadów wytwarzanych na terenie powiatu radziejowskiego w 2007 r.

Rodzaj Wytworzona Lp Nazwa odpadu ilo ść (Mg) 1 01 01 02 Odpady z wydobywania kopalin innych ni Ŝ rudy metali 4000 2 02 01 81 Zwierz ęta padłe i odpadowa tkanka zwierz ęca stanowi ące materiał 63,9

Rodzaj Wytworzona Lp Nazwa odpadu ilo ść (Mg) szczególnego ryzyka inne ni Ŝ wymienione w 02 01 80 3 02 01 82 Zwierz ęta padłe i ubite z konieczno ści 150 4 02 05 01 Surowce i produkty nieprzydatne do spo Ŝycia oraz przetwarzania 5,00 5 02 05 02 Osady z zakładowych oczyszczalni ścieków 150,00 6 02 07 80 Wytłoki, osady moszczowe i pofermentacyjne, wywary 24000,00 Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne ni Ŝ 7 03 01 05 8500 wymienione w 03 01 04 8 07 02 13 Odpady tworzyw sztucznych 1100,20 śuŜle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wył ączeniem pyłów z 9 10 01 01 4390,00 kotłów wymienionych w 10 01 04) 10 11 05 01 Cynk twardy 0,05 11 12 01 01 Odpady z toczenia i piłowania Ŝelaza oraz jego stopów 1000,00 12 12 01 02 Cz ąstki i pyły Ŝelaza oraz jego stopów 300,00 13 12 01 03 Odpady z toczenia i piłowania metali nie Ŝelaznych 200,00 14 12 01 05 Odpady z toczenia i wygładzania tworzyw sztucznych 160,00 15 13 02 08 * Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe 37,09 Odpady stałe z piaskowników i z odwadniania olejów w 16 13 05 01* 10,37 separatorach 17 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 10,15 18 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 179,60 19 15 01 03 Opakowania z drewna 14,10 20 15 01 04 Opakowania z metali 320,10 21 15 01 05 Opakowania wielomateriałowe 2,05 22 15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 0,50 23 15 01 07 Opakowania ze szkła 1,00 24 15 01 09 Opakowania z tekstyliów 0,05 Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieuj ęte w innych grupach), tkaniny do wycierania np. (szmaty, ścierki) i 25 15 02 02 * 27,246 ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB) Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, 26 15 02 03 1,38 ścierki) i ubrania ochronne inne ni Ŝ wymienione w 15 02 02 27 16 01 03 Zu Ŝyte opony 4,32 28 16 01 04* Zu Ŝyte lub nie nadaj ące si ę do u Ŝytkowania pojazdy 1,50 29 16 01 07 * Filtry olejowe 0,02 30 16 01 08* Elementy zawieraj ące rt ęć 0,005 31 16 01 13* Płyny hamulcowe 0,47 67

Rodzaj Wytworzona Lp Nazwa odpadu ilo ść (Mg) 32 16 0112 Okładziny hamulcowe inne ni Ŝ wymienione w 160111 0,01 33 16 01 17 Metale Ŝelazne 10000,00 Płyny zapobiegaj ące zamarzaniu zawieraj ące niebezpieczne 34 16 01 14* 0,05 substancje 35 16 01 15 Płyny zapobiegaj ące zamarzaniu inne ni Ŝ wymienione w 160114 0,05 Zu Ŝyte urz ądzenia zawieraj ące niebezpieczne eleme nty inne ni Ŝ 36 16 02 13 * 0,105 wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 37 16 02 14* Zu Ŝyte urz ądzenia inne ni Ŝ wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 10,40 38 16 06 01* Baterie i akumulatory ołowiowe 7,145 39 16 06 04 Baterie alkaliczne ( z wył ączeniem 160603 ) 0,02 Niebezpieczne elementy lub cz ęś ci składowe usuni ęte z zu Ŝytych 40 16 02 15 0,505 urz ądze ń Elementy usuni ęte z zu Ŝytych urz ądze ń innych ni Ŝ wymienione w 41 16 02 16 0,05 16 02 15 Zu Ŝyte katalizatory zawieraj ące metale przej ściowe lub ich zwi ązki 42 16 08 03 0,50 inne ni Ŝ wymienione w 160802 43 17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 260,00 44 17 01 02 Gruz ceglany 10,00 45 17 01 03 Odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposa Ŝenia 1,00 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych 46 17 01 07 materiałów ceramicznych i elementów wyposa Ŝenia inne ni Ŝ 74,00 wymienione w 17 01 06 47 17 02 01 Drewno 45,00 48 17 04 05 śelazo i stal 8529,00 49 17 04 11 Kable inne ni Ŝ wymienione w 17 04 10 355,00 50 17 01 80 Usuni ęte tynki, tapety, okleiny 2,00 51 17 01 82 Inne nie wymienione odpady 1,00 52 17 02 01 Drewno 0,50 53 17 02 02 Szkło 0,30 54 17 02 03 Tworzywa sztuczne 0,20 55 17 03 03* Smoła i produkty smołowe 0,20 56 17 04 02 Aluminium 50,10 57 17 04 03 Ołów 45,05 58 17 04 04 Cynk 70,00 59 17 04 06 Cyna 20,05 60 17 05 06 Urobek z pogł ębiania inny ni Ŝ wymienione w 170601 i 170603 1,00 61 17 08 04 Materiały konstrukcyjne zawieraj ące gips i inne ni Ŝ wymienione w 0,20 68

Rodzaj Wytworzona Lp Nazwa odpadu ilo ść (Mg) 170801 62 17 06 04 Materiały izolacyjne inne ni Ŝ wymienione 170601 i 170603 1,00 63 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest 106,26 Narz ędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki z wył ączeniem 64 18 01 01 0,05 180103 Inne odpady, które zawieraj ą Ŝywe drobnoustroje chorobot wórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału 65 18 02 02* genetycznego, o których wiadomo lub co do których istniej ą 1,258 wiarygodne podstawy do s ądzenia, Ŝe wywołuj ą choroby u ludzi i zwierz ąt 66 18 01 04 Inne odpady ni Ŝ wymienione w 180103 0,05 Chemikalia w tym odczynniki chemiczne inne ni Ŝ wymienione w 67 18 01 07 0,01 180106 68 18 01 08* Leki cytotoksyczne i cytostatyczne 0,0097 69 18 01 09 Leki inne ni Ŝ wymienione w 180108 0,005 70 18 01 10* Odpady amalgamatu dentystycznego 0,002 71 19 08 05 Ustabilizowane komunalne osady ściekowe 400,50 72 19 01 01 Odpady Ŝelaza i stali 2000,00 73 19 10 02 Odpady metali nie Ŝelaznych 3000,00 74 20 01 02 Szkło 0,10 74 20 01 08 Odpady kuchenne ulegaj ące biodegradacji 6,00 76 20 01 10 Odzie Ŝ 0,20 77 20 01 11 Tekstylia 0,20 78 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć 0,6352 79 20 01 23* Urz ądzenia zawieraj ące freony 0,10 80 20 01 25 Olej i tłuszcze jadalne 0,05 81 20 01 99 Odpady komunalne nie wymienione w innych podgrupach 1,00 Razem 69629,9659 Odpady komunalne wymienione w tabeli nr 3 6048 Ogółem 7567,9659 W tym odpadów niebezpiecznych: 202,8659 * odpady niebezpieczne źródło – decyzje administracyjne

1.2. Odzysk, unieszkodliwianie i zbieranie odpadów.

1.2.1. Rodzaj i ilo ść odpadów poddawanych procesowi odzysku oraz instalacje do odzysku odpadów z wykazem podmiotów prowadz ących odzysk.

W zakresie prowadzenia działalno ści odzysku odpadów przemysłowych na obszarze powiatu radziejowskiego działaj ą następuj ące podmioty:

Tabela nr 9 Wykaz podmiotów zajmuj ących si ę odzyskiem odpadów.

Lp. Podmiot Rodzaj odpadów Ilo ść Metoda odzysku gospodarczy/ adres poddany odzyskowi odpadów instalacji wg kodów [Mg/rok] 1. „IRENA” Firma 150106 – zmieszane 1340 R5 ( recykling lub Produkcyjno- odpady opakowaniowe regeneracja innych Handlowa Paulina materiałów Jankowska, Maciej nieorganicznych), - Jankowski, ul. rozdrobnienie i Koszykowa 2, 88-230 reglanulacja – Piotrków Kuj. wykorzystanie granulatu do producji nowych wyrobów 2. Po średnictwo 100101 – ŜuŜel, 200 R14 (inne działania Handlowe – El Ŝbieta popioły paleniskowe i prowadz ące do Stasi ńska, Latkowo pyły z kotłów wykorzystania 16/2 88-220 Osi ęciny, 100102 – popioły lotne 100 odpadów w cało ści adres instalacji- z w ęgla lub cz ęś ci), - jako Osi ęciny Krzy Ŝówki 100115 – popioły 200 dodatek do paleniskowe, ŜuŜel, i wytwarzanych pyły z kotłów ze materiałów współspalania inne budowlanych

3. „INTEMO” S.A. ul. 120105 – odpady z 160 R5 ( recykling lub Włocławska 33, 88- toczenia i wygładzania regeneracja innych 230 Piotrków Kuj. tworzyw sztucznych materiałów 150102-opakowania z 160 nieorganicznych), - tworzyw sztucznych rozdrobnienie i 070213 – odpady z 1100 wykorzystanie tworzyw sztucznych rozdrobnionych frakcji w procesie produkcji nowych wyrobów z tworzyw sztucznych 4, „Henkor” J.M. 100101 – ŜuŜel, R14 (inne działania Kordylak Sp. Jawna, popioły paleniskowe i 500 prowadz ące do Dębianki 4a 87-875 pyły z kotłów wykorzystania Topólka 100102 – popioły lotne 200 odpadów w cało ści z w ęgla lub cz ęś ci), - jako 100104 – popioły lotne 500 dodatek do i pyły z kotłów z paliw wytwarzanych płynnych materiałów 70

Lp. Podmiot Rodzaj odpadów Ilo ść Metoda odzysku gospodarczy/ adres poddany odzyskowi odpadów instalacji wg kodów [Mg/rok] 100115 – popioły 200 budowlanych paleniskowe, ŜuŜel, i pyły z kotłów ze współspalania inne 100180 – mieszanki 4000 popiołowo-ŜuŜlowe z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych 5. „DMD-BIS” Sp. z.o.o., 030105 – trociny, 20000 R14 (inne działania ul Dworcowa 32 c, wióry, ścinki, drewno, prowadz ące do 88-230 Piotrków Kuj. płyta wiórowa i fornir wykorzystania 030301 – odpady z 25000 odpadów w cało ści kory i drewna lub cz ęś ci), 150103 – opakowania 50000 Rozdrobnienie i z drewna wykorzystanie 170201 - drewno 5000 drobnej frakcji do 200138 –drewno inne 2000 wytworzenia nowego produktu RAZEM 110660

Na terenie powiatu radziejowskiego w legalny sposób jest poddanych odzyskowi 110 660 Mg odpadów. W gospodarstwach domowych na terenach wiejskich bardzo cz ęsto prowadzony jest odzysk odpadów ulegaj ących biodegradacji. Kompostowanie odpadów biodegradowalnych jest cz ęsto stosowan ą praktyk ą wła ścicieli przydomowych ogródków oraz działkowiczów.

1.2.2. Rodzaj i ilo ść odpadów poddanych procesom unieszkodliwiania i instalacje słu Ŝą ce do unieszkodliwiania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadz ących unieszkodliwianie.

Jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów komunalnych funkcjonuj ącą na terenie powiatu radziejowskiego jest ich składowanie na 5 składowiskach odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne. Wszystkie składowiska odpadów maj ą uregulowany stan formalnoprawny. Stan techniczny wszystkich składowisk odpadów (poza nowym składowiskiem w Byczynie) nie odpowiada aktualnym wymaganiom ochrony środowiska. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, dostosowanie funkcjonowania składowisk do wymogów przepisów ustawy o odpadach, musi nast ąpi ć w terminie nie pó źniejszym ni Ŝ do ko ńca 2009r. Brak mo Ŝliwo ści dostosowania funkcjonowania składowisk do wymogów przepisów, spowoduje konieczno ść ich zamkni ęcia. Ostatecznym terminem zamkni ęcia tych składowisk jest 31 grudnia 2009r. Poni Ŝej przedstawiona została krótki opis składowisk oraz zestawienie tabelaryczne charakterystyki poszczególnych składowisk. (tab. nr 10)

Składowisko odpadów w Wandynowie, gm. Byto ń – zarz ądzane jest przez Urz ąd Gminy w Topólce, przeznaczone dla gmin: Byto ń i Topólka. Składowisko to nie jest wyposa Ŝone w wagę samochodow ą oraz maszyny słu Ŝą ce do wła ściwej eksploatacji. Pojemno ść składowiska wypełniona w 50%. Składowisko odpadów w Byczynie („stare”), gm. Dobre – zarz ądzane jest przez Gminny Zakład Komunalny w Dobrem wypełnione w 95 %, przeznaczone do zamkni ęcia. Zarz ądzaj ący powinien wyst ąpi ć z wnioskiem do Starosty Radziejowskiego o zamkni ęcie składowiska wraz z okre śleniem technicznego sposobu jego zamkni ęcia i harmonogramem działa ń zwi ązanych z jego rekultywacj ą. Nowe składowisko odpadów w Byczynie, oddane do u Ŝytku w 2007r składowisko w Byczynie nale Ŝy wyposa Ŝyć w maszyny słu Ŝą ce do wła ściwej eksploatacji. Składowisko odpadów w Borucinie, gm . Osi ęciny – zarz ądzane przez Urz ąd Gminy Osi ęciny – nie posiada instalacji odgazowuj ącej i urz ądzenia umo Ŝliwiaj ącego pomiar masy przyjmowanych na składowisko odpadów oraz nie jest wyposa Ŝone w maszyny słu Ŝą ce do wła ściwej eksploatacji. Składowisko to posiada uszczelnienie z folii polietylenowej i drena Ŝ do zbierania odcieków. Pojemno ść składowiska wypełniona w 70%. Składowisko odpadów w Jerzycach , gm . Piotrków Kuj. – zarz ądzane przez Zakład Komunalny w Piotrkowie Kuj. wypełnione w 87 %, przeznaczone do zamkni ęcia. Zarz ądzaj ący powinien wyst ąpi ć z wnioskiem do Starosty Radziejowskiego o zamknicie składowiska wraz z określeniem technicznego sposobu jego zamkni ęcia i harmonogramem działa ń zwi ązanych z jego rekultywacj ą. Składowisko odpadów w Broniewku, gm . Radziejów – zarz ądzane przez Miejskie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Empegiek” w Radziejowie, wypełnione w 91 %, przeznaczone do zamkni ęcia. Zarz ądzaj ący powinien wyst ąpi ć z wnioskiem do Starosty Radziejowskiego o zamkni ęcie składowiska wraz z okre śleniem technicznego sposobu jego zamkni ęcia i harmonogramem działa ń zwi ązanych z jego rekultywacj ą. Wszyscy zarz ądzaj ący składowiskami maj ą obowi ązek prowadzenia bada ń monitoringowych składowiska w zakresie: wód podziemnych z piezometrów, wód odciekowych, w przypadku posiadania drena Ŝu odcieków, wód powierzchniowych, o ile wyst ępuj ą w bezpo średnim otoczeniu składowiska odpadów, gazu składowiskowego, w przypadku posiadania instalacji odgazowuj ącej, oceny przebiegu osiadania powierzchni składowiska w oparciu o repery geodezyjne oraz stateczno ść zboczy okre ślan ą metod ą geotechniczn ą, badanie struktury i masy odpadów deponowanych na składowisku, ł ącznie z okre śleniem powierzchni i obj ęto ści zajmowanej przez odpady. Według danych z 2007r komplet bada ń wykonano tylko dla składowiska w Broniewku oraz niewielkie braki w wykonaniu tego obowi ązku stwierdzono na składowisku w Wandynowie. Na pozostałych składowiskach przeprowadzono badania monitoringowe w mniejszym zakresie ni Ŝ wymagany. Na podstawie dost ępnych wyników analiz składu wód podziemnych i odciekowych w trzech kwartałach 2008r na poszczególnych składowiskach nie stwierdza si ę przekrocze ń w zakresie parametrów wymienionych w rozporz ądzeniu z dnia 9 grudnia 2002r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz.U. nr 220, poz. 1858). Nie wyst ępuje zatem zagro Ŝenie dla wód powierzchniowych i podziemnych.

Tabela Nr 10 Charakterystyka składowisk odpadów z terenu powiatu radziejowskiego.

Składowisko Składowisko Składowisko Składowisko Składowisko odpadów odpadów odpadów odpadów odpadów Nazwa i adres innych ni Ŝ innych ni Ŝ innych ni Ŝ innych ni Ŝ innych ni Ŝ składowiska niebezpieczne niebezpieczne niebezpieczne niebezpieczne niebezpieczne i oboj ętne i oboj ętne i oboj ętne i oboj ętne i oboj ętne w Broniewie w Wandynowie w Borucinie w Byczynie w Jerzycach Pojemno ść „stare” „nowe” 49.423 16.000 46.000 28.828 całkowita [m3] 15.000 12.070 Pojemno ść 44.480 6.600 (I kwatera) 32.200 13.500 120,7 26.400 zapełniona [m3] Pojemno ść 11.949, 4.943 9.400 13,800 1.500 2428 pozostała [m3] 3 Ilo ść deponowanych 4,5 2,9 1,44 - 1,11 4,0 odpadów (Mg/dob ę) 3,5 cm piasek + Uszczel Uszczelnienie masa Uszczelnienie -nienie Folia mineralne z betooninowa 6 mineralne z mineral Uszczelnienie folia dwuwarstwowa gruntów cm oraz folia 2 gruntów ilastych -ne z – 0,5 mm ilastych mm i oraz folia gruntów geowłóknina ilastych Drena Ŝ tak tak tak nie tak tak odcieków Gromadzenie zbiornik zbiornik 10 m 3 zbiornik 22,2 m 3 zbiornik 5 m 3 nie zbiornik 30 m 3 odcieków 42 m 3 Jest, odprow Instalacja do Jest, a- odprowadzania odprowadzanie dzanie gazu brak brak brak brak gazów do gazów składowiskowe atmosfery do go atmosfe -ry Pas zieleni 15 m 10 m +las 15 m + las brak 10 m 15 m (szeroko ść ) Ogrodzenie Tak Tak Tak Tak Tak Tak [tak/nie] Rejestracja wjazdów tak tak nie - tak tak [tak/nie] Waga [tak/nie] nie nie nie nie tak nie 73

Składowisko Składowisko Składowisko Składowisko Składowisko odpadów odpadów odpadów odpadów odpadów Nazwa i adres innych ni Ŝ innych ni Ŝ innych ni Ŝ innych ni Ŝ innych ni Ŝ składowiska niebezpieczne niebezpieczne niebezpieczne niebezpieczne niebezpieczne i oboj ętne i oboj ętne i oboj ętne i oboj ętne i oboj ętne w Broniewie w Wandynowie w Borucinie w Byczynie w Jerzycach Ilo ść odpadów zdeponowa- 1.404,5 479,4 526,0 - 439,75 703,0 nych w 2007 r. [Mg] Nowo- otwarte, eksplo- Planowany rok atacja 2009 2015 (I kwatera) 2009 2009 2009 zamkni ęcia do czasu wypełni e-nia Niespełnienie Przyczyna Niespełnienie Niespełnienie Zapełni zapełnienie - wymogów, zamkni ęcia wymogów wymogów e-nie zapełnienie Starost Starost a a Decyzja Starosta Radziej Radziej Starosta Starosta Starosta zatwierdzaj ąca Radziejowski owski owski Radziejowski Radziejowski Radziejowski instrukcj ę O.T.I. 7656 O.T.I. O.T.I. O.T.I. 7656 O.T.I. 7656 3/03 O.T.I. 7656 5/03 eksploatacji 1/03 z 31-03- 7656 7656 4/03 z 11-04- z 31-03-2003r. z 22-04-2003r. składowiska 2003r. 2/03 z 1/04 z 2003r. 10-04- 16-12- 2003r. 2004r. Starost a Starosta Radziej Starosta Decyzja o Starosta Starosta Radziejowski owski Radziejowski wykonaniu Radziejowski Radziejowski O.T.I. 7656 O.T.I. - O.T.I. 7656 przegl ądu O.T.I. 7656 1/02 O.T.I. 7656 1/02 1/02 z 01-02- 7656 1/02 z 01-02- ekologicznego z 01-02-2002r. z 01-02-2002r. 2002r. 1/02 z 2002r. 01-02- 2002r. Zezwolenie na Starosta Starosta prowadzenie Starosta Radziejowski Starosta Radziejowski działalno ści w Starosta Radziejowski O.T.I. 7655-7/04 Radziejowski O.T.I. 7657 – zakresie Radziejowski O.T.I. 7655 3/03 z 31-12-2004r., O.T.I. 7657- 6/03 z 04-06- odzysku lub O.T.I. 7655 – z 02-07-2003, O.T.I. 7657 - 8/03 z 05-06- 2003r., unieszkodliwia- 11/04/05 z 11- O.T.I. 7655 13/03 z 07-10- 2003r., O.T.I. O.T.I.7657- nia 02-2005r. 3/03/06 z 06-07- 2003r., O.T.I. 7657-8/03/05 z 6/03/05 z dnia odpadów (je śli 2006 7657 -13/03/05 z 02-11-2005r., 26-04-2005r. dotyczy) 13-06-2005r. Źródło: informacje od zarz ądzaj ących składowiskami oraz materiały własne. 74

1.2.3. Istniej ące systemy zbierania odpadów oraz wykaz podmiotów prowadz ących transport i zbieranie odpadów.

Świadczeniem usług zbierania i transportu odpadów na gminne składowiska odpadów zajmuj ą si ę uprawnieni odbiorcy tj: Miejskie Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej EMPEGIEK Sp. z o.o. ul. Komunalna. 88-200 Radziejów – obsługuj ące miasto i gmin ę Radziejów, ( aktualnie w 2008r. usługi wykonuje firma SANIKO z Włocławka) Gminny Zakład Komunalny w Dobrem ul. Fabryczna 16, 88-210 Dobre – obsługuj ący gmin ę Dobre, Urz ąd Gminy w Osi ęcinach ul. I Armii WP 14, 88-220 Osi ęciny – obsługuj ący gmin ę Osi ęciny, Usługi Komunalne Józef Rosołowski – ul. Lubra ńskiego 15, 87-890 Lubraniec – obsługuj ący gmin ę Osi ęciny, Urz ąd Gminy w Topólce, 87-875 Topólka. – obsługuj ący gmin ę Topólka i Byto ń, Zakład Komunalny w Piotrkowie Kuj ul. Topolowa, 88-230 Piotrków Kuj. - obsługuj ący miasto i gmin ę Piotrków Kuj.

W celu nale Ŝytego wykonania zbiórki i transportu odpadów, w/w podmioty posiadaj ą specjalne środki transportu tzw. śmieciarki oraz odpowiednie pojemniki na zmieszane odpady komunalne udost ępniane odpłatnie wła ścicielom posesji. Na terenie ka Ŝdej z gmin prowadzona jest cz ęś ciowo segregacja odpadów komunalnych.

Tabela nr 11 System zbiórki odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu radziejowskiego w 2007r.

Gmina Liczba % ogólnej % gospodarstw Ilo ść gospodarstw liczby domowych wysegregowanych domowych gospodarstw obj ętych odpadów w [Mg] obj ętych domowych selektywn ą zorganizowanym w gminie zbiórk ą odpadów systemem komunalnych zbiórki odpadów komunalnych Byto ń 232 23,0 0 0 Dobre 1113 64,4 24,6 14,4 1445 68,8 100% (poprzez 61,0 zestawy do Osi ęciny segregacji w miejscach ogólnodost ępnych) Piotrków 1275 51,1 0 0 Kuj. Radziejów 330 38,5 1,6 18,0 (gm) Radziejów 926 57,9 3,0 1,4 (m) Topólka 298 23,8 9,0 13,9 RAZEM 5619 50,9 108,7 Źródło: informacje z urz ędów gmin.

Na terenie powiatu radziejowskiego, tylko nieco ponad 50% gospodarstw domowych jest obj ętych zorganizowanym systemem zbiórki odpadów komunalnych. Bardzo mały odsetek gospodarstw domowych jest obj ęty selektywn ą zbiórk ą odpadów ( od 0 w dwóch gminach do 24,6 w gminie Dobre). Urz ąd Gminy Osi ęciny deklaruje obj ęcie selektywn ą zbiórk ą odpadów komunalnych 100% gospodarstw domowych, poprzez system zestawów do segregacji odpadów w miejscach ogólnodost ępnych. Urz ędy gmin deklaruj ą obj ęcie zorganizowan ą i selektywn ą zbiórk ą wszystkich gospodarstw w ci ągu najbli Ŝszych 2 lat. Nie jest to jednak zgodne z zało Ŝeniami KPGO. W 2007r. wysegregowano 108,7 Mg odpadów, które przekazano do odzysku odpowiednim podmiotom. W przypadku odpadów przemysłowych, ka Ŝdy wytwórca opadów jest zobowi ązany do rozwi ązania gospodarki odpadami we własnym zakresie. NaleŜy jednak zauwa Ŝyć, Ŝe sporo przedsi ębiorstw (zwłaszcza zaliczanych do mikro- i małych przedsi ębiorców) nie ma uregulowanej prawnie gospodarki wytwarzanymi odpadami. W przypadku średnich i du Ŝych przedsi ębiorców wi ększo ść posiada uregulowan ą stron ę formalnoprawn ą w tym zakresie. Zwykle odpady s ą odbierane, odzyskiwane lub unieszkodliwiane przez uprawnionych odbiorców z poza terenu powiatu posiadaj ących stosowne zezwolenia (nie ma jednak pewno ści, Ŝe wytwórcy tych odpadów post ępuj ą zgodnie z prawem z cało ści ą wytwarzanych odpadów. Mo Ŝe zdarza ć si ę, Ŝe cz ęść trafia do uprawnionych odbiorców, a cz ęść jest przekazywana np. na składowisko odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i komunalne w strumieniu odpadów komunalnych). Wycofane z u Ŝytkowania środki transportu przekazywane winny by ć do uprawnionych odbiorców posiadaj ących wymagane prawem zezwolenia w celu ich demonta Ŝu. Na terenie powiatu radziejowskiego funkcjonuje 43 zalegalizowanych punktów zbierania odpadów i ich transportu (z wyj ątkiem zarz ądców składowisk odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne):

Tabela 12. Zestawienie podmiotów gospodarczych świadcz ących usługi w zakresie zbierania lub zbierania i transportu odpadów w powiecie radziejowskim

Lp. Miasto/ Podmioty gospodarcze Gmina 1 Byto ń „ZŁOMSTAL” Halina i Grzegorz Królikowscy, Brylewo, 88-231 Byto ń, zbieranie i transport odpadów Ŝelaza i stali oraz punkt zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji Transport Ci ęŜą rowy Handel Władysław Le śków, Nowy Dwór 8, 88- 231 Byto ń, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Transport Ci ęŜ arowy Władysław Nowacki, P ścininek 21, 88-231 Byto ń, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Transport Ci ęŜ arowy Stanisław Świerski, P ścinno, 88-231 Byto ń zbieranie i transport odpadów innych niŜ niebezpieczne. Adam Królikowski, Byto ń 22, 88-231 Byto ń, zbieranie i transport odpadów Ŝelaza, stali i metali nie Ŝelaznych oraz stacja demonta Ŝu pojazdów Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe GE-ES, Podolski Marek, Dobrzycki Eugeniusz, 88-231 Byto ń, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin Handel Artykułami Przemysłowymi – Dariusz Świrski, 88-231 Byto ń , zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin 2 Dobre Transport Ci ęŜ arowy Skup i Sprzeda Ŝ, Edward Bartczak, Koszczały, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ 76

niebezpieczne. Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe Franciszek śywiczy ński, Krzywos ądz, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Transport Ci ęŜ arowy Handel Obwo źny Jan Krychowiak, ul. Mickiewicza 6, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Usługi Transportowe Handel Obwo źny Zbigniew Kempara, ul. Mickiewicza 8, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Firma Handlowo-Usługowa Rudewicz Dariusz, ul. Ślaskiego 6A/42 87-100 Toru ń, miejsce działalno ści – ul. Dworcowa, 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne, Zakład Produkcyjny „TOM-DREW” Tomasz Szporka ul. Szkolna 23 88-210 Dobre, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne, Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe „Agromis” Mirosław Ma ńkowski, Byczyna Kol. 6, 88-210 Dobre, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin 3 Osi ęciny Usługi Transportowe i Handel Artykułami Przemysłowymi Krzysztof Zachwieja, Bełszewo, 88-220 Osi ęciny, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Punkt Obrotu Art. Rolno-Przemysłowymi Dariusz Barczak, Plac Boh. Powst. Warszawy 12, 88-220 Osi ęciny, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Przedsi ębiorstwo Handlowo-Usługowe „TRANSKUP” Jacek, Jolanta Skupniewicz, Zieli ńsk 6A, 88-220 Osi ęciny, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Firma „SAMAR” Spółka Jawna Roman Walczak – Lechosław Walczak, Pilichowo 37, 88-220 Osi ęciny, w przyszło ści zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Usługi Transportowe Skup Sprzeda Ŝ Złomu Jerzy Spychalski, Pilichowo, 88-220 Osi ęciny, zbieranie i transport złomu. Zakład Transportu Handlu i Usług Benedykt Rakowski ul. Le śna 40 88-220 Osi ęciny, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne, Sklep z artykułami do produkcji rolnej i ogrodniczej – Anna Grabowska, ul. Ks. Kurzawy 10, 88-220 Osi ęciny, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin P.H. „AGRO-CHEMIA” – Sławomir Spychalski – ul. I Armii W.P. 1, 88-220 Osi ęciny, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin 4 Gmina Zakład Usługowy Karol Jarz ębi ński, Plebanka 1A, 88-200 Radziejów, Radziejów zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. P.H.U.”MET” Grzegorz Stasi ński, Broniewo 22/13, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów w szczególno ści metali nie Ŝelaznych i metali stalowych, Firma „EKO-DAR” Dariusz Szmydt Szostka 48, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów w szczególno ści metali nie Ŝelaznych i metali stalowych, P.H.U. “PIAST” Andrzej Kurtys, Szostka 34, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów Ŝelaza, stali i metali nie Ŝelaznych. 77

Zakład Zaopatrzenia Rolnictwa „AGRO-CHEM”, Czołówek, 88-200 Radziejów, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin 5 Topólka Firma Usługowo-Transportowo-Handlowa “JAS” Jadwiga i Jan Baranowscy, Paniewo 16a, 87-875 Topólka, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Kupno-Sprzeda Ŝ śywca oraz art. rolno-przemysłowych Grzegorz Chełminiak, Kol. Czamanin 21, 87-875 Topólka, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. 6 Miasto i Usługi Transportowe Andrzej Matacz, Wójcin 57, 88-230 Piotrków Gmina Kuj, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne, Piotrków Kuj. „ROLMAX” Krzysztof Świeciak, ul. Piastowska 7/6, 88-230 Piotrków Kuj., zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne, Sklep „Ogrodnik” Anna Nowacka-Wrzesie ń, ul. 1 maja 59, 88-230 Piotrków Kuj. , zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin 7 Miasto P.W. „PRASMET” Marek Granczewski, ul. Brzeska 68, 88-200 Radziejów Radziejów, zbieranie, skupowanie i transport odpadów Ŝelaza, stali i metali nie Ŝelaznych. „PRASMET BIS” M. Granczewski, J. Margulski ul. Rolnicza 4, 88-200 Radziejów, zbieraniae, skupowanie i transport odpadów Ŝelaza, stali i metali nie Ŝelaznych. Usługi Transportowe Zbigniew Pietrzak ul. Wyspia ńskiego 3, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Firma Transportowo-Handlowa “JANOS” ul. Polna 2/18, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „ESTEWU” Jan Linowiecki ul. Komunalna 23, 88-200 Ra dziejów, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne. Firma Handlowo-Usługowa Rudewicz Dariusz, ul. Ślaskiego 6A/42 87-100 Toru ń, miejsce działalno ści – ul. Brzeska, 88-200 Radziejów, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne, Przedsi ębiorstwo Nasienne „Rolnas” Spółka z.o.o. w Bydgoszczy, oddział Radziejów, ul. Płowiecka 6, 88-200 Radziejów, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin Przedsi ębiorstwo Handlu Sprz ętem Rolniczym „AGROMA” Spółka z.o.o. S ępólno Kraje ńskie, punkt handlowy w Radziejowie, ul. Rolnicza 15, 88-200 Radziejów, zbieranie odpadów opakowaniowych po środkach ochrony ro ślin 8. Janikowo - „CEZAR” Artur Kociuk, ul. Przybyszewskiego 75, 88-160 Janikowo, powiat zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne inowrocławski 9. Lubraniec – „ZŁOMEX” Skup Złomu – Emilia Goł ębiewska, ul. Stra Ŝacka 22a, 87- powiat 87-890 Lubraniec, zbieranie i transport odpadów innych ni Ŝ włocławski niebezpieczne

2. Identyfikacja problemów w zakresie gospodarowania odpadami.

Najwa Ŝniejsze problemy w zakresie gospodarki odpadami z jakimi borykaj ą si ę jednostki samorz ądu terytorialnego z terenu powiatu radziejowskiego to:

1) W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi oraz innymi ni Ŝ niebezpieczne: • Składowiska, poza jednym nie spełniaj ą wymaga ń przewidzianych przepisami prawa. • Zapełnianie si ę powierzchni składowej gminnych składowisk odpadów – problem ten został rozwi ązany w Wojewódzkim planie gospodarki odpadami – odpady z terenu powiatu po wyczerpaniu powierzchni gminnych składowisk odpadów lub po ich zamkni ęciu z powodu niespełniania wymogów przepisów prawa, b ędą trafiały na składowisko w Machnaczu – powiat włocławski lub w Słu Ŝewie –powiat aleksandrowski. Rozwi ązanie to rodzi jednak szereg problemów natury logistycznej: nale Ŝy zorganizowa ć sprawny transport odpadów na stosunkowo du Ŝą odległo ść (np. w przypadku gminy Piotrków Kuj. b ędzie ona si ęgała ponad 40 km). Oznacza to konieczno ść zakupu wi ększej ilo ści pojazdów do transportu odpadów (tzw. śmieciarek), a tak Ŝe konieczno ść zorganizowania punktu przeładunkowego odpadów. • Brak dokładnych danych dotycz ących ilo ści wytwarzanych odpadów i gospodarowania nimi (mo Ŝna jedynie okre śli ć z pewn ą dokładno ści ą ilo ść odpadów trafiaj ących na składowiska, natomiast nie sposób okre śli ć ilo ści deponowanych w sposób nielegalny – np. w lesie, rowach, wyschni ętych oczkach śródpolnych czy te Ŝ mokradłach). Dominuje unieszkodliwianie odpadów komunalnych poprzez ich składowanie. Odzyskiwanych jest w powiecie rocznie około 100 Mg odpadów, głównie surowców wtórnych typu szkło, metale, tworzywa sztuczne, makulatura. • Niekontrolowane porzucanie cz ęś ci wytwarzanych odpadów w lasach, rowach, bajorkach, starych wyrobiskach itp. przez co powstaj ą tzw. „dzikie wysypiska”, które obni Ŝaj ą walory krajobrazowe oraz zanieczyszczaj ą środowisko. Wynika to z braku kontroli nad wymaganymi prawem umowami na odbiór odpadów komunalnych, które powinni zawiera ć wła ściciele nieruchomo ści oraz brakiem uregulowania gospodarki odpadami w małych zakładach i firmach. • Spalanie odpadów – w tym odpadów tworzyw sztucznych, zu Ŝytych opon - w piecach, kotłowniach lokalnych i na powierzchni ziemi, co powoduje zanieczyszczenie powietrza oraz uci ąŜ liwe zapachy. Proces ten jest szczególnie nasilony w okresie zimowym oraz w czasie wczesno-jesiennych i wiosennych porz ądków. • Tylko 50 % mieszka ńców jest obj ętych zorganizowanym systemem zbiórki odpadów komunalnych. • Podstawowym systemem zbierania odpadów komunalnych jest system mieszany. W niewielkim stopniu prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, która w znacznym stopniu ograniczyłaby mas ę odpadów deponowanych na składowiskach. • Ze wzgl ędu na słabo rozwini ęty system selektywnej zbiórki odpadów na składowiska trafiaj ą odpady niebezpieczne np. baterie, zu Ŝyte leki inne toksyczne środki. W chwili obecnej samorz ądy poczyniły starania uregulowania tego problemu tworz ąc miejsca zbierania niektórych rodzajów odpadów niebezpiecznych (głównie zu Ŝytych baterii). • Niedostatecznie zakorzeniony nawyk zagospodarowania odpadów biodegradowalnych w gospodarstwach domowych jako kompostu. 79

• Niewykorzystywanie komunalnych osadów ściekowych, głównie przez wysoki koszt ich przetworzenia na „nawóz” dla rolnictwa oraz niech ęć potencjalnych odbiorców przed ich zastosowaniem. Przez to wi ększo ść osadów trafia na składowiska odpadów. • Obecny system gospodarki odpadami komunalnymi nie spełnia wymogów krajowego planu gospodarki odpadami: zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów, recyklingu, bezpiecznych składowisk. • Niska świadomo ść ekologiczna wła ścicieli firm (brak działa ń z własnej inicjatywy – dopiero przeprowadzone kontrole wymuszaj ą działania zmierzaj ące do uregulowania gospodarki odpadami). • Brak uregulowanej gospodarki odpadami (nieposiadanie stosownych decyzji w zakresie gospodarowania odpadami).

2) W zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi:

• Brak informacji o rzeczywistej ilo ści wytwarzanych odpadach niebezpiecznych powstaj ących w gospodarstwach domowych oraz systemie zbierania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych w szczególno ści przeterminowanych leków, odpadów zawieraj ących azbest, baterii, akumulatorów, przepracowanych olejów silnikowych oraz opakowa ń po ró Ŝnych substancjach niebezpiecznych. Do dnia dzisiejszego niektóre gminy poczyniły starania uregulowania problemu tworz ąc miejsca zbierania niektórych rodzajów odpadów niebezpiecznych (głownie zu Ŝytych baterii i akumulatorów (do 2006 roku nale Ŝało stworzy ć warunki aby wydzieli ć ze strumienia odpadów komunalnych 15 % odpadów niebezpiecznych, a do 2010 roku 50 %).

CZ ĘŚĆ III

PROGNOZA ZMIAN W GOSPODARCE ODPADAMI ORAZ USTALENIA PLANU

1. Zmiany wynikaj ące z prognoz demograficznych.

Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego pod koniec 2006 r. Polsk ę zamieszkiwało 38 milionów 125 tysi ęcy osób, czyli o 96 tysi ęcy mniej ni Ŝ w 2002 roku. Demografowie oceniaj ą, Ŝe rok 2010 b ędzie kolejnym, w którym liczba ludno ści Polski zmaleje. Wynika ć to b ędzie z ujemnego lub bliskiego zeru przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji zagranicznych. Z najnowszych danych demograficznych wynika, Ŝe tendencje minionych lat uległy znacz ącym zmianom: nast ąpił wzrost liczby urodze ń (z 353,8 tysi ęcy do 374,2 tysi ęcy urodze ń Ŝywych) i w zwi ązku z przyst ąpieniem Polski do Unii Europejskiej gwałtownie wzrósł wska źnik emigracji. Natomiast zatrzymaniu uległa tendencja obni Ŝania si ę liczby zgonów (359,2 tysi ęcy uległo zwi ększeniu do 369,7 tysi ęcy). Według najnowszej prognozy nie przewiduje si ę w Polsce do roku 2010 znacznie zwi ększonej liczby urodze ń, czyli wyst ąpienia wy Ŝu demograficznego (co ma ju Ŝ aktualnie miejsce). W 2006 roku zanotowano po raz pierwszy od 5 lat dodatni wska źnik przyrostu naturalnego (4,5). Demografowie przewiduj ą równie Ŝ, Ŝe po 2010 roku liczba ludno ści w kraju ustabilizuje si ę, a obserwuj ąc tendencje zachodz ące w krajach Unii Europejskiej, nieznacznie wzro śnie. Odnosz ąc w/w dane do powiatu Radziejowskiego, mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe: na koniec 2006 roku było 42365 mieszka ńców (w 2002 roku było 43373 mieszka ńców), odnotowano 10 urodze ń i 11 zgonów oraz ogólne saldo migracji -5,22 na kaŜdy 1000 mieszka ńców. Spodziewane kierunki zmian demograficznych w powiecie radziejowskim oszacowano na podstawie wska źników przedstawionych w „KPGO 2010”.

Tabela Nr 1 Zmiany liczby mieszka ńców na terenie powiatu radziejowskiego w oparciu o prognozy demograficzne na lata 2007 – 2015 wraz z przewidywan ą ilo ści ą wytwarzanych odpadów komunalnych.

Ilo ść wytwarzanych Lata Liczba ludno ści odpadów (Mg)** 2001 43600 5668 2002 43373 5638 2003 43119 5605 2004 42871 5573 2005 42606 5539 2006 42365 5507 2007 43537* 5660 2008 43319 5631 2009 43103 5603 2010 42888 5575 2011 42674 5548 2014 42038 5675 *Dane zało Ŝone w Programie Wojewódzkim zweryfikowano o stan rzeczywisty na koniec 2007 r. (dane uzyskane z ewidencji ludno ści poszczególnych gmin). Szacunki na lata kolejne oparto o wska źnik zało Ŝony w Programie wojewódzkim jednak u Ŝyto rzeczywistych danych wyj ściowych. **ilo ść wytwarzanych odpadów oparto o zało Ŝenia „Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego Aktualizacja na lata 2007-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2014” z tym Ŝe w 2014 przyj ęto wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów przez 1 mieszka ńca do 0,135 Mg ( według KPGO ilo ść b ędzie wzrasta ć 1% w skali roku)

Z powy Ŝszych szacunkowych wylicze ń wynika, i Ŝ liczba mieszka ńców powiatu radziejowskiego do 2014 roku b ędzie wykazywa ć tendencj ę malej ącą. Zachodz ące 82

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. przemiany jakie maj ą miejsce po wej ściu Polski do Unii Europejskiej powoduj ą migracj ę ludno ści za granic ę oraz do du Ŝych miast w kraju, dlatego te Ŝ prawdopodobnie nast ąpi wi ększy spadek liczby mieszka ńców powiatu ni Ŝ wykazany w tabeli nr1.

Tabela Nr 2 Zmiany liczby mieszka ńców na terenie powiatu radziejowskiego z rozbiciem na gminy w oparciu o prognozy demograficzne na lata 2007 – 2014.

Gmina Lata 2007r 2011r 2014r Byto ń 3832 3756 3701 Dobre 5677 5565 5482 Osi ęciny 8329 8164 8043 Piotrków Kuj. 9886 9689 9544 Radziejów (Gm.) 4516 4427 4361 Radziejów (miasto) 6053 5933 5844 Topólka 5244 5140 5063 Razem Powiat 43537 42674 42038

2. Zmiany wynikaj ące z prognoz społeczno-gospodarczych.

Istotne znaczenie przy opracowywaniu programu gospodarki odpadami odgrywaj ą zmiany ilo ści i struktury wytwarzanych odpadów pod wpływem zachodz ących zmian społeczno-gospodarczych. W przypadku Polski zmiany te trudno jest oszacowa ć, cho ć ju Ŝ mo Ŝna dostrzec pierwsze symptomy przyst ąpienia Polski do Wspólnoty Europejskiej. Nast ępuje powolna zmiana struktury przemysłu przy jednoczesnym zmniejszeniu si ę ilo ści gospodarstw rolnych. W wyniku emigracji zarobkowej zmniejszyła si ę stopa bezrobocia, wzrosła siła nabywcza cz ęś ci konsumentów i wzrost PKB, które s ą istotnymi czynnikami ekonomicznymi mog ącym mieć wpływ na wytwarzanie odpadów w przyszło ści. Jak dotychczas obserwuje si ę wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów komunalnych, których skład zmienia si ę w miar ę rozwoju gospodarczego i wzrostu poziomu Ŝycia mieszka ńców. Pot ęgowa ć go b ędzie wzrost postaw konsumpcyjnych, które powoduj ą wzrost „produkcji odpadów”. Im zamo Ŝniejsze jest społecze ństwo tym wi ęcej odpadów komunalnych jest wytwarzanych. Z drugiej strony wszystkie rozwini ęte pa ństwa europejskie zaczynaj ą zwraca ć coraz wi ększa uwag ę na problem tej kategorii odpadów i wydaje si ę, Ŝe niebawem zaczn ą one szuka ć sposobów ograniczenia ich wytwarzania. Zmienia si ę równie Ŝ ich struktura (zwi ększenie ilo ści odpadów opakowaniowych, głównie plastików, zmniejszenie ilo ści odpadów organicznych, wzrost ilo ści odpadów wielkogabarytowych, sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz samochodów). Z drugiej strony zaczyna si ę swoista walka o wycofywanie opakowa ń z tworzyw sztucznych i powrót do opakowa ń biodegradowalnych (np. papier) i wielorazowych (np. szkło, drewno). W latach nast ępnych nast ąpi dalszy rozwój budownictwa drogowego i prac remontowo-budowlanych, co wywoła wzrost ilo ści odpadów budowlanych i remontowych, z których wi ększo ść (z wyj ątkiem odpadów niebezpiecznych np. zawieraj ących azbest) stanie si ę powtórnie surowcem w budownictwie.

3. Prognoza zmian wytwarzanych odpadów w 2011 r. z perspektyw ą na 2014 r.

Prognoz ę emisji odpadów wykonano dla poszczególnych typów źródeł odpadów zgodnie z zało Ŝeniami „KPGO 2010” i „Programem ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego (aktualizacj ą na lata 2007- 2010 z perspektyw ą na lata 2011-2014)”. Zmiany jako ści i ilo ści odpadów b ędą nast ępowa ć wolno, gdy Ŝ wolno nast ępuj ą zmiany w przyzwyczajeniach i w poziomie dochodów ludno ści.

3.1. Odpady komunalne.

Na prognozowanie zmiany wielko ści strumienia odpadów komunalnych składaj ą si ę 2 czynniki: liczba ludno ści i jednostkowy wska źnik emisji odpadów liczony w kg/mieszka ńca/rok, którego zmiany wynikaj ą z przesłanek rozwoju gospodarczego i społecznego. Za podstaw ę prognozowania ilo ści odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie powiatu radziejowskiego przyj ęto wska źniki demograficzne przedstawione w punkcie 1 oraz wska źniki podziału odpadów na poszczególne frakcje zgodnie z Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami.

Tabela Nr 3 Prognozowany podział na strumienie jakościowe odpadów komunalnych w oparciu o dane Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami w 2011 roku.

Zawarto ść frakcji Prognozowany w % bilans strumieni Strumie ń odpadów Lp. odpadów komunalnych Rok 2011 komunalnych w 2011 r. [Mg/rok] 1. Odpady ulegaj ące biodegradacji 18,1 1009,07 2. Papier i tektura 17,9 997,92 3. Odpady wielomateriałowe 1,3 72,47 4. Tworzywa sztuczne 13,5 752,62 5 Tekstylia 2,5 139,38 6. Szkło 8,5 473,88 7. Metale 3,5 195,13 8. Odpady mineralne 3,4 189,55 9. Drobna frakcja popiołowa 7,4 412,55 10. Odpady wielkogabarytowe 5,9 328,93 11. Odpady budowlane 17,4 970,05 12. Odpady niebezpieczne 0,6 33,45 RAZEM 100 5575

W oparciu o powyŜsze wska źniki ustalono te Ŝ prognozowany bilans strumieni odpadów komunalnych wytwarzanych w roku 2014 na terenie powiatu radziejowskiego. Dane przedstawiono w poni Ŝszej tabeli.

Tabela Nr 4 Prognozowany bilans strumieni odpadów komunalnych wytworzonych przez mieszka ńców powiatu radziejowskiego (przyj ęto zało Ŝenie wzrostu ilo ści wytwarzanych odpadów 2014r.)

Zawarto ść frakcji Prognozowany w % bilans strumieni Strumie ń odpadów Lp. odpadów komunalnych Rok 2014 komunalnych w 2014 r. [Mg/rok] 1. Odpady ulegaj ące biodegradacji 17,2 976,10 2. Papier i tektura 19,1 1083,92 3. Odpady wielomateriałowe 1,4 79,45 4. Tworzywa sztuczne 13,0 737,75 5 Tekstylia 2,5 141,87 6. Szkło 9,0 510,75 7. Metale 3,2 181,60 8. Odpady mineralne 3,4 192,95 9. Drobna frakcja popiołowa 5,6 317,80 10. Odpady wielkogabarytowe 5,6 317,80 11. Odpady budowlane 19,5 1106,63 12. Odpady niebezpieczne 0,5 28,38 RAZEM 100 5675

W miar ę wzrostu gospodarczego i zamo Ŝno ści społecze ństwa, skład odpadów będzie si ę zmieniał w czasie – zarówno ilo ściowo jak i jako ściowo, jednak nie nale Ŝy si ę spodziewa ć jaki ś gwałtownych zmian. Na skład morfologiczny odpadów wpływa równie Ŝ świadomo ść ekologiczna społecze ństwa. W zwi ązku z powy Ŝszym skład morfologiczny odpadów komunalnych w dalszej perspektywie czasowej nie b ędzie si ę zasadniczo ró Ŝnił. Przewiduje si ę wzrost udziału opakowa ń szklanych, opakowa ń z papieru i tektury na rzecz zmniejszenia ilo ści opakowa ń z tworzyw sztucznych. Przewiduje si ę równie Ŝ wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów budowlanych. Udział odpadów ulegaj ących biodegradacji b ędzie si ę stabilizowa ć w poł ączeniu z nieznacznym zmniejszeniem ich ogólnej ilo ści. W oparciu o obserwacje ilo ści i jako ści powstaj ących odpadów komunalnych w naszym powiecie szacuje si ę, Ŝe ich ilo ść wraz z planowanym wzrostem gospodarczym do roku 2014 b ędzie si ę nieznacznie zwi ększa ć (zgodnie z zało Ŝeniami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami średnio 1 %/rok), Uwzgl ędniaj ąc wska źniki realnego odzysku odpadów u Ŝytecznych z odpadów komunalnych, mo Ŝna prognozowa ć, i Ŝ odpady komunalne wysegregowane b ędą stanowi ć potencjalne źródło surowców wtórnych (szczególnie w przypadku wdro Ŝenia nowego, kompleksowego systemu gospodarki odpadami). Przewiduje si ę równie Ŝ wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów budowlanych. Udział odpadów ulegaj ących biodegradacji b ędzie si ę stabilizowa ć.

3.2. Odpady niebezpieczne.

Odpady medyczne W 2011 i 2014 r. powinny by ć podobne ilo ści wytwarzanych odpadów (z minimaln ą tendencj ą zni Ŝkow ą ze wzgl ędu na spadek liczby ludno ści), gdy Ŝ ilo ść placówek opieki zdrowotnej jest wystarczaj ąca i zaspakaja potrzeby lokalnej ludno ści. Przyjmuj ąc prognozy demograficzne oraz fakt, Ŝe b ędzie wzrasta ć średnia wieku mieszka ńców, którzy korzysta ć b ędą z usług medycznych, zarówno pomocy dora źnej jak i szpitalnej, mo Ŝemy szacowa ć, Ŝe ilo ści wytwarzanych odpadów medycznych b ędą nast ępuj ące: 85

– 2008 r.: 1,470 Mg, – 2009 r.: 1,461 Mg, – 2010 r.: 1,453 Mg, – 2011 r.: 1,446 Mg, – 2014 r.: 1,425 Mg.

Odpady weterynaryjne Poniewa Ŝ nie przewiduje si ę powstania na terenie powiatu ubojni lub nowych masarni szacuje si ę, Ŝe w latach 2008 – 2014 na terenie powiatu radziejowskiego b ędą wytwarzane takie same ilo ści tych odpadów jak obecnie (dopuszcza si ę nieznaczne wahania), tj.: 0,04 – 0,05 Mg/rok.

Zu Ŝyte oleje odpadowe W zwi ązku ze wzrostem ilo ści pojazdów w powiecie radziejowskim, a tak Ŝe przewidywanym rozwojem istniej ących zakładów mo Ŝna szacowa ć, Ŝe ilo ść wytwarzanych odpadów tego typu wzro śnie w podobnych proporcjach jak pojazdów wycofanych z eksploatacji, akumulatorów i zu Ŝytych opon (wszystkie te rodzaje odpadów pozostaj ą ze sob ą w ścisłej korelacji). Przewidywany wzrost w stosunku do stanu obecnego (okre ślany jako 100 %) b ędzie wynosił 30 % do roku 2011 i 50 % do roku 2014. Oznacza to, Ŝe b ędą wytwarzane nast ępuj ące ilo ści olejów odpadowych: – 2008 r.: 115 Mg, – 2011 r.: 149,50 Mg, – 2014 r.: 172,50 Mg. Po tym okresie ilo ść ta powinna si ę ustabilizowa ć, a nawet ulec zmniejszeniu.

Baterie i akumulatory Podobnie jak w przypadku zu Ŝytych olejów spodziewany jest wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów z tej grupy, proporcjonalny do wzrostu poziomu motoryzacji. Jedynie uwzgl ędniaj ąc post ęp techniczny i zwi ązane z tym wydłu Ŝenie Ŝywotno ści akumulatorów pozwalaj ą na nieco bardziej optymistyczne prognozy: 2011 r. – wzrost ilo ści o 25% i 2014 r. wzrost o 50 % w stosunku do stanu obecnego. Oznacza to, ze szacunkowa ilo ść wytwarzanych w powiecie radziejowskim baterii i akumulatorów b ędzie wynosiła: – 2008 r.: 78,04 Mg – 2011 r.: 97,55 Mg – 2014 r.: 117,06 Mg Po tym okresie ilo ść ta powinna si ę ustabilizowa ć.

Sorbenty i materiały filtracyjne Wzrost ilo ści odpadów z tej grupy b ędzie zbli Ŝony do wzrostu ilo ści wytwarzanych olejów z tego wzgl ędu, Ŝe wymiana filtrów olejowych w pojazdach jest ści śle zwi ązana z wymian ą oleju. W zwi ązku z powy Ŝszym przewidywany wzrost w stosunku do stanu obecnego b ędzie wynosił 30 % do roku 2011 i 50 % do roku 2014. Oznacza to, Ŝe b ędą wytwarzane nast ępuj ące ilo ści tych odpadów: – 2008 r.: 27,736 Mg, – 2011 r.: 36,057 Mg, - 2014 r.: 41,604 Mg Ilo ść tego rodzaju odpadów ustabilizuje si ę wraz z maksymalnym nasyceniem rynku pojazdami.

Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawieraj ące rt ęć Ilo ść tego rodzaju odpadów nie powinna drastycznie wzrosn ąć w nast ępnych latach, poniewa Ŝ lampy te s ą cz ęsto w nowych obiektach zast ępowane o świetleniem nie zawieraj ącym odpadów niebezpiecznych. Szacuje si ę, Ŝe nast ąpi 10% wzrost ilo ści tych opadów do 2011 i dalszy 5% do 2014, po uregulowaniu przez wszystkie przedsi ębiorstwa i zarz ądzaj ących obiektami u Ŝyteczno ści publicznej stanu formalno-prawnego w zakresie gospodarki odpadami. – 2008 r.: 0,6402 Mg, – 2011 r.: 0,7042 Mg, - 2014 r.: 0,7394 Mg

Odpady zawieraj ące PCB Ten rodzaj odpadu na terenie powiatu radziejowskiego wyst ępuje w śladowych ilo ściach. W zwi ązku z systematycznym wycofywaniem urz ądze ń zawieraj ących PCB nie przewiduje si ę wi ększych ilo ści tego odpadu w najbli Ŝszych latach.

Odpady zawieraj ące azbest Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami dotycz ącymi tej grupy odpadów (m. in. ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20) nie przewiduje si ę wzrostu ilo ści tych odpadów w stosunku do stanu obecnego. Zgodnie z Krajowym Planem Usuwania Azbestu do 2032 roku odpady zawieraj ące azbest powinny zosta ć poddane unieszkodliwieniu. W wyniku sukcesywnej wymiany pokry ć dachowych na budynkach, przewiduje si ę coroczny wzrost ilo ści odpadów azbestowych przekazywanych na składowiska odpadów niebezpiecznych.

Pojazdy wycofane z eksploatacji Podobnie jak w przypadku wcze śniej wymienionych odpadów zu Ŝytych olejów oraz akumulatorów ilo ść tego odpadu b ędzie w nadchodz ących latach rosła. Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami nale Ŝy przypuszcza ć, Ŝe ilo ść pojazdów wycofanych z eksploatacji b ędzie si ę systematycznie zwi ększała do roku 2011 wzro śnie o około 30 %. Prawdopodobnie miedzy 2011 r. a 2014 r. tendencja ta si ę utrzyma (b ędą na to miały wpływ nast ępuj ące czynniki: niski koszt zakupu pojazdu u Ŝywanego, wzrost zamo Ŝno ści społecze ństwa, du Ŝy udział na rynku pojazdów wiekowych-powy Ŝej 10 lat), a nast ępnie ilo ść ta powinna si ę ustabilizowa ć z nieznaczn ą tendencj ą spadkow ą. Na podstawie powy Ŝszych danych mo Ŝna przewidywa ć wytwarzanie w nadchodz ących latach nast ępuj ących ilo ści pojazdów wycofanych z eksploatacji: – 2008 r.: 156 Mg, – 2011 r.: 202,80 Mg, – 2014 r.: 249,60 Mg.

Zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne Przyjmuj ąc zało Ŝenia Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (4 kg/mieszka ńca/rok) i przewidywan ą ilo ść mieszka ńców w latach nast ępnych mo Ŝna zało Ŝyć, ze w najbli Ŝszych latach na terenie powiatu radziejowskiego powstanie podobna ilo ść odpadów tego typu z nieznaczn ą tendencj ą spadkow ą. – 2008 r.: 174 Mg – 2011 r.: 170,7 Mg – 2014 r.: 168,1 Mg

Przeterminowane środki ochrony ro ślin (pestycydy) i opakowania zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi oraz pozostało ści tych substancji nie nadaj ące si ę ju Ŝ do zu Ŝycia

W nadchodz ących latach nie przewiduje si ę zmian ilo ści wytwarzanych odpadów tego rodzaju. Wyj ątek b ędzie stanowiła planowana do 2010 r. likwidacja mogilnika w Górach Witowskich (Gm. Byto ń), w którym według szacunku składowanych jest 10 Mg odpadów niebezpiecznych (przeterminowanych środków ochrony ro ślin oraz opakowa ń po tych środkach).

3.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne.

W przypadku odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne przyj ęto zgodnie z „KPGO 2010” średni wzrost ilo ści odpadów niebezpiecznych o 10 % (warto ść średnia) w okresach 4- letnich (chyba, Ŝe z innych przesłanek-specyfiki powiatu-wynikała inna ilo ść ). Po tym okresie, w latach nast ępnych (2015-2019) ilo ść ta powinna zacz ąć male ć. Zwi ązane to będzie z tym, Ŝe Polska przejdzie ze stadium wzrostu opartego głównie na wykorzystaniu zasobów naturalnych i czynnika pracy, do stadium, w którym dominuje efektywne wykorzystanie kapitału rzeczowego i ludzkiego oraz innowacje technologiczne oparte na nowych wynalazkach.

Odpady powstaj ące przy poszukiwaniu, wydobywaniu, fizycznej i chemicznej przeróbce rud oraz innych kopalin. Poniewa Ŝ źródłem tego odpadu s ą działaj ące na terenie powiatu kopalnie kruszywa, w przypadku powstania nowych kopalni, ilość odpadów mo Ŝe wrosn ąć szacunkowo do poziomu 7000 - 8000 Mg/rok. Wpływ na to mo Ŝe mie ć budowa odcinków autostrady biegn ącej przez teren Województwa Kujawsko – Pomorskiego, poniewa Ŝ wzro śnie zapotrzebowanie na piasek i Ŝwir.

Odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, le śnictwa, łowiectwa oraz przetwórstwa Ŝywno ści Źródłem tych odpadów jest prowadzona głownie działalno ść rolnicza (szeroko rozpowszechniona, ze wzgl ędu na rolniczy charakter powiatu). Przyjmuj ąc wzrost ilo ści odpadów tego typu o 2 % w przeci ągu roku mo Ŝna przyj ąć , Ŝe wytwarzanie odpadów z tej grupy b ędzie nast ępuj ące: – 2008 r.: 24368,9 Mg, – 2011 r.: 25831 Mg, – 2014 r.: 27380,9 Mg.

Odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli, masy celulozowej, papieru i tektury Ilo ść tego odpadu zale Ŝy od rozwoju tzw. „zakładów drzewnych”, które stanowi ą jedn ą z dominuj ących gał ęzi gospodarki w powiecie radziejowskim. Z tego powodu nale Ŝy przyj ąć wi ększy - 10 % wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów tej grupy w 2011r. i kolejne 10 % w 2014 r.. W zwi ązku z tym w latach kolejnych poziom wytwarzania b ędzie kształtował si ę nast ępuj ąco: – 2008 r.: 8500 Mg, – 2011 r.: 9350 Mg, – 2014 r.: 10285 Mg.

Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii organicznej Tendencje rynkowe wskazuj ą na odchodzenie od produkcji opakowa ń z tworzyw sztucznych, wi ęc w latach kolejnych ilo ść wytwarzanych odpadów z tej grupy powinna wykaza ć spadek Dlatego nale Ŝy przyj ąć , Ŝe w 2011 poziom wytwarzania powinien wynosi ć około 700 Mg/rok, w 2014 roku około 500 Mg/rok.

Odpady z procesów termicznych W zwi ązku z wyczerpywaniem si ę paliw kopalnych (w ęgla i jego pochodnych) oraz z polityk ą energetyczn ą i ekologiczn ą pa ństwa nale Ŝy si ę spodziewać stopniowego przechodzenia u Ŝytkowników na inne źródła energii (głównie biomas ę), co b ędzie skutkowało spadkiem ilo ści tych odpadów (5 % w poszczególnych okresach) w stosunku do stanu obecnego (dodatkow ą przesłank ą jest fakt istnienia licznych zakładów zwi ązanych z przeróbk ą drewna, które s ą potencjalnymi dostarczycielami opałowego odpadu drewna). Roczna ilo ść tej grupy odpadów wytwarzanych na terenie powiatu w prognozowanych latach to: – 2008 r.: 4390 Mg, – 2011 r.: 4170,5 Mg, – 2014 r.: 3962 Mg.

Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych W zwi ązku z wzrostem gospodarczym przewiduje si ę 10 % wzrost ilo ści odpadów tej grupy w okresie 2008-2011 i 2011-2014. Wytwarzanie odpadów b ędzie si ę kształtowało na poziomie: – 2008 r.: 1660,5 Mg/rok, – 2011 r.: 1743,53 Mg/rok, – 2014 r.: 1917,88 Mg/rok.

Odpady opakowaniowe; sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieuj ęte w innych grupach W zwi ązku z wzrostem gospodarczym przewiduje si ę 5 % (zgodnie z średnia podan ą w „KPGO 2010”) wzrost ilo ści (przewiduje si ę zmiany w procentowym udziale poszczególnych rodzajów opakowa ń, ale nie w ogólnej ilo ści) odpadów tej grupy okresie 2008-2011 i 2011-2014. Wytwarzanie odpadów b ędzie si ę kształtowało na poziomie: – 2008 r.: 517,35 Mg/rok, – 2011 r.: 544,51 Mg/rok, – 2014 r.: 571,73 Mg/rok,

Odpady nieuj ęte w innych grupach Zgodnie z Krajowym Planem Gospodarki Odpadami nale Ŝy przypuszcza ć, Ŝe ilo ść uŜytkowanych pojazdów b ędzie systematycznie rosła - do roku 2011 wzro śnie o około 30 % (jest to zgodne z danymi uzyskanymi z systemu ewidencji pojazdów). Prawdopodobnie miedzy 2011 a 2014 rokiem tendencja ta si ę utrzyma. Mo Ŝna wi ęc przyj ąć , ze proporcjonalnie wzro śnie ilo ść odpadu zu Ŝytych opon stanowi ącego najwa Ŝniejszy z odpadów tej grupy (najbardziej powszechny i znacz ący ilo ściowo). Szacuje si ę, Ŝe nast ąpi wzrost zu Ŝytych opon samochodowych do poziomów: – 2008 r. – 276,73 Mg/rok, – 2011 r. – 359,75 Mg/rok, – 2014 r. – 467,67 Mg/rok.

Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wł ączaj ąc gleb ę i ziemi ę z terenów zanieczyszczonych) Zgodnie z „KPGO 2010” nast ąpi wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów budowlanych w wysoko ści 10 % w ka Ŝdym z badanych okresów. W zwi ązku z powy Ŝszym przewidywany poziom wytwarzanych odpadów z tej grupy b ędzie kształtował si ę nast ępuj ąco: – 2008 r.: 2089,77 Mg/rok, – 2011 r.: 2298,74 Mg/rok, – 2014 r.: 2528,61 Mg/rok. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe wzrost ten nast ąpi pomimo zmniejszenia si ę ilo ści mieszka ńców, poniewa Ŝ b ędzie on ści śle zwi ązany z rozwojem gospodarczym kraju (budownictwo mieszkaniowe i inwestycje gospodarcze).

Odpady z instalacji i urz ądze ń słu Ŝą cych zagospodarowaniu odpadów, z oczyszczalni ścieków oraz z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych W zwi ązku z rozwojem poziomu skanalizowania poszczególnych gmin wchodz ących w skład powiatu i bezpo średnim odprowadzaniem ścieków sanitarnych do oczyszczalni mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe nast ąpi wzrost ilo ści wytwarzanych osadów ściekowych oraz skratek. Według planów poszczególnych gmin do 2011 roku ma powsta ć 88,7 km sieci kanalizacyjnej (obecnie jest 78,3 km) czyli ponad 100% wzrost długo ści sieci. Mo Ŝna szacowa ć, Ŝe spowoduje to wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów do poziomu: – skratki: 200 Mg/rok, – osady ściekowe z komunalnych oczyszczalni ścieków: 800 Mg/rok. – osady ściekowe z zakładowych oczyszczalni ścieków: 200 Mg/rok

W przypadku dalszego rozwoju sieci kanalizacyjnej w latach 2011-2014 nast ąpi kolejny wzrost ilo ści w/w odpadów a Ŝ do ustabilizowania ilo ści w przypadku skanalizowania 100% terenu powiatu.

4. Cele w zakresie gospodarki odpadami.

Zało Ŝone cele i priorytety w zakresie gospodarki odpadami tj.: opracowanie powiatowego planu gospodarki odpadami, zgodnego z wytycznymi Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 oraz Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego (aktualizacja na lata 2007-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2014) ma na celu doj ście do systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, w którym w pełni realizowane s ą zasady gospodarki odpadami, a szczególnie zasada post ępowania z odpadami zgodnie z hierarchi ą gospodarki odpadami. W zwi ązku z powy Ŝszym podstawow ą zasad ą jest zapobieganie i minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów oraz ograniczenia ich wła ściwo ści niebezpiecznych. Drug ą zasad ą jest wykorzystanie wła ściwo ści materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku gdy jest to niemo Ŝliwe-poddanie ich unieszkodliwianiu. Składowanie odpadów generalnie stanowi najmniej po Ŝą dany, dopuszczony prawem sposób post ępowania z odpadami. Kieruj ąc si ę polityk ą ekologiczn ą pa ństwa przyj ęto nast ępuj ące cele: utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu ilo ści wytworzonych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju wyra Ŝonego w PKB, zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów,

zredukowanie liczby składowisk odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne, na których s ą składowane odpady komunalne, zamkni ęcie do ko ńca 2009 r. na terenie powiatu radziejowskiego wszystkich składowisk odpadów nie spełniaj ących wymogów prawa lub których pojemno ść składowiskowa została wyczerpana, wyeliminowanie z praktyki nielegalnego składowania odpadów tzw. „dzikich wysypisk”, Celem nadrz ędnym polityki ekologicznej w zakresie gospodarowania odpadami na obszarze powiatu radziejowskiego jest zapobieganie powstawaniu odpadów, przy rozwi ązywaniu problemu odpadów „u źródła", odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów oraz bezpieczne dla środowiska ko ńcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych w inny sposób. Warunkiem realizacji tego celu jest zmniejszenie materiało- i energochłonno ści produkcji (stosowanie czystych technologii), wykorzystywanie alternatywnych odnawialnych źródeł energii, stosowanie pełnego „cyklu Ŝycia" produktu (produkcji, transportu, opakowania, u Ŝytkowania, ewentualnego ponownego wykorzystania i unieszkodliwiania). W świetle powy Ŝszego celem powiatowego planu gospodarki odpadami jest okre ślenie zakresu zada ń koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki odpadami na obszarze regionu, w sposób zapewniaj ący ochron ę wszystkich elementów środowiska, z uwzgl ędnieniem obecnych i przyszłych mo Ŝliwo ści technicznych, organizacyjnych oraz uwarunkowa ń ekonomicznych, jak równie Ŝ z uwzgl ędnieniem poziomu technicznego istniej ącej infrastruktury.

4.1. Odpady komunalne.

Podstawowym celem w zakresie gospodarowania odpadami powstaj ącymi w sektorze komunalnym jest wprowadzenie oraz wdro Ŝenie systemu gwarantuj ącego uzyskanie odpowiednich poziomów odzysku, a tak Ŝe wyeliminowanie niekontrolowanego wprowadzania odpadów do środowiska (tzw. porzucania i podrzucania innym odpadów). Ponadto szczególny nacisk nale Ŝy połoŜyć na wypracowanie systemów selektywnej zbiórki odpadów (w tym odpadów niebezpiecznych - leków, baterii, zu Ŝytych olejów, odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, odpadów budowlanych itd.) oraz podj ęcie działa ń zmierzaj ących do zamkni ęcia i rekultywacji lokalnych składowisk odpadów oraz skierowania całego strumienia odpadów komunalnych do Mi ędzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Machnaczu i Słu Ŝewie. W pierwszej kolejno ści b ędą to odpady pochodz ące z gmin Piotrków Kuj, Radziejów (gmina i miasto) oraz Osi ęciny po zamkni ęciu składowisk w tych gminach, a w dalszym etapie - po wypełnieniu pojemno ści składowisk w Wandynowie i Byczynie, z gmin Topólka, Byto ń i Dobre. Celem krótkoterminowym do natychmiastowej realizacji jest obj ęcie wszystkich mieszka ńców powiatu systemem zorganizowanej zbiórki odpadów. Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi s ą: zapewnienie obj ęcia wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów, dla którego minimalne wymagania okre ślono w KPGO 2010, zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym ograniczenie składowanych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji do min. 50 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. (dokładnie: do 2010 r. przewidziano redukcj ę o min. 25 %, w 2013 r. o min 50 %,a do 2020 r. o min. 65 %), zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do maksymalnie 85 % wytworzonych odpadów do ko ńca 2014 r., zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2010 r.

wi ęcej ni Ŝ 75 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., w 2013 r. nie wi ęcej ni Ŝ 50 %. zamkni ęcie do ko ńca 2009 r. wszystkich składowisk zapełnionych lub niespełniających wymogów prawa i standardów Unii Europejskiej: Byczyna (stare składowisko), Broniewo, Borucin, Jerzyce. skierowanie strumienia odpadów komunalnych wytwarzanych w powiecie radziejowskim do Mi ędzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (zwanych w „KPGO 2010” zakładami zagospodarowania odpadów) w Machnaczu i Słu Ŝewie w zale Ŝno ści od odległo ści danej gminy od tych zakładów (w razie potrzeby utworzenie punktu przeładunkowego odpadów), wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów tzw. „dzikich wysypisk”, zwi ększenie udziału odzysku, w tym w szczególno ści odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska, rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz zu Ŝytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania, zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji, całkowite wyeliminowanie i unieszkodliwianie PCB do 2010 r.,

4.2. Odpady niebezpieczne.

Podstawowymi celami w zakresie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi s ą: a) Odpady zawieraj ące PCB - całkowite zniszczenie i wyeliminowanie PCB ze środowiska do 2010 r. poprzez kontrolowane unieszkodliwienie PCB, b) Oleje przepracowane (odpadowe) - w latach 2007-2014 dąŜ enie do stworzenia systemu ich zbierania umo Ŝliwiaj ącego utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50 %, a recyklingu (regeneracja) na poziomie co najmniej 35 % . c) Zu Ŝyte baterie i akumulatory - rozbudowa systemu zbierania umo Ŝliwiaj ącego odzysk i unieszkodliwianie zu Ŝytych baterii i akumulatorów (szczególnie znajduj ących si ę w strumieniu odpadów komunalnych) ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania. Cele na lata 2008-2014: – dąŜ enie do osi ągni ęcia poziomów zbierania i recyklingu – zdefiniowanych i okre ślonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE z dnia 6 wrze śnia 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zu Ŝytych baterii i akumulatorów oraz uchylaj ąca dyrektyw ę 91/157/EWG (Dz. Urz. WE L 266 z 26.09.2006 r., str. 1), tj.: minimalny poziom zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów (w tym akumulatorów Ni-Cd) w wysoko ści 25 % do 2012 r., minimalny poziom zbierania zu Ŝytych baterii i akumulatorów w wysoko ści 45 % do 2016 r., minimalny poziom recyklingu w wysoko ści 65 % średniej wagi baterii i akumulatorów ołowiowo – kwasowych , w tym recykling zawarto ści ołowiu w najwy Ŝszym, technicznie mo Ŝliwym do osi ągni ęcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2010 r.), minimalny poziom recyklingu w wysoko ści 75 % średniej wagi baterii i akumulatorów niklowo - kadmowych, w tym recykling zawarto ści kadmu w najwy Ŝszym, technicznie mo Ŝliwym do osi ągni ęcia stopniu przy jednoczesnym unikaniu nadmiernych kosztów (do 2010 r.), minimalny poziom recyklingu 50 % średniej wagi innych odpadów w postaci baterii i akumulatorów (do 2010 r.), 92

dąŜ enie do nie wprowadzania do obrotu wszelkich baterii lub akumulatorów, które zawieraj ą powy Ŝej 0,0005 % wagowo rt ęci, bez wzgl ędu na to, czy s ą wmontowane do urz ądze ń, z wył ączeniem ogniw guzikowych z zawarto ści ą rt ęci nie wy Ŝsz ą ni Ŝ 2 % wagowo, dąŜ enie do nie wprowadzania do obrotu baterii i akumulatorów przeno śnych, które zawieraj ą powy Ŝej 0,002% wagowo kadmu, w tym tych, które s ą wmontowane do urz ądze ń, z wył ączeniem baterii i akumulatorów przeno śnych przeznaczonych do u Ŝytku w: systemach awaryjnych i alarmowych, w tym w o świetleniu awaryjnym, sprz ęcie medycznym, elektronarz ędziach bezprzewodowych, d ąŜ enie do niestosowania akumulatorów niklowo – kadmowych (Ni – Cd). d) Odpady medyczne i weterynaryjne – dąŜ enie do podniesienia w okresie od 2008 r. do 2014 r. efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła). e) Pojazdy wycofane z eksploatacji – zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz przekazywanie ich do stacji demonta Ŝu i odzysku, w tym recyklingu, odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji- zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa. Minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta Ŝu w skali roku winny wynosi ć 75% i 70% dla pojazdów wyprodukowanych przed dniem 1 stycznia 1980r., a dla pozostałych pojazdów odpowiednio 85% i 80% do dnia 31 grudnia 2014r. f) Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny – rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania. Cele na lata 2008-2014: – osi ągni ęcie od 1 stycznia 2008 r. poziomów odzysku i recyklingu zuŜytego sprz ętu w wysoko ści: dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: poziomu odzysku w wysoko ści 80 % masy zu Ŝytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 75 % masy zu Ŝytego sprz ętu; dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego ze sprz ętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: poziomu odzysku w wysoko ści 75 % masy zu Ŝytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 65 % masy zu Ŝytego sprz ętu; dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domowego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: poziomu odzysku w wysoko ści 70 % masy zu Ŝytego sprz ętu, poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 50 % masy zu Ŝytego sprz ętu; dla zu Ŝytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytych lamp w wysoko ści 80 % masy tych zu Ŝytych lamp; – osi ągni ęcie od 1 stycznia 2008 r. poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. g) Odpady zawieraj ące azbest – sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym 14 maja 2002 r. przez Rad ę Ministrów, „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” przewidzianym do 2032 r., tj. zapewnienie bezpiecznego dla zdrowia ludzi usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest i zdeponowanie ich na wyznaczonych składowiskach w sposób eliminuj ący ich negatywne oddziaływanie, 93

h) Przeterminowane pestycydy – likwidacja mogilnika znajduj ącego si ę w miejscowo ści Góry Witowskie, działka nr 37/6, obr ęb Góry Witowskie, Gm. Byto ń.

4.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne.

Podstawowym celem w zakresie gospodarowania odpadami innymi ni Ŝ niebezpieczne jest zwi ększenie udziału odzyskiwanych i ponownie stosowanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych, wdro Ŝenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowania, identyfikacja zagro Ŝeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji „starych” składowisk odpadów, modernizacji składowisk eksploatowanych i rekultywacji terenów zdegradowanych, zorganizowanie sytemu odzysku wszystkich surowców wtórnych z wykorzystaniem najlepszych dost ępnych technik oraz ograniczanie ilo ści odpadów deponowanych na składowiskach. W okresie 2008-2014 r. nie przewiduje si ę istotnych zmian w strukturze przemysłu, a zatem nie nast ąpi ą tak Ŝe wyra źne zmiany w strukturze wytwarzanych odpadów. Ponadto nale Ŝy si ę spodziewa ć dalszego wzrostu udziału odpadów odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w strukturze wykorzystania odpadów przemysłowych. Po dokonanej analizie mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe gospodarka odpadami poddanymi odzyskowi nie stwarza wi ększych problemów i nie b ędzie w perspektywie lat 2008-2014 spraw ą pierwszorz ędn ą. Zu Ŝyte opony : od 1 lipca 2003 r. obowi ązuje zakaz składowania całych opon, a od 1 lipca 2006 opon poci ętych. Na producentów i importerów nało Ŝony został obowi ązek odzysku zu Ŝytych opon. Zgodnie z „Krajowym planem gospodarki odpadami 2010” okre ślono poziomy odzysku i recyklingu zu Ŝytych opon w poszczególnych latach. Aby osi ągn ąć powy Ŝsze poziomy niezb ędna jest rozbudowa systemu zagospodarowania tego odpadu. W zwi ązku z post ępuj ącą motoryzacj ą spodziewane jest zwi ększenie ilo ści wytwarzanego odpadu. Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej : ta grupa odpadów powstaje głównie w wyniku prac w budownictwie mieszkaniowym, przemysłowym oraz w drogownictwie i kolejnictwie. W nadchodz ących latach przewidywany jest wzrost ilo ści wytwarzanych odpadów z tej grupy. Według „KPGO 2010” celem nadrz ędnym jest rozbudowa selektywnego zbierania odpadów do odzysku, aby w 2010 roku odzysk osi ągn ął poziom 50 %. Odpady opakowaniowe: cel nadrz ędny w gospodarce odpadami opakowaniowymi w okresie od 2008 r. do 2014r. stanowi rozbudowa systemu maj ącego za zadanie osi ągniecie wymaganych rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych.

5. Działania naprawcze.

5.1. Działania zmierzaj ące do zapobiegania powstawaniu odpadów.

Teoretycznie mo Ŝna powiedzie ć, Ŝe ten aspekt nie ma znaczenia dla odpadów powstaj ących w przemy śle i w sektorze usługowym. Wi ąŜ e si ę to bowiem (wytwarzanie odpadów) z kosztami zwi ązanymi z ich zagospodarowaniem, a wi ęc mo Ŝna zakłada ć, Ŝe ka Ŝdy przedsi ębiorca d ąŜ y na wszelkie sposoby do ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów. Jednak s ą to zało Ŝenia teoretyczne, chocia Ŝby z tego wzgl ędu, Ŝe wiele przedsi ębiorstw (szczególnie zaliczaj ących si ę do grup mikro- i małych) nie ma uregulowanej gospodarki odpadami ani pod wzgl ędem formalnym, ani tym bardziej pod wzgl ędem faktycznym. I wi ększo ść wytwarzanych odpadów (w tym odpadów niebezpiecznych) trafia po prostu w strumieniu odpadów komunalnych na składowiska. Osobnym problemem jest wytwarzanie odpadów w gospodarstwach domowych. Mo Ŝna śmiało zało Ŝyć, Ŝe w tym wypadku wytwarzan ą ilo ść mo Ŝna by ograniczy ć, ale wi ąŜ e si ę 94

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. to ści śle z świadomo ści ą ekologiczn ą ka Ŝdego człowieka. Wzi ąwszy pod uwag ę powy Ŝsze aspekty mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące działania zmierzaj ące do zapobiegania powstawania odpadów: uregulowanie formalnego i faktycznego stanu gospodarki odpadami w przedsi ębiorstwach, wdra Ŝanie nowoczesnych technologii produkcji (bezodpadowych i małoodpadowych oraz eliminuj ących wytwarzanie odpadów niebezpiecznych), wprowadzanie działa ń zmierzaj ących do racjonalnego wykorzystania surowców w cyklu produkcyjnym, podnoszenie świadomo ści ekologicznej całego społecze ństwa, wdro Ŝenie systemu zapewniaj ącego pełn ą ewidencj ę wytwarzanych odpadów i ich obrotu, wdro Ŝenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu.

5.2. Działania zmierzaj ące do ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko.

Wspólnym celem stawianym przed gospodark ą wszystkimi powstaj ącymi odpadami jest stworzenie systemu zapewniaj ącego pełn ą ewidencj ę wytwarzania odpadów i ich obrotu. Jest to wa Ŝny cel, gdy Ŝ tylko pełna informacja o ilo ści, składzie i obrocie wytwarzanymi odpadami mo Ŝe zapewni ć wła ściwe planowanie na przestrzeni wielolecia. Cz ęść działa ń zmierzaj ących do ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów jest identyczna z tymi, które maj ą zapobiega ć ich powstawaniu. Ponadto nale Ŝy: wprowadza ć segregacj ę wytwarzanych odpadów na ka Ŝdym etapie gospodarowania (w ten sposób znaczna cz ęść odpadów mo Ŝe sta ć si ę cennym surowcem), dąŜ yć do jak najwi ększego odzysku wytwarzanych odpadów, a do unieszkodliwiania kierowa ć tylko te odpady, które faktycznie nie nadaj ą si ę do odzysku, unieszkodliwia ć przez składowanie tylko te odpady, których unieszkodliwianie w inny sposób jest niemo Ŝliwe.

5.3. Działania wspomagaj ące prawidłowe post ępowanie z odpadami w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

W zasadzie powiat nie ma wi ększego wpływu na gospodarowanie odpadami. Wi ększo ść działa ń le Ŝy w gestii samych wytwórców i organizacji maj ących odpowiednie instrumenty prawne w zakresie nadzoru i kontroli (WIO Ś) oraz maj ące w swoich kompetencjach gospodarowanie odpadami (np. gminy w odniesieniu do odpadów komunalnych). W śród działa ń wspomagaj ących nale Ŝy wymieni ć: wydawanie decyzji z zakresu gospodarowania odpadami, kontrola podmiotów, którym wydano w/w decyzje oraz, od których przyj ęto informacj ę o wytwarzanych odpadach (sprawdzanie przestrzegania wydanych decyzji), wydawanie tzw. decyzji koryguj ących (ograniczaj ących lub cofaj ących wcze śniej wydane decyzje) podmiotom, które nie przestrzegaj ą udzielonych im zezwole ń w zakresie gospodarowania odpadami, dofinansowywanie (z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska) przedsi ęwzi ęć zmierzaj ących do prawidłowego zagospodarowania odpadów (np. działa ń zmierzaj ących do zgodnego z przepisami unieszkodliwiania pokry ć dachowych zawieraj ących azbest - tzw. eternitu),

udzielanie pomocy wytwórcom odpadów (poprzez udzielanie posiadanych informacji np. o podmiotach maj ących zezwolenia na odbiór i odzysk wytwarzanych odpadów).

5.4. Plan redukcji ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, kierowanych na składowiska odpadów.

Aby zredukowa ć ilo ść odpadów ulegaj ących biodegradacji nale Ŝy wprowadzi ć nast ępuj ące działania: wprowadzi ć selektywne zbieranie nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: odpady zielone z ogrodów i parków, papier i tektura, resztki Ŝywno ści, odpady drewna niezanieczyszczone innymi substancjami (w szczególno ści niebezpiecznymi) itp. utworzy ć tak zwane kompostowniki w miejscach zbiorowego zamieszkania, zapewni ć odbiór odpadów zielonych od mieszka ńców miast, oraz firm zajmuj ących si ę utrzymaniem terenów zielonych, a na terenach wiejskich nale Ŝy propagowa ć kompostowanie odpadów zielonych we własnym zakresie w kompostownikach przydomowych, prowadzi ć edukacj ę mieszka ńców dotycz ącą segregowania i kompostowania tych odpadów.

5.5. Plan zamykania instalacji

Poniewa Ŝ na terenie powiatu radziejowskiego nie jest zlokalizowana Ŝadna spalarnia odpadów, wi ęc jedynym rodzajem instalacji rozpatrywanym w niniejszym punkcie b ędą składowiska odpadów inne ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne. Spo śród 5 funkcjonuj ących instalacji tego typu, trzy oraz „stare” składowisko w Byczynie s ą przewidziane do zamkni ęcia z przyczyn niespełniania wymaga ń ochrony środowiska. S ą to składowiska odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne w Broniewie, Borucinie i Jerzycach), Zamkni ęcie zostanie wykonane w sposób nast ępuj ący: 1) Składowiska zostan ą skontrolowane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy; Delegatura we Włocławku. 2) Starosta Radziejowski wyda decyzje – zgod ę na zamkniecie składowisk odpadów okre ślaj ącą: techniczny sposób zamkni ęcia składowisk odpadów (m.in. okre ślenie sposobu monitoringu), dat ę zaprzestania przyjmowania odpadów do składowania, harmonogram działa ń zwi ązanych z rekultywacj ą oraz warunki sprawowania nadzoru nad zrekultywowanym składowiskiem; 3) Starosta Radziejowski wyda decyzje o kierunkach rekultywacji składowisk odpadów.

5.6. Harmonogram realizacji działa ń.

Tabela Nr 5 Kierunki działa ń proekologicznych na lata 2008 – 2011 w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu radziejowskiego.

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące/ (inwestycyjne i pozainwestycyjne) powiatowego współpracuj ące Pełne wdro Ŝenie zorganizowanej Gminy, 1. Współpraca zbiórki odpadów komunalnych Przedsi ębiorcy

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące/ (inwestycyjne i pozainwestycyjne) powiatowego współpracuj ące Pełne wdro Ŝenie i dalsze zwi ększenie Gminy, 2. Współpraca zakresu selektywnej zbiórki odpadów Przedsi ębiorcy Zapewnienie zakładanych poziomów 3. odzysku i unieszkodliwiania Gminy Współpraca poszczególnych grup odpadów Likwidacja zagro Ŝeń środowiska powodowanych przez nielegalne 4. składowanie odpadów (likwidacja Gminy Współpraca dzikich wysypisk śmieci)

powiat, gmina, Likwidacja nieczynnego mogilnika w Wojewoda Kujawsko- 5. Współpraca Górach Witowskich (Gm. Byto ń) Pomorski, Zarz ąd Województwa, Zadanie własne Opracowanie gminnych i powiatowych jednostek 6. programów usuwania azbestu i Gminy i Powiat samorz ądu wyrobów zawieraj ących azbest terytorialnego Starosta, wła ściciele budynków, firmy Kontynuacja programu dofinansowania uprawnione do z PFO ŚiGW w radziejowie utylizacji 7. demonta Ŝu i Realizacja zadania odpadów budowlanych zawieraj ących transportu odpadów azbest. budowlanych zawieraj ących azbest Doskonalenie lokalnego systemu 8. gospodarki odpadami Gminy Współpraca

Dostosowanie post ępowania z Nadzór i kontrola 9. odpadami do wymogów prawa Gminy, Starosta wydawanych decyzji

Zamkni ęcie i rekultywacja zapełnionych i niespełniaj ących norm składowisk Zarz ądcy Nadzór i kontrola 10. odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i składowisk/Gminy wydawanych decyzji oboj ętne: Broniewo, Borucin, Jerzyce i Byczyna (stare składowisko) Uregulowanie formalnego i faktycznego stanu gospodarki odpadami w przedsi ębiorstwach oraz wdra Ŝanie nowoczesnych technologii Przedsi ębiorcy/WIO Ś Nadzór i kontrola 11. produkcji (bezodpadowych i (kontrola)/Gminy wydawanych decyzji małoodpadowych oraz eliminuj ących wytwarzanie odpadów niebezpiecznych) Podnoszenie świadomo ści ekologicznej całego społecze ństwa Gminy, Powiat, 12. (poprzez organizowanie konkursów, Szkoły, Nadle śnictwa Zadanie własne prowadzenie zaj ęć w szkołach itp.), itd. udost ępnianie informacji o środowisku. 97

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące/ (inwestycyjne i pozainwestycyjne) powiatowego współpracuj ące Zgodny z obowi ązuj ącymi przepisami Zarz ądcy Nadzór i kontrola 13. monitoring składowisk odpadów składowisk/WIO Ś wydawanych decyzji

5.7. Projektowany system gospodarki odpadami uwzgl ędniaj ący ich zbieranie transport, odzysk i unieszkodliwianie.

5.7.1. Odpady komunalne.

Zbieranie i transport odpadów Zgodnie z „Krajowym planem gospodarki odpadami 2010” oraz „Programem ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010” osi ągniecie celów w zakresie zbierania odpadów komunalnych wymaga realizacji szeregu działa ń: kontrolowania przez gminy stanu zawieranych umów przez wła ścicieli nieruchomo ści z podmiotami prowadz ącymi działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych (co teoretycznie powinno spowodowa ć obj ęcie zorganizowanym systemem zbierania odpadów 100 % mieszka ńców poszczególnych gmin powiatu), kontrolowanie przez gminy sposobów i zakresu wypełniania przez podmioty posiadaj ące zezwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści ustale ń w nich zawartych (szczególnie dotycz ących metod oraz miejsc prowadzenia odzysku i unieszkodliwiania odpadów), prowadzenie i doskonalenie ewidencji wytwarzania, odzysku oraz unieszkodliwiana odpadów komunalnych. Zgodnie z wyznaczonymi celami w zakresie odzysku (w tym recyklingu) odpadów wymagane jest prowadzenie selektywnego zbierania i odbierania nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: odpady zielone z ogrodów i parków, papier i tektura (w tym opakowania, gazety, czasopisma itp.), odpady opakowaniowe ze szkła (bezbarwne i kolorowe), tworzywa sztuczne i metalowe, zu Ŝyte baterie i akumulatory, przeterminowane leki, chemikalia (farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe itp.), meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlano – remontowe, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny. Pozostałe frakcje odpadów komunalnych mog ą by ć zbierane ł ącznie jako zmieszane odpady komunalne. W zakresie zbiórki i transportu odpadów niezb ędne jest przyj ęcie okre ślonego programu zbiórki selektywnej jako integralnej cz ęś ci gminnego planu gospodarki odpadami dotycz ącego sposobu prowadzenia selektywnego zbierania odpadów, rodzaju i wielko ści pojemników, cz ęstotliwo ści zbierania itd. Odpady zebrane selektywnie powinny by ć transportowane w sposób zapobiegaj ący ich zmieszaniu.

Odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych Dostosowanie polskiej gospodarki odpadami do standardów UE wymaga ć b ędzie w najbli Ŝszych latach przede wszystkim intensyfikacji działań zwi ązanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji (do 2013 roku 50 % 98

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. musi by ć wył ączone ze składowania). Oznacza to konieczno ść rozwoju metod odzysku, w tym recyklingu organicznego, a tak Ŝe odzysku energii poprzez wprowadzanie termicznego przekształcania odpadów. Niezb ędny b ędzie rozwój lokalnych kompostowni wykorzystuj ących selektywnie zbierane odpady kuchenne ulegaj ące biodegradacji i odpady zielone. Wspiera ć nale Ŝy (poprzez odpowiednie akcje władz lokalnych) kompostowanie odpadów we własnym zakresie przez mieszka ńców peryferyjnych rejonów miast oraz mieszka ńców wsi. Nast ępowa ć powinien rozwój metod fermentacji beztlenowej odpadów. W zwi ązku z tym wyst ępuje potrzeba prowadzenia szerokich akcji podnoszenia świadomo ści społecznej z wykorzystaniem wszystkich dost ępnych metod i środków. W zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi plan działa ń obejmuje formułowanie rozwi ąza ń przede wszystkim przy uwzgl ędnieniu: aktualnych uwarunkowa ń zwi ązanych z gospodark ą odpadami, potrzeb wynikaj ących z konieczno ści zapewnienia przyszło ściowego, wieloletniego, kompleksowego systemu gospodarki odpadami na rozpatrywanym obszarze, strategii w gospodarce odpadami przyj ętej w krajach Unii Europejskiej oraz w Polsce. Rozwi ązania techniczne wykorzystywane w gospodarowaniu odpadami komunalnymi winny słu Ŝyć: odzyskowi i unieszkodliwianiu odpadów ulegaj ących biodegradacji, odzyskowi substancji, materiałów i energii z odpadów, wydzielaniu odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielaniu odpadów tzw. budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych, wydzielaniu odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Maksymalizacja odzysku wymaga: zapewnienia, Ŝe odpowiednia przepustowo ść instalacji b ędzie dost ępna, aby przetworzy ć wszystkie selektywnie zebrane odpady, poprzez odpowiednie monitorowanie zrealizowanych i planowanych inwestycji, stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawieraj ących surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorz ądu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowi ązków w zakresie odzysku i recyklingu, promowanie produktów wytworzonych z materiałów odpadowych poprzez odpowiednie działania promocyjne i edukacyjne jak równie Ŝ zamówienia publiczne, wydawanie pozwole ń tylko na budow ę instalacji realizuj ących zało Ŝenia planów gospodarki odpadami odpowiedniego szczebla, których celowo ść została potwierdzona analiz ą ekonomiczn ą, zach ęcania inwestorów publicznych i prywatnych do udziału w realizacji inwestycji strategicznych zgodnie z planami gospodarki odpadami, wspieranie i promocja najlepszych rozwi ąza ń odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Jednym z zasadniczych kierunków działa ń w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi jest intensywny wzrost zastosowania zarówno biologicznych jak i termicznych metod przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. Ograniczenie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji zwi ązane jest z konieczno ści ą budowy linii technologicznych do ich przetwarzania: kompostowni odpadów organicznych, linii mechaniczno – biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, instalacji fermentacji odpadów (organicznych i zmieszanych), zakładów termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych. Podstawowym zało Ŝeniem funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi w województwie kujawsko – pomorskim b ędzie utworzenie i prowadzenie jedenastu Mi ędzygminnych Kompleksów Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (MKUOK), w

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. których b ędą uwzgl ędnione wszystkie niezb ędne elementy tej gospodarki w danych warunkach lokalnych (np. z termicznym przekształceniem). Jednak Ŝadna z tych instalacji nie b ędzie zlokalizowana na terenie powiatu radziejowskiego. Wg zało Ŝeń „Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami województwa kujawsko-pomorskiego 2010” powiat radziejowski ma korzysta ć z 2 instalacji zlokalizowanych w Machnaczu (powiat włocławski) i w Słu Ŝewie (powiat aleksandrowski) co b ędzie sukcesywnie wdra Ŝane wraz z zamykaniem składowisk w poszczególnych gminach. Planowane instalacje, w szczególno ści obiekty termicznego przekształcania odpadów muszą spełnia ć kryteria BAT, a stosowane technologie były sprawdzone poprzez wieloletnie i liczne do świadczenia.

Podsumowanie

Zwa Ŝywszy na wy Ŝej wymienione aspekty i zało Ŝenia nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe system gospodarki odpadami komunalnymi w powiecie radziejowskim powinien kształtowa ć si ę nast ępuj ąco: a) w zakresie zbierania i transportu nale Ŝy: obj ąć systemem odbioru odpadów komunalnych 100 % wytwórców odpadów (w tym: rozwija ć, udoskonala ć i istniej ący system, a nawet zast ąpi ć go lepszym je Ŝeli będzie taka konieczno ść ), rozwija ć i doskonali ć systemy segregowania odpadów od wytwórcy pocz ąwszy, a na segregacji ostatecznej (na składowisku) sko ńczywszy. Ostatecznym celem segregacji jest wyeliminowanie z odpadów komunalnych nast ępuj ących frakcji: odpadów zielonych, papieru, tektury, szkła, tworzyw sztucznych, odpadów budowlanych, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów niebezpiecznych takich jak przeterminowane leki, zuŜyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny oraz baterie i akumulatory, rozwija ć i udoskonala ć system ewidencji odbieranych odpadów po zamkni ęciu składowisk gminnych nale Ŝy zorganizowa ć system odbioru i transportu wytwarzanych odpadów do Machnacz i Słu Ŝewa w zale Ŝno ści od warunków logistycznych. b) w zakresie odzysku i unieszkodliwiania nale Ŝy: wyodr ębnione z odpadów komunalnych frakcje zbiera ć i przekazywa ć upowa Ŝnionym odbiorcom maj ącym stosowne zezwolenia w zakresie ich i odzysku oraz unieszkodliwiania (innego ni Ŝ składowanie) lub zagospodarowa ć we własnym zakresie w sposób zgodny z przepisami (np. poprzez kompostowanie odpadów biodegradowalnych), pozostałe zmieszane odpady komunalne nale Ŝy unieszkodliwia ć na istniej ących gminnych składowiskach odpadów komunalnych do czasu ich zamkni ęcia, a nast ępnie dostarcza ć do Mi ędzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Machnaczu i Słu Ŝewie.

5.7.2. Odpady niebezpieczne.

Odpady niebezpieczne powstaj ą zarówno w sektorze komunalnym, jak i gospodarczym. Podstawowym źródłem ich powstawania jest działalno ść przemysłowa i usługowa. Z definicji odpadów niebezpiecznych wynika, Ŝe stanowi ą one szczególne zagro Ŝenie dla ludzi i środowiska i dlatego gospodarowanie odpadami niebezpiecznymi wymaga szczególnej kontroli i planowania. Diagnoza gospodarki odpadami niebezpiecznymi wytwarzanymi przez zakłady przemysłowe w powiecie radziejowskim wykazała, Ŝe stan gospodarki tymi odpadami nie jest zadowalaj ący, cho ć zaobserwowano znaczn ą popraw ę w stosunku do lat

100

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. poprzednich. Na obszarze powiatu nie ma firm, zajmuj ących si ę zagospodarowywaniem odpadów niebezpiecznych. W trakcie realizacji (etap uzykiwania stosownych pozwole ń) jest budowa składowiska odpadów niebezpiecznych (azbest) w Byczu, gm. Piotrków Kuj.. Po przeanalizowaniu aktualnego stanu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, prognoz powstawania odpadów niebezpiecznych, a tak Ŝe zało Ŝonych do osi ągni ęcia celów sformułowano nast ępuj ące kierunki działa ń programu zagospodarowania tych odpadów: minimalizacja ilo ści wytwarzanych odpadów niebezpiecznych poddawanych procesom unieszkodliwiania poprzez składowanie, rozwi ązanie problemu wydzielenia odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, organizacja nowych i rozwój istniej ących systemów zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych (małe i średnie przedsi ębiorstwa), z uwzgl ędnieniem odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących w strumieniu odpadów komunalnych (gospodarstwa domowe), w oparciu o: funkcjonuj ące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych utworzone przez organizacje odzysku lub przedsi ębiorców; funkcjonuj ące placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane lekarstwa, oleje odpadowe, baterie, akumulatory); stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych; regularne odbieranie odpadów niebezpiecznych od mieszka ńców prowadz ących selektywne zbieranie w systemie workowym lub pojemnikowym przez podmioty prowadz ące działalno ść w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści. wdra Ŝanie proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów niebezpiecznych w oparciu o najlepsze dost ępne techniki (BAT), w tym opracowanie i wdro Ŝenie innowacyjnych technologii w zakresie zagospodarowania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. baterie małogabarytowe, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny).

Oleje odpadowe Głównym źródłem powstawania olejów odpadowych s ą stacje obsługi pojazdów, bazy transportowe i remontowe, urz ądzenia przemysłowe, jak równie Ŝ spor ą cz ęść (cho ć cz ęsto bł ędnie pomijan ą) stanowi ą pojedyncze gospodarstwa domowe (ma to miejsce gdy osoba fizyczna samodzielnie wymienia olej w poje ździe). Oleje odpadowe s ą to wszystkie zu Ŝyte oleje smarowe lub przemysłowe nie nadaj ące si ę do zastosowania. Na terenie powiatu nie ma instalacji do odzysku i unieszkodliwiania olejów odpadowych. Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów w zakresie gospodarowania olejami odpadowymi wymaga: rozwoju istniej ącego systemu zbierania olejów odpadowych, w tym ze źródeł rozproszonych (szczególnie od osób fizycznych), monitoringu prawidłowego post ępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejno ści odzysk poprzez regeneracj ę, a je śli jest niemo Ŝliwy ze wzgl ędu na stopie ń zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku), kontroli wytwórców olejów w zakresie zastosowanych sposobów zbierania, magazynowania oraz kwalifikowania do wła ściwego procesu odzysku lub unieszkodliwiania, wła ściwego zagospodarowania odpadów z rozlewów olejowych w przypadku wycieków lub wypadków drogowych.

Baterie i akumulatory W zakresie zbiórki baterii i akumulatorów przewiduje si ę (głównie dzi ęki wprowadzonej opłacie depozytowej) wzrost odzysku złomu akumulatorowego, który powinien docelowo

101

(przynajmniej teoretycznie) si ęgn ąć 100 %. Problem natomiast stanowi zbiórka zu Ŝytych baterii i akumulatorów małogabarytowych, które nie s ą zbierane przede wszystkim ze wzgl ędu na brak wdro Ŝonej technologii unieszkodliwiania. Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów w zakresie gospodarowania zu Ŝytymi bateriami i akumulatorami wymaga: transpozycji i wdro Ŝenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/66/WE w sprawie baterii i akumulatorów oraz zu Ŝytych baterii i akumulatorów oraz uchylaj ącej dyrektyw ę 91/157/EWG, udoskonalenia i rozwini ęcia systemu zbierania małogabarytowych zu Ŝytych baterii i akumulatorów ze źródeł rozproszonych, rozszerzenia zakresu przeznaczenia środków finansowych pochodz ących z opłat produktowych o finansowanie zakupu elementów infrastruktury zbierania (mi ędzy innymi pojemników i środków transportu) oraz bada ń zwi ązanych z opracowywaniem innowacyjnych technologii odzysku i recyklingu; Wyra źna poprawa w tym zakresie nast ąpi dopiero po roku 2010. Głównym celem do realizacji w zakresie gospodarowania zu Ŝytymi bateriami i akumulatorami jest osi ągni ęcie 100% odzysku akumulatorów ołowiowych oraz maksymalnej ilo ści pozostałych baterii i akumulatorów. W celu uregulowania gospodarki zu Ŝytymi bateriami i akumulatorami małogabarytowymi niezb ędne jest ich wysegregowanie ze strumienia odpadów komunalnych i zorganizowanie systemu ich zbiórki. (zbiórka przez sie ć handlow ą, objazdowe punkty odbioru odpadów niebezpiecznych w dostarczonych mieszka ńcom pojemnikach). Do czasu wdro Ŝenia technologii ich unieszkodliwiania powinny by ć gromadzone na składowiskach odpadów niebezpiecznych.

Odpady zawieraj ące azbest Podstawowym celem w zakresie gospodarowania odpadami azbestowymi jest bezpieczne dla ludzi i środowiska unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest poprzez składowanie na wytypowanych składowiskach w sposób wykluczaj ący ich szkodliwe oddziaływanie. Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów w zakresie gospodarowania odpadami zawieraj ącymi azbest wymaga realizacji nast ępuj ących działa ń: – monitoringu prawidłowego post ępowania z odpadami zawieraj ącymi azbest, szczególnie obejmuj ącego indywidualnych posiadaczy i firm zajmuj ących si ę demonta Ŝem; Szacuje si ę, Ŝe na terenie powiatu radziejowskiego znajduje si ę około 56 431 Mg odpadów (co daje około 1300 kg/1 mieszka ńca wyrobów zawieraj ących azbest), z których wi ększo ść stanowi ą płyty eternitowe. Nie przewiduje si ę zwi ększenia ju Ŝ istniej ącej ilo ści (jedynie zmiany wynikaj ące z prowadzonej przez gminy inwentaryzacji- będą to jednak zmiany formalne, a nie faktyczne). Niezbędne jest prowadzenie na poziomie gminy baz informacyjnych zawieraj ących dane o lokalizacji, ilo ści i stanie wyrobów zawieraj ących azbest (do dostarczenia tych danych byli zobowi ązani wła ściciele i zarz ądcy nieruchomo ści) oraz opracowanie systemu monitoringu usuwania i prawidłowego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest. Unieszkodliwianie tego typu odpadów jest i powinno by ć w dalszym ci ągu prowadzone w ramach działalno ści przedsi ębiorstwa PPHU „Izopol” S.A. w Trzemesznie (powiat gnie źnie ński, województwo wielkopolskie) oraz innych składowisk odpadów niebezpiecznych np. składowisko odpadów niebezpiecznych w Małociechowie gmina Pruszcz. Powstanie składowiska odpadów azbestowych na terenie powiatu w znacznym stopniu obni Ŝy koszty transportu tych odpadów.

Przeterminowane pestycydy Na obszarze powiatu radziejowskiego istnieje 1 miejsce, w którym s ą zgromadzone odpady niebezpieczne w postaci przeterminowanych środków ochrony

102

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. ro ślin głównie zawieraj ących DDT oraz opakowania po tych środkach, w Górach Witowskich (Gm. Byto ń). Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów w zakresie gospodarowania przeterminowanymi pestycydami wymaga realizacji działa ń: likwidacji istniej ącego mogilnika i przeprowadzenie rekultywacji terenu ska Ŝonego, prowadzenia monitoringu terenów ska Ŝonych pestycydami po likwidacji mogilnika, termicznego unieszkodliwienia przeterminowanych pestycydów ze zlikwidowanego mogilnika oraz odpadów pestycydowych z bie Ŝą cej produkcji i stosowania w specjalistycznych spalarniach w kraju lub za granicą, rozbudowy systemu zbierania opakowa ń po środkach ochrony ro ślin. Według zało Ŝeń Wojewódzkiego Planu gospodarki odpadami do 2010 r. mogilnik powinien zosta ć zlikwidowany.

Zu Ŝyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne Post ęp cywilizacyjny oraz rozwój technologiczny i techniczny, a tak Ŝe relatywny spadek cen wszelkich urz ądze ń elektrycznych i elektronicznych oraz ich powszechna dost ępno ść spowodowały rosn ącą w ostatnich latach ilo ść wycofywanych z u Ŝytkowania urz ądze ń elektrycznych i elektronicznych. Nale Ŝy spodziewa ć si ę dynamicznego wzrostu tej ilo ści, a co za tym idzie – wytwarzaniem odpadów z tej grupy. Podstawowym celem w post ępowaniu ze zu Ŝytymi urz ądzeniami elektrycznymi i elektronicznymi jest maksymalny odzysk i recykling zu Ŝytych urz ądze ń chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła zawieraj ących substancje zubo Ŝaj ące warstw ę ozonow ą. Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów wymaga realizacji nast ępuj ących działa ń: rozbudowania infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, zapewnienie instrumentów i mechanizmów organizacyjnych zapewniaj ących zorganizowanie wtórnego obiegu przestarzałych lecz sprawnych urz ądze ń elektrycznych i elektronicznych.

Pojazdy wycofane z eksploatacji Pojazdy wycofane z eksploatacji stanowi ą zagro Ŝenie dla środowiska ze wzgl ędu na zawarto ść wielu substancji niebezpiecznych. Niezb ędny jest maksymalny recykling tych materiałów pozwalaj ący na odzysk składników u Ŝytecznych dla wytwarzania nowych wyrobów. Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów wymaga utworzenia powiatowej sieci zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji, zapewniaj ącej mo Ŝliwo ść oddania pojazdu do stacji demonta Ŝu lub punktu zbierania pojazdów i monitoring post ępowania z poszczególnymi substancjami niebezpiecznymi.

Odpady medyczne i weterynaryjne Odpady medyczne stanowi ą odpady bytowo-gospodarcze, zu Ŝyte materiały opatrunkowe, sprz ęt jednorazowego u Ŝytku, materiał biologiczny i odpady specjalne, w tym substancje radioaktywne, przeterminowane środki farmaceutyczne, uszkodzone urz ądzenia pomiarowe itp. Osi ągni ęcie zało Ŝonych celów wymaga realizacji nast ępuj ących działa ń: okre ślenia jednolitego systemu zbierania, w tym magazynowania, odpadów medycznych w placówkach medycznych ukształtowanie systemu unieszkodliwiania zaka źnych odpadów medycznych i weterynaryjnych, obejmuj ącego docelowo alternatywne spalanie tych odpadów w spalarniach przystosowanych do przyjmowania tego typu odpadów, opracowania sposobu gospodarowania odpadami weterynaryjnymi wraz z prowadzeniem ewidencji wytwarzanych ilo ści,

103

rozbudowy i ujednolicenia istniej ących systemów zbierania przeterminowanych lekarstw od ludno ści. Segregacja odpadów medycznych i weterynaryjnych powinna by ć w 100% prowadzona przez wszystkie szpitale, zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i przychodnie lekarskie (oraz pomijane cz ęsto prywatne gabinety lekarskie). Powinny w nich zosta ć zapewnione specjalne pomieszczenia do magazynowania odpadów, jednak na maksymalnie krótki okres czasu (najlepiej do 48 godzin). Unieszkodliwianie odpadów powinno odbywa ć si ę przez stosowanie metody termicznej. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2000 r. okre śla sposoby unieszkodliwiania tego typu odpadów (najpopularniejsz ą jest ich spalanie). Przy szpitalach, zakładach lecznictwa uzdrowiskowego i przychodniach lekarskich powinny powsta ć pomieszczenia do magazynowania tych odpadów zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami sanitarnymi.

Podsumowanie Zwa Ŝywszy na wy Ŝej wymienione aspekty i zało Ŝenia nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe system gospodarki odpadami niebezpiecznymi w powiecie radziejowskim powinien kształtowa ć si ę nast ępuj ąco: a) w zakresie zbierania i transportu nale Ŝy: uregulowa ć formalnie wytwarzanie odpadów niebezpiecznych przez przedsi ębiorców (szczególnie z kategorii: mikro- i małych), wydzieli ć ze strumienia odpadów komunalnych wszystkie odpady niebezpieczne pochodz ące z gospodarstw domowych (poprzez segregacj ę oraz utworzenie gminnych systemów i punktów zbierania odpadów niebezpiecznych). b) w zakresie odzysku i unieszkodliwiania nale Ŝy: wszystkie wytworzone odpady niebezpieczne przekazywa ć uprawnionym odbiorcom posiadaj ącym stosowne zezwolenia na odzysk lub unieszkodliwianie tych odpadów.

5.7.3. Odpady inne ni Ŝ niebezpieczne.

Osi ągniecie zało Ŝonych celów w zakresie gospodarki innymi ni Ŝ komunalne i niebezpieczne wymaga realizacji nast ępuj ących działa ń: projektowania nowych procesów i wyrobów w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu oddziaływały na środowisko w fazie produkcji, u Ŝytkowania i po zako ńczeniu uŜytkowania, dostosowania instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów do wymaga ń ochrony środowiska. Uwzgl ędniaj ąc wy Ŝej wymienione aspekty i zało Ŝenia nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe system gospodarki odpadami innymi ni Ŝ niebezpieczne i komunalne w powiecie radziejowskim powinien kształtowa ć si ę nast ępuj ąco: a) w zakresie zbierania i transportu nale Ŝy: uregulowa ć formalnie wytwarzanie odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i komunalne przez przedsi ębiorców (szczególnie z kategorii: mikro- i małych), wydzieli ć ze strumienia odpadów komunalnych wszystkie odpady inne ni Ŝ niebezpieczne pochodz ące z gospodarstw domowych (poprzez segregacj ę), rozbudowa ć infrastruktur ę techniczn ą zbierania odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i komunalne od osób fizycznych (szczególnie: zu Ŝytych opon, odpadów z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oraz odpadów opakowaniowych). b) w zakresie odzysku i unieszkodliwiania nale Ŝy: kontrolowa ć post ępowanie przedsi ębiorców z wytwarzanymi odpadami innymi ni Ŝ niebezpieczne i komunalne,

104

zebrane i wysegregowane odpady przekazywa ć tylko upowa Ŝnionym odbiorcom maj ącym zezwolenia na ich odzysk lub unieszkodliwianie (inne ni Ŝ składowanie) lub zagospodarowa ć we własnym zakresie post ępuj ąc w sposób zgodny z obowi ązuj ącymi przepisami (np. zu Ŝyte opony nale Ŝy zagospodarowywa ć poprzez: bie Ŝnikowanie, wytwarzanie granulatu gumowego, odzysk energii poprzez współspalanie w cementowniach, elektrowniach lub elektrociepłowniach).

105

CZ ĘŚĆ IV

UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ORAZ USTALENIA PROGRAMU

106

1. Uwarunkowania zewn ętrzne.

Najwa Ŝniejszym dokumentem dotycz ącym redukcji zanieczyszcze ń wprowadzanych do środowiska jest II Polityka ekologiczna pa ństwa, uchwalona przez Sejm na wniosek Rady Ministrów 23 sierpnia 2001 r., uszczegółowiona w dokumencie „Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2007 – 2010 z uwzgl ędnieniem perspektyw na lata 2011-2014”.

1.1 Zasady i cele polityki ekologicznej pa ństwa

Zasady polityki ekologicznej pa ństwa Warto ści ą nadrz ędn ą w polityce ekologicznej pa ństwa jest człowiek. Oznacza to, Ŝe zdrowie społecze ństwa, komfort środowiska, w którym Ŝyj ą i pracuj ą społeczno ści lokalne a tak Ŝe Ŝycie i zdrowie ka Ŝdego obywatela s ą głównym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na ka Ŝdym szczeblu. Nowa polityka ekologiczna pa ństwa ma słu Ŝyć zaspokojeniu rosn ących potrzeb człowieka. Wiod ącą zasad ą polityki ekologicznej naszego pa ństwa jest przyj ęta w Konstytucji RP zasada zrównowa Ŝonego rozwoju - istot ą zrównowa Ŝonego rozwoju jest równorz ędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczno ść integrowania zagadnie ń ochrony środowiska z polityk ą w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zasada zrównowa Ŝonego rozwoju powinna by ć przy realizacji polityki ekologicznej pa ństwa uzupełniona szeregiem zasad pomocniczych i konkretyzuj ących. S ą to nast ępuj ące zasady: zasada przezorno ści - przewiduje, Ŝe odpowiednie działania powinny by ć podejmowane ju Ŝ wtedy, gdy pojawia si ę uzasadnione prawdopodobie ństwo, Ŝe problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie, zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, zasada równego dost ępu do środowiska przyrodniczego, zasada regionalizacji, zasada uspołecznienia, zasada „zanieczyszczaj ący płaci” - zło Ŝenie pełnej odpowiedzialno ści, w tym materialnej, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagro Ŝeń dla środowiska na sprawc ę, tj. na jednostki u Ŝytkuj ące zasoby środowiska, zasada prewencji - zakłada, Ŝe przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno by ć podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsi ęwzi ęć w oparciu o posiadana wiedz ę, wdro Ŝone procedury ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych przedsi ęwzi ęć , zasada stosowania najlepszych dost ępnych technik (BAT), zasada subsydiarno ści - oznacza stopniowe przekazywanie cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń decyzyjnych dotycz ących ochrony środowiska na wła ściwy szczebel regionalny lub lokalny (wojewódzki, powiatowy, gminny), tak, aby był on rozwi ązywany na najni Ŝszym szczeblu, na którym mo Ŝe zosta ć skutecznie i efektywnie rozwi ązany, zasada klauzul zabezpieczaj ących - umo Ŝliwia pa ństwom członkowskim stosowanie w uzasadnionych przypadkach ostrzejszych środków w porównaniu z wymaganiami wspólnotowego prawa ekologicznego, zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej - oznacza ona potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu.

107

Cele polityki ekologicznej w sferze racjonalnego u Ŝytkowania zasobów naturalnych:

• w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu - przegl ąd prawa w zakresie ochrony przyrody z punktu widzenia jego zgodno ści z prawem UE oraz skoordynowanie działalno ści w tej dziedzinie, - pełna inwentaryzacja ró Ŝnorodno ści biologicznej: uzupełnianie wiedzy o rozmieszczeniu i zasobach składników ró Ŝnorodno ści biologicznej, - renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie le śnych i wodno- błotnych, - restytucja wybranych gatunków, - utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego oraz zwi ększenie wsparcia dla rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego, - zapewnienie ochrony i racjonalnego gospodarowania ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą, - podniesienie poziomu świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz władz szczebla lokalnego, - zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych, jako narz ędzia ochrony i zrównowa Ŝonego wykorzystania zasobów biologicznych, z uwzgl ędnieniem Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, - zapewnienie skutecznego przeciwdziałania wprowadzaniu gatunków, mog ących zagra Ŝać integralno ści naturalnych ekosystemów i siedlisk lub stanowi ć zagro Ŝenie gatunków rodzimych,

• w zakresie racjonalizacji u Ŝytkowania wody - zastosowanie najlepszych dost ępnych technik produkcji przemysłowej i najlepszych praktyk rolniczych zmniejszaj ących zapotrzebowanie na wod ę i ograniczaj ących ładunki odprowadzane do odbiorników zanieczyszcze ń, - wzmacnianie instrumentów ekonomicznych dotycz ących gospodarki wodnej, wdro Ŝenie systemu zapewniaj ącego pełen zwrot kosztów usług wodnych, wprowadzenie rozwi ąza ń zapewniaj ących stabilne finansowanie gospodarki wodnej, d ąŜ enie do samofinansowania gospodarki wodnej, - wła ściwe utrzymanie wód i urz ądze ń wodnych, - modernizacja systemu melioracji wodnych, - zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe, - racjonalizacja zu Ŝycia wody w gospodarstwach domowych zmierzaj ąca do ograniczenia marnotrawstwa, strat w systemach rozprowadzania wody, stosowania wodooszcz ędnej aparatury czerpalnej i sprz ętu gospodarstwa domowego oraz dalszego rozwoju pomiaru zu Ŝycia wody, • w zakresie zmniejszenia wodochłonno ści, materiałochłonno ści, energochłonno ści, odpadowo ści gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych - wycofanie z produkcji i u Ŝytkowania, b ądź ograniczenie u Ŝytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa mi ędzynarodowego (zawieraj ące metale ci ęŜ kie, trwałe zanieczyszczenia organiczne i substancje niszcz ące warstw ę ozonow ą), - stworzenie systemu pozyskiwania informacji o wytwarzaniu ze źródeł odnawialnych energii innej ni Ŝ elektryczna, - zmniejszenie energochłonno ści w procesach wytwórczych, świadczeniu usług oraz konsumpcji, - wspieranie stosowania zamkni ętych obiegów wody w przedsi ębiorstwach. 108

- wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej, energetycznych no śników odnawialnych (energia słoneczna, energia wiatru i wody, energia geotermalna i energia z biomasy) oraz pochodz ących z odpadów, - wspieranie budowy nowych instalacji OZE, tak by udział energii z tych źródeł w strukturze zu Ŝycia no śników pierwotnych oraz produkcji energii elektrycznej osi ągn ął w 2010r. poziom, co najmniej 7,5%, - wspieranie budowy nowych instalacji zapewniaj ących, Ŝe udział biokomponentów w rynku paliw ciekłych w 2010r. wyniesie 5,75%, ze szczególnym uwzgl ędnieniem biopaliw ciekłych, • w zakresie ochrony gleb - podniesienie poziomu wiedzy u Ŝytkowników gleb i gruntów w zakresie mo Ŝliwo ści eksploatacji gleb, przy zwróceniu szczególnej uwagi na nieodwracalno ść degradacji zasobów glebowych, - doskonalenie struktur organizacyjnych zajmuj ących si ę problematyka ochrony i racjonalnego u Ŝytkowania gleb oraz przygotowanie programów działa ń w tej dziedzinie, - wprowadzenie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustaw ą o rolnictwie ekologicznym, - obj ęcie monitoringiem gleb rejestracji zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych wynikaj ących z rodzaju i intensywno ści eksploatacji oraz oddziaływania ró Ŝnych negatywnych czynników, - przeciwdziałanie przejmowania gleb nadaj ących si ę do wykorzystania rolniczego lub le śnego na inne cele, zwłaszcza dla potrzeb realizacji ró Ŝnego typu inwestycji, - dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb formy ich zagospodarowania rolniczego lub le śnego, - eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiednia zmiana struktury upraw na glebach zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi dla zdrowia tam, gdzie stopie ń zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wska źniki, - zwi ększenie skali przywracania warto ści u Ŝytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie, rekultywacja, odbudowa wła ściwych stosunków wodnych), • w zakresie wzrostu lesisto ści, wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów le śnych - stałe powiększanie zasobów le śnych, - lokalizacja zalesie ń i zadrzewie ń zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego, w tym kształtowanie granicy polno-le śnej, - rozszerzenie renaturalizacji obszarów le śnych, w tym obszarów wodno-błotnych i obiektów cennych przyrodniczo, znajduj ących si ę na terenach le śnych, - promocja stosowania dobrych praktyk rolniczych jako instrumentu ochrony gleb, upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniaj ących zrównowa Ŝone ich wykorzystanie (rolnictwo ekologiczne, programy rolno – środowiskowe), - ochrona gleb le śnych, a szczególnie substancji organicznej gleby, - wzmaganie korzystnego oddziaływania lasu na środowisko, - kształtowanie lasu wielofunkcyjnego (poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej, glebochronnej), - zachowanie zdrowotno ści i Ŝywotno ści ekosystemów le śnych, - ochrona i powi ększanie biologicznej ró Ŝnorodno ści lasów na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym, - racjonalne, zgodne z zasadami ochrony przyrody, u Ŝytkowanie zasobów le śnych, - zachowanie w stanie zbli Ŝonym do naturalnego lub odtworzenie śródle śnych zbiorników wodnych, - utrzymanie i wzmocnienie społeczno-ekonomicznej funkcji lasów, 109

- zapewnienie lasom i zadrzewieniom wła ściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym i zagospodarowaniu kraju, - poprawa stanu i produkcyjno ści lasów prywatnych, • w zakresie ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych - zwi ększenie efektywno ści wykorzystania rozpoznanych i eksploatowanych złóŜ, - ograniczenie narusze ń środowiska towarzysz ących eksploatacji kopalin i pracom geologicznym, - ograniczenie wydobycia kopalin, je śli mo Ŝliwe jest znalezienie substytutu danego surowca, - zmniejszenie zu Ŝycia surowca w przeliczeniu na jednostk ę produktu, - poszerzanie wiedzy o budowie geologicznej Polski oraz kontynuowanie i rozszerzanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i dokumentowania nowych złó Ŝ kopalin u Ŝytecznych, - wspieranie prac geologicznych zmierzaj ących do wyznaczenia perspektywicznych obszarów i struktur do budowy podziemnych magazynów gazu i paliw płynnych oraz wykorzystania wyrobisk pokopalnianych do podziemnego składowania odpadów, - obj ęcie szczególn ą ochron ą wód leczniczych i termalnych.

Cele polityki ekologicznej w sferze jako ści środowiska: • w zakresie gospodarowania odpadami pełne wprowadzenie w Ŝycie regulacji prawnych zawartych w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz rozporz ądzeniach wykonawczych do tej ustawy, zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwi ązywaniu problemu odpadów „u źródła”, wspieranie działa ń podejmowanych przez instytucje publiczne i podmioty prywatne, które przyczyni ą si ę ograniczenia ilo ści wytwarzanych odpadów, zwi ększenia ilo ści odpadów poddawanych odzyskowi, w tym recyklingowi, zmniejszenia ilo ści odpadów kierowanych na składowiska, intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej minimalizacj ę powstawania odpadów i wła ściwego post ępowania z nimi oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno-edukacyjnej w tym zakresie, wzmocnienie kontroli podmiotów odbieraj ących odpady od wytwórców oraz podmiotów posiadaj ących instalacje do odzyskiwania i unieszkodliwiania odpadów, zwi ększenie poziomu odzysku (w tym recyklingu) odpadów przemysłowych poprzez odpowiedni ą polityk ę podatkow ą i system opłat za korzystanie ze środowiska, zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególno ści doprowadzenie do sytuacji, Ŝe w 2013 r. nie b ędzie składowanych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji wi ęcej ni Ŝ 50 % masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., całkowite wyeliminowanie i unieszkodliwienie PCB do 2010 r., rozbudowa systemu odzysku i unieszkodliwiania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz zu Ŝytych baterii i akumulatorów ukierunkowanego na całkowite wyeliminowanie ich składowania,

• w zakresie jako ści wód osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ściowym,

110

realizacja inwestycji wskazanych w Krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych (budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacji zbiorczej), wspieranie budowy indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemo Ŝliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, intensyfikacja działa ń kontrolnych maj ących na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowo ściom w odprowadzaniu ścieków przemysłowych, w tym weryfikacja pozwole ń wodnoprawnych, wspieranie działa ń maj ących na celu popraw ę jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia, w tym budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodoci ągowych, zapobieganie zanieczyszczeniom słodkich wód powierzchniowych i podziemnych oraz wód Bałtyku ze szczególnym naciskiem na zapobieganie „u źródła”, przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym wła ściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie m.in. odpowiednich źródeł poboru wody do picia, • w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza, wspieranie działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji ze źródeł komunalnych, zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania odnawialnych źródeł energii, uzyskanie norm emisyjnych, wymaganych przez przepisy Unii Europejskiej, konsekwentne przechodzenie na likwidacj ę zanieczyszcze ń „u źródła”, coraz szersze normowanie emisji w przemy śle, energetyce i transporcie, wprowadzanie norm produktowych ograniczaj ących emisj ę do powietrza zanieczyszcze ń w rezultacie pełnego cyklu Ŝycia produktów i wyrobów, • w zakresie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego pełna harmonizacja polskich przepisów z odpowiednimi dyrektywami Unii Europejskiej, stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych zajmuj ących si ę monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, poprawa systemu transportowego, zmniejszenie skali nara Ŝania ludno ści na ponadnormatywny poziom hałasu emitowanego przede wszystkim przez środki transportu, kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizuj ącego, poprawa estetyki otoczenia m. in. przez kształtowanie zieleni zorganizowanej pełni ącej funkcje ochronne, • w zakresie powa Ŝnych awarii eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagro Ŝeń, zmniejszanie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej przez nadzór nad wszystkimi instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami takiej awarii, sporz ądzenie ocen ryzyka obiektów, planów operacyjno-ratowniczych dla gmin, wojewódzkich i powiatowych planów zarz ądzania ryzykiem, doskonalenie istniej ącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i kl ęsk Ŝywiołowych.

111

1.2. Limity krajowe

II Polityka ekologiczna pa ństwa oraz Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2007 - 2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011 – 2014, okre ślaj ą limity zwi ązane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw ą środowiska, które maj ą by ć osi ągni ęte w średniookresowym horyzoncie czasowym tzn. do 2014 r. Przedstawiaj ą si ę one nast ępuj ąco:

Tabela Nr 1 Krajowe limity.

Lp. Limity 1. Ograniczenie zu Ŝycia energii o 25 % w stosunku do 2000 r. w przeliczeniu na jednostk ę PKB 2. Dwukrotne zwi ększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem w 1990 r. 3. Likwidacja zrzutu ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych 4. Zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego o 30% 5. Zmniejszenie wodochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i warto ść sprzedan ą w przemy śle) 6. Ograniczenie emisji pyłów średnio o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych zwi ązków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r. 7. Wzrost lesisto ści do ok. 30% powierzchni kraju do 2020r. 8. Do 2010 r. zmniejszenie jednostkowego zu Ŝycia wody do celów przemysłowych, w stosunku do 1990r. o 50%, surowców ze źródeł pierwotnych o 40% oraz energii o 60% 9. Udział odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo – energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i 14% do 2020 r. 10. Osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód powierzchniowych do 2015 r. zgodnie z tzw. Ramow ą Dyrektyw ą Wodn ą 11. Co najmniej 75% poziom usuwania biogenów w dorzeczach Odry i Wisły do 2010 r. 12. Wyposa Ŝenie aglomeracji o liczbie mieszka ńców ≥ 15 tys. w komunalne oczyszczalnie ścieków z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów do 2010 r. 13. Wyposa Ŝenie aglomeracji o liczbie mieszka ńców 2-15 tys. w komunalne oczyszczalnie ścieków z podwy Ŝszonym usuwaniem biogenów do 2015 r. Do ko ńca 2015 r. Polska powinna zapewni ć 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i 14. fosforu w ściekach komunalnych pochodz ących z obszaru kraju w celu ochrony wód powierzchniowych. 15. Eliminacja lub ograniczenie zrzutów substancji niebezpiecznych do środowiska wodnego ze źródeł przemysłowych do 2006r.

16. Zmniejszenie ilo ści wszystkich odpadów kierowanych na składowiska odpadów, w tym w szczególno ści doprowadzenie do sytuacji, Ŝe w 2013r. nie b ędzie składowanych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji wi ęcej ni Ŝ 50% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r., 17. Podniesieniu poziomu odzysku odpadów komunalnych do 10% w 2010 r. 18. Sporz ądzi ć wojewódzkie plany zarz ądzania ryzykiem dla wszystkich województw oraz plany powiatowe, je Ŝeli znajduje si ę wi ęcej ni Ŝ 5 obiektów niebezpiecznych

19. Sporz ądzi ć mapy akustyczne dla wszystkich aglomeracji powy Ŝej 100 tys. 112

Lp. Limity mieszka ńców. 20. Zwi ększenie efektywno ści energetycznej gospodarki, zaoszcz ędzenie 9% energii finalnej w ci ągu 9 lat, do 2017 r.

1.3. Cele polityki ekologicznej województwa kujawsko-pomorskiego.

Jako podstawowy cel polityki ekologicznej na obszarze województwa kujawsko - pomorskiego przyjmuje si ę zachowanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego rejonu w celu poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców oraz zwi ększenia atrakcyjno ści i konkurencyjno ści województwa. Podstaw ą dla formułowania priorytetów ekologicznych dla województwa kujawsko- pomorskiego była przeprowadzona ocena aktualnego stanu środowiska, w tym poszczególnych jego komponentów, jak i środowiska jako cało ści. Przeanalizowane zmiany i tendencje zmian w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska pozwoliły na sformułowanie najwa Ŝniejszych problemów ekologicznych województwa kujawsko-pomorskiego. Problemy te były punktem wyj ścia do formułowania celów, priorytetów i kierunków ochrony środowiska na terenie województwa. Zgodnie z projektem Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2007-2010 z perspektyw ą na lata 2011-2014 nale Ŝy przyj ąć , Ŝe podstawowymi priorytetami ochrony środowiska w województwie kujawsko-pomorskim w wymienionym okresie b ędą: dalsza poprawa jako ści środowiska oraz likwidacja i minimalizacja bezpo średnich zagro Ŝeń dla zdrowia i Ŝycia mieszka ńców województwa, zrównowa Ŝone wykorzystanie bogactw naturalnych, w tym wody oraz energii, racjonalne gospodarowanie odpadami, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, prowadzenie edukacji ekologicznej w celu podniesienia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców województwa.

1.4. Cele szczegółowe wynikaj ące ze Strategii rozwoju powiatu oraz Planu rozwoju lokalnego dla powiatu radziejowskiego.

„Strategia Rozwoju Powiatu Radziejowskiego 2001 – 2015” oraz „Plan Rozwoju Powiatu Lokalnego dla powiatu radziejowskiego”, stanowi ą podstawowe dokumenty okre ślaj ące kierunki rozwoju powiatu w najbli Ŝszym czasie. Dokumenty te zostały opracowane przy udziale samorz ądów gmin wchodz ących w skład powiatu. W przyj ętej strategii uznano, Ŝe wa Ŝnym czynnikiem rozwoju powiatu jest wzrastaj ące znaczenie ekologii dla procesów wytwórczych i zachowa ń jego mieszka ńców. Wynika to głównie z narastaj ących oczekiwa ń zwi ązanych ze zrównowa Ŝonym rozwojem . Podkre śla si ę równie Ŝ, Ŝe intensywna produkcja rolna na znacznej cz ęś ci powiatu, powoduj ąca zagro Ŝenie dla środowiska, mo Ŝe pozbawi ć szans rozwojowych w innych dziedzinach np. w zakresie rozwoju turystyki. W strategii rozpatrywane s ą wa Ŝne z punktu widzenia ochrony środowiska problemy, takie jak: intensyfikacja produkcji rolnej (np. hodowla bydła, trzody chlewnej, drobiu) kosztem pogorszenia si ę stanu środowiska naturalnego, efektywno ść ekonomiczna produkcji wyrobów opartych na surowcach wytwarzanych w sposób przyjazny dla środowiska naturalnego, poczucie jako ści Ŝycia mieszka ńców powiatu w powi ązaniu ze stanem ochrony środowiska naturalnego. W strategii przyj ęto tak Ŝe bardzo wa Ŝne, nast ępuj ące zało Ŝenia: 113

systematyczne nakłady na inwestycje proekologiczne pozwol ą na osi ągni ęcie odpowiednich standardów europejskich jako ści Ŝycia, podj ęte działania dla budowania w śród mieszka ńców systemu warto ści, w którym indywidualna dbało ść o środowisko przyrodnicze jest wa Ŝnym i trwałym elementem świadomo ści społecznej, pozwol ą na obni Ŝenie kosztów działa ń w tym zakresie i partycypacj ę mieszka ńców w niezb ędnych inwestycjach proekologicznych, działania na rzecz ochrony wód i powietrza powinny ukierunkowa ć rozwój powiatu radziejowskiego na turystyk ę. Wśród mocnych stron powiatu w strategii wymieniono m. in. czyste środowisko przyrodnicze, w niewielkim stopniu zagro Ŝone degradacj ą oraz istniej ące na znacz ącej cz ęś ci obszaru powiatu walory turystyczno-rekreacyjne w postaci jezior i okalaj ących je lasów. Jako słab ą stron ę powiatu uznaje si ę m. in. brak rozwini ętej infrastruktury turystycznej i istniej ące zagro Ŝenia dla środowiska naturalnego, niesprzyjaj ące rozwojowi turystyki. Przedstawione powy Ŝej problemy znalazły swój wyraz w wizji strategii, która przedstawia si ę nast ępuj ąco: „Edukacja, aktywni mieszka ńcy i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych ziemi radziejowskiej, źródłem rozwoju rolnictwa i przedsi ębiorczo ści pozarolniczej” . W strategii zostały przyj ęte 4 główne cele, z których najbardziej z problematyk ą ochrony środowiska zwi ązany jest cel IV: „Rozwini ęta infrastruktura, czyste środowisko, bezpiecze ństwo i zadbane rejony turystyczne powiatu radziejowskiego atrakcj ą turystyczn ą w skali krajowej”. Wdro Ŝenie strategii opiera si ę o realizacj ę zaproponowanych projektów. W dziedzinie ochrony środowiska s ą to dwa nast ępuj ące projekty: 1. „wszyscy dbamy o środowisko naturalne”, 2. „zintegrowany, gminno - powiatowy program rozwoju infrastruktury”. W projekcie pierwszym jako cele operacyjne przyj ęto: ukształtowanie nowego modelu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców, pozwalaj ącego na wzmocnienie społecznej i indywidualnej dbało ści o czysto ść środowiska naturalnego, poprawienie wizerunku miast i wsi poprzez działania w zakresie estetyzacji zagród rolniczych i najcz ęś ciej odwiedzanych obszarów miast. Do podstawowych zada ń zwi ązanych realizacj ą tego projektu nale Ŝą : zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo, tworzenie „zielonych szkół”, wprowadzanie zadrzewie ń śródpolnych, introdukcja i reintrodukcja zwierzyny w stanie dzikim, zarybianie wód śródl ądowych, organizowanie akcji promuj ących ekologi ę typu „sprz ątanie powiatu”, działania organizacyjne i u świadamiaj ące oraz sankcje prawne zwi ązane z przestrzeganiem zasad ochrony środowiska, promowanie estetyzacji wsi i miast (konkursy zagród), utworzenie punktu edukacji ekologicznej, przygotowanie typowych projektów oczyszczalni przydomowych, szkolenia i doradztwo w zakresie przestrzegania przepisów i zasad ochrony środowiska. Najwa Ŝniejszymi efektami wdro Ŝenia projektu b ędą m. in: zwi ększenie lesisto ści powiatu. podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przez: rolników, przedsi ębiorców i mieszka ńców,

114

partycypacja finansowa mieszka ńców w działaniach i inwestycjach chroni ących środowisko, poprawa estetyki otoczenia. Bezpo średnio z tym projektem wi ąŜ e si ę tak Ŝe cel operacyjny dotycz ący wspierania zmian strukturalnych w rolnictwie poprzez działania na rzecz zalesiania słabych gruntów, rozwijania gospodarki le śnej i łowieckiej oraz modernizacji infrastruktury rolnictwa (melioracje, nawadnianie). Projekt dotycz ący rozwoju infrastruktury obejmuje działania operacyjne zwi ązane z rozbudowaniem składników infrastruktury technicznej słu Ŝą cej poprawie warunków Ŝycia, ochronie środowiska i rozwojowi przedsi ębiorczo ści w zakresie przetwórstwa rolnego, turystyki i innych dziedzin gospodarczych (m. in. wspólna gazyfikacja terenu powiatu i budowa systemu kanalizacyjnego). Projekt składa si ę z 6 cz ęś ci, z których 4 ści śle wi ąŜą si ę z działaniami zwi ązanymi z ochroną środowiska przyrodniczego powiatu. S ą to nast ępuj ące działania: budowa gazoci ągów dla powiatu radziejowskiego, w tym: budowa stacji redukcyjnych poboru gazu dla gmin powiatu, budowa przył ączy do miejscowo ści, budowa sieci gazowych w poszczególnych miejscowo ściach, budowa przył ączy do indywidualnych odbiorców. budowa wodoci ągów w miastach i na terenach wiejskich, w tym: budowa nowych uj ęć wody pitnej i modernizacja istniej ących, budowa nowych sieci wodoci ągowych w miastach i na terenach wiejskich, budowa przył ączy do istniej ących odbiorców, wymiana wyst ępuj ących szkodliwych dla zdrowia sieci z rur azbestowo- cementowych, budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, w tym rozwój sieci kanalizacyjnej w miastach i na terenach wiejskich, budowa oczyszczalni ścieków, w tym: budowa oczyszczalni ścieków dla miast i wsi, budowa oczyszczalni na terenach turystycznych, budowa oczyszczalni przyzagrodowych, wprowadzenie uporz ądkowanej gospodarki odpadami komunalnymi. Natomiast Plan Rozwoju Lokalnego dla powiatu radziejowskiego uchwalony w 2007r. okre śla w sposób szczegółowy rodzaje zada ń jakie b ędą realizowane na terenie powiatu w latach 2007 – 2013. Zadania te s ą szczegółowo pogrupowane jako zadania o charakterze powiatowym oraz jako zadania poszczególnych jednostek samorz ądowych. Wykaz planowanych projektów i zada ń inwestycyjnych zostanie wykorzystany w cz ęś ci dotycz ącej ustalenia planowanych przedsi ęwzi ęć proekologicznych dla powiatu.

2. Wnioski z oceny aktualnego stanu środowiska.

Tabela Nr 2 Analiza SWOT.

Mocne strony Słabe strony

Powierzchnia ziemi - niski stopie ń degradacji powierzchni ziemi, - istnienie mogilnika zawieraj ącego - urozmaicona rze źba terenu, przeterminowane środki ochrony ro ślin, - brak terenów osuwiskowych, - słabe gleby w cz ęś ci południowej powiatu. - bardzo dobre gleby w północnej cz ęś ci powiatu. 115

Mocne strony Słabe strony

Zasoby i jako ść wód - wysokiej i średniej jako ści wód - obni Ŝaj ący si ę w wyniku małej ilo ści podziemnych. opadów poziom wód gruntowych, niska jako ść wód powierzchniowych, - wyst ępowanie obszaru szczególnie nara Ŝonego na zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego. - powstanie kopalni w ęgla brunatnego w powiecie konini ńskim. Surowce naturalne - wyst ępowanie złó Ŝ kopalin pospolitych - nielegalne wydobycia kopalin, (piaski, Ŝwiry), Zasoby przyrody - wyst ępowanie obszarów obj ętych ró Ŝnymi - niski stopie ń lesisto ści i jeziorno ści, formami ochrony, - niedbało ść mieszka ńców powiatu o jego -do ść du Ŝe zasoby zwierzyny łownej zasoby przyrodnicze, - wyst ępowanie rzadkich i zagro Ŝonych - konsumpcyjny tryb Ŝycia, gatunków ro ślin, Powietrze - bardzo dobra jako ść powietrza (klasa A), - niekorzystna struktura paliw w systemach - produkcja energii odnawialnej – siłownie grzewczych, wiatrowe, - słaby rozwój gazyfikacji powiatu,

Gospodarka wodno-ściekowa -du Ŝy stopie ń zwodoci ągowania, - du Ŝe rozproszenie zabudowy - dobre wyposa Ŝenie gospodarstw rolnych w niedostateczny stopie ń skanalizowania, urz ądzenia do przechowywania nawozów -słaby rozwój małej retencji, organicznych. - jednostronne – odwadniaj ące działanie systemów melioracyjnych, - potrzeba modernizacji oczyszczalni ścieków i budowy nowych,

Gospodarka odpadami -dobrze rozwini ęty system odbioru odpadów -słabo rozwini ęta selektywna zbiórka komunalnych. odpadów komunalnych, - uregulowanie gospodarki odpadami w -składowanie jako dominuj ący sposób wi ększo ści podmiotów gospodarczych i unieszkodliwiania odpadów, obiektach u Ŝyteczno ści publicznej. -niespełnianie wymogów przez wi ększo ść składowisk odpadów komunalnych, - niewystarczaj ące środki finansowe na prowadzenie monitoringu składowisk, - zapełnienie cz ęś ci składowisk.

Analizuj ąc przedstawione powy Ŝej cele ekologiczne dotycz ące szczebla krajowego i wojewódzkiego oraz ustalenia przyj ęte w strategii rozwoju powiatu radziejowskiego, a tak Ŝe uwzgl ędniaj ąc ocen ę aktualnego stan środowiska w powiecie mo Ŝna przyj ąć , Ŝe operacyjnymi celami ochrony środowiska na obszarze tego powiatu s ą: zachowanie i wzbogacenie walorów przyrodniczo-krajobrazowych powiatu, 116

poprawa bilansu hydrologicznego powiatu, dalsza poprawa jako ści wód powierzchniowych, ochrona jako ści wód podziemnych oraz racjonalne gospodarowanie tymi zasobami, dalsza poprawa jako ści powietrza atmosferycznego, poprawa warunków klimatu akustycznego, dalsze kształtowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej, zwi ększenie lesisto ści powiatu, przeciwdziałanie degradacji gleb, racjonalna eksploatacja złó Ŝ kopalin, rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, gazyfikacja powiatu, wdro Ŝenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, kształtowanie systemu obszarów chronionych .

3. Ustalenia programu.

3.1. Kierunki ochrony środowiska – wytyczne • budowa sieci kanalizacyjnej, • budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków, w miejscach gdzie jest niemo Ŝliwa lub ekonomicznie nieuzasadniona budowa sieci kanalizacyjnej, • budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków, • zwi ększanie stopnia zwodoci ągowania gmin, • zmniejszenie emisji pyłów i gazów do powietrza poprzez modernizacj ę systemów grzewczych, • zrównowa Ŝone wykorzystanie bogactw naturalnych poprzez stosowanie odnawialnych źródeł energii (pompy ciepła, elektrownie wodne i wiatrowe, biopaliwa, kolektory słoneczne), • usuwanie i wymiana pokry ć dachowych zawieraj ących azbest, • poprawa jako ści wód powierzchniowych ze szczególnym naciskiem na obszar szczególnie nara Ŝony na zanieczyszczenia azotem pochodzenia rolniczego, • zachowanie jako ści wód podziemnych i ich ochrona przed degradacj ą i nadmiern ą eksploatacj ą, • regulacja stosunków wodnych na gruntach rolnych – poprawa działania systemów melioracyjnych w celu zminimalizowania deficytu wody. • zwi ększenie ilo ści zadrzewie ń i zakrzacze ń śródpolnych, • zwi ększenie lesisto ści obszaru powiatu przez zalesianie gruntów najsłabszych klas bonitacyjnych. • prowadzenie edukacji ekologicznej w celu podniesienia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu radziejowskiego, • propagowanie kodeksu dobrej praktyki rolniczej, • wdro Ŝenie kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w oparciu o Mi ędzygminne Kompleksy Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Machnaczu (powiat włocławski) i Słu Ŝewie (powiat aleksandrowski), • prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów u źródła, • segregacja i unieszkodliwienie odpadów w zakładach gospodarki komunalnej w pełni dostosowanych do obowi ązuj ących standardów technologicznych, • zamkni ęcie do 2009 r. wszystkich składowisk niespełniaj ących wymogów prawa i standardów Unii Europejskiej i ich rekultywacja. • monitoring składowisk odpadów, 117

• segregacja odpadów trafiaj ących na składowisko z wyodr ębnianiem odpadów nadaj ących si ę do odzysku,

3.2. Rodzaj i harmonogram przedsi ęwzi ęć proekologicznych planowanych na lata 2008-2011 z perspektyw ą do 2014 r.

Działania programowe w zakresie ochrony środowiska na obszarze powiatu wynikaj ą z jednej strony z niezadowalaj ącego stanu środowiska, w tym poszczególnych jego komponentów, z drugiej za ś strony z rozwoju gospodarki, turystyki i budownictwa mieszkaniowego. Procesy te zwi ązane z post ępem cywilizacyjnym powoduj ą nieustanne powstawanie nowych zagro Ŝeń, które powinny by ć minimalizowane ju Ŝ na etapie planowania inwestycji. Bardzo istotne jest tak Ŝe podj ęcie działa ń zmierzaj ących do zapewnienia trwałej ochrony terenów i obiektów o najwy Ŝszych na terenie powiatu zasobach przyrodniczych i walorach krajobrazowych. Poni Ŝej wyszczególniono kierunki działa ń proekologicznych do 2014 r. Zastosowano podział na nast ępuj ące bloki zagadnie ń tematycznych: - ochrona przyrody i krajobrazu, - ochrona gleb, - ochrona przed odpadami, - gospodarka wodno - ściekowa i ochrona wód, - ochrona powietrza atmosferycznego, - ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi, - edukacja ekologiczna, - ochrona przed pozostałymi zagro Ŝeniami. Realizacja działa ń wymienionych w programie we wszystkich w.w. dziedzinach pozwoli na sukcesywn ą popraw ę stanu środowiska powiatu radziejowskiego oraz spełnianie wymogów prawa krajowego w zakresie ochrony środowiska z zachowaniem wymogów i standardów Unii Europejskiej.

3.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu.

Kierunki działa ń w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu obejmuj ą zminimalizowanie zmniejszenia ró Ŝnorodno ści biologicznej powiatu na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemowym i krajobrazowym). Podstaw ą wszelkich działa ń w tym zakresie powinna by ć inwentaryzacja przyrodnicza, której wynikiem powinno by ć objęcie ochron ą prawn ą wszystkich terenów i tworów przyrody cennych przyrodniczo wymagaj ących ochrony. Do najbardziej istotnych problemów i zagro Ŝeń w zakresie ochrony zasobów przyrodniczych na terenie powiatu radziejowskiego nale Ŝy zaliczy ć: - zagro Ŝenie dla walorów krajobrazowych, w szczególno ści na obszarze Nadgopla ńskiego Parku Tysi ąclecia oraz obszarze chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszy ńskie poprzez powstanie w bezpo średnim s ąsiedztwie odkrywki w ęgla brunatnego „Tomisławice”, nie uporz ądkowan ą turystyk ę (głównie budownictwo obiektów rekreacyjnych) gospodark ę roln ą i le śną, - intensyfikacj ę rolnictwa, - rozwój budownictwa mieszkaniowego, - wysychanie śródle śnych i śródpolnych oczek wodnych stanowi ących ostoj ę ró Ŝnorodno ści biologicznej, - likwidacja zadrzewień śródpolnych b ędących siedliskiem ptactwa i innych drobnych zwierz ąt, - jednostronnie działaj ąca melioracja - brak dostatecznej liczby zastawek zatrzymuj ących wod ę w przypadku jej niedoborów.

118

Głównym celem ochrony zasobów przyrodniczych na terenie powiatu jest zachowanie, wła ściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu wła ściwego jej składników, w szczególno ści ekosystemów zachowanych w stanie naturalnym lub zbli Ŝonym do naturalnego. Ochrona najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów i siedlisk powinna by ć realizowana poprzez obejmowanie ich ochron ą prawn ą m.in. jako rezerwaty przyrody i u Ŝytki ekologiczne.

Tabela Nr 3 Ochrona przyrody i krajobrazu.

Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w tym

parki obszary Wyszczególnienie rezerwaty pomniki Ogółem W % krajobrazowe chronionego przyrody przyrody powierzchni krajobrazu ogólnej w ha w ha szt.

Województwo kujawsko- 581507,4 32,4 17478,1 215043,0 334488,5 2068 pomorskie

Powiat 7615,1 12,5 1037,0 - 6365 16 radziejowski źródło: dane z GUS stan na dzie ń 31-12-2006 r. oraz informacje własne.

Do tej niewielkiej lecz bardzo cennej powierzchni prawnie chronionej fragmentu Nadgopla ńskiego Parku Tysi ąclecia znajduj ącej si ę na terenie powiatu oraz obszaru chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszy ńskie doda ć nale Ŝy 204,6 ha u Ŝytków ekologicznych oraz 21 zało Ŝeń parkowo dworskich i 12 parków podworskich.

Cel średniookresowy do 2014 r.: - Zachowanie dla przyszłych pokole ń terenów o wyró Ŝniaj ących si ę w skali regionu walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, - Utrzymanie ró Ŝnorodno ści biologicznej powiatu radziejowskiego na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym i ponadgatunkowym (ekosystemów i krajobrazu).

W zakresie ochrony zasobów przyrodniczych okre śla si ę nast ępuj ące kierunki działa ń od 2008 do 2011 r.: • przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej w celu szczegółowego rozpoznania i udokumentowania zasobów przyrodniczych powiatu, • poprawa ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej na obszarze powiatu, • ochrona obszaru Nadgopla ńskiego Parku Tysi ąclecia oraz obszaru chronionego krajobrazu – Jezioro Głuszy ńskie, • uznawanie kolejnych pomników przyrody, u Ŝytków ekologicznych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych i stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieo Ŝywionej, • zwi ększenie lesisto ści powiatu, • propagowanie programów rolno środowiskowych, • rewaloryzacja zespołów pałacowo-parkowych i parków podworskich, • wprowadzanie zadrzewie ń śródpolnych oraz odbudowa oczek wodnych, 119

Tabela Nr 4 Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011.

Rodzaj działania Jednostki realizuj ące Rola samorz ądu Lp. (współpracuj ące) powiatowego Opracowanie dokumentacji i utworzenie Wojewódzki Konserwator 1. kolejnych pomników przyrody i u Ŝytków Współpraca Przyrody oraz rady gmin ekologicznych Introdukcja zwierz ąt: (ba Ŝanty, kuropatwy, 2. Koła łowieckie Współpraca zaj ące) do środowiska, Popularyzowanie idei ochrony przyrody w Zadanie własne 3. Zadanie własne społecze ństwie wszystkich jednostek Kontrola przestrzegania przepisów o ochronie przyrody w trakcie Zadanie własne 4. Zadanie własne gospodarczego wykorzystywania jej wszystkich jednostek zasobów Wła ściciele gruntów, 5. Zalesianie gruntów rolnych Współpraca ARiMR, Nadle śnictwa Nadzór nad gospodark ą le śną w lasach 6. nie stanowi ących własno ści Skarbu Starosta Zadanie własne Pa ństwa Rady gmin, wła ściciele i 7. Wprowadzanie zadrzewie ń śródpolnych, Współpraca uŜytkownicy gruntów Rady gmin, wła ściciele i 8. Odbudowa śródpolnych oczek wodnych Współpraca uŜytkownicy gruntów Wła ściciele gruntów Odtworzenie buforowych stref ro ślinnych przyległych, 9. wzdłu Ŝ głównych cieków wodnych oraz Współpraca administratorzy cieków siedlisk podmokłych wodnych Rewaloryzacja parków podworskich i Wła ściciele i zarz ądcy 10 Współpraca zało Ŝeń parkowych terenów Propagowanie programów Wła ściciele gruntów 11. Współpraca rolno środowiskowych rolnych, ARiMR

Bardzo wa Ŝnym elementem ochrony przyrody i krajobrazu na terenie powiatu radziejowskiego jest ochrona lasów. Jednak Ŝe ze wzgl ędu na fakt, Ŝe wi ększo ść terenów le śnych stanowi ą lasy pa ństwowe, gdzie od wieloleci prowadzi si ę odpowiedni ą polityk ę w tym zakresie, działania ochronne proponowane w niniejszym programie odnosz ą si ę do wspólnych zamierze ń słu Ŝb le śnych oraz władz samorz ądowych. Podstawowymi kierunkami działa ń w tym wzgl ędzie powinny by ć: zwi ększenie lesisto ści powiatu, optymalne kształtowanie granic polno-le śnych, ochrona lasów wzdłu Ŝ kanałów, wokół jezior oraz na obszarach bagien i mokradeł ,

Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe programy zalesie ń powinny uwzgl ędnia ć dostosowanie składu gatunkowego nasadze ń do mo Ŝliwo ści produkcyjnych siedlisk. Przyczyni si ę to do zwi ększenie bioró Ŝnorodno ści i naturalnej odporno ści przyszłych terenów leśnych. Bardzo wa Ŝnym aspektem zwi ększenia lesisto ści jest ograniczenie spływów zanieczyszcze ń obszarowych. St ąd te Ŝ bardzo wa Ŝne jest wprowadzanie zalesie ń w pierwszej kolejno ści w bezpo średnim s ąsiedztwie cieków, kanałów i jezior. Wzrost lesisto ści powiatu przyczyni 120

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. si ę tak Ŝe do poprawy jako ści powietrza atmosferycznego, zwi ększenia mo Ŝliwo ści ochrony gleb przed erozj ą, a tak Ŝe do poprawy walorów zdrowotnych i krajobrazowych środowiska. Wa Ŝnym elementem z punktu widzenia ochrony środowiska jest wprowadzanie ró Ŝnego typu zadrzewie ń w postaci: zadrzewie ń śródpolnych, szpalerów drzew w s ąsiedztwie dróg, cieków i wokół jezior, czy wokół obiektów uciąŜ liwych dla środowiska jako ich stref ochronnych. Zadrzewienia powinno si ę tak Ŝe wprowadza ć na obszarach o Ŝyznych glebach w celu zwi ększenia ich ró Ŝnorodno ści biologicznej, a tak Ŝe urozmaicenia krajobrazu. Wyst ępowanie lasów na danym terenie jest warunkowane przede wszystkim jako ści ą gleb. W przypadku powiatu radziejowskiego, szczególnie jego północnej cz ęś ci gleby charakteryzuj ą si ę wysok ą przydatno ści ą do produkcji rolnej, st ąd te Ŝ lasy w tej cz ęś ci zajmuj ą niewielk ą powierzchni ę. Mo Ŝliwo ści powi ększenia zasobów le śnych powiatu wynikaj ą z wyst ępowania gruntów nieprzydatnych do produkcji rolnej. Tego typu grunty wyst ępuj ą głównie w cz ęś ci południowo - wschodniej i południowej powiatu.

Tabela nr 5 Powierzchnia gruntów do zalesiania w powiecie radziejowskim.

Lp Gmina/miasto Powierzchnia gruntów do zalesiania [ha] 1. Byto ń 440,0 2. Dobre 476,1 3. Osi ęciny 320,0 4. Piotrków Kuj. 987,5 5. Radziejów (gm) 111,3 6. Radziejów (m) - 7. Topólka 759,4 Razem 3 094,3 Źródło: dane z gmin

W przypadku powi ększania powierzchni le śnych analizowano programy zalesie ń w poszczególnych gminach powiatu (tab. Nr 5). Programy te zakładaj ą zalesienia oprócz gruntów rolnych nieprzydatnych do produkcji rolnej, tak Ŝe nieu Ŝytków i innych gruntów okre ślonych w planach urz ądzania lasów oraz dokumentach dotycz ących zagospodarowania przestrzennego. Przewiduje si ę zalesienia od 111,3 ha w gminie Radziejów do prawie 990 ha w gminie Piotrków Kuj. W wyniku zalesie ń wzro śnie lesisto ść powiatu do prawie 10 %, czyli ponad dwukrotnie. Jednak na dzie ń dzisiejszy obserwuje si ę małe zainteresowanie sadzeniem lasów na gruntach uŜytkowanych rolniczo. Roczna wielko ść nowych plantacji le śnych oscyluje wokół 28 ha, co jest niewielk ą ilo ści ą w stosunku do powierzchni któr ą mo Ŝna by potencjalnie zalesi ć. Tak niewielkie zainteresowanie jest zwi ązane z tym, Ŝe aktualnie jest realizowany przez ARiMR system dopłat do powierzchni upraw, tak wi ęc nawet do upraw na najsłabszych gruntach rolnicy otrzymuj ą dopłaty, a posadzenie lasu wi ąŜ e si ę z poniesieniem sporych kosztów w pocz ątkowym okresie zanim ARiMR zwróci koszty zalesienia i zacznie wypłaca ć ekwiwalent . Wa Ŝnym elementem działa ń w zakresie gospodarki le śnej i zadrzewie ń jest edukacja społecze ństwa. Wolny wst ęp do lasu i ró Ŝnorodne ich warto ści zach ęcaj ą nie tylko do korzystania z nich w sposób i w rozmiarze zgodnym z obowi ązuj ącymi przepisami prawa. Kradzie Ŝe drewna, podpalania, dewastacja ro ślinno ści, kłusownictwo, niszczenie ptasich gniazd, mrowisk czy wysypywanie śmieci to najpowszechniejsze zło skierowane przeciwko naszym lasom.

121

3.2.2. Ochrona gleb.

Urodzajne gleby s ą jednym z podstawowych zasobów środowiska przyrodniczego powiatu radziejowskiego. Gleby bardzo dobrej i dobrej jako ści stanowi ą ponad 70 % uŜytków rolnych w powiecie. Do pozytywów ukształtowania powierzchni powiatu zaliczy ć nale Ŝy wyst ępowanie stosunkowo niewielkich nachyle ń terenu. Przekłada si ę to na wyst ępowanie niskiej podatno ść gleb na erozj ę wodn ą. W nieco wi ększej skali wyst ępuje zjawisko erozji wietrznej. Wa Ŝnym problemem z punktu widzenia ochrony gleb jest zmiana u Ŝytkowania gruntów rolnych na cele nierolnicze. Wi ąŜ e si ę to z przeznaczaniem tych gruntów pod budownictwo mieszkaniowe, inwestycje oraz ró Ŝnego rodzaju infrastruktur ę. Do najwa Ŝniejszych działa ń w zakresie ochrony gleb na terenie powiatu zaliczyć nale Ŝy: przeciwdziałanie erozji wietrznej i wodnej gleb, ochrona gleb o wysokiej jako ści przed zmian ą sposobu u Ŝytkowania, przeciwdziałanie stepowieniu terenu powiatu przez budow ę dwukierunkowych systemów melioracyjnych oraz małych zbiorników retencyjnych, racjonalne nawo Ŝenie gleb i stosowanie środków ochrony ro ślin, wprowadzanie sposobów produkcji rolnej zbli Ŝonych do naturalnych, systematyczne odkwaszanie gleb, ochrona gleb przed zanieczyszczeniem, zwłaszcza metalami ci ęŜ kimi, podj ęcie działa ń w celu zwi ększania udziału trwałych u Ŝytków zielonych – w tym łąk, pastwisk, zadrzewie ń i zakrzewie ń śródpolnych – w powierzchni u Ŝytków rolnych, rekultywacja gleb zdegradowanych (np. w wyniku eksploatacji kopalin). Podstawowym kierunkiem działa ń w zakresie ochrony zasobów glebowych jest zapobieganie procesom degradacji gleb w wyniku erozji wodnej i wietrznej. W przypadku erozji wodnej dotyczy to głównie terenów o urozmaiconej rze źbie. Przeciwdziałania tym procesom zwi ązane s ą ze stosowaniem odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Dotyczy to stosowania orki wzdłu Ŝ stoków, czy wprowadzania trwałych u Ŝytków zielonych na stokach zamiast gruntów ornych. Na terenach zagro Ŝonych erozj ą wietrzn ą wskazane jest wprowadzanie zieleni śródpolnej w postaci zadrzewie ń i zakrzewie ń. W ochronie gleb bardzo wa Ŝnym jest maksymalne ograniczenie przeznaczania na cele nierolnicze gleb I - IV klasy bonitacyjnej. Kompetencje w tym zakresie posiada Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (klasy I-III) i wojewoda (klasy IVa i IVb). W przypadku przekazywania gleb b ędących pod ochron ą na cele nierolnicze bardzo wa Ŝnym jest stosowanie obowi ązku wykorzystania warstwy próchnicznej gleby. W utrzymaniu odpowiednich warunków wilgotno ściowych w glebach – co ma równie Ŝ du Ŝe znaczenie w przeciwdziałaniu erozji wietrznej i stepowieniu terenów rolnych – szczególn ą rol ę odgrywaj ą sprawne systemy melioracyjne. Wa Ŝnym jest, aby był to system dwukierunkowy; odwadniaj ący i nawadniaj ący. Ze wzgl ędu na fakt, Ŝe powiat stanowi obszar o znacznym deficycie wody w ka Ŝdej gminie powinien by ć uaktualniony program melioracji gruntów rolnych. Nale Ŝy te Ŝ prowadzi ć odpowiedni ą konserwacj ę rowów melioracyjnych i kanałów w celu zapewnienia ich pełnej dro Ŝno ści. Wa Ŝnym elementem jest te Ŝ odbudowa i budowa małych śródpolnych oczek wodnych pełni ących rol ę lokalnych zbiorników retencyjnych. Wprowadzanie tzw. Dobrej praktyki rolniczej wi ąŜ e si ę oprócz stosowania wła ściwej uprawy gleb, równie Ŝ z odpowiednim stosowaniem nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin. Ma to tak Ŝe du Ŝe znaczenie w ochronie wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami powierzchniowymi z terenów rolnych. Wa Ŝnym jest w tym wzgl ędzie stosowanie nawozów naturalnych. Jak wykazały badania w s ąsiedztwie drogi krajowej w powiecie radziejowskim wyst ępuje niewielkie zagro Ŝenie zanieczyszcze ń gleb metalami ci ęŜ kimi. Mimo tego na terenach

122

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. znajduj ących si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie dróg o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu powinno wykluczy ć si ę produkcj ę warzyw i owoców podatnych na wchłanianie i gromadzenie w cz ęś ci jadalnej metali ci ęŜ kich oraz wprowadza ć w tym obszarze zadrzewienia o funkcji izolacyjnej. Kolejnym działaniem proekologicznym w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego sposobu pozyskiwania surowców naturalnych. Na terenie powiatu radziejowskiego surowce naturalne jako kopaliny pospolite wyst ępuj ą głównie w postaci kruszyw naturalnych, a mianowicie piasków (kruszywa drobne) oraz Ŝwirów (kruszywa grube). Na terenie gmin Dobre i Osi ęciny wyst ępuj ą tak Ŝe zło Ŝa torfu, natomiast w gminie Dobre zło Ŝa gytii. Wyst ępuj ą równie Ŝ na terenie powiatu zło Ŝa w ęgla brunatnego. Z uwagi na negatywny wpływ na środowisko jaki niesie eksploatacja odkrywkowa oraz poło Ŝenie złó Ŝ na terenach o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych stanowisko władz wojewódzkich jest przeciwne ich eksploatacji w obr ębie województwa kujawsko-pomorskiego. Jednak w 2008r. rozpocz ęto budow ę odkrywki Tomisławice w województwie wielkopolskim w bezpo średnim s ąsiedztwie powiatu radziejowskiego, co nie pozostanie bez wpływu na obszar powiatu. Eksploatacja surowców naturalnych na terenie powiatu odbywa si ę metod ą odkrywkow ą za pomoc ą sprz ętu mechanicznego. W wyniku tak prowadzonej eksploatacji powstaj ą wyrobiska, których gł ęboko ść uzale Ŝniona jest od mi ąŜ szo ści eksploatowanej warstwy tych surowców. W dnie tych wyrobisk wyst ępuj ą najcz ęś ciej wody gruntowe. W efekcie prowadzonego wydobycia surowców dochodzi do przekształce ń powierzchni ziemi, powierzchniowych struktur geologicznych, oraz zmiana lokalnych stosunków wodnych. Eksploatacja surowców prowadzona jest przez wyspecjalizowane podmioty gospodarcze na podstawie koncesji oraz nielegalnie, najcz ęś ciej przez miejscow ą ludno ść na bie Ŝą ce potrzeby budowlane. Koncesja okre śla warunki eksploatacji zło Ŝa (powierzchnia obszaru, metoda wydobycia, gł ęboko ść wyrobiska i – co jest z punktu widzenia ochrony środowiska najwa Ŝniejsze – sposób rekultywacji wyrobiska i sąsiedniego terenu po zako ńczeniu wydobycia. Tego typu eksploatacja daje gwarancj ę na ograniczenie degradacji środowiska. Eksploatacja nielegalna odbywaj ąca si ę najcz ęś ciej w miejscach przypadkowych, bez odpowiednich bada ń dotycz ących zło Ŝa przynosi znaczne zniszczenia w środowisku. Powstaj ące po takiej eksploatacji wyrobiska nie s ą najcz ęś ciej rekultywowane, a w niektórych przypadkach s ą miejscem składowania odpadów, w tym cz ęsto odpadów niebezpiecznych. Rekultywacja jest to proces polegaj ący na przywróceniu warto ści u Ŝytkowych gruntom zdegradowanym, przez poprawienie ich wła ściwo ści fizycznych i chemicznych, a tak Ŝe wła ściwe ukształtowanie rze źby terenu, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, wprowadzenie zieleni okrywowej, umocnienie skarp i wybudowanie niezb ędnych dróg dojazdowych itp. Głównym celem rekultywacji jest: • zmniejszenie uci ąŜ liwo ści zwi ązanych z istnieniem zdegradowanego nieu Ŝytku, • przywrócenie terenu do pełnienia poprzednich funkcji lub stworzenie warunków do innego (nowego) zagospodarowania. Dobór wła ściwych metod rekultywacji oraz przydatno ść danej kopalni (obiektu) do projektowanego kierunku zagospodarowania uzale Ŝniony jest od wielu czynników. Nale Ŝą do nich m.in. geometria (kształt) formy powstałej po zako ńczeniu eksploatacji, ukształtowanie powierzchni terenu, stosunki wodne oraz fizyczno-chemiczne wła ściwo ści gruntów. Sposób rekultywacji i zagospodarowania terenu musi by ć zgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Na terenie powiatu radziejowskiego, prace rekultywacyjne prowadzi si ę głównie w kierunku:

123

• przywrócenia danego terenu do produkcji rolnej poprzez odtworzenie Ŝyznej warstwy gleby (z nadkładu lub z istniej ących jałowych gruntów po zasileniu nawozami, torfem); • wprowadzenia ro ślinno ści niskiej a docelowo zalesienie; • utworzenie zbiorników wodnych dla celów hodowli ryb; Wła ściwie przeprowadzona rekultywacja pozwala na zmniejszenie uci ąŜ liwo ści terenów poeksploatacyjnych, a w pewnych przypadkach utworzenie obiektu o warto ściach wy Ŝszych od stanu przedeksploatacyjnego. Na obszarze powiatu radziejowskiego zdecydowana wi ększo ść przekształce ń powierzchni ziemi zwi ązana jest z eksploatacj ą surowców naturalnych, natomiast przypadki zanieczyszczenia gruntu wyst ępuj ą, z reguły w miejscach nielegalnego gromadzenia odpadów („dzikie wysypiska”) oraz eksploatowanych do wielu lat stacji paliw i baz. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi mog ą te Ŝ wyst ąpi ć w miejscach zdarze ń awaryjnych (awarii przemysłowych i wypadków komunikacyjnych) zawi ązanych z transportem substancji niebezpiecznych (np. oleju nap ędowego).

Cel średniookresowy do 2015 r.:

Głównym celem w dziedzinie ochrony gleb i powierzchni ziemi jest utrzymanie dobrej jako ści zasobów glebowych przy efektywnym i nieszkodliwym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego ziemi. Działania ochronne powinny by ć prowadzone przede wszystkim na obszarach zdegradowanych jak równie Ŝ zapobiegawczo na obszarze całego regionu. W pierwszej kolejno ści nale Ŝy ogranicza ć, poprzez odpowiednie działania przekształcanie i degradacj ę gleb przez: rolnictwo, budownictwo, eksploatacj ę kopalin, transport oraz gospodark ę odpadami.

Tabela Nr 6 Kierunki działa ń proekologicznych na lata 2008-2011 w zakresie ochrony i przywrócenia warto ści u Ŝytkowej gleb powiatu radziejowskiego.

Jednostki Działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) Podmioty Rekultywacja terenów po gospodarcze zako ńczeniu eksploatacji zło Ŝa z eksploatuj ące zło Ŝe/ Zadanie własne 1. przywróceniem u Ŝytkowych walorów Okr ęgowy Urz ąd Nadzór i kontrola środowiska Górniczy, Wła ściwe urz ędy Gmin Podmioty Likwidacja i rekultywacja wszystkich Zadanie własne 2. gospodarcze „dzikich” miejsc eksploatacji kopalin Nadzór i kontrola eksploatuj ące zło Ŝe Podmioty Racjonalne pozyskiwanie kopalin ze 3. gospodarcze Współpraca i nadzór złó Ŝ eksploatuj ące zło Ŝe Podmioty Maksymalne ograniczenie gospodarcze 4. przekształce ń powierzchni ziemi w eksploatuj ące zło Ŝe/ Współpraca wyniku eksploatacji kopalin Okr ęgowy Urz ąd Górniczy Prowadzenie okresowych bada ń 5. Starosta Zadanie własne jako ści gleby i ziemi 124

Jednostki Działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) Rolnicy, ODR, Wprowadzenie zasad dobrej 6. współpraca -urzedy Współpraca praktyki rolniczej gmin Starosta Ochrona gruntów rolnych o (współpraca z 7. Zadanie własne wysokich walorach u Ŝytkowych gminami)

Wprowadzanie zadrzewie ń przy 8. Zarz ądcy dróg Współpraca ci ągach komunikacyjnych

3.2.3. Ochrona przed odpadami

Cele i działania w zakresie gospodarki odpadami w powiecie okre ślono w oparciu o wytyczne Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, oraz w oparciu o aktualn ą sytuacj ę w zakresie gospodarki odpadami w powiecie radziejowskim i prognoz ę dotycz ącą wytwarzania odpadów.

Cele średniookresowe do 2015 r.:

- obj ęcie wszystkich mieszka ńców powiatu zorganizowan ą zbiórk ą odpadów, - wdro Ŝenie kompleksowego rozwi ązania w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi w oparciu o mi ędzygminne kompleksy unieszkodliwiania odpadów komunalnych - podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu, - wyeliminowanie nielegalnego składowania odpadów (dzikich wysypisk), - doskonalenie istniej ących systemów gospodarki odpadami: segregacji u źródła i na składowiskach odpadów (wtórnej), - osi ągni ęcie docelowych poziomów odzysku odpadów: opakowaniowych, budowlanych, niebezpiecznych, wielkogabarytowych i biodegradowalnych zgodnie z PGO, - wdro Ŝenie systemu zapewniaj ącego pełn ą ewidencj ę wytwarzanych odpadów i ich obrotu, - wdro Ŝenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru nad gospodarowaniem odpadami, w tym prowadzenie monitoringu, - kontynuacja wspierania działa ń polegaj ących na usuwaniu azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, Cele gospodarki odpadami s ą ró Ŝne dla poszczególnych kategorii odpadów lecz nie naruszaj ą ogólnych zasad przyj ętych w tej dziedzinie, tj. zachowanie hierarchii działa ń w zakresie post ępowania z odpadami polegaj ącej na: - zapobieganiu powstawania odpadów, - odzysku, w tym recyklingu (materiałowego i organicznego), - spalaniu poł ączonym z odzyskiem energii (termiczne przekształcanie odpadów), - unieszkodliwianiu (w ostateczno ści poprzez składowanie). Wspólnym celem stawianym przed gospodark ą wszystkimi powstaj ącymi odpadami jest stworzenie systemu zapewniaj ącego pełn ą ewidencj ę wytwarzania odpadów i ich obrotu. Jest to wa Ŝny cel, gdy Ŝ tylko pełna informacja o ilo ści, składzie i obrocie wytwarzanymi odpadami mo Ŝe zapewni ć wła ściwe planowanie na przestrzeni wielolecia. Prognoza ilo ści

125

3.2.4. Gospodarka wodno - ściekowa i ochrona wód.

Wody jako integralna cz ęść środowiska oraz siedliska dla zwierz ąt i ro ślin, podlegaj ą ochronie, niezale Ŝnie od tego, czyja stanowi ą własno ść . Zasady ochrony wód są okre ślone w prawie wodnym oraz w prawie ochrony środowiska. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe mimo istnienia dwóch źródeł prawnych maj ących za przedmiot ochron ę wody, cel tej ochrony został okre ślony niemal jednakowo w zakresie potrzeb społecznych zwi ązanych z korzystaniem z wód przeznaczonych do spo Ŝycia, rekreacji i sportów wodnych. Ochrona wód w prawie wodnym wykracza nieco poza te ramy i obejmuje tak Ŝe potrzeby gospodarcze, których podstaw ą jest dobry stan ekologiczny wód nadaj ących si ę do chowu i hodowli ryb w warunkach naturalnych. Ochron ą s ą obj ęte wody powierzchniowe zarówno przepływaj ące w sposób naturalnych, jak te Ŝ sztucznie wydzielone lub znacznie zmienione w wyniku celowego działania człowieka. Ochrona wód, zatem polega na działaniach zwi ązanych z unikaniem i ograniczaniem zanieczyszcze ń środowiska wodnego, przez wprowadzanie do jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych substancji szczególnie szkodliwych, w tym substancji szczególnie niebezpiecznych dla wszystkich Ŝywych organizmów. Poprawa lub te Ŝ utrzymanie wysokich standardów jako ści wód, mo Ŝe by ć osi ągni ętą przez budow ę lub modernizacj ę sprawnie funkcjonuj ących oczyszczalni ścieków. Szczególnie wa Ŝnymi dla powiatu s ą zasoby wód powierzchniowych zwi ązanych z jeziorami Gopło i Głuszy ńskie. Odnosi si ę to do samych zbiorników, jak równie Ŝ do dopływów zasilaj ących te akweny. Wody te s ą odbiornikami ścieków zarówno z oczyszczalni, jak i ścieków powierzchniowych ze znacznej cz ęś ci powiatu. Dlatego te Ŝ bardzo waŜnym jest prowadzenie odpowiedniej gospodarki wodnej w zlewniach tych jezior. Generalnie w skali powiatu mo Ŝna wskaza ć negatywne elementy istniej ących systemów gospodarowania ściekami, których skutki maj ą i w przyszło ści mog ą mie ć negatywny wpływ na stan czysto ści wód powierzchniowych i podziemnych: − brak oczyszczalni ścieków w 2 gminach: Gm. Topólka ( oczyszczalnia w trakcie budowy), Gm. Radziejów (nie posiada własnej oczyszczalni, korzysta cz ęś ciowo z oczyszczalni obsługuj ącej miasto Radziejów), − na terenie gmin posiadaj ących oczyszczalnie ścieków obserwuje si ę niewykorzystanie obci ąŜ enia hydraulicznego istniej ących oczyszczalni z uwagi na brak odpowiedniej długo ści sieci kanalizacyjnej, − niekontrolowane wprowadzanie ścieków do środowiska np. nieszczelne szamba, nielegalne wyloty do rowów melioracyjnych czy te Ŝ jezior na terenach rekreacyjnych. Ogólne kierunki ochrony wód powierzchniowych i podziemnych do 2011 r. sformułowa ć mo Ŝna nast ępuj ąco: − ograniczanie wprowadzanego ze ściekami komunalnymi i przemysłowymi ładunku zanieczyszcze ń do wód powierzchniowych, − zaprzestanie nielegalnego odprowadzania ścieków, − usuwanie przyczyn zanieczyszczenia wód podziemnych w szczególno ści pierwszego poziomu wodono śnego. Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi polega na takim ich wykorzystaniu, aby zabezpieczy ć bie Ŝą ce i przyszłe potrzeby w zakresie ich ilo ści i jako ści. Zasady i kierunki ochrony wód podziemnych wyznacza „Strategia gospodarki wodnej”, której celem jest uzyskanie, zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej, dobrego stanu chemicznego i mikrobiologicznego oraz ilo ściowego wód podziemnych. 126

Celem odnosz ącym si ę do wód powierzchniowych b ędzie poprawa ich jako ści, biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na terenach podmokłych tak, aby dla jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych unikn ąć niekorzystnych zmian w ich stanie ekologicznym i chemicznym oraz osi ągn ąć lub zachowa ć ich dobry stan. W odniesieniu do wód podziemnych nale Ŝy dla wyznaczonych jednolitych cz ęś ci wód podziemnych unikn ąć niekorzystnych zmian ich stanu ilo ściowego i chemicznego, odwróci ć znacz ące i utrzymuj ące si ę tendencje wzrostowe zanieczyszczenia powstałego w wyniku działalno ści człowieka. Nale Ŝy zapewni ć równowag ę pomi ędzy poborem i zasilaniem wód podziemnych oraz zachowa ć lub osi ągn ąć dobry stan ilo ściowy i chemiczny. Celem średniookresowym (do 2014 r.) w odniesieniu do jako ści wód jest osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych powiatu oraz zabezpieczenie potrzeb ludno ści w zasoby wody pitnej. Nale Ŝy d ąŜ yć do racjonalnego korzystania z zasobów wód podziemnych zapewniaj ącego równowag ę przed poborem i zasilaniem, ograniczaj ącego zu Ŝycie wód podziemnych do celów innych ni Ŝ socjalno – bytowe, Stosowa ć mechanizmy wymuszaj ące zmniejszenie zu Ŝycia wody (nowe technologie, zamkni ęte obiegi wody, system kontroli, pozwolenia wodnoprawne i zintegrowane) przede wszystkim w najbardziej wodochłonnych dziedzinach produkcji. W zakresie rozwijania sieci kanalizacyjnych wskazane jest podejmowanie decyzji na podstawie wyniku ekonomicznej opłacalno ści inwestycji. Zwłaszcza tam, gdzie dominuje lu źna zabudowa, a liczba ludno ści nie b ędzie wzrasta ć. Mo Ŝe si ę okaza ć, Ŝe bardziej racjonalne jest wspieranie zakładania tam przydomowych oczyszczalni ścieków lub utrzymania dotychczasowych sposobu gromadzenia ścieków w zbiornikach bezodpływowych, opró Ŝnianych za po średnictwem przyczep asenizacyjnych do punktów zlewnych. Oddzielnym problemem jest dostosowanie efektywno ści technologicznej oczyszczalni do obowi ązuj ących wymaga ń. Dla oczyszczalni ścieków komunalnych najistotniejsze znaczenie ma rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984). Okre ślono w nim warunki, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków komunalnych i ścieków przemysłowych, z wyodr ębnieniem ścieków rozkładalnych biologicznie. W zale Ŝno ści od wielko ści oczyszczalni komunalnej, wyra Ŝonej równowa Ŝną liczb ą mieszka ńców, wskazano najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści w ściekach nast ępuj ących wska źników: pi ęciodobowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT 5), chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT), zawiesin ogólnych, azotu ogólnego i fosforu ogólnego, lub minimalne procenty redukcji zanieczyszcze ń. Rozporz ądzenie to dopuszcza uproszczony sposób obliczania obci ąŜ enia istniej ących oczyszczalni ścieków o RLM poni Ŝej 15 000, na podstawie wyników bada ń kontrolnych ścieków przeprowadzonych w ostatnim roku zgodnie z § 5 ust. 2 w/w ustawy, je Ŝeli badania nie wykazały Ŝadnych istotnych zmian stanu i składu tych ścieków. W wyniku zachodz ących przemian w rolnictwie prowadz ących do wzrostu intensywno ści i koncentracji produkcji rolnej źródłem zagro Ŝenia wód powierzchniowych i podziemnych powiatu Radziejowskiego b ędą zanieczyszczenia obszarowe. Mog ą one spowodowa ć jeszcze wi ększe przyspieszenie eutrofizacji jezior. Dodatkowym problemem jest istnienie na terenie powiatu opisanego w cz ęś ci I, podpunkcie 4.6.1., obszaru szczególnie nara Ŝonego na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodzenia rolniczego tzw. „OSN”, na obszarze którego jako ść wód powierzchniowych nie odpowiada standardom. Rolnicy gospodaruj ący na tym obszarze musz ą stosowa ć zalecenia zawarte w Zarz ądzeniu Dyrektora RZGW w Warzszawie, który rozporz ądzeniem z dnia 16.06.2008 r. w sprawie wprowadzenia programu działa ń mających na celu ograniczenie

127

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla obszaru szczególnie nara Ŝonego w gminach: Radziejów, Osi ęciny, Byto ń, Dobre przedłu Ŝył prowadzenie działa ń ograniczaj ących na tym obszarze o kolejne 4 lata. Produkcja rolna na obszarze OSN podlega wielu rygorom i obostrzeniom i jest monitorowana przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska oraz O środek Doradztwa Rolniczego. Działaniem redukuj ącym wpływ rolnictwa na jako ść zasobów wodnych jest jego ekologizacja mi ędzy innymi przez realizacj ę programów rolno środowiskowych. Wa Ŝnym kierunkiem działa ń b ędzie tworzenie biologicznych stref ochronnych wzdłuŜ linii brzegowych cieków, a w szczególno ści jezior. Uzyska si ę przez to popraw ę struktury przyrodniczej przestrzeni rolniczej oraz ograniczy si ę spływ zanieczyszcze ń obszarowych z terenów rolniczych. Bardzo wa Ŝnym elementem ograniczania negatywnego oddziaływania rolnictwa na zasoby wodne b ędzie intensywna edukacja rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Zgodnie z ustaw ą o nawozach i nawo Ŝeniu z dnia 10 lipca 2007 r. (Dz. U. Nr 147, poz. 1033) gnojówk ę i gnojowic ę przechowuje si ę wył ącznie w szczelnych zbiornikach o pojemno ści umo Ŝliwiaj ącej gromadzenie, co najmniej 4- miesi ęcznej produkcji tego nawozu. Zbiorniki te powinny by ć zbiornikami zamkni ętymi, w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z pó źn. zm.) dotycz ących warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budowle rolnicze i ich usytuowanie. Podmiot, który prowadzi chów lub hodowl ę drobiu powy Ŝej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowl ę świ ń powy Ŝej 2 000 stanowisk dla świ ń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk macior zobowi ązany jest przechowywa ć nawozy naturalne z wył ączeniem gnojówki i gnojowicy na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczonych w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały si ę do gruntu. Wa Ŝnym zagadnieniem jest te Ŝ pełna i aktualna inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), zwłaszcza na obszarach wiejskich. Cz ęsto istniej ące zbiorniki ze wzgl ędu na ich zły stan techniczny (dotyczy to zwłaszcza zbiorników starych, eksploatowanych przez kilka lub kilkana ście lat, nie zawsze szczelnych) s ą źródłem zanieczyszczenia środowiska, w tym wód podziemnych. Powinna nast ępowa ć sukcesywna likwidacja zbiorników (starych szamb) na rzecz oczyszczalni przyzagrodowych. Ścieki przemysłowe, jak wynika z oceny stanu nie mają istotnie negatywnego wpływu na stan czysto ści wód powierzchniowych i podziemnych. W zwi ązku z tym działania w najbli Ŝszej przyszło ści powinny zmierza ć do przegl ądu warunków korzystania ze środowiska w poszczególnych obiektach i nadzoru nad funkcjonowaniem urz ądze ń chroni ących wody. Preferowanymi obszarami lokalizacji obiektów przemysłowych powinny by ć tereny zwodoci ągowane i skanalizowane.

Cel średniookresowy do 2014 r.: Osi ągni ęcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych powiatu oraz zabezpieczenie potrzeb ludno ści w zasoby wody pitnej.

Tabela Nr 7 Kierunki działa ń proekologicznych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i ochrony wód powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011

Jednostki Działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) Rozbudowa i modernizacja 1. Gminy Wspieranie oczyszczalni ścieków w ramach 128

Jednostki Działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych

Rozbudowa systemów kanalizacyjnych w ramach 2. Gminy Wspieranie krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych Wspieranie budowy indywidualnych oczyszczalni ścieków lub szczelnych zbiorników bezodpływowych (szamb) w Wła ściciele posesji, Wspieranie, 3. miejscach o rozproszonej Gminy propagowanie zabudowie, inwentaryzacja i eliminacja nieszczelnych szamb oraz nielegalnego odprowadzania ścieków do wód i ziemi. Budowa urz ądze ń do Wła ściciele 4. przechowywania nawozów gospodarstw, ARiMR Współpraca naturalnych Nadzór nad funkcjonowaniem Kontrola w ramach 5. systemów oczyszczania ścieków WIO Ś/ Starosta wydanych pozwole ń komunalnych wodnoprawnych Edukacja ekologiczna rolników w zakresie wdra Ŝania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, oraz Ośrodek Doradztwa 6. Wspieranie przestrzegania zarz ądzenia w Rolniczego zakresie „Obszaru szczególnie Nara Ŝonego” Monitoring realizacji zalece ń w 7. zakresie ochrony wód na obszarze WIO Ś, ODR Współpraca OSN Działania edukacyjne i kontrolne w Starosta, kontrola w zakresie przeciwdziałania Zadanie własne ramach wydanych 8. odprowadzaniu nieoczyszczonych wszystkich jednostek pozwole ń ścieków komunalnych do wód lub wodnoprawnych do ziemi Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci 9. wodoci ągowych, w tym Gminy wspieranie wyznaczanie stref ochronnych uj ęć wód podziemnych wła ściciele gruntów, Wspieranie, Budowa i odbudowa zbiorników gminy, Samorz ąd wydawanie 10. małej retencji Wojewódzki (FOGR), pozwole ń RZGW wodnoprawnych Modernizacja dróg i ulic i placów w Wspieranie i zakresie budowy instalacji do realizacja w zakresie 11. Zarz ądcy dróg odwodniania, oczyszczania i dróg powiatowych odprowadzania oczyszczonych wód (Zarząd Dróg 129

Jednostki Działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) opadowych Powiatowych) Budowa uj ęć wód podziemnych dla Nadzór i kontrola w Rolnicy, potrzeb rolnictwa, nadzór na ramach wydawanych 12. Administracja racjonalnym wykorzystywaniem tych pozwole ń geologiczna wód do nawadniania upraw. wodnoprawnych

3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego.

Analiza emisji na terenie powiatu wskazuje na wyra źną dominacj ę zanieczyszcze ń z energetycznego spalania paliw głównie w ęgla. Niska emisja zanieczyszcze ń energetycznych znajdzie odzwierciedlenie we wzro ście st ęŜ eń zanieczyszcze ń, a zwłaszcza dwutlenku siarki w okresie sezonu grzewczego. Najwi ększy wzrost st ęŜ eń wyst ępuje na terenach o najwi ększej koncentracji źródeł niskiej emisji (tereny zwartej zabudowy – Radziejów, Piotrków Kuj., Osi ęciny). Obecnie jednym z najistotniejszych aspektów w zakresie planowania działa ń poprawiaj ących jako ść powietrza jest dalsze spełnianie wymaga ń ustawowych w zakresie st ęŜ eń przekraczaj ących warto ści graniczne (dopuszczalne), utrzymanie korzystnych tendencji dla substancji, których warto ści graniczne nie s ą przekraczane. Aby osi ągn ąć w/w cele nale Ŝy, jak dotychczas skupia ć si ę na działaniach zwi ązanych z redukcj ą emisji zanieczyszcze ń z transportu i komunikacji oraz sektora mieszkaniowego (tzw. niska emisja). Z prowadzonego w ostatnich latach monitoringu jako ści powietrza atmosferycznego wynika, Ŝe jego czysto ść na terenie powiatu wyra źnie si ę poprawia. Mimo to w celu dalszej poprawy w tym zakresie konieczne jest podj ęcie nast ępuj ących działa ń: zmniejszenie zanieczyszcze ń powietrza zwi ązanych z emisj ą nisk ą, zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń i zu Ŝycia energii przez obiekty podlegaj ące administracji powiatowej i gminnej, wi ększe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii kosztem stosowania w ęgla kamiennego, gazyfikacja powiatu, rozwój sieci tras rowerowych z wykorzystaniem terenów po torowiskach kolei wąskotorowej, ocieplenie budynków u Ŝyteczno ści publicznej i zabudowy mieszkalnej średnio i wysoko kondygnacyjnej, zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza z dróg – bie Ŝą ca ich modernizacja sprzyjaj ąca poprawie płynno ści ruchu.

Cel średniookresowy do 2014 r.: - utrzymanie stanu obecnego (lub jego poprawa), - utrzymywanie wymaga ń prawnych i standardów emisyjnych w zakresie jako ści powietrza

Realizacja wy Ŝej wymienionych zało Ŝeń jest mo Ŝliwa poprzez: – utrzymanie lub popraw ę jako ści powietrza w powiecie dzi ęki redukcji zanieczyszcze ń obejmuj ącej nast ępuj ące źródła: procesy przemysłowe, transport, nisk ą emisj ę, – redukcj ę emisji gazów cieplarnianych zgodnie z ustaleniami zewn ętrznymi.

130

Tabela Nr 8 Kierunki działa ń w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011.

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) Zadanie realizowane w Wła ściciele 1. Termomodernizacja budynków budynkach budynków będących własno ści ą Powiatu Wspieranie i realizacja w Bie Ŝą ca modernizacja dróg, budowa zakresie dróg 2. Zarz ądcy dróg tras rowerowych. powiatowych (Zarz ąd Dróg Powiatowych) Wydawanie pozwole ń na 3. wprowadzanie gazów lub pyłów do Starosta Zadanie własne powietrza. Zadanie Inwestorzy, realizowane w Sukcesywne wprowadzanie wła ściciele budynków 4. budynkach odnawialnych źródeł energii (OZE) mieszkalnych, będących wszystkie samorz ądy własno ści ą Powiatu Zwi ększanie świadomo ści społecze ństwa powiatu w zakresie Zadanie własne 5. Zadanie własne oszcz ędno ści energii i stosowania wszystkich jednostek OZE

3.2.6. Ochrona przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym.

Zgodnie z tre ści ą zapisów ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszej jako ści stanu akustycznego środowiska, a w szczególno ści przez (art. 112) utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej dopuszczalnego poziomu lub co najmniej na tym poziomie i (lub) zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

Celem średniookresowym do 2014 r.: - zmniejszenie nara Ŝenia mieszka ńców powiatu na ponadnormatywny hałas emitowany przez środki transportu oraz małe zakłady produkcyjne, co doprowadzi do ogólnej poprawy jako ści klimatu akustycznego, – utrzymanie istniej ącego stanu nie wykazuj ącego przekrocze ń warto ści dopuszczalnych dla środowiska,

Osi ągni ęcie zakładanego celu mo Ŝliwe b ędzie poprzez realizacj ę wytyczonych kierunków działa ń. Kierunki działa ń na lata 2008-2011: – kontynuacja monitoringu hałasu w środowisku ze szczególnym uwzgl ędnieniem monitorowania odcinków dróg o bardzo wysokim nat ęŜ eniu ruchu pojazdów samochodowych. 131

– podj ęcie działa ń umo Ŝliwiaj ących wyprowadzanie z miasta Radziejowa i Piotrkowa Kuj. uci ąŜ liwego tranzytowego ruchu pojazdów ci ęŜ kich, – wspieranie realizacji inwestycji wpływaj ących na zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu komunikacyjnego (budowa obwodnic, budowa i modernizacja dróg komunikacji, budowa ekranów akustycznych, wprowadzanie pasów zieleni izolacyjnej wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych i granic terenów chronionych, wymiana taboru na mniej hała śliwy), – wspieranie działa ń prowadz ących do eliminacji b ądź ograniczenia emisji hałasu przemysłowego (w szczególno ści poprzez wprowadzanie nowoczesnych technologii i zwi ązanych z nimi maszyn i urz ądze ń charakteryzuj ących si ę ni Ŝsz ą emisj ą hałasu, wykonanie odpowiednich adaptacji akustycznych, lokalizowanie zakładów przemysłowych z dala od terenów chronionych), – wprowadzenie ustale ń do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego sprzyjaj ących ograniczeniu zagro Ŝenia środowiska hałasem,

Z danych Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego wynika, Ŝe pomiary nat ęŜ eń pól elektromagnetycznych prowadzone na terenie powiatu nie wykazuj ą przekrocze ń warto ści dopuszczalnych dla środowiska. W zwi ązku z tym istniej ący stan nale Ŝy utrzyma ć. Pomimo braku przekrocze ń norm dopuszczalnego promieniowania elektromagnetycznego instytucje odpowiedzialne za stan środowiska w powiecie powinny podj ąć działania zapobiegawcze w tym zakresie, do których powinno nale Ŝeć: nadzór i kontrola istniej ących źródeł promieniowania elektromagnetycznego, uwzgl ędnienie w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stref oddziaływania przewidywanych do lokalizacji źródeł promieniowania.

Tabela Nr 9 Kierunki działa ń w zakresie ochrony przed hałasem i polami elektromagnetycznymi powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011.

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) Pełna inwentaryzacja źródeł WIO Ś, 1. promieniowania Powiat/operatorzy Współpraca elektromagnetycznego sieci Wspieranie i Wprowadzanie pasów zieleni realizacja w izolacyjnej wzdłu Ŝ szlaków zakresie dróg 2. Zarz ądcy dróg komunikacyjnych i granic terenów powiatowych chronionych (Zarz ąd Dróg Powiatowych) Wprowadzenie ustale ń do planów zagospodarowania przestrzennego 3. Gminy Współpraca sprzyjaj ących ograniczeniu zagro Ŝenia środowiska hałasem Monitoring hałasu w rejonach 4. WIO Ś/Zarz ądcy dróg Współpraca szczególnej uci ąŜ liwo ści akustycznej Tworzenie w sytuacjach okre ślonych Starosta, w Prawie ochrony środowiska 5. Władaj ący Zadanie własne obszarów ograniczonego instalacjami uŜytkowania Kontrola przestrzegania „ strefy Policja i słu Ŝby 6. Współpraca ciszy” na jeziorach. współpracuj ące w 132

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) zakresie bezpiecze ństwa i porz ądku na akwenach wodnych

3.2.7 Edukacja ekologiczna, powa Ŝne awarie, chemikalia, promieniowanie jonizuj ące.

Do najbardziej istotnych problemów i zaniedba ń w zakresie poziomu edukacji ekologicznej społecze ństwa powiatu radziejowskiego nale Ŝy zaliczy ć: - niewystarczaj ący udział społecze ństwa w realizowaniu działa ń proekologicznych, - brak nawyków dbało ści o środowisko w społecze ństwie, - niszczenie środowiska poprzez: dzikie wysypiska śmieci, odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków do gruntu i wód, dewastacja zieleni miejskiej, nielegalne wycinanie drzew świadcz ące o braku troski mieszka ńców o walory środowiska, - niewystarczaj ący udział problematyki ekologicznej w programach edukacyjnych, - niewystarczaj ący udział tre ści ekologicznych w środkach masowego przekazu, - zbyt mały dost ęp do informacji o środowisku.

Celem średniookresowym do 2014 r.: - ci ągłe podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa i zapewnienie jej szerokiego dost ępu do informacji środowisku i jego ochronie, - kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowa ń społecze ństwa powiatu wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekonomicznymi, - kształtowanie w społecze ństwie, zwłaszcza w śród młodzie Ŝy, poczucia odpowiedzialno ści za stan i potrzeb ę ochrony środowiska, - umo Ŝliwienie ka Ŝdemu mieszka ńcowi powiatu zdobywania wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy jako ści środowiska, - tworzenie nowych wzorców zachowa ń, kształtowanie postaw, warto ści i przekona ń jednostek, grup i społecze ństwa, uwzgl ędniaj ących trosk ę o jako ść środowiska, - zwi ększenie roli wiedzy i innowacyjno ści w procesie zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego i społecznego powiatu radziejowskiego, - dąŜ enie do zminimalizowania ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnych awarii przemysłowych poprzez nadzór na wszystkim instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii, - zmniejszenie nara Ŝenia na czynniki szkodliwe w środowisku Ŝycia i pracy,

Tabela nr 10 Kierunki działa ń proekologicznych w zakresie edukacji ekologicznej, ochrony przed powa Ŝnymi awariami, promieniowaniem jonizuj ącym, chemikaliami na terenie powiatu radziejowskiego na lata 2008-2011

Jednostki Prowadzone działania Rola samorz ądu Lp. realizuj ące powiatowego (współpracuj ące) Nadgopla ński Park Rozwój ście Ŝek edukacyjno- 1. Tysi ąclecia, Propagowanie przyrodniczych Nadle śnictwa, szkoły 2. Akcje zadrzewieniowe, zalesieniowe Nadle śnictwa, szkoły, Propagowanie i

133

przy udziale dzieci i młodzie Ŝy. gmina współpraca Kuratorium, Organy Doposa Ŝenie szkół w materiały zało Ŝycielskie szkół, Propagowanie, 3. dydaktyczne i informacyjne Ministerstwo współpraca dotycz ące ochrony środowiska środowiska Bie Ŝą ca informacja na stronach internetowych o stanie środowiska i Zadanie własne 4. Zadanie własne prowadzonych działaniach w tym wszystkich jednostek zakresie Organizacja konkursów wiedzy ekologicznej, organizacja akcji Zadanie własne edukacyjnych (Dzie ń Ziemi, 5. gminy, powiat wszystkich Sprz ątanie Świata), kreowanie samorz ądów aktywnych form edukacji ekologicznej Zawi ązywanie szkolnych kół Ligi 6. Ochrony Przyrody oraz kół szkoły współpraca ekologicznych Nadle śnictwa, Prowadzenie zaj ęć dydaktycznych z 7. Nadgopla ński Park Propagowanie zakresu edukacji le śnej Tysi ąclecia, Wdra Ŝanie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej 8. Szkolenia rolników w zakresie ODR Zarzeczewo, Współpraca rolnictwa ekologicznego i agroturystyki Edukacja społecze ństwa na Wła ściwe inspekcje i Zadanie własne 9. wypadek wyst ąpienia powa Ŝnych stra Ŝe, Starosta, wszystkich awarii Burmistrzowie i Wójt samorz ądów Doskonalenie systemu Starosta w ramach 10. prowadzonych kontroli wszystkie samorz ądy wydanych decyzji środowiskowych 11. Wdra Ŝanie nowych technologii Przedsi ębiorcy Propagowanie Ograniczanie nara Ŝenia na czynniki szkodliwe w środowisku Ŝycia i 12. Pracodawcy Wspieranie pracy

4. Nakłady na realizacj ę programu i planu.

Instrumenty słu Ŝą ce realizacji programu ochrony środowiska wynikaj ą z ustawy: Prawo ochrony środowiska, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach, o lasach, o ochronie gruntów rolnych i le śnych, prawo wodne, prawo łowieckie prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. S ą to instrumenty prawne, finansowe, społeczne i strukturalne.

Instrumenty finansowe • opłaty za korzystanie ze środowiska – za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, za pobór wód powierzchniowych i podziemnych, za odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi i za składowanie odpadów,

134

• administracyjne kary pieni ęŜ ne wymierzane w drodze decyzji przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska za : - przekroczenie okre ślonych w pozwoleniach ilo ści lub rodzajów gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza, - przekroczenie okre ślonych w pozwoleniu ilo ści, stanu lub składu ścieków, - przekroczenie okre ślonych w pozwoleniu na pobór wód ilo ści pobranej wody, - naruszenie warunków decyzji zatwierdzaj ącej instrukcj ę eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji okre ślaj ącej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami o odpadach, co do rodzaju i sposobu składowania lub magazynowania odpadów, - przekroczenie okre ślonych w pozwoleniach poziomów hałasu. • odpowiedzialno ść cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko, stosuje si ę przepisy Kodeksu Cywilnego, • odpowiedzialno ść karna zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami szczególnymi, • odpowiedzialno ść administracyjna – je Ŝeli podmiot korzystaj ący ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska mo Ŝe w drodze decyzji nało Ŝyć obowi ązek: ograniczenia oddziaływania na środowisko, przywrócenia środowiska do stanu naturalnego.

Wsparcie na inwestycje z dziedziny ochrony środowiska uzyska ć mo Ŝna z: • bud Ŝetu pa ństwa na inwestycje ponadregionalne, • funduszy ekologicznych takich jak: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska, • banków – niskooprocentowane kredyty inwestycyjne, • fundacji i agencji np. Ekofundusz, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, • partnerstwa publiczno – prawnego i publiczno – prywatnego, • funduszy zagranicznych np. Mechanizm Norweski, EFS, EFRR, ES.

Instrumenty społeczne • współdziałanie usprawnianie współpracy i budowania partnerstwa, • edukacja ekologiczna, • szkolenia.

Instrumenty strukturalne • programy strategiczne np. Strategia rozwoju powiatu radziejowskiego, Plan rozwoju lokalnego dla powiatu radziejowskiego, Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego, strategie gminne.

W przedstawionej ni Ŝej tabeli pokazano jaka b ędzie struktura nakładów na poszczególne przedsi ęwzi ęcia, które maj ą by ć realizowane na terenie powiatu radziejowskiego w latach 2008-2011.

135

Tabela nr 11 Planowane koszty realizowanych zada ń na terenie powiatu w latach 2008- 2011.

Planowane koszty realizowanych zada ń w latach 2008-2011 ( zł )

Krajowe fundusze celowe Brak Lp. Nazwa przedsi ęwzi ęcia deklaracji Środki Fundusze Ŝródła Całkowite własne po Ŝyczki dotacje UE finansowania 1. Kanalizacja sanitarna 36.202.610 5.698.750 5.400.000 15.097.500 6.006.360 4.000.000 2. Kanalizacja deszczowa 6.100.500 2.000.000 50.000 3.390.000 460.500 200.000 3. Sie ć wodoci ągowa 3.050.000 - 460.000 1.297.500 992.500 300.000 4. Budowa lub modernizacja 11.787.478 2.965.000 305.000 5.650.000 2.467.478 400.000 uj ęć wody pitnej 5. Budowa lub modernizacja 14.280.000 1.000.000 560.000 6.700.000 4.020.000 2.000.000 oczyszczalni ścieków 6. Dofinansowanie budowy przydomowych 1.280.000 - 50.000 - 830.000 400.000 oczyszczalni ścieków 7. Gazyfikacja miasta/ ------gminy 8. Budowa i modernizacja dróg gminnych i 107.334.000 - 2.095.000 25.384.000 25.855.000 54.000.000 powiatowych

Zorganizowane systemy 9. zbiórki odpadów komunalnych oraz systemy 420.000 - 220.000 40.000 140.000 20.000 selektywnego zbierania, transportu i unieszkodliwiania odpadów komunalnych

10. Instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania 1.000.000 - 200.000 500.000 300.000 - odpadów poza składowaniem

11. Budowa, rozbudowa, składowisk odpadów ------komunalnych

12. Modernizacja składowisk odpadów komunalnych 3.900.000 300.000 80.000 400.000 420.000 -

13. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów 2.280.000 345.000 100.000 765.000 1.020.000 50.000 komunalnych

136

14. Edukacja ekologiczna 3.920.278 1.020.000 45.000 860.000 1.995.278 -

15. Inne niewymienione wy Ŝej przedsi ęwzi ęcia z zakresu ochrony 10.092.800 - - - - 10.092.800 środowiska i gospodarki odpadami (poda ć jakie)

RAZEM 198.947.666 13.328.750 9.565.000 60.084.000 44.507.116 71.462.800

Źródło: Informacje z gmin oraz informacje własne.

Realizacja niniejszego programu b ędzie mo Ŝliwa przede wszystkim dzi ęki pozyskaniu środków finansowych z ró Ŝnych źródeł zewn ętrznych. Podstawowe źródła finansowania stanowi ć b ędą: - Polskie fundusze ekologiczne (WFO ŚiGW, NFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW), - Środki własne podmiotów gospodarczych, - Środki jednostek samorz ądu terytorialnego, - Bud Ŝet pa ństwa, - Fundusze UE – EFS, EFRR, FS (w ramach RPO i PO IiŚ, PROW),

Tabela Nr 12 Bilans finansowy Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Radziejowie w latach 2005 -2007.

Dochody PFO ŚiGW w Radziejowie Rok Wyszczególnienie dochodów Kwota [zł] Stan środków na 1.01.2005r. 33.186 Z tytułu opłat 61.777 2005 Z tytułu kar 1.947 RAZEM 96.910

Stan środków na 1.01.2006r. 74.497 Z tytułu opłat 41.706 2006 Z tytułu kar 2.589 RAZEM 118.792

Stan środków na 1.01.2007r. 10.694 Z tytułu opłat 32.400 2007 Z tytułu kar - RAZEM 33.094 Wydatki PFO ŚiGW w Radziejowie Rok Wyszczególnienie wydatków Kwota [zł] Gospodarka ściekowa i ochrona wód 5.000 Pozostałe dziedziny w tym: Ochrona 2005 17.413 przyrody i edukacja ekologiczna Razem 22.413

2006 Gospodarka ściekowa i ochrona wód 5.000 Gospodarka odpadami 26.045 Pozostałe dziedziny w tym: Ochrona 77.053 137

przyrody i edukacja ekologiczna Razem 108.098

Gospodarka ściekowa i ochrona wód 5.000 Gospodarka odpadami 19.968 2007 Pozostałe dziedziny w tym: Ochrona 11.450 przyrody i edukacja ekologiczna Razem 36.418 Źródło – informacje własne

Powiatowy Fundusz. Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zalicza si ę do publicznych funduszy ochrony środowiska. Przychodami funduszy s ą głównie wpływy z tytułu opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar za przekroczenia dopuszczalnych norm. Podstawowym zadaniem wy Ŝej wymienionych funduszy jest finansowanie przedsi ęwzi ęć w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównowa Ŝonego rozwoju i polityki ekologicznej pa ństwa oraz współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów operacyjnych i działa ń realizowanych z udziałem środków pochodz ących z Unii Europejskiej. Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska w Radziejowie działa w oparciu o uchwalone przez Zarz ąd Powiatu zasady, w świetle których środki PFO ŚiGW głównie przeznacza si ę na: edukacj ę ekologiczn ą oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, wspomaganie realizacji zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska, wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada ń stanu środowiska, a tak Ŝe systemów pomiarowych zu Ŝycia wody i ciepła, realizowanie zada ń modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu Ŝą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, urz ądzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz parków, realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z gospodark ą odpadami, wspieranie działa ń przeciwdziałaj ących zanieczyszczeniom, profilaktyk ę zdrowotn ą dzieci na obszarach, na których wyst ępuj ą przekroczenia standardów jako ści środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególno ści na prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj ących metodami ekologicznymi poło Ŝonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą powierzchni ziemi, inne zadania ustalone przez rad ę powiatu, słu Ŝą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska

Finansowanie ze środków PFO ŚiGW mo Ŝe mie ć form ę dotacji, zakupów rzeczowych lub inwestycyjnych. Dodatkowo Rada Powiatu w Radziejowie ustaliła w 2006r. zadanie słu Ŝą cego ochronie środowiska i gospodarce wodnej pod nazw ą: „Dofinansowanie ze środków Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Radziejowie działa ń polegaj ących na usuwaniu z terenu powiatu radziejowskiego materiałów budowlanych zawieraj ących azbest.” 138

Na podobnych zasadach funkcjonuj ą w powiecie radziejowskim Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ich bilans finansowy za lata 2005-2007 ilustruje tabela nr

Tabela Nr 13 Bilans finansowy Gminnych Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2005 -2007.

2005r. 2006r. 2007r. Wyszczególnienie Gmina Kwota [zł] Kwota [zł] Kwota [zł] Byto ń 34.222 40632 20.098

Dochody Gminnego Dobre 35.961 66.608 18.614 Funduszu Ochrony Osi ęciny 44.290 21.861 25.005 Środowiska i Gospodarki Piotrków Kuj. 210.437 167.389 137.741 Wodnej (Ogółem w zł)* Radziejów (miasto) 40.911 47.512 71.937

Radziejów (gmina) 5.338 7.788 13.761 Topólka 8.856 780,63 10.237,83

Byto ń 120 34.056 10.782 Dobre 96 50.069 13.637 Wydatki Gminnego Funduszu Ochrony Osi ęciny 30.985 17.446 10.296 Środowiska i Piotrków Kuj. 60.204 41.680 1.480 Gospodarki 26.944 Wodnej (Ogółem w Radziejów (miasto) 12.351 18.472 zł) 1.334 Radziejów (gmina) 817 0 8.609 Topólka 161 60 Źródło: informacje z urz ędów gmin *) suma środków finansowych na koncie funduszu na dzie ń 1 stycznia danego roku oraz dochodów rocznych

Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Radziejowie oraz Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej posiadaj ą stosunkowo niewielkie bud Ŝety, poniewa Ŝ brak jest na terenie powiatu radziejowskiego du Ŝych zakładów przemysłowych, które by odprowadzały wysokie opłaty za korzystanie ze środowiska. Dodatkowo zaprzestano produkcji w najwi ększym zakładzie w powiecie – Cukrowni Dobre. Najwi ększym bud Ŝetem dysponuje fundusz miasta i gminy Piotrków Kuj. Na terenie tej gminy znajduje si ę najwi ększy zakład powiatu i zarazem najwi ększy płatnik opłat za korzystanie ze środowiska - Proszkownia Mleka. W ramach uchwalonego w 2007r. Planu Rozwoju Lokalnego dla powiatu radziejowskiego wyznaczono dla powiatu oraz dla poszczególnych gmin list ę inwestycji wśród których znalazły si ę inwestycje dotycz ące ochrony środowiska.

139

Tabela Nr 14 Planowane inwestycje z zakresu ochrony środowiska w powiecie radziejowskim na lata 2007 – 2013.

INWESTYCJE WSPÓLNE I PRIORYTETOWE DLA POWIATU RADZIEJOWSKIEGO

Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Warto ść

1 Przebudowa dróg powiatowych 2007-2013 50 000 000 Budowa kanalizacji, wodoci ągów, dróg 2 dojazdowych i obwodnicy w rejonie Jeziora 2007-2010 25 000 000 Głuszy ńskiego Modernizacja Kanału Głuszy ńskiego polegaj ąca 3 na umocnieniu skarp, budowie zastawek 2007-2010 2 000 000 spi ętrzaj ących, budowie przepustów Modernizacja Kanału Bachorza polegaj ąca m.in. 4 na umocnieniu skarp, budowie zastawek, 2007-2010 1 200 000 budowie przepustów Budowa mi ędzygminnych punktów 5 2007-2010 10 000 000 przeładunkowych odpadów stałych Budowa ście Ŝek rowerowo-pieszych na terenie 6 2007-2013 8 935 000 powiatu 7 Rewitalizacja terenów po upadłej Cukrowni Dobre 2008-2010 3 050 000 Rozwój i modernizacja systemów zaopatrzenia i 8 2008-2013 13 780 000 uzdatniania wody w powiecie radziejowskim Rozwój i modernizacja urz ądze ń kanalizacyjnych 9 2008-2013 77 384 000 w powiecie radziejowskim INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ POWIAT Okres Lp. Nazwa inwestycji Warto ść realizacji 1 Przebudowa dróg powiatowych 2007-2013 50 000 000 Termomodernizacja budynków obejmuj ąca ściany 2 2007-2010 3 100 000 i dachy w SP ZOZ w Radziejowie Modernizacja zewn ętrznej sieci wodoci ągowej z uj ęciem wody, hydroforni ą z przepływowymi 3 2008-2013 2 800 000 zbiornikami retencyjnymi oraz modernizacja sieci kanalizacyjnej w SP ZOZ w Radziejowie Ogrzewanie wody energi ą słoneczn ą jako 4 alternatywnym źródłem energii cieplnej w SP ZOZ 2008-2010 2 900 000 w Radziejowie Remont i termomodernizacja Domu Pomocy 5 2010-2013 65 000 Społecznej w Piotrkowie Kuj. Remont, termomodernizacja i budowa 6 przydomowej oczyszczalni ścieków w Rodzinnym 2007-2013 244 000 Domu Dziecka w Biskupicach

140

Remont, termomodernizacja budynków oraz adaptacja i modernizacja bazy sportowej w 7 2007-2010 983 800 Zespole Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Przemystce INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ MIASTO RADZIEJÓW

Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Warto ść Modernizacja dwóch stacji uzdatniania wody z 1 wykorzystaniem nowej studni gł ębinowej 2008-2009 1 200 000 ul. Rolnicza i Szpitalna Budowa kanalizacji sanitarnej Radziejów, ul.: Słoneczna, Piastowska, Wyzwolenia, Le śna, Sosnowa, 20-go Stycznia, Ogrodowa, Wiatraczny 2 2010-2013 6 000 000 Stok, Średnia, 9-go Maja, Piaskowa, Cicha, Targowa, Szkolna, Młynarska, Okrzei, świrna, Ko ściuszki Budowa II etapu kanalizacji sanitarnej Radziejów, ul.: Ks. Wieczorka, K. Wielkiego, T. 3 2010-2013 2 000 000 Górczy ńskiego, Franciszka ńska, Moniuszki, Paderewskiego, Toru ńska, Chopina Budowa drogi gminnej ul. Chopina poł ączonej z 4 2008-2010 1 500 000 ulic ą powiatow ą Budowa kanalizacji sanitarnej w ul.: Zielona, śytnia, Ł ąkowa, Polna, Kwiatowa, Chabrowa, 5 2010-2013 3 000 000 Mickiewicza, Kasprowicza, Słowackiego, Prusa oraz bloki przy ul. Objezdnej Uzbrojenie terenu przy ul. Rolniczej w 6 2009-2012 3 500 000 infrastruktur ę podstawow ą -. kanalizacja, Uzbrojenie terenu na obszarze ulic Objezdna, 7 2008-2010 10 000 000 Ko ściuszki, Szpitalna, Kruszwicka Zagospodarowanie terenu wokół zbiornika 8 2010-2013 1 000 000 wodnego, tzw. „błot” Budowa mi ędzygminnego punktu 9 2007-2010 1 202 127 przeładunkowego odpadów stałych INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMIN Ę RADZIEJÓW Okres Lp. Nazwa inwestycji Warto ść realizacji Modernizacja uj ęcia wody ze stacj ą uzdatniania 1 2007-2008 1 300 000 wody w Płowcach Modernizacja uj ęcia wody ze stacj ą uzdatniania 2 2008-2009 1 000 000 wody w Szostce Budowa kolektora sanitarnego Szostka – 3 2007-2009 1 200 000 Broniewo – Broniewek – 6,0 km Budowa kolektora sanitarnego Czołowo – 4 Broniewek – 2009-2010 800 000 4,0 km Budowa kolektora sanitarnego Pruchnowo – 5 2010-2011 750 000 Radziejów – 1,5 km

141

6 Budowa ście Ŝek rowerowo-pieszych – 11,0 km 2011-2012 1 500 000

7 Przebudowa dróg gminnych – 9,1 km 2007-2008 1 900 000 Budowa mi ędzygminnego punktu 8 2007-2010 886 860 przeładunkowego odpadów stałych INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMIN Ę OSI ĘCINY Okres Lp. Nazwa inwestycji Warto ść realizacji Kanalizacja sanitarna oraz wymiana sieci 1 2008-2012 4 000 000 wodoci ągowej w pozostałej cz ęś ci Osi ęcin Budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków – 2 2007-2013 2 000 000 ok. 800 szt. 3 Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Karolin 2010-2013 1 000 000 Wykonanie kotłowni ekologicznej wraz z instalacj ą 4 2009-2012 500 000 CO w Szkole Podstawowej w Osi ęcinach Wykonanie kotłowni ekologicznej wraz z instalacj ą 5 2007-2008 300 000 CO w Szkole Podstawowej w Ko ścielnej Wsi Budowa i wymiana chodników w Osi ęcinach ul.: I AWP, M. Rataja, Le śna, Kujawska, Konopnicka, 6 Kruszwicka, Piastowska, śeromskiego, H. 2008-2010 2 000 000 Skarbka, Ks. Kurzawy, Łokietka, Sucharskiego, Sportowa Remont i budowa ulic w Osi ęcinach, ul.: Bema, 7 Kruszwicka, I AWP, Kujawska, Konopnicka, 2008-2012 3 000 000 Piastowska, M. Rataja, Sportowa 8 Budowa drogi Pilichowo-Latkowo – 2,8 km. 2008-2009 400 000 Budowa drogi śakowice – Wola Skarbkowa – 9 2009-2010 400 000 Lekarzewice – 3,0 km. Budowa drogi Ko ścielna Wie ś – Krotoszyn – 3,0 10 2010-2011 400 000 km.

11 Budowa drogi Osi ęciny – Borucin – 6,25 km. 2011-2012 700 000

12 Kanalizacja sanitarna w Ko ścielnej Wsi 2011-2013 3 000 000 Modernizacja Kanału Głuszy ńskiego polegaj ąca 13 na umocnieniu skarp, budowie zastawek 2009-2013 1 000 000 spi ętrzaj ących, budowie przepustów Modernizacja Kanału Bachorza polegaj ąca m.in. 14 na umocnieniu skarp, budowie zastawek, budowie 2009-2013 1 000 000 przepustów Termomodernizacja Domu Kultury w Osi ęcinach z 15 wymian ą dachu i zagospodarowaniem terenu 2009-2012 200 000 wokół budynku Budowa ście Ŝek rowerowo-pieszych na terenie 16 2010-2013 1 700 000 gminy

142

INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMIN Ę DOBRE Okres Lp. Warto ść Nazwa inwestycji realizacji 1 Rozbudowa uj ęcia wody w Dobrem 2008-2009 1 497 278

2 Budowa kanalizacji sanitarnej w m. D ęby 2008-2008 300 000

3 Budowa kanalizacji sanitarnej w m. Przysiek 2008-2010 540 000 Budowa kanalizacji sanitarnej D ęby – Morawy – 4 2008-2011 280 000 1,1 km. 5 Modernizacja uj ęcia wody w Krzywos ądzy 2011-2012 400 000

6 Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Dobrem 2011-2012 200 000 Rekultywacja I kwatery składowiska odpadów 7 2008-2010 500 000 komunalnych Budowa kanalizacji sanitarnej w Dobrem, 8 2008-2008 200 000 ul. Wiejska 9 Budowa oczyszczalni przyzagrodowych 2008-2009 100 000 Budowa kanalizacji sanitarnej Dobre, ul. Szkolna 10 2008-2013 85 000 i Boczna Budowa kanalizacji sanitarnej Dobre, ul. 11 2008-2013 185 000 Fabryczna Budowa kanalizacji sanitarnej Dobre, ul. 12 2008-2013 185 000 Dworcowa INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMINE BYTO Ń Okres Lp. Nazwa inwestycji Warto ść realizacji 1 Kanalizacja gminy II etap – Witowo - Morzyce 2008-2010 2500000

2 Modernizacja dróg gminnych 2008-2013 2 500 000

3 Rozbudowa uj ęcia wody 2007-2009 510 000

4 Budowa kanalizacji - Świesz 2010-2013 1 500 000 Modernizacja Kanału Głuszy ńskiego polegaj ąca 5 na umocnieniu skarp, budowie zastawek 2007-2010 1 000 000 spi ętrzaj ących, budowie przepustów Budowa mi ędzygminnego punktu 6 2007-2010 788 320 przeładunkowego odpadów stałych Budowa kanalizacji, wodoci ągów, dróg 7 dojazdowych i obwodnicy w rejonie Jeziora 2007-2010 12 500 000 Głuszy ńskiego INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ GMIN Ę TOPÓLKA

143

Okres Lp. Nazwa inwestycji Warto ść realizacji Budowa sieci wodoci ągowej z przył ączami w m. 1 2007 1 800 000 Głuszynek, Miłachówek, Znaniewo i Rybiny Budowo biologiczno-mechanicznej oczyszczalni ścieków o przepustowo ści 450 m3/d w m. Dębianki i Topólka z sieci ą kanalizacji sanitarnej i 2 2008-2010 16 500 000 deszczowej w m. Topólka, D ębianki, Czamaninek i Borek wraz z przebudow ą odcinka sieci wodoci ągowej w m. Topólka Budowa sieci wodoci ągowej z przył ączami w m. 3 2007-2008 800 000 Rybiny, Chalno, Świnki i Kamie ńczyk 4 Modernizacja drogi gminnej Kamieniec - Chalno 2007 350 000

5 Modernizacja drogi gminnej w Paniewku 2007 200 000 Modernizacja drogi gminnej Wola Jurkowa – 6 2008-2011 2 500 000 Chalno – Rybiny - Orle Modernizacja drogi gminnej Rybiny – Głuszynek - 7 2008-2012 2 000 000 Miłachówek 8 Modernizacja drogi gminnej w Orlu 2008-2010 800 000

9 Modernizacja drogi gminnej w Bielkach 2008-2010 200 000 Kanalizacja zachodniej cz ęś ci gminy w m. Rybiny, 10 2011-2013 20 000 000 Orle, Wyrobki, Głuszynek, Znaniewo i Borek 11 Modernizacja drogi gminnej Chalno - Czamanin 2009-2011 1 200 000

12 Modernizacja drogi gminnej w Kozjatach 2010-2012 1 500 000

13 Modernizacja drogi gminnej w Sierakowach 2010-2012 1 500 000

14 Budowa chodnika w Orlu 2011-2012 200 000

15 Modernizacja drogi gminnej w Borku 2011-2012 1 000 000

16 Modernizacja drogi gminnej w Torzewie 2011-2013 800 000

17 Modernizacja drogi gminnej w Świerczynku 2011-2013 1 000 000 Modernizacja drogi gminnej Czamanin Kolonia - 18 2012-2013 1 000 000 Czamaninek Budowa ście Ŝki rowerowej Świerczyn – Topólka – 19 2012-2013 1 500 000 Orle - Wyrobki 20 Modernizacja drogi gminnej w Sadłu Ŝku 2012-2013 1 000 000 Budowa kanalizacji, wodoci ągów, dróg 21 dojazdowych i obwodnicy w rejonie Jeziora 2007-2010 12 500 000 Głuszy ńskiego Budowa mi ędzygminnego punktu 22 2007-2010 1 103 599 przeładunkowego odpadów stałych 144

INWESTYCJE REALIZOWANE PRZEZ MIASTO I GMIN Ę PIOTRKÓW KUJ.

Lp. Nazwa inwestycji Okres realizacji Warto ść Przebudowa drogi Nr 2833 C Piotrków Kuj. – 1 Tomisławice (od ul. Dworcowej do skrzy Ŝowania z 2008-2010 1 250 000 drog ą powiatow ą Wójcin – Bycz) Przebudowa i budowa dróg gminnych: Nr 180712 2 C Połajewo – Złotowo, Nr 180707 C Jerzyce – 2009-2010 6 938 000 Połajewo, Nr 180737 C Rudzk Mały - Kaspral 3 Budowa drogi Nr 180728 C Lubsin - Stawiska 2010-2012 9 950 000 Budowa kanalizacji sanitarnej z przył ączami w ul.: Włocławskiej, Dworcowej, Kujawskiej, Wypycha, 4 Łokietka i Kolejowej oraz kanalizacji deszczowej 2007-2008 3 853 000 w ul. Kolejowej w Piotrkowie Kujawskim (uwzgl ędniono tylko koszt kwalifikowalny) Budowa kanalizacji sanitarnej w Piotrkowie Kujawskim w ul.: Kasprowicza, Mokra, Mostowa, 5 2008-2010 4 102 000 Parkowa, 11 listopada, Św. Ducha, Słoneczna oraz kanalizacji deszczowej w ul. Mostowej Budowa oczyszczalni ścieków w Piotrkowie 6 2008-2009 6 680 000 Kujawskim Przebudowa z rozbudow ą uj ęcia wodoci ągowego 7 2009-2010 5 000 000 w Piotrkowie Kujawskim Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych 8 2009 1 530 000 w miejscowo ści Jerzyce Budowa szlaku rowerowo-turystycznego nad 9 2009-2010 1 585 000 Jeziorem Gopło – I etap Budowa ście Ŝki rowerowo-turystycznej szlakiem 11 chronionego krajobrazu Jeziora Głuszy ńskiego – I 2010-2012 1 400 000 etap 12 Budowa sieci wodoci ągowej Katarzyna – Przewóz 2007-2008 400 000 Budowa sieci wodoci ągowej dla miejscowo ści 13 2009-2010 1 290 000 Bycz, Trojaczek, Stawiska, Wincentowo

5. Monitoring i ocena realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami .

Głównym organem, który jest odpowiedzialny za realizacj ę programu ochrony środowiska jest Zarz ąd Powiatu w Radziejowie. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska oraz o odpadach Zarz ąd Powiatu co 2 lata składa ć b ędzie Radzie Powiatu w Radziejowie stosowny raport z realizacji programu ochrony środowiska oraz sprawozdania dotycz ące planu gospodarki odpadami. Podstawow ą zasad ą skutecznej realizacji programu ochrony środowiska jest wła ściwe adresowanie poszczególnych zada ń i świadome ich przyj ęcie przez wykonawców. Z punktu widzenia miejsca w strukturze zarz ądzania programem wyró Ŝni ć mo Ŝna: 145

• jednostki realizuj ące okre ślone w programie zadania (podmioty gospodarcze, zarz ąd powiatu, inne jednostki zarz ądzania szczebla powiatowego np. zarz ąd dróg powiatowych, władze gmin, nadle śnictwa, organizacje pozarz ądowe), • instytucje finansuj ące (bud Ŝet pa ństwa - Wojewoda, fundusze celowe) i wsparcia finansowego (banki, fundusze pomocowe UE), • instytucje nadzoru i kontroli oraz monitorowania efektów (Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Pa ństwowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Regionalne Zarz ądy Gospodarki Wodnej).

Najwa Ŝniejszym procesem wdra Ŝania programu i planu jest kontrola realizacji zało Ŝonych w nim celów, poprzez monitorowanie stanu środowiska. Działania te wraz z ocen ą stopnia realizacji zada ń okre ślonych celami niniejszego opracowania dostarcz ą podstawowych informacji o stopniu wdro Ŝenia i efektach realizacji programu. W celu zwi ększenia efektywno ści działa ń na rzecz ochrony środowiska oraz skuteczno ści realizowanego programu prowadzony jest system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska zwany pa ństwowym monitoringiem środowiska, którego podstawowym zadaniem jest dostarczanie informacji o: • aktualnym stanie środowiska i stopniu zanieczyszczenia jego poszczególnych komponentów, • ładunkach zanieczyszcze ń odprowadzanych do środowiska, • dynamice antropogenicznych przemian środowiska przyrodniczego, • przewidywanych skutkach korzystania ze środowiska.

Pa ństwowy monitoring środowiska w obszarze swojego działania obejmuje podsystemy: • monitoringu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania niejonizuj ącego, • monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, • monitoringu powierzchni ziemi, gleb i odpadów, • monitoringu przyrody o Ŝywionej, • monitoringu zintegrowanego, • działania w zakresie ochrony przed powa Ŝnymi awariami.

System pa ństwowego monitoringu środowiska umo Ŝliwia realizacj ę obowi ązków wynikaj ących z ratyfikowania mi ędzynarodowych konwencji oraz przepisów obowi ązuj ących w pa ństwach członkowskich Unii Europejskiej. Przyj ęty w Programie główny cel polityki ekologicznej powiatu jest zgodny z jednym z 4 celów strategii rozwoju powiatu radziejowskiego który przedstawia si ę nast ępuj ąco: „ Rozwini ęta infrastruktura, czyste środowisko, bezpiecze ństwo i zadbane rejony turystyczne powiatu radziejowskiego atrakcj ą turystyczn ą w skali krajowej.” Realizacja celu głównego jest mo Ŝliwa pod warunkiem zachowania bezpiecze ństwa ekologicznego na terenie powiatu, przestrzegania zasady zrównowa Ŝonego rozwoju oraz realizacji zało Ŝonych celów cz ąstkowych, którymi s ą: zachowanie i kształtowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej, ochrona gruntów przed erozj ą i przeciwdziałanie degradacji gleb, systematyczna poprawa jako ści wód powierzchniowych, zachowanie jako ści wód podziemnych i ich ochrona przed degradacj ą, dbanie o wysok ą jako ść powietrza atmosferycznego, poprawa warunków klimatu akustycznego zwłaszcza na terenach zwartej zabudowy mieszkaniowej oraz na oszarach szczególnie chronionych,

146

wdro Ŝenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, opartego na segregacji, odzysku odpadów, zwi ększanie terenów le śnych powiatu, kształtowanie systemu obszarów chronionych.

Narz ędziem oceny skuteczno ści realizacji celów ochrony środowiska na obszarze powiatu b ędzie system nadzoru i kontroli wdra Ŝania programu, który polega ć b ędzie na: składaniu przez Zarz ąd Powiatu co 2 lata Radzie Powiatu sprawozdania z realizacji Programu, dokonywaniu oceny realizacji programów naprawczych poszczególnych komponentów środowiska.

Miernikami skuteczno ści realizacji polityki ekologicznej pa ństwa s ą m.in.: stopie ń zmniejszenia ró Ŝnicy (w %) mi ędzy faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycj ą lub koncentracj ą poszczególnych zanieczyszcze ń w powietrzu, wodzie, glebie), a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (tzw. ładunkiem krytycznym), ilo ść zu Ŝywanej energii, materiałów, wody oraz ilo ść wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszcze ń na terenie powiatu w przeliczeniu na jednostk ę wielko ści produkcji (wyra Ŝon ą w jednostkach fizycznych lub warto ści ą sprzedan ą), stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów ekologicznych (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), techniczno-ekologiczne charakterystyki materiałów, urz ądze ń, produktów (np. zawarto ść ołowiu w benzynie, zawarto ść rt ęci w bateriach, jednostkowa emisja węglowodorów przy eksploatacji samochodu, poziom hałasu w czasie pracy samochodu itp.); zgodnie z zasad ą dost ępu do informacji dane te powinny by ć ujawniane na metkach lub w dokumentach technicznych produktów.

Dla oceny realizacji powiatowego programu ochrony środowiska b ędą stosowane wska źniki społeczno-ekonomiczne, wska źniki presji na środowisko i stanu środowiska oraz wska źniki oceny społecznej, a mianowicie: Wska źniki społeczno-ekonomiczne: poprawa stanu zdrowia ludno ści powiatu, mierzona przy pomocy takich mierników jak długo ść Ŝycia, spadek umieralno ści niemowl ąt, spadek zachorowalno ści na choroby „cywilizacyjne”; zmniejszenie zu Ŝycia energii, surowców (np. wody) i materiałów na jednostk ę produkcji oraz zmniejszenie całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce; zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wył ączanych z rolniczego i le śnego uŜytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych; coroczny przyrost netto miejsc pracy w powiecie w wyniku realizacji przedsi ęwzi ęć ochrony środowiska;

Wska źniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko: zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód, popraw ę jako ści wód płyn ących, stoj ących i wód podziemnych, popraw ę jako ści wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód obowi ązuj ących norm; poprawa jako ści powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza, zwłaszcza zanieczyszcze ń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszcze ń wywieraj ących najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy; zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu ulicznego w miastach oraz hałasu wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych (droga krajowa nr 62) oraz na

147

granicy własno ści wokół zakładów produkcyjnych a tak Ŝe na obszarach chronionych; zmniejszenie ilo ści wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania (segregacja i odzysk) oraz ograniczenie zagro Ŝeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; ograniczenie degradacji gleb, likwidacja mogilnika i „dzikich” składowisk odpadów, zwi ększenie skali przywracania obszarów bezpo średnio lub po średnio zdegradowanych przez działalno ść gospodarcz ą do stanu równowagi ekologicznej; wzrost lesisto ści powiatu, a tak Ŝe wzrost poziomu ró Ŝnorodno ści biologicznej ekosystemów le śnych i poprawa stanu zdrowotno ści lasów b ędących pod wpływem zanieczyszcze ń powietrza, wody lub gleby; zahamowanie zaniku gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a tak Ŝe pomy ślne reintrodukcje gatunków; zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczaj ącą przyrod ą.

Wska źniki aktywno ści władz powiatu i społecze ństwa: sprawno ść i poprawno ść merytoryczna wydawanych decyzji administracyjnych; spójno ść i efekty działa ń w zakresie monitoringu i kontroli; zakres i efekty działa ń edukacyjnych oraz stopie ń udziału społecze ństwa w procesach decyzyjnych; opracowywanie i realizowanie przez samorz ądy, ich zwi ązki, grupy i organizacje pozarz ądowe projektów na rzecz ochrony środowiska;

Realizacja programu ochrony środowiska powiatu wymaga ć b ędzie regularnej, wg zało Ŝonych etapów i okresów, oceny wykonania. Zakres monitoringu obejmowa ć powinien: • ocen ę zgodno ści realizacji z przyj ętym harmonogramem; • ocen ę wykonania poszczególnych przedsi ęwzi ęć ; • ocen ę zaawansowania realizacji przyj ętych celów, w tym obserwacja efektów ekologicznych; • analiz ę powstałych problemów. W tabeli poni Ŝej podano przykładowe wska źniki monitorowania wymiernych efektów ekologicznych.

Tabela Nr 15 Proponowane wska źniki monitorowania wymiernych efektów ekologicznych.

Stan na Stan na Stan na Stan na L/p Wska źnik 2007r 2010r. 2012r. 2014r. Jako ść wód powierzchniowych: 1. udział % rzek wg klas czysto ści, jeziora badane wg klas czysto ści, liczba nowopowstałych zbiorników retencyjnych 2. Jako ść wód podziemnych, klasyfikacja jako ści wód podziemnych, ilo ść uj ęć nie odpowiadaj ących wymogom sanitarnym

148

3. Pobór wody: stopie ń zwodoci ągowania aglomeracji miejskich, stopie ń zwodoci ągowania gmin 4. Ilo ść ścieków oczyszczanych, stopie ń skanalizowania miast, stopie ń skanalizowania gmin, liczba nowych przydomowych oczyszczalni ścieków, liczba zmodernizowanych oczyszczalni 5. Klasyfikacja stanu powietrza atmosferycznego, liczba zmodernizowanych kotłowni, liczba zmodernizowanych kotłowni z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii 6. Wska źnik lesisto ści powiatu, powierzchnia nowych zalesie ń 7. Wska źniki ochrony przyrody: ilo ść rezerwatów/pomników przyrody, powierzchnia u Ŝytków ekologicznych,% powierzchni obj ętej ochron ą prawn ą 8. Wzrost świadomo ści ekologicznej dzieci, młodzie Ŝy i społecze ństwa dorosłego 9. Liczba nowopowstałych gospodarstw ekologicznych, liczba wdro Ŝonych programów rolno – środowiskowych 10. Masa wytworzonych odpadów na terenie powiatu ogółem Mg/rok 11. % odpadów poddanych recyklingowi 12. % odpadów poddanych termicznemu przekształceniu z odzyskiem energii 13. % odpadów poddanych unieszkodliwianiu metodami biologicznymi, termicznymi 14. % odpadów unieszkodliwianych przez składowaniu bez przetworzenia 15. % decyzji z zakesu ochrony środowiska wydanych przez starost ę na które zło Ŝono odwołania 16. Środki finansowe wydane na budow ę lub modernizacj ę instalacji gospodarki odpadami

149

17. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych w tym zebranych selektywnie Mg/rok 18. Wska źnik liczby mieszka ńców obj ętych zbiórka odpadów na terenach miejskich i wiejskich 19. Ilo ść zlikwidowanych dzikich wysypisk śmieci 20. % odpadów komunalnych poddanych odzyskowi oraz unieszkodliwianiu poza składowaniem 21. Masa odpadów ulegaj ących biodegradacji składowanych na składowisku odpadów 22. Liczba czynnych składowisk odpadów 23. Pozostała do wypełnienia pojemno ść składowisk odpadów 24. Liczba instalacji do biologiczno- mechanicznego przetwarzania odpadów 25. Ilo ść wytwarzanych odpadów przemysłowych Mg/rok 26. Ilo ść wytwarzanych odpadów niebezpiecznych Mg/rok 27. % odpadów niebezpiecznych poddanych odzyskowi i unieszkodliwianiu 28. Masa selektywnie zbieranych odpadów niebezpiecznych 29. % odzysku olejów odpadowych 30. Masa zutylizowanych odpadów azbestowych 31. Likwidacja mogilnika 32. Ilo ść wytworzonego zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego kg/mieszka ńca 33. % odzysku zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego 34. Ilo ść wytworzonych komunalnych osadów ściekowych 35. % komunalnych osadów ściekowych wykorzystanych w rolnictwie 36. Poziom recyklingu odpadów opakowaniowych

150

6. Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym.

Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska oraz art. 14 ust. 14 ustawy o odpadach, Zarz ąd Powiatu w Radziejowie, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa, jest zobowi ązany do aktualizacji sporz ądzonego w 2004 r., zatwierdzonego w dniu 23 wrze śnia 2004r. przez Rad ę Powiatu w Radziejowie, (Uchwała nr XXII/115/2004 z dnia 23 wrze śnia 2004r.), Programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego na lata 2004-2013. Aktualizacja powinna nast ępowa ć co 4 lata. Program Ochrony Środowiska wraz z planem gospodarki odpadami powinien zawierać w szczególno ści: podstaw ę prawn ą, charakterystyk ę powiatu, zasoby środowiska przyrodniczego powiatu, zagro Ŝenia, cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram przedsi ęwzi ęć ekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Przyj ęto, Ŝe aktualizacja programu i planu powinna zawiera ć m.in. okre ślenie celów ekologicznych na kolejne lata tj. 2008-2011 – krótkookresowy przedział czasowy i lata 2012-2014 – długookresowy przedział działania. Z wykonania programu Zarz ąd Powiatu sporz ądza ć b ędzie co 2 lata raporty, które przedstawia ć b ędzie Radzie Powiatu. W listopadzie 2007r. Zarz ąd Powiatu poinformował Rad ę Powiatu w Radziejowie o harmonogramie działa ń zwi ązanych z aktualizacj ą programu i planu. Harmonogram ten zakładał: 1. Podanie do publicznej wiadomo ści informacji o rozpocz ęciu prac nad aktualizacj ą programu i planu. 2. Szczegółow ą analiz ę programu i planu pod k ątem zdiagnozowania obszarów i problemów wymagaj ących zaktualizowania b ądź nowego opracowania – ocena aktualnego stanu środowiska oraz stanu gospodarki odpadami w powiecie. 3. Zebranie i opracowanie materiałów własnych Starostwa. 4. Sporz ądzenie i wysłanie ankiet do gmin celem zebrania dodatkowych niezb ędnych informacji do aktualizacji programu i planu ( w tym na temat planowanych inwestycji i działa ń z zakresu ochrony środowiska) 5. Opracowanie zebranych informacji z gmin i zestawienie ich z posiadanymi informacjami własnymi 6. Opracowanie celów, priorytetów, i zasad ochrony środowiska oraz prognozy zmian w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu radziejowskiego. 7. Przyj ęcie projektu przez Zarz ąd Powiatu, zebranie wymaganych przepisami prawa opinii i przedło Ŝenie Radzie Powiatu w Radziejowie do zatwierdzenia.

Ocena stanu środowiska w powiecie zawiera analiz ę stanu środowiska na obszarze powiatu w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikacj ę zagro Ŝeń środowiska w kontek ście polityki ekologicznej pa ństwa i województwa, a tak Ŝe w kontek ście wymaga ń i standardów Unii Europejskiej. Drugi etap prac, to okre ślenie celów i priorytetów ekologicznych, rodzaj i harmonogram przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie powiatu oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Integraln ą cz ęś ci ą Programu ochrony środowiska powiatu radziejowskiego jest Plan gospodarki odpadami, w którym to szczegółowo została przedstawiona problematyka gospodarki odpadami. Jako podstawowy cel ekologiczny na obszarze powiatu radziejowskiego do 2014 r. przyj ęto: „ Powiat radziejowski obszarem wysokiej jako ści Ŝycia mieszka ńców w czystym i bezpiecznym środowisku”. W Strategii rozwoju powiatu zostały przyj ęte 4 główne cele, z których najbardziej z problematyk ą ochrony środowiska zwi ązany jest cel IV: „Rozwini ęta infrastruktura, 151

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla powiatu radziejowskiego Aktualizacja na lata 2008-2011, z perspektyw ą do 2014r. czyste środowisko, bezpiecze ństwo i zadbane rejony turystyczne powiatu radziejowskiego atrakcj ą turystyczn ą w skali krajowej”. Wdro Ŝenie strategii opiera si ę o realizacj ę zaproponowanych projektów. W dziedzinie ochrony środowiska s ą to dwa nast ępuj ące projekty: 1. „wszyscy dbamy o środowisko naturalne”, 2. „zintegrowany, gminno - powiatowy program rozwoju infrastruktury”. Realizacja celu głównego jest mo Ŝliwa pod warunkiem przyj ęcia jako powszechnie obowi ązuj ącej zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, identyfikacji okre ślonych priorytetów ochrony środowiska oraz realizacji celów cz ąstkowych. Ocena aktualnego stanu środowi- ska na obszarze powiatu i identyfikacja najwa Ŝniejszych problemów ekologicznych jest podstaw ą do wyznaczenia nast ępuj ących celów cz ąstkowych dla powiatu radziejowskiego: • zachowanie i kształtowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej, • ochrona gruntów przed erozj ą i przeciwdziałanie degradacji gleb, • systematyczna poprawa jako ści wód powierzchniowych, • zachowanie jako ści wód podziemnych i ich ochrona przed degradacj ą, • dbanie o wysok ą jako ść powietrza atmosferycznego, • poprawa warunków klimatu akustycznego, • wdro Ŝenie nowoczesnego systemu gospodarki odpadami, opartego na segregacji, odzysku odpadów, • systematyczne zwi ększanie terenów le śnych powiatu, • kształtowanie systemu obszarów chronionych, • rozbudowa zbiorczych systemów kanalizacyjnych, • zachowanie i kształtowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej, • ochrona złó Ŝ kopalin przed nieracjonaln ą eksploatacj ą i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych, • wspieranie wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, • podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa powiatu. • modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla miejscowo ści o zwartej zabudowie oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o rozproszonej zabudowie.

Ocena stanu środowiska na obszarze powiatu, analiza wytycznych z dokumentów krajowych i wojewódzkich oraz analiza wytycznych ze Strategii rozwoju powiatu radziejowskiego upowa Ŝniaj ą do stwierdzenia, Ŝe powiat radziejowski zaliczy ć mo Ŝna do obszarów o relatywnie małym zanieczyszczeniu poszczególnych komponentów środowiska naturalnego. Do ść dobry stan środowiska naturalnego wynika głównie z charakteru powiatu radziejowskiego. Powiat nasz jest typowym powiatem rolniczym o niewielkiej koncentracji du Ŝych ferm drobiu i du Ŝych gospodarstw rolnych z hodowl ą bydła i trzody chlewnej i bardzo słabo rozwini ętym przemy śle. Zidentyfikowane zagro Ŝenia środowiska zwi ązane s ą przede wszystkim z konsumpcyjnym trybem Ŝycia oraz niedbało ści ą lokalnej społeczno ści o otaczaj ące ich środowisko, dotyczy to zarówno mieszka ńców wsi, miast jak i lokalnych przedsi ębiorców.

Program zawiera kierunki ochrony środowiska do 2014 r. oraz wykaz krótkookresowych kierunkowych działa ń proekologicznych na lata 2008-2011. Zastosowano podział na nast ępuj ące bloki zagadnie ń tematycznych: - gospodarka wodno- ściekowa i ochrona wód, - ochrona powietrza atmosferycznego, - gospodarka odpadami, - ochrona i przywrócenie warto ści u Ŝytkowej gleb, - ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznymi, 152

- ochrona przyrody ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazu, - pozostała działalno ść (edukacja ekologiczna, powa Ŝne awarie, chemikalia, promieniowanie jonizuj ące).

Projekt aktualizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami, zaakceptowany przez Zarz ąd Powiatu, zostanie przedstawiony do zaopiniowania Zarz ądowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Regionalnym Zarz ądom Gospodarki Wodnej w Poznaniu i Warszawie oraz organom wykonawczym gmin wchodz ących w skład powiatu radziejowskiego. Jednocze śnie projekt zostanie udost ępniony do wgl ądu wszystkim zainteresowanym i po rozpatrzeniu wszystkich wniesionych uwag, wniosków i propozycji zostanie przedstawiony Komisji Rolnictwa, Le śnictwa i Ochrony Środowiska Rady Powiatu i przekazany do uchwalenia Radzie Powiatu w Radziejowie.

153

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Spis literatury Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 r., Metodyka opracowywania powiatowych programów zrównowa Ŝonego rozwoju i ochrony środowiska, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok 2001 r., II Polityka Ekologiczna Pa ństwa, Rada Ministrów, Warszawa, 2002 r., Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007- 2010, Rada Ministrów, Warszawa 2002 r., Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011- 2014, Ministerstwo Środowiska, Warszawa grudzie ń 2006 r., Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2006 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2007 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2005 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2006 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2004 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2005 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2003 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2004 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2002 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2003 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2001 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2002 r., Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2000 roku, WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Bydgoszcz 2001 r., Raport o stanie przyrody, województwa kujawsko-pomorskiego, Wojewoda Kujawsko- Pomorski, Bydgoszcz 2004, Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2007r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2008r., Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2006r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2007r., Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2005r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r., Informacja o stanie środowiska powiatu radziejowskiego w 2004r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2005r., Informacja o jako ści wód Jeziora Głuszy ńskiego w 2005r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r., Informacja o jako ści wód rzeki Zgłowi ączki na Obszarze Szczególnie Nara Ŝonym (OSN) na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodzenia rolniczego w 2006r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2007r., Informacja o jako ści wód rzeki Zgłowi ączki na Obszarze Szczególnie Nara Ŝonym (OSN) na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu pochodzenia rolniczego w 2005r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2006r., Informacja o jako ści wód Jeziora Świesz w 2007r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy, Delegatura we Włocławku, Włocławek 2008r., Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa bydgoskiego metalami ci ęŜ kimi i siark ą, Pa ństwowa Inspekcja Ochrony Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy – Bydgoszcz 1997 r., Klimat akustyczny województwa kujawsko-pomorskiego w badaniach WIO Ś , Inspekcja Ochrony Środowiska, Bydgoszcz 2004 r., Strategia rozwoju powiatu radziejowskiego 2001-2015, Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami Województwa Kujawsko- Pomorskiego 2010, Toruń 2007 r., 154

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Środowiska, 2002 r., Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2001r., Roczne plany łowieckie na lata 2004-2007, Sprawozdanie z Realizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska oraz Planu Gospodarki Odpadami, Starostwo Powiatowe w Radziejowie, 2007r., Krajowy Plan gospodarki odpadami 2010, Monitor Polski Nr 90, Warszawa, grudzie ń 2006 r., Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, Warszawa, grudzie ń 2003 r., Instrukcja opracowania mapy osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2008 r., Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce w 2006r. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2007 r., Strony internetowe; www.mos.gov.pl, www.gus.pl,

Wybrane akty prawne

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., Prawo ochrony środowiska (Dz. U. .z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z po źn. zm.); Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r., o odpadach (Dz. U. z 2007 r., Nr 39 poz.251 z pó źn. zm.); Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r., o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 100 poz.1085 z pó źn. zm.); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r., Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r., Nr 239 poz. 2019 z pó źn. zm.); Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r., o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880); Ustawa z dnia 27 marca 2003 r., o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717 z pó źn. zm.); Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156 poz.1118); Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r., w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowa ń zwi ązanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęć do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257 poz. 2573 z pó źn. zm.); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r., w sprawie warto ści progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8 poz. 81); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 178 poz. 1841); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 283 poz. 2839 z pó źn. zm.); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. Nr 283 poz. 2840); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. warto ść odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1 poz. 12); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 20002 r., w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87 z 2002 r. poz. 796); Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz ąt (Dz. U. z 2003 r. Nr 106 poz. 1002 z pó źn. zm.); Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236 poz.2008 z pó źn. zm.) Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz.1266 z pó źn. zm.); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359 z pó źn. zm.); Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz.1974 z pó źn. zm.); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r., w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112 poz. 1206 z pó źn. zm.); 155

Rozporz ądzenie z dnia 21 kwietnia 2006 r. Lista rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów mo Ŝe przekazywa ć osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym nieb ędącym przedsi ębiorcami, oraz dopuszczalne metody ich odzysku. (Dz. U. Nr 75 poz. 527); Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 czerwca 2002 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 poz. 690); Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r., w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137 poz. 984);

156

Starostwo Powiatowe w Radziejowie Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Infrastruktury Technicznej