Natuurstudie in De Kaaistoep
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Natuurstudie in De Kaaistoep Verslag over 2020 26e onderzoeksjaar Natuurstudie in De Kaaistoep Verslag over 2020 26e onderzoeksjaar 1 Colofon Voor informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met: KNNV-afdeling Tilburg Secretariaat: Marie-Cécile van de Wiel Email: [email protected] Telefoon: 013-5436541 Website: www.knnv.nl/tilburg Het onderzoek in De Kaaistoep is mogelijk gemaakt dankzij de beschikbaarstelling van onderzoeksterreinen door de TWM Gronden BV, van onderzoeksfaciliteiten door Natuurmuseum Brabant en van deskundigheid en mankracht door de KNNV-afdeling Tilburg. Het bij dit onderzoek verzamelde en geconserveerde onderzoeksmateriaal is deels opgenomen in de collecties van Natuurmuseum Brabant en is toegankelijk voor wetenschappelijk onderzoek. ISBN: 9789082615739 NUR-code: 410 Redactie jaarverslag over 2020: Theo Peeters, André van Eck & Tineke Cramer (mei 2021). Eindredactie Theo Peeters: email: [email protected]. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de afzonderlijke stukken. Artikelen graag als volgt citeren: Heeffer, J., 2021. Libellen in De Kaaistoep in 2020: 29-32. In: T. Peeters, A. van Eck & T. Cramer (red.), Natuurstudie in De Kaaistoep. Verslag over 2020, 26e onderzoeksjaar. - TWM Gronden BV, Natuurmuseum Brabant & KNNV-afdeling Tilburg, 210 pp. © Indien u gegevens uit dit jaarverslag wilt gebruiken neem dan contact op met het secretariaat van de afdeling. 2 Redactioneel U leest het verslag over het jaar 2020, een bijzonder jaar, een coronajaar. In maart werd een eerste lockdown ingevoerd. Gevolg was o.a. dat ons symposium met de geplande boekpresentatie over 25 jaar onderzoek in De Kaaistoep niet door kon gaan. In april werden de eerste boeken dan toch rondgedeeld, want we waren intussen natuurlijk wel nieuwsgierig geworden. De presentatie verviel, maar met een mooie fototentoonstelling van enkele weken in galerie De Roos werd flink reclame gemaakt. Maar er was meer reclame. De besprekingen in kranten en tijdschriften waren lovend en onze ‘Kaaistoeptegel’ werd tevens genomineerd voor de Jan Wolkersprijs. Verder zorgde het Kaaistoepboek zelf voor de nodige mond-tot-mond-reclame. In plaats van het symposium werd later in het jaar, op 2 oktober, een rechtstreekse internetuitzending gemaakt met onderzoekers van De Kaaistoep en gasten onder leiding van Frank van Pamelen. Paul van Wielink, met aan zijn zijde Gea, werd op deze avond verrast met de T-trofee uitgereikt door wethouder Mario Jacobs voor 25 jaar van inspanningen, netwerken en spreekbuis zijn van het onderzoek in De Kaaistoep. Inmiddels zijn we een jaar verder en hebben we nog steeds niet de vrijheid van voor corona terug. De natuur heeft er echter niet onder geleden. Integendeel die heeft er wellicht op allerlei manieren van geprofiteerd. Of was de drukte in de natuurgebieden lokaal toch teveel? Wat deze tijd voor gevolgen heeft op de natuur is (nog) niet duidelijk maar laten we hopen dat het wel doorwerkt op onze soort: de mens. Dat wij met z’n allen toch wat meer aan onze manier van leven, gezondheid gaan denken, meer naar buiten gaan en de natuur meer gaan waarderen en beschouwen als een essentieel onderdeel van ons leven. Al die beperkingen heeft de onderzoekers echter niet of nauwelijks weerhouden verder te gaan met hun passie. Dat blijkt wel uit het grote aanbod van artikelen in dit jaarverslag. Maar liefs 32 stukken kregen we toegestuurd en dat resulteerde in een extra dikke versie van het verslag. Als we kort door de inhoud scrollen zien we dat ook dit jaar de flora en fungi met in totaal drie artikelen slecht zijn vertegenwoordigd. De rest gaat vooral over dieronderzoek. De ongewervelden vormen daarvan de grootste portie maar ook over amfibieën en vogels gaan zes verslagen. Helaas lezen we in het artikel van de vogelringers ook over het verlies van twee ringers van het het eerste uur nl. Walther Snoeren en Bert de Kort. Als eerbetoon aan hun stelde Ger Bogaerts enkele foto’s ter beschikking. En zoals gewoonlijk zou de beheerder Jaap van Kemenade het verslag afsluiten met een overzicht van de beheerswerkzaamheden. Echter dit jaar waren er nog enkele extra activiteiten. De insectenwerkgroep deed, mede op verzoek van de Radboud Universiteit in Nijmegen, in het coronajaar onderzoek met behulp van malaisevallen in zowel De Brand als De Kaaistoep. Dat kwam achteraf gezien goed uit want het wekelijks legen van de malaiseval (een vangtent voor het vangen van vooral vliegende insecten), het sorteerwerk en het determineerwerk is toch voornamelijk een solitaire bezigheid. 3 De malaiseval in De Kaaistoep stond op nagenoeg dezelfde plek als eenzelfde vangtent in 1998 had gestaan en werd geleegd en gesorteerd door Paul. Met acht artikelen in dit jaarverslag wordt een flink aantal resultaten van de vangsten van de malaiseval gepresenteerd. Veel materiaal van de malaiseval in De Kaaistoep is nog niet gedetermineerd. Vooral de bewerking van de Diptera en Hymenoptera zullen nog de nodige nieuwe soorten opleveren; maar daarover volgend jaar meer. En we sluiten het jaarverslag dit keer af met een overzicht van de nieuwe soorten voor De Kaaistoep. Ad Mol, die ook de soortenlijst in het Kaaistoepboek coördineerde, heeft een update gemaakt van het totaal aantal soorten die zijn waargenomen in De Kaaistoep. Aan het totaal in het Kaaistoepboek konden maar liefs 264 nieuwe soorten worden toegevoegd, waarmee we voorlopig op 9.248 soorten uitkomen. Als we in 2021 weer zo goed ons best doen en tevens nog waarneming.nl afstruinen komt de 10.000 in zicht. Met dit mooie vooruitzicht wensen we jullie veel leesplezier. Blijf gezond, vrolijk en verbonden met je liefsten en tenslotte nog een leerzame voortzetting van 2021. Theo Peeters, Tineke Cramer & André van Eck 4 Inhoud Onderwerp Auteur(s) Blz. Titelpagina 1 Colofon 2 Redactioneel 3 Inhoud Jaarverslag over 2020 5 - Floristische inventarisatie van de bermen Guido Stooker & Jan van de Wiel 7 - Floristische aantekeningen Kaaistoep 2020 Guido Stooker 15 - Paddenstoelenflora in De Kaaistoep in 2018 & 2020 Luciën Rommelaars 19 - Enkele nieuwe hooiwagensoorten (Oplilones) Jinze Noordijk 25 - Libellen in De Kaaistoep in 2020 Johan Heeffer 29 - Wantsen (Hemiptera: Heteroptera) op licht in 2020 Berend Aukema 33 - Bewoners van de Italiaanse populier bij de hut Paul van Wielink 39 - Aanvullingen Ichneumonidenlijst Kaaistoepboek Kees Zwakhals 45 - Wespen in De Kaaistoep in 2020 Wim Klein 47 - Overige kevers in pijpvallen in De Kaaistoep in 2018 Emiel Bouvy 51 - Overige kevers in pijpvallen in De Kaaistoep in 2019 Emiel Bouvy 59 - Nieuwe keversoorten voor De Kaaistoep Paul van Wielink & Emiel Bouvy 69 - Enkele mierengasten onder de vliegen Jan Willem van Zuijlen 71 - Nachtvlinders in De Kaaistoep in 2020 Guido Stooker & Henk Spijkers 75 - Dagvlinders in De Kaaistoep & De Sijsten in 2020 Guido Stooker 81 - Pijpen, potten en emmers in 2019 & 2020 Ron Felix et al. 91 - Boomkikker Ron Felix 97 - Knoflookpad Ron Felix 103 - Bloedafname in Vogelringstation Jurrian van Irsel 107 - Broedvogels van De Sijsten in 2020 Guido Stooker 109 - Vogels waterwingebied De Kaaistoep in 2020 Jan van Gameren & Henk Spijkers 115 - Vogeltelling in Kaaistoep-West in 2020 Ben Akkermans 121 - Beheer in De Kaaistoep en omgeving in 2020 Jaap van Kemenade 131 Malaisevalvangsten in De Kaaistoep in 1998 en 2020 - Malaiseval De Kaaistoep 1998 & 2020 Paul van Wielink 135 - Libellen malaiseval De Kaaistoep 1998 & 2020 Mily Verpraet 141 - Sprinkhanen malaiseval De Kaaistoep 1998 & 2020 Emiel Bouvy & Paul van Wielink 145 - Neuroptera 2020 Ad Mol 149 - Bladwespen in De Kaaistoep in 1998 & 2020 Ad Mol 153 - Kevers malaiseval De Kaaistoep 1998 & 2020 Paul van Wielink 169 - Nachtvlinders malaiseval De Kaaistoep 1998 & 2020 Henk Spijkers et al. 185 - Dagvlinders malaiseval De Kaaistoep 1998 & 2020 Paul van Wielink 193 Overzicht van nieuwe soorten in De Kaaistoep Ad Mol 197 Bijlage A. Plattegrond van De Kaaistoep [binnenflap voorkant]. Bijlage B. Poelen in De Kaaistoep [binnenflap achterkant]. 5 6 Floristische inventarisatie van de bermen langs de Keistoep-Heisteeg in 2020 Guido Stooker & Jan van de Wiel Na twee jaar hebben Jan en ik in 2020 voor de tweede maal genoemde bermen onderzocht op de presentie/abundantie van hogere vaatplanten. Voor een nadere beschrijving van de achtergronden, methodiek en resultaten van de eerste inventarisatie wordt verwezen naar het Jaarverslag Kaaistoep, seizoen 2018 (Stooker & van de Wiel 2019). De bermen zijn gelegen aan weerszijden van de parallelweg langs de A58 (Keistoep/Heisteeg). Omdat de terreincondities en daarmee ook de floristische soortenrijkdom van de zuidelijke berm (aan de zijde van de snelweg) en de noordelijke berm (aan de zijde van het natuurgebied) nogal van elkaar verschillen, zijn beide bermen apart geïnventariseerd. In de tabellen wordt daarom bijvoorbeeld de zuidelijke berm van de Keistoep aangeduid met de afkorting KS-z en de noordelijke berm van de Heisteeg met HS-n. Het gedeelte van de Heisteeg dat een laanbomenbeplanting kent, wordt HS-l genoemd. Net als de vorige keer is vroeg in het jaar gestart om de voorjaarssoorten mee te kunnen pikken en we zijn tot in juli doorgegaan om een volledig beeld te krijgen van de zomerbloeiers en de abundantie van een aantal late soorten. Om een voorbeeld te geven: van de massale aanwezigheid van de exoot Bezemkruiskruid kregen we pas in juli een goed beeld (figuur 1). Figuur 1. In juli werden de bermen gedomineerd door het gele Bezemkruiskruid (foto Guido Stooker). Methode Er zijn bij elkaar 7 dagdelen van meestal ongeveer 2 uur aan de inventarisatie besteed (31/3, 8/5, 18/5, 29/5, 2/6, 20/6 en 6/7). De aangetroffen planten werden op een protocolformulier genoteerd en qua presentie/abundantie meteen voorzien van een geschatte Tansley-code. De soortenlijstjes en verschillende notities per soort per datum zijn naderhand geïntegreerd, waarbij in principe de hoogste code werd aangehouden. 7 Bespreking van de soortenlijst De berm is in 2017 ingezaaid met een ter plaatste thuishorend zaadmengsel, kenmerkend voor droge zandige bermen in de Kempische regio (zie Stooker & van de Wiel 2019).