TEGEN DE STROOM IN

UITGAVE VAN HET WETENSCHAPPELIJK BUREAU VAN DE SP jaargang 20, nummer 1, februari 2018 TEGEN DE STROOM IN

Foto: Bas Stoffelsen©

Sinds de jaren dat Nederland deel ideologie van minder overheid en bibliotheken. En door de bakens te uitmaakte van het Eerste Franse meer markt – door het vorige kabinet verzetten met aanvallende plannen. Keizerrijk (1810-1813), is het bestuur verkocht als participatiesamenleving. Voorbeelden daarvan zijn de gemeen- in ons land sterk gecentraliseerd. Den Publieke voorzieningen als openbaar telijke stichting voor de huishoudelijke Haag bepaalde het beleid, gemeenten vervoer, energievoorziening en verzorging en de bouw van betaalbare, waren vooral uitvoeringsinstanties. volkshuisvesting zijn vermarkt, onder kwalitatief goede woningen voor Vanaf de jaren tachtig van de twintig- het mom van efficiëntie en kostenbe- lagere en middeninkomens. ste eeuw is er een tendens om meer sparing. De nadruk is daardoor steeds taken over te hevelen naar de gemeen- meer komen te liggen op prijs en het Dit nummer van Spanning analyseert ten, overigens zonder dat de centrale maken van winst, in plaats van wat er de afgelopen jaren is veranderd overheid de zeggenschap helemaal uit toegankelijkheid en kwaliteit. Zeker in in de lokale politiek, maakt duidelijk handen heeft gegeven. In 2015 gebieden die te maken hebben met wat goed en wat fout is gegaan en bereikte de decentralisatiegolf een bevolkingskrimp zien we dat buslijnen verkent de strijd die socialisten in hoogtepunt, toen gemeenten verant- verdwijnen, pinautomaten en postbus- gemeenten door het hele land voeren. woordelijk werden voor (het grootste sen worden weggehaald en scholen en Voor henzelf en voor elkaar. deel van) de ouderenzorg, de jeugd- ziekenhuizen hun deuren sluiten. Van zorg en de re-integratie van mensen lagere prijzen en hogere kwaliteit is met een arbeidsbeperking. Gemeen- zelden sprake. ten kregen veel meer geld dan voorheen, maar wel aanzienlijk Tegen die stroom in, maken SP’ers op minder dan het Rijk had om dezelfde tal van plekken in het land het taken uit te voeren. verschil. Dat doen zij door met buurtbewoners in actie te komen, Deze bezuinigingen zijn niet nieuw, voorstellen te doen in de gemeente- maar passen binnen een trend die al raad en sociaal beleid uit te voeren. enige decennia gaande is. Ze komen Om te behouden wat van ons allemaal voort uit de dominante neoliberale is, zoals buslijnen, buurthuizen en

2 SPANNING FEBRUARI 2018 IN DIT NUMMER

4 DECENTRALISEREN EN BEZUINIGEN: 19 ‘WAAROM MOET EEN PUBLIEKE EEN GEVAARLIJKE COMBINATIE VOORZIENING RENDABEL ZIJN?’ In veel gemeenten krijgen hulpbehoevende Over sociale strijd en alternatieven voor een mensen niet de zorg en ondersteuning die goed en toegankelijk openbaar vervoer ze nodig hebben Bart Linssen Tijmen Lucie 20 ‘DE OVERHEID IS DE VERVELENDSTE SCHULDEISER’ 7 STAAT VAN DE LOKALE DEMOCRATIE Journalist Jesse Frederik wil meer dan alleen Als de lokale democratie ons wat waard is, schrijven over de schuldenproblematiek in Nederland dan moet er wat gebeuren Tijmen Lucie Eduard van Scheltinga 22 OOK WASSENAAR MOET 10 WAAROM MAKEN WE HUISHOUDELIJKE VLUCHTELINGEN OPVANGEN VERZORGING ZO INGEWIKKELD? Kleinschalige opvang in rijke wijken en gemeenten is Te veel zorggeld komt niet in de zorg terecht, eerlijk en rechtvaardig dat kan en moet anders Jasper van Dijk Bart Linssen

14 ENERGIE VAN ONS ALLEMAAL 24 DE SLEEPWET IS ONNODIG EN GEVAARLIJK De revolutie zal groen én sociaal zijn De overheid wil je wel afluisteren, maar niet Remco Bouma naar je luisteren Ronald van Raak 17 WIE REDT DE LOKALE INFORMATIE? Het is vijf voor twaalf voor de lokale journalistiek 26 SOCIALISTISCHE STRIJD IN DE LOKALE POLITIEK Tony van der Meulen Sociaal doen is mooi, maar socialist zijn vraagt meer Nils Müller en Pim Siegers 18 HET BELANG VAN BEREIKBAARHEID Eerlijk en toegankelijk openbaar vervoer moet altijd het doel zijn Anne van der Veen

COLOFON Abonnementenadministratie Redactie Basisontwerp Spanning wordt uitgegeven door Snouckaertlaan 70 Tijmen Lucie, Bart Linssen Thonik en BENG.biz het Wetenschappelijk Bureau 3811 MB Amersfoort Eduard van Scheltinga, Vormgeving van de SP. T (088) 243 55 40 Remco Bouma Robert de Klerk, Nenad Een abonnement kost 25 euro E [email protected] Tekstredactie Mecava, Gonnie Sluijs per jaar voor niet-leden. De Redactieadres Daniël de Jongh Foto cover betaling gaat per incasso. Snouckaertlaan 70 Redactieraad J^rg Glaescher / Laif / 3811 MB Amersfoort Ron Meyer, Hans van Hollandse Hoogte© T (088) 243 55 35 Heijningen, Lieke Smits E [email protected]

Tenzij anders vermeld, is op de inhoud van deze publicatie de Creative Commons Naamsvermelding-Niet Commercieel-GeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland licentie van toepassing. creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/nl

SPANNING FEBRUARI 2018 3 DECENTRALISEREN EN BEZUINIGEN: EEN GEVAARLIJKE COMBINATIE

Tekst: Tijmen Lucie Illustratie Len Munnik

‘Meer doen voor minder geld’, jubelde het kabinet-Rutte II in het regeerakkoord uit 2012. In de jaren die volgden is een ongekend aantal taken overgeheveld van de centrale overheid en de provincies naar de gemeenten: de jeugdzorg, de zorg aan langdurige zieken en ouderen en de re-integratie en uitkeringen van arbeidsgehandicapten. De gemeenten kregen veel meer geld dan voordien (16 miljard euro), maar wel ongeveer 20 procent minder dan de nationale overheid zelf had voor deze taken. De veronderstelling was dat de gemeenten ze beter en vooral ook goedkoper konden uitvoeren, omdat zij er dichter op zitten. De praktijk blijkt echter een stuk weerbarstiger.

‘De kracht van decentraliseren, van daarom jaar op jaar bezuinigd kon eenvoudiger, efficiënter, effectiever en dingen aan gemeenten overlaten, is worden op het benodigde budget. goedkoper geworden? Voor een dat het dicht bij de mensen gebeurt’, Bovendien was de overtuiging dat er definitief oordeel is het nog te vroeg, zo verklaarde premier Rutte tijdens veel meer gebruik gemaakt kon aangezien de stelselherziening pas het congres van het Kwaliteitsinstituut worden van de kracht en mogelijkhe- drie jaar geleden heeft plaatsgevon- Nederlandse Gemeenten in januari den van het individu en de samenle- den. Maar er vallen wel al enige 2014. Volgens hem was ‘decentralisa- ving. voorlopige conclusies te trekken op tie’, zoals de overdracht van taken in basis van verschillende onderzoeken beleidstaal heet, de beste manier om ‘De klassieke verzorgingsstaat maakt die naar de decentralisaties zijn de oplopende kosten van allerlei langzaam maar zeker plaats voor een gedaan. En die zijn niet mals. Neem voorzieningen een halt toe te roepen. participatiesamenleving. Van iedereen de jeugdzorg. die dat kan wordt gevraagd verant- Het overdragen van taken van het Rijk woordelijkheid te nemen voor zijn of Sinds 1 januari 2015 zijn de gemeen- naar ‘lagere’ of ‘andere’ overheden, haar leven en omgeving’, zo verwoord- ten verantwoordelijk voor alle zoals ze tegenwoordig genoemd de koning Willem-Alexander namens onderdelen van jeugdhulp – van worden, was niet nieuw. Al sinds het kabinet in zijn eerste Troonrede in opvoedondersteuning tot psychiatri- midden jaren tachtig is dit stelselmatig 2013 de overgang van staatsverzorging sche zorg. Ze moeten zorgen dat er gebeurd. Zo werd in 2004 de bijstand naar onderlinge zorg. Decentraliseren voldoende jeugdhulpvoorzieningen gedecentraliseerd via de Wet Werk en en participeren waren de toverwoor- zijn, ze bepalen wie er toegang heeft Bijstand (Wwb) en in 2007 de den van Rutte II bij de herziening van tot die voorzieningen en ze zijn huishoudelijke verzorging, via de Wet het sociale stelsel. Het systeem zou verantwoordelijk voor de financiering Maatschappelijke Ondersteuning simpeler en democratischer worden. ervan. Nu viel er veel voor te zeggen (Wmo). Maar de hoeveelheid taken Samenwerking tussen organisaties en om het jeugdstelsel eenvoudiger en die gemeenten er per 1 januari 2015 professionals was noodzakelijk. Eén efficiënter te maken. De kosten waren bij hebben gekregen, is ongekend. huishouden, één plan, één aanpak, hoog en namen elk jaar verder toe, Sinds die datum zijn zij verantwoorde- was het devies. Daarbij zou worden drie verschillende bestuurslagen lijk voor de zorg en ondersteuning van uitgegaan van de ‘eigen kracht’ van (Rijk, provincie en gemeente) waren jongeren, ouderen, bijstandsgerechtig- mensen en van het ‘zorgend en bij de jeugdzorg betrokken, met als den, langdurig zieken en arbeidsge- probleemoplossend vermogen’ van gevolg dat instanties vaak langs elkaar handicapten (Wmo 2015, Jeugdwet en hun sociale omgeving. Professionele heen werkten en jongeren niet de Participatiewet). Een zeer ingrijpende ondersteuning zou laagdrempelig, op hulp kregen die ze zouden moeten operatie die niet zonder slag of stoot maat en dicht bij de mensen georgani- krijgen. Maar door de snelheid verlopen is. Niet in de laatste plaats seerd worden, zodat problemen van waarmee de hele operatie door vanwege de grote tijdsdruk waaronder bewoners vroegtijdig en integraal gemeenten moest worden uitgevoerd de grootschalige herziening van het konden worden aangepakt. Met als in combinatie met de enorme sociale stelsel moest plaatsvinden en resultaat een fikse kostenbesparing. bezuinigingen die door het kabinet de forse bezuinigingen die met de werden opgelegd, zijn de problemen overdracht gepaard zijn gegaan. Nu GROTE PROBLEMEN in de jeugdzorg alleen maar groter was de verwachting dat gemeenten de IN DE JEUGDZORG geworden. Zo komt uit recent onder- taken op het gebied van zorg en Dat klinkt allemaal prachtig. Maar wat zoek van het platform voor onder- ondersteuning beter en goedkoper uit is er van deze beloftes terechtgeko- zoeksjournalistiek Investico onder 390 zouden voeren dan het Rijk en dat er men? Is het systeem inderdaad gemeenten en 120 hulpverleners, voor

4 SPANNING FEBRUARI 2018 onder meer De Groene Amsterdam- kunnen uitoefenen. Ook de gemeen- werd overhandigd door de Eindho- mer, een ontluisterend beeld van de ten zelf schetsen een dramatisch beeld vense SP-wethouder Jeugd, Jannie jeugdhulp naar voren. Sinds de van de jeugdzorg. De wijze waarop het Visscher. Deze 21 gemeenten hadden overdracht naar de gemeenten zijn de Rijk het geld onder de gemeenten namelijk over 2016 gezamenlijk een wachtlijsten gegroeid, is de werkdruk verdeelt, is voor vele van hen een tekort van 23,9 miljoen euro en de ver- gestegen en is de bureaucratie raadsel en leidt tot grote verschillen wachting was dat dit bedrag in 2017 toegenomen. Ruim de helft van de tussen gemeenten. verder zou oplopen. Ook Enschede, hulpverleners zegt geen tijd meer te Leeuwarden, Maastricht, Zoetermeer hebben voor het stellen van een goede Veel gemeenten kampen met grote en Nijmegen trokken om dezelfde diagnose. Een vijfde van hen over- tekorten op de jeugdzorg. Eind vorig reden bij de Kamer aan de bel. Zij weegt te stoppen met het behandelen jaar luidden 21 gemeenten en vroegen om meer tijd, ruimte en van kinderen, omdat deze hulpverle- jeugdhulpinstellingen uit Zuidoost- middelen. Uit eerder onderzoek, van ners het gevoel hebben dat ze sinds de Brabant de noodklok middels een Binnenlands Bestuur en de NOS overdracht hun vak niet meer goed petitie aan de Tweede Kamer. Die onder 228 gemeenten, bleek al dat het

SPANNING FEBRUARI 2018 5 geld voor 2017 in de helft van deze Het onderzoek van Investico toont capten die zich in de toekomst melden gemeenten op was. echter aan dat ondanks de forse bij de gemeente om te gaan werken bezuinigingen van bijna 2 miljard hoeven er niet meer op te rekenen dat NIET GELEERD VAN DENEMARKEN euro de totale kosten voor de oude- zij volgens het minimumloon betaald Van Denemarken – dat vaak als renzorg alleen maar toenemen, net als krijgen. Bovendien worden de lichtend voorbeeld wordt gezien voor de bureaucratie en het onderlinge uitkeringen van Wajongers die nog het overhevelen van zorg- en onder- wantrouwen tussen zorgverleners en gedeeltelijk kunnen werken met 5 steuningstaken naar de gemeenten – zorgverzekeraars. Volgens zorgeco- procent gekort. Zij vallen terug naar had Nederland kunnen leren wat noom Guus Schrijvers had de bijstandsniveau. werkt en vooral wat niet werkt. Maar decentralisatie nooit samen mogen dat is niet gebeurd. Denemarken had gaan met zo’n grote bezuiniging. ‘We KWETSBARE MENSEN DE DUPE nauwelijks genoeg aan zes jaar om de hebben de ouderenzorg grotendeels Concluderend kunnen we stellen dat jeugdzorg te decentraliseren, in afgebroken, zonder dat er goede zorg het overhevelen van (een groot deel Nederland moest de hele operatie in thuis tegenover stond.’ van) de ouderenzorg, de jeugdzorg en anderhalf jaar worden uitgevoerd. de re-integratie van arbeidsgehandi- Nederlandse gemeenten kregen GEEN BAAN VOOR capten van het Rijk naar de gemeen- vijftien procent minder geld dan ARBEIDSGEHANDICAPTEN ten door het kabinet-Rutte/Asscher voorheen, terwijl de Denen juist lieten Voor veel mensen met een arbeidsbe- een bijzonder risicovolle operatie is zien dat je in de beginfase moet perking zijn de verwachtingen geweest. Vooral omdat de overdracht investeren om op termijn kosten te evenmin uitgekomen. De Participatie- gepaard is gegaan met enorme besparen. wet – een samenvoeging van de bezuinigingen. Gemeenten kregen regelingen voor jonggehandicapten, zo’n 20 procent minder geld dan de Wat Denemarken verzuimd heeft, is sociale werkplaatsen en de bijstand – rijksoverheid had om al deze taken uit om een basisniveau van zorgkwaliteit had als doel om zoveel mogelijk te voeren. Ten onrechte is er een te garanderen, waardoor er grote arbeidsgehandicapten aan een beroep gedaan op de zelfredzaamheid verschillen tussen gemeenten zijn reguliere baan te helpen en tegelijker- van mensen als rechtvaardiging voor ontstaan. Voormalig Kinderombuds- tijd 1,6 miljard per jaar te bezuinigen. de terugtredende overheid. Juist de man Marc Dullaert, die onderzoek Overheid en bedrijfsleven spraken af meest kwetsbare groepen: jongeren deed naar het Deense jeugdbeleid, dat ze in de komende jaren gezamen- met problemen, hulpbehoevende waarschuwde hier al in 2013 voor: ‘In lijk voor 125 duizend mensen met een ouderen, langdurig zieken, arbeidsge- Denemarken is rechtsongelijkheid arbeidsbeperking werk zouden handicapten, zijn de dupe geworden ontstaan. De toegankelijkheid van creëren. Arbeidsgehandicapten van de afbouw van de verzorgings- zorg is in de ene gemeente groter dan zouden volwaardig meedoen aan de staat. Zij krijgen in veel gemeenten in de andere. Het maakt dus uit in maatschappij, was de belofte. Met een niet de zorg en ondersteuning die zij welke gemeente je woont, want dat betaalde baan. nodig hebben en waar zij wel recht op bepaalt hoeveel zorg je als kind krijgt.’ zouden moeten hebben. Toch zien we nu in Nederland Maar uit onderzoek van de Inspectie hetzelfde gebeuren. SZW blijkt dat 80 procent van de Bronnen elfduizend mensen die op de wacht- • Yolanda de Koster (2017). Gemeenten ZORG NIET GOEDKOPER lijst stonden voor de sociale werk- willen miljoenen extra voor jeugdzorg. In: Ook in de ouderenzorg en bij de plaats, na twee jaar nog steeds geen Binnenlands Bestuur. (sp.nl/Zwx) re-integratie van arbeidsgehandicap- reguliere baan heeft gevonden. Zij • Tamara Woestenburg (2014). De nieuwe ten doen zich problemen voor en zijn kunnen niet meer bij de sociale jeugdzorgwet wordt precies verkeerd de doelstellingen (nog) niet gehaald. werkplaatsen terecht, omdat deze na ingevoerd. In: De Correspondent. (sp.nl/ Investico deed ook onderzoek naar de 2015 geen nieuw personeel meer Zwf) ouderenzorg, die sinds januari 2015 is mogen aannemen. Bijna 60 procent • Bram Logger en Parcival Weijnen (2017). opgeknipt en verdeeld tussen het Rijk, van de ondervraagden denkt nooit Kinderen massaal de dupe van gemeenten en zorgverzekeraars. Tot meer een betaalde baan te vinden. zuinigheid gemeenten bij jeugdzorg. In: 2015 viel de langdurige zorg aan huis Illya Soffer, directeur van Ieder(in), de De Groene Amsterdammer. (sp.nl/ZwY) nog onder de door het Rijk gefinan- organisatie voor mensen die chro- • Bram Logger en Parcival Weijnen (2017). cierde Algemene Wet Bijzondere nisch ziek zijn of een handicap De paarse zorgkrokodil is terug. In: De Ziektekosten (AWBZ). Maar dat hebben: ‘Alle veranderingen in de Groene Amsterdammer. (sp.nl/Zwg) systeem ging op de schop. Voortaan wetgeving waren juist bedoeld om • Jean Pierre Wilken (2015). Bezuinigingen bepaalden gemeenten en wijkver- arbeidsparticipatie te bevorderen. en decentralisering zijn een explosief pleegkundigen, aan de zogenaamde Deze mensen is toegezegd dat ze mengsel. In: Sociale Vraagstukken. (sp. ‘keukentafel’, hoeveel en welke zorg voorrang zouden krijgen bij het nl/ZwM) nodig is. De zorg zou daardoor banenplan. Daar is dus niets van • Ingrid Weel (2017). Arbeidsbeperkten dichter bij de burger, met minder terechtgekomen.’ vinden geen werk. In: Trouw. (sp.nl/ZwQ) regels en goedkoper georganiseerd kunnen worden. Het kabinet-Rutte 3 bezuinigt ondertussen verder op mensen met een arbeidsbeperking. Jonggehandi-

6 SPANNING FEBRUARI 2018 STAAT VAN DE LOKALE DEMOCRATIE

Tekst: Eduard van Scheltinga Foto archief SP

Aristoteles omschreef de demo- gemeenteraad werd het hoogste 2018 zijn er nog maar 380 gemeenten cratie als om beurten regeren en politieke orgaan binnen de gemeente. over. Was in 1988 het gemiddelde geregeerd worden; een ideaal dat Dit is het begin van de lokale democra- inwonertal per gemeente nog 20.000, postvatte in de oud-Griekse tie. Sinds die tijd is ons politieke bestel in 2017 was dit aantal volgens het CBS stadstaat Athene. In onze ge- nog flink gewijzigd en gedemocrati- al toegenomen tot 44.024. Deze schiedenis is dat ideaal, met seerd. Onder andere zijn er politieke veranderingen vinden niet in alle horten en stoten, steeds meer partijen ontstaan, is het algemeen landen plaats. De Franse gemeenten werkelijkheid geworden. Het kiesrecht afgedwongen en is de hebben bijvoorbeeld in 2014 nog voor Nederlandse politieke stelsel is verzorgingsstaat opgebouwd. Ook zijn 90 procent dezelfde grenzen als in een van de meest democratische er tegenontwikkelingen geweest. De 1793. ter wereld. Maar er zijn ontwikke- vraag is dan ook: wat is vandaag de lingen die het democratisch dag de staat van onze lokale democra- Herindelingen zijn niet per se gehalte van ons land verminderen: tie? verkeerd, maar het gemeentebestuur gemeentefusies, samenwerkings- komt door schaalvergroting – vaak verbanden, vermarkting van MEER TAKEN, MINDER DEMOCRATIE letterlijk – wel verder van de inwoners publieke diensten en de uitholling Een belangrijke verandering is dat af te staan. De kloof tussen politici en van lokale journalistiek. sinds het kabinet-Lubbers I (1982- inwoners groeit logischerwijs ook 1986) gemeenten steeds meer taken wanneer de voorkeur van mensen over Het woord gemeente wordt voor het van het Rijk hebben gekregen. De wel of niet samengaan met andere eerst gebruikt voor een lokale bestuur- zogenoemde decentralisaties. Dankzij gemeenten, in de wind geslagen wordt. lijke eenheid in de Staatsregeling des deze overdracht van taken hebben Zoals bij het referendum over de Bataafschen Volks van 1 mei 1798. gemeenten meer verantwoordelijkhe- herindeling van Vleuten-De Meern Hierin werd bepaald dat gemeenten den gekregen. Onder het mom van ‘de bij Utrecht. Bij een opkomst van vooral administratieve eenheden bestuurskracht op peil houden’, wordt 83 procent, sprak 98 procent van de waren, met alleen uitvoerende taken. de oplossing vaak gezocht in fusies met inwoners van Vleuten-De Meern zich Steden verloren hun autonomie en andere gemeenten, of in het opzetten in 1996 uit tegen samenvoeging met kregen even weinig rechten als van gemeentelijke samenwerkingsver- Utrecht. Toch gebeurde het in 2001. dorpen. banden. Ook de fusie per 2011 van vijf gemeen- Toen Frankrijk tussen 1810 en 1813 Ongeveer zo lang als de Nederlandse ten tot Súdwest-Fryslân kan ons wat Nederland rechtstreeks bestuurde, gemeenten bestaan, is er al sprake van leren. Naar de fusie is uitvoerig werd in 1811 de Franse Gemeentewet fusies tussen gemeenten. Waren er in onderzoek gedaan door Linze Schaap, ingevoerd. Dat betekende een sterke 1851 nog 1209 gemeenten, na de verbonden aan de Universiteit van centralisatie van het bestuur. Ook Tweede Wereldoorlog was het aantal al Tilburg, en Leon van der Dool, van werd de eis van een minimaal inwoner- teruggelopen tot 1015. Per 1 januari PricewaterhouseCoopers. Daaruit aantal ingevoerd. Voor gemeenten met minder dan 500 inwoners, te weinig grondgebied of inkomsten, werd gekeken of ze konden worden samen- gevoegd met andere kleine gemeen- ten. De eerste gemeentelijke herinde- lingen waren hiermee een feit.

1848 was het jaar dat in heel Europa koningshuizen onder druk stonden van de bevolking. Tegen de achter- grond van de angst voor revolutie, kreeg de liberaal Johan Rudolph Thorbecke toestemming om de moderne Nederlandse Grondwet te schrijven en in te voeren. Dit was het begin van de parlementaire democra- tie in Nederland. Drie jaar later, in 1851, werd de Gemeentewet ingevoerd, opnieuw van de hand van Thorbecke. De door welgestelde inwoners gekozen

SPANNING FEBRUARI 2018 7 blijkt dat de gemeentelijke bestuurders de helft van de raadsleden beschouwt mensen. Is vervolgens de thuiszorg van mening zijn dat de ‘bestuurs- de toename van de hoeveelheid ondermaats of zijn er ellenlange kracht’ is toegenomen; maar de gemeenschappelijke regelingen als wachtlijsten voor een sociale huurwo- inwoners oordelen anders. Zij vinden een bedreiging voor de lokale ning, dan zeggen politici dat zij daar dat de lokale democratie en de democratie. Dat volgt uit een onder- niet over gaan. Het verkopen van wat gemeentelijke diensten zijn verslech- zoek onder 1411 raadsleden door de van ons allemaal is, heeft de lokale terd. De zeggenschap van inwoners is Nederlandse Vereniging van Raadsle- democratie flink verzwakt en is ten kennelijk niet van invloed op de kracht den. Uit onderzoek van Maarten koste gegaan van de kwaliteit van van het bestuur. Een roep om meer Allers en Tom de Greef van COELO voorzieningen. bestuurskracht is zo eerder een roep blijkt dat de samenwerkingsverbanden Terwijl gemeenten fuseren, samenwer- kingsverbanden zijn opgestart en publieke diensten worden vermarkt, ‘De prijs die de gemeenschap betaalt voor fusies is wordt de macht nauwelijks gecontro- vermindering van de lokale democratie’ leerd door lokale media. Van oudsher heeft de (onderzoeks)journalistiek in een democratie een belangrijke, controlerende functie. Zo ook in om meer macht bij een bestuurlijke helemaal niet goedkoper zijn, zoals gemeenten. Maar door het teruglopen elite, dan een poging om macht onder nogal eens wordt gesuggereerd. Zowel van de oplagen en advertentie-inkom- inwoners te verdelen. bij kleinere als grotere gemeenten sten van kranten, worden de redacties nemen de uitgaven juist licht toe. Een steeds kleiner en zijn er minder Naast bestuurskracht, zijn vaak de ander gevolg is dat door samenwer- journalisten in dienst. Bovendien is er financiën een argument om aan een kingsverbanden de zeggenschap over de afgelopen jaren fors bezuinigd op fusie te beginnen. De vraag is echter een publieke dienst op afstand komt lokale en regionale omroepen. of fusies helpen om de kosten te van de lokale volksvertegenwoordiging Daardoor zijn er veel gemeenten waar beteugelen. Maarten Allers en Bieuwe en daarmee van de lokale gemeen- lokale media bijvoorbeeld geen Geertsema van het Centrum voor schap. De prijs die de gemeenschap raadsvergaderingen meer bijwonen. Onderzoek van de Economie van de betaalt voor de golf aan fusies en Journalisten werken zich een slag in de Lagere Overheden (COELO) hebben samenwerkingsverbanden is een rondte, maar hebben steeds vaker niet in 2016 onderzoek gedaan naar het verslechtering van de lokale de tijd en de mogelijkheden om een effect van een fusie op de uitgaven van democratie. zaak helemaal uit te pluizen. gemeenten. Hun conclusie was dat na een fusie de kosten niet minder zijn EEN STEM PER AANDEEL Kortom, mensen ervaren minder dan wat de gemeenten daarvoor Naast fusies en samenwerkingsverban- invloed op de lokale democratie, de afzonderlijk uitgaven. Allers en den heeft een andere ontwikkeling ondemocratische markt krijgt een Geertsema onderzochten vervolgens haar weerslag gehad op de gemeenten. steeds grotere rol en de journalistieke of dat komt doordat er na de fusie De opkomst van het neoliberalisme. controle is sterk verminderd. extra geïnvesteerd wordt in de Sinds de jaren negentig overheerst het kwaliteit van publieke diensten. Ook idee dat publieke diensten beter DEMOCRATISERING VAN DE daar blijkt geen sprake van te zijn. geprivatiseerd, verzelfstandigd of SAMENLEVING geliberaliseerd kunnen worden. Een Er zijn daarentegen ook ontwikkelin- NIET FUSEREN, MAAR idee dat ook werkelijkheid is gewor- gen die de afgelopen vijftig jaar SAMENWERKEN den. In veel steden zijn het gemeente- hebben bijgedragen aan een verster- Wanneer gemeenten niet willen lijk bouwbedrijf, ov-bedrijf en energie- king van de lokale democratie. Toen fuseren, maar zelf niet in staat denken bedrijf immers verkocht. Mede in de jaren zestig en zeventig meer de te zijn om al hun taken uit te voeren, aangespoord door de Europese Unie nadruk kwam te liggen op individuele kunnen ze gemeentelijke samenwer- werden publieke diensten verplicht autonomie, begonnen mensen zich los kingsverbanden aangaan. Een aanbesteed. Over het openbaar te maken van de zuil waar zij tot dan gemeenschappelijke regeling wordt vervoer, de energiebedrijven en de toe deel van uitmaakten. Zij gingen dat genoemd. Meerdere gemeenten thuiszorg wordt niet meer alleen zelf nadenken, een eigen mening richten dan gezamenlijk een dienst op beslist door de gemeenschap, maar vormen en kritischer kijken naar de om bijvoorbeeld het afval op te halen, ook door het kapitaal. wereld om zich heen. Het onderwijs of de belastingen te innen. Tussen werd gedemocratiseerd en informatie 2005 en 2013 groeide het totale Bij de vermarkting van publieke werd door technologische ontwikke- bedrag dat gemeenten aan samenwer- diensten wordt de democratische regel lingen voor veel meer mensen kingsverbanden uitgaven van ‘een stem per persoon’ vervangen door toegankelijk. Kennis raakte op een 1,8 miljard naar 8 miljard euro. Een de marktregel ‘een stem per aandeel’. verviervoudiging in acht jaar tijd. Dat gaat ten koste van de invloed van Raadsleden klagen over de uitholling inwoners en gebruikers. Op de markt van de lokale democratie door zijn namelijk de machtsverhoudingen samenwerkingsverbanden. Meer dan ongelijk, in het nadeel van gewone

8 SPANNING FEBRUARI 2018 AANTAL GEMEENTEN AANTAL INWONERS PER GEMEENTE

Het aantal gemeenten van 1811 tot 2009. Het gemiddelde aantal inwoners per gemeente van 1811 tot 2009. In Op dit moment is het aantal gemeenten 380. 2017 was het gemiddelde aantal inwoners per gemeente 44.024.

niet eerder vertoonde schaal in de zeggenschap terugveroveren. Van De versterking van de lokale democra- samenleving verspreid. De vergroting openbaar vervoer tot zorg en van tie is een belangrijke opdracht voor van autonomie en verspreiding van huisvesting tot energie. Maar als de socialisten. Wij moeten mensen in kennis hebben de lokale democratie gemeente in handen is van een staat stellen om hun leven meer in zeker versterkt, maar wegen niet op bestuurlijke elite die met de rug naar eigen hand te nemen. Dat is vrijheid. tegen de ontwikkelingen die deze de samenleving staat, komen we geen De marktregel ‘een stem per aandeel’ ondermijnen. stap verder. We hebben daarom een moet daarom vervangen worden door verantwoordelijke elite nodig, zowel de democratische regel ‘een stem per Als de lokale democratie ons wat mens’. Zo krijgen mensen zeggenschap waard is, dan moet er wat gebeuren. over hun omgeving en een stem in de Meerdere partijen maken zich daar gemeenschap. Sterke gemeenschap- druk om. Neem D66. Hoewel die partij ‘Als de lokale pen kunnen niet zonder lokale de steun voor de Referendumwet heeft democratie ons wat democratie. laten varen, heeft D66 de mond vol van burgerparticipatie. Groningers waard is, dan moet er Bronnen mogen hun ideeën op het stadhuis wat gebeuren’ • Maarten Allers en Bieuwe Geertsema komen ‘pitchen’ en in andere steden (2016). The effects of local government mogen inwoners van D66 gemeente- amalgamation on public spending, raadje spelen. Burgerraadsleden taxation and service levels. In: Journal of noemen ze hen. Het grote probleem op academisch, economisch als Regional Science. met deze initiatieven is dat ze alleen bestuurlijk vlak. Raadsleden moeten • Maarten Allers en Tom de Greef (2017). voor een kleine groep hoogopgeleide, echt volksvertegenwoordigers worden. Gemeentelijke samenwerking verlaagt vaak toch al politiek actieve mensen Niet in de papieren duiken, maar de uitgaven meestal niet. In: ESB zijn weggelegd. Zo is te lezen in het buurt in. Zodat in de gemeenteraad de (sp.nl/Zww) onderzoek naar democratische kwesties aan de orde komen waar • Movisie (2017). Participatiesamenleving vernieuwing van Movisie uit 2017. Het gewone mensen tegenaan lopen en anno 2017. (sp.nl/Zwi) is een poging om te democratiseren, politiek ten dienste komt te staan van • Linze Schaap en Leon van der Dool maar het gevolg is verdere uitsluiting de gemeenschap. (2014). Evaluatie Súdwest-Fryslân: van een specifieke groep mensen: de Herindeling en Bestuurskracht. (sp.nl/ werkende klasse. Een goed functionerende lokale Zw5) democratie kan daarbij niet zonder • Peter Ekamper (2009). Twee eeuwen De SP staat daarom heel andere kritische media. Omdat inkomsten uit gemeentelijke herindelingen in Neder- oplossingen voor om de lokale oplagen en advertenties teruglopen, is land. (sp.nl/ZwS) democratie te bevorderen. Nu het nodig om de lokale journalistiek te duidelijk is geworden dat vermarkte ondersteunen vanuit de overheid. Op publieke diensten niet in het algemeen initiatief van de SP in Gelderland is belang zijn, moeten gemeenten de hier een begin mee gemaakt. De provincie heeft geld beschikbaar gesteld dat onder lokale media verdeeld wordt.

SPANNING FEBRUARI 2018 9 WAAROM MAKEN WE HUISHOUDELIJKE VERZORGING ZO INGEWIKKELD?

Tekst: Bart Linssen Foto: archief SP

In Nederland rekenen ruim gemeenteraad over de ‘zorgrevolutie rechten. Dat het ook anders kan, liet vierhonderdduizend mensen op van Zutphen’, maar tot daden is het SP-wethouder Peter van Zutphen zien gemeentelijke hulp bij het huis- nog steeds niet gekomen. Een door een jaar na zijn aantreden in houden. Zo kunnen zij in hun raadsmeerderheid is voor het plan, Heerlen een eind te maken aan dit eigen huis en eigen buurt blijven maar omdat enkele coalitiepartijen fenomeen. Tien jaar later zijn er nog wonen. Met de sluiting van veel tegen zijn wordt er telkens voor uitstel steeds gemeenten, zoals Oude verzorgingshuizen is dat steeds gekozen. Zo ook vanavond: bij het IJsselstreek die alfahulpen inhuren, minder vaak een keuze. Tegelij- vaststellen van de agenda stemt een ook al is dit inmiddels verboden. kertijd stellen gemeenten almaar meerderheid tegen het voorstel van de minder middelen beschikbaar om SP om na jaren praten eindelijk een In steeds meer gemeenten maken hulp mogelijk te maken. Om keuze te maken. Het resultaat: weer SP-wethouders het verschil, door kosten te besparen moeten een maand uitstel. De hulpen en fatsoenlijke tarieven te betalen en de thuiszorgorganisaties met elkaar SP’ers die vanavond in de zaal zitten huishoudelijke verzorging anders te concurreren, met als voornaam- pikken het niet. Zij staan met z’n allen organiseren. Zoals in Leiden, dankzij ste resultaat minder zorg voor op en verlaten de zaal. De rechtse SP-wethouder Roos van Gelderen: meer geld. Dat kan en moet raadsleden staren de groep verbluft ‘Een van de eerste dingen die ik heb anders. De tijd is rijp voor een na. gedaan toen ik in 2010 wethouder revolutie in de huishoudelijke werd is een eind maken aan het verzorging. ONZEKERHEID veilingsysteem, waarbij zorgorganisa- In Zutphen voert de SP een gevecht in ties konden bieden op de mensen die In de grote burgerzaal van het de voorhoede. Overal in het land zorg nodig hadden. Dat doen we nu Zutphense gemeentehuis, van strijden mensen tegen de concurren- heel anders: de sociaal werkers uit de oorsprong een middeleeuwse vleeshal, tie in de zorg, maar nergens anders is wijk gaan voortaan bij de mensen is de spanning te snijden. Vlak voor de men zo dicht bij de oprichting van een langs om te regelen wat er nodig is.’ raadsvergadering is er gesproken over gemeentelijke stichting: hét alternatief Dat de huishoudelijke verzorging in het idee om een stichting op te richten voor concurrentie tussen zorgaanbie- Leiden nu beter is geregeld wil niet die de huishoudelijke verzorging gaat ders. Voor de medewerkers, ook zeggen dat Van Gelderen er gerust op uitvoeren in de gemeente. ‘Een slecht vanavond in de zaal, betekent uitstel is dat er geen problemen meer plan’, aldus een lokale D66’er, ‘want wederom onzekerheid over hun kunnen voorkomen: ‘Ik ben er trots mensen willen zelf bepalen door wie contract. Een nieuwe, tijdelijke op dat wij ondanks de asociale zij geholpen worden.’ SP-fractievoor- aanbesteding dreigt, waarbij dan weer bezuinigingen toch een sociaal beleid zitter Mathijs ten Broeke wuift de moet blijken of zorginstellingen hebben gevoerd. Tegelijkertijd moet je kritiek weg: ‘Mensen willen inderdaad doorgaan, en of de hulpen opnieuw heel scherp blijven bij aanbestedin- kunnen kiezen, maar niet tussen een (tijdelijk) contract krijgen. Vaak gen, waar veel commerciële partijen bedrijven. Ik heb nog nooit iemand gaat zo’n aanbestedingsronde samen aan meedoen.’ Een belangrijke horen zeggen dat ze zo graag bij met nieuwe bezuinigingen. Het gevolg opdracht, want ook in plaatsen waar Sensire zitten, of Tzorg, of welke is dan verdere verschraling van de de SP veel invloed heeft, blijven andere hippe naam zo’n zorginstel- zorg: minder uren hulp, haastwerk en winstbejag en concurrentie in plaats ling ook heeft. Mensen willen een steeds slechtere arbeidsvoorwaarden. van samenwerking in de zorg een hulp waar ze het goed mee kunnen probleem. vinden. Natuurlijk is dat straks Sinds 2007 zijn de gemeenten gewoon mogelijk.’ verantwoordelijk voor de huishoude- KEUKENTAFELGESPREKKEN lijke verzorging. Sindsdien is er een Vanuit haar woning aan De Oude Al ruim twee jaar horen de hulpen die hoop misgegaan. Zo zijn grote Haven in Nijmegen kijkt mevrouw strijden voor een gemeentelijke zorginstellingen failliet gegaan door Hendriks uit op de kade en de stichting voor de huishoudelijke zorg hoge kosten en lage tarieven. In veel Waalbrug: ‘Er is hier altijd beweging. dit soort bezwaren, die de rechtse gemeenten zijn medewerkers in een Op de kade, maar ook in de Waal met partijen blijven inbrengen in een alfaconstructie geduwd: voor maxi- al die schepen.’ Zonder hulp zou poging om de beslissing uit te stellen. maal 12 uur in de week, tegen mevrouw Hendriks hier niet meer En met succes: al tijden praat de minimaal salaris en zonder pensioen- kunnen wonen. Daarom kreeg ze

10 SPANNING FEBRUARI 2018 ONDERZOEK NAAR (ON) TEVREDENHEID In Nijmegen kreeg de huishoudelijke zorg bij het verplichte cliënttevreden- heidsonderzoek ruim een acht. Helaas zegt dat soort cijfers weinig over de kwaliteit. Ze bieden vooral vergelij- kingsmateriaal voor andere gemeen- ten waar dezelfde vragen worden gesteld. De hoge scores die in heel het land worden gehaald, roepen wel de vraag op of verhalen als die van mevrouw Hendriks incidenten zijn. Daar lijkt het helaas niet op. Ook op andere plaatsen waar SP-afdelingen onderzoek deden naar de huishoude- lijke verzorging, kwamen dezelfde verhalen naar boven (zie tweede kader in de middelste kolom).

Wat bij het doornemen van de enquêtes direct opvalt is dat men vrijwel overal klachten heeft over de keukentafelgesprekken, want belang- rijke zaken worden daar niet bespro- In Oss raakte zorgaanbieder Pantein in zwaar weer toen in 2015 flink werd ken. Ook Angelique Hummel van de bezuinigd op de thuiszorg. Dit ging ten koste van de medewerkers, die Nijmeegse SP-hulpdienst hoort dit konden kiezen tussen 20 procent loon inleveren of ontslag. vaak: ‘In een kwartiertje wordt gekeken of het met wat minder hulp kan, in plaats van dat samen wordt sinds 2011 vijf uur per week hulp bij geen hulp meer zou krijgen als ze niet besproken wat er nodig is. Neem het huishouden. Tot januari 2015, akkoord zou gaan. ‘Die man heb ik bijvoorbeeld een mevrouw die bij ons toen de hulp belde met de medede- gelijk de deur gewezen.’ aan de bel trok. Tijdens het keukenta- ling dat ze voortaan nog maar vier uur felgesprek had ze trots aangegeven dat langs zou komen. ‘Ik kon mijn oren ze nog zelf de afwas doet. Als je dan niet geloven.’ WAT IS EEN KEUKENTAFELGESPREK? niet doorvraagt, kom je er nooit In veel gemeenten waar een bewoner hulp achter dat ze vanwege de pijn over elk Er volgde een keukentafelgesprek (zie bij het huishouden aanvraagt, volgen twee kopje maar liefst vijf minuten doet. kader hiernaast). Niet met de gemeen- gesprekken. Het eerste gesprek is met de Deze mensen raken in paniek als ze te, die had haar immers jaren geleden gemeente, die vaststelt of de hulp nodig is. vervolgens te horen krijgen dat ze al gesproken. Het was de zorgorgani- Sommige gemeenten bepalen dan direct voortaan minder hulp krijgen.’ satie die opnieuw in gesprek ging, om het aantal uur waar iemand recht op heeft, te kijken of er niet wat tijd vanaf kon. andere alleen het resultaat: een schoon en Kevin Wevers, die als jurist namens Met de gemeente was afgesproken dat leefbaar huis. Het tweede gesprek is met meer dan duizend hulpbehoevenden er meer ruimte moest zijn voor de zorgleverancier, die afspraken maakt procedures heeft aangespannen tegen persoonlijke voorkeuren. Wanneer over wat er precies gedaan wordt. gemeenten in het hele land, herkent mevrouw liever schone ramen had dit soort verhalen. ‘Het hoort nu dan dat er regelmatig werd gestof- eenmaal bij het leven dat wanneer je zuigd in een kamer die ze toch bijna SP-ONDERZOEK NAAR ouder wordt er allerlei gebreken niet gebruikte, dan moest dat mogelijk PROBLEMEN IN DE ZORG komen. Maar niemand gaat met zijn. Zo was althans het verhaal, In Amsterdam, Breda, Eindhoven en Ede plezier vertellen last te hebben van verpakt in de ambtelijke term ‘schoon heeft de SP onderzoek gedaan naar incontinentie. Terwijl de gemeente dat en leefbaar huis’. problemen die inwoners van die gemeen- wel te weten moet komen om te ten hadden met de huishoudelijke zorg. bepalen hoeveel hulp iemand nodig Bij mevrouw Hendriks kwam daar Daarbij spraken zij in totaal met bijna 600 heeft. En laten we wel wezen, die hulp echter niets van terecht: ‘Met een uur mensen. De onderzoeken zijn hier terug te is geen gunst van de gemeente, daar minder moest het ook wel kunnen, vinden. hebben deze mensen volgens de wet werd er gezegd. Terwijl ik er qua Ede: sp.nl/ZwT gewoon recht op.’ gezondheid de afgelopen jaren alleen Breda: sp.nl/Zwq maar op achteruit ben gegaan.’ Bij Amsterdam: sp.nl/Zwc Volgens Jos de Blok, oprichter van een van de vervolggesprekken werd Eindhoven: sp.nl/Zwp Buurtzorg en haar equivalent voor de zelfs gedreigd dat mevrouw helemaal huishoudelijke verzorging Buurtdien-

SPANNING FEBRUARI 2018 11 sten, is de aanpak waar gemeenten waarvan je weet dat een groot deel in uren naar ‘schoon en leefbaar voor kiezen helemaal verkeerd. De niet goed voor zichzelf opkomt, is huis’. Daar zijn ze toch wel op Blok: ‘Een huisarts of wijkverpleeg- totaal onverantwoord. Helaas is dit teruggekomen, nadat wethouders kundige kan het beste inschatten of wel de praktijk in heel veel gemeen- behoorlijk in de problemen kwamen. iemand hulp bij het huishouden nodig ten.’ Natuurlijk komen mensen in verzet heeft. Waarom sturen al die gemeen- wanneer zo’n organisatie zegt dat ze ten dan een paar ambtenaren langs? En dat steekt bij de jurist: ‘Er zijn nog in twee uur klaar zijn waar voorheen Dat is totaal overbodig en maakt het steeds ontzettend veel gemeenten die vier uur hulp nodig was.’ systeem alleen maar duurder.’ spreken van een ‘schoon en leefbaar huis’. Prima, maar dan moet je wel DECENTRALISATIES EN ONZINNIGE GESPREKKEN overtuigend vaststellen wat daar voor BEZUINIGINGEN Uit onderzoeken van SP-afdelingen nodig is. Wordt dat niet gedaan, dan Dat zoveel gemeenten feitelijk hebben blijkt dat zorgleveranciers vaak zeer val je terug op het Ciz-protocol uit gekort op de hulp bij het huishouden, onzorgvuldig omgaan met hun 2005, waarin staat omschreven is onder andere het resultaat van de cliënten. Van langskomen zonder hoeveel tijd er nodig is voor bepaalde bezuinigingen in 2015. Ook voor de aankondiging en mededelingen van taken. Wanneer wij daar via de SP was dat een uitdaging, aldus Peter de hulp over beslissingen over rechtbank op wijzen, blijkt telkens dat van Zutphen: ‘Toen in 2007 de verminderde uren, tot het ontbreken mensen recht hebben op veel meer uitvoering bij de gemeente kwam te van motivatie bij de uitvoeringsafspra- uren dan de gemeenten nu beschik- liggen was de zorg goed te betalen. ken en het inschakelen van scholieren baar stellen.’ Maar toen de VVD en PvdA in 2015 voor de zogenaamde keukentafelge- maar liefst 30 procent kortten op het sprekken: een aantal gemeenten en SP-Wethouder Peter Verschuren zag beschikbare budget, kregen gemeen- zorgleveranciers nemen hun taak bij buurgemeenten hetzelfde gebeu- ten het ineens heel moeilijk. Door weinig serieus. Wevers: ‘Dat je op zo’n ren: ‘Ook bij ons in de regio zijn drie miljoen aan eigen geld van de manier omgaat met een groep gemeenten overgegaan van indicatie gemeente vrij te maken, maar ook

WAAR GAAT AL HET ZORGGELD HEEN? ‘Zorginkoop neigt te verworden tot een ingewikkeld administratief proces met veel registra- tielast, zonder dat duidelijk wordt hoe de zorg en de hulp daar beter van worden’, aldus Pauline Meurs van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving. Het organiseren van de aanbestedingen en het bijhouden van alle administratie kost de gemeenten heel veel geld. Uit 18% eigen onderzoek, waarbij aan 37 gemeenten gevraagd werd de kosten te openbaren, komt Gemeente naar voren dat dit percentage rond de 18 procent ligt. Dat geldt zowel voor de gemeenten die dit percentage zelf berekenden (4 gemeenten) als waar wij dat deden (7 gemeenten). Dit onderzoek is nog niet afgerond, maar deze cijfers geven alvast een eerste indicatie.

Zorgleveranciers maken, naast het salaris van de hulp, enige kosten om de zorg te organise- ren. Bij grote organisaties, met grote gebouwen en een dure directie, lopen deze kosten al snel sterk op. Hoewel het precieze percentage onbekend is, stelt branchevereniging Actiz dat het streven 17 procent is. Zorgleveranciers lopen echter niet te koop met dit soort bedrijfsin- 22% formatie. Mensen uit de sector die wij spraken, schatten de werkelijk gemaakte kosten bij Organisatie zorgleveranciers op ongeveer 25 tot 30 procent van het bedrag dat zij van de gemeente ontvangen. Wanneer wordt gekeken naar het totale bedrag dat de gemeente aan de zorg besteedt, dus inclusief de eigen uitvoeringskosten, gaat het om ongeveer 22 procent.

Wat overblijft voor de mensen op de werkvloer is 60 procent van de uitgaven. Hoeveel daarvan opgaat aan bureaucratie is onbekend. Uit de onderzoeken die de SP-afdelingen hebben gedaan naar de huishoudelijke verzorging, bleek dat hulpen veel tijd kwijt zijn aan papierwerk. Andere hulpen die wij spraken, gaven juist aan nagenoeg geen administratie bij te hoeven houden. Wel is duidelijk dat hulpen steeds minder uren hebben om hun werk te 60% doen. Voor het praatje, waar veel ouderen enorm aan hechten, is eigenlijk geen tijd. Uit Werkvloer onderzoek van het SCP blijkt dat eenzaamheid onder ouderen die gebruik maken van gemeentelijke zorgvoorzieningen snel stijgt: van 17 naar 22 procent in een jaar tijd. Waar- schijnlijk loopt dit percentage nog op wanneer medewerkers niet langer hun eigen tijd besteden aan een praatje.

12 SPANNING FEBRUARI 2018 ‘De manier waarop we de zorg GEMEENTELIJKE STICHTING In Zutphen, waar de SP al jaren strijd organiseren is duur’ voor een gemeentelijke stichting, heeft GroenLinks-wethouder Withagen de voor- en nadelen in kaart gebracht. Volgens Withagen gaat de stichting kritisch te zijn op oneigenlijk gebruik werk en dus geld.’ Op andere plaatsen voor rust zorgen bij hulpbehoevenden van persoonsgebonden budgetten, kiezen SP’ers ervoor de zorg bestuur- en hulpen, krijgt de gemeente meer te hebben we de voorziening in Heerlen lijk aan te besteden. Zoals in de zeggen over de uitvoering waardoor overeind weten te houden.’ gemeente waar Peter Verschuren de samenwerking met wijkteams kan wethouder is: Midden-Groningen. Ver- worden verbeterd, en vallen de Gedwongen door de landelijke schuren: ‘Dat betekent dat we gewoon juridische risico’s enorm mee. Haar bezuinigingen kozen veel gemeenten één tarief vaststellen, en dat elke analyse toont overtuigend aan dat de voor afspraken over het resultaat in zorgorganisatie mee kan doen. plannen voor een gemeentelijke plaats van de geleverde prestatie. Dus Mensen krijgen een lijst van alle stichting, die zijn terug te vinden in de een ‘schoon en leefbaar huis’, in organisaties waar we een contract mee verkiezingsprogramma’s van SP-afde- plaats van een aantal uur hulp. hebben en kunnen daaruit kiezen. Er lingen door het hele land, niet alleen Wevers: ‘Daarmee stellen gemeenten is dus geen concurrentie op prijs. beter maar ook realistisch zijn. zich nogal kwetsbaar op. Zonder een Hierdoor krijgen allerlei kleine overtuigend, op wetenschap geba- zorgorganisaties de kans om hun vaak Tegelijkertijd wijzen ervaringsdeskun- seerd protocol, kun je niet zomaar uitstekende diensten aan te bieden. digen op mogelijke valkuilen. Zowel stellen dat je in bijvoorbeeld drie uur Dat is nogal anders dan wanneer je Joke van der Schoor van Helpgewoon per week aan de wettelijke verplich- met zo’n grote organisatie in zee gaat.’ als Jos de Blok van Buurtdiensten tingen voldoet. Niet voor niets win ik waarschuwen voor het optuigen van elke rechtszaak die ik voer. Gemeen- Hoewel bestuurlijk aanbesteden tot een enorme bureaucratie. De Blok: ten leren maar niet dat ze niet onder veel verbeteringen heeft geleid, heeft ‘Het organiseren van huishoudelijke hun wettelijke verplichting uit kunnen het ook twee grote nadelen. Om alle verzorging is specialistisch werk. Het komen.’ afspraken te controleren, overleggen is ingewikkeld om een organisatie op te organiseren en de boekhouding bij te bouwen met de juiste cultuur.’ De MINDER ZORG VOOR MEER GELD te houden, zijn veel ambtenaren wethouder ziet dit ook en heeft Is de huishoudelijke verzorging nodig. Verschuren: ‘Bovendien daarom bepaald dat slechts ­ onbetaalbaar? ‘Nee, de manier moeten we blijven uitkijken voor 15 procent van het budget besteed waarop we de zorg organiseren is malafide organisaties. Daar letten mag worden aan de organisatie. duur’, aldus Joke van der Schoor van onze mensen heel goed op.’ Movisie, Helpgewoon. Deze organisatie helpt een kennisinstituut dat onderzoek TIJD VOOR EEN ZORGREVOLUTIE groepen thuishulpen voor zichzelf te deed naar ervaringen met verschil- In Zutphen hebben rechtse partijen beginnen in werknemerscoöperaties. lende vormen van aanbesteden, stelt de zorgrevolutie even kunnen ‘Elke gemeente tuigt een aanbeste- dat een goede geschillenregeling van uitstellen. Maar dat zal niet leiden tot dingscircus op. Ze denken allemaal groot belang is. Zelfs wanneer er afstel, als het aan SP-voorman Mathijs uniek te zijn, maar eigenlijk vragen ze zoveel vertrouwen is als in Heerlen. ten Broeke ligt: ‘Het zou geweldig zijn allemaal hetzelfde. Ondertussen Van Zutphen: ‘Omdat we weten dat in geweest als we dit al vóór de verkiezin- struinen al die zorgleveranciers talloze de praktijk 90 procent van de geïndi- gen hadden kunnen regelen en ik baal bijeenkomsten af. Zonde van het geld, ceerde uren wordt uitgevoerd, enorm van de onzekerheid voor de dat beter kan worden besteed aan het bijvoorbeeld omdat iemand liever hulpen en de zorgbehoevenden. Maar betalen van een reëel tarief, dat prima geen vreemde over de vloer heeft door de zaak telkens uit te stellen, door het ministerie kan worden wanneer de vaste hulp met vakantie is, hebben de verantwoordelijke partijen vastgesteld en voor elke gemeente betaalt de gemeente slechts 90 de zorgrevolutie nu zelf tot inzet van gelijk is.’ procent van de afgesproken uren. Dat de verkiezingen gemaakt. Op 21 scheelt enorm veel onnodige adminis- maart is een stem op de SP een stem SOCIALE ALTERNATIEVEN tratie. Maar toen de werknemers te tegen winstbejag en voor de mense- In al die gemeenten waar SP’ers horen kregen dat ze voor vakanties lijke maat in de zorg.’ verkiesbaar zijn, komen de socialisten geen vervanging meer hoefden te met sociale alternatieven. Zo kiest de regelen, hebben we Meander daar SP in Heerlen voor ‘aanbesteden’ met direct op aangesproken. Dat is één grote organisatie als belangrijkste natuurlijk nooit de bedoeling geweest. partner. Dat is Meander. Dankzij een Minder zorg als bijvoorbeeld de vaste goede relatie met Meander kan zorgverlener met vakantie is, moet wethouder Peter van Zutphen sneller altijd een vrije keuze van de mensen op basis van vertrouwen werken dan thuis zijn.’ elders: ‘Zo experimenteren we nu met indicaties waar de gemeente niet bij betrokken wordt. Dat scheelt heel veel

SPANNING FEBRUARI 2018 13 ENERGIE VAN ONS ALLEMAAL Tekst: Remco Bouma

Onze energie verduurzaamt niet. Het gaat niet om duurzaam of groen, steeds vaker hardop gesteld. De Dat komt omdat we de opwekking maar om grof geld verdienen. En de discussie volgt op de privatisering van ervan hebben uitbesteed aan een omwonenden zijn de dupe.’ talloze overheidsdiensten in de paar multinationals. Hun verdien- afgelopen decennia. De vrije markt model draait op de huidige, IS DIT WAT DE GROENE REVOLUTIE zou dezelfde diensten efficiënter en fossiele status quo. Met lokale MOET WORDEN? goedkoper leveren, was de belofte. energiedemocratie remmen we Het probleem komt voortdurend niet alleen de klimaatverandering, terug, op allerlei plekken. De gemeen- In de praktijk gaat die belofte zelden maar winnen we ook het eige- teraad van Delfzijl ontving vorig jaar op, stelt het Transnational Institute naarschap over een publieke oktober een brief van de dorpsvereni- (TNI). Deze denktank documenteer- basisvoorziening terug. gingen van de omliggende dorpen, de wereldwijd 835 gevallen waarin een nadat de raad toestemming had gemeenschap heeft besloten een In Medemblik is in 2012 een wind- gegeven voor de uitbreiding van eerder geprivatiseerde dienst in molen gebouwd, die op dat moment windpark Delfzijl-Zuid:1 ‘Na de publiek, lokaal beheer te brengen. In de hoogste van Europa was. Met zijn schade door de aardbevingen, krijgen 311 gevallen ging het om energie. 198 meter werd De Ambtenaar wij nieuwe schade door zoveel Andere strijdvelden zijn drinkwater, (vernoemd naar zijn voorganger, die windmolens. Wonen wij in een gebied afvalverwerking, openbaar vervoer, zelden draaide) drie keer zo hoog als dat onleefbaar dreigt te worden?’ gezondheidszorg, huisvesting, sociale de kerktoren van het dorp. dienstverlening en schoonmaak. ‘Vroeger was zo’n molentje van een Christiaan Serbanescu is lid van de Steeds zijn de bronnen van onvrede boer in de buurt’, zegt een boer die er Provinciale Statenfractie van de SP in dezelfde. De prijzen stijgen, de achthonderd meter naast woont. ‘Dat Groningen. Hij herkent de discussie. kwaliteit daalt. Een publieke dienst gunden we elkaar. De ene boer had ‘Veel mensen willen echt wel verduur- transformeert tot een privaat verdien- luidruchtige dieren of maakte lawaai zamen. Het probleem zit ’m in de model, waarin de winstprikkel ertoe met een tractor. Maar die tolerantie is manier waarop. Anderen gaan er aanzet om de dienst alleen nog te weg. De windmolens zijn nu veel vandoor met de winsten van onze leveren waar dat rendabel is en aan groter, en ze zijn van mensen van grond, is de beleving. We hebben er wie het kan betalen. Winsten verdwij- buiten. Die komen hier het grote geld niets over te zeggen en krijgen er niets nen naar aandeelhouders, moederbe- halen.’ voor terug.’ drijven en soms ook naar belastingpa- radijzen in plaats van geïnvesteerd te Want het grote geld, dat is er. Eerst De stroom mag dan groen zijn, qua worden in de dienstverlening of het verdiende projectontwikkelaar Luc eigenaarschap is het net als de personeel. De burger is verworden tot Schürmann, eigenaar van Investment gaswinning. Een private eigenaar consument. De gemeente lijkt Engineering Projects, miljoenen met neemt de winsten mee, en de omwo- buitenspel gezet. Maar, laat TNI zien, de verkoop van De Ambtenaar aan nenden blijven achter met schade en privatiseringen zijn terug te draaien. een groep van 21 grootverdieners, met overlast. De gemeenschap wint ermee. Lokaal name bankiers en financieel specialis- beheer, mits sociaal en democratisch ten. Als eigenaar ervan kregen die op Zo krijg je de mensen niet mee. Een ingericht, leidt in de regel tot betere, hun beurt miljoenen euro’s eerder snelle en succesvolle groene revolutie betaalbare en efficiënte diensten. betaalde belasting terug, omdat de voltrekt zich met de mensen, niet aankoop doorgaat voor een investe- ondanks de mensen. Zonder verande- De privatisering van overheidsdien- ring in duurzame energie. Een van die ring in eigenaarschap, zeggenschap sten past in de voortdurende expansie eigenaren is Rijkman Groenink, en machtsverhoudingen blijft het van het kapitalisme, in de lijn van oud-bestuursvoorzitter van de ABN systeem onrechtvaardig en ongelijk, denkers als Karl Polanyi en David Har- AMRO, ontdekte de Volkskrant. Hij hoewel draaiend op groene energie. vey. In deze denkwijze kan het wist via de windmolen zijn miljoenen- De transitie naar hernieuwbare kapitalisme alleen overleven door bonus uit handen van de fiscus te energie die we de komende decennia voortdurend nieuwe elementen aan houden. gaan maken, is de perfecte gelegen- de logica toe te voegen. Eenmaal in heid om ook de machtsverhoudingen het systeem worden deze elementen Probeer eens een schuurtje te in de opwekking en de consumptie omgezet in financiële, verhandelbare verbouwen, stelt een inwoner van ervan te herzien. producten waarvan de financiële Medemblik, en kijk eens welke ruilwaarde boven alle andere vormen ambtenarij je achter je aan krijgt: ENERGIE IN DE UITVERKOOP van waarde gaat. Grondstoffen, ‘Maar bij windmolens wordt alle Maakt het iets uit of onze basisvoorzie- menselijke arbeid en collectieve grond redelijkheid opzij gezet om de ningen in publiek of privaat beheer zijn de afgelopen eeuwen massaal in belangen van de bovenlaag te dienen. zijn? Die vraag wordt wereldwijd het systeem ingesloten, vaak onder

14 SPANNING FEBRUARI 2018 ENERGIEPRODUCTIE IN NEDERLAND van energie konden meedingen op een Europese energiemarkt. Doe het Aardgas 44,59% niet, schreven Essent en Eneco: Kolen 28,17% internationaal maken we geen schijn Nucleair 4,26% van kans en we zullen onze duurzaam- Overig fossiel 10,3% heidsdoelstellingen nooit halen. Wind 6,96% Maar het gebeurde toch – en Neder- Zonne-energie 1,3% landse energiebedrijven werden Waterkracht 0,08% opgekocht door buitenlandse energiereuzen. De grootsten ervan, Biomassa 4,33% E.ON, RWE en GDF Suez, bouwden in Milieuconsequenties 2013 elk een kolencentrale in Neder-

CO2 (gram per kWh) 499,53 land. Die moeten minstens veertig

Bron: Wise Kernafvel (in milligram per kWh) 0,128 jaar meegaan om het begrote rendement te halen. Wil Nederland ze voor die tijd sluiten, dan kunnen er miljardenclaims volgen vanwege misgelopen inkomsten. Zo dienden ENERGIECOÖPERATIES TOTAAL MET CUMULATIEVE GROEI: energiemultinationals eerder derge- lijke claims tegen Duitsland in, toen 400 het land besloot te stoppen met kernenergie om de Energiewende door te voeren. 300 PRIVATE RIJKDOM, PUBLIEKE ARMOEDE 200 Met de privatiseringen van voormalige overheidsdiensten verloren we niet alleen de controle over de diensten 100 die ze leveren, maar ook een deel van wat ons als gemeenschap bindt. Dat concludeert Roel Kuiper in De 0

Bron: Lokale Energiemonitor 2017 1987 1989 1991 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 terugkeer van het algemeen belang: Privatiseringsverdriet en de toekomst van Het aantal energiecorporaties van burgers die lokale, duurzame stroom opwekken stijgt Nederland, een persoonlijke reflectie exponentieel, maar zonne- en windenergie blijft een klein aandeel van de totale Neder- op de parlementaire enquête over landse energieproductie. Dat komt omdat de huishoudens maar een kwart van de energie privatiseringen die hij leidde als lid verbruiken, en de overheid en de energiemultinationals geen serieus werk maken van van de Eerste Kamer. verduurzaming. De kabinetten-Lubbers, Kok en Balkenende privatiseerden om pragmatische en financiële redenen, dwang of met geweld. Hedendaagse een product gemaakt dat verhandeld laat Kuiper zien. De overheid werd te groeimarkten zijn het in financiële kan worden en waarop winst gemaakt groot, de tijdgeest zei dat concurre- waarde omzetten van allerlei uiteenlo- kan worden. De economie groeit, want rende, private aanbieders op een pende abstracties als de natuur er wordt waarde toegevoegd aan het gedereguleerde markt betere diensten (rivieren, regen, schone lucht en systeem. Maar het publieke belang zouden leveren. Een van de onthut- biodiversiteit), rust, de toekomst verliest. sende conclusies uit zijn boek is dat (schuld), en risico, een van de meest geen van hen zich ooit afvroeg wat dat verhandelde producten op de Elektriciteitsbedrijven waren in verder voor maatschappelijke gevol- financiële markten. Derivaten, Nederland lange tijd in publiek gen had. financiële producten waarvan de beheer. Gemeenten en provincies waarde wordt afgeleid van andere waren aandeelhouders van bedrijven Het publieke belang verdampte, producten, vormen inmiddels twintig als Nuon, Essent en Eneco, die zowel concludeert Kuiper: ‘Instituties die keer de waarde van alle materie op de het energienetwerk als de opwekking sociale bescherming boden verdwe- wereld. in handen hadden. In 2003 bekrach- nen. Een arbeidsstelsel dat welvaart tigde de Splitsingswet een proces van schiep en verdeelde, werd opgeruimd In dezelfde logica zijn overheidsdien- liberalisering en privatisering in de en vervangen door een wereld van sten gecommodificeerd: van een energiesector dat ruim tien jaar flexibele contracten, arbeidsonzeker- dienst zonder financiële ruilwaarde eerder begonnen was. De staat nam heid en inkomensongelijkheid. – publiek bezit, dus niet te koop – tot het energienetwerk over, de opwekkers Wedijver en conflict kwamen in de

SPANNING FEBRUARI 2018 15 plaats van stabiele structuren en een en lokaal is opgewekt. Omwonenden importeren dan lokaal een windmo- tegenover marktkrachten gehand- hebben zeggenschap over het soort len te laten draaien, omdat de externe haafd publiek belang.’ opwekking (wind, zon) en de plek kosten van vervuiling niet doorbere- ervan; ook zijn zij de eerste afnemers kend worden. Zouden we dat wel Voer marktlogica in de overheid in, en bepalen zij wat er met de opbreng- doen, berekende het IMF, dan zou stelt Kuiper, en je voert die in de hele sten gebeurt. Die kunnen bijvoorbeeld fossiele brandstof per jaar 5000 samenleving in. Een calculerende gebruikt worden voor de lokale miljard euro duurder zijn. Dat is zes overheid creëert calculerende bibliotheek, zwembaden of voetbalvel- procent van het bruto mondiaal burgers, die hun eigen belang boven den, maar ook terugvloeien naar de product, een bedrag dat hoger is dan het algemeen belang stellen. ‘De leden of geïnvesteerd worden in alle uitgaven aan gezondheidszorg ter samenleving wordt los zand, sterker nieuwe duurzame energieprojecten. wereld. nog, ze wordt een jungle, een strijd ‘Het is energie die iedereen wil en van allen tegen allen, een wereld waar iedereen van profiteert.’ Er is nog werk te doen. Vooralsnog is gebouwd op onderling wantrouwen.’ er maar één energienet, waar alle De overheid moet deze tegenmacht stroom op samenkomt. Leden van Mensen denken niet alleen vanuit hun van onderop actief ondersteunen en lokale energiecoöperaties kunnen portemonnee, is de stelling van uitbreiden, zegt Feenstra. Dat kan via technisch dus nog niet hun eigen Kuiper. Minstens zo belangrijk is het het aanbieden van kennis, contacten, opgewekte stroom gebruiken. Arme gevoel deel te zijn van een groter fondsen en garanties aan nieuwe en huishoudens moeten gelijke toegang geheel dat we moreel steunen en waar bestaande energiecorporaties en het krijgen tot duurzame, lokaal opge- we aan bij kunnen dragen. Het van zelf afnemen van hun energie. Zo wekte energie, via bijvoorbeeld een bovenaf afbreken daarvan is de houden we gemeenschapsenergie in minimale inleg in energiecorporaties. dragende kracht achter veel van de publiek, lokaal beheer en voorkomen Ook ligt er een uitdaging rond de onvrede in Nederland, stelt Kuiper. we dat het een nieuw privaat verdien- energievoorziening van grote steden Hij vat dit gevoel van machteloosheid model wordt dat alleen draait zolang of de energie-intensieve industrie. in drie krachtige observaties samen. het geld oplevert. Maar stel dat we daarvoor bijvoor- beeld Zuid-Europese zon gebruiken, 1. Burgers hebben wel rechten maar Het idee leeft breed binnen de SP. De schrijft het Platform Duurzame en geen grip, er is te weinig echte Statenfracties in Zeeland en Gronin- Solidaire Economie. Ook hier kunnen zeggenschap. De politiek is onmach- gen hebben een manifest opgesteld omwonenden en lokale overheden tig om iets aan de dagelijkse levens voor provinciale energiedemocratie. eigenaar zijn, in plaats van energie- van mensen te veranderen. Er zijn En de SP in Oss presenteerde vorige multinationals. De grootverbruikers kennelijk andere krachten die de maand Winst Waait Weg, een voorstel in Noord-Europa zouden zo recht- wereld regeren. om de energieopwekking in lokaal streeks bijdragen aan de welvaart van 2. Het besef dat private belangen het publiek beheer te brengen. In het bewoners van landelijke gebieden in steeds winnen van publieke buitenland nam Hamburg via een Zuid-Europa. belangen en dat private rijkdom referendum het energienetwerk weer samengaat met publieke armoede. in publiek beheer, om vaart te zetten In Nederland gaat er dagelijks 14.000 3. Een besef dat deze wereld, waarin achter een democratische energie- euro directe subsidie naar de fossiele het private belang domineert, leidt transitie. In steden als Londen en multinationals. Wereldwijd is dat 750 tot verval. Niet alleen een verval van Berlijn lopen vergelijkbare campag- miljard euro per jaar. Maak dat normen en gemeenschapswaarden, nes. Veel lokale takken van de bedrag vrij en we hebben een aardige van solidariteit tussen mensen, Spaanse burgerbeweging Podemos transitiepot. maar inmiddels ook verval van hebben de strategie zelfs in hun naam grote materiële verworvenheden: verwerkt. Het ‘en comú(n)’ van Lokale zeggenschap, lokaal eigenaar- bestaanszekerheid, waardering voor Zaragoza en común en Barcelona en schap en een eerlijke verdeling van de professionele kwaliteiten, inkomen, comú verwijst naar het gemeenschap- lusten en de lasten. Hier, en waar we maatschappelijke welstand. pelijk beheren van de stad en haar onze duurzame energie ook opwek- diensten door de inwoners, zonder ken. Dat is de inzet van lokale Lokale energiedemocratie daagt de inmenging van Europa of private, energiedemocratie. Alleen zo macht op precies deze drie gebieden multinationale belangen. voorkomen we dat de uitbuitende uit. machtsstructuren van het fossiele Voor- en tegenstanders van het idee kapitalisme in een duurzame wereld LOKALE ENERGIEDEMOCRATIE bevinden zich niet op een klassieke overeind blijven. En maken we van de ‘Dit is hét socialistische antwoord op links-rechts-schaal, schrijft TNI, maar groene revolutie ook een sociale het fossiele kapitalisme’, zegt Fenna tussen hen die lokaal of supranatio- revolutie. Feenstra. Zij is voorzitter van de naal willen handelen om de vraag- Provinciale Statenfractie van de SP in stukken van de toekomst op te lossen. Friesland en een van de kartrekkers Lokale energiedemocratie is daarmee van gemeenschapsenergie: Mienskips- ook een boycot van een wereldorde Energie, in het Fries. Dat is een waarin het goedkoper is om steenkool keurmerk voor energie die duurzaam uit Zuid-Afrika en Colombia te

16 SPANNING FEBRUARI 2018 WIE REDT DE LOKALE INFORMATIE?

Tekst: Tony van der Meulen

Dit stukje bevat minimaal twee wringen. Het aantal betalende als hun duivenhok dertig centimeter gevaren. Het is ruim 600 woorden, abonnees van regionale dagbladen te hoog was? Terwijl vermogende en dat is volgens de regels van de daalt al vele jaren. In een klein land lieden met een goed netwerk enorme eigentijdse hap-slik-weg-journa- waar veel wordt verhuisd neemt de villa’s bouwden waarmee ze zo listiek volstrekt onbestaanbaar. binding met het eigen woongebied af. ongeveer alle regels overtraden. Volgens die troosteloze bereke- Lezers met een hogere opleiding Schrijnende ongelijkheid in de ningen eindigt de actieradius van prefereren vaak een landelijk dagblad, samenleving is een van de belangrijk- de snel afgeleide lezer bij onge- omdat dit beter aansluit bij hun ste onderwerpen van de lokale en regi- veer de helft. Tweede gevaar: ik oriëntatie. Mensen met een lagere onale journalistiek. ga het hebben over het belang opleiding, en vaak ook een lager van de lokale journalistiek. Dan is inkomen, vinden een krant te duur. Wie gaat deze goede informatie over het verleidelijk om je te wentelen En de advertentiemarkt is voor het de eigen omgeving redden? De in mistroostigheid en jammer- grootste deel overgenomen door betrokken burger zal eraan moeten klachten over de teloorgang van internet. wennen dat informatie niet gratis is, ons mooie ambacht. er zal voor betaald moeten worden. De huis-aan-huisbladen worden Uitgevers zullen erin moeten berusten De regionale kranten waarvoor ik heb gevuld met gratis kopij, of door dat er nu echt een eind is gekomen gewerkt bestaan – op het Brabants dappere vrijwilligers die zes cent per aan hun bezuinigingsdrift, wil het mo- Dagblad na – niet meer met hun woord ontvangen. Alles armoede dus, gelijk blijven om aan betrokken oorspronkelijke titel. En ook het maar is de situatie echt zo hopeloos? journalistiek te doen. En de overheid Brabants Dagblad is het resultaat van Toch niet, denk ik. Maar er moet wel zal zich niet langer mogen beperken een eeuw fuseren van allerlei kleinere snel iets gebeuren. Willen burgers tot vrome praatjes over het belang van dagbladen in Brabant. Alleen het betrokken blijven bij hun gemeente regionale en lokale informatie, maar regionale katern en de voorpagina dan moeten zij goed en onafhankelijk daartoe ook de portemonnee moeten komen nu nog uit Brabant, de rest is worden geïnformeerd. Dit moeten wij trekken. Allerlei hoopvolle voorbeel- Algemeen Dagblad. Waardoor de niet overlaten aan het nog steeds den in de ons omringende landen zegeningen van de haringtest en de uitdijende cordon woordvoerders en illustreren dat dit kan zonder de oliebollentest inmiddels ook op ons voorlichters. Dat zijn nijvere bedien- broodnodige onafhankelijkheid aan te tasten. Je moet daar wel heel goede afspraken over maken, zodat het extra Krantenmensen, bestuurders en politici budget daadwerkelijk bij de redacties terechtkomt zonder dat uitgevers het moeten opstaan en vastberaden zeggen: nu wegbezuinigen. Deze lokale informa- gaan wij het ook echt doen tie zal steeds meer via websites tot ons komen. De meeste mensen zijn er al aan gewend en het biedt ook grote gewest neerdalen. Daar kun je van den, die toch vooral hun wethouder of mogelijkheden. alles van vinden, maar als de Belgi- burgemeester uit de wind houden. Die sche Persgroep onze zuidelijke betrokken burger zit volgens mij ook Dit alles gaat niet vanzelf. Er zullen regionale kranten niet had overgeno- niet te wachten op hapklare brokjes overal in het land krantenmensen, men waren ze vermoedelijk verdwe- met een maximale lengte van twee bestuurders en politici moeten nen. Ze waren jarenlang volstrekt tweets. Er is nog steeds veel behoefte opstaan die zich in de handen spugen uitgebeend en leeggelepeld door aan grondige maar leesbare stukken. en vastberaden zeggen: nu gaan wij hebzuchtige Britse investeerders. Daarvoor zijn professionele journalis- het ook echt doen! ten nodig die de lokale democratie Want regionale en lokale journalistiek goed in de gaten houden en durven te Tony van der Meulen was vele jaren zijn commerciële activiteiten. Uit blaffen en te bijten als dat nodig is. hoofdredacteur, onder andere van het ethische verontwaardiging daarover Brabants Dagblad kun je De Internationale gaan Enige jaren geleden heeft het aanheffen. Een feit is dat professionele Brabants Dagblad furore gemaakt met journalistiek door de gebruiker en/of de serie Boven De Wet. Hoe kon het de adverteerders betaald moet toch dat allerlei oppassende burgers worden. Dáár gaat het steeds meer een gemeentelijke aanzegging kregen

SPANNING FEBRUARI 2018 17 HET BELANG VAN BEREIKBAARHEID

Tekst: Anne van der Veen Foto: SP Nijmegen

Eerlijk en toegankelijk openbaar openbaar vervoer hangt ook sterk ervoor dat de maatschappelijke vervoer is ontzettend belangrijk, samen met de kwaliteit ervan: hoe functie van openbaar vervoer een maar speelt onvoldoende een rol beter het openbaar vervoer is, hoe concreet doel wordt. in de praktijk van beleidsmakers. meer mensen er gebruik van maken. Door het begrip efficiëntie Andersom werkt dat ook: wanneer er Om die doelstelling te vertalen naar eenzijdig op te hangen aan het wordt gekort op ov zullen minder maatregelen en investeringen, moet in streven naar winst, groeit de kloof mensen in de bus of de trein stappen. kaart gebracht worden waar de tussen goed en slecht bereikbare Aangezien lage of teruglopende basisbereikbaarheid niet gehaald plekken. Het zou beter zijn om reizigersaantallen een efficiëntere wordt. Waar wonen de mensen die het ook ‘basisbereikbaarheid’ op te dienstregeling in de weg staan, wordt ziekenhuis niet kunnen bereiken? nemen als beleidsdoel. er al gauw nog meer op die lijnen Openbaar vervoer is niet de enige bezuinigd. oorzaak van bereikbaarheidsproble- Dagelijks reizen meer dan een miljoen men en is ook zeker niet de enige Nederlanders met het openbaar Zo ontstaat er een kloof tussen goed oplossing. Zo zou zorg ook naar de vervoer. Het ov heeft een belangrijke en slecht bereikbare plekken: de goed ouderen toe kunnen komen. Wanneer maatschappelijke functie: dankzij een bereikbare plekken worden steeds ergens veel mensen onder die goed dekkend netwerk van treinen, beter bereikbaar, ten koste van de basisbereikbaarheid vallen én het trams en bussen zijn banen, scholen, minder goed bereikbare plekken die openbaar vervoer op die plek inder- ziekenhuizen, winkels en supermark- (zonder ingrijpen) langzaamaan daad ondermaats is, dan zijn investe- ten voor bijna iedereen bereikbaar. verder verslechteren. En dat terwijl het ringen in het ov aan te bevelen. Helaas is die maatschappelijke functie belang van bereikbaarheid, de steeds meer uit het zicht geraakt. Het maatschappelijke functie dus, het Eigenlijk is de conclusie van mijn belang van bereikbare steden wordt grootst is op de plekken die niet goed onderzoek vrij simpel: aangezien vaak genoemd, maar er wordt maar bereikbaar zijn. bereikbaarheid zo belangrijk is voor weinig beleid gevormd rondom het openbaar vervoer, is het niet meer bereikbaarheid van belangrijke Hoe kan dat beter? Deze vraag heb ik dan logisch om bereikbaarheid ook bestemmingen. In plaats daarvan zijn geprobeerd te beantwoorden in mijn als basis te gebruiken voor beleid, de pijlen vaak gericht op een efficiën- masterscriptie. Allereerst is een concessies en investeringen. Daar is ter en winstgevender openbaar hernieuwde focus op bereikbaarheid geen revolutie voor nodig: met nieuwe vervoer. Die doelen zijn zeker belang- nodig. Ondanks het feit dat bereik- kwaliteitseisen voor het openbaar rijk, maar kunnen de maatschappe- baarheid een van de belangrijkste vervoer, zoals ‘het ov moet iedereen lijke functie ondermijnen als ze de doelen van openbaar vervoer is, wordt binnen X minuten naar Y kunnen overhand krijgen. zij nauwelijks gemeten en wordt er vervoeren’, kunnen we al ontzettend weinig beleid aan gekoppeld. Met ver komen om nuttig openbaar Wat kan er misgaan? Efficiëntie in moderne software is precies te vervoer voor iedereen te waarborgen. verkeer en vervoer houdt in dat zoveel berekenen hoeveel banen, scholen, mogelijk mensen zo snel mogelijk van winkels en supermarkten binnen een Anne van der Veen heeft Infrastructuur A naar B vervoerd worden. In een bepaalde tijd te bereiken zijn. gestudeerd aan de Technische Universiteit ideale wereld met oneindig veel geld Bijvoorbeeld: bij hoeveel scholen kun Delft. Eerder schreef hij voor De zou iedereen dus snel van A naar B je in een half uur tijd komen met Correspondent over een eerlijk systeem kunnen komen. In de echte wereld, het ov? voor openbaar vervoer. Zie: met beperkt geld voor ov-investe- decorrespondent.nl/annevanderveen ringen, worden keuzes gemaakt zodat BASISBEREIKBAARHEID de grootste groep reizigers sneller kan Heb je eenmaal een goed beeld van reizen. Met die logica worden minder de bereikbaarheid in een stad of populaire lijnen geschrapt of ver- gemeente, dan kun je een ondergrens schraald, zodat de drukkere lijnen bepalen. Noem het ‘basisbereikbaar- nog meer mensen nog sneller kunnen heid’: de minimale hoeveelheid vervoeren. Dat is immers het meest banen, ziekenhuizen et cetera die voor efficiënt. iedereen te bereiken moeten zijn. Dat kan ook bepaald worden voor MAATSCHAPPELIJKE FUNCTIE OV hulpbehoevende groepen, bijvoor- Maar is dat wel zo eerlijk? Hoe minder beeld door ‘iedereen’ te vervangen vervoer je tot je beschikking hebt, hoe door ‘ouderen’. Op die manier zorg je afhankelijker je wordt van het vervoer dat je nog wél hebt. Het gebruik van

18 SPANNING FEBRUARI 2018 ‘WAAROM MOET EEN PUBLIEKE VOORZIENING RENDABEL ZIJN?’

Tekst: Bart Linssen

Fatsoenlijk openbaar vervoer simpelweg te ver weg.’ Samen met de geschrapt. Wijkbewoner van het eerste staat onder druk. In wijken aan de SP en de lokale ouderenpartij kwam uur Ed van den Hoogenband ver- rand van de stad en in dorpen die de buurt in actie. Ze haalden maar woordt de woede onder buurtbewo- te maken hebben met krimp, liefst 700 handtekeningen op. Bij de ners: ’Het is voor de zoveelste keer dat worden bushaltes opgeheven en nieuwe dienstregeling is de bushalte ze aan de bus in onze wijk zitten. Laat verdwijnen buslijnen die juist van in ere hersteld. onze buurt toch eens met rust!’ grote waarde zijn voor de mensen die daar wonen. De Europese PRIVATISERINGSROES Bewoners van de Aldenhof, onder- Commissie maakt plannen om het Het zijn overwinningen tegen de steund door de SP, kwamen snel in openbaar vervoer nog verder te stroom in. Onlangs zijn in Brussel actie en dwongen gelijk af dat de bus liberaliseren. Maar de SP verzet plannen gepresenteerd om het in ieder geval in de avond en in het zich tegen de verschraling en openbaar vervoer verder te beperken. weekend zou blijven rijden. Die komt met sociale alternatieven, Eurocommissaris Bulc wil het overwinning smaakt naar meer. De zoals vrij reizen in de daluren. streekvervoer voortaan aan de markt buurtbewoners willen nu hun overlaten. SP-Europarlementariër volwaardige buslijn terug. Yurre Terwijl veel dorpen en buurten te Dennis de Jong: ‘De Europese Wieken, SP-raadslid en zelf woonach- maken hebben met krimp, loopt het Commissie leeft nog steeds in een tig in de wijk: ‘Bij het vervoersbedrijf aantal publieke goederen hard terug. verstikkende liberaliseringsroes. Zij Breng zeggen ze steeds dat er te Overal in het land verdwijnen denkt dat de concurrentie wordt weinig mensen in de bus zitten om voorzieningen als pinautomaten, bevorderd, maar daar heeft de burger rendabel te zijn. Los van de vraag of brievenbussen, wijkcentra en winkels. die gewoon fatsoenlijk openbaar dat waar is, waarom moet een bus Ook het aanbod van openbaar vervoer vervoer wil helemaal niets aan. Als we rendabel zijn? Openbaar vervoer is neemt steeds verder af. Zo is de bus dit niet stoppen, gaan busbedrijven een publieke voorziening! ’ sinds 2011 maar liefst 6 procent zich alleen nog maar op populaire minder kilometers gaan rijden. Dat lijnen richten en verdwijnen belang- VRIJ REIZEN merken mensen in hun buurt. Zoals rijke buslijnen op andere plaatsen.’ De SP verzet zich niet alleen tegen het in Heerlen, waar volgens de nieuwe verdwijnen van buslijnen, maar komt dienstregeling ineens geen bus meer Het plan van de Europese Commissie ook met sociale alternatieven. Zo reed over de Caumerweg. versterkt de neerwaartse spiraal. Al heeft de SP-fractie in de provincie jaren proberen busbedrijven die door Gelderland onlangs het plan gelan- Vervoerder Arriva, die de lijn had de provincie worden ingehuurd om ceerd om de bus in de daluren gratis overgenomen van Veolia, vond de het openbaar vervoer te verzorgen, te te maken. SP’er Maurits Gemmink: halte in deze buurt niet meer nodig, beknibbelen op buslijnen waar ze te ‘In de daluren rijden de bussen vooral aldus SP-raadslid Yolanda Claessens: weinig winst op maken. Zoals in de op subsidie. Als die bussen toch ‘Terwijl veel ouderen uit de senioren- Aldenhof, een wijk in het Nijmeegse rijden, waarom zorgen we dan niet dat woningen aan de nabijgelegen stadsdeel Dukenburg, waar veel iedereen in de daluren vrij kan Corisbergweg via deze lijn recht- ouderen dankzij de gratis bus voor reizen? Dat kost de provincie helemaal streeks naar het ziekenhuis reisden. 65+ de rest van de stad kunnen niet zoveel geld, en is goed voor de Het verdwijnen van de halte betekent bereiken. De grote bus werd vervan- bereikbaarheid van Gelderland en het dat er geen openbaar vervoer is voor gen door een klein busje en werd op milieu.’ hen, want andere haltes liggen zondag en in de avond helemaal Het plan van de Gelderse SP-fractie volgt een trend die wereldwijd op gang komt: vrij reizen met het openbaar vervoer. Volgens Wojciech Keblowski, urbanisatie-onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel, is het aantal steden waar openbaar vervoer grotendeels vrij toegankelijk is sinds 1980 toegenomen van 6 naar 138. In 96 van deze steden hoeven helemaal geen kaartjes te worden gekocht. Buurtbewoners met de SP in Gemmink: ‘Het is hoog tijd dat we ook actie voor behoud van de in Nederland het tij keren en investe- lokale buslijn. ren in bereikbaarheid.’

SPANNING FEBRUARI 2018 19 JESSE FREDERIK ‘DE OVERHEID IS DE VERVELENDSTE SCHULDEISER’

Tekst: Tijmen Lucie Foto: Isabelle van Hemert© voor De Correspondent

Na het zien van de documentaire- stress, gaan ze slechter voor hun over schulden gepraat wordt. Veel serie Schuldig, besloot journalist kinderen zorgen, zijn ze vaker ziek en journalisten, onder wie ikzelf, zijn na Jesse Frederik onderzoek te doen voelen ze zich doodongelukkig. Er zijn Schuldig over schulden gaan schrij- naar de schuldenindustrie in een half miljoen Nederlanders met ven. Opvallend is dat nagenoeg Nederland. Hij stuitte op een problematische schulden, die in deze iedereen die in de schuldensector buitengewoon onrechtvaardig situatie zitten. Dat vind ik een werkt, toegeeft dat het huidige systeem, dat honderdduizenden maatschappelijke schandvlek.’ systeem niet functioneert.’ mensen in grote problemen brengt. Samen met onder ande- ››Wat zie je terugkomen in de ››Welke politieke beslissingen ren de makers van Schuldig, verhalen van mensen met schulden hebben ervoor gezorgd dat de lanceerde hij het manifest die je gesproken hebt? schuldenindustrie zo omvangrijk Schuldvrij! Daarin staan, met het ‘Dat ze eindigen met een plastic tas heeft kunnen worden? oog op de gemeenteraadsverkie- ongeopende post. Op een gegeven ‘Dat komt door allerlei besluiten die zingen, concrete voorstellen om moment wordt de situatie uitzichtloos. in de afgelopen tien jaar zijn geno- een einde te maken aan een Mensen komen vaak in de schulden men. Allemaal wetten die zijn peperduur systeem dat bijna als ze ziek worden, of in scheiding geschreven vanuit het idee dat als je alleen maar verliezers kent. liggen, of hun baan verliezen. Dan niet betaalt, dat je dan wel niet zal moeten ze allerlei dingen regelen, deugen. Neem de wanbetalersregeling ››Je bent nu bijna een jaar bezig met terwijl ze daar niet toe in staat zijn. bij zorgverzekeringen. Tweehonderd- je onderzoek naar de schuldenindus- Het is nooit helemaal hetzelfde duizend Nederlanders zitten al meer trie. Wat is je opgevallen? verhaal, maar alles wat misloopt in dan twee jaar vast in die regeling. Zij ‘Hoe snel de situatie kan escaleren. Nederland eindigt altijd met schul- betalen al twee jaar een kwart extra Vooral als je schulden hebt bij de den. En schulden zorgen weer voor zorgpremie. Een ander schrijnend overheid. Een verkeersboete van 400 nieuwe problemen.’ voorbeeld zijn de mensen bij wie euro kan na twee aanmaningen al bankbeslag is gelegd door de Belas- oplopen tot 1200 euro. Betaal je deze ››Hoe verklaar je dat er nu zoveel tingdienst. Dat gebeurde vorig jaar boete niet, dan komt er een deurwaar- aandacht is voor schulden? vijfhonderdduizend keer. Bij hen werd der langs en krijg je er nog eens 300 ‘Ik denk door de serie Schuldig. Een in een keer 500 euro van de rekening euro bovenop. Voor je het weet is een miljoen mensen hebben naar deze afgeschreven, met als gevolg dat velen schuld van 400 euro opgelopen tot van hen onder het bestaansminimum 1500 euro. Een ander voorbeeld. Als terechtkwamen.’ jij zes maanden je zorgverzekering niet betaalt, wat voor driehonderddui- ››Hoe heeft de overheid kunnen zend Nederlanders geldt, dan moet je ‘Eigen schuld dikke uitgroeien tot de grootste 25 procent extra zorgpremie gaan schuldeiser? betalen. bult zeggen we gek ‘Ik denk dat de overheid altijd vrij genoeg nooit tegen groot is geweest als schuldeiser. Maar Wat mij ook opviel tijdens mijn de overheid is de vervelendste, omdat onderzoek is dat er heel veel mensen schuldeisers’ die zichzelf allemaal privileges met schulden bezig zijn. Je hebt toedicht die particuliere schuldeisers schuldhulpverleners, bewindvoerders, niet hebben. Een voorbeeld: een sociale wijkteams, maatschappelijk incassobureau mag volgens de wet werkers, noem maar op. Maar vreemd 15 procent kosten rekenen, de genoeg zijn deze mensen niet bezig documentaireserie gekeken waarin overheid berekent bij verkeersboetes met het oplossen van de schuld. Die werd getoond hoe mensen in de 300 procent en bij zorgverzekeringen neemt alleen maar verder toe. Als schulden zijn geraakt en wat er dan op mensen hun bestaanszekerheid ze afkomt. Zonder goedkoop effectbe- verliezen, raken ze volledig in de jag, zoals bij programma’s als Dubbel- tje op zijn kant. Dat heeft volgens mij veel impact gehad. Je ziet in de politiek in ieder geval dat er anders

20 SPANNING FEBRUARI 2018 25 procent, elke maand weer. Het ging fijn, want ze hoeven niet over alles overheidsinstanties die zich met zelfs zo ver dat ze mensen in de verantwoording af te leggen. Als schulden bezighouden onder één dak gevangenis gooide, omdat zij hun gemeente bespaar je er bovendien veel worden gebracht, zoals in Zweden. En verkeersboetes niet konden betalen.’ kosten mee.’ er moet hard opgetreden worden tegen degenen die verdienen aan ››Zijn er landen waar de schulden- ››Waarom ben jij met de makers schulden en het probleem in stand industrie beter geregeld is? van Schuldig de campagne houden, zoals incassobureaus.’ ‘Twee landen springen in het oog. Wat Schuldvrij! begonnen? in de VS goed geregeld is, is dat de ‘We vonden dat er meer gedaan moest ››Wat is er nodig om tot een schulden eindig zijn. In de VS kun je worden tegen de schuldenindustrie, systeemverandering te komen? naar de rechtbank gaan en je bezit die mensen de vernieling in helpt. Dat ‘Op lokaal niveau is er al veel animo laten taxeren. De rechter bepaalt is gelukt. We hebben veel partijen uit om dingen te veranderen. We gaan na vervolgens wat je moet verkopen en de schuldensector achter het manifest de gemeenteraadsverkiezingen dan ben je van je schuld af. Dat mag je gekregen. Zelfs schuldeisers, zoals waarschijnlijk zien dat nog meer eens in de acht jaar doen. zorgverzekeraars. Ook in de politiek gemeenten experimenten gaan doen In Zweden hebben ze alle bureaucra- zie je een verschuiving. Zo is er met radicalere manieren om schulden tie in een instelling ondergebracht. onlangs een motie aangenomen door op te lossen. Bijvoorbeeld door ze op Daar moeten schuldeisers de regeling de Tweede Kamer die stelt dat mensen te kopen en kwijt te schelden.’ accepteren die hen door deze die onder bewind staan, niet langer instelling wordt voorgelegd. Gaan zij onder het zorgboeteregime vallen. ››Denken veel mensen niet gewoon: hier niet mee akkoord, dan moeten zij Dankzij deze motie hoeven tiendui- eigen schuld dikke bult? naar de rechter. De bewijslast wordt zenden mensen de zorgboete niet ‘Het gekke is dat we de schuldeiser dus omgedraaid.’ meer te betalen. Dat is echt een uitzonderen van die eigen verantwoor- concrete verbetering. Daarnaast is er delijkheid. Die geven we allemaal ››Zijn er voorbeelden van gemeenten voor het eerst in de parlementaire privileges om mensen met schulden die op een andere, meer menselijke geschiedenis een paragraaf over schul- achterna te blijven zitten. Door alle manier met schuldenaren omgaan? den in het regeerakkoord opgeno- verhalen die de laatste tijd naar buiten ‘Ik zie wel veel bereidheid bij gemeen- men.’ zijn gekomen over wanpraktijken in de ten om te experimenteren. Zo loopt in schuldenindustrie, is voor veel mensen onder andere Amsterdam het project ››Wat is de belangrijkste boodschap wel duidelijk geworden dat dit systeem ‘Vroeg eropaf’, om mensen met die jullie gemeenten willen niet langer houdbaar is.’ schulden in een vroeg stadium te meegeven? helpen. In Zaanstad hebben ze aan ‘Dat we in Nederland de schuld meer ››Dus jij denkt dat de publieke opinie sociale wijkteams budget ter beschik- moeten neerleggen bij de schuldeiser, gaat kantelen? king gesteld dat ze vrij mogen in plaats van alleen maar bij de ‘Ja, dat zie je al gebeuren. Voorwaarde besteden. Daardoor worden vaak schuldenaar. Het moet makkelijker is wel dat de druk op de ketel blijft. schuldensituaties opgelost. Voor worden om van je schulden af te Dat er concrete verhalen over misstan- professionals werkt deze aanpak heel komen. Daarvoor is het nodig dat alle den in de schuldenindustrie gepubli- ceerd blijven worden. Er verandert immers niets vanzelf. Ik ben wel hoopvol wat dat betreft. Maar probleem blijft dat de huren te hoog zijn en de lonen te laag. Dat zijn net zo goed oorzaken van schulden, waar nog weinig aan gedaan wordt.’

Jesse Frederik is correspondent Economie bij De Correspondent. Eerder schreef hij onder andere voor Follow the Money en De Groene Amsterdammer. In 2013 won hij samen met Eric Smit de Jesse Frederik overhandigt het manifest Schuldvrij! dat door bijna 30.000 journalistieke prijs De Tegel. mensen ondertekend is aan staatssecretaris van Sociale Zaken en Zijn artikelen zijn te lezen op Werkgelegenheid Tamara van Ark. decorrespondent.nl/jessefrederik

SPANNING FEBRUARI 2018 21 OOK WASSENAAR MOET VLUCHTELINGEN OPVANGEN

Tekst: Jasper van Dijk Foto: archief SP

Miljoenen mensen verlaten sprake. Het Westen stuurt liever extra rijke gemeenten. Niet alleen van noodgedwongen huis en haard geld dan daadwerkelijk de oorzaken Dokkum, maar ook van Wassenaar. vanwege bittere armoede, van vluchtelingenstromen aan te Om dit doel te bereiken zijn verschil- terrorisme, natuurrampen, pakken. Ook verzuimt het kwetsbare lende maatregelen nodig. mensenrechtenschendingen of mensen per vliegtuig naar veiliger oorlog. Hen wacht een lange, oorden te vervoeren, in plaats van met DRAAGKRACHT zware weg. Wekelijks verschijnen gammele bootjes. Ondanks herhaalde Momenteel worden statushouders er berichten over vluchtelingen oproepen van de VN-vluchtelingenor- – mensen met een verblijfsvergunning die de vlucht niet hebben over- ganisatie UNHCR om dit wel te doen. – al over de verschillende gemeenten leefd. We moeten de grondoorza- Uiteindelijk zien ook jonge en verspreid. Ook vluchtelingen die nog ken aanpakken. Dat betekent gezonde mannen en vrouwen zich in de procedure zitten, zouden op stoppen met bommen gooien en genoodzaakt om weg te trekken, basis van de draagkracht van een foute oorlogen, stoppen met het wegens gebrek aan perspectief. Een gemeente moeten worden opgevan- faciliteren van belastingontwij- deel van hen komt in Nederland gen. De draagkracht wordt berekend king en –ontduiking, en prioriteit terecht. aan de hand van het inwonertal en het geven aan de bestrijding van gemiddelde inkomen van een gemeen- armoede en ongelijkheid, en niet ORANJE te. Zo krijgt elke gemeente een aan winsten. Tijdens de verhoogde instroom van wettelijk verplichte taakstelling, vluchtelingen in 2015, werden in rap waardoor ook rijke gemeenten Nederland zou veel meer kunnen en tempo noodopvangcentra opgezet. Er genoodzaakt zijn om opvangplekken moeten doen om de oorzaken van het kwamen zelfs tentenkampen voor te creëren. Doordat de verdeling vluchtelingenprobleem aan te pakken. duizenden vluchtelingen. De snelheid momenteel ongelijk is, zouden nieuwe Bijvoorbeeld door te stoppen met de van handelen was prijzenswaardig, opvanglocaties voorlopig vooral in oorlogsmissies in Syrië, Afghanistan maar het democratisch gehalte van de rijke gemeenten geplaatst moeten en Irak en te erkennen dat Nederland besluiten en de omstandigheden worden. een belastingparadijs is. waarmee vluchtelingen geconfron- teerd werden, allerminst. In deze INSPRAAK Totdat een vreedzamere en gelijkere periode openden de honderd rijkste Ook binnen gemeenten komen wereld realiteit is, blijven mensen hun gemeenten van Nederland drie vluchtelingen vaak in de arme wijken leven riskeren voor een betere nieuwe opvanglocaties, terwijl de terecht. Bewoners vinden dit onrecht- toekomst voor zichzelf en hun honderd armste gemeenten maar vaardig. Zo stelde een inwoner van de kinderen. Vluchtelingen komen liefst zestien nieuwe locaties voor Rotterdamse wijk Beverwaard: ‘Hoge hoofdzakelijk in de buurlanden vluchtelingen inrichtten. Dit past werkloosheid, armoede, moorden, terecht. Momenteel bevindt zo’n 90 binnen een trend die we al eerder schietpartijen, alles hebben we hier procent van de vluchtelingen zich in zagen. Tussen 2005 en 2015 vingen meegemaakt. We zijn net een beetje de regio. Zo is in Libanon 1 op de 4 gemeenten met veel lage inkomens uit het dal aan het klimmen en juist inwoners vluchteling. De kampen meer dan drie keer zoveel mensen op nu krijgen we er een azc bij.’ Negen zitten overvol en er is gebrek aan alles. als gemeenten met veel hoge inko- van de tien grootste Nederlandse Mensen kunnen of mogen vaak niet mens. Een andere ontwikkeling die we steden plaatsten hun noodopvanglo- werken om in hun eigen levensonder- zien terugkomen, is dat een groot caties in arme wijken. Tegelijkertijd houd te voorzien. Op dit moment zijn aantal mensen in kleine gemeenten werd in de rijke Haagse wijk Benoor- er 1,3 miljoen kwetsbare mensen die wordt geplaatst. Zo was het kabinet- denhout de komst van een azc liever gisteren dan vandaag elders Rutte II voornemens om het 140 (asielzoekerscentrum) tegengehouden onderdak krijgen. Denk aan LHBTI’s inwoners tellende Drentse dorpje door de VVD, die dit voornemen (mensen die gevaar lopen vanwege Oranje 1.400 vluchtelingen te laten ‘onbespreekbaar’ noemde. In hun seksuele geaardheid) en aan opvangen. Tegen deze beslissing Oudenbosch kochten rijke buurtbewo- ouderen en gehandicapten die in de kwam, mede door het gebrek aan ners een stuk grond op om te voorko- regio niet kunnen overleven. Van democratische inspraak, veel protest men dat er 750 vluchtelingen geplaatst wereldwijde solidariteit is helaas geen van de bewoners. Aan dit soort werden. In Den Helder kochten excessen moet dan ook een einde bewoners van een villawijk een pand worden gemaakt. Daartoe is de inzet aan om te voorkomen dat er 16 van heel Nederland nodig. Niet alleen vluchtelingenkinderen geplaatst van de arme, maar zeker ook van de zouden worden door het Centraal

22 SPANNING FEBRUARI 2018 Op 29 december 1998 bezette de SP in Vught De Steffenberg om te eisen dat ook in rijke buurten vluchtelingen worden opgenomen. Het gebouw was door de rijke buurtbewoners opgekocht om te voorkomen dat er opvang zou komen.

Orgaan opvang Asielzoekers (COA). mensen kunnen zelfstandiger leven en IND en het COA, dat veelal op Om ervoor te zorgen dat vluchte­ zijn beter in staat om een band op te tijdelijke contracten werkt. Door een lingenopvang niet wordt afgewenteld bouwen met het personeel. permanente noodbuffer voor op- op arme wijken, zou het COA bij het vanglocaties en personeel van vinden van opvanglocaties voortaan EERLIJKER VERDELING bijvoorbeeld 10 procent aan te rekening moeten houden met de VLUCHTELINGEN houden, kan voortaan beter gerea- draagkracht van een wijk. Zo moet er Ten slotte moeten scenario’s als in geerd worden op verhoogde instroom gekeken worden naar het gemiddeld 2015 voorkomen worden, toen locaties van vluchtelingen. Een andere inkomen en de beschikbaarheid van binnen enkele dagen werden opge- mogelijkheid is om flink in het voorzieningen, zoals scholen en tuigd. Er was destijds geen tijd voor personeel te investeren, zodat openbaar vervoer. Inspraak van democratische inspraak van omwo- werknemers in verschillende fasen van omwonenden en vluchtelingen zelf is nenden, die overvallen werden door de asielprocedure inzetbaar zijn en er daarbij van groot belang. de komst van de nieuwkomers. niet telkens weer nieuwe mensen Bovendien waren de opvanglocaties opgeleid hoeven te worden. KLEINSCHALIGE OPVANGLOCATIES van onvoldoende niveau op het gebied Uit onderzoek blijkt dat 71 procent van de asielprocedure, onderwijs, De wereld zucht onder de gevolgen van de Nederlanders kleinschalige maaltijden en privacy. van de drang naar macht, oorlogspoli- opvang in de eigen buurt acceptabel In 2015 werd de opvangcapaciteit voor tiek en het stellen van winst boven vindt. Wanneer het gaat om groot- 2016 verhoogd naar 50.000 plaatsen, mens en natuur. Zolang dit niet schalige opvang, is het draagvlak maar in 2017 werd dit aantal alweer drastisch verandert, blijven mensen minder. Tijdens de verhoogde verlaagd naar 31.000. Niet omdat er naar Europa komen – en dus ook naar instroom in 2015 werd een opvang­ minder vluchtelingen zijn. Het totaal Nederland. Hoe hard ook geprobeerd capaciteit van minimaal 300 mensen aantal mensen dat op de vlucht is, wordt om van Fort Europa een per locatie gehanteerd. Dit aantal zou groeit immers nog elke dag, maar onneembare horde te maken. Het is eigenlijk het maximum moeten zijn, mede door de Turkijedeal en de onze humanitaire plicht om vluchte- waarbij het aantal te ontvangen Europese afspraken komen zij niet lingen goed op te vangen. Door enkel mensen in redelijke verhouding moet meer naar Nederland toe. Ze zitten grote opvanglocaties te plaatsen, in staan tot het inwonertal van de vast in de regio, verdrinken op zee, of arme wijken en arme gemeenten, gemeente. Dat is van belang om het komen niet weg van de Griekse verlies je draagvlak onder de bevol- draagvlak voor een ruimhartig en eilanden die sinds de Turkijedeal zijn king en laat je vluchtelingen in de humaan vluchtelingenbeleid te verworden tot een openluchtgevange- steek. We moeten naar een eerlijker kunnen behouden. Het is ook beter nis. De noodzaak van het op- en en rechtvaardiger verdeling van voor de vluchtelingen zelf. In klein- afbouwen van opvangcapaciteit is zo vluchtelingen, in kleinschalige schalige opvanglocaties kunnen zij het gevolg van politieke keuzes. De opvang. Niet alleen in Dokkum, maar hun trauma’s verwerken en een begin schommelingen zorgen voor veel ook in Wassenaar. maken met het opbouwen van een onzekerheid bij de vluchtelingen, de nieuw leven. Er is minder kans op omwonenden en het personeel van de conflict tussen verschillende groepen, Immigratie- en Naturalisatiedienst

SPANNING FEBRUARI 2018 23 DE SLEEPWET IS ONNODIG EN GEVAARLIJK

Tekst: Ronald van Raak, SP-Tweede Kamerlid Still: Everett Collection, Inc.©

Tegelijk met de gemeenteraads- woorden, wat moet verdoezelen wat Staten heeft de geheime dienst NSA al verkiezingen vindt op 21 maart deze wet in werkelijkheid is: namelijk jarenlang ervaring met het massaal het referendum plaats over de gewoon een ‘Sleepwet’. binnenhalen van gegevens van nieuwe Wet op de inlichtingen- en burgers, maar ook daar groeide de veiligheidsdiensten, beter bekend TRAP NIET IN DE kritiek. De FBI moest na een onder- als de Sleepwet. Dat het raadge- TERREURSCHWALBE zoek toegeven dat de werkwijze van de vend referendum doorgaat is In het debat over de regeringsverkla- NSA niet bewijsbaar heeft bijgedragen bijzonder, aangezien VVD, CDA, ring in november werd al duidelijk wat aan het voorkomen van aanslagen. D66 en ChristenUnie in het in maart de strategie is van de Hoogleraar Beatrice de Graaf – een regeerakkoord besloten hebben regeringspartijen in het referendum vooraanstaand lid van de Christen- om het af te schaffen. Bovendien over de nieuwe Sleepwet. Zij willen Unie – stelt dat je terrorisme niet hebben deze partijen al laten niet zozeer een discussie voeren over zozeer bestrijdt met data, maar vooral weten dat de Sleepwet er hoe dan de noodzaak en effectiviteit van deze met mensen. Of wat te denken van ook gaat komen. De overheid wil wet, maar zullen vooral proberen onderzoek van de Raad van Europa, je wel afluisteren, maar niet naar tegenstanders verdacht te maken: als onder leiding van CDA-Kamerlid je luisteren, zo lijkt het. je vóór dit referendum bent, zou je Pieter Omtzigt? Dat bevestigt nog- ook verantwoordelijk zijn voor maals dat uit onafhankelijk onderzoek Aanslagen voorkomen doe je door aanslagen. Arjen Lubach muntte voor in de VS is gebleken dat dit soort gericht terroristen te volgen en deze houding in zijn tv-programma de massasurveillance ‘vermoedelijk niet geradicaliseerde salafistische netwer- prachtige term ‘terreurschwalbe’. Het heeft bijgedragen aan het voorkomen ken te ontmantelen, het met een is maar zeer de vraag of het massaal van terroristische aanslagen, in ‘sleepnet’ massaal binnenhalen van binnenhalen van gegevens van tegenstelling tot hetgeen werd gegevens van onschuldige burgers onschuldige burgers noodzakelijk en beweerd door hoge inlichtingenoffi- helpt daarbij niet. Informatie van alle effectief is voor het voorkomen van cieren’. Tijd voor het CDA om toch Nederlanders kan straks worden aanslagen en het bestrijden van eens naar Pieter Omtzigt te luisteren. gedeeld met de geheime diensten van terrorisme. Die discussie heeft de SP andere landen, ook gegevens die ook in de Tweede Kamer proberen te ZE KUNNEN STRAKS ALTIJD helemaal niet zijn geanalyseerd en voeren, tijdens de behandeling in MEEKIJKEN waarvan we dus ook niet weten of die februari van de nieuwe wet voor de Het Internet of Things – het internet der tegen onze burgers kunnen worden geheime diensten, waar het nieuwe dingen – biedt in de toekomst veel gebruikt. De nieuwe wet op de ‘sleepnet’ een onderdeel van is. Die mogelijkheden, om problemen op te geheime diensten gaat gelden voor discussie bleek moeilijk, omdat de lossen en ons leven gemakkelijker te alle mogelijke technologieën die in de woordvoerders van de meeste partijen maken. Maar deze nieuwe technolo- toekomst worden ontwikkeld, zonder zich ook hier beperkten tot terreur- gieën bieden ook ongekende moge- dat de Tweede Kamer dat weet of schwalbes. Opmerkelijk is de rol van lijkheden voor afluisteren en spio- daarvan op de hoogte wordt gebracht. D66. Tweede Kamerlid Kees Verhoe- nage. En om te hacken. Je auto Dit zijn enkele argumenten tegen de ven voerde destijds samen met ons bijvoorbeeld, als je onderweg bent, of Sleepwet, een wet die volgens het oppositie tegen deze wet en diende je telefoon, als je thuis bent – en in kabinet geen ‘Sleepwet’ mag heten. Bij zelfs een amendement in om de theorie kan zelfs je pacemaker worden het opstellen van de wet sprak de ‘sleepfunctie’ uit deze wet te halen. In gehackt. Geheime diensten kunnen regering van ‘ongerichte kabel-gebon- maart zal D66 echter campagne gaan straks meekijken en meeluisteren als den interceptie’, dat is massaal voeren vóór de Sleepwet. je aan het mailen bent of aan het verzamelen van gegevens van burgers. daten. Of als je met je geliefde belt, of Maar omdat dit niet erg populair DE FBI GELOOFT HET OOK NIET bankzaken doet, of gewoon een klinkt, maakte toenmalig PvdA-minis- De Wetenschappelijke Raad voor het computerspelletje speelt. Ook als je ter Plasterk daar maar ‘doelgericht’ Regeringsbeleid (WRR) waarschuwde zelf niet met je computer of je telefoon van. Na een kritische internet-consul- vorig jaar dat het doorzoeken van werkt, kunnen deze door anderen als tatie werd het plotseling wéér anders: massa’s gegevens van onschuldige een camera of microfoon worden een ‘onderzoeks-opdracht-gerichte burgers niet effectief is voor de gebruikt. Ook chips in het lichaam interceptie’. Dit is gegoochel met bestrijding van terreur: ‘Omdat elke kunnen in de toekomst worden terroristische aanslag uniek is, is het gehackt. nagenoeg onmogelijk om een goed profiel te maken.’ In de Verenigde

24 SPANNING FEBRUARI 2018 Zit de overheid straks bij ons op zolder zoals in de film Das leben der anderen?

maken. In de wereld van de geheime diensten gelden niet zozeer wetten en regels, maar vooral macht en tegen- macht. Dat geldt voor oude vijanden, maar helaas ook nog steeds voor vermeende vrienden. In april 2014 werd er in de Tweede Kamer op mijn initiatief een debat gevoerd naar aanleiding van de onthullingen van Edward Snowden. Dat was een ongemakkelijk debat, omdat de minister telkens sprak over de bescherming van onze burgers tegen ELKE HACK IS EEN hen allerlei conclusies worden onze geheime diensten. Maar het TOEGANGSPOORT getrokken, zonder dat naar hun allergrootste gevaar dat burgers lopen De nieuwe wet voor de geheime persoonlijke omstandigheden wordt komt niet van de AIVD of de MIVD, diensten is ‘techniek onafhankelijk’. gekeken. Het houden van toezicht op maar van het optreden van buiten- Bewust is niet opgenomen op welke dit soort geautomatiseerde processen landse diensten. Met wie wij massaal technologieën de geheime diensten kan ook alleen op een geautomati- gegevens gaan delen van onze eigen allemaal mogen inbreken. Dat is wel seerde wijze. Een soort ‘meta-toezicht’ mensen, informatie die wij niet eens zo gemakkelijk, omdat de wet dan bij op processen, maar niet op de hebben kunnen analyseren en nieuwe ontwikkelingen niet steeds gevolgen voor personen. Nog groter is waarvan we helemaal niet weten wat opnieuw hoeft te worden aangepast. het probleem als onze geheime erin staat. In maart spreken we over Maar het is tegelijk ook gevaarlijk, diensten niet-geëvalueerde data gaan nut en noodzaak van de nieuwe want de geheime diensten kunnen in delen met geheime diensten uit Sleepwet. Maar we moeten het ook de toekomst van alles gaan doen. andere landen. hebben over de bescherming van onze Denk aan hacken. Dat kan heel burgers. Kunnen we erop vertrouwen gericht bij verdachte personen, maar We weten dan niet meer wat voor soort dat Trump fatsoenlijk omgaat met evengoed bij onschuldige burgers en gegevens worden gedeeld en we weten gegevens van onze mensen? bij alle dingen die verbonden zijn met ook niet wat voor soort bewerkingen internet. Dit kan een effectief middel worden gedaan – en wat voor maatre- zijn voor geheime diensten, in de gelen op basis daarvan worden strijd tegen potentiële terroristen. genomen. Maar dat gebeurt wel met Maar de hack van de één is ook een gegevens die onze diensten hebben Bronnen poort voor de ander. De AIVD en de verzameld over onze eigen burgers. Ronald van Raak (2017). De hack van de MIVD maken gebruik van zwakheden Data die vervolgens door andere één is een poort voor de ander. In: The in informatiesystemen, maar de vraag diensten weer kunnen worden gedeeld Post Online. (sp.nl/ZwZ) is natuurlijk of zij die zwakheden niet met de AIVD en de MIVD. Ook Ronald van Raak (2017). Volgens Gert-Jan juist zouden moeten melden, zodat informatie die onze diensten volgens Segers zijn voorstanders Sleepwetreferen- burgers en bedrijven zich zo goed onze wet helemaal niet zouden mogen dum medeverantwoordelijk voor aansla- mogelijk kunnen beveiligen. hebben. gen. In: The Post Online. (sp.nl/Zw4) Zondag met Lubach (2017). Sleepwet. (sp. INFORMATIE ALSNOG WITWASSEN KUNNEN WE TRUMP nl/Zwo) Als de AIVD en de MIVD straks VERTROUWEN? WRR (2016). Big Data in een vrije en veilige massaal informatie gaan opslaan, De nieuwe wet gaat over de regels die samenleving. (sp.nl/ZwJ) kunnen deze gegevens alleen op een wij stellen voor onze geheime dien- Maggie Ybarra (2015). FBI admits no major geautomatiseerde wijze worden sten. Maar het allergrootste gevaar cases cracked with Patriot Act snooping verwerkt. Dat gebeurt met behulp van komt uit landen als Rusland of China, powers. In: The Washington Times. (sp.nl/ modellen en algoritmen, die patronen Israël of Iran. Maar ook uit de Zw3) en profielen maken. Deze analyses Verenigde Staten, waar president Pieter Ariese (2015). Zoeken naar balans geven correlaties, maar geen causali- Trump zich heel weinig zal aantrek- tussen veiligheid en privacy. In: Reformato- teit. Mensen lopen de kans dat over ken van welke wet die wij hier ook risch Dagblad. (sp.nl/ZwA)

SPANNING FEBRUARI 2018 25 SOCIALISTISCHE STRIJD IN DE LOKALE POLITIEK

Tekst: Nils Müller en Pim Siegers Foto: SP Zutphen

Bijna tweeduizend kandidaten en raadsverkiezingen. CPN-wethouder van het aantal raadszetels. Het aantal honderden (nieuw) opgeleide Luppo Leeuwerik uit Pekela beschrijft wethouders van socialistische huize volksvertegenwoordigers in spe in zijn boek Van Karl May tot Karl Marx verdrievoudigde. Bijna tien miljoen staan in de startblokken voor een de interne twist. Tegenstanders van Nederlanders kunnen op 21 maart SP overtuigende overwinning bij de deelname vonden ‘de gemeenteraad stemmen. Het vragen van vertrouwen naderende raadsverkiezingen. een instrument in handen van gaat bij de SP nooit lichtzinnig. De Want meer SP’ers in de gemeen- kapitalisten’, voorstanders zagen de partij doet alleen mee aan verkiezin- teraad betekent meer invloed van raad als (extra) bühne om de arbei- gen als de belofte van lokaal activisme gewone mensen op hun buurten ders toe te spreken. De voorstanders en activistisch besturen waargemaakt en in hun gemeenschappen. Zij kregen hun zin. In Oost-Groningen kan worden. Wat ons betreft moeten weten: de politiek is te belangrijk leverden de breedsprakige wereldbe- afdelingen waar voldoende menselijke om aan politici over te laten. schouwingen en praktische lokale en ideologische kracht aanwezig is, voorstellen van de CPN’ers volle altijd het lef hebben om deel te nemen De opdracht van de SP is even groot tribunes en veel politiek vuurwerk op. aan verkiezingen. Daarentegen als helder. De statuten van de partij De communistische raadsleden, per moeten we op plekken waar we lokaal beginnen ermee: ‘De vereniging stelt verkiezing werden het er meer, niet goed genoeg georganiseerd zijn, zich ten doel dat het verwezenlijken schuwden de confrontatie met de de moed hebben om een keer over te van een socialistische maatschappij in zittende macht niet en brachten als slaan – om vervolgens sterker terug te Nederland, een maatschappij waarin geen ander het geluid van de straat in komen. de menselijke waardigheid, de de raad. gelijkwaardigheid van mensen en de Groeiende deelname brengt ook solidariteit tussen mensen daadwerke- Als in juli 1973 het Centraal Komitee gevaren met zich mee, zoals parlemen- lijk gestalte krijgt.’ Alle wettige van de SP met een plan komt om mee tarisme. Als onze stellige overtuiging middelen die dit doel dichterbij te gaan doen aan de gemeenteraads- is dat omstandigheden de mens brengen, grijpen we aan. Twee van die verkiezingen van mei 1974, doet dat in maken, zijn SP-volksvertegenwoordi- middelen worden specifiek benoemd. Oss de wenkbrauwen fronsen. De gers niet gevrijwaard van de omgeving ‘Het organiseren van activiteiten lokale afdeling is op dat moment zeer waarin ze zich begeven. Niets mense- onder de bevolking’ en het ‘deelne- succesvol met buitenparlementaire lijks is ons vreemd. Als die omgeving men aan verkiezingen’. acties en voelt in eerste instantie steeds vaker en langer de binnenkant weinig voor deelname. ‘Niet de van de lokale vergaderzalen wordt, DEELNAME NIET zetelverdeling in het parlement, maar dan zullen we die lokale parlementen VANZELFSPREKEND de machtsverhoudingen daarbuiten als vanzelf steeds belangrijker gaan EN NOOIT LICHTZINNIG zijn beslissend’, staat immers in het vinden. Terwijl echte verandering, ten Socialisten verzetten zich tegen een beginsel- en actieprogramma van de gunste van gewone mensen, altijd van maatschappij waarin het recht van de partij. Desalniettemin besluit de SP de buitenaf kwam en zal komen. sterkste het wint van het principe van sprong te wagen. ‘Vanaf de gemeente- Het politiek verzuipen in bestuurlijke gelijke kansen voor iedereen. SP’ers raadstribune kunnen we voor een kringen is een reëel gevaar. Bestuur- bevechten de verstikkende overheer- groot publiek ons standpunt duidelijk ders van allerlei clubs weten je ineens sing van het grote geld door meer maken op vele gebieden van het heel makkelijk te vinden. De burge- zeggenschap, zekerheid en zelfver- maatschappelijke leven. Ook daar meester doet plots erg aardig tegen je trouwen af te dwingen. De SP staat kunnen we ons onderscheiden van en tijdens allerlei bijeenkomsten daarmee in een lange traditie van alle andere partijen’, stellen de wordt je wijsgemaakt dat de gemeente- socialistische strijd, die buiten het gezamenlijke afdelingen. De volhar- raad eensgezind naar buiten moet parlement, in buurten, kroegen en op dende acties en ondersteuning van treden. De verlokkingen voor nieuw- werkvloeren begonnen is. gemeenschappen, levert de eerste vijf bakken wethouders zijn nog groter. zetels in het bestaan van de partij op. Een compleet ambtenarencorps kijkt De vraag of socialisten daarvoor ook Twee in Nijmegen. Drie in Oss. immers vol verwachting uit naar de het parlementaire podium moeten ‘nieuwe’ bestuurder. Conformeren grijpen is al zo oud als de vertegen- STERKE AFDELING ALS BASIS aan de mores van het ambtelijk woordigende democratie zelf. Begin Inmiddels is de SP niet meer weg te apparaat is dan een groot risico. jaren dertig bakkeleide de Communis- denken uit de lokale volksvertegen- tische Partij Nederland over de woordiging. In 2014 brak de partij alle wenselijkheid van deelname aan eigen records met een verdubbeling

26 SPANNING FEBRUARI 2018 SP’ers in Zutphen haalden samen met thuiszorgers in drie weken tijd 1.732 handtekeningen op voor afschaffing van de marktwerking in de huishoudelijke zorg.

Dat zijn de momenten waarop een Dat deze aanpak werkt, bewijzen tegengestelde belangen van bazen en sterke afdeling het verschil maakt. Als SP’ers elke dag weer. Aan de hand van werkers, vormden de belangrijkste er een strijdmiddel in de vorm van drie voorbeelden willen we laten zien voedingsbodem voor verzet. een fractie, grotere fractie of coalitie- op welke wijze de socialistische strijd deelname bij komt, dient het lokale gevoerd wordt op lokaal niveau. SP-fractievoorzitter Ten Broeke activisme niet af maar juist toe te Voorbeelden van zaken die overal in organiseerde de tegenmacht: ‘We nemen. Als tegenwicht voor parlemen- het land spelen en waarbij dankzij wilden de aanbestedingen niet een tarisme en conformisme. Raadsleden SP’ers verbetering voor gewone stukje socialer maken, maar we wilden en wethouders worden niet uitgeleend mensen is afgedwongen. het hele stelsel op de kop zetten.’ aan de ‘gemeente’, ze zijn de front- Daarom brachten de SP’ers in troepen voor concrete verbeteringen DE ZUTPHENSE ZORGREVOLUTIE Zutphen de dappere en strijdbare in buurten en gemeenschappen. Dat In 2015 kwamen (opnieuw) tientallen thuiszorgers bij elkaar, om een kan niet zonder een actieve afdeling. Zutphense thuiszorgers op straat te alternatief te presenteren dat de Een consequent overleg tussen staan door de doorgeslagen vermarkt- politiek niet zomaar terzijde kon afdeling, fractie, én wethouder is geen ing van de huishoudelijk zorg. schuiven. Ze eisten een gemeentelijke luxe maar noodzaak. Alleen zo zijn ze Tweejaarlijks bepaalde de gemeente thuiszorgstichting, die de op winst in staat fundamentele analyses te door ‘aanbesteding’ welk zorgbedrijf beluste zorgbedrijven overbodig zou maken, sterke alternatieven te de huishoudelijke zorg ging uitvoeren. maken. Zo zou er geen tegenstelling formuleren en acties te organiseren Het bedrijf dat beloofde het goed- meer bestaan tussen het belang van om die alternatieven mogelijk te koopst te zijn, won de wedstrijd. De de bazen en van de mensen die het maken. directies behielden hun topsalaris, werk doen, waardoor thuiszorgers maar mensen die het uitvoerende werk deden werden uitgeknepen. Die Lees verder op de achterkant.

SPANNING FEBRUARI 2018 27 fatsoenlijke salarissen en vaste aantal huizen is een stuk sterker gemaakt, zodat mensen ofwel nieuw contracten kunnen krijgen. Zoiets is gegroeid dan de bevolking. Dat werk hebben, ofwel in ieder geval een uniek in Nederland. betekent dat we de woningnood direct fatsoenlijk bestaan kunnen hebben tot tegengaan.’ De SP kreeg dat voor aan hun pensioen? Niets van dat alles! Met vallen en opstaan voeren de elkaar, terwijl ze in een college zit met Mag je van een bedrijf dat onze aarde thuiszorgers samen met de SP actie VVD en D66, door hoge eisen te uitput verwachten dat het in ieder voor hun alternatief. Uiteindelijk stellen en haar huid duur te verkopen. geval op een goede manier omgaat omarmde de zorgwethouder van met onze inwoners? Dat is toch het Zutphen het plan en zij kwam met een VAN WIE IS DE GROND IN HEERLEN? minste dat we mogen verwachten?’ voorstel tot oprichting van een Sibelco is een Belgisch miljardenbe- stichting. VVD, D66 en de lobbyorga- drijf dat het waardevolle zilverzand uit Door de analyse van de SP kantelde nisatie van de zorgbedrijven raakten de bodem haalt in Heerlen. Het het debat in raad, media en omgeving. in paniek. Ten Broeke: ‘De neolibe- miljoenenbedrijf profiteert van de Niet langer was de tegenstelling rale verdedigers van het marktsysteem grond, maar de mensen die hier tussen werknemers en de buurt sputteren flink tegen en doen er alles wonen zijn het vrijkomende fijnstof en leidend, maar die tussen kapitaal en aan om hun achterhaalde strijd te de geluids- en lichtoverlast beu. In gemeenschap. Op initiatief van de SP winnen. Maar dat gaat ze niet lukken. plaats van een pas op de plaats te kwam er een brede oproep om tot een Wij gaan dit winnen. En mochten er maken, dendert het bedrijf met nieuw plan te komen waarin de politici denken dat ze de thuiszorgers eurotekens in de ogen door en Sibelco Mijnsteenberg behouden blijft en er alsnog de rug kunnen toekeren, dan wil het graafgebied uitbreiden. De gestopt wordt met de ontgrondingsac- zien we ze bij de stembus.’ inwoners hebben precies het tegen- tiviteiten. Het voorstel werd met overgestelde belang. Toen de ‘buren’ overgrote meerderheid aangenomen. MASSAAL BIJBOUWEN IN van Sibelco in verzet kwamen tegen de Sibelco moet uiterlijk 2025 stoppen AMSTERDAM uitbreidingsplannen, vonden ze in de met het afgraven van de Mijnsteen- Veel, héél veel mensen zoeken een SP een bondgenoot. berg in Heerlen. woning in Amsterdam. Terwijl er lang niet voor iedereen een woning Maar Sibelco kende zijn klassiekers en ANALYSE, ALTERNATIEVEN beschikbaar is. Daar waar de vrije probeerde met een bekende truc EN ACTIVISME markt de prijzen van woningen mag tweespalt te zaaien in de gemeen- Drie voorbeelden van succesvolle inzet bepalen, leidt dat tot een gigantische schap: werknemers van het bedrijf van de lokale SP. Daaruit blijkt dat stijging van de woonlasten. Voor een werden opgeroepen in te spreken bij alleen met lef, moed en overtuiging driekamerwoning betaal je al gauw de raadsvergadering om te knokken de gemeenteraad effectief gebruikt 1500 euro per maand. Wonen in voor het behoud van hun baan. De SP kan worden voor socialistische strijd. Amsterdam is straks alleen nog was echter niet bang om in het debat Als de SP niet te bang is om het grote weggelegd voor de rijken. de échte tegenstelling te benoemen. klein en het kleine groot te maken, als raadsleden niet aan de leiband lopen Om dat te voorkomen bouwt Amster- Een fragment hieruit spreekt boekde- van een gemeentebestuur maar zelf de dam een gigantische hoeveelheid len. SP: ‘Te lang is het aandeelhou- agenda domineren en als analyse, dersbelang leidend geweest in dit alternatieven en activisme hand in geheel. We hebben gezien hoe hand gaan, dan is de SP een niet te Sociaal doen is mooi, geprobeerd werd om werknemers van kloppen beweging. maar socialist zijn Sibelco en de omwonenden tegen elkaar op te zetten. Maar de grote Onze oproep: heb het lef om de vraagt meer afwezige was Sibelco zelf. De gemeen- hoogste eisen te stellen, heb de moed schap heeft Sibelco toegestaan om om de bevolking te mobiliseren en onze natuurlijke hulpbronnen uit te benoem de tegenstellingen in plaats woningen bij, met SP-wethouder putten, om die omhoog te halen, om van ze uit de weg te gaan. Sociaal Laurens Ivens als grote aanjager. De daar rijk van te worden, en daar 100 doen is mooi, maar socialist zijn afgelopen jaren zijn er al meer dan miljoen euro winst op te kunnen vraagt meer. Het betekent de tegen- 30.000 woningen gebouwd en in de maken.’ PvdA: ‘Sibelco heeft de stelling bevechten, fundamentele komende jaren komen daar nog eens Mijnsteenberg destijds gekocht van de kritiek leveren en samen met de 50.000 woningen bij. Een stad zo Staatsmijnen en is daarmee eigenaar bevolking verbetering opeisen. Alleen groot als Den Bosch of Haarlem. Het geworden van het gebied. Het is dus dan is de gemeentepolitiek niet bijzondere is dat van 80 procent van niet onze hulpbron, niet van de rommelen in de marge, maar een die woningen de democratisch gemeente Heerlen, het is gewoon onmisbare schakel in ons moderne gekozen gemeenteraad bepaalt wat de eigendom van Sibelco.’ Reactie SP: socialisme. Wat ons betreft groeien we prijs wordt, in plaats van de vrije ‘Als je 100 miljoen euro winst maakt, op 21 maart niet alleen in zetels, maar markt. Met de bouw van tienduizen- mag je dan verwachten dat je op een ook in aantal SP-volksvertegenwoordi- den sociale huurwoningen als gevolg. normale manier ons gebied achter- gers, bestuurders en afdelingen die Ivens: ‘Sinds de jaren tachtig is er geen laat? Als je 100 miljoen euro winst deze werkwijze consequent en stadsbestuur geweest dat zoveel heeft maakt, mag je dan verwachten dat je constant toepassen. gebouwd als het huidige college. Het voor je werknemers een potje hebt