M HKA 2015 Jaarverslag Inhoud P 3 M HKA Jaarverslag 2015 Inhoud 2.4 2.3 2.2 2.1 2 AFDELINGSNIEUWS 1 3.5 3.4 3.3 3.2 3.1 3 INLEIDING

ABCD

PUBLIEKSWERKING Kunstenaars Personeel Werkingskosten PRESENTATIE AFDELING ONDERSTEUNING Groei subsidies toelagen en (uitgavenOmzet versus inkomsten) SOCIAAL-ECONOMISCH VERSLAG 2.2.4 2.2.3 2.2.2 2.2.1 2.1.3 2.1.2 2.1.1 2.4.7 2.4.6 2.4.5 2.4.4 2.4.3 2.4.2 2.4.1 2.3.8 2.3.7 2.3.6 2.3.5 2.3.4 2.3.3 2.3.2 2.3.1

Bibliotheek Gidsenwerking Collectiebeheer Bemiddeling Pers

Publiekszorg

2.2.4.2 2.2.4.1 EnsemblesM HKA 2.2.3.8 2.2.3.7 2.2.3.6 2.2.3.5 2.2.3.4 2.2.3.3 2.2.3.2 2.2.3.1 2.2.2.2 2.2.2.1 Zuid Cinema Productie-stagiaires in 2015 Raad van BestuurRaad Algemene en Vergadering Veiligheid welzijn en hetop werk CyclusM HKA infrastructuur Evaluatie M Gebouw Organisatie beleid en Financiën HR-beleid en Stages Bemiddeling bij Bemiddeling Extra Muros inbedding Maatschappelijke Communicatie Marketing en 2.2.4.7 2.2.4.6 2.2.4.5 2.2.4.4 2.2.4.3 Archiefwerking Programmering

Kunstafdeling Filmafdeling

Objectregistratie Microwebsites

Algemeen

Andere onderzoeksgebieden/applicaties 2015 voor E.A.A.S. voor Technische documentatie Restauratie/conservatie Museaal Onderzoek Museaal Panamarenkohuis in Biekorfstraat de VrielynckDe collectie conservering Preventieve Bruikleenverkeer Nieuwe aanwinsten 2015 Muhka.be 6th.moscowbiennale.ru Best Case 2015: moscowbiennale.ensembles.org & Onderzoek mogelijke de naar businessmodellen iea Zuid –PanamarenkohuisHKA –Cinema

48 14 8 4 VERWERVINGEN - BRUIKLENEN 2015 54 4.1 Aankopen 2015 4.2 Schenkingen 2015 4.3 Werken in bruikleen aan het M HKA 4.4 Bruiklenen 2015 4.4.1 Langdurige bruiklenen 2015 4.4.2 Tijdelijke bruiklenen 2015

5 BEZOEKERSAANTALLEN 2013-2014-2015 70 5.1 Bezoekerscijfers – overzicht 2013-2014-2015 5.2 Bezoekerscijfers – extra muros projecten 2015 5.3 Overzicht bezoekerscijfers per tentoonstelling 2015 5.4 Bezoekerscijfers – zaalverhuur zonder bezoek aan tentoonstelling

6 M HKA TENTOONSTELLINGEN 78 6.1 Ricardo Brey – Op de bodem van de hemel 6.2 Jan Fabre – Stigmata, Acties & Performances 1976-2013 6.3 Fremdkörper: werken uit het atelier van Bernd Lohaus 6.4 Charlotte Posenenske – Vierkante Buizen Reeks DW 6.5 Fabrice Hyber – De vorm van de woorden 6.6 De Welvaartsstaat 6.7 Husseyn Bahri Alptekin – Democratische Luxe

7 M HKA COLLECTIEPRESENTATIE 94 7.1 Recente aanwinsten

8 IN SITU 98 8.1 Otobong Nkanga – Kneuzingen en glans

9 LODGERS (6de verdieping) 102 9.1 LODGERS #1 MER. Paper Kunsthalle (Gent) 9.2 LODGERS #2 bolwerK (Antwerpen) 9.3 LODGERS #3 Apparent Extent (Keulen)

10 INBOX 110 10.1 Wout Vercammen – A well-considered idea of an exhibition in 3 parts 10.2 Boekvoorstelling Stef Driesen 10.3 De Biopoëtica van Alain Arias-Misson 10.4 Maono 02012-02014 – visie, missie, creatie 10.5 Philippe Van Wolputte: Temporary Penetrable Exhibitions Spaces/ Behind The Lines 2005–2015 10.6 Rein Dufait: Je zou er bij moeten staan 10.7 Kunstbende 10.8 Bie Michels: 3 ruimten in het kader van De Alzheimer Code 10.9 Frank JMA Castelyns: Articulation 10.10 Georges Smits

11 KUNSTWERK VAN DE MAAND IN HET M HKAFE 120 P 5 M HKA Jaarverslag 2015 Inhoud 12.3 12.2 12.1 12 13.1 13 14.1 14 13.3 13.2 15 14.2

EVENEMENTEN 56

Tijdschriften

Visite –Herzele inM HKA het Paleis Meir de op EXTRA MUROS Structurele evenementen Flankerende publicatiesFlankerende BEMIDDELINGEVENEMENTEN Occasionele evenementen 13.3.4 13.3.3 13.3.2 Kunstbende M HKA meets 13.3.1 13.2.6 13.2.5 13.2.4 13.2.3 13.2.2 13.2.1 13.1.2 13.1.1 14.2.2 14.2.1 14.1.4 14.1.3Welvaartsstaat De 14.1.2 14.1.1 13.3.11 13.3.10 13.3.9 13.3.8 13.3.7 13.3.6 13.3.5 PUBLICATIES ARTtube ste Biënnale voor beeldende kunsten in Venetië

Kunstendag voor kinderen

ARTtube Academie ARTtube AFTERALL E-flux Cultuurmarkt Museumnacht Erfgoeddag RE/turn: Een dansvoorstelling over dementie: zonder Bezetting door studenten M HKA van Kunsthumaniora de Voorstelling boek multiple en Kati Heck Perspectives Moral and Artistic Intersecting Weekend Art Antwerp s Talk rist A Art’s Birthday Hüseyin Bahri Alptekin Jan Fabre. Stigmata. Acties &Performances 1976-2013 FutilityThe of Intentions Good Ricardo BREY E!Museum Bezoekersprogramma @M HKA, Me Meet rondleidingen voor Prints MUKA Museumnocturnes voor het onderwijs geheugen geen verleden, geen geheugen zonder en verleden toekomst… geen gezicht een artist in residence in 2015: Karel Verhoeven het woonzorgcentrum Immaculata in het en Edegem M HKA, beginnende met mensen dementie mantelzorger hun en Opera Vlaanderen, deSingel en M HKA geven vluchtelingen Boekpresentatie Aesthetic Justice Avant-garde stadswandeling Avant-garde

– structurele samenwerking tussen – Qué Le ImportaQué Al Tigre Una Raya Más – Democratische Luxe –

146 124 130 150 16 CINEMA ZUID 154 16.1 Filmhistories 16.2 Reeksen 16.3 Off-Stream 16.4 Re-Run 16.5 Matinees 16.6 Zazie op Zondag 16.7 Te Gast 16.8 Evenementen 16.9 De zomer van Cinema Zuid 16.10 Het filmeducatief aanbod van Cinema Zuid 16.11 Bemiddelings- en communicatieinstrumenten 16.12 Samenwerkingen 16.13 Persaandacht

17 EXTERNE WAARDERING 166 17.1 Vragen aan de instelling en medewerkers 17.2 Buitenlandse werkopdrachten 17.3 Bezoek aan toonaangevende kunstmanifestaties en tentoonstellingen in binnen- en buitenland 17.4 Opleidingen en leermogelijkheden binnen en buiten de instelling

18 ORGANOGRAM 176

19 SEMI-VASTE MEDEWERKERS M HKA 180 19.1 PWA-medewerkers 19.2 Jobstudenten 19.3 Vrijwilligers

20 VRIENDEN VAN HET M HKA 186

21 BEDRIJVENCLUB EN SPONSORWERVING 194 21.1 Activiteiten 21.2 Ledenaantal 21.3 Leden 21.4 Specifieke sponsoring 21.5 M HKArt Circle

22 NOCTURNES EN VERHUUR ACCOMMODATIE 204

23 JAARREKENINGFOTOCREDITS 212

24 FOTOCREDITS 224 1 1 Inleiding P 9 M HKA Jaarverslag 2015 1 Inleiding bundelen voor het deze opdracht. uitwerken van en expertise kennis 2015 wordt onderzoek dit toegewezen TouchTime aan hun die Consult en IDEA tender een vooronderzoek hiertoe te laten extern voeren en schrijft om hetbijkomend beslist gevraagde het van M HKA Bestuur van Raad De gevolgen het van infrastructuurproject. de financiële van met becijfering vooronderzoek exacte schrijven te uit zullen technisch een toe om hiervan op vervolgens zegt basis minister De — — te antwoorden: onderzoek een dat op het volgende M HKA dient vraagt vragen minister De — — — — — Zijn onderzoek. bijkomend het hij M HKA en vraagt omtrent het M HKA toekomstvisie zijn Bestuur van de Raad naar verduidelijkt de minister 18Op juni voor meteen traject dit te concretiseren. stelt Bestuur van Raad wordt De is. het vermeld studiefase dat M HKA deze in waarbij voor infrastructuur, op van het vlak degehecht inhaalbeweging aan dat wordt het van belang de beleidsnota in cultuur door de bevestiging Bouwmeester, en gesterkt de Vlaams van afrondde op initiatief 2014 Gent in door het onderzoekgeïnformeerd substantiële A uit hieromtrent dat Labo het van M HKA, over af de zijn toekomstige infrastructuur visietekst minister de van op de antwoord vraag in 2015 rondt 27 Bestuur januari Op van de Raad waar maken te de om ambities krijgen capaciteit financiële en personele infrastructurele, nodige deze “ heldere dat hij Gemeenschap wil, ambitieniveaus de Vlaamse van deze beleidsnota in ook hij over zegt de instellingen daarvan worden moeten geïntensifieerd en blijven focus een kunstenaarsarchieven vlak van het op bijzonder in het archiefwerking de en van onderzoek dimensie toont perspectief in hun internationaal landelijke ontwikkelingen Gemeenschap van Vlaamse de kunstpatrimonium van hedendaagse het onderzoek en beheer het zijn “ ziet dat als hij over het taal M HKA, zeer klare 2014 zijn eind Sven van Beleidsnota in Cultuur Cultuur van Gatz spreekt Minister overgangsjaar. een 2015 voor is het M HKA

uitgangspunten Welke oppervlakte? Welk budget? (onder functies)? van andere op basis Welke locatie? Welke invulling infrastructuurnoden? welke Infrastructureel: en het FotoMuseum? Argos Mu.ZEE, Welk organisatiemodel? Welke Hoe functies? positioneren ten opzichte het van KMSKA, het van M HKA. inhoudelijke herpositionering Inhoudelijk: Vlaams onder studie (cf. dak een ontwikkelingsscenario’s mogelijke ruimtelijke verzamelgebouw met als meerdereexploreren functies het van M HKA en het Fotomuseum;Argos Mu.ZEE, met samenwerkingsmodel een het van KMSKA, uitklaren kunstenaarsarchieven; en voor Gemeenschap de Vlaamse van kunstpatrimonium voor beheer en onderzoek het van hedendaags kerninstrument toonplek voor hedendaagse kunst; complementaire als met hierbij Mu.ZEE afstemmen exporuimte; sleutelwerken van collectiepresentatie permanente én met tijdelijke een (als museum een geen overzichtsmuseum, maar plek) sociale met een gesitueerdmuseum zijn; onderzoeksdepot);centraal het depot bij noodzakelijk moet het niet (eengeen dubbelscenario én een hedendaagse kunst van museum een museale toekomst museale , met een .”

Bouwmeester).

zijn: een permanente collectie die de collectie permanente , met een zullen vervolgens de de vervolgens zullen kerninstrument voor voor kerninstrument , waarbij de juni In uit. .” Los Op 22 september 2015 wordt fase 1 voorgelegd aan de Raad van Bestuur en bediscussieerd, op 16 en 26 november wordt fase 2 voorgelegd en bediscussieerd.

Op 11 december 2015 worden deze resultaten voorgelegd aan het kabinet.

Op de Raad van Bestuur van 25 januari 2016 worden de definitieve conclusies van het onderzoek besproken, en wordt ook fase 3 voorgesteld. De neerslag van deze laatste fase heeft de vorm van een voorstel tot tender voor het door de minister toegezegde technisch vooronderzoek. Op 10 februari zal de Raad van Bestuur deze documenten definitief goedkeuren. Op 24 februari 2016 zullen ze worden overhandigd aan de minister.

In de loop van het jaar wordt aangekondigd dat de lopende beheersovereenkomst zal worden verlengd tot 2018.

De tussentijdse evaluatie van de beheersovereenkomst door de administratie is zeer positief. Waar er tekorten worden vastgesteld, zijn deze vaak verbonden met een te beperkte capaciteit. Ook uit de zelfevaluatie door het M HKA blijkt dat de meeste actiepunten van de beheersovereenkomst reeds werden aangepakt.

Het M HKA zet in 2015 belangrijke stappen in het beleidsmatig gewenste musealiseringstraject. Het voorbije decennium legde het reeds een solide basis hiervoor door de systematische inventarisering en uitbouw van de collectie en de collectiewerking die in 2013 voorlopig werd afgerond met een nieuwe collectiecatalogus en een uitgewerkt collectiebeleidsplan. Nu is het de kwestie om het M HKA geleidelijk verder in een museale mindset te plaatsen.

De achterliggende logica is dat een instellingsopbouw over vele jaren verloopt en dat niet mag gewacht worden tot er een museale infrastructuur is om de werking en verwachtingspatronen in deze zin om te buigen. Daarom wordt een traject gelopen om in de huidige infrastructuur — typologisch een kunsthalin- frastructuur — toch al een embryo van een meer museale werking en look and feel te bereiken. Er wordt gewerkt rond drie wezenlijke deficiten: een museaal tijdsgevoel dat de snelheid van het moment moet overstijgen, een aanzet van vaste collectiepresentatie en een behoorlijke ontvangstinfrastructuur voor het publiek. Deze deficiten kunnen best worden aangepakt op de gelijkvloerse verdieping, met de tweede verdieping dan als locatie van grote tentoonstellingen. Daarom wordt beslist te streven naar een herinrichting van de gelijkvloerse verdieping. Er wordt hieromtrent contact opgenomen met Toerisme Vlaanderen.

In voorbereiding op deze verhoopte herinrichting, neemt het M HKA zich voor om in 2015 alvast twee belangrijke elementen van de communicatie op een hoger niveau van professionaliteit te brengen. Het beschikt niet over een coherente huisstijl wat de processen op het vlak van drukwerk en digitale vormgeving minder performant dan mogelijk maakt. Het heeft een website die niet meer beantwoordt aan hedendaagse verwachtingen. Het huisstijltraject wordt gelopen, maar de Raad van Bestuur kan zich niet vinden in de resultaten en het wordt daarom on hold gezet. Het websitetraject dient ten gevolge hiervan aangepast, het vindt een doorstart en zal in 2016 tot een nieuwe website met sterk verhoogde functionaliteit leiden.

De belangrijkste stappen naar een meer museale werking worden in 2015 echter gezet op het vlak van de door minister Gatz gewenste versterking van onderzoek en werking met kunstenaarsarchieven. Het M HKA rondt de inventarisering af van het Panamarenko-archief dat kon worden verworven via het topstukken- en sleutelwerkendecreet. Bijkomend verwerft het M HKA het Panamarenko-archief van Ronny Van de Velde. Met deze inventarisering is een best case gerealiseerd in het deelveld van kunstenaarsarchieven dat in Vlaanderen extreem deficitair is. P 11 M HKA Jaarverslag 2015 1 Inleiding collectiegerelateerde expo’s Fremdkörper gerealiseerd: werdentoekennen, 2015 verdieping aantal een op in de gelijkvloerse zal heldere een de verdieping die collectiewerking plaats aan gelijkvloerse tijdelijke presentaties de tot dat liep van 2013 en de verhoopte herinrichting met de collectie van het ontwikkelingstraject tussen de tussenperiode In te en toetsen beteraf te kaderen. ook mogelijk te het communiceren, deze eigen maken het werking M HKA reflectie, internationale aan deelname en van bron een informatie enkel van engagementen Deze zijn het niet deel uitmaakt. museumconfederatie waarvan L’Internationale en in online tijdschrift, de mediaplatformen Afterall in impact met redactionele inbreng grote verder heeft structurele een Het M HKA Erfgoed-project rond lantaarn. Cultureel de magische Europees een van deel uitmaakt het waardoor M HKA Universiteit Antwerpen met de de Poëtica van Visuele samenwerkingsverband een onderzoeksgroep tiemedewerker werd Vrielynck gecompenseerd voor deels door de Collectie vanuit het de collec ICCROM. van georganiseerd Het wegvallen RE-ORG, depotproject het internationale in Het de staptbeheer collectie. van daartoe behoud van en werkt ook verder gefaseerd de optimalisering aan Het M HKA werknieuw de kunstenares. van met het Van belangrijk Nederland een van Abbemuseum in pelijke verwerving Tightrope werk, de video een de opkomende van Taus waarvan verwerven Makhacheva, kunstenares ensemble een met Foundation de Moskou uit V–A–C hetwerking M HKA kan (onder samen Quereshi).kunstenaars de structurele anderen Imran Dankzij (onderVlaamse anderen Wout Brey) Vercammen en Ricardo en internationale wordt Gemeenschap vooral op gefocust musealede topwerken Vlaamse van —en accidentele Bij voor de eigen het aankopen aankopen. van M HKA kleine door de Vrienden Katambayi Jean de Congolese van kunstenaar installatie een —onder wordt andere door Gemeenschap schenkingen vervolledigd Vlaamse de aankoopbudget van Het minimale en landelijkenationale verwervingen. wordt verder inter- evenwicht een gezocht tussen de naar verwervingen In werden 2015 8 video’s door in het M HKA waarvoor ARTtube video-platform het van collectieve door gebeurde met hetal de M HKA mede-oprichting eerderpublieksgerichte om formats onderzoek zoals te maken, zichtbaar van volgende een zal Daarmee stap worden de ontwikkeling gezet in microwebsites. via de ontsluiting naar zetten 2016 stap een te in kunnen hier de en er eigen worden werking, binnen omingezet getroffen voorbereidingen Service AService/EAAS As project, Ensembles Dit en buitenland. binnen- in en organisaties middelgrote kleine externe stellen aan te kunnen deze beschikbaar diensten termijn en op middellange te stimuleren onderzoek netwerkverband in multidisciplinair gestructureerd teneinde aanbieden, zo het extern org, om wordt haar verder ontwikkeld ensembles. zijn onderzoek het structureert, M HKA waarmee software De voor over onderzoek, 2016. speerpunt een discussienota museaal een van met het al uitschrijven het het M HKA najaarIn 2015 start voor Wetenschappelijk Onderzoek. dat museum project een lopen heeft gesubsidieerd doorVlaamse het Fonds het enige hiermee is onderzoeken. zal Het Museum M HKA Dockers’ Fools/The Leuven met werddie het de en opgericht, die KU dubbelensemble Ship of doctoraateen curatorship in oktober 2015In wordt de die volgende Anja aangeworven Schneider jaar vijf genoemd. Demand Ensembles.org on wordt verder ook, soms Software

gerealiseerd. vervolgenswordt ingebracht gemeenschap een in Sekula de onderzoekscel Allan binnen maken zal Software as a as gebaseerd op, is de notie Software , het webplatform de Europese van kunst , het Anglo-Amerikaanse , met werken het uit - - - - atelier van Bernd Lohaus, Vierkante Buizen Reeks DW van Charlotte Posenenske, De vorm van de woorden van Fabrice Hyber, Stigmata, Acties & Performances 1976-2013 van Jan Fabre en Recente Aanwinsten.

Eveneens deel van deze omslag is het nieuwe format IN SITU. Met het afronden van de grote tijdelijke collectiepresentaties, verdween ook de mogelijkheid om jongere kunstenaars te presenteren via interventies hierin. De twee rechterzalen, met de puntzaal als de grootste en meest atypische zaal van het museum, worden als compensatie daarvoor in de toekomst voorbehouden voor middelgrote tentoonstellingen van jonge en mid-career kunstenaars, waarbij de productie van nieuw werk en experimentele presentatie vooropstaat. Otobong Nkanga was hiervoor een indrukwekkende start.

Wat tentoonstellingen betreft, realiseert het M HKA in 2015 verder twee grote monografische tentoonstellingen en een groepstentoonstelling. De Welvaartsstaat zoekt een reflectie op deze kernnotie die de — impliciete — onderlegger blijft voor zowel de parlementaire democratie als voor publieke culturele instellingen zoals het M HKA. Het M HKA maakt de eerste grote overzichtstentoonstelling in Vlaanderen van de sinds eind jaren 80 in Vlaanderen wonende kunstenaar van Cubaanse oorsprong Ricardo Brey, die al in 1997 de Prijs beeldende kunst van de Vlaamse Gemeenschap kreeg. Het maakte voor Europalia Turkije ook een overzichtstentoonstelling van Hüseyn Bahri Alptekin, sleutelkunstenaar in de hedendaagse Turkse kunst en referentie voor de civiele maatschappij in Turkije.

Het INBOX-concept in het zaaltje boven het M HKAFE geeft al ruimte voor een receptieve programmering van waardevolle initiatieven uit het veld, en waaraan meestal, al dan niet reflectieve, momenten zijn gekoppeld, performances, concerten, debatten of kunstenaarsgesprekken, boek- of multipelpresentaties. Ook voor de zalen op de vijfde en zesde verdieping wordt in 2015 een receptieve programmering opgezet. Vanuit het Leitmotiv ‘Open huis’ wordt hier het LODGERS-programma opgestart, in samenwerking met AIR Antwerpen, waarbij organisaties en initiatieven uit de regio Benelux-Rijnland worden uitgenodigd, die zich richten op artistieke producties en opdrachten maar geen eigen tentoonstellingsruimte hebben. Het M HKA slaagt er hierdoor steeds beter in om ook in het hoofdhuis de mix tussen heldere eigen programmering en openheid voor het veld in evenementiële momenten te realiseren die al enkele jaren het handelsmerk is geworden van zijn afdeling Cinema Zuid.

Tot slot dient nog aangestipt dat het M HKA ook buiten de eigen muren actief is. In 2015 gaf het M HKA 134 werken van de collectie in langdurige bruikleen aan 17 publieke en/of semi-publieke instellingen. Er werden 127 werken uit de M HKA-collectie ingezet in 18 internationale tentoonstellingen, en 227 werken in 42 lokale tentoonstellingen. Ook de traditie van Visite, waarbij zowel de collectie van het M HKA als de expertise van het M HKA-team buiten de muren van het museum ingezet worden, werd voortgezet, met het project Voor(bij) Woorden, in Herzele en Ressegem.

Inzake organisatie, last but not least, worden in 2015 opnieuw structureel stappen gezet, onder meer op het vlak van evaluaties, nu uitgerold naar de hele organisatie; van projectwerking, waarbij een planningsinstrument voor projectwerkgroepen wordt ontwikkeld en geïmplementeerd; van ICT, met een Disaster Recovery Plan voor de ICT-infrastructuur van het M HKA; en van fondsenwerving, met de installering van de werking van de M HKArt Circle.

2 2 Afdelingsnieuws P 15 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws exposities, Ensembles. paradepaardje, de M HKA spectaculaire óns in project voorafgaat, elk publiek gemaakt aan die research de van Zoworden spektakel! de o.m. bevindingen oppervlakkig van vaarwater buiten steeds het ieders maar bek publiek. Spek naar ruim een aan als perten projecten zowel geadresseerd visuele ex aan naar te maken de vertaalslag diepte-onderzoek vanuit ideeën geleverd via om vertrekkend inspanning een weer jaar wordt gerelateerde elk En activiteiten. en daaraan tentoonstellingen aan voor aanbod en verrassend een veelzijdig M HKA opnieuw jaar zorgt Elk Programmering 2.1.1 2.1 expo’s gerelateerde collectie aantal een collectiewerken, werden Panamarenko na op focussen zullen —die het van gelijkvloers indeling nieuwe ruimtelijke kers over de vloer. 2015 bezoe 50.000 nog meer dan en maart deze januari bracht vlieger tussen van te verlengen. want het staartje Dit bleek maart einde goede een beslissing Panamarenkode succesvolle, tentoonstelling gelijkvloerse 2015 worden. zouden in Ditnieuwe bracht plannen gerealiseerd er toe ons om en moesten we confuus nogal er bij ons de situatie neerleggen alle dat niet uitgesteld tekorten, jaar een financiële werden, van was omwille noodzakelijk, én te restaureren geplande om te optimaliseren het verbouwingen gelijkvloers de Aangezien en activiteiten. formats van en herlokalisering herziening te met de de toekomst intentie om in tot en resultaten nog een betere werking geëvalueerd door het M HKA-team —kritisch publicaties, film… symposia, publicatie voor meer inzicht. noodde tot het raadplegen deheel (democratische) van wat archiefstukken, met bovendien voor thema, aangevuld en niet liggend de hand drempelig behandelden relevant de die zijn wereldcontext. huidige in Een eerder hoog generaties onderwerpen die verschillende uit acht van samen kunstenaars L’Internationale. projecteen het van Europese Museumnetwerk Zebracht werk het ‘The Uses kader van in of Art’ door M HKA georganiseerd tentoonstelling voorstellen, ontvouwdentieve voor het publiek. en performa plastische boeken, tekeningen, veelheid een aan dozen, waarin waarbij meters Brey’s en van peters ‘Boxes’ deze dagelijks vrijwilligerswerking coherent leiddejaar maar ook uitzonderlijke een tot œuvre, van het opstarten mooi een overzicht alleen 35 niet van bood tentoonstelling Deze Antwerpen. van Atheneum Sint-Paulus barokkerk het Koninklijk en de in Antwerpse in nl. uitzonderlijke ook muros op twee maar locaties extra M HKA, in Niet alleen Brey. van het beeld van œuvre presenteerde voor het grootschalig een eerst (zie van hemel de bodem de –Op 6.1) Brey Ricardo dehoofdstuk rij ping. Eerste in grote Recente Aanwinsten van 1976-2013 Performances en Acties Stigmata, (zie Hyber (zie Fabrice van 6.5), van woorden hoofdstuk 6.4), vorm De hoofdstuk Lohaus nieuwe SITU format IN de 2015 werdenherfst het voorbehouden van museum, vanaf zaal voor het met ‘ de expo het startschot Nkanga presentatie vooropstaat, Otobong experimentele gaf werk nieuw waarbij de van productie en kunstenaars, jonge en midcareer

komen. de eerste te verdie verhuizen naar of groepsexposities , monografische Fremdkörper nl. gerealiseerd: weer wordt telkens En en kleine —grote formats de totaliteit aan ZUID) CINEMA PRODUCTIE, (PROGRAMMERING, PRESENTATIE prelude opAls de de toekomstige presentaties te verwachten — in we tot en deelse zo een anders kwamen 2015 niet op was vlak dit TweedeWelvaartsstaat De de was expo rij in 2015 de februari om was vanaf gevolg deze herschikkingen van Logisch en meest de atypische grootste met rechterzalen, de puntzaal twee De (zie 6.3), Charlotte DW hoofdstuk van Reeks Buizen Vierkante Posenenske

collectietentoonstellingen, (zie 7.1). hoofdstuk . Voor van tentoonstellingen middelgrote deze reeks

Kneuzingen en glans en Kneuzingen Bernd , met werken het uit Bernd atelier van

evenementen,

Jan (zie Fabre 6.2) hoofdstuk en ’. (zie 6.6) hoofdstuk een

kunstenaarsgesprekken,

(zie 8.1) hoofdstuk Universum tot - - - -

De derde grote tentoonstelling Democratische Luxe van de Turk Hüsseyn Bahri Alptekin (zie hoofdstuk 6.7) liet ons kennismaken met het overzichtsœu- vre van een kunstenaar die de ingrijpende gevolgen van het mondiale kapitalisme op het alledaagse observeerde en vorm gaf in ‘plastische kunst’ die de prozaïsche materiële kwaliteiten weerspiegelt van de ‘globale rommel’ die de stroom van het transnationale vrijemarktkapitalisme met zich meebrengt. Eerder al werd beslist om de bovenste verdiepingen van het M HKA op te delen en gratis toegankelijk te maken. Waar de bovenste zaaltjes verleden jaar ingezet werden voor dialogen tussen gevestigde en minder bekende kunstenaars werd er in 2015 voor geopteerd, ons leidmotiv ‘Open Huis’ trouw, om er het LODGERS-programma (zie hoofdstuk 9.1-4) onder te brengen. Organisaties en initiatieven uit de regio Benelux-Rijnland, die zich richten op artistieke producties en opdrachten maar geen eigen tentoonstellingsruimte hebben, worden in de LODGERS-ruimtes uitgenodigd om er hun praktijk aan een publiek te toetsen en ermee in interactie te gaan. De residenten die we onderdak boden, waren MER, Paper Kunsthalle uit Gent, Bolwerk uit Antwerpen, Apparent Existent uit Keulen en School of Missing Studies uit Rotterdam. Performances, concerten, publicaties, gesprekken, live radio-uitzendingen, videostreaming, filmvertoningen, ateliers lardeerden dit initiatief bijna doorlopend, wat resulteerde in een boeiend proces nieuwe samenwerkingsverbanden en vooral een onstuitbare dynamiek. In het zaaltje naast M HKAFE, dat ook gratis toegankelijk is, continu- eerden wij het INBOX-concept (zie hoofdstuk 10.1-10). Deze plek reserveren wij voor diverse, verrassende mini-expo’s — éénmalig of in reeks — met een duur van één tot maximaal vier weken. Aan deze kleine presentaties zijn meestal, al of niet reflectieve, momenten gekoppeld: performances, concerten, debatten of kunstenaarsgesprekken, boek- of multipelpresentaties, doctoraatsverdedigin- gen…). Met deze presentaties, elf in 2015, kunnen we kort op de bal spelen en spreken we nieuwe bezoekers aan met activiteiten die zowel gericht zijn op een breed als op een niche-publiek. Bovendien bevordert dit format het creëren van nieuwe netwerken met externe partners, ook spelers buiten het domein van de beeldende kunst als muzikanten, filosofen, wetenschappers, schrijvers, sociologen… Dit INBOX-concept is ook letterlijk verrijkend voor M HKA. Het is niet alleen een stimulans voor schenkingen — in 2015 kreeg het museum in deze context werken van Alain Arias Misson en van Georges Smits — maar meer dan eens leidden INBOX-activiteiten ook tot uitgave van boeken, affiches, uitnodigingen door de externe partners. Deze edities waren meer dan welkom vermits M HKA hiervoor geen eigen middelen kon inzetten. Daarenboven genereerden we met de INBOX-presentaties ook welgekomen, extra persaandacht en bijgevolg extra publiek. Een initiatief dus met minimale inzet, maar met maximale resultaten… Collectie-collega Leen De Backer zorgde ook in 2015 onder de noemer Kunstwerk van de Maand (zie hoofdstuk 11) voor twaalf maandelijkse presentaties in M HKAFE die inspeelden zowel op het reilen en zeilen in M HKA als in de wereld. In het kader van Extra Muros, waarbij zowel de collectie van M HKA als de expertise van het M HKA-team buiten de muren van het museum ingezet worden, werden in het voorjaar in het kader van Visite (zie hoofdstuk 12.2), onder de titel ‘Voor(bij) Woorden’, sleutelwerken uit de M HKA-collectie getoond in de Wattenfabriek in Herzele evenals in de Pastorie en de Sint- Mauritiuskerk van Ressegem. In de zomer werd een nieuwe samenwerking opgestart met Herita in het Paleis op de Antwerpse Meir (zie hoofdstuk 12.1). Dit gebouw huisvestte het voormalige ICC, de eerste publieke instelling voor hedendaagse kunst in Vlaanderen. Hierop inspelend toonde het M HKA er, in het Blauwe Salon, nieuwe aanwinsten, alzo verwijzend naar het ter ziele gegane ICC, de voedstermoeder van M HKA. P 17 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws zij volgt nu ook detaak: producties i.v.m. de INBOX-projecten op. presentatiemedewerkster uitgebreidvan met productie een Sabine Herrygers productiemedewerkster. als aangeworven werd Anderzijds het takenpakket werd M HKA, eerder in die stage liep Bellinetti, Giulia de Italiaanse ingevuld: Alptekin… geproduceerd,het museum, Brey, over o.m. Welvaartsstaat, De Ricardo in en activiteiten tentoonstellingen aan gelinkt 8filmpjes, door M HKA werd 2012, verderin uitgebouwd en kent succes. groeiend een 2015 In werden teit Van uitgebroed —werd door ontworpen Kerckhoven. Anne-Mie met andere een periodici voor 2016 wordt het nieuwe een vorm van tijdschrift — cover De kijker stellen. voorlopig dit van M HKAzine van nummer laatste de en projecten in we die graag voor ook platform een is kunstenaars maar woord dat en in beeld vertelt over het museum, in het en zeilen reilen schrift uitmaakt. deel van L’InternationaleEuropese museumnetwerk M HKA waar werd toonden en werd debat een het van gepubliceerd met de directeurs M HKA beide die in Raila en Arturas Abu Hamdan Lawrence kunstenaars werd 2015 verdergezet. is, In redacteuren werd besteed aan aandacht o.m. de van één Kreuger Anders co-uitgever en M HKA-curator M HKA waarvan schrift het publiek aan werden bezoekersgids, aangeboden. als gratis, zelfs betreft en voor 2euro werdenaangeboden de prijs wat van democratische Alptekin aan het te koop eerste geval in die gerealiseerd boekjes werden 2-talige kleinere, zorgde voor ook hier Nederlandse een Het tekstbijlage. M HKA door Skira. stuk met boek Nederlandse tekstbijlage gepubliceerd Engelstalig een (zie hoofd Brey werd Ricardo de expo van hetvan begeleidende aanleiding Naar boek. leidde tot druk tweede een de Panamarenko-retrospectieve van verlenging De motto Huis’. ons ‘Open van consequentie logische een beschouwdenophef, als maar de wij pers, ook in (zie heelde wat Kunsthumaniora 13.2.6). maakte hoofdstuk bezetting Deze door op de 20 studenten november zowat van werdjaar M HKA zelfs gekraakt Dit debatten en als symposia. dansvoorstellingen projecties, mini-expo’s, gen, workshopsomvatten performances, zowel en studieda als boekpresentaties 13.2.1-6) doorstuk de collega’s als (zie Bemiddeling van 13.3.1-11). hoofdstuk Ze worden (zieactiviteiten Presentatie door zowel de afdeling geïnitieerd hoofd 13.2),hoofdstuk Deze ingelast. creatie momenten of artistieke reflectie van moderator. Johan Pas als met kunsthistoricus en telkens op het door donderdagavond telkens auditorium, in kunstenaarsgesprekken acht gingen galerijen Antwerpse met samenwerking aantal een In gezet. de ‘Scheldegevel’ het van M HKA. sierde het werk ‘Tranen de uit Schelde’ jaar gedurende het Nel Aerts ganse van Birthday kon tekort niet opvangen. Art’s financieel dit subsidieboot en M HKA viel d’Action’‘Champ 2015 de uit jaar dit opgeschort in omdat deze vereniging (zie Trevisan Venetiaanse Palazzo 12.3). hoofdstuk het ‘Salon Suisse#4’ 2016, Helvetia in door aan in Pro geïnitieerd M HKA in gepland Filliou Robert de retrospectieve van er, de Kreuger aanloop Anders in de 56 van gramma ‘The Revenge het Common of nevenpro Place’aan in the tentoonstelling een 14.1.1). Fabre Jan Bij van uitgegeven boek de tentoonstelling werd lijvig een valt enerzijds te melden personeelsvlak werdOp dat vacature een ARTtube video-platform Het collectieve huistijd ons publiceerden ook M HKAzine, 25 nr. wij van Daarnaast Ook het kunsttijd engagement internationale met het Engelstalige Alptekin’ Voor Bahri en ‘Hüseyn Welvaartstaat’ ‘De de tentoonstellingen publicaties ook verschillende traditiegetrouw M HKA 2015In realiseerde werden occasionele nog diverse Daarnaast Talks (zie 13.1.2) Artist Ook de hoofdstuk reeks werd succesvol verder- Wat de structurele Wolf, De Hans curator, ook mee i.s.m. het najaarIn werkte M HKA (zie Context Enquiry 14.2.1) and hoofdstuk of Art, AJournal Afterall. (zie 13.1.1) hoofdstuk bleef wel verder daarvan leven het kielzog en in ste Venetië M HKA-curator van Biënnale en participeerde

evenementen werd met de samenwerking betreft (zie 15) hoofdstuk gelanceerd

evenementen (zie -

- -

2015 was voor M HKA en Cinema Zuid een jaar gevuld met vele diverse projecten en activiteiten die voor veel dynamiek en positieve energie zorgden. Vandaar ook meer dan 106.000 bezoekers over de vloer! En op naar beter en meer in 2016: het denderend succes van de eerste expo’s van dit jaar nl. The Gap en Kati Heck & Vaast Colson gaan alvast de goeie richting uit.

2.1.2 Productie – stagiaires in 2015 Sinds een zestal jaar stelt de productiecel op regelmatige basis stagiaires te werk bij de voorbereiding en uitvoering van de ‘grote tentoonstellingen’. Deze stagiaires komen zowel uit binnen- als (overwegend) buitenland en zijn meestal vrouwelijke studenten. Als museum vinden wij het belangrijk om studenten de mogelijkheid te geven om praktische ervaring op te doen op de werkvloer. En wij kijken erop toe dat ze het maximale uit deze stage kunnen halen. Om deze reden worden ze ook zeer nauw bij de werking betrokken en geven we ze relatief veel verantwoordelijkheid. Hierdoor leren de stagiaires om verantwoordelijkheid te nemen, zelfstandig te werken, en leren ze het belang van accuraat te werken. Er wordt zeer sterk de nadruk gelegd op opvolging, elke dag opnieuw, zelfs van de kleinste taken. Onze ervaring leert dat de stagiairs doorgaans zeer tevreden hun stage beëindigen en merken dat ze veel praktische ervaring hebben opgedaan. Het belangrijkste is dat ze hun stage eindigen met een positief gevoel, zowel over het leerproces, als over het M HKA als instelling, en dat ze er op een positieve manier op terugblikken en er positief over praten.

Ilaria Goglia (1982), Vitulano, Italy (behaalde reeds haar diploma, veel werkervaring) Master Degree in Management of Arts and Cultural Heritage, Master Degree in history of Art, Sapienza University of Rome, 2012 Master AICCRE in Europroject Managment (2013), universiteit Venetië Stageperiode: januari 2015 — eind mei 2015

Ligia Poplawska (17/11/1994), Gdansk, Poland Bachelor of Art History, University of Gdansk, Poland (2013-2015) Stageperiode: juni — eind augustus 2015

2.1.3 Cinema Zuid In 2015 ging Cinema Zuid verder met de reguliere werking zoals we die kennen. Op dins- en donderdag worden in chronologische volgorde vanaf het nieuwe academiejaar in september filmklassiekers vertoond in de format ‘Filmhistories’. De reeks loopt tot het einde van het academiejaar in juni en wordt samengesteld in nauwe samenwerking met de UA, het KASK en Sint-Lucas Hogeschool. Stille films worden steeds voorzien van live pianobegeleiding. Indien nodig worden de films ingeleid door een specialist ter zake. Met regelmaat werd in 2015 Rits EHB-docent Wouter Hessels uitgenodigd die in de diepte vele filmklassiekers becommentarieerde. Maar ook minder voor de hand liggende occasionele gastsprekers leidden bepaalde films in. Zo voorzag Luc Tuymans de Alfred Hitchcock klassieker ‘Sabotage’ op vraag van Stan Douglas en in samenwerking met Wiels een intensieve inleiding. Socioloog Dave Sinardet gaf dan weer een toelichting bij The Spirit of 45, een Ken Loach documentaire over de Welvaartsstaat.

Een tweede format is ‘Off-Stream’ op woensdag. Hier wordt wat buiten de lijntjes gekleurd met genres als Trash, experimentele video, animatiefilms, bijzondere documentaires e.a. In 2015 vertoonden we bv. ‘Doctor Fabre will cure you’, een eigenzinnige documentaire van Pierre Coulibeuf. Een ander voorbeeld is de ruim twee uur durende film over het nieuwe Rijksmuseum. Ook spelen we met ‘Off-Stream’ in op de actualiteit. Zo vertoonden we exclusief voor Antwerpen Chantal Akermans laatste meesterwerk No Home Movie. P 19 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws het grootmeester de van rond bijwoonde. zijn œuvre symposium films werd reeks een Hieraan dagen durend Hou twee een op Hsiao-Hsien die bezoek beroemde regisseur Zuid de wereld Cinema kreeg het afgelopen In kreeg jaar te programmeren. of rond thema één regisseur één van wordt films gezochtding om reeks een aanlei een en zondag naar steeds loopt vrij- Op de format ‘Reeksen’ waarin zomerperiode. de wat rustigere sprekers. en buitenlandse binnen- van schare met een op een maat gesneden kijken naar filmprogramma filmliefhebbers acht In dagen komen tijd Zomerfilmcollege. een de VDFC honderdenniseert op hun kerntaken. terugvallen dat opgelegd veledie scholen werden de en onderwijssector maakten aan nog een factor grotere de besparingen waren maar scholenmige afhaakten dat som maakte die hetden najaar. wat in de terug was terreurdreiging Er persaandacht. nodige Bijkomend op de maken dat dergelijke is meer samenwerkingen kans effect genereren en ook meer te worden zichtbaar het lokale cultuurlandschap. in deBuren e.a. Opera, de Vlaamse Book, the Eye Mind onAmuz, Palestine, ook evenementen Toneelhuis, deSingel, actoren als met uit andere culturele Zuid werkt Cinema programmering bij reguliere de dagelijkse Aanvullend Montagebijzondere vertoond. ‘Cobain: of Heck’ documentaire res over ‘Sound/Track’. muziek in de exclusiviteit Zowerd in voor Antwerpen Delon werd. 70 dat jaar die Alain filmster beroemdste Franse hebben.te maken Voor vertoond de met wellicht 2015 films werd zo reeks een met de zomer manier thema’s op associatieve een niet gezocht naar dan al die lager en wordt Zuid er versnelling een de schakelt Cinema zomermaanden In bioscoop te zien waren. andere geen enkele Antwerpse in die met films ingevuld 2015 meermaals in prenten werd of recentarthouse uitgebrachte te kortlopende speelfilms, maar ‘Re-run’, de format voorbehouden die voor is Indie-films, zogenaamde heid te combineren om aangeboden met de voorstellingen filmontbijt. een …)omkadering, werd tot het de van Museumcafé de mogelijk tijdelijke sluiting devoor andere zaal. wat in de en broers zussen grotere al en en de hun ouders ene zaal in voor de vertoningen allerkleinsten parallelle weken de zijnOm drie ’s er zalen met op de ‘Zazie Zondag’ twee in ochtends van’. ingeleid. worden en toch laagdrempelig inzichtelijk aanleiding films De wat ouder wordt te publiek. Ook selecteren hier ‘naar gepoogd om de films voor al breed een films we kwaliteitsvolle programmeren Hierin stellingen. voor- Matinee Zuid de populaire Cinema serveert donderdagnamiddag Op door Van Noten zelf. werd ingeleid het MoMu. in film modeontwerper Elke de vermaarde van stelling werden en gecommuniceerd de tijdens succesvollegeprogrammeerd tentoon Van Vincent Theo, and Life, Van deathof and Vincent en The Vincent: life Gogh

125 Gogh’. Een ander voorbeeld ‘4 de was reeks van xVincent’. aanleiding Naar de succesvolle welgekomen een Net als Museumnacht tijdens ‘boost’ de Zomer te in sluiten orga af Om activiteit: nog nieuwe een jaarlijkse omstandighe van om liepen samenloop een schoolvoorstellingen De ander een publiek teHet communicatie om doel van vooral is op vlak met documentai o.a. zijn trekken ook aan jong een Maar publiek kwam Voorafgaand deze evenementiele (snoep, aan voorstellingen geschenkjes, die Van Dries keuzefilms van we Noten reeks een vraag Op organiseerde e Vincent Van van vertoonde Zuid for ‘Lust Gogh sterfjaar Cinema

gekoppeld. ------

- -

2.2 ABCD

2.2.1 Archiefwerking In 2007 schonk Panamarenko zijn huis en atelier met volledige inboedel aan M HKA dat het pand intussen restaureerde en waarin het de leefwereld van de kunstenaar op een zeer geslaagde manier reconstrueerde. In 2014, via het topstukkenfonds van de Vlaamse Gemeenschap, verwerft M HKA na het sleutelwerk ‘Prova Car’, bijkomend een uniek ensemble archiefmateriaal dat een bevoorrechte blik gunt op Panamarenko’s denken werkwijze. Zo vormt dit archief het concordant van het klassieke topstuk. De uitbouw van een documentatiecentrum Panamarenko is een logische volgende stap. Onderzoek en ontsluiting van deze unieke archivalia zal een meer helder beeld geven van de context waarbinnen Panamarenko zijn œuvre creëerde, en zal in grote mate bijdragen tot een genuanceerd begrip van zijn œuvre, en het belang ervan voor de kunst in België. In navolging van deze aanwinst werd in 2014 voor een jaar een 0,5 vte projectmedewerker aangeworven om de archivalia mee te inventariseren, digitaliseren en te ontsluiten via M HKA Ensembles. In 2015 verwierf M HKA een bijkomend archief omtrent Panamarenko en werd gefocust op de digitalisering en inventarisatie van dit archief.

In 2016 zal verder gefocust worden de op digitalisering en inventarisatie van het administratieve luik van het archief van de kunstenaar (in functie van een mogelijke microwebsite) met onder meer documenten omtrent bruiklenen, aankopen, publicaties, de oprichting van het collectief en tentoonstellingsdos- siers, verdere identificatie en structurering van de diverse digitale inhouden.

In 2013 kon het M HKA het volledige The Dockers’ Museum van Allan Sekula verwerven. Een kunstenaarsmuseum met een tweeduizend onspectaculaire voorwerpen en beelden die aspecten van de horizon van de dokwerker centraal stelt, dat reeds getoond werd in de tentoonstelling ‘A Ship of Fools’ in 2010, en waar het museum sinds 2011 al gedeeltelijk eigenaar van was. The Dockers’ Museum is een goed voorbeeld van Sekula’s ’samen-denken’; objecten, beelden en documenten, gecombineerd met zijn kritische teksten contextualiseert het Sekula’s beeldend werk, met Ship of Fools waaronder de fotoreeks Crew, pilot, and Russian girlfriend (Novorossisk). Aan de Universiteit Leuven loopt er een doctoraatsonderzoek over dit project van Sekula, en het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek heeft aan M HKA een tweede onderzoekstraject toegewezen. Hiervoor wierf het M HKA in oktober 2015 een PhD-student aan en de volgende vijf jaar deelt het met de KUL een onderzoekscel Allan Sekula. Dit project onderzoekt hoe Ship of Fools / The Dockers’ Museum wil ingaan “tegen de stroom” (cfr. Sekula, 1984). Er is nog geen substantiële wetenschappelijke analyse van Sekula’s uiteindelijke artistieke onderneming van Ship of Fools / The Dockers’ Museum, die zowel een dramatisch ‘nee’ is tegen de “steeds donkerdere toekomst van ons cultureel erfgoed”, als een actieve bijdrage aan het bedenken van een radicaal andere samenleving. Het project start met de inventarisatie en ontsluiting van de enorme hoeveelheid voorwerpen die deel uitmaken van Ship of Fools / The Dockers’ Museum, in samenwerking met het M HKA collectie- en bibliotheekteam. De objecten worden niet alleen geïdentificeerd en geanaly- seerd, maar ook ontsloten via het registratiesysteem in de online Ensembles- bank, vrij toegankelijk voor het publiek. Deze database zal een belangrijke bron zijn voor het schrijven van een œuvrecatalogus van Ship of Fools / The Dockers’ Museum, met een gedetailleerde analyse van elk object. Dit zeer praktische niveau van onderzoek impliceert een aanzienlijke hoeveelheid iconografische analyse en identificatie van de voorwerpen, en zal dienen als solide basis voor de rest van het onderzoekstraject, dat verdeeld is in twee parallelle sporen die nauw met elkaar verbonden zijn. Het theoretisch onderzoek is in de eerste plaats bedoeld om te zorgen voor een grondige P 21 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws ook 2016 nieuwe een folder In zal muhka.be. worden verdeeld. (Facebook, media social Twitter, via gecommuniceerd Instagram) en website wordt met de openingsuren voorlopig van succes. wijziging De gering een de studenten hebben we op donderdag de bibliotheek opengesteld tot 21:00u van vraag Op aanpassing. 2015 kleine een in ondergingen openingsuren De http://sql01/ais via beschikbaar online ook terNaast de raadpleging plekkeis bibliotheekcatalogus Draadloze vooraf. mailtje een leent en uit vraagt niet M HKA-bibliotheek De — Fotokopieertoestel tot A3 en kleur zwart-wit en usb-opslag: met scanner — &Filemaker Computers ADLIB met tot in toegang de catalogi — met plaats voor Leestafel 10 personen — — Wij bieden bezoekers: onze en acteurs. regisseurs kunstenaars, en duizenden documentatiemappenaudiovisuele over materialen individuele tijdschriften, catalogi, boeken, 42.000 uitgebreideeen meer dan van collectie 1970 tot totma heden bibliotheek vandaag. vanaf De omvat of beeldende kunst pre-cine weten van over iedereen het meer ziet wil die museum film en aan in je die over de kunstwerken meer iedereen informatie eop aan zoek naar king ter beschik en stelt documentatiecentrum zijn archief bibliotheek, M HKA Bibliotheek 2.2.2 Studies. for Culture Institute Leuven, KU Illuminare; Leuven, London; College KU University Visuais; Escola de Artes MAUMAUS, Sekula; forCentre The Photography; Estate of Allan M HKA; bij onderzoek dit Research Lieven zijn Leuven, Partners Gevaert de KU ling. en bemidde tentoonstellingen conservatie, collectievorming, van het vlak op op museale praktijken invloed de is bestaande van Museum Dockers’ / The het waarop zeer heterogene tot de Ship manier of Fools ‘werk’ met betrekking en antwoorden trachten te geven installatiekunst vorm een van als maken te om richten zich op tentoonstellingen Sekula’szal manieren innovatieve leiden zal tottussenstappen afsluitende een Dit onderzoek tentoonstelling. het aantal een onderzoek is curatorieel onderzoekstraject dat via parallel Een onderzoek wordt uitgevoerd kunstgeschiedenis. door PhD-student een meer steeds geconfronteerd die wordtmie Dit met zijn eigen beperkingen. economogelijke geglobaliseerde een menselijke vormen in solidariteit van zijn van gehelebijdrage het het thema centrale verbeelden œuvre: aan van hoe zijn van worden werk laatste belangrijke een vermelding kan gezien als Sekula’s met knooppunt een in œuvre, te als situeren, Sekula van œuvre het van multimediale constellatie de werk dit grotere, modulaire van binnen om gestreefd de plaats wordt precieze de positie tweede In op zich. ernaar kunstwerk als Museum Dockers’ /The Ship of Fools van analyse theoretische àrato week. per dag halve een elk van geholpen vrijwilligers, door vier M HKA. in werkzaamheden gestopt 2015 opmet definitief ontslag 1april is haar had gekregen, haar 2014 bibliotheek dient gemeld dat de deeltijdse bibliotheekmedewerker, medio die de van Voor de kunstafdeling het binnen personeelsbestand wat betreft Kunstafdeling 2.2.2.1 Umatic, Betamax),(VHS, dvd en cd-roms. Mogelijkheid video voor van het bekijken/beluisteren 2015: in 145 bedraagt voor bezoekers deHet kunstbibliotheek aantal uitgevoerd worden door taken voltijdse één voortaan medewerker,Alle

internetverbinding

- .

Omvang en verwerking bibliotheekcollecties: — Boeken: Einde 2015 bedraagt het aantal boeken 34.738. Deze boeken zijn allemaal opgenomen in het bibliotheekprogramma Adlib. Het overgro- te deel is geregistreerd met een volledige en uitgebreide beschrijving, een kleiner gedeelte enkel met basisbeschrijving (titel en technische gegevens). Er wordt voortdurend en met terugwerkende kracht gewerkt aan het vervolledigen van de titelbeschrijvingen. De interne audit van de deelcollecties monografieën en individuele tentoonstellingscatalogi van de M HKA-kernkunstenaars, waarmee in het najaar van 2014 werd gestart, werd in 2015 afgewerkt. De collectie ‘artist novels’ telt einde 2015 333 items, verwerkt in Adlib en ensembles.org. Van 23 januari tot 22 maart is deze collectie tentoongesteld in het Centre for the Documentation of the Art of Tadeusz Kantor – Cricoteka, Krakow, Polen, onder de titel ‘Reads like a book – The book lovers project’. Bij de tentoonstellingsprojecten wordt ook telkens de digitale applicatie in ensembles.org ontsloten via iPad. De bredere deelcollectie ‘artist publications’ bedraagt einde 2015 1517 items. In functie van een tentoonstelling rond de jaren ’80 die zal plaatsvinden in 2016, worden alle ‘artist publications’, gepubliceerd in de jaren ’80, geselecteerd, uitgehaald, de beschrijving aangevuld in Adlib, gefotografeerd en opgenomen met volledige beschrijving in ensembles.org voor verdere en digitale ontsluiting / contextualisering tijdens de tentoonstelling. — Tijdschriften: Aantal tijdschriftentitels bedraagt einde 2015 970. Het aantal abonnementen wordt gereduceerd tot 22. Het excerperen van de artikels van de voor ons meest geraadpleegde tijdschriften (o.a. H ART, Kunstbeeld, Metropolis M) wordt verdergezet. Het is de bedoeling om naar de toekomst toe ook andere tijdschriftenreeksen op artikel te excerperen. — Audiovisuele materialen: De aantallen, geregistreerd en beschreven in Adlib bedragen: 395 videotapes, 55 audio-CD’s, 78 mini DV-tapes, 279 CD-R, 399 DVD, 51 audiocassettes, 13 LP, 5 Singles, 10.833 dia’s. — Documentatie (kunstenaarsmappen en mappen op thema): Deze mappen worden systematisch aangevuld. Ondertussen gaat het hier om 240 lopende meter klassement. Met het uitzuiveren van de mappen is ondertussen de letter S bereikt. — Tussenwerken: Deze collectie omvat einde 2015 64 items. — M HKA-persknipsels: In 2013 werd gestart met nazicht, opschoning en registratie in Adlib van de persknipsels van de periode 1985-heden. In 2014 was er geen tijd om dit werk voort te zetten. In 2015 is deze draad weer opgepikt met extra vrijwilliger.

2.2.2.2 Filmafdeling De bibliotheek van Cinema Zuid is de vertrekbasis voor alles wat zich roert met betrekking tot de kennisvorming en reflectie over film, video en nieuwe media en biedt toegang tot een internationale collectie van documentatie en informatie. Het is eveneens een handbibliotheek wat betekent dat alle materialen moeten geraadpleegd worden in de leeszaal en niet geleend kunnen worden. Het aantal werken dat kan worden aangevraagd is niet gelimiteerd. De catalogus is ter beschikking in de leeszaal, niet online.

De collectie bevat meer dan 7.805 boeken en catalogi, ontsloten in FilemakerPro, circa 250 tijdschriftentitels en 33 lopende abonnementen op tijdschriften.

Artikels en recensies hieruit zijn eveneens ontsloten in de database. Verder zijn er duizenden knipsels (circa 60 lopende meter documentatiemappen) afkomstig uit een scala van de Belgische nationale pers en andere publicaties. P 23 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws ‘art-handler’. collectiemedewerkers en 1halftijdse 4 halftijdse en 1voltijds uit: Het bestaat personeelsbestand Afdelingsverantwoordelijke 2.2.3 Gent… MADFAC, SKI studenten UA, van UGENT, KUL, bibliotheek 95 De werd door circa en helpen bij het boeken invoeren van vrijwilligers Drie documentatiemappen. de van met het zijn digitaliseren gestart Twee vrijwilligers vrijwilligers. van foto’s,De met de hulp diapositieven en negatieven werden gedigitaliseerd Zuid. Cinema van Fotomappen: filmfoto’s, diapositieven en negatieven (circa lopende 12 meter). op naam. mappen gerangschikt zijn ontsloten, de andere alfabetisch of thematische De land onderwerp. gebeurtenis, of personaliteit, regisseur op en zijn gerangschikt wordenDocumentatiemappen aangevuld dagelijks gegeven. Posenenske traditie een werkte in andere werden bruikleen twee in aangekocht, structuren haar van een het verdieping van M HKA gelijkvloerse op de tentoonstelling haar van PosenenskeCharlotte aanleiding werd naar gemonteerd.werden delen twee boven Van elkaar kunstenares de Duitse Telkens of kranten. behandelen nieuwsfeiten en komen tijdschriften uit beelden De zeefdrukken. pop-art fel van gekleurde derde reeks een deel, Vercammen ensemble verder aan. Panamarenko uitgebreide het de reeds voor lokale referentiebasis en wat vult collectie betreft Dit sleutelwerk gaf. bewaring versterkt de hetkenfonds in museum en aan het topstuk via verwierf Gemeenschap dat de Vlaamse Panamarenko, van Universum’ uitgebreid Fiets met de ‘Panamarenko Zwitserse de tentoonstelling van engagement. aanleiding naar Zowerdmaatschappijkritisch de collectie en op performativiteit en zeventig de met zestig jaren nadruk in regio onze uit avant-garde de 2015 internationale van In kende versterking een de collectie Swennen Copers. en Leo Walter zoals gegeven, met samen 3andere werken kernkunstenaars van werd bewaring in het M HKA dat aan Panamarenko, van Fiets Zwitserse de sleutelwerken 2014 in verwierf Gemeenschap kenfonds de Vlaamse van Het topstuk bewaring. 4werken langdurige in kreeg Hetaangekocht. M HKA en multiples edities met eigen budgeten er werden kunstwerken, 22 kleinere 48 Gemeenschap, werken schenkingen, XX uit de Vlaamse via aankopen 12 2015 2488 steeg werken. met in omvangDe de 86 waren naar collectie Er van — — — volgt worden als samengevat: kunnen vingsbeleid bij het die zijn hanteert museum - algemene verwer principes belangrijkste De 2015 Nieuwe aanwinsten 2.2.3.1

tijdschriften.

Collectiebeheer bibliotheekDe ook levert het fotomateriaal voor de programmabrochures Wout van tentoonstelling de driedelige van aanleiding Naar voorwerkingskosten werken. de te verwerven genomen, waaronder vooral toekomstige aanmerking vereisten in Tenslotte technische ook aantal een wordt het verwervingsbeleid er in engagement mogelijk zo maken; groot het dit van publiek impact domein de via duurzame en willen kapitaal ook symbolisch ze betreffen bewerkstelligen; hefboomeffect maximaal een zullen Aanwinsten volledigheid gestreefd. encyclopedische naar items; gerichte referentiesvan betekenisvolle er wordt en van niet door het verwerven verschaft inzicht Het publiek wordt maximaal kader dit worden in beoordeeld; zullen bruiklenen langdurige en ook het schenkingen uiteengezet collectiebeleidsplan; in zoals het van museum bij inhoudelijk dragen tot de collectievisie Aanwinsten het gehele kocht het M HKA of idea an exhibition Awell-considered geraadpleegd, bezoekers voornamelijk - - van constructivistische en concrete kunst, en zocht naar een vernieuwende vorm van productie en distributie. Ze wilde met kunst, sociale verandering bewerkstelligen. Toen ze merkte dat dit niet lukte verliet ze de kunstwereld. Er werden ook kunstwerken verworven van meer recente kunstenaars die op deze avant-garde traditie hebben voortgebouwd. Zo heeft Danny Matthys een heel aantal van zijn oudere polaroidwerken aan het M HKA geschonken. Het ensemble rond Danny Matthys heeft hierdoor verder aan belang gewonnen. De reeds behoorlijke museale representatie van Narcisse Tordoir in de collectie kon naar aanleiding van de tentoonstelling The Pink Spy aangevuld worden. De kunstenaar schonk het M HKA, ‘Africeur de Bogolan’, een textielwerk dat hij samen met twee Malineese kunstenaars maakte. De lokale verftechniek Bogolan wordt hier als hefboom gebruikt om het medium schilderkunst te onderzoeken. M HKA kocht ook het schilderij ‘Ontploffing’ van hem, daarnaast schonk Tordoir ook de installatie ‘Tekstkamer’ (personage observant le plafond). Internationaal werd de collectie uitgebreid met een aantal schitterende werken. Het voorbije jaar versterkte M HKA het fluxus-gerelateerde collectiedeel met een grote installatie van Robert Filliou: ‘10 telegrammen’. Met dit werk hebben we een klassieke Filliou kunnen toevoegen aan de collectie en hebben nu een behoorlijk museale representatie van deze kunstenaar. Er werd ook een vijfdelig werk van Maha Maamoun aangekocht: ‘Caïroscapes’. Via fotografie en video verkent Maha Maamoun de kloof tussen de representatie en de interpretatie van bepaalde gebeurtenissen, de onderlig- gende politieke voorkeuren en de verborgen machtsverhoudingen. In deze reeks lijken de stadszichten genomen vanachter een burka. Uit de tentoonstelling Don’t you know who I am werd een installatie van Imran Quereshi aangekocht. Deze in-situ installatie heeft een duidelijke sociaal-politieke geladenheid. Van dichtbij appelleert ze aan schoonheid, terwijl ze vanop een afstand eerder lijkt op wat de nasleep van een bloedbad zou kunnen zijn. Een andere toevoeging aan de collectie is het baanbrekende werk Untitled, Documenta IX, Kassel, Kassel (1992) van Ricardo Brey dat werd gerestaureerd voor zijn monografische tentoonstelling ‘Op de bodem van de hemel’.

M HKA bouwde door voortijdige engagementen in diverse bewegingen een substantiële collectie kunst op uit de voormalige Sovjet-Unie, die zingevend kan worden ingezet binnen een Euraziatisch perspectief. Met betrekking tot de Russische kunstscène hebben we deze collectie in 2015 kunnen versterken. Dankzij een structurele samenwerking met de V–A–C Foundation uit Moskou, die sinds 2009 Russische hedendaagse kunst ondersteunt, heeft het M HKA een groot nieuw werk van Taus Makhacheva uit Dagestan verworven; de video ‘Tightrope’ (en de afgeleide installatie en gedocumenteerde performances tijdens de 6th Moscow Biennal in co-eigenaarschap met het Vanabbe Museum) het poppentheater ‘Way of an Object’ en de installatie ‘Landscape’. Naar gewoonte schonken de vrienden van het M HKA een heel aantal werken, w.o. een installatie van Jean Katambayi, een Congolees kunstenaar. ‘Trotation’ is een in elkaar geknutselde machine die alleen in de fantasie werkt. De machine is bedoeld om het onevenwicht tussen de verschillende continenten op te heffen. De kunstenaar stelt dat wanneer de aarde rond haar as en rond de zon draait, degenen die zich het dichtst bij de evenaar bevinden benadeeld zijn omdat zij een grotere omwenteling moeten maken dan degenen die noordelijker wonen. Door een derde willekeurige omwenteling toe te voegen wil hij deze natuurlijke orde verstoren en het evenwicht herstellen.

Daarnaast verwierf het museum enkele kleinere werken, edities en multiples van diverse kunstenaars. Voor een volledig overzicht van nieuwe aanwinsten, (zie hoofdstuk 4). P 25 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws 96% gecontroleerd werd. het en dus meest meest onderhouden ingezette, eerst de deel collectie van doordat te deels verklaren 4 procent is te Dit urgent behandelen. lage aantal de academie. Reinwardt van aire zijn opgenomen. Dit onderzoek werd Visser, uitgevoerd stagi door Suzanne te behandelen objecten alle bondigeen overzicht waarin en urgentierapport de afgerond vorm van het Dit 2014 in werd voorjaar in behandelingsurgentie. conditierapporten, en de conditieregistratie, van inventarisatie tematiseerde en depotbeheer. ‘art handling’ steund voor door wat medewerker één specifiek betreft het techniek van team onder en deels Vanaf- het najaar 2013 structureel wordt de collectiewerking Preventieve 2.2.3.3 Voor overzicht volledig een 4.3-4. het zie hoofdstuk van bruikleenverkeer, (zie personeel te delen enmethodieken zelfs met WZC Immaculata 13). hoofdstuk door ook expertise, bruikleengever, alleen veel meer dan op als samenwerking deze unieke in het M HKA treedt en voortbouwend op Meet Me @M HKA, Kabakov te Vanuit zien. Emilia de brede maatschappelijke het rol van museum Bruyckere, De Luc Deleu, Berlinde Roland Fischer, & en Ilya Baldessari, John van Voor bevat. ook werken werken waren de de uit M HKA-collectie eerste editie of die hij zij eigen werk tentoonstelling een creëert en werkt toe naar familie, met samen zorgbehoevende ouderenter plaatse werkt de kunstenaar en hun Vanuit voor uit het residentie een woonzorgcentrum. in atelier een kunstenaar zes E!.Woonzorgcentrum Voor Immaculata/Museum van periode een telkens bijzonderEen nieuw met samenwerking het de duurzame project betreft project “Visite”, 2015 dat plaatsvond in Herzele (zie in 12). hoofdstuk Grotere delen werden de uit lingen. het collectie uitgeleend het kader van in en 227 lokale werken tentoonstel tentoonstellingen, 42 18 in internationale in ingezet werden Er 127 werken de uit M HKA-collectie publieke instellingen. 17 publieke aan en/of semi- bruikleen 134 langdurige werken in de collectie van zondercollectiepresentaties, evenwel 2015 M HKA In gaf deze te hinderen. complementair de aan door beleid een collectie-inzet van te maximaliseren de zichtbaarheid is de collectie van het van bruikleenverkeer doelstelling De 2.2.3.2 uitgang van de conditie de van dreigt. het Hieruitgang gaat collectie de van achter waarbij percentage Het Het gebied groene – urgent 1 procent noodzakelijk. zeer behandeling actieve is achteruitgang, aan lijden uit collectie de werken van die percentage Het 2procent urgent gebied –zeer zwarte Het overleg een in met het M HKA, WZC Immaculata, nodigt maanden

Bruikleenverkeer Grafiek Materiële urgentie Van objecten 1000 bekeken de die plus werden, slechts minus is 2013 voorIn gesys een werd opgestart voor traject een de kerncollectie

conservering 2% 1% 1% - of slecht toegankelijk is. collectie de van niet dat percentage Het procent gebied 1 – niet leesbaar donkergrijze Het of dreigende vervorming. ontstaan kunnen zou schimmel waarop vervuild sterk een oppervlakom bijvoorbeeld

Geen urgentieGeen 3 Urgentie 2 Urgentie 1 Urgentie

- -

In 2015 werd deze nulmeting van de conditie stapsgewijs verdergezet.

In 2015 stelde het M HKA zich kandidaat om mee te doen aan het internationale depotproject RE-ORG, georganiseerd vanuit het ICCROM. Dit project leidt mensen op om te gaan met de problematiek van een te klein en/of slecht uitgerust depot door methodes aan te reiken die helpen een optimale depotwerking op te zetten binnen de bestaande ruimtes en middelen. RE-ORG tracht om een nieuwe generatie van actoren in de reorganisatie van depotruimtes te vormen, te inspireren en met elkaar in contact te brengen. Jurgen Addiers en Christine Lambrechts volgende een opleiding van twee weken om de methodologie te leren implementeren in het M HKA, met een engagement om de depotruimtes in het M HKA binnen de 6 maanden te reorganiseren.

2.2.3.4 Restauratie/conservatie In 2015 werden verschillende restauraties uitgevoerd die eind 2014 werden goedgekeurd door het Agentschap Kunsten en Erfgoed. — Teresa Burga – Autorretrato. Estructura. (BK 7804/M508) — Michelangelo Pistoletto – Divisione e moltiplicazione dello specchio (BK5669/M73) — Dimitrijevic Braco – Untitled (BK5669/M73) — Marcel Broodthaers – Serie de neuf tableaux en langue allemande, Die Welt (BK6854/M145)38/M53) — Goshka Macuga – When was modernism? (BK7703_M453)

Tijdens een routinecontrole werd ontdekt dat 3 x Pauwels in Zuid-Afrika, een drieluik van Jef Geys (BRJG15), zware craquelures en lacunes in de verflaag vertoonde. De offerte voor restauratie werd goedgekeurd, de afronding van de behandeling wordt voorzien in het voorjaar van 2016.

Het werk zonder titel (Kunst Raum Wien) Van Georges Rousse (BK5146_M8) werd gevraagd voor een bruikleen en bleek kleine beschadigingen te hebben. Het werk werd met spoed gerestaureerd, waarna een conditiecontrole ter plekke volgde in het MuDAM in Luxemburg.

Ook Mur de la montée des Anges (BK6146_M132) van Jan Fabre werd voor een bruikleen gerestaureerd door Angelos, het atelier van Jan Fabre. Enkele kevers werden vervangen en aangevuld, en de binnenstructuur werd verstevigd, na de restauratie volgde nog een vriesbehandeling zodat het werk weer een tijd beschermd is tegen verval.

Tijdens de collectiepresentatie kwamen er barsten in de buitenlaag van Curfew van Pedro Barateiro (BK7831_M526). Het werk werd tijdelijk verstevigd zodat het niet uit de tentoonstelling moest; er werd een restauratieplan gemaakt voor 2016.

2.2.3.5 Objectregistratie Verbeteringen inzake de basisregistratie van de museumcollectie werden ook in 2015 verdergezet. De basisregistratie is uitgebreid met de registratie per object van standplaatswijzigingen, interne en externe tentoonstellingen, en langdurige en tijdelijke bruiklenen.

2.2.3.6 De Vrielynck collectie Door het wegvallen van de collectiemedewerker die instond voor het beheer en ontsluiting van de Collectie Vrielynck, is de werking rond deze deelcollectie tijdelijk stopgezet. In 2015 echter gingen we een samenwerkingsverband aan met de onderzoeksgroep Visuele Poëtica van de Universiteit Antwerpen en maken we deel uit van een Europees Cultureel Erfgoed project (http://www. jpi-culturalheritage.eu) omtrent de magische lantaarn. Projectleider van dit project is Frank Kessler van de Universiteit van Utrecht (andere partners zijn P 27 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws Ensembles M HKA 2.2.4 — Kunstenpunt (Dirk Wit) De — Faro (Olga Van Oost), Universiteit Leuven (Hilde Van Gelder), (Elsje Janssen) KMSKA (Els bruyn) De KASKA (Els Silvrants-Barclay) CAHF Paschalidis), (Iris S.M.A.K. Packed (Rony Vissers), — Timing: en wenst verder te ontwikkelen. realiseert tot onderzoek en hoe het museaal de praktijk deze hanteert in betrekking met M HKA visie welke communiceren vormen om basis een beter te kunnen de nota Zokan is. collectiegerelateerd dat expliciet dat deel ervan binnen zelfs onderzoek musea en van binnen aanpak de brede,binnen interdisciplinaire verhelderen, door op de focus een eigen museale kernonderzoeksfunctie de onderzoekoriëntatie om intern te eerste instantie in is ervan inzet De onderzoek 2016 doelmuseaal om op onderzoeksplan een met in te stellen. als onderwerp het najaarIn met 2015 geschreven als werd er discussienota een Onderzoek Museaal 2.2.3.8 volgens deze archieven de lijnen diverse verder te ontsluiten. en de opzet om meerjarenplan een van de kunstenaar, van het œuvre binnen onderzoekslijnen beeldonderzoek, brengen de het basisstructuur van in met overzicht een gevoerde het worden van reeds er visie een ontwikkeld zal verderniet uitgewerkt en bij dieper gebrek projectmedewerker. een aan 2016 In op gebracht. behoorlijk een den 2015 aangetroffen peil In werd deze inventaris de vele van foto’s documenten, inventarisatie het en objecten wer pand in - die lijk (zie 2.3.6 ook rubrieken en 2.4.3). 2013/2014 In de werd op vlak inhoudelijk 2013 werd in ontsloten volledig Het Panamarenkohuis publiek en is toeganke deBiekorfstraat in Panamarenkohuis 2.2.3.7 lantern’. magic ofre-use the project ‘creative conferentie een Erfgoed hosten thema metCultureel als het Europees dit kader van in oktober M HKA 2016 In zal erfgoed. cultureel soort dit van en bewaring voor de archivering ontwikkelen standaard een zichtbaarheid geven internationale netwerk grotere een zou en de collectie heid geven d.m.v. publicaties, workshops en conferenties. Het Europees http://www.slides.uni-trier.de/) (LUCERNA: databank - en zichtbaar digitale internationale een verder ontsluiten, aan zal Ensembles toevoegen alsook aan de Collectie en slides Vrielynck van lantaarn onder magische meer de collectie deeltijdse een jaar onderzoeker project die twee voor van aan periode een de Universiteiten Exeter, van en Salamanca). Girona UA De voor dit wierf HKA overbrugt de de overbrugt M HKA Het traditie. avant-garde Antwerpse de op voortbouwend profiel internationaal een en in Vlaanderen voortrekkersrol een ambieert M HKA Het publiek. het en kunstenaar de kunst, de voor van en ontmoetingsplaats open een is Het beeldcultuur.en film kunst, beeldende hedendaagse voor museum een is M HKA Het Algemeen 2.2.4.1 mogelijke voor (conferentie). basis verdere Vlaanderen in veldacties L’Internationalein (e-book), het Nederlands als naar terugvertaling (Anders Kreuger),wegfilteren M HKA-specifics voor basis discussie onderzoek museaal met omtrent tekst visie Engelstalige Maart/april: onderzoek hedendaagsemuseaal kunstmusea. in van over reflectie onderzoek, de en/of inzetten internationale een naar over Vlaanderen en erfgoed gefaseerde museaal in veldbrede discussie een te de verbreden ambitie respectievelijk samenwerking om in naar overlegMaart met Faro en met L’Internationale over de wenselijkheid en vervolgensnieuwe versie review draft, peer Januari/februari

- - verhouding tussen artistieke en brede samenlevingsvragen, tussen het internationale en het regionale, kunstenaars en publiek, traditie en vernieuwing, reflectie en presentatie. Centraal daarbij staat de collectie met verwerving, beheer en onderzoek. M HKA Ensembles (ensembles.org) vormt sinds 2010 een belangrijke digitaliserings-inspanning van het M HKA. Dit webplatform heeft als doel de kunstwerken en kunstenaars beter te contextualiseren met behulp van nieuwe media; het onderzoek en de kennis dat we verzamelen te bewaren en te ontsluiten. De toepassing werd tot twee jaar terug in het museum ontwikkeld, vandaag wordt de technische ontwikkeling uitgevoerd door 10to1 in Antwerpen. Om de ensemblebank succesvol te maken heeft het M HKA een aantal parallelle inspanningen gedaan. Het kunstwerk ‘tot leven doen komen’ door te verbinden en te contextualiseren heeft pas zin wanneer je over de grenzen van de instellingen werkt. M HKA wil ensembles.org zo breed en internationaal mogelijk opstellen in het veld. M HKA ontwikkelde in 2015 de bestaande software verder, met als doelstelling externe partners zoals kunstenaars, archiefinstellingen of partnermusea, de mogelijkheid te bieden aan de slag te gaan met een databank die op termijn kan opengesteld worden of data kan uitwisselen met andere toepassingen (API).

Doelstellingen 2015: ensembles.org extern aanbieden om het gestructureerd multi-disciplinair onderzoek in netwerkverband te stimuleren.

Dit betekent dat we op middellange termijn onze diensten beschikbaar willen stellen aan externe kleine en middelgrote organisaties in binnen- en buitenland (Ensembles As A Service/EAAS gebaseerd op Software as a Service, vaak afgekort als SaaS, ook wel eens Software on Demand genoemd, is software die als een online dienst wordt aangeboden. Een gebruiker hoeft de software niet aan te schaffen, maar sluit bijvoorbeeld een contract per maand af, eventueel in combinatie met andere parameters. De SaaS-aanbieder zorgt voor installatie, onderhoud en beheer, de gebruiker benadert de software over het internet bij de aanbieder. Er is geen ‘fysieke’ softwareoverdracht, de applicatie bevindt zich volledig in de ‘cloud’. Gebruikers krijgen via hun internetbrowser toegang tot het platform en beheren en ontsluiten hun data via dezelfde weg. Hierbij kunnen alle functionaliteiten of applicaties die zowel de front-end en back-end bedienen als totaalpakket beschikbaar worden gesteld.

EAAS heeft als voordeel voor de gebruiker dat deze, doordat hij geen eigenaar is, noch investering, noch beheer hoeft te doen van een complexe IT-infrastructuur. Beperkte beheerskosten voor de gebruiker zijn mogelijk doordat M HKA de kosten voor de infrastructuur en het beheer van de infrastructuur en de applicaties kan spreiden. Een aandachtspunt hierbij is dat de gegevens niet alleen in eigen huis worden beheerd, zodat via een samenwerkingsovereenkomst tussen M HKA en de gebruiker speciale aandacht voor het aspect informatiebeveiliging en auteursrechten op zijn plaats is.

2.2.4.2 Technische documentatie M HKA Ensembles is een webapplicatie, geschreven in Ruby. Het framework dat we gebruiken is Ruby on Rails (RoR). Verder wordt er gebruik gemaakt van HTML 5, CSS 3 en Javascript (JQuery framework). Momenteel draaien we versie 3.1.10 van het framework en gebruiken we volgende gems: pg, will_paginate, jquery-rails, rqrcode, rmagic, aws-sdk, paperclip, acts-as-taggable-on, rdis- count, httparty, delayed-job, hirefireapp, client_side_validations, paper_trail, postmark-rails, friendly-id, geocoder, country_select, rqrcode-rails3. Via Github wordt de code in repository bewaard en beheerd. De infrastructuur wordt als dienst gehuurd in the Cloud bij Amazon.com (Amazon EC2 via Heroku (PaaS), Amazon S3). De database (PostgreSQL) wordt eveneens gehost door Heroku. P 29 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws — — — verder onderzoek of onderzoek te bundelen en zo meer. voor of te aandacht vestigen, om focus specifieke een te maken, raisonné catalogue een ensembles.org te digitaliseren, van om archief een gebruik en het de functionaliteiten geïnteresseerd in en andere partners instellingen zijn er heel wat Ondertussen musealeen verdere ontsluitingsmogelijkheden. deze databank van investeerde de ontwikkeling de in jaren laatste M HKA E.A.A.S. voor businessmodellen mogelijke naar Onderzoek 2.2.4.3 voor ensembles.org CMS van form 6th.moscowbiennale.ru. op en dient basis als Moskou. van Biënnale moscowbiennale.ensembles.org autonoom een is plat opgeleverd 2015 en verder werd en getest EAAS ingezet deAugustus tijdens &6th.moscowbiennale.ru moscowbiennale.ensembles.org 2015: Case Best 2.2.4.4 verbreed data worden. gelinkte het onderzoek museaal en via kan verder verzamelen en content, betekenis M HKA kennis kan EAAS Via dat dezeis intenties bij formeel worden aanvang vastgelegd. worden geleverd afgesproken of in diensten samenwerking. Voorwaarde ook kan te zijn, exclusief maar tegenprestatieDe niet hoeft financieel storage, en updates dekt. ondersteuning kosten die servercapaciteit, terugkerende van service-fee jaarlijks een volgt te stappen. Daarna om in bedrag een betaalt web. gebruiker Elke het van de dynamiek aan Het licentiemodel, traditionele aangepast instelling per Prijs dient te worden. betaalt extra (functionaliteiten front-end) onder te module een waarvoor brengen in Wel de overwegen publieksontsluiting van de zouden kant we kunnen basismodel voor EAAS. interessant als minder Dit lijkt betaaldrempel. onder blijven vaak de bij de praktijk modelIn business dit gebruikers wordt betalend. dan (bvb.oplaadbare assets <5 Gb). onbeperkte De of bijkomende capaciteit volume gratis aan items, gelimiteerd een te registreren gratis aantal end) (front-end), en ontsluiting betalende gelimiteerd een of aan (back- basisregistratie gratis een aan denken zou je kunnen Bij EAAS worden geactiveerd. tegen betaling de geavanceerde kunnen features zijn gratis, op het –model. basisfunctionaliteiten ‘gratis’ De Een variant +subscription Freemium en archieven. totuitgroeien datahub voor centrale een hedendaagse beeldende kunst ensembles.org kan deze manier Op software. de de-factoals standaard totbij te uit beogen groeien die wereldwijde toepassingen platformen, geworden Dit vereist. prestatie gebruikt model op het is vaak internet of andere tegen geen financiële er is aangeboden, wordt gratis EAAS Het ‘gratis’- model aanbieden? Hoe EAAS

- -

In plaats van een klassieke tentoonstelling, een conferentie of een performance programma, ontpopte de biënnale zich als een sociale ruimte met diverse ontmoetingen gericht op inzicht/kennis, waarin de diverse verschijningsvor- men van kunst het denken versterkten. Een Media Machine maakte deel uit van de infrastructuur; alle activiteiten werden gedocumenteerd, bewerkt en herdacht ter plekke met een verschillende en diverse uitkomst gedurende de tien dagen en in de nasleep ervan. Maar het begrip media was niet beperkt tot technologie; ook de deelnemers en bezoekers werden opgevat als media of assets. Concreet betekende dit dat de gehele Media Machine de gehele data toestroom en content voor ontsluiting op de website hebben ingevoerd in moscowbiennale.ensembles.org. Deze gecentraliseerde data zal later in 2016 tevens dienen als basis voor een e-pub.

2.2.4.5 Andere Onderzoeksgebieden / Applicaties 2015: — Ricardo Brey Archiefonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van œuvre in samenwerking met de kunstenaar, team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Op de bodem van de hemel’, 06.02.2015 — 10.05.2015 http://ensembles.org/events/ricardo-brey-op-de-bodem-van-de-hemel- ricardo-brey-fuel-to-the-fire http://ensembles.org/actors/ricardo-brey — Visite Herzele Collectie-onderzoek, structurering en beschrijving in samenwerking met de Gemeente Herzele, de kunstenaars, team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Voorbij Woorden’, 02.04.2015 — 26.04.2015 http://ensembles.org/events/voor-bij-woorden-visite-herzele — Jan Fabre Archiefonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van œuvre & overzicht performances in samenwerking met de kunstenaar, team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Stigmata, Acties & Performances 1976-2013’, 24.04 — 27.09.2015 http://ensembles.org/events/stigmata-actions-performances-1976-2013 http://ensembles.org/actors/jan-fabre — Bernd Lohaus Archiefonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van œuvre & overzicht kunstwerken in samenwerking met de Bernd Lohaus Estate, team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘Fremdkörper’, 24.04 — 26.07.2015 http://ensembles.org/events/fremdkorper-werken-uit-het-atelier-van- bernd-lohaus-fremdkorper-works-from-the-studio-of-bernd-lohaus- aus-der-blume-das-holz http://ensembles.org/events/fremdkorper-werken-uit-het-atelier-van- bernd-lohaus-fremdkorper-works-from-the-studio-of-bernd-lohaus- versuch-einen-satz-auszusprechen http://ensembles.org/events/fremdkorper-werken-uit-het-atelier-van- bernd-lohaus-fremdkorper-works-from-the-studio-of-bernd-lohaus- von-der-wiederholung-der-traume-zur-realitat http://ensembles.org/actors/bernd-lohaus — Fabrice Hyber Archiefonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van een overzicht kunstwerken in samenwerking met de kunstenaar, team Bemiddeling in functie van de tentoonstelling ‘De vorm van woorden’, 24.04 — 26.07.2015 http://ensembles.org/items/la-forme-des-mots — Charlotte Posenenske Archiefonderzoek, digitalisering, structurering en beschrijving van een overzicht kunstwerken in samenwerking met Estate Charlotte P 31 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws — — — — — Doelstellingen Microwebsites 2.2.4.6 — — — — ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling team met samenwerking de kunstenaars, in overzichteen kunstwerken van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, Welvaartsstaat De tist-works-from-the-70s http://ensembles.org/events/inbox-alain-arias-misson-plastico-concre Arias-Misson ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling team met samenwerking de kunstenaar, in overzichteen kunstwerken van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, Arias-Misson Alain http://ensembles.org/items/square-tubes-series-dw DW’, Reeks Buizen ‘Vierkante —26.07.2015 24.04 de tentoonstelling van functie in Posenenske, Bemiddeling team het onderzoek reflecteert. hierrond en Durham Jimmie van het die webpagina œuvre kwalitatieve een van en realisatie Ontwikkeling Durham. deep-storage bij Jimmie de Studio beeldbeheer geïmplementeerd en tool voor als archivering, E.A.A.S reflecteert. hierrond of‘Ship Fools’ en ‘The Dockers’ Museum’ en het welke onderzoek Sekula, omtrent webpagina Allan kwalitatieve een van en realisatie Ontwikkeling beheer en deep-storage voor Sekula. het ‘ensemble’ Allan geïmplementeerd beeld tool voor als onderzoek, archivering, E.A.A.S Hugo van Roelandt en het onderzoekarchief reflecteert. hierrond het die webpagina kwalitatieve een van en realisatie Ontwikkeling en deep-storage het van ‘ensemble’ Hugo Roelandt. en ‘archief’ beeldbeheer geïmplementeerd tool voor als archivering, E.A.A.S super-8-films-the-colour-company-presents-schilderijen tele-zeefdrukken-affiches-underground-comics-de-verhalen-van-jan- http://ensembles.org/events/inbox-george-smits-mafprint-experimen http://ensembles.org/events/inbox-george-smits-toet-m-a-f-print-zbolk 30.10.2015 Zbolk’ —3.01.2016 –Toet,Smits MAFprint, Georges ‘INBOX: de tentoonstellingen van functie in Bemiddeling team en het met samenwerking de kunstenaar als overzichteen kunstwerken van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, Smits Georges http://ensembles.org/events/bruises-and-lustre Glans’ en ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling team en het met samenwerking de kunstenaar als overzichteen kunstwerken van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, Otobong luxe-huseyin-bahri-alptekin-democratic-luxury http://ensembles.org/events/huseyin-bahri-alptekin-democratische- Luxe Democratische ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling met samenwerking de Estate en het als team overzichteen kunstwerken van en beschrijving structurering digitalisering, Archiefonderzoek, Alptekin Bahri Hüseyin http://ensembles.org/events/recente-aanwinsten--3 13.08.2015 ‘ de tentoonstelling van functie in Bemiddeling met samenwerking het team in de kunstenaars, verwervingen, de nieuwe van en beschrijving structurering Collectie-onderzoek, Recente http://ensembles.org/events/de-welvaartsstaat-the-welfare-state —27.09.201529.05

Aanwinsten , 16.10.2015 —17.01.2016 2016:

Nkanga —

’, —23.05.2015 24.04 31.01.2016

’, 16.10.2015 —31.01.2016 De Welvaartsstaat De van Alain bio-poëzie De Hüseyin Bahri Alptekin – Alptekin Bahri Hüseyin Recente Aanwinsten In Situ: Kneuzingen Kneuzingen In Situ: ’,

’,

- - - — E.A.A.S geïmplementeerd als tool voor archivering, beeldbeheer en deep-storage van het ‘ensemble’ en ‘archief’ Panamarenko. Ontwikkeling en realisatie van een kwalitatieve webpagina die het œuvre van Panamarenko en het onderzoek hierrond reflecteert. — E.A.A.S geïmplementeerd als tool voor archivering, beeldbeheer en deep-storage van het ‘ensemble’ en ‘archief’ Hans Theys. Ontwikkeling en realisatie van een kwalitatieve webpagina die het archief van Hans Theys en het onderzoek hierrond reflecteert.

2.2.4.7 Muhka.be Verder ontwikkeling van ensembles.org gebeurde binnen het kader van EAAS maar tevens in functie van het gebruik van de databank ensembles.org als CMS voor de nieuwe website muhka.be. Om ensembles.org in integreren in muhka.be zijn diverse updates (framework) doorgevoerd en diverse API & json ontwikkelt. Er gebeurde een mapping en de doorstroom van informatie werd onderzocht in samenspraak met 10to1 en Mr. Henry.

2.3 PUBLIEKSWERKING

De M HKA-programmatie werd in 2015 uitgebreid met twee nieuwe tentoonstellingsformats. In februari startte het LODGERS-programma: een uniek format waarbij het museum, i.s.m. AIR Antwerpen, enkele van de meest vindingrijke artistieke initiatieven uitnodigt om de tentoonstellingszalen op de zesde verdieping in te palmen. In het najaar werd gestart met het IN SITU-programma. Deze nieuwe reeks richt zich exclusief op de productie van nieuwe kunstwerken, en op experimentele presentaties in de grootste en meest atypische tentoonstellingsruimte van het museum, de puntzaal. Voor IN SITU wordt samengewerkt met de meest belangrijke jonge en mid-career kunstenaars uit de hele wereld. Deze nieuwe accenten in de programmatie en de samenwerking met zowel kunstenaars als organisaties, brachten nieuwe uitdagingen en kansen mee op vlak van bezoekersonthaal, bemiddeling en communicatie.

Zowel LODGERS als IN SITU illustreren de wil van het M HKA om sterk lokaal verankerd en internationaal verbonden te zijn. Een lijn die ook dit jaar werd doorgetrokken in de reguliere programmatie. Met kunstenaars zoals Ricardo Brey, Jan Fabre, Bernd Lohaus en Otobong Nkanga presenteerde het M HKA stuk voor stuk kunstenaars met internationale faam en een sterke verankering in Vlaanderen en/of Antwerpen. Deze focus stond garant voor een bijzondere dynamiek die zich positief liet vertalen in uitvoerige media- aandacht, zowel voor de tentoonstellingen als voor M HKA als instelling, en in de bezoekersaantallen.

Met de tentoonstelling De Welvaartsstaat, in het kader van onze samenwerking binnen het Europese museumnetwerk L’Internationale, de retrospectieve Democratische Luxe van Hüseyin Bahri Alptekin i.s.m. RAMPA Gallery (Istanbul), en de samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap en de VUB naar aanleiding van The Revenge of the Common Place in het kader van de Vlaamse vertegenwoordiging tijdens de Biënnale van Venetië, zorgde ervoor dat het M HKA ook internationaal sterk voor de dag kon komen. Ook het cu- ratorschap van M HKA-directeur Bart De Baere voor de Biënnale van Moskou gaf het M HKA de mogelijkheid om zich zowel nationaal als internationaal sterk te profileren.

Ingegeven door het specifieke karakter van bepaalde projecten, zoals De Welvaartsstaat, nieuwe samenwerkingsvormen binnen LODGERS en de discussie rond Constituency-werking binnen het Europese museumnetwerk P 33 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws en M HKAZINE jaarbrochure brochure, die eengemaakte een overgang naar en werd de 2015 In M HKAZINE verscheen van het nummer laatste winnen. zullen belang aan maar de toekomst in alleen die instrumenten belangrijkste de blijven corporate deBinnen en de jaarbrochure communicatie website de creatieve sector. en de brede op beeldende focust muziek, Het magazine kunst te bereiken. om heel heeft de op Vlaanderen ambitie termijn maar Brussel, in op expats richt eerste instantie dat in zich magazine The Word, Engelstalig gratis een met het magazine werd gestart samenwerking een expats leefwereld van met de te vinden om meer aansluiting poging een In voortgezet. Cityzine werd de succesvolle travel-lifestyle-leasure metsegment van samenwerking (travel-lifestyle- het In leasure) troeven. belangrijkste onze zijn hiervoor op de brede media de perswerking binnen en focus hotspots een culturele flyers op de belangrijkste B-Dagtrip, kader van in metsamenwerkingen NMBS steden, Vlaamse de belangrijkste het van straatbeeld in Affichecampagnes mogelijk publiekgroot (nationaal bekend en internationaal) te maken. bij te spreken zo een werking aan en hetdoelgroepen en museum haar om voortdurend nieuwe belang cruciaal van en Marketing Communicatie kernpubliek het blijft voor het de van M HKA afdeling Naast het informeren Press). Art M, Metropolis (Groenewaarde Museumtijdschrift, Amsterdammer, buurlanden vaste een gerichte de de advertenties brede uit directe naast pers in en Frieze) Afterall (Artforum, kunstmagazines internationale adverteren in kernpubliek. ons van en informeren bereiken het in belang zijn groot eveneens van en KLARA H ART zoals partners advertenties).(uitnodigingen, flyers, affiches, Sponsorovereenkomsten met en evenementen tentoonstellingen van aanleiding bonden naar communicatie nieuwsbrieven) met hand projectge en digitale in hand gaan M HKAZINE media) sociale (jaarbrochure, zijn. Corporate de speerpunten communicatie (affiches en advertenties) (nieuwsbrieven communicatie en digitale en promotie flyers, uitnodigingen), betaalde (jaarbrochure, municatiemiddelen waarbij eigen printcom de project ideale gezocht matrix ofelk naar activiteit wordt het van licht en te in te informeren, bereiken kernpubliekons optimaal (tentoonstellingende programmatie en randprogrammatie) Om centraal. deNaast het kernopdrachten het van vooral communiceren staat van museum met relatie hen teduurzame uit bouwen. een en op manier die te informeren optimaal en kunstliefhebbers sionals profes art kunstenaars, uit kernpubliek bestaande om haar ernaar M HKA het streeft Met communicatieaanpak doorgedreven een en gediversifieerde en Marketing Communicatie 2.3.1 het algemeen. in kunst daagse het hettot bijzonder in van museum het maken meer toegankelijk en heden nieuwe en bezoekers het van het bijdragen aanspreken in waarde onschatbare en Yoga galerieën, het van museum in Antwerpse met de belangrijkste samenwerking in Talks, ook de Artist succesvolle maar zoals formats Prints, met de Kunstbende, samenwerking De MUKA Museumnacht, Birthday, blijven evenementen Art’s maatschappelijke inbedding van het als Op vlak actor maatschappelijk te het verhogen.wijdte als van museum en relevantie draag moet staat stellen de impact, en in ons stapsgewijs vorm krijgt M HKA pend het proces van dat zowel de L’Internationale, werking binnen binnen als langlo een van maatschappelijke onze rol. Dit vormde van de start invulling de collega’s L’Internationale, binnen met het de herdenken werd van gestart van en gestoeld met en de op ervaringen de discussie eigen programmatie maatschappelijke rol. Vanuit haar aan geeft de invulling actieve een M HKA L’Internationale zorgden het voorwaarop op nog een de focus grotere manier blijft het van M HKA en ambitie verankering de internationale Gezien

- -

- - - - verenigt, voorbereid. De nieuwe brochure voorzien in 2016 zal twee keer per jaar verschijnen en moet zowel een nieuw publiek als mensen die reeds vertrouwd zijn met het M HKA de nodige informatie, achtergrond en verbreding verschaffen. Daarnaast kan de nieuwe brochure ook fungeren als kennismaking met de instelling in het licht van sponsorinitiatieven, perscontacten en andere vormen van samenwerking met derden.

In het voorjaar van 2015 besliste de Raad van Bestuur van het M HKA, in het licht van de herprofilering van het M HKA en de daarbij horende langeter- mijnvisie op de toekomst om het ontwerpproces van een nieuwe huisstijl stop te zetten. Er werd wel aangedrongen op het voortzetten van de ontwikkeling van de nieuwe M HKA-website, zij het in de bestaande vormgeving. De nieuwe website, die in 2016 online zal gaan, moet het mogelijk maken om de opdracht en werking van het museum optimaal te communiceren, de collecties en onderzoek beter digitaal te ontsluiten, het onderzoeksplatfrom Ensembles. org te integreren in de M HKA-website, en niet in het minst onze (potentiële) bezoekers optimaal te informeren op een manier die aansluit bij de noden en wensen van museum en bezoeker.

In 2015 bood de verbreding van de programmatie met LODGERS en IN SITU de uitdaging om deze nieuwe initiatieven voldoende in de verf te zetten zonder dat dit ten koste ging van de helderheid van onze boodschap en de aandacht voor andere projecten. Gezien het vaak atypische en unieke karakter van onze partners in het LODGERS-programma werd van in het begin volop ingezet op digitale communicatie (social media, website en nieuwsbrieven). Deze keuze werd mede ingegeven door het feit dat de programmatie vaak heel ad hoc tot stand kwam én de verschillende LODGERS vaak zelf beroep konden doen op een groot netwerk waarmee ze in eerste instantie digitaal com- municeerden. De M HKA-sociale mediakanalen zoals Facebook en Instagram leenden zich optimaal om als het ware day-to-day verslaggeving te doen over de activiteiten van onze LODGERS en de brug te slaan naar het eigen netwerk van de LODGERS. Deze samenwerkingen brachten het M HKA tot bij groepen en organisaties waarmee we vooraf geen binding hadden. De verhoogde aandacht voor en de bekendheid van het M HKA lieten zich vooral merken op de sociale media met een aanzienlijke stijging van volgers en conversaties over en met het MHKA op Facebook, Twitter en Instagram.

Omdat het IN SITU-programma een nieuwe vaste pijler is in onze programmatie werd geopteerd om de digitale strategie te ondersteunen met indoor affichecampagnes op culturele hotspots. De affichecampagne had tot doel om het concept IN SITU te introduceren bij het brede publiek. Het IN SITU- programma volgt ook de ritmiek van de reguliere openingen. Dit heeft als voordeel dat IN SITU mee wordt genomen in de communicatie en organisatie die gepaard gaan met een opening.

Op vlak van openingen heeft de verbreding van de programmatie tot rechtstreeks gevolg dat de focus tijdens een opening niet langer op een tentoonstelling ligt. De avond wordt gezien als een startschot van verschillende projecten. In het licht van nieuwe samenwerkingen en het aanspreken van nieuwe doelgroepen was ook De Welvaartsstaat een zeer geslaagd project. Met De Welvaartsstaat bracht het M HKA niet enkel een tentoonstelling, maar werd gepoogd een breed maatschappelijk en cultuur project neer te zetten. Deze brede aanpak kwam tot stand in samenwerking met verschillende externe partners en bood ons de mogelijkheid te communiceren naar een publiek dat breder was dan enkel de hedendaagse kunstliefhebber.

De inzet was van bij aanvang enerzijds de breedheid en maatschappelijke relevantie van het project te communiceren en vanuit die eigenheid ook andere doelgroepen te bereiken. Een thema zoals de welvaartsstaat beheerst de actualiteit en heeft tentakels binnen verschillende domeinen: politiek, P 35 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws bijzonder blijft het buitenland naar en/of uitsturen ontvangen pers Belgische journalisten waarbij we internationale persreizen van organisatie De te communiceren. tor om programmatie onze de slagen breedheid van we erin met de exclusieve kunstenaar/cura een de schermen, of interview een preview achter blik een de van bieden, wisselend aan formats Door hen verschillende en journalisten. medium project het op meest maat gezocht geschikte naar wordt een bij van laat van liggen, aanvang en denaambekendheid rest links op focust de enkel hoofdtentoonstellingzich of het project met de meeste doeltreffend door te dat vermijden Om teminder de veel pers boodschappen. leek alsmaar opening een voorafgaand aan meer perspreview op. klassieke De op moment hetzelfde tentoonstellingen nog zich openen, maatwerk drong buiten te om gepast komen. naar met boodschap onze erin slagen we en journalisten netwerk en het redacties benaderen proactief van de Door bredere uitgebreid een pers. als op deingespeeld gespecialiseerde zijn en zowel gegarandeerd, wordt en lokale verankering uitstraling tionale wordt Steeds op maat waarbij de interna ideale gezocht aanpak naar M HKA. en hetdoelgroepen werken het de algemene van naamsbekendheid aan verschillende het van bereiken in belang cruciaal van blijft perswerking De Pers 2.3.2 meercontext bekendheid toerisme van te geven. netwerkmoment de om bredere het belangrijk een binnen museum ziendit als bleef het ook jaar dit sectoroverleg volgen Toerisme en blijft van Antwerpen komen. 2016 M HKA tot Beide in projectenCongresstad. uitwerking zullen en Antwerp Ambassadors de omtrent trajecten Antwerp aan participeerde Het M HKA stadsmarketing. het stakeholders externe kaderexterne van in en interne platform een van tot het stakeholdersnetwerk Connect2Antwerp, toe het M HKA trad omtrent Daarnaast de wijk. de visieontwikkeling aan en deel werd te nemen actief de museamet gevraagd de stad Antwerpen opgestart dialoog en KMSKA) FOMU het werd Zuid structurele een (M HKA, toerisme. van op vlak samenwerking voor de het wijk Zuid toekomstvisie een en betere een inzake Antwerpen overleg met de Stad op structureel ingezet en Marketing Communicatie te werd vergroten, vanuit de afdeling en internationaal nationaal het M HKA Met het en de nieuwe op doelgroepen oog bekendheid het van bereiken van The Book. Mind de boekenbeurs aan eigen depromotie communicatiekanalen en binnen redactionele aandacht konden Ook hier Book. the we rekenenMind ondersteunende op verregaande en politicologen over op de de boekenbeurs toekomst de welvaartsstaat van debat een aan Kreuger curator met Anders sociologen van dewas deelname debat Concreet hiervan resultaat omtrent de toekomst de welvaartsstaat. van werdEr ook gepoogd zoveel mogelijk deel te nemen het maatschappelijk aan (zondertie dat er met opgestart). hen was samenwerking een het de project eigende communica naar in verwezen ziekenfondsen graag die zoals gaven de tentoonstelling tot van toegang de nieuwe thematiek partners Zowel personeelsleden, enzovoort. academici, de als samenwerkingen alumni, met te onderzoekers, treden studenten, dialoog om in kans boden unieke een onele enZij de de tentoonstelling. samenwerking te aan aandacht schenken werden aangesproken deze om organisaties van redacti elk van catiekanalen communi en externe interne De informatiekanalen. tot meer gespecialiseerde toegang gaf archieven deBuren en de culturele Huis het Vlaams-Nederlands Instituut, Architectuur het Vlaams de Universiteit zoals Antwerpen, partners en toekomstproject. Het samenwerken historisch- met als de welvaartsstaat zijn bij betrokken en verder vanuit hun expertise de die mensen te bereiken bij maatschappelijke de te discussies vinden actuele gepoogd om aansluiting Vanuit enzovoort. sociologie, economie, domein werd geschiedenis, elk en het feit dat de verschillende programmatie in Door de verbreding de de musea communicatieverantwoordelijken van van op initiatief Op - - - - - waardevol. In kader van de samenwerking met RAMPA Gallery (Istanbul) naar aanleiding van de tentoonstelling Democratische Luxe hebben we een persbezoek aan de tentoonstelling in Istanbul georganiseerd. De tentoonstelling in Istanbul opende voorafgaand aan de M HKA-tentoonstelling en was een ideaal moment om zowel de aandacht te richten op de tentoonstelling Democratische Luxe als de internationale werking van het M HKA onder de aandacht te brengen.

De M HKA-persdienst stond ook in voor de nationale perswerking tijdens The Revenge of the Common Place, een samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap en de VUB naar aanleiding van de Vlaamse vertegenwoordiging tijdens de Biënnale van Venetië. Verder organiseerde de M HKA- persdienst een persreis voor Belgische journalisten naar de Biënnale van Moskou in het kader van de opdracht van M HKA-directeur Bart de Baere als curator.

2.3.3 Publiekszorg Binnen het team Publiekszorg, dat bestaat uit de onthaalploeg en het sup- poostenteam, werd in lijn met de vorige jaren verder gewerkt op een verdere professionalisering en ondersteuning van de huidige en nieuwe medewerkers. In april nam het M HKA afscheid van erfgoedbewaker Ben Lecok die op pensioen is gegaan. Werkervaringsklant Riyad Cherif Chaker werd opgevolgd door werkervaringsklant Mohammed Mohammed. Riyad bleef echter actief binnen het M HKA via een IBO-traject. Vorming was ook dit jaar een belangrijke pijler. In het kader van het werkervaringstraject van suppoosten werd verder gegaan met aanbieden van lessen Nederlands. Daarnaast volgden enkele baliemedewerkers een cursus Frans. Beide opleidingen beogen het professionaliseren van ons onthaal in termen van klantvriendelijkheid. Het M HKA-onthaalteam nam ook deel aan het opleidingstraject Toeristisch onthaal, georganiseerd door Vlaamse Kunststeden. In drie workshops kreeg de onthaalploeg vorming on the job en werd ook de kans geboden om ervaringen op te doen en uit te wisselen met collega’s van andere musea en toeristische trekpleisters. Het traject in samenwerking met Vlaamse kunststeden werd heel positief onthaald en bracht naast de nodige inzichten op vlak van klantvriendelijkheid ook nieuwe contacten tussen culturele en toeristische partners met zich mee.

2.3.4 Maatschappelijke inbedding Afgelopen jaar werd binnen de afdeling Publiekswerking, onder invloed van initiatieven en discussies binnen het Europees museumnetwerk L’Internationale, gestart met het actualiseren van de invulling van onze rol als maatschappelijke actor. Geënt op de dialoog die wordt gevoerd tussen de L’Internationale partners binnen de werkgroep publiekswerking, werd gekeken hoe we onze relatie tot externe partners, stakeholders en individuen kunnen gaan herdenken. Cruciaal hierin is het uitgangspunt dat ‘de andere’ wordt gezien als een actieve partner waarmee samenwerkingen in dialoog ontstaan vanuit een gemeenschappelijk vertrekpunt en in wederzijds vertrou- wen. Er werd nagedacht hoe termen zoals empowerment en ownership kunnen worden herdacht en hoe die begrippen concreet kunnen worden ingevuld binnen de werking van het M HKA. Dit kwam voor het eerst tot uiting binnen het LODGERS-programma dat zich kenmerkt door een unieke en vernieuwde manier van samenwerken met externe actoren die binnen een grote mate van autonomie hun eigen programmatie ontwikkelen binnen de muren van het museum. Ook binnen het project van De Welvaartsstaat werd vanuit deze nieuwe visie op samenwerken met actoren uit de brede burgerlijke maatschappij gewerkt. De samenwerking met de Universiteit Antwerpen, het Vlaams Architectuur Instituut en met name de samenwerking met de culturele archieven waarbij hen werd gevraagd om op basis van hun archiefmateriaal P 37 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws stellingen folders, of bij aan rondleidingen lezingen waaier teksten, tijdelijke tentoon zijnal facetten beleven bekijken, brede een uit en onderzoeken. kiezen Je kan in je de wereld de kan hedendaagse van kunst het M HKA In participeren. kan het publiek getoond waaruit van invalshoeken worden, vanuit verschillende of aangereikt manieren moeten context op verschillende Inhoud, en beleving en brederover over de museumzalen wat in de maatschappij. er afspeelt zich het publiek kan reflecteren betekenen. contact In met kan kunst dat allemaal praten, en samen watde onderling; bezoekers en denken dromen over kunst ook tussen zoekers, bij maar en bezoekers, jong en oud). kunst tussen Dialoog (zowel centraal dialoog staat bij be Hierin individuele bij als groepen kunst. het publiek tussen en de slaan brug een het M HKA wil kunstbemiddeling Via Bemiddeling 2.3.5 leidende een communicatie, blijven rol opnemen. in het team als zowel vanuit het bemiddeling team hierin, zal Publiekswerking afdeling De het van M HKA. ook de werking concreet binnen te verankeren onderbouw worden en zal deze gepoogd om nieuwe van aanpak de visie actor. maatschappelijk op rol onze als deze nieuwe vorm te visie geven, in past zelf de deeleen tentoonstelling van Brey Ricardo kunstenaar de Vlaams-Cubaanse van van hemel de bodem de Op onder en tentoonstellingen te dompelen. tentoonstelling De de kunst binnen de wondere in wereld rituelen van KUNSTBENDE van de finalisten april in format een met workshop diverse het M HKA om het ontwikkelde voorjaar In zijn. er vragen wanneer en opdracht een en klaar staat op weg met zetmuseum inleiding een de klas of Een het host heb van je over de klas. in leidraad een voor nabeschouwing het voorbereiden,del je museumbezoek voor zelf begeleiden je NT2 kan groep onderwijsbun en praktische specifieke een van de hand Aan taaloefenkansen. met werkvormen en interactieve centraal staat de NT2-cursisten van inbreng met je NT2 je op het donderdagavond en kan Salon, in en kinderbegeleiding het M HKA voor rondleidingen de ouders met gratis het zondagZo is elke Familiedag (aanbod NT2) donderdag tweede de (yoga elke maand). van en vrijetijdsgroepen voor (aanbod bezoekers de individuele en slechtzienden), blinden het onderwijs werdEr verder op publieksverbreding ingezet (zieProjecten 13). 6t.e.m. hoofdstuk worden verder werdendie opgenomen ontwikkeld, het overzicht in de van tools diverse De helder en gekoppeld taalgebruik) retroplanning. een aan en interactie, participatie en tradities, waarden dachtspunten; inspiratie, (PWG) opgesteld (vertrekkend aan bemiddelingsplan een diverse van met de curator en de samenspraak projectwerkgroep jecten werd in steeds Voor tentoonstellingspro het en kleinere grote de bemiddelen diverse van tot gesprek. geeft goed een wat of aanleiding collectie, tentoonstelling je bezoek de wandelgesprek. een met Samen gids een deelnemen aan gratis donderdagElke 19:30 van tot 20:30 tot zondag 14:00 15:00 en je elke van kan te vergroten. draagvlak meer open publiek huis te wordenals het maatschappelijk en op manier die werdenEr ondernomen opnieuw nieuwe acties diverse en museum om als centraal. met en samenwerkingbemiddeling het interactie op oog doorgedreven innovatieve, van experimentgedreven 2015Ook in stond de ontwikkeling de loop worden 2016In van zal verder gewerkt op de theoretische

of eigen De of zelfstandig. met bezoeken je met klas gids, een -groep

collectiepresentaties.

opgezet acties specifieke via -

- -

die op dat moment in het M HKA liep, gaf het startschot van het bootcamp KUNSTBENDE MEETS M HKA. Het resultaat van deze uitzonderlijke samenwerking was zaterdag 18 april vanaf 16:00 te bewonderen tijdens het slotmoment van het bootcamp in het M HKA.

Daarnaast kreeg ook de toegankelijkheid een hernieuwde aandacht binnen het Meet Me @ MHKA-project en de samenwerking met WZC Immaculata in Edegem, en de focus op en ontwikkeling van rondleidingen voor blinden en slechtzienden. Hierbij werd gestreefd naar een verdere uitwerking van de methodiek wat betreft interactief rondleiden. Hierbij wordt uitgegaan van inclusie (voor elke bezoeker toepasbaar), maar met aandachtspunten van verbreding en toegankelijkheid. Het M HKA speelt in op de specifieke noden om op die manier effectief elke bezoeker een optimale kunstervaring te kunnen bieden.

Hiernaast onderzoekt het M HKA, en in deze als samenwerkingsverband tussen Bemiddeling, Communicatie en Presentatie, hoe we het museum als ‘open huis’ in een breder perspectief kunnen brengen; niet alleen via de vraagstelling naar de manier waarop we het publiek kunnen differentiëren, maar naar de manier waarop we de bredere maatschappij kunnen integreren in de werking en waarbij de ontwikkeling van het museum groeit vanuit diverse kerngroepen of constituencies. Dit traject is breder ingebed binnen het L’Internationale-netwerk en zal in 2016 een diepgaande neerslag en definiëring kennen. Een samenwerking met KMSKA en de ontwikkeling van Jongbloed! staat alvast in de steigers.

Op vlak van digitale bemiddeling werden diverse nieuwe applicaties uitgewerkt, naast de bestaande museumapplicaties op Ensembles.org, en open geëxperimenteerd met nieuwe platformen zoals Instagram, Izi.Travel, de ErfgoedApp en een web-blog voor de verdere contextualisering en verdieping van De Welvaartsstaat.

Instagram is een fotoapplicatie bestemd voor mobiele telefonie en raad- pleegbaar via desktopapplicatie. Als instelling of particulier gebruiker kan je zelf foto’s maken van hoogwaardige kwaliteit die je vervolgens kunt bewerken met een van de vele kant-en-klare effecten en/of filters eraan toe te voegen. Nadat je de foto hebt bewerkt, kan je een onderschrift of bijschrift voorzien en is het mogelijk deze online te delen met je publiek, geïnteresseerden en vrienden. Op deze manier deelt het M HKA belangrijke beelden aangaande het museum, de tentoonstellingen, de collectie, de kunstenaars en de kunstwerken. Het medium wordt ingezet als portaal naar de gehele werking en gerelateerde content waaruit een selectie aan relevant beeldmateriaal en informatie wordt ontsloten voor het bredere (online) publiek. De foto’s verschijnen in een tijdlijn en reflecteren een geschiedenis en transparantie van kernmomenten binnen de werking. Foto’s kunnen geannoteerd worden door het publiek en vaak wordt er dan ook gereageerd op de beelden. Een nieuwe community van volgers en geëngageerden voor het M HKA is hier ontstaan.

M HKA Ensembles (Ensembles.org) vormt sinds 2010 een belangrijke digitaliserings-inspanning van het M HKA. Dit webplatform heeft als doel de kunstwerken en kunstenaars beter te contextualiseren met behulp van nieuwe media, en het onderzoek en de kennis die we verzamelen te bewaren en te ontsluiten. In 2015 stapten we op de trein van Izi.Travel en hebben we de app en wandeling vanuit Cloudguide.com overgeheveld. Daarnaast hebben we bezoekers ook een stadswandeling aangeboden gekoppeld aan de tentoonstelling De Welvaartsstaat. Deze stadswandelingen hadden ongeveer 682 downloads ondanks een geringe communicatie. Waarom dit platform en bijkomende stadswandelingen? Via bovenvermelde applicaties kunnen we meer bezoekers aantrekken en bezoekers naar het museum leiden. Het aanbod P 39 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws opleiding een rond NT2. kregen gidsen De centraal. staan kansen Interactieve het werkvormen en taaloefen museum. in gaan de slag willen aan metuit voor methodieken en bundel een de voor gidsen leerkrachten zelf die Ghyoot, het met samenwerking van Nederlands het map een Huis werkte in en cursisten tijdsloten. de drie van een boeken en dat rondleiding in een de sluitingsdag opengesteld konden voor scholen. opening bij scholen Net de zoals vroege op Universum Panamarenko deeleen met de te tentoonstelling maken de van verlenging (630 2014 lijn van rondleidingen) had voor werd doorgezet. stijging Deze 2015In vonden Gidsenwerking 2.3.6 en uitgebreide een best cases strategie. met worden nieuwe een ontwikkeld visietekst zal Er verhaal. samenhangend worden een beschreven en in speerpunten kwaliteits- de diverse waarin uitgezet heldere een dient Er terug visie en aanpak. methodiek onze van is ling zijn dat weerspiege een moet bemiddelingsplan gedragen een kader hiervoor (digitale) de experiment-gedreven innovatieve, van en Leidraad bemiddeling. Voor worden gehonoreerd. nauwgezette noodzakelijke een opvolging, kon steeds alsook niet methodiek, dat deze gemaakt dient Er de echter tentoonstelling. van wel de kanttekening sloot bij het aan thema hiervan partners) naar karakter en democratische als Het (zowel horizontale hieromtrent te stimuleren. en de dialoog publiek naar uitspitten, diepend en buiten de maatschappij de museummuren te kunnen de blog breder via en ver - en architectuurwandelingen seminaries lezingen, zij-projecten, de diverse alsook zoals de toekomst de welvaartsstaat, naar van doel rond het publiek de te laten vragen actief nadenken en participeren we metexperimenteerden blog een Welvaartsstaat diverse Luxe –Democratische Apltekin Bahri Huseyin doelpubliek de tentoonstelling binnen met voor Kunstbende-leden, enkele het samenspraak specifiek jongerein het toestel de naar ontvanger. van werd Er nicatie applicatie een ontwikkelt en verzorgen de commu en objecten geïnstalleerd devlakbij kunstwerken te telefoon pushenmatie naar bluetoothzenders of tablet. worden kleine Deze reality om deze augmented de gelegenheid van gebruik nam Het bemiddeling team wordt verplicht niet die omzelf, ‘alles’ te te lezen bekijken, en te beluisteren. carte Bovendien àla dit enzovoort. gebeurt filmpjes, de bezoeker geluids- en tekstfragmenten, of tablet, krijgt smartphone je met van het scan camera-oog simpele een Dankzij gebruik. in handig (in gratis zowel de is App Play Store), Google als ErfgoedApp Deze en erg de verbonden Université het Vidinoti. van aan de Lausanne bedrijf Zwitserse overheid, de Vlaamse Cultuur, van met Jeugd, ende Media Sport technologie nieuweDe ErfgoedApp krijgen. en nog betekenis hedendaags dit meer erfgoed inhoud selen —kan verbonden uitwis met zijn elkaar en informatie voorwerpen waarbij allerlei — of things de de opkomst bezoeker.van het internet van zogenaamde Dankzij door musea apps te vervangen in werkenaudiogidsen die op de smartphone om er de trend is Internationaal zijn ongemeen rijke kennis. bronnen van museum ons in en archiefstukken tentoonstellingen Objecten, installaties, het gebeurd. museum in publiek wat van niet-overtuigd er binnen en de content wordt buiten verder eerder een gebracht naar en overtuigt deze applicatie (iPad) gebruikten . Ook de gidsen de tool binnen als

2016 - om infor iBeacons van maakt -technologie te testen ook die gebruik voor nieuwe rondleidingen klassen het M HKA 2015In ontwikkelde en het bredere deOm tentoonstelling project De betreffende

rondleidingen. en formalisering en verder continuering een voorziet het M HKA werden uitzonderlijk maandagen en maart februari januari, . In NT2 te bemiddelen en plaats een te de geven tentoonstelling, in 751 Jonas gidsen, taal). onze (Nederlands Een tweede van als

rondleidingen door FARO werd en het ontwikkeld Departement en had Deze als en startpunt. centrum als 1.452

gidsbeurten , volgens de de bezoeker keuze van stijgende De plaats. - - - - Het Panamarenkohuis ontving in 2015 388 bezoekers. Vier van onze gidsen werden specifiek opgeleid om in de Biekorfstraat rondleidingen te geven.

2.3.7 Bemiddeling Extra Muros Voor de editie van Visite in Herzele Voor(bij) woorden werden een aantal bemiddelingstools gecreëerd en ingezet. Titelbordjes werden voorzien van een QR-code. Door deze te scannen kom je rechtstreeks op de juiste pagina op www.ensembles.org uit. Een ander bemiddelingsinstrument was een reeks postkaarten (een per kunstenaar) met beeld op de voorkant en een korte, heldere tekst (maximum 100 woorden) op de achterkant. Bezoekers konden deze kaarten verzamelen en zo hun eigen tentoonstellingsbrochure samenstellen. Het M HKA voorzag ter plaatse een opleiding interactief rondleiden. De deelnemers maakten kennis en gingen aan de slag met onze methodieken en werkvormen.

2.3.8 Stages bij Bemiddeling — Shana Van Wallendael (KDG Hogeschool Antwerpen, lerarenopleiding plastische opvoeding en Project Kunstvakken, observatie- en participatiestage 3e jaar) — Tessa Van Hove (Artevelde Hogeschool Gent, opleiding kleuteronderwijs, observatie- en participatiestage 2e jaar) — Annemie De Goede (Artevelde Hogeschool Gent, opleiding kleuteronderwijs, observatie- en participatiestage 2e jaar) — Marte Sommen (KDG Hogeschool Antwerpen, Kunst- en Cultuurbemiddeling, participatiestage 3e jaar) — Mijke Star (Willem de Kooning Academie Rotterdam, opleiding docent beeldende kunst en vormgeving, microstage 2e jaar) — Serge Proth (Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen / AP Hogeschool, Specifieke lerarenopleiding beeldende kunsten – Kunsteducatieve- en participatiestage) — Jolien Siaens (Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen / AP Hogeschool, Specifieke lerarenopleiding beeldende kunsten, participatiestage 1e jaar)

2.4 ONDERSTEUNING

2.4.1 Financiën en HR-beleid In 2015 werd een overschot gerealiseerd van 192.209 euro. Dit wordt in hoofdzaak beïnvloed door het annuleren van een geboekte voorziening ten bedrage van 107.136 euro. Deze voorziening werd aangelegd naar aanleiding van een correctieopgave van de BTW administratie en dit bedrag werd in 2015 in het resultaat opgenomen. Verder is dit positief resultaat het gevolg van het nauwlettend monitoren van de uitgaven. Aan de inkomstenzijde werden belangrijke inspanningen geleverd om de externe financiering buiten het reguliere subsidiecircuit aan te wakkeren. De projectsponsoring, gelinkt aan tentoonstellingen, blijft een belangrijke aanvullende financieringsbron. Zo ontvingen we financiële ondersteuning van o.m.: — Stad Antwerpen voor de tentoonstelling rond Bernd Lohaus — At The Gallery (Antwerpen) voor de tentoonstelling ‘Stigmata’ van Jan Fabre — Galerie Obadia (Parijs, Brussel) voor de tentoonstelling ‘Op de Bodem van de Hemel’ van Ricardo Brey P 41 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws Spruit). (Serena aangetrokken manager der van 2015 werd nieuwe een facility Begin Evaluatie infrastructuur 2.4.4 werken de en koepels de uitgevoerd erker. aan werden herstellings en de het HVAC-installaties. Panamarenkohuis In liften het om het voornamelijk onderhoudswerken museumgebouwIn ging de aan beide gebouwenIn werden preventieve enkel onderhoudswerken uitgevoerd. Zuid Cinema Panamarenkohuis, Gebouw M HKA, 2.4.3 de onsite.tijdens restore de servers van impact het laten datacenter werken naar teconnectie met kunnen minimale een de werknemers via mogelijkheid verkeert om in alle het M HKA calamiteit volgens de recentstehardware standaarden. back-upplan en (lokaal remote) met soft- werd opnieuw en geconfigureerd Heel het het van M HKA. Plan voor de ICT-infrastructuur Recovery Disaster zes firma’s naar voor uitgeschreven een het werd voorjaar In offertevraag een euro. met 100.000 name 2014, niveauHet van aankoopbudget 2015 bleef behouden in op het minimale ontwikkeld tentoonstellingen). van satie 2015 werd planningsinstrument een in Hiervoor platform voor de als organi werkgroepen (multidisciplinaire werkgroepen geïmplementeerd. (actiefiches,en worden en er instrumenten projectbegroting) ontwikkeld en website,huisstijl Ensembles) M HKA te bespreken. (bijvoorbeeld: beleidsthema de werking, om specifiek een de internationale te uit het breiden van managementteam gelde de samenstelling tijdstippen en werd er geopteerd verderhet om op managementteam gere ontwikkeld overleguitgevoerd van werd in 2014 de werking met In het managementteam. en taken beleidsmatige organisatorische worden aantal een Daarnaast nicatie. commu de interne alsook de diensten, van en de werking de organisatie van de de kwaliteit werking, de in eenheid luatie. bewaakt Het managementteam en de beleidseva bij deafdelingen beleidsvoorbereiding, de beleidsuitvoering ondersteunt deHet verschillende van managementteam de coördinatie en de afdelingsverantwoordelijken. de directeur zakelijk directeur, algemeen 2013In werd voor de uit opgericht het bestaande managementteam een eerst en beleid Organisatie 2.4.2 de organisatie. volledige naar 2015 werd verder methodiek Deze in uitgerold 2014. in en de directeur zakelijk wat 360° een resulteerde in de afdelingshoofden 2014, van evaluatie in gestart implementatieDe competentiegerichte een werd van op evaluatiemethodiek … — — die preventieadviseur. In intern tevens op als treedt manager facility De team. (cfr.structuur beheersovereenkomst 2012-2016) het facility en coördineert Dit projectvan het geval werd najaar uitgevoerd in in waardoor de project van de werking 2015 besteed aan aandacht In werd specifieke projectwerking aan aandacht besteed jaren het enkele M HKA Reeds (Litouwen), Council Cultural (België) CAHF (Nederland), Stichting (Zweden),Mondriaan IASPIS Lithuanian mede de ondersteund zoals projectsponsors door internationale L’Internationale Welvaartsstaat’, voor ‘De de tentoonstelling van ‘Uses of Art’ het het kaderEuropese Unie van programma in LODGERS NRW voor en DeBuren het programma Kunststiftung bij het de betrokken evaluatieproces infra van is manager facility De

geïmplementeerd. ------hoedanigheid vervolledigde de facility manager met succes de basisopleiding intern preventieadviseur niveau 3.

Het facility team bestaat uit drie voltijdse schoonmakers. Er wordt ook een beroep gedaan op dit team voor wat betreft het klaarzetten van het auditorium, en voor opdrachten tijdens de af- en opbouwperiodes van tentoonstellingen, wat uiteraard een directe besparing oplevert op het budget ‘externe technici’ voor Productie. Het Facility Team neemt ook klusjes over van het Art Handling Team waardoor de technici zich nog meer kunnen toeleggen op het ondersteunen van de collectiewerking.

2.4.5 M HKA Cyclus In 2014 werd ingestapt in het Green Track-traject voor de stad Antwerpen. De acties in het kader van duurzaam beheer en fair trade diende in 2015 even on hold gezet, maar zullen in 2016 weer opnieuw opgepakt worden in samenwerking met Prospekta. De taken in het kader van duurzaamheid worden waargenomen door de facility manager.

2.4.6 Veiligheid en welzijn op het werk Op het gebied van veiligheid wordt de ingeslagen weg voortgezet. Stelselmatig wordt gezocht naar nieuwe manieren om veiliger te werken. Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) komt een keer per maand samen. Sinds enkele jaren wordt er jaarlijks een evacuatieoefening gehouden. De adviserend geneesheer bracht zoals elk jaar verslag uit van zijn bezoek aan het M HKA. Jaarlijks worden ook verschillende werknemers onderworpen aan een medisch onderzoek.

2.4.7 Raad van Bestuur en Algemene Vergadering Samenstelling en werking van de raad van bestuur In de raad van bestuur zetelen 18 bestuursleden, met name dhr. Wouter De Ploey (voorzitter), dhr. Koen T’Sijen (ondervoorzitter), mevr. Yolande Avontroodt, dhr. Frank Benijts, mevr. Hilde Daem, mevr. Chantal De Smet, dhr. Philip Heylen, mevr. Thérèse Legierse, mevr. Vivian Liska, dhr. Jan Op de Beeck, dhr. Alexander ter Braak, dhr. Stef Van Bellingen, dhr. Ivo Van Vaerenbergh, mevr. Nadine Naeye, dhr. Joachim Pohlmann, dhr. Rolf Quaghebeur, dhr. Mark Vanvaeck, dhr. Toon Wassenberg.

De bestuursleden werden benoemd op voordracht van de Vlaamse Regering. Ze werden in 2011 aangesteld voor een periode van zes jaar (mandaat loopt tot 26 juni 2017).

De raad van bestuur is breed samengesteld en weerspiegelt de gebieden waarin het M HKA actief is (publiek, privaat, maatschappelijk). De voorzitter en leden van de raad van bestuur van het M HKA tonen een grote betrokkenheid en dragen in belangrijke mate bij tot het algemene beleid van het M HKA. De door de raad van bestuur opgerichte comités en werkgroepen hebben eigen, duidelijk afgebakende actiedomeinen, werken transparant, en rapporteren frequent over hun werking en beslissingen in de voltallige vergadering.

M HKA volgt de richtlijnen van de Vlaamse Regering die van toepassing zijn inzake de betaling van vergoedingen en presentiegelden van de voorzitter en de leden. Verschillende bestuurders namen afstand van presentiegeld ten voordele van M HKA en voeren hun mandaat onbezoldigd uit.

Regeringsafgevaardigden De Vlaamse Regering stelt twee regeringsafgevaardigden aan om toezicht uit te oefenen op de werking en de financiële situatie van de vzw. M HKA. Beide afgevaardigden zetelen met raadgevende stem in de raad van bestuur en in de P 43 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws investeringsplan. meerjarig een van de opmaak doorgelicht ter van scan voorbereiding 2015 door opportunity een middel van eigenaarsverplichtingen en de organisatie, processendige en opvolging, de processen administratieve en subsidies, de boekhoudkun op btw-aangiftes eerste instantie in de focus Hierbij lag de bedrijfsrevisor. van de en aandachtspunten aanbevelingen aan beleid dat tegemoet moest komen bedrijfsvoering/financieel actieplan een van monitoren controlesystemen. de de interne van efficiëntie van en hetcontrole en de het jaarrekening, eventueel bijstellen de begroting, van de op en kwartaalbasis, hetvan toezicht verslaggeving op de financiële het van auditcomité werkzaamheden De omvatten Waarnemers: onder Wouter andere het aansturen Ploey, De Dieter Vankeirsbilck — — — — — — — — — — — — — — — 2015 beraadslaagde over in bestuur de volgende raadDe van topics: Maes. Erik dhr. van vervanging ter en bevoegd Begroting voor Financiën minister de Vlaamse van digde te bevoegd voor Cultuur minister de Vlaamse van Houthuys, afgevaardigde mevr. om Kristina van het mandaat Regering 2015 de Vlaamse In besliste bijhorendeen alle documenten. gesteld de dagorde van kennis in tijdig de bestuursleden als dezelfde manier worden en uitgenodigd worden vergaderingen afgevaardigden op op alle ingestelde comités regerings door De en bestuur werkgroepen. de raad van

verlengen. werden in het van M HKA en bedrijfsprocessen IT-infrastructuur De Het auditcomité 2015 bijzondere in schonk het opstellen aan aandacht (regeringsafgevaardigde), Toon Wassenberg (voorzitter), de Beeck Op Jan Leden: Heremans Karin Benijts, Frank Auditcomité de comités van en werkgroepen en werking Samenstelling voorde Vergunningsbetwistingen Raad beroep een bij van tot het instellen beslissing Leuvenstraat: grond Academie voor Schone Kunsten Antwerpen en Koninklijke M HKA tot tussen samenwerking intentieverklaring (MIKHA) voorresidentiewerking beeldende kunstenaars nieuwe een van ontwikkeling uitbouw ende duurzame gezamenlijke m.b.t. Moussem vzw. en M HKA tussen samenwerkingsovereenkomst (i.s.m. met Leuven, FWO) de de van steun KU Sekula ensemble Allan onderzoeksproject en M HKA en schenkingen aankopen websitetraject huisstijl en visuele projectwerking 2015 –voorstelling bedrijfsvoering actieplan de van over de en reflectie uitvoering van van de evaluatie toelichting 2016 en begroting actieplan en financiering projectsponsoring en zachteharde tot maatregelen reorganisatie resultatenrekening jaarrekening, resultaten, tussentijdse Toerisme conceptnota) Vlaanderen, subsidieprocedure (besluitvorming, gelijkvloers herinrichting traject contacten overheid met de Vlaamse TouchTimei.s.m. Consult) en IDEA rond beleidsvoorbereidende en opmaak toekomsttraject visienota onderzoek opstart Regeerakkoord, het Vlaamse in lijke wijzigingen - de Sven het bestuur van licht Cultuur in van Gatz, minister Vlaams van op de antwoord vraag als (besluittekst voortoekomsttraject het M HKA - afgevaar aangesteld als Heremans 2015 werd januari mevr. Karin In

beheersovereenkomst

beheersovereenkomst.

- - Daarnaast werden de acties in het kader van de reorganisatie nauwgezet opgevolgd, waarbij er nauwlettend werd toegekeken op de besparingsmaatre- gelen, met in het bijzonder de loonkostenbeheersing.

HR-comité Leden: Ivo Van Vaerenbergh (voorzitter), Koen T’Sijen, Joachim Pohlmann, Philippe Van Hecke (extern lid) Waarnemers: Wouter De Ploey, Dieter Vankeirsbilck

Het HR-comité is bevoegd voor HR-vragen in zoverre deze niet gedelegeerd zijn aan de directie. Het HR-comité stuurt het M HKA naar een coherent HR-beleid op het vlak van werving- en selectiebeleid, opleidingen vormingsbeleid, functionerings- en evaluatiebeleid, verloningsbeleid, en vrijwilligersbeleid.

In 2015 werd vanuit het HR-comité de implementatie van een competentie gerichte evaluatiemethodiek mee opgevolgd.

Werkgroep Artistiek Beleid Leden: Thérèse Legierse (voorzitter), Vivian Liska, Rolf Quaghebeur, Alexander ter Braak, Stef Van Bellingen, Luc Wauters (extern lid)

In 2014 werd er in de werkgroep Artistiek Beleid uitvoerig gedebatteerd over de artistieke inzet wat betreft de missie van het M HKA als instelling van de Vlaamse Gemeenschap, de verdere uitbouw van de museale kerntaken, de presentatiegedreven artistieke werking, alsook de verdere modellering van de identiteit van het museum. Dit resulteerde in een voorstel tot herstructurering van de tentoonstellingsprogrammatie 2015 en een ambitietekst waarin de prioriteiten voor de toekomst werden vastgelegd. In 2015 werkte de artistiek directeur en de werkgroep artistiek beleid intensief samen aan een ‘beraadsnota 2020’. Op basis van dit document kon de raad van bestuur tot een besluit komen inzake de vraag van Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz over de toekomst van M HKA.

Werkgroep Publieke Profilering Leden: Chantal De Smet (voorzitter), Yolande Avontroodt, Hilde Daem, Kristina Houthuys (regeringsafgevaardigde), Nadine Naeye, Mark Vanvaeck

De werkgroep monitort de werking van de afdeling Bemiddeling en Communicatie. In 2014 lag de focus op de ontwikkeling van een nieuwe website voor het M HKA. In het voorjaar van 2015 besliste de raad van bestuur van het M HKA, in het licht van de herprofilering van het M HKA en de daarbij horende lange termijnvisie op de toekomst, om het ontwerpproces van een nieuwe huisstijl stop te zetten. Er werd wel aangedrongen op het voortzetten van de ontwikkeling van de nieuwe M HKA website, zij het in de bestaande vormgeving.

M HKArt Circle In 2014 werd mevr. Yolande Avontroodt voorzitter van deze werkgroep om de fondsenwerving een nieuw elan te geven. Het is de bedoeling om verzamelaars en kunstliefhebbers in één groep samen te brengen. De werking wordt verzekerd door een groep bestaande uit mevr. Yolande Avontrood, dhr. Wouter De Ploey, dhr. Ernest Van Buynder (voorzitter van de Vrienden van het M HKA), dhr. Dieter Vankeirsbilck (zakelijk directeur) en Katrien Batens (medewerker M HKA). Lees meer hierover in hoofdstuk 21.5 P 45 M HKA Jaarverslag 2015 2 Afdelingsnieuws 2015 leden op in effectieve 35. totale aantal de Dat Algemene Vergadering van het brengt lid onmogelijk kon waarmaken. ontslag zelf zijn gezien hij nam engagement Hij Khadraoui. als El Saïd dhr. van de uittreding van november in kennis nam algemeneDe vergadering het van komendeting jaar. de begro van het najaar keer voor in en tweede een revisor, de goedkeuring te en verlenen commissaris- de bestuurders aan afgelopen en om jaar kwijting het van en de het rekeningen van jaarverslag het voor voorjaar goedkeuring in de eenmaal te samen algemene jaar roepen: per vergadering maal twee om minstens bestuur de raad van besliste governance het good kaderIn van werkbaarheid vlotte naar een zijn risico een kan bestuur, aantal bestuurders maar het van goed principes aandacht de voor Er is invult. kwalitatief beleidstaak en controle- haar en samenkomt die regelmatig van bestuurders groep brede een met gewerkt Er wordt subcomités. met werken te door o.a. uitgebouwd, goed is bestuursorganen (Departement Cultuur, Jeugd, &Media) van Sport de werking De volgt: als administratie oordeelde evaluatierapport het tussentijdse deIn Vlaamse procedures (e-mail).schriftelijke meerderheid bijzondere Dit gebeurde stemmen. in van via of urgente gevallen met beslissingen steeds nam de houden, pols aan en bestuur de raad van voorzitter De bleef 2015 vinger een altijd gedaald. is in bestuursvergaderingen 22 september, 16 november en 26 november 2015. vereist. dit wordenwerkgroepen de noodwendigheid ad hoc samengeroepen wanneer De samen. 5keer jaar per op voorhand vastgelegd. leden De komen minimaal en het auditcomité bestuur de raad van van vergaderingen De worden jaarlijks de M HKA-werknemers. van en betrokkenheid proactieve een inzet dankzij werd de ook fondsenwerving van versterkt uitbouwDe en de dynamisering bij tot de museumwerking. structureel reeds de dragen Vrienden het van M HKA kunstwerken van deVia schenking vonden en 26 vergaderingen november.De plaats op maart 24 Algemene konEr worden vastgesteld aanwezigheden dat op het de aantal 18 juni, vergaderde maart, 24 bestuur op raadDe van 27 januari, Aanwezigheidsgraad

Vergadering

- .

3 3 Sociaal-economisch verslag van de werking P 49 M HKA Jaarverslag 2015 3 Sociaal-economisch verslag van de werking 2012 2013 2015 2014 12/31/2015 2014 2013 2015 3.2 3.1 over het jaar. op en 31/12/2015, bedragen de aantallen Het betreft m.a.w. geen gemiddelde gegevens cijfermatige hieronderDe vermeld, zijn ‘momentopname’. een — — — — 31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 2012 waarvan duur onbepaalde contracten uitgaven Totaal de loonkosten totale uitgavenAandeel in PERSONEEL Uitgaven OMZET Type Ontwikkelingen 2015: in 60.488,82 Gemiddelde loonkost VTE per 63.019,84 2014: in Gemiddelde loonkost VTE per 2013: in 60.338,25Gemiddelde loonkost VTE per 2012: 55.622,50 in Gemiddelde loonkost VTE per Totale uitgaven 6.286.962,00 6.586.992,00 5.984.123,00 6.159.021,00 6.286.962,00 6.586.992,00

5.984.123,00 contracten 6.159.021,00

IBO WEP+ Gesco DAC versus inkomsten Totaal

inkomsten

personeelsbezetting 6.697.805,00 6.022.780,00 6.001.739,00 6.479.171,00 3.607.886,00 3.420.643,00 3.376.286,00 3.587.109,00 Loonkost 2012 %inkomsten Groei 64 2 5 1 60,70 59,45 56,55 57,25 VTE 10,50 2013 -0,35 -2,30 5,03 63 2 5 1 -inv. subsidies uitgaven % tav boekjaar het van Resultaat aantal 2014 58 2 5 1

medewerkers -136.241,00 192.209,00 110.813,00 17.616,00 54,4% 54,8% 66,00 59,9% 65,00 72,00 55,1% 71,00 2015 55 2 2 5 1 Gemiddelde arbeidstijd per afdeling in voltijdsequivalenten

VTE 31/12/2012 VTE 31/12/2013 VTE 31/12/2014 VTE 31/12/2015 Directie 2,00 3,00 3,00 3,00 Programmering 12,90 12,90 15,90 16,40 ABCD 9,20 7,90 11,90 9,50 publiekswerking + zaalpersoneel 18,85 20,15 16,95 16,85 Ondersteuning 17,70 15,50 9,50 10,80 Totaal 60,65 59,45 57,25 56,55

3.3 WERKINGSKOSTEN

Presentatie

Totale Uitgaven Presentatie % totale uitgaven 2012 6.159.021,00 887.262,00 14,41% 2013 5.984.123,00 683.461,00 11,42% 2014 6.544.419,00 968.469,00 14,80% 2015 6.286.962,00 728.517,00 11,59%

ABCD

Totale Uitgaven ABCD % totale uitgaven 2012 6.159.021,00 221.695,00 3,60% 2013 5.984.123,00 229.240,00 3,83% 2014 6.544.419,00 266.254,00 4,07% 2015 6.286.962,00 229.240,00 3,65%

Publiekswerking

Totale Uitgaven Publiekswerking % totale uitgaven 2012 6.159.021,00 546.476,00 8,87% 2013 5.984.123,00 434.896,00 7,27% 2014 6.544.419,00 488.787,00 7,47% 2015 6.286.962,00 434.896,00 6,92%

Infrastructuur

Huisvesting en onroerende infrastructuur Qua afschrijving 2012 348.000,00 194.068,00 2013 207.569,00 195.202,00 2014 287.822,00 218.574,00 2015 302.411,00 203.104,00 P 51 M HKA Jaarverslag 2015 3 Sociaal-economisch verslag van de werking 2 3.4 1 Actief kunstenaars met Werking 3.5 Passief Totaal 2012 jaar 2014 2013 2015

2 TOELAGEN EN GROEI SUBSIDIES KUNSTENAARS filmen videoprojecties… en film- kunstwerken, interactie: zonder ophangen werken de van presentatie louter kunstenaarsgesprekken, concerten… productie- en aanpassingen van nieuw werk, lezingen, van symposia, voordrachten, aanpassingen en productie- 4.645.000,00 4.726.000,00 4.615.000,00 4.727.000,00 Gem. Vl. % groei -2,37% 0,02% 1,00% 1,74% 2011 590 918 328 provincie 0,00 0,00 0,00 2012 770 641 129 -100,00% % groei 2013 806 644 162 224.298,00 118.348,00 75.000,00 68.349,00 stad 2014 1162

997 165

-66,56% % groei -42,25% 228,17% 73,02% 2015 898 509 389

4 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 P 55 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 Zweiseitiges — 150 Prijs: euro 2014 Getroffene, De — 150 Prijs: euro Veteran, Mucki 2014 Zweiseitiges — — 1.500 Prijs: euro 2014 Stereographs, 2015 Getroffene, Soviet De — — Veteran, Mucki 2014 — Stereographs, 2015 Soviet — 4.1 7.865 Prijs: euro 1994 down, Count up_count — 16.940 Prijs: euro DW, Reeks Vierkante Buizen 1965-2015 1994 down, Count up_count — — 18.550 Prijs: euro Traces the Seek of DW, Blood…, They Reeks Still And Vierkante Buizen 2013 1965-2015 — — Traces the Seek of Blood…, They Still And 2013 — voor 18.150 het Prijs totaal: euro Pausmobiel, 1972-2015 Oost-West, 1972-2015— Pausmobiel, Verzetsstrijders en kolonels 1972-2015 1972-2015 2, — 1972-2015 Oost-West, Angola, 1972-2015— — Verzetsstrijders Big Brother, en kolonels 1972-2015 1972-2015 2, — — 1972-2015 1972-2015 Angola, Orgasme-strijder, — — Big Massa’s, Brother, 1972-2015 1972-2015 — — 1972-2015 Orgasme-strijder, — — Massa’s, 1972-2015 — euro 31.800 Prijs: — Untitled, Untitled, — — 5.300 Prijs: euro 2003 Cairoscapes, — euro 145 Prijs: 2006-2014 AK, Hands, Guarding — ART, 2015 LIQUID 150 Prijs: euro — aColson, 2014 aSon, Iam Two not, 2015 nuts are that — — 150 Prijs: euro 2014 TERAPIJA, — 2006-2014 AK, Hands, Guarding — aColson, 2014 aSon, Iam — Maha 2015 –M HKA GEMEENSCHAP VLAAMSE AANKOPEN Kinoshita Suchan VanPatrick Caeckenberg Heck Kati Kinoshita Suchan VanIves Patrick Caeckenberg 2015 M HKA EIGEN AANKOPEN Heck Kati Ives 2015 M HKA EIGEN AANKOPEN AANKOPEN Vadim Fishkin PosenenskeCharlotte Vadim Fishkin PosenenskeCharlotte Imran Imran Wout Vercammen Wout Vercammen Brey Ricardo Brey Ricardo Catrysse Wim Jef Geys Vaast Colson Vaast Colson Gert Catrysse Wim Vaast Colson

Maes Maes

Verhoeven

Maamoun

Quereshi Quereshi

1993 1993

Liebesgedicht, Liebesgedicht,

2015

2014 2014 GertAlain Verhoeven Arias-Misson — TERAPIJA,The Congress 2014 of the Birds, 1979 Prijs: (2 x 75) 150 euro Kasper De Vos — Vaast Art Burger Colson Multiple, 2015 — Two nuts that are not, 2015 Prijs:Arturas 450 Railas euro — Under the Flag, 2000-2015 Jef Geys — LIQUIDRobert Filliou ART, 2015 — Prijs:10 Telegrammen, 170 euro 1966

AlainNel Aerts Arias-Misson — The CongressBest Couples of the in theBirds, World 1979 (Like Salt and Pepper), 2015 Prijs: 4.000 euro Pavel Buchler — Kasper Revolution De Vos of the Ninethteenth Century, 2015 — Art Burger Multiple, 2015 Prijs:Narcisse 25 euro Tordoir — Ontpoffing, 1981 Arturas Railas — UnderJean Pascal the Flag, Flavien 2000-2015 — Prijs:Statement 5.000 house euro (temporary title), 2015

RobertVaast Colson Filliou — 10SIZING Telegrammen, & RESIZING 1966 – All sound intentions and then the mushroom Prijs:kicks 35.000in, 2015 euro

NelJohannes Aerts Wohnseifer — TheBetween Best CouplesYour Legs, in 2015the World (Like Salt and Pepper), 2015 Prijs: 1.500 euro Yann Sérandour — Pavel Barrel Buchler Shaped Cactus With Flower, 2015 — Revolution of the Ninethteenth Century, 2015 Prijs:Olaf Breuning 385 euro — Don’t worry, 2015 Narcisse Tordoir — Ontpoffing,Sylvie Fleury 1981 — Prijs:Life can 5.300 get euro Heavy, Mascara shouldn’t, 2015

JeanNikita Pascal Kadan Flavien — StatementThe possessed house can (temporary witness in title),a court, 2015 2015 Prijs: 120 euro

Vaast Colson — 4.2 SIZINGSCHENKINGEN & RESIZING 2015 – All sound intentions and then the mushroom kicks in, 2015 Prijs:François 450 Curleteuro — Family Bock, 2014 SchenkingJohannes Wohnseifer van MOREpublishers — Between Your Legs, 2015 Vaast Prijs: 50Colson euro — Het begin van 1 miljoen, 2014 SchenkingYann Sérandour van de kunstenaar en Galerij Trampoline — Barrel Shaped Cactus With Flower, 2015 Taus Prijs: Makhacheva 50 euro — Way of an Object, 2013 — Thightrope,Olaf Breuning 2015 — SchenkingDon’t worry, van 2015 V.A.C. Foundation, Moskou Prijs: 50 euro P 57 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 Vrienden De van het van M HKA Schenking Waarde: 180 euro — 28.6.1977, 15.4.1977, polaroidprints, 3x12 16.8.1977, stages from Six 1977 (Montreal) 1977 — 28.6.1977, 15.4.1977, polaroidprints, 3x12 16.8.1977, stages from Six 14.11.1976 (souvenirshape +1polaroidprint, 99 1976) — Meerseniersstraat Installatie 88 polaroidprints Vrienden De van het van M HKA — Schenking 1976 Boek, Open — Waarde: 180 euro — Prophecy, 2015 Retrospective Stansfield/Hooykaas Stichting van Schenking — 1978 of Lines, Labyrinth Vrienden De van het van M HKA Schenking — Waarde: 180 euro de kunstenaar van Schenking Douven, 2013 Landscape, — de kunstenaar van — Schenking de kunstenaar van Waarde: Schenking euro 4.000 Birdsong, Testkamer 1973 le (personage plafond), observant 1990 L’Africeur 2004 de Bogolan, — — de kunstenaar van — Schenking Maatschappij Antwerpen voor van Dierkunde Koninklijke Waarde: Schenking 15 euro (print) Double Duikboot masque, 2014 — — Vrienden De van het van M HKA Schenking Trotation, 1992 — Vrienden De van het van M HKA Schenking FOUNDATION, 2007-2013 LAND FOR THE LAND A3RD — de kunstenaar van Schenking Waarde: euro 1.000 Control, 2015 — V.A.C. van Foundation,Moskou Schenking Waarde: voor euro 50.000 het totaal 2015 Thightrope, Vrienden De van het van M HKA Schenking Way Object, 2013 of an — — Trampoline en Galerij de kunstenaar van Schenking — Waarde: 100 euro 2014 1miljoen, van Het begin — MOREpublishers van Schenking Waarde: 100 euro 2014 Bock, Family — Vrienden De van het van M HKA Schenking Prophecy, 2015 Retrospective — Vrienden De van het van M HKA Schenking Douven, — de kunstenaar van Schenking Birdsong, 1973 4.2 — de kunstenaar van 5.300 Prijs: Schenking euro 2015 acourt, in witness TheDouble can possessed masque, 2014 — 50 Prijs: euro get shouldn’t, Heavy, can Mascara Life 2015 — de kunstenaar van Schenking Control, 2015 — 2014 ETERNITY, IS THAT AND THEM IN I AM GROW BODY, AND ROTTING SHALL FROM MY FLOWERS Ria Danny Brey Ricardo Stansfield/Hooykaas Jef Geys Taus Makhacheva Arias-Misson Alain TordoirNarcisse Panamarenko Katambayi Jean Fabrice Sigmarsson Berg Sigtryggur Nico 2014 ETERNITY, IS THAT AND THEM IN TausI AM Makhacheva GROW BODY, AND ROTTING SHALL FROM MY FLOWERS Vaast Colson François Ria Brey Ricardo Jef Geys SCHENKINGEN Arias-Misson Alain Kadan Nikita Fabrice Sigmarsson Berg Sylvie Sigtryggur

Pacquée Pacquée

Dockx

Fleury

Matthys

Hyber Hyber

2011-2015 2011-2015 Curlet

2015 NicoGeorge Dockx Smits — AWitte 3RD Muizen, LAND FOR 1982, THE installatie LAND FOUNDATION,isomo en veer, slaginstrument 2007-2013 — Waarde:Transformatie 900 euro tot aanslagvoorwerp, 1984, installatie mixed media — SchenkingInstrument van voor De 1 lied,Vrienden nr.1, 1984, van het mixed M HKA media, experimenteel muziekinstrument — SlagvoorwerpenJean Katambayi uit natuur, 1981, installatie mixed media — Glazen Trotation, staven 1992 op piepschuim, 1980, installatie glazen en piepschuim — 3 Waarde: Schetsen 3.000 For Sale,euro Galerij Christ Delaet, Antwerpen, 1989 — 4 Schenking Schetsen Georgevan De VriendenSmits, Paleis van voor het MSchone HKA Kunsten Brussel, 1987 — 3 MAFprints, Taboo Woewoe, Taboo Loeloe, Taboo Doedoe, 1977, 3Panamarenko prints — Zelfportret, Duikboot (print) 1993, schilderij — Zelfportret, Waarde: 1.500 1993, euro schilderij — Zelfportret, Schenking Koninklijke 1993, schilderij Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen — Inspiration, 1995, schilderij — ZonderNarcisse titel, Tordoir 1976-1997, schilderij — MAFprint, L’Africeur de Ercola Bogolan, vrije 2004inkom, 1973, 3 prints — MAFprint, Testkamer (personageZonder titel, observant 1972, 4 prints le plafond), 1990 — MAFprint, Waarde: 40.000 Thalamus, euro 1970, print — MAFprint, Schenking vanStop de Thinking, kunstenaar 1969, print — MAFprint, Ave Dollar, 1972, print — DeTaus Verhalen Makhacheva van Jan, striptekeningen, 1970-1978 — SchenkingLandscape, van2013 de erfgenamen George Smits Waarde: 3.500 euro Schenking van de kunstenaar

4.3 WERKENStansfield/Hooykaas IN BRUIKLEEN AAN HET M HKA — Labyrinth of Lines, 1978 Waarde:Werken in30.000 langdurige euro bruikleen van de Vlaamse Gemeenschap Schenking van Stichting Stansfield/Hooykaas — Panamarenko, Zwitserse Fiets, 1967, W V9 — Danny Leo Copers, Matthys De blinde ziener maakt een schilderij, BK3900 — OpenWalter Boek, Swennen, 1976 Zonder titel, BK5733 — 88Walter polaroidprints Swennen, Zonder Installatie titel, Meerseniersstraat BK5734 — 99 + 1 polaroidprint, 14.11.1976 (souvenirshape 1976) — Six stages from 3 x 12 polaroidprints, 15.4.1977, 28.6.1977, 16.8.1977, 1977 (Montreal) — 4.4 SixBRUIKLENEN stages from 32015 x 12 polaroidprints, 15.4.1977, 28.6.1977, 16.8.1977, 1977 Waarde van het totaal: 25.000 euro 4.4.1 Langdurige bruiklenen 2015 George Smits — WitteKabinet Muizen, van de 1982,Vice-eersteminister installatie isomo en en de veer, Minister slaginstrument van Buitenlandse — TransformatieZaken Institutionele tot aanslagvoorwerp, hervormingen, 1984,FOD Buitenlandseinstallatie mixed Zaken, media — InstrumentBuitenlandse voor Handel 1 lied, en nr.1, Ontwikkelingssamenwerking 1984, mixed media, experimenteelP&O Gebouwen muziekinstrument buitenland Roerend Patrimonium – Kunst & Antiek, — SlagvoorwerpenKarmelietenstraat uit 15, natuur, 1000 Brussel 1981, installatie (24.08.2010) mixed media — GlazenPatrick stavenVan Caeckenbergh, op piepschuim, Tekening 1980, installatie van Oude glazen Bomen, en piepschuim — 3winter Schetsen 2010-2011, For Sale, BK7799_M503_1 Galerij Christ Delaet, Antwerpen, 1989 — 4Patrick Schetsen Van George Caeckenbergh, Smits, Paleis Tekening voor Schonevan Oude Kunsten Bomen, Brussel, 1987 — 3winter MAFprints, 2010-2011, Taboo BK7799_M503_3 Woewoe, Taboo Loeloe, Taboo Doedoe, 1977, — 3Patrick prints Van Caeckenbergh, Tekening van Oude Bomen, — Zelfportret,winter 2010-2011, 1993, BK7799_M503_2 schilderij — Zelfportret, 1993, schilderij — Zelfportret,EU-Berlaymont 1993, – schilderijEuropean Commsion, — Inspiration,Office for infrastructure 1995, schilderij and logistics, 1049 Brussel — ZonderPaul De titel,Vree, 1976-1997, Fuga in r, schilderij 1967, S0330_04 — MAFprint,Paul De Vree, Ercola Petite vrije Histoire, inkom, 1966, 1973, S0330_06 3 prints — MAFprint,Paul De Vree, Zonder Revolutie, titel, 1972,1968, 4M00160_1 prints — MAFprint,Paul De Vree, Thalamus, Revolutie 1970, II, 1972, print BK3966 — MAFprint,Paul De Vree, Stop Toute Thinking, predication, 1969, print1966, BK7286_M238_01 P 59 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 4.3 Smits George de erfgenamen van Schenking Waarde 7.500 het van totaal: euro 1970-1978 Verhalen De striptekeningen, Jan, van — — — — — — — — — — — — — — 2015 bruiklenen Langdurige 4.4.1 4.4 Walter Swennen, Zonder BK5734 titel, Walter Swennen, Zonder BK5733 titel, — BK3900 schilderij, een ziener blinde De maakt Copers, Leo — V9 1967, Fiets, Zwitserse W Panamarenko, — — H2/95, 1978, Stroobant, S0221 Dominique — Smet, De Van BK7290_M242A 1995, Huize, Gery Goeden — de Bontridder, Tweeluik Gilbert S77F, S0073 1977-1979, — Zonder S0073 1975, Bal, titel, Eduard — Zonder S0076 1975, Bal, titel, Eduard — Away, Besems, Korrie Away, Away,— 1988, BK5973 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Gemeenschap de Vlaamse van Werken bruikleen langdurige in M HKA HET AAN BRUIKLEEN IN WERKEN Paul Vree, De London, 1969 Paul Vree, De Homage S0330_14 1969, to Duchamp, Ave 1972, print Dollar, MAFprint, Paul Vree, De et Terre, Cime 1968, S0330_13 Paul Vree, De London, 1969 Paul Vree, De Homage S0330_14 1969, to Duchamp, Paul Vree, De et Terre, Cime 1968, S0330_13 Paul Vree, De Toute 1966, predication, BK7286_M238_01 Paul Vree, De Revolutie 1972, BK3966 II, Paul Vree, De Revolutie, 1968, M00160_1 Paul Vree, De 1966, Petite Histoire, S0330_06 Paul Vree, De r, Fuga in 1967, S0330_04 1049 Brussel logistics, and forOffice infrastructure EU-Berlaymont Commsion, –European winter VanPatrick Tekening Oude Caeckenbergh, Bomen, van winter VanPatrick Tekening Oude Caeckenbergh, Bomen, van winter VanPatrick Tekening Oude Caeckenbergh, Bomen, van (24.08.2010) Brussel 1000 15, Karmelietenstraat &Antiek, –Kunst P&O Gebouwen Roerend Patrimonium buitenland Handel en Ontwikkelingssamenwerking Buitenlandse Zaken, FOD Buitenlandse hervormingen, Institutionele Zaken Buitenlandse van en de Minister deKabinet Vice-eersteminister van BRUIKLENEN 1977, S0133 de na eerste laag,Hugo –rust Duchateau, voor Project zaal grote 10, 2610 Wilrijk Wilrijkstraat Antwerpen, Ziekenhuis Universitair UZA, Blue, Ange 1983,J. de S0005 Guimarães, Van het Westen, in Sompel,Ondergaand Willy 1983, BK5762_M87 1987, S0012 VII, Bild Schwarzes Gerdes, L. 1987, VI, S0011 Bild Schwarzes Gerdes, L. 1979, S0230 Van +122 +124, 54 L. Mégalithes Malderen, J.P. Zonder Titel, s.d., S0024 Pincemin, Cylcus, 1988, S0139 G. Filips, T. Van Zwart-wit-zwart, Bergen, 1979, S0225 S0219 1973, Winipeg, D. Sprankenis, 1974,J. Smets, Mens, S0217 1986, S0136 JackJ.C. Farhi, Jill, and Boero,Renata blue 7, nr. legno 1985, di S0088 96/126, 1985, S0029 Painting Zouni, Opy Bruyckere, De Zonder BK6867_E Berlinde 1994, titel, Bruyckere, De Zonder BK6867_D Berlinde 1994, titel, Zonder (testbeeld), titel Laurent Cruyt, s.d., S0103 pinceau Maille, petit Pagès, petite Doré, Bernard pinceau petite Pagès, Maille moyenne, Doré, Bernard pinceau Pagès, Maille, petite Grand Doré, Bernard Pagès, Maille Crayon Moyen Bernard Maille Pagès, Grande Crayon, Bernard Pagès, Maille Petite Crayon Bernard S0108 Hugo 1973, Clercq, De Mandala, 1976, S0118 Rithe, Gaston Mey, De Structuur Zonder 1985, S0086 titel, Bilquin, Jean Hof Van Antwerpen 2000 Beroep, 35A, Waalsekaai Koen Broucke, BK7196_M211A-J 1998-1999, Menskunde, Antwerpen 2000 12, Markgravestraat Zetel Antwerpen, Voka, –Waasland, Koophandel van Kamer Antwerpen Johan Tahon, s.d. Untitled, UFO2003_022 Pistoletto,Michelangelo 8posters cittadellarte, BK6923_M162Luc Die Zeit, Tuymans, 1994, BK6922_M161 1994, Luc Firewood, Tuymans, TroubleLuc Editie Tuymans, 1999 Spot Painting, Walter Swennen, Zonder (mijn titel gedacht), BK7442_M298 2003, 1997, BK7414_M272 Geluk, Luc Ons Tuymans, Luc Shore, Tuymans, BK7645_M410 2005, Wetstraat 2/ Bruxelles Brussel/1000 Rue 1000 de 2, Loi la Mevr. J. Milquet, en gelijke kansenbeleid Zaken Binnenlandse van Minister Kabinet van Paul Vree, De nog op spel hetzelfde BRDV_02 de Altijd wagen, 1973, Paul Vree, De 1972, BRDV_05 Kissinger, Paul Vree, De Rose, S0330_23 1971, Paul Vree, De Uilenspiegel –(H)Owl, M00160_4 1969, Johan Tahon, s.d. Untitled, UFO2003_022 Pistoletto,Michelangelo 8posters cittadellarte, BK6923_M162Luc Die Zeit, Tuymans, 1994, BK6922_M161 1994, Luc Firewood, Tuymans, TroubleLuc Editie Tuymans, 1999 Spot Painting, Walter Swennen, Zonder (mijn titel gedacht), BK7442_M298 2003, 1997, BK7414_M272 Geluk, Luc Ons Tuymans, Luc Shore, Tuymans, BK7645_M410 2005, Wetstraat 2/ Bruxelles Brussel/1000 Rue 1000 de 2, Loi la Mevr. J. Milquet, en gelijke kansenbeleid Zaken Binnenlandse van Minister Kabinet van Paul Vree, De nog op spel hetzelfde BRDV_02 de Altijd wagen, 1973, Paul Vree, De 1972, BRDV_05 Kissinger, Paul Vree, De Rose, S0330_23 1971, Paul Vree, De Uilenspiegel –(H)Owl, M00160_4 1969,

2010-2011, 2010-2011, 2010-2011,

2015

BK7799_M503_2 BK7799_M503_3 BK7799_M503_1 , M00160_2 , M00160_2 , 1974, S0022 , 1974, S0021 , 1974, S0020

, 1974, S0019 , 1974, S0017 , 1974, S0018 Voka,UIA, Universiteit Kamer van KoophandelAntwerpen, UniversiteitspleinAntwerpen – Waasland, 2610 Wilrijk — ZetelPol Mara, Antwerpen, Niche de Markgravestraat ma poule aux diamants, 12, 2000 Antwerpen 1980, S0183 — KoenEddy Nolf,Broucke, Zonder Menskunde, titel, 1978, 1998-1999, S0195 BK7196_M211A-J — Hugo Declercq, Mandala, 1973, S0109 — HofCel Overberghe, Van Beroep, ZonderWaalsekaai titel, 35A, 1958, 2000 S0200 Antwerpen — JeanYves Bilquin,De Smet, Zonder Hammering, titel, 1985, snowing, S0086 eating & pouring, 1973, S0123 — GastonPhilippe De Vandenberg, Mey, Structuur Zonder Rithe, titel, 1976, 1981, S0118 S0227 — Hugo De Clercq, Mandala, 1973, S0108 — BernardAllen and Pagès, Overy Crayon LLP, Antwerpen, Petite Maille België, 1974, S0022 — JanBernard en Paul Pagès, Schietekat, Crayon, HerinneringGrande Maille aan, 1974, een S0020 reis, 1987, BK5575_M57 — JanBernard Cox, Monastatos,Pagès, Crayon 1974, Maille S0491_29 Moyen, 1974, S0021 — NadiaBernard Naveau, Pagès, NicholasDoré, Grand Heracles, Maille, 2012, petite S0472 pinceau, 1974, S0017 — KoenBernard van Pagès, den Broek, Doré, Maille190 #1, moyenne, 2004, BK7658_M419 petite pinceau, 1974, S0018 — JanBernard Vercruysse, Pagès, Doré,LABYRINTH petite Maille, & Pleasure petit pinceau Gardens,, 1974, 1994-2001, S0019 — BK7433_M290Laurent Cruyt, Zonder titel (testbeeld), s.d., S0103 — LaurentBerlinde Cruyt, De Bruyckere, Poetry of Zonder the Book, titel, 1990, 1994, S0102_01 BK6867_D — Panamarenko,Berlinde De Bruyckere, copyright Zonder Panamarenko, titel, 1994, 2005, BK6867_E S0340 — GertOpy Zouni,Robijns, Painting Untitled 96/126, (replica 1985, Frize), S0029 2003, BK7521_M360 — BernardRenata Boero, Frize, blueOuverture di legno (Overture), nr. 7, 1985, 1998, S0088 BK7521_M360 — PieterJ.C. Farhi, Laurens Jack andMol, Jill, Specific 1986, Impulse,S0136 s.d., BK5759_M84 — J. Smets, Mens, 1974, S0217 — AllenD. Sprankenis, and Overy Winipeg, LLP, Brussel, 1973, BelgiëS0219 — PeterT. Van Rogiers, Bergen, DegasZwart-wit-zwart, Piece, 1995, 1979, BK6848 S0225 — GertG. Filips, Verhoeven, Cylcus, Auto1988, Mio,S0139 1998, BK7175 — FikJ.P. Pincemin,Van Gestel, Zonder Toscana Titel, II, 1995, s.d., BK6967_M176S0024 — HennyL. Van Malderen,Schrijver, InnerlandscapeMégalithes 54 + Early 122 + Day,124, 1979,1986, S0230VH0155 — HennyL. Gerdes, Schrijver, Schwarzes Innerlandscape, Bild VI, 1987, Late S0011 at Night, 1986, VH0154 — LucL. Gerdes, Deleu, Schwarzes Voorstel tot Bild totale VII, afschaffing 1987, S0012 van het verkeersreglement — inWilly Antwerpen, Van Sompel, s.d., OndergaandM00187 in het Westen, 1983, BK5762_M87 — LucJ. de Deleu, Guimarães, SATURNUS Ange Blue, V. Voorstel 1983, S0005 de bestaande raketten te gebruiken om (nucleair) afval naar de zon te schieten, 1975, S0112 — LucUZA, Deleu, Universitair MONTREAL Ziekenhuis STADIUM Antwerpen, (MODEL) Wilrijkstraat Voorstel voor 10, naakte2610 Wilrijk — Olympische Korrie Besems, spelen, Away, 1976, Away, S0113 Away, 1988, BK5973 — Luc Eduard Deleu, Bal, Le Zonder PAQUEBOT titel, 1975, “FRANCE”. S0076 Voorstel tot recycling van de SS — ‘France’ Eduard Bal,door Zonder ombouw titel, tot 1975, ideeëntransportschip S0073 na de installatie aldaar — van Gilbert de Europa de Bontridder, Medium Tweeluik Universiteit, S77F, 1970, 1977-1979, S0111 S0073 — Walter Gery De Swennen, Smet, Van Zonder Goeden titel Huize, (God’s 1995, voet), BK7290_M242A 1985, BK5123_M1 — Jean-Marie Dominique Bytebier, Stroobant, Boom, H2/95, 1999, 1978, BK7044_M203 S0221 — SergeyHugo Duchateau, Bratkov, Portrait Project of voor the Lawyergrote zaal and – hisrust wife, na de 2000, eerste BK7491_M343 laag, — Walter1977, S0133 Swennen, Untitled, 1982, BK5124_M2 — Koen van den Broek, 190#2, 2004, S0390 — MarinaUIA, Universiteit Abramovic, Antwerpen, Rest Energy, Universiteitsplein 1981, BK5731_M79 2610 Wilrijk — JanPol Mara,Cox, Papageno, Niche de ma1976, poule S0491_32 aux diamants, 1980, S0183 — JanEddy Cox, Nolf, Papaeno, Zonder 1976, titel, S0491_33 1978, S0195 — JanHugo Fabre, Declercq, Roschacht, Mandala, 1995, 1973, BK7683_C S0109 — JacquesCel Overberghe, Charlier, ZonderDessins titel, Humoristiques 1958, S0200 (André Cadéré), 1975, — BK5222_M35Yves De Smet, Hammering, snowing, eating & pouring, 1973, S0123 — TinaPhilippe Gillen, Vandenberg, Waterschute Zonder I, 1999, titel, BK7060_M206 1981, S0227 — Robert Zandvliet, Zonder Titel, 1999, BK7042_M201 Allen and Overy LLP, Antwerpen, België — VlaamseJan en Paul Overheid Schietekat, – Departement Herinnering internationaal aan een reis, 1987,Vlaanderen BK5575_M57 – — Buitenland,Jan Cox, Monastatos, Vlaams Huis 1974, Madrid, S0491_29 Spanje — JuanNadia Muñoz, Naveau, Conversation Nicholas Heracles, piece with 2012, a S0472stick, 1994, BK 6846/M148 — JorisKoen Ghekiere, van den Broek, Zonder 190 Titel, #1, 2004,2008, BK7658_M419BK 7712/M461 — Jan Vercruysse, LABYRINTH & Pleasure Gardens, 1994-2001, VanBK7433_M290 Innis & Delarue, Kantoor Antwerpen, België — VaastLaurent Colson, Cruyt, Het Poetry middelpunt of the Book, van de1990, belangstelling, S0102_01 2014, M00212 — Panamarenko, Reiscopyright naar Egypte Panamarenko, I, 1990, M00081 2005, S0340 — Panamarenko,Gert Robijns, Untitled Reis naar (replica Egypte Frize), II, 1990, 2003, M00082 BK7521_M360 P 61 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Teun 1989, BK5909_M103 Untitled, Hocks, David Nash, Vessel Volume, and 1986, BK5493_M46 België Brussel, Vlaanderen, Zwitserland en Departement Internationaal UNAIDS, Keyser, De 1991,Raoul en kabinet, BK5914 Maaigem 1987, BK5610_A Alpin, Cordier, De discour Le Thierry Paul Vree, De Love, 1976, BK3350 Bratkov,Sergey (selectie Girls foto’s), Army drie van BK7492_M344 2000, Vautier,Ben C’est le compte, courage qui 1987, S0027 Koen 2010, den Madonna, BK7803_M507 broek, van België Turtelboom, Brussel, Annemie en Energie, Financiën Begroting, van minister Vlaams Regering, de Vlaamse van overheidVlaamse Viceminister-president –Kabinet van Zon en feestdagen, BK7061_M207 1999, Renards, Thierry duizend-en-een-nachten,van 1978, S0370 Fabre,Jan de uit sprookjes prins-Arabier De 1994, Zonder de 1992, Beul, titel, BK6128_M128 Bert Bruyckere, De ZonderBerlinde Titel (selectie Zonder de 1992, Beul, titel, BK6127_M127 Bert 3tekeningen), BK7805_M509 Zonder de 1992, Beul, titel, BK6126_M126 Bert David Claerbout, Untitled(Meditation feet), without de Belgique, Frankrijk Délégation Parijs, Ambassade flamande, 2012, David Claerbout, Untitled(communist girl), BK7807_M511 2012, Wishes), (Christmas Girl David Claerbout, Nasty BK7806_M510 2012, Peter Zonder BK7035_M194 1998-1999, Rogiers, titel, n°13, Portrait Project: Ragimov, Human Kerim 1994-2003, S0288 Border,Koen den Orange Broek, van BK7658_M420 2001, M00210 Paul Vree, 2014, The De Fluid, is Situation People, Ramadan, 1974,Ayman BK3954 1990, M00082 II, Pistoletto,Michelangelo Zonder Egypte M00036a Titel, naar 2004, Reis Panamarenko, Zonder BK6921_M160C 1994, 1990, Beul, M00081 De I, titel, Bert Egypte naar Reis Panamarenko, 1991, S0411 Keyser, De Raoul Centrum, M00212 Vaast 2014, Colson, Het middelpunt de belangstelling, van Keyser, De België Raoul Zonder Kantoor Titel, Antwerpen, 1988, &Delarue, BK5634_M66 Van Innis Days aWeek, Six 1998, BK7201_M216 Denmark, Eddy Vos, De Revolution, Mexican 1996, BK7040_M199B Ghekiere, ZonderJoris Titel, 7712/M461 BK 2008, 1970, S0447 6846/M148 BK Muñoz, 1994, Juan Conversation astick, piece with Poem, Knokke, Public Baptismal the Poemx, Arias-Misson, SpanjeAlain Madrid, Huis Vlaams Buitenland, Poem, The 1968-2011, GDPublic S0446 Arias-Misson, Alain – Vlaanderen Overheid –Departement internationaal Vlaamse Bijtebier,Jean-Marie 1997, Untitled, BK6945_M172 Terras, Matthys, 1974,Danny S0386 Zonder Zandvliet, Titel,Robert BK7042_M201 1999, België Sven jeugdmedia, en Brussel Brussel, Gatz, Waterschute Gillen, Tina BK7060_M206 1999, I, cultuur, minister Overheid Vlaams –Kabinet van Vlaamse BK5222_M35 (AndréJacques Humoristiques Cadéré), Dessins Charlier, 1975, en Perspectief,1986, BK5500 Schaal Luc van Deleu, Demonstratie Fabre,Jan BK7683_C 1995, Roschacht, VanThe België Maarten Gent, Museum Severen Foundation/Design Cox,Jan Papaeno, 1976, S0491_33 Cox,Jan Papageno, 1976, S0491_32 2013, Blimp, S0480 Panamarenko, Rest Energy, 1981, Abramovic, BK5731_M79 Marina Koen den Zonder Broek, van 2013, titel, S0490 S0390 Koen den 190#2, Broek, van 2004, Torfs,Ana Toast, BK7613_M384 2003, Walter Swennen, 1982, Untitled, BK5124_M2 Belgium Brussels, Commission, European BK7491_M343 2000, wife, Bratkov,Sergey his and Lawyer of the Portrait Mobility, Labour and Skills Affairs, Social Bytebier,Jean-Marie BK7044_M203 1999, Boom, Thyssen, Employment, Cabinet Marianne of Commissioner Walter Swennen, Zonder (God’s titel voet), 1985, BK5123_M1 Bratkov,Sergey (selectie Girls foto’s), Army drie van Universiteit, de Europavan Medium 1970, S0111 BK7492_M344 2000, Vautier,Ben aldaar de na C’est installatie ‘France’ door ombouw tot le compte, courage ideeëntransportschip qui 1987, S0027 Koen 2010, den Madonna, BK7803_M507 broek, van Luc PAQUEBOT Deleu, Le Voorstel de SS van “FRANCE”. tot recycling België Turtelboom, Brussel, Annemie en Energie, Financiën 1976, spelen, S0113 Olympische Begroting, van minister Vlaams Regering, (MODEL) de Vlaamse van STADIUM VoorstelLuc Deleu, MONTREAL voor naakte overheidVlaamse Viceminister-president –Kabinet van om (nucleair) de zon S0112 1975, te naar schieten, afval V.Luc Deleu, Voorstel SATURNUS te gebruiken raketten de bestaande Zon en feestdagen, BK7061_M207 1999, Renards, Thierry s.d., M00187 Antwerpen, in duizend-en-een-nachten,van 1978, S0370 Luc Deleu, het Voorstel van verkeersreglement tot totale afschaffing Fabre,Jan de uit sprookjes prins-Arabier De Late at Night, 1986, Innerlandscape, Henny Schrijver, VH0154 Zonder de 1992, Beul, titel, BK6128_M128 Bert Day, Early Innerlandscape Henny Schrijver, 1986, VH0155 Zonder de 1992, Beul, titel, BK6127_M127 Bert VanFik Toscana BK6967_M176 Gestel, 1995, II, Zonder de 1992, Beul, titel, BK6126_M126 Bert Verhoeven,Gert Auto Mio, 1998, BK7175 de Belgique,Frankrijk Délégation Parijs, Ambassade flamande, BK6848 Peter Piece, 1995, Degas Rogiers, LLP, Be

BK6867 4.4.2 TijdelijkeCabinet of bruiklenen Commissioner 2015 Marianne Thyssen, Employment, Social Affairs, Skills and Labour Mobility, EuropeanCultuurcentrum Commission, Mechelen, Brussels, Mechelen, Belgium België — Ana‘Gemengde Torfs, Toast, Gevoelens’ 2003, BK7613_M384 — Koen14.02.2015 van —den 26.04.2015 Broek, Zonder titel, 2013, S0490 — Panamarenko,Berlinde De Bruyckere, Blimp, 2013, Spreken, S0480 1999, BK7198_M213

TheTate MaartenModern, Van Londen, Severen Verenigd Foundation/Design Koninkrijk Museum Gent, België — Luc‘Marlene Deleu, Dumas’ Demonstratie van Schaal en Perspectief,1986, BK5500 05.02.2015 — 10.05.2015 — VlaamseMarlene Dumas,Overheid Sailor’s – Kabinet Dream, van 1996,Vlaams BK6911_M157D minister cultuur, media, jeugd en Brussel Sven Gatz, Brussel, België — DannyLandcommanderij Matthys, Terras, Alden 1974, Biesen, S0386 Bilzen, België — Jean-Marie‘One Big Family’ Bijtebier, Untitled, 1997, BK6945_M172 — Alain06.02.2015 Arias-Misson, — 05.04.2015 The + G juli D Publicen augustus Poem, 2015 1968-2011, S0446 — AlainFred Bervoets, Arias-Misson, Doorsnee Poemx, Vlaamse the Baptismal Familie, 1995,Public BK7253 Poem, Knokke, 1970, S0447 — EddyNottingham De Vos, Contemporary,Mexican Revolution, Nottingham, 1996, BK7040_M199B Verenigd Koninkrijk — Denmark,‘Rights of Nature: Six Days Art a Week, & Ecology 1998, in BK7201_M216 the Americas’ — Raoul23.01.2015 De —Keyser, 17.03.2015 Zonder Titel, 1988, BK5634_M66 — RaoulJimmie De Durham, Keyser, Centrum,A Dead Deer, 1991, 1986, S0411 BK6913_M159C — BertJimmie De Durham,Beul, Zonder Untitled, titel, 1994,1991, BK6913_M159BBK6921_M160C — MichelangeloJimmie Durham, Pistoletto, Jesus. Es Zonder geht um Titel, die 2004, Wurst, M00036a 1992, BK6156_M136 — Paul De Vree, People, 1974, BK3954 — KerimMusee Ragimov,d’Ixelles/Museum Human Project:van Elsene, Portrait Brussel, n°13, België 1994-2003, S0288 — David‘Het landschap Claerbout, in Nasty de Belgische Girl (Christmas kunst’ Wishes), 2012, BK7806_M510 — David25.06.2015 Claerbout, — 20.09.2015 Untitled (communist girl), 2012, BK7807_M511 — DavidFrancis Claerbout, Alÿs, When Untitled Faith Moves (Meditation Mountains, without Lima, feet), Peru, 2012, BK7805_M509April 11, 2002, BK7510 — BerlindeJacques Lizène, De Bruyckere, Documents Zonder rapportés Titel (selectie d’un voyage 3 tekeningen), au 1994,Cœur BK6867 de la Civilisation Banlieue, S0171 — Paul De Vree, Love, 1976, BK3350 — ThierryKoninklijke De Cordier, Academie Le discourvoor Schone Alpin, Kunsten 1987, BK5610_A Antwerpen, — RaoulAntwerpen, De Keyser, België Maaigem en kabinet, 1991, BK5914 ‘Panamarenko Laboratorium’ UNAIDS,16.01.2015 —Zwitserland 27.02.2015 en Departement Internationaal Vlaanderen, — Brussel,105 schetsen België van Panamarenko, Collection Workstation — DavidBiekorfstraat Nash, Vessel Antwerpen and Volume, 1986, BK5493_M46 — Teun4 cahiers Hocks, van Untitled, Panamarenko, 1989, BK5909_M103 Collection Workstation Biekorfstraat Antwerpen 4.4.2 Tijdelijke bruiklenen 2015 BOZAR, Brussel, België (+ Nederlands Fotomuseum Rotterdam, CultuurcentrumRotterdam, Nederland Mechelen, + Museum Mechelen, for Photography België Thessaloniki, ‘GemengdeThessaloniki, Gevoelens’ Griekenland) 14.02.2015‘Faces Then’ — 26.04.2015 — Berlinde06.02.2015 De — Bruyckere, 17.05.2015 Spreken, 1999, BK7198_M213 — Sergey Bratkov, Kids (Children), 2000, BK7496_M348 Tate Modern, Londen, Verenigd Koninkrijk ‘MarleneDe Oude Dumas’Post – CC ‘t Vondel, Halle, België 05.02.2015‘Made/Remade’ — 10.05.2015 — Marlene27.02.2015 Dumas, — 29.03.2015 Sailor’s Dream, 1996, BK6911_M157D — Gordon Matta-Clark, Office Baroque # 669, 1977, S0187 — LandcommanderijGordon Matta-Clark, Alden Office Biesen, Baroque, Bilzen, 1977 België (edietie: 41/350), M00028 ‘One Big Family’ 06.02.2015Museum Het — 05.04.2015Valkhof, Nijmegen, + juli en augustus Nederland 2015 — Fred‘Narcisse Bervoets, Tordoir’ Doorsnee Vlaamse Familie, 1995, BK7253 31.01.2015 — 14.06.2015 — Narcisse Tordoir, The Pink Spy (2), 2013 P 63 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Luc (triptych), Untitled Tuymans, BK7657_M418 2001, 1997, BK6979 Waterloo. Harbours. Nautilus., Refribell. Luc Prague. Tuymans, Luc The Tuymans, Temple, 1996, BK7329_M253 Luc The Tuymans, S0470_8 1995, Green Room, S0470_7 Luc 1995, Lamp, Tuymans, Luc Peter, Tuymans, S0470_6 1995, S0470_5 1995, Luc Premonition, Tuymans, S0470_2 1995, Luc Pillows, Tuymans, Luc Tracing, Tuymans, S0470_3 1995, S0470_1 1995, Luc Portrait, Tuymans, Luc Verdict, Le Tuymans, BK7327_M251 1995, BK6922_M161 1994, Luc Firewood, Tuymans, de berg, 1990, M00050 van Luc transformatie De Tuymans, 07.02.2015 ‘Luc Tuymans Suspended. L’œuvre (1989-2014) imprimé België Louvière, de Belgique, La française de Communauté la et de l’Image imprimée de Gravure la Centre Tordoir,Narcisse Spy (2), The Pink 2013 31.01.2015 Tordoir’‘Narcisse HetMuseum Valkhof, Nijmegen, Nederland (edietie: 1977 Baroque, Office Gordon Matta-Clark, 41/350), M00028 1977, #669, Baroque Office S0187 Gordon Matta-Clark, 27.02.2015 ‘Made/Remade’ Oude PostDe –CC Vondel, ‘t België Halle, Bratkov,Sergey (Children), Kids BK7496_M348 2000, 06.02.2015 ‘Faces Griekenland) Thessaloniki, Nederland for +Museum Rotterdam, Photography Thessaloniki, (+ België Brussel, BOZAR, Nederlands Fotomuseum Rotterdam, Biekorfstraat Workstation Collection Panamarenko, van 4 cahiers Biekorfstraat Workstation Collection Panamarenko, 105 van schetsen 16.01.2015 ‘Panamarenko Antwerpen, Academie voor Schone KunstenKoninklijke Antwerpen, S0171 Banlieue, de Civilisation la Cœur Jacques rapportés d’un Documents Lizène, voyage au 11, 2002, BK7510 April Peru, When Lima, Faith Moves Alÿs, Mountains, Francis 25.06.2015 kunst’ de Belgische in ‘Het landschap België Musee Elsene, Brussel, d’Ixelles/Museum van 1992, BK6156_M136 Wurst, geht die Es Jesus. um Durham, Jimmie 1991, Untitled, BK6913_M159B Durham, Jimmie ADead Deer, 1986, BK6913_M159C Durham, Jimmie Guy Mees, Water te Water, 1970, S0278 09.01.2015 ‘Art Eco: Attitudes’ Strombeek-Bever, België Strombeek, Strombeek/Museumcultuur Cultuurcentrum 1991, BRJG12 Zwarte Overall, Jef Geys, 11.04.2015 ‘Jef Geys’ België Gent, S.M.A.K., (Essentieel),Essential 1964 Jef Verheyen, en Jos Paul Pustjes, Vree, De Bruyndonckx Jan 04.07.2015 ‘ZERO’ Nederland Amsterdam, Stedelijk Amsterdam, Museum 1989-1990, BK5911_M105 Meurtres, Réserves: Boltanski, Christian 03.05.2015 en verzet’ ‘Onderdrukking Stedelijk Zwolle, Museum Zwolle, Nederland 1990, complex, extremely are of affinity Feelings Visch, Henk 28.03.2015 ‘Sweet Disposition’ België Bornem, Ter Dilft, Cultuurcentrum Luc Conversation, Tuymans, S0286 1995, BK7417_M275 1995, Luc Wiedergutmachung, Tuymans, BK7481_M335 2003, I, Luc Sunset Tuymans, Luc (The Untitled Tuymans, Rumour), BK7418_M276 2001, Luc (Woman), Untitled Tuymans, BK7480_M334 2003, BK7479_M333 2003, Luc –III, Slide Tuymans, I–II Luc (series Premonition Tuymans, II), BK7478_M332 2003, Luc (series Premonition Tuymans, I), BK7477_M331 2003, (seriesLuc Drumset Tuymans, I), BK7475_M329 2003, U_035 2003, Luc Niks, Tuymans, 2002,Luc BK7409_M267 Altar, Tuymans, Luc Het Tuymans, Versluierd BK7415_M273 2001, Beeld, Luc (triptych), Untitled Tuymans, BK7657_M418 2001, 1997, BK6979 Waterloo. Harbours. Nautilus., Refribell. Luc Prague. Tuymans, Luc The Tuymans, Temple, 1996, BK7329_M253 Luc The Tuymans, S0470_8 1995, Green Room, S0470_7 Luc 1995, Lamp, Tuymans, Luc Peter, Tuymans, S0470_6 1995, S0470_5 1995, Luc Premonition, Tuymans, S0470_2 1995, Luc Pillows, Tuymans, Luc Tracing, Tuymans, S0470_3 1995, S0470_1 1995, Luc Portrait, Tuymans, Luc Verdict, Le Tuymans, BK7327_M251 1995, BK6922_M161 1994, Luc Firewood, Tuymans, de berg, 1990, M00050 van Luc transformatie De Tuymans, 07.02.2015 23.01.2015 ‘Luc Tuymans Suspended. L’œuvre (1989-2014) imprimé Americas’ the in &Ecology België Louvière, de of Belgique, Art La Nature: ‘Rights française Verenigd Koninkrijk Contemporary, de Communauté la Nottingham, et de l’Image imprimée de Gravure la Nottingham Centre

BK5952_M110

Then’

—

— — —

—

— — — — — — — —

14.06.2015

13.09.2015 27.02.2015 17.03.2015

België

29.03.2015

10.05.2015 10.05.2015 12.02.2015 13.09.2015 26.04.2015 08.11.2015

20.09.2015 17.05.2015 Antwerpen Antwerpen

Laboratorium’ — MuseumLuc Tuymans, of Contemporary Het Versluierd Art Beeld, Kiasma, 2001, Helsinki, BK7415_M273 Finland — ‘DemonstratingLuc Tuymans, Altar, Minds’ 2002, BK7409_M267 — 02.10.2015Luc Tuymans, — 20.03.2016 Niks, 2003, U_035 — GoshkaLuc Tuymans, Macuga, Drumset On the (series nature I), of 2003, the beast,BK7475_M329 2009, BK7732_M481 — Luc Tuymans, Premonition (series I), 2003, BK7477_M331 — MuseumLuc Tuymans, Der Moderne Premonition Salzburg, (series Salzburg, II), 2003, OostenrijkBK7478_M332 — ‘AndreaLuc Tuymans, Fraser’ Slide I – II – III, 2003, BK7479_M333 — 21.03.2015Luc Tuymans, — 05.07.2015 Untitled (Woman), 2003, BK7480_M334 — AndreaLuc Tuymans, Fraser, Untitled On Taking (The a NormalRumour), Situation, 2001, BK7418_M276 1993, M00117 — Luc Tuymans, Sunset I, 2003, BK7481_M335 — Kranenburgh.Luc Tuymans, Wiedergutmachung, Culturele Buitenplaats 1995, in Bergen, BK7417_M275 Bergen, België — ‘SilenceLuc Tuymans, out Loud’ Conversation, 1995, S0286 13.12.2015 — 14.05.2016 — JanCultuurcentrum van Oost, Zonder Ter Dilft, Titel, Bornem,1993, BK6138 België ‘Sweet Disposition’ Centre28.03.2015 d’art — contemporain, 26.04.2015 Meymac, Frankrijk — ‘L’arbre,Henk Visch, le bois, Feelings la forët’ of affinity are extremely complex, 21.03.20151990, BK5952_M110 — 21.05.2015 — Patrick Van Caeckenbergh, Drawing of Old Trees (winter 2010-2011), 2010-2011,Stedelijk Museum BK7799_M503_1-3 Zwolle, Zwolle, Nederland ‘Onderdrukking en verzet’ Museum03.05.2015 Beelden — 13.09.2015 aan Zee, Den Haag/Scheveningen, Nederland — ‘Vormidable.Christian Boltanski, Hedendaagse Réserves: Vlaamse Meurtres, Beeldhouwkunst’ 1989-1990, BK5911_M105 20.05.2015 — 25.10.2015 — StedelijkJan Fabre, Museum Mur de la Amsterdam, montée des Amsterdam, anges, 1993, BK6146_M132Nederland ‘ZERO’ 04.07.2015Club Solo, — Breda, 08.11.2015 Nederland — Jef‘Erik Verheyen, Wesselo’ Paul De Vree, Jan Bruyndonckx en Jos Pustjes, Essential22.02.2015 (Essentieel), — 22.03.2015 1964 — Yang Fudong, Forest Diary, 2000, BK7720_M469 S.M.A.K., Gent, België ‘JefMuseum Geys’ Dr. Guislain, Gent, België 11.04.2015‘Schaamte’ — 13.09.2015 — Jef31.10.2015 Geys, Zwarte — 29.05.2016 Overall, 1991, BRJG12 — Chantal Akerman, La Chambre, 1972-2012, S0468 Cultuurcentrum Strombeek/Museumcultuur Strombeek, Strombeek-Bever,S.M.A.K., Gent, België België ‘Art‘Tomorrow’ Eco: Attitudes’ 09.01.201513.03.2015 — — 24.05.2015 12.02.2015 — GuyJoris Mees,Ghekiere, Water Zonder te Water, Titel, 1970, 2007, S0278 BK7713_M462

MuseumMu.ZEE, Kunstmuseumof Contemporary aan Art Zee, Kiasma, Oostende, Helsinki, België Finland ‘Demonstrating‘Folds in Time’ Minds’ 02.10.201506.06.2015 — — 20.03.2016 04.10.2015 — GoshkaLili Dujourie, Macuga, Stilleven, On the 1976, nature BK7190_1-4 of the beast, 2009, BK7732_M481

MuseumGemeente Der Herzele: Moderne Wattenfabriek, Salzburg, Salzburg, pastorij Oostenrijken kerk, Herzele, België ‘Andrea‘Voor(bij) Fraser’ Woorden’ 21.03.201502.04.2015 — — 05.07.2015 26.04.2015 — AndreaSven ’t Jolle, Fraser, Allez On Roulez, Taking 1998,a Normal BK7032_M192 Situation, 1993, M00117 — Philip Huyghe, Double Portrait (left), 1992, BK6929_A — Kranenburgh.Philip Huyghe, Culturele Untitled, Buitenplaats1997, BK6929_B in Bergen, Bergen, België — ‘SilenceKoen Van out den Loud’ Broeck, Orange border, 2001, BK7658_M420 — 13.12.2015Ria Pacquee, — 14.05.2016 Zes foto’s van verschillende performances 1982-1988, — Jan1989, van BK5760_M85 Oost, Zonder Titel, 1993, BK6138 — Leo Copers, Gouden strop en stoel, 1997, BK5203_M16 — Bill Woodrow, Bible Blood, 1982, BK5761_M86 — Fred Bervoets, Hommage aan Van Gogh, 1991, BK7251 — Ben Vautier, Geen volk zonder taal, 1987, BR30 — Ben Vautier, Geen taal zonder cultuur, 1987, BR31 P 65 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 20.05.2015 ‘Vormidable. Beeldhouwkunst’ Hedendaagse Vlaamse Nederland Zee, Den Haag/Scheveningen, BeeldenMuseum aan 2010-2011, of Van OldPatrick Trees Drawing (winter Caeckenbergh, 2010-2011), 21.03.2015 ‘L’arbre, forët’ le la bois, d’artCentre Frankrijk contemporain, Meymac, 1972, BK7467_M322_4 Toon Tersas, lectorem, infinies/ad Systeme variantes aux Toon Tersas, 1972, S0302 Kulisse, Brüsseler 16.05.2015 aanwezig zijn’ zal kunstenaar ‘De Voorkamer vzw, Lier, België Luc Ijzertoren, Tuymans, BK6871 1995, BK6883 1995, Dorp, Luc Vlaams Tuymans, correspondence,Luc La Tuymans, 1985, BK7270 Luc Hotel Tuymans, 1986, Room, BK5778_M93 1985, BK5777_M92Luc Antichambre, Tuymans, 25.10.2015 ‘Luc Tuymans’ Doha, Doha, Qatar Riwaq Al QM Gallery tomorrow, weather Yue, fine be the Liang Will 2002, BK7474_M328 23.04.2015 ‘Poppositions Aarle’ –Jasper van Club Solo, Nederland Breda, Two, Minus BR07_DB07 2006, Benhelima, Charif BR07_DB08 Nest, 2005, Benhelima, Charif Terras, Matthys, 1976,Danny S0386 1974, S0320 golfbreker, Lange Matthys, Danny 1974, S0318 weiland, van begrenzing Vertikalen, Matthys, Danny Sint-Bavopad, Matthys, Danny 1974, S0321 St-Malo, Golf, Matthys, S0325 1975, Danny S0322 1975, Wegberm Dworp, in Balken, Matthys, Danny 1983, Ich 3, BK5145_M7 Witlatschil, Michael Honoré d’O, The Quest nowhere the (2), Exercising de Beeck, Op Hans BK7217 2000, Vaast 2010, Colson, Barter, BK7735_M484 Vaast Colson, No More Superheroes, M00159 2001, Walter Swennen, ZonderBK7688-M440J s.d., titel, Walter Swennen, Zonder s.d., BK7688_M440M titel, Walter zijn hier Swennen, zijn hier, Zij van 2007, die van BK7649_M413 boy Bad boy, Good Nauman, Bruce 1982, BK5953_M111 BK7604_M378c 2006, West,Franz Hain, BK7604_M378b 2006, West,Franz Hain, BK7604_M378a 2006, West,Franz Hain, Vragenlijst “Wat Lublin, Lea kunst?”, is 1977, S0174 Paul Van Hoeydonck, 1958, Embedde cities, S0377 Paul S0376 1969, Van future, Hoeydonck, of the City 1978, BK5218_M31C Luc Deleu, Legoconstructie, 1978, BK5218_M31B Luc Deleu, Legoconstructie, 1978, BK5218_M31A Luc Deleu, Legoconstructie, 1983,Luc BK5218_M31 Deleu, Obelisk, Veronica Zonder 1997,Ann Janssens, titel, BK6972_M181 Terlinden, BK7627_M395 2006, Christophe Gum-Kunst, Vyacheslav 2007, S0438_1 Akhunov, 1m2, Baquié, 1986, Dérivé, BK5496_M49 Richard Torfs,Ana Toast, BK7509 !Vrouwenvragen?,Jef Geys, BK7524_M363 !Vrouwenvragen?,Jef Geys, 1965, BK7523_M362 1996, BK6911_M157E Slight Delight, Marlene Dumas, 1996, BK6911_M157C Mist-Cast, Marlene Dumas, Summer, 1996, BK6911_M157B Indian Marlene Dumas, Joy, Blind Marlene 1996, BK6911_M157A Dumas, Vautier,Ben zonder avant-garde, cultuur Geen 1987, BR32 02.04.2015 ‘Voor(bij) Woorden’ Gemeente Herzele: Wattenfabriek, pastorij en kerk, Herzele, België 1976, BK7190_1-4 Stilleven, Dujourie, Lili 06.06.2015 Time’ ‘Folds in Zee, Oostende, aan België Kunstmuseum Mu.ZEE, Ghekiere, ZonderJoris Titel, 2007, BK7713_M462 13.03.2015 ‘Tomorrow’ België Gent, S.M.A.K., 1972-2012, Chambre, S0468 La Akerman, Chantal 31.10.2015 ‘Schaamte’ België Gent, Dr.Museum Guislain, Yang Fudong, BK7720_M469 2000, Forest Diary, 22.02.2015 Wesselo’‘Erik Club Solo, Nederland Breda, Fabre,Jan de Mur montée la 1993, des BK6146_M132 anges, 1978, BK5218_M31B Luc Deleu, Legoconstructie, 1978, BK5218_M31A Luc Deleu, Legoconstructie, 1983,Luc BK5218_M31 Deleu, Obelisk, Veronica Zonder 1997,Ann Janssens, titel, BK6972_M181 Terlinden, BK7627_M395 2006, Christophe Gum-Kunst, Vyacheslav 2007, S0438_1 Akhunov, 1m2, Baquié, 1986, Dérivé, BK5496_M49 Richard Torfs,Ana Toast, BK7509 !Vrouwenvragen?,Jef Geys, BK7524_M363 !Vrouwenvragen?,Jef Geys, 1965, BK7523_M362 1996, BK6911_M157E Slight Delight, Marlene Dumas, 1996, BK6911_M157C Mist-Cast, Marlene Dumas, Summer, 1996, BK6911_M157B Indian Marlene Dumas, Joy, Blind Marlene 1996, BK6911_M157A Dumas, Vautier,Ben zonder avant-garde, cultuur Geen 1987, BR32 Vautier,Ben zonder 1987, cultuur, taal BR31 Geen Vautier,Ben 1987, volk zonder Geen BR30 taal, Van 1991, aan Hommage BK7251 Gogh, Bervoets, Fred Woodrow,Bill Bible Blood, 1982, BK5761_M86 Gouden en Copers, stoel, 1997, strop Leo BK5203_M16 1989, Pacquee,Ria Zes foto’s 1982-1988, performances verschillende van Koen Van border, Orange den Broeck, BK7658_M420 2001, Huyghe, 1997, Untitled, Philip BK6929_B Huyghe, DoublePhilip (left), Portrait 1992, BK6929_A Sven 1998, Roulez, ’t BK7032_M192 Jolle, Allez

BK5760_M85

—

— —

—

— — BK7799_M503_1-3 —

— —

29.05.2016

24.05.2015

30.01.2016 21.05.2015

04.07.2015

22.03.2015 27.04.2015 25.10.2015

26.04.2015 04.10.2015 — RasaLuc Deleu, vzw – Legoconstructie,kunst voor kinderen 1978, en BK5218_M31C speelse mensen, Antwerpen, België — ‘Eigenhandig’Paul Van Hoeydonck, City of the future, 1969, S0376 — 28.09.2015Paul Van Hoeydonck, — 31.06.2017 Embedde cities, 1958, S0377 — YuLea Peng, Lublin, I’m Vragenlijst Handstanding, “Wat 2002,is kunst?”, M00034 1977, S0174 — JanFranz Fabre, West, Hand Hain, geeft 2006, tekens, BK7604_M378a 1980-1982, S0354_6 — Franz West, Hain, 2006, BK7604_M378b — WZCFranz Immaculata,West, Hain, 2006, Edegem, BK7604_M378c België — 26.09.2015Bruce Nauman, — 29.02.2016 Good boy Bad boy, 1982, BK5953_M111 — WalterObelisk, Swennen, 1983, sculptuur, Zij die vanBK5218_M3 hier zijn zijn van hier, 2007, BK7649_M413 — WalterLegoconstructie, Swennen, 1978,Zonder foto, titel, BK5218_M31A s.d., BK7688_M440M — WalterLegoconstructie, Swennen, 1981,Zonder foto, titel, BK5218_M31B s.d., BK7688-M440J — VaastLegoconstructie, Colson, No 1978,More foto, Superheroes, BK5218_M31C 2001, M00159 — VaastLegoconstructie, Colson, Barter, 1978, 2010, foto, BK7735_M484 BK5218_M31D — HansLegoconstructie, Op de Beeck, 1981, Exercising foto, BK5218_M31E the nowhere (2), 2000, BK7217 — HonoréIlya Kabakov, d’O, The In the Quest Closet, 1998, installatie, BK7024_M186 — MichaelRoland Fischer, Witlatschil, Zonder Ich titel 3, 1983, (reeks BK5145_M7 Los Angeles Portraits), 1989, — Dannyfoto, BK5940_M109 Matthys, Balken, Wegberm in Dworp, 1975, S0322 — DannyBerlinde Matthys, De Bruyckere, Golf, St-Malo, Spreken, 1975, 1999, S0325 installatie, BK7198_M213 — DannyRoza El-Hassan, Matthys, Sint-Bavopad,Gleaming Fruits, 1974, 1997, S0321 installatie, VH0285 — DannyJohn Baldesari, Matthys, Throwing Vertikalen, 3 Ballsbegrenzing in the Air van to weiland, get a Straight 1974, S0318 Line — Danny(best of Matthys, 26 attempts), Lange 1973, golfbreker, editie, M00063 1974, S0320 — Danny Matthys, Terras, 1976, S0386 — CharifCroxhapox Benhelima, vzw, Gent, Nest, België 2005, BR07_DB08 — Charif‘Kosmografie’ Benhelima, Minus Two, 2006, BR07_DB07 17.10.2015 — 15.11.2015 — ClubLeo Copers, Solo, Breda, Gouden Nederland strop en stoel, 1979-1986, BK5203_M16 ‘Poppositions – Jasper van Aarle’ 23.04.2015MUDAM (Musée— 27.04.2015 d’Art Moderne Grand-Duc Jean), — LiangLuxembourg, Yue, Will Luxemburg the weather be fine tomorrow, 2002, BK7474_M328 ‘Eppur si muove’ QM08.07.2015 Gallery — Al 18.01.2016 Riwaq Doha, Doha, Qatar — ‘LucGeorges Tuymans’ Rousse, Zonder titel (Kunst Raum Wine), 1985, BK5146_M8 25.10.2015 — 30.01.2016 — LucFOD Tuymans, Buitenlandse Antichambre, Zaken. P&O 1985, 5.4 BK5777_M92 – Kunstpatrimonium/Egmontpaleis, — LucBrussel, Tuymans, België Hotel Room, 1986, BK5778_M93 — Luc‘@yourservice’ Tuymans, La correspondence, 1985, BK7270 — Luc14.07.2015 Tuymans, — 20.09.2015 Vlaams Dorp, 1995, BK6883 — LucPaul Tuymans, De Vylder, Ijzertoren, Gjölbaschi 1995, (I), BK68711982, BK7291_M243

VoorkamerDe Vleeshal, vzw, Middelburg, Lier, België Nederland ‘De‘Violent kunstenaar Incident’ zal aanwezig zijn’ 16.05.201520.06.2015 — — 04.07.2015 30.08.2015 — ToonBruce Tersas, Nauman, Brüsseler Violent Kulisse, Incident 1972, Man/Women S0302 Segment, 1986, S0061 — ToonAndrea Tersas, Fraser, Systeme Official aux Welcome, variantes 2001-2003, infinies/ad BK7517_M356 lectorem, — 1972,Jef Geys, BK7467_M322_4 ABC école de Paris, 1959-1961, BK5408

RasaVincent vzw van – kunst Gogh voor Huis, kinderen Zundert, en Nederland speelse mensen, Antwerpen, België ‘Eigenhandig’‘Wrijving van Gedachten | Antwerpen-Zundert’ 28.09.201520.09.2015 — 14.02.201631.06.2017 — YuLuc Peng, Tuymans, I’m Handstanding, selectie van 100 2002, polaroids M00034 — JanLuc Fabre,Tuymans, Hand 4PM, geeft 2011, tekens, BK7811_M515 1980-1982, S0354_6 — Luc Tuymans, Niks, 2003, U_035 — WZCLuc Tuymans, Immaculata, The Whoreshipper, Edegem, België 2005, BK7641_M406 — 26.09.2015Luc Tuymans, — 29.02.2016 Shore (Oostende), 2005, BK7645_M410 — Obelisk, 1983, sculptuur, BK5218_M3 — Legoconstructie, 1978, foto, BK5218_M31A — Legoconstructie, 1981, foto, BK5218_M31B — Legoconstructie, 1978, foto, BK5218_M31C — Legoconstructie, 1978, foto, BK5218_M31D — Legoconstructie, 1981, foto, BK5218_M31E P 67 M HKA Jaarverslag 2015 4 Verwervingen – Bruiklenen 2015 — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — 19.11.2015 ‘Andere Antwerpen, Academie voor Schone KunstenKoninklijke Antwerpen, 2006, Titel Ohne (Who’s Kandl, Johanna Big Picture), the Got 06.11.2015 ‘Political Wenen, Wien, Oostenrijk Kunsthalle Guy Van Bossche, Zonder (Audition titel #1), 1988-1989, BK7212_M219 05.12.2015 14.11.2015 ‘Speelvogels’ België Sint-Niklaas, Stad Sint-Niklaas, 20.06.2015 ‘Violent Middelburg, Nederland Vleeshal, De Paul Vylder, De (I), Gjölbaschi 1982, BK7291_M243 14.07.2015 ‘@yourservice’ België Brussel, –Kunstpatrimonium/Egmontpaleis, P&O 5.4 Zaken. FOD Buitenlandse Rousse, ZonderGeorges (Kunst titel Wine), Raum 1985, BK5146_M8 08.07.2015 ‘Eppur si muove’ Luxembourg, (MuséeMUDAM d’Art Moderne Grand-Duc Jean), Gouden en Copers, stoel, 1979-1986, strop Leo BK5203_M16 17.10.2015 ‘Kosmografie’ Croxhapox vzw,België Gent, (best of 26 attempts), M00063 editie, 1973, Line to get aStraight Air the in 3Balls Throwing Baldesari, John VH0285 1997, installatie, Fruits, Gleaming Roza El-Hassan, BK7198_M213 Bruyckere, De Spreken, installatie, 1999, Berlinde foto, Roland Fischer, Zonder (reeks titel Portraits), Angeles Los 1989, BK7024_M186 Kabakov,Ilya 1998, Closet, installatie, the In Guy Mees, Water te Water, 1970, S0278 ‘Unterseeboot Mechelen, Mechelen, België Cultuurcentrum Joy, Blind Marlene 1996, BK6911_M157A Dumas, 1996, Sailor’s BK6911_M157D Dream, Marlene Dumas, 30.09.2015 ‘FLAESH’ Tsjechië Praag, Rudolfinum, Galerie Under,Sheela Down Gowda, M00132 2009, 15.09.2015 FANTasia’ Feminism: Asia ‘East Zuid-Korea Seoul, of Museum Art, Seoul Jörgen Voordeckers, Tweeling, BK7041_M200A 1999, 04.11.2015 ‘NICOLAS..HOMMELEN...USED....TO....PAINT....’ België Brussel, Gallery, Dauwens en Beernaert Bratkov,Sergey Stewardesses, BK7497_M349 and 2003, Pilots Bratkov,Sergey M00076_02 School, 2001, Italian Signer,Roman 1996, M00030 Arbeiten, Terlinden, BK7627_M395 2006, Christophe Gum-Kunst, –Highway Coin Car, BK7215 1999, Insert de Beeck, Op Hans BK7631_M399 2006, Playing, Ruben Kindermans, Meccano, 1988-1990, Caeckenbergh, BK6137_M130 van Patrick Zonder (Sinterklaasraket), titel Bruyn, De Goele BK6912_M158 1994, Vaast 2010, Colson, Barter, BK7735_M484 14.11.2015 ‘Speelvogels’ België Sint-Niklaas, Stad Sint-Niklaas, Luc Shore Tuymans, (Oostende), BK7645_M410 2005, Luc The Tuymans, Whoreshipper, BK7641_M406 2005, U_035 2003, Luc Niks, Tuymans, 2011,Luc BK7811_M515 4PM, Tuymans, 100 polaroids van Luc selectie Tuymans, 20.09.2015 Gedachten |Antwerpen-Zundert’ van ‘Wrijving Nederland Zundert, Huis, Gogh Vincent van 1959-1961, école ABC de Paris, Jef BK5408 Geys, Welcome, Fraser, Official Andrea 2001-2003, BK7517_M356 Violent Nauman, Bruce Incident Man/Women 1986, Segment, S0061 Jörgen Voordeckers, Tweeling, BK7041_M200A 1999, 04.11.2015 ‘NICOLAS..HOMMELEN...USED....TO....PAINT....’ België Brussel, Gallery, Dauwens en Beernaert Bratkov,Sergey Stewardesses, BK7497_M349 and 2003, Pilots Bratkov,Sergey M00076_02 School, 2001, Italian Signer,Roman 1996, M00030 Arbeiten, Terlinden, BK7627_M395 2006, Christophe Gum-Kunst, –Highway Coin Car, BK7215 1999, Insert de Beeck, Op Hans BK7631_M399 2006, Playing, Ruben Kindermans, Meccano, 1988-1990, Caeckenbergh, BK6137_M130 van Patrick Zonder (Sinterklaasraket), titel Bruyn, De Goele BK6912_M158 1994, Vaast 2010, Colson, Barter, BK7735_M484

BK5940_M109

BK7594_M375

tijden’ Incident’

— —

—

Populism’

— —

— — —

—

— — — —

13.12.2015 17.01.2016

17.01.2016

15.11.2015

24.12.2015 24.12.2015

07.02.2016 België 07.02.2016 20.09.2015

08.11.2015

18.01.2016 03.01.2016 30.08.2015 14.02.2016

Luxemburg

über

Malermeister’ Seoul Museum of Art, Seoul, Zuid-Korea ‘East Asia Feminism: FANTasia’ 15.09.2015 — 08.11.2015 — Sheela Gowda, Down Under, 2009, M00132

Galerie Rudolfinum, Praag, Tsjechië ‘FLAESH’ 30.09.2015 — 03.01.2016 — Marlene Dumas, Sailor’s Dream, 1996, BK6911_M157D — Marlene Dumas, Blind Joy, 1996, BK6911_M157A

Cultuurcentrum Mechelen, Mechelen, België ‘Unterseeboot über Malermeister’ 05.12.2015 — 07.02.2016 — Guy Van Bossche, Zonder titel (Audition #1), 1988-1989, BK7212_M219

Kunsthalle Wien, Wenen, Oostenrijk ‘Political Populism’ 06.11.2015 — 07.02.2016 — Johanna Kandl, Ohne Titel (Who’s Got the Big Picture), 2006, BK7594_M375

Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, Antwerpen, België ‘Andere tijden’ 19.11.2015 — 13.12.2015 — Guy Mees, Water te Water, 1970, S0278 5 5 Bezoekersaantallen 2013-2014-2015 P 71 M HKA Jaarverslag 2015 5 Bezoekersaantallen 2013-2014-2015 2 1 2 1 kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis. aan bezoek en kinderen ateliers voor workshops en onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een voor hebben die gereserveerd Deelnemers zijn inbegrepen. Museumnacht en evenementen) de van uitmaakte tentoonstellingen de onderdeel aan bezoek (voor zover een evenementen aan Deelnemers Panamarenkohuis.aan bezoek en voor kinderen workshop onderwijstijd, en tijd rondleidingen wandelgesprek, in vrije museumbrunch, bemiddelingsactiviteit: een voor hebben die gereserveerd Deelnemers zijn inbegrepen. Museumnacht en evenementen) de van uitmaakte tentoonstellingen de onderdeel aan bezoek (voor zover een evenementen aan Deelnemers Totaal mei oktober augustus juli juni juli maart februari april maart februari januari december november september augustus mei januari september 2013 aantal 2014 aantal juni november december oktober april Totaal 5.1

bezoekers bezoekers

OVERZICHT

Bezoekers Individuele M HKA Bezoekers Individuele M HKA 76.914 17.964

41.157 13.634 12.745 2.098 5.988 3.866 4.566 2.058 4.788 2013-2014-2015 3.264 5.226 2.295 2.243 1.607 3.619 6.013 2.194 2.214 5.104 2.831 2.774 5.718 2.141 3.121

1 1

activiteiten bemiddelings deelnemers M HKA activiteiten bemiddelings deelnemers M HKA 9.428 7.231 1.344 1.330 1.277 1.314

2 2

695 820 700 603 599 656 883 883 977 106 739 655 350 554 533 577 716 136 138 74 - - 4 3 4 3 Bezoekers Individuele Zuid Cinema Bezoekers Individuele Zuid Cinema door publiekswerking:door filmvoorstellingenonder activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers privévoorstellingen. alsookgereserveerde inbegrepen, zijn zoals Museumnacht evenementen aan Deelnemers publiekswerking:door filmvoorstellingenonder activiteiten van geprogrammeerd Deelnemers privévoorstellingen.gereserveerde Jeugdfilmfestivalalsook zijninbegrepen, het en zoals Museumnacht evenementen aan Deelnemers wijs, en filmvoorstellingen lezingen kinderen. wijs, en filmvoorstellingen lezingen kinderen. 24.152 27.251 2.404 2.438 2.405 3.985 2.652 1.984 3.874 2.247 1.870 2.744 2.350 1.796 1.780 2.523 1.236 1.625 1.704 1.818 3.165 1.734 1.553 1.761 967 788

3 3

activiteiten bemiddelings deelnemers Zuid Cinema activiteiten bemiddelings deelnemers Zuid Cinema 8.255 1.084 7.415 1.289 1.030 1.769 1.188 1.339 1.031 1.557 1.314

4 4

369 428 970 667 564 222 491 210 139 9 0 0 0 0 0 - - 116.552 Totaal Totaal 85.251 19.097 10.476 10.364 10.275 15.972 8.406 6.944 22.115 3.489 8.482 9.936 5.439 9.875 4.634 9.565 4.033 4.329 3.022 6.397 7.453 3.563 5.756 4.651 7.530 - -

aantal bezoekers M HKA M HKA Cinema Zuid Cinema Zuid Totaal 2015 Individuele deelnemers Individuele deelnemers Bezoekers 1 bemiddelings- Bezoekers 3 bemiddelings- activiteiten 2 activiteiten 4 januari 12.612 1.998 2.200 731 17.541 februari 11.650 1.736 2.162 1.504 17.052 maart 11.101 1.862 2.609 969 16.541 april 3.718 833 2.531 401 7.483 mei 4.060 627 1.618 392 6.697 juni 2.100 233 1.067 0 3.400 juli 2.792 41 2.177 90 5.100 augustus 6.073 74 3.463 0 9.610 september 2.712 255 1.583 56 4.606 oktober 3.099 784 1.728 797 6.408 november 3.501 779 1.937 579 6.796 december 2.917 356 2.173 192 5.638

Totaal 66.335 9.578 25.248 5.711 106.872

1 Deelnemers aan evenementen (voor zover een 3 Deelnemers aan evenementen zoals Museumnacht bezoek aan de tentoonstellingen onderdeel zijn inbegrepen, alsook gereserveerde uitmaakte van de evenementen) en Museumnacht privévoorstellingen. zijn inbegrepen. 4 Deelnemers van activiteiten geprogrammeerd 2 Deelnemers die gereserveerd hebben voor door bemiddeling: filmvoorstellingen onderwijs, een bemiddelingsactiviteit: museumbrunch, lezingen en filmvoorstellingen kinderen. wandelgesprek, rondleidingen in vrije tijd en onderwijstijd, ateliers en workshops voor kinderen en bezoek aan Panamarenkohuis.

5.2 BEZOEKERSCIJFERS – EXTRA MUROS PROJECTEN 2015

— Voor(bij) woorden 02.04 — 26.04.2015 Wattenfabriek (Solleveld 35, 9550 Herzele) en de Pastorie & Sint-Mauritiuskerk (Sint-Mauritsplein, 9551 Ressegem) Totaal aantal bezoekers: 2.500

— RICARDO BREY – Universe (Koninklijk Atheneum Antwerpen) 06.02 — 10.05.2015 Totaal aantal bezoekers: 748

— RICARDO BREY – Every Life is a Fire (Sint-Pauluskerk Antwerpen) 06.02 — 10.05.2015 Totaal aantal bezoekers: 22.542 P 73 M HKA Jaarverslag 2015 5 Bezoekersaantallen 2013-2014-2015 1 totaalsom te bekomen. te totaalsom bijgevolg zijn te op een cijfers niet om tellen tentoonstellingsperiodes De overlappen -deze — 5.3 — — — — — — — 2 16.10 — 31.12.2015 Luxe –Democratische ALPTEKIN BAHRI HUSSEYN bezoekers: 4.819 buitenlandse waarvan bezoekers: 10.152 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 14.971 aantal 2015 PER TENTOONSTELLING BEZOEKCIJFERS OVERZICHT waarvan bezoekers: 35.603 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 41.004 aantal 01.01 — 29.03.2015 –Universum PANAMARENKO 2 29.05 — 27.09.2015 DE WELVAARTSSTAAT bezoekers: 6.360 buitenlandse waarvan bezoekers: 15.074 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 21.434 aantal (puntzaal) rechts Gelijkvloers 24.04 — 26.07.2015 —verlengd tot 27.09.2015 &Performances 1976-2013 Acties –Stigmata, FABRE JAN bezoekers: 3.527 buitenlandse waarvan bezoekers: 8.434 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 11.961 aantal Gelijkvloers 24.04 — 26.07.2015 de woorden vorm van –De HYBER FABRICE DW Reeks –Vierkante Buizen POSENENSKE CHARLOTTE LOHAUS werkenFremdkörper: het uit BERND atelier van bezoekers: 4.923 buitenlandse waarvan bezoekers: 26.083 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 31.006 aantal bezoekers: 3.613 buitenlandse waarvan bezoekers: 6.729 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 10.342 aantal –puntzaal rechts Gelijkvloers 16.10 — 31.01.2015 en glans #1 Otobong –Kneuzingen Nkanga SITU IN bezoekers: 3.613 buitenlandse waarvan bezoekers: 6.729 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 10.342 aantal 2 06.02 — 10.05.2015 de de hemel bodem –Op van BREY RICARDO bezoekers: 1.065 buitenlandse waarvan bezoekers: 7.563 Belgische waarvan bezoekers:Totaal 8.628 aantal 01.01 — 18.01.2015 vasthouden –Blik OLGA CHERNYSHEVA e e e

verdieping verdieping verdieping

buitenlandse

(midden)

bezoekers:

2 5.401

de tentoonstellingen waarin dit evenement valt. dit tentoonstellingende waarin evenement augustus), van in cijfers de vertaalt zich merkbaar (jaarlijks in Museumnacht van succes Het 1 5.4 BEZOEKCIJFERS ZAALVERHUUR ZONDER BEZOEK AAN TENTOONSTELLINGEN 2015

— Vlaams Fonds voor de Letteren, Publishers tour: bezoek met auteurs en Duitse uitgevers. De auteurs praten over hun eigen werk. 21.01.2015 Totaal aantal bezoekers: 22

— De Olifant, Nieuwjaarsfeest en nocturne. 30.01.2015 Totaal aantal bezoekers: 180

— Adriaan Raemdonck/Beroepsvereniging galleristen. Meeting en lunch. 17.02.2015 Totaal aantal bezoekers: 16

— Creative Mornings, Filmopnames voor het promotiefilmpje van Creative Mornings Antwerpen. 21.03.2015 Totaal aantal bezoekers: 3

— ARTube – Boijmans – Van Beuningen, ARTube Academie: met vergadering, koffieonthaal, lunch, onthaal groep, presentaties, koffiepauze, workshops en receptie. 05.04.2015 Totaal aantal bezoekers: 35

— Bongo, Bedrijfsevenement met een cava-onthaal, meeting met presentatie en diner. 07.05.2015 Totaal aantal bezoekers: 93

— Studio Brussel, Personeelsfeest met een diner, gevolgd door een dansfeest. 08.05.2015 Totaal aantal bezoekers: 60

— Bank Degroof, Bezoek aan het Panamarenkohuis, gevolgd door een glas champagne. Daarna volgt nog een vrij bezoek aan het M HKA. 19.05.2015 Totaal aantal bezoekers: 10

— Sylvester Productions, Wrap-party van de film Ay Ramon; met een diner en een dansfeest. 29.05.2015 Totaal aantal bezoekers: 35

— AG Vespa/Stad Antwerpen, Persconferentie omtrent de toekomst van de Gedempte Zuiderdokken. 15.06.2015 Totaal aantal bezoekers: 22

— Antwerpen Sportstad, Rooftophappening ‘t Stad beweegt: trappen lopen, sporten op bewegingstoestellen en receptie. 16.06.2015 Totaal aantal bezoekers: 70 P 75 M HKA Jaarverslag 2015 5 Bezoekersaantallen 2013-2014-2015 — — — — — — — — — — — — bezoekers:Totaal 200 aantal 20.11.2015 tonen, muziek en receptie. kunstwerken (Eerste Wereldoorlog, Paul Stad, Van Bezette Ostaijen): M HKA Bezetting Kunsthumaniora, bezoekers:Totaal 4 aantal 18.11.2015 voor Yellow Fotoshoot Submarine, koersfiets ‘prorace’ van bezoekers:Totaal 5 aantal 21.10.2015 ‘Cordon’.van NV, voor reeks Opnames de tweede –HALFTIEN EYEWORKS bezoekers:Totaal 8 aantal 23.09.2015 de in dans experimentele voor de stad Antwerpen: voor de Filmopnames promotiefilm Geronimo, bezoekers:Totaal 235 aantal 12.09.2015 met teams. Bridgeclub, wisselende Brigdenamiddag Rivièra bezoekers:Totaal 3 aantal 04.09.2015 de rondloopt. zalen en in het M HKA aan brengt bezoek een Munck die De met Eline voor TLC documentaire Opnames Media, Sputnik bezoekers:Totaal 15 aantal 28.08.2015 BOHO gevolgd Players, repetitie, Open door lunch. een bezoekers:Totaal 10 aantal 26.08.2015 ‘T’. VRT-Reeks Opnames Entertainment, Skyline bezoekers:Totaal 160 aantal 22.08.2015 en dansfeest. receptie, diner Bie, De Wygers Huwelijk:Natascha en Gert ceremonie, bezoekers:Totaal 8 aantal 10.08.2015 FotoshootZEB, nieuwe collectie. bezoekers:Totaal 500 aantal 11.07.2015 Dagconcert metHertz, hedendaagse ‘Moodfamily’. muziek: bezoekers:Totaal 35 aantal 26.06.2015 met presentatie een en receptie. vastgoedmanagers met Bezoek 35 Nederlandse Architecten, RBDM Conix

tentoonstellingszalen.

wielermagazine. — Collegagroep FARO 23.11.2015 Totaal aantal bezoekers: 40

TOTAAL: 1.769 6 6 M HKA Tentoonstellingen P 79 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen verspreide losse, dat de meesten œuvre kennen via dit enkel beeld van en grootschalig de gebroeders van Van Eyck. altaarstuk te worden, wonend de nabijheid kunstenaar in het van Gentse Vlaamse een —en denken om en Iraans-soefistisch —waaronder gnostisch en religie filosofie van de geschiedenis te houden kunst, van met de Europese traditie weggebleven, was lang om bezig zich decennia twee al hij Amerika’s, waar de ook Cuba, naar maar naar terugkeerde alleen Brey niet Ricardo waarvoor 2014, in Habana de La zijn Artes het presentatie Museo Nacional in de Bellas waarde. universele gericht op de project een toekomst termijn, op naar en lange peilend als identiteit zijn en is te werk worden blijven ontwikkelen gecatalogiseerd, neigen te presenteren. geweigerd altijd Brey heeft om volgens zijn eerste zij beelden tegenwoordig zich waarop en van de gladdeconsumptie manier tegenover staat de dat uiterst en hedendaags kritisch is en werk maakt kunst, de Cubaanse van moment de geschiedenis in op cruciaal een kunstenaar Ricardo die figuren twee de vormde van tussen hemel de brug een bodem de Op tentoonstelling De Universe van vitrines 99 in 1004De tekeningen geproduceerd, Europa. nu de in andere deze vervolledigen cyclus deze werken van de objecten.van werden Cuba Een aantal in voor en zelfs intensiteit het van beeld combineren negatie doorheen met haar de intensiteit opgrote foto’s de en die gebaseerde werden werken gerealiseerd, onlangs die er ook waren tiental een voor Daarnaast de tentoonstelling. gemaakt speciaal Nederland, en de overige in werken de beroemdein Sanders-collectie werden zich bevind één Havana, in de tentoonstelling deel van uit maakten Vier ervan voorstellen. en performatieve plastische tekeningen, boeken, veelheideen van met 21 er dozen reeks een zijn. Zois formeel ontvouwen zich innovatief die in ook meer recente boeiend, van inhoudelijk maar series werken alleen niet die of myths structure geleden —publiekelijk decennia bijna gepresenteerd. drie tentoongesteldeaantal werken werd — soms voor hun ontstaan het sinds eerst volgen. Een groot kunstenaar als tijd langere Brey al voor zij Ricardo zelfs die verrassend, waren het en de grootsheid van œuvre de tentoonstelling van vang 19 (Zaal de AthenA) feestzaal in hetbuiten van respectievelijk het museum, (2010-2012) aFire Life is nestelsel Every van werden gepresenteerd locaties in de werden nooitmaar het gepresenteerd. openbaar in opgesteld Zewaren rond Gemeenschap, de Vlaamse van de collectie in zich werkenDeze bevinden 1997 werden in die piano Kunstverein. getoond het Salzburger in mechanische de (1992),Kassel dat werd voor gerestaureerd Verder de tentoonstelling. er waren Kassel IX, ook bevatte het baanbrekende Documenta werkstelling Untitled, beide voor 1985, uit die 1986 het sinds werden eerst gepresenteerd. tentoon De 6.1 het herbergt. land van Sint-Pauluskerk, beeldhouwkunst ensemble barokke het die belangrijkste e

de van dichtbij eeuwse Atheneum en het Station, hoogaltaar het Centraal sculptuur op papieren tekeningen een rollen van met driedimensionale Showcases 21 presenteerde van hemel de bodem de Op voor het uitgebreid een eerst volgende een was het stap M HKA na in overzichtstentoonstelling De The The werken de installatie waren vroegste deDe uit tentoonstelling Antwerpen M HKA, 06.02 — 10.05.2015 OP DE BODEM VAN DE HEMEL RICARDO en aan stukken,

Birdland de andere , en 74 pagina’s Papeles uit ( Verrazano de

BREY voornamelijk bracht grote tentoonstelling De ook 2001. uit twee kant

Brey | 2 e verdieping de de de ene historische kant aan verenigt: zich in kunstenaar uit galerietentoonstellingen. die (2002-2006), en het zon woont en Verrazano’s papieren werkt De in enorme Vlaanderen, - , om ), -

- Publicatie Zie hoofdstuk 14.1.1 Flankerende publicaties

Curator Bart De Baere

Partners/Sponsors De tentoonstelling werd gerealiseerd met de steun van: Koninklijk Atheneum Antwerpen, Sint-Pauluskerk Antwerpen, Galerie Nathalie Obadia Paris-Brussels, Galerie Tanit Munich-Beyrouth, S.M.A.K. Gent.

Programma 04.02.2014 — 19u — Public Talk Koninklijk Atheneum Antwerpen – auditorium Inleiding door Bart De Baere Ricardo Brey in dialoog met John C. Welchman Het gesprek verliep in het Engels en was gratis toegankelijk — 20u — Preview Universe Koninklijk Atheneum Antwerpen – zaal AthenA

05.02.2015 — 15u — Preview Every Life is a Fire in de Sint-Pauluskerk met receptie in aanwezigheid van de kunstenaar — 20u30 — Officiële opening in het M HKA door Annemie Turtelboom, Viceminister-president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Begroting, Financiën en Energie Introductie van de tentoonstelling door John C. Welchman, professor Kunstgeschiedenis aan het departement Beeldende Kunsten van de Universiteit van Californië, San Diego, en voorzitter van de Mike Kelley Foundation for the Arts

COMMUNICATIE en het Atheneum. De Standaard-journalist Sam 1. Advertenties in de internationale magazines Steverlynck zorgde voor een lijvig stuk dat Kaleidoscope (IT), Art Presse (FR) en ook de link maakte met Breys tentoonstelling Metropolis M (NL) en het nationale tijdschrift in Havanna in 2014, die Steverlynck op onze H ART over hedendaagse kunst in België en uitnodiging bezocht. Wegens de taalbarrière omgeving was de audiovisuele aandacht eerder beperkt. 2. Elektronische nieuwsbrief 3. Banner op website M HKA BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 4. Facebook en Twitter — LOCATIE M HKA 5. M HKAzine (5.000 ex.) 1. Muurtekst: introtekst en titel (NL, EN, FR) 6. Jaarbrochure (10.000 ex.) 2. Folder: heldere toelichting bij tentoonstel- 7. Uitnodigingen (5.200 ex.) lingsthema’s en kunstenaar (NL, EN, FR) 8. Postercampagne: A2 Outdoorkaders in Antwerpen 3. Titelbordjes per werk met QR-code (150 ex.), Brussel (200 ex.) en Gent (150 ex.) 4. Mobiele applicatie via ensembles.org via Agrafa 5. Diverse bemiddelingsvideo’s in de ruimte 9. Opening met kunstenaarsetentje, 6. Gezinsspel in het Salon VIP-rondleidingen en receptie 7. Aparte modules met verwerkingsopdrachten in het Salon PERSAANDACHT 8. Documentatieruimte/bibliotheek in de ruimte Hoewel Ricardo Brey een eerder onbekende naam 9. Projectmatige vrijwilligerswerking ‘Insiders’ was bij het grote publiek, kon de tentoonstel- voor het dagelijks activeren van de kunstwerken ling toch op ruime persaandacht rekenen. Op de bodem van de hemel werd gepreviewd in een — LOCATIE EXTRA MUROS: ATHENEUM aantal uiteenlopend media, zoals De Standaard, 1. Folder Feeling en Knack. De tentoonstelling kreeg 2. Staander met informatie over tentoongestelde lovende recensies in verschillende dagen kunstwerk weekbladen, waaronder H ART, De Tijd, La Libre 3. Locatie Extra Muros: Sint-Pauluskerk Belgique en De Morgen, en Het Nieuwsblad en 4. Folder Gazet van Antwerpen die specifiek aandacht had- 5. Staander met informatie over tentoongestelde den voor de interventies in de Sint-Pauluskerk kunstwerk P 81 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen en LIMA. At de The van steun Gallery mogelijk dankzij met en was samenwerking Angelos in werd gerealiseerd tentoonstelling De Celant Germano werd opgenomen (29,7 pp.). 67 x21 cm; catalogus en Fabre Jan Celant deze uit Germano Engelstalige tussen interview het van &Performances 1976-2013’Acties de Nederlandse vertaling waarin 1976-2013’ (29,7 512 pp.; x21 cm; en kleurillustraties. zwart-wit &Performances Fabre. Jan Actions uitgeverij Skira: Stigmata. Italiaanse werdEr begeleidend een bladzijden, 644 uitgegeven van boek door de worden en opnieuw kan ontdekt. nog nazindert de performance gevonden vorm heeft presentatieeen krachtige een die waarin 1976-2013 &Performances Acties Stigmata, bekende BIC-dweilen de uit M HKA-collectie. en monumentale tekeningen foto’svan ook beelden die de op zijn, zich maar ook suites en videoregistraties film- dertigtal een met naast de in, hoogte Ook zijn op van de performances. muren gaat deze tentoonstelling kostuums en met dat iets er relatie een op tafel een ligt. nabijheid lichamelijke onmiddellijke, een van in krijgt aangereikt impulsen omdat de toeschouwer herwint weer andere telkens directheid grote een deze opstelling in dat zou men noemen, ‘documentair’ maar materiaal allerlei ‘denkmodellen’ hij maquettes die van foto’s noemt,hand met tekeningen, en deworden aan door de opgehaald: objecten middel van Fabre die gebruikt, performances aan herinneringen op de meestden, waar manieren diverse Stigmata bladen In op schragen. Homo tijdens uittestte al presentatiewijze een de van die kunstenaar doortrekking radicale een Fabre. Jan is van tentoonstellingsbeeld performances Het initiële de kunstenaar. van en acties performances alle bijzondere een in die deze tentoonstelling overzicht een scenografie van geeft voor bruikleengever de het belangrijkste Lyon. is MAC in naar Het M HKA verder om te beginnen reizen, vanuit Antwerpen en zal het2015 M HKA naar 1976-2013 &Performances Actions Rome: in Stigmata, het MAXXI in Celant Germano tentoonstellingsmaker Fabrevervolg met die met de 2013 de legendarische tentoonstelling in maakte indrukwekkend een kreeg het M HKA in Faber Homo tentoonstelling De Sint-Petersburg.2016 in tot de Hermitage solotentoonstelling grote een in en breidt 2008, in verder Parijs zich in in uit het Louvre in métamorphose la Faber Homo (KMSKA) voorMuseum Schone rond Kunsten Antwerpen Fabre 2006, in worden beschouwd.kunnen de ‘oerbron’ als die performances zijn vanuit al diens anderdaarbij werk van engagement duurzaam een heeft voor Jan FabreHet M HKA 6.2 Faber Curator publiceerde Nederlands een addendumM HKA ‘Jan Fabre. Stigmata. Publicatie gestalten ook op, de Her tafels maar en der van rijzen stroom die uit Stigmata hetDat van dubbelproject ook was de insteek met het Koninklijk Antwerpen M HKA, 24.04 1976-2013 &PERFORMANCES ACTIES STIGMATA, FABRE JAN genereus, een levendigis maar overzicht is, dat geen tentoonstelling leidde de tot Ange het. Het de KMSKA deel tentoonstelling in tonen met performances glazen van op werktafels : instrumenten — 26.07.2015 overzicht een de op van manier diepgaande een geeft

| Gelijkvloers rechts (puntzaal) rechts Gelijkvloers — verlengd tot 27.09.2015 gewor tafels - tientallen van stroom een dit is het voorjaar in kwam tentoonstelling . Deze , en vertrekt COMMUNICATIE interviews voor radionieuwsuitzendingen en 1. Advertenties in de internationale magazines Pompidou, werd Jan Fabre ook uitgenodigd De Groene Amsterdammer (NL) en het nationale in Reyers Laat en Café Corsari. Stigmata magazine H ART werd zo een van de drukst besproken M HKA- 2. Elektronische nieuwsbrief tentoonstellingen van 2015, met een brede 3. Banner op website M HKA en uiterst gediversifieerde persaanpak die 4. Facebook en Twitter gespreid werd over de gehele duur van de 5. M HKAzine (5.000 ex.) tentoonstelling. 6. Jaarbrochure (10.000 ex.) 7. Uitnodigingen (4.000 ex.) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 8. Affiches (2.400 ex) 1. Muurtekst (NL, EN, FR) 9. Postercampagne: A2 Outdoorkaders in Antwerpen Inhoud: korte informatie bij de tentoonstelling. (150 ex.) en A2 Indoorkaders in Antwerpen 2. Grondplan (NL, EN, FR) (700 ex.) via Agrafa Inhoud: Een grondplan van de tafels in 10. Opening met afterparty in AT The Gallery de tentoonstelling. Op het plan staan 6 zones aangeduid met een PERSAANDACHT thema. Bij die thema’s vinden de bezoekers De naam Jan Fabre zorgde ervoor dat de meer informatie op de achterkant. tentoonstelling al aan het begin van het jaar 3. Titelbordjes (NL, EN) op de radar stond van binnen- en buiten- 4. Ensembles.org (NL, EN, FR) landse pers. Stigmata kreeg previews in onder Voor meer informatie over alle werken. andere La Libre Belgique, De Tijd, Humo en De 5. Interview Stigmata: Standaard. Tijdens de druk bijgewoonde press Dit is de Nederlandse vertaling van het preview waren Belga, De Standaard, La Libre interview in de Engelstalige catalogus Belgique, Humo, Knack, Klara, ATV, Gazet van Stigmata. Bezoekers die de catalogus kopen, Antwerpen en VRT Nieuws aanwezig. De opening krijgen de vertaling erbij. Andere bezoekers werd gecoverd door De Zevende Dag voor een kunnen het vertaalde interview voor item en interview in het programma. Naast 2 euro kopen.

6.3 FREMDKÖRPER: WERKEN UIT HET ATELIER VAN BERND LOHAUS 24.04 — 26.07.2015 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers links (ronde zaal)

Bernd Lohaus (1940-2010) is een van de kernfiguren uit de internationaal gerichte avant-garde van de jaren zestig die de basis vormde voor de rijke beeldende kunstscène die Vlaanderen sindsdien heeft ontwikkeld. Lohaus en zijn generatiegenoten waren radicaal en compromisloos. Het M HKA maakte reeds in 1995 een grote overzichtstentoonstelling van Lohaus, en in 2013 was er ook een grote solotentoonstelling in Mac’s/Le Grand-Hornu. Fremdkörper: werken uit het atelier van Bernd Lohaus was geen klassieke tentoonstelling. In drie bewegingen werden werken die lang niet getoond werden, zoals de grote, minimale tekeningen of de monumentale sculptuur Münster, opnieuw tentoongesteld. Fremdkörper: werken uit het atelier van Bernd Lohaus was geen overzicht van wat in het atelier achterbleef; het wilde wel de capaciteit van zijn nalatenschap onderzoeken om zo het rijke beeld dat er nu al is van het œuvre van Bernd Lohaus verder te verbreden, door de klemtoon te leggen op de minder bekende facetten van zijn werk.

Eerste opstelling 24.04 — 31.05.2015 Aus der Blume das Holz Zaal 1: — Grote werken op papier, eerste reeks — Vitrine: Concrete poëzie, ca. 1965-66 Zaal 2: — Werken op doek, eerste reeks — Bismarck, 1964, plaaster Zaal 3 (rotonde): — Münster, 1991, hout en krijt/vinyl — Tekeningen van bloemen P 83 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen 6. 5. 4. 3. 2. 1.

Lohaus kreeg enkele aankondigende vermeldin enkele aankondigende kreeg Lohaus Bernd van presentatie De opende. tegelijkertijd Fabre, tentoonstellingJan wiens Stigmata van de schaduw beetje in een mediagewijs stonden Fabrice en Hyber Charlotte Posenenske Lohaus, tentoonstellingen Bernd De van PERSAANDACHT Uitnodigingen (3.000 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) (5.000M HKAzine ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE doorverwezen naar de M HKA-tentoonstelling. de naar doorverwezen Nieuws, die Laatste Het en Belga, Standaard De Morgen, De andere onder door overgenomen werd nieuws Dat gewonnen. had Kunst Beeldende Cultuurprijs Stichtingdat Vlaamse de Lohaus volgde bekendmaking de na aandacht de deel van grotere het en Standaard, in De en gen H ART en met de de stad Antwerpen. van steun Decker De met samenwerking Anny in werd gerealiseerd tentoonstelling De Baere De Lohaus en Bart Stella Vetkrijt op papier (woorden) 3(rotonde):— Zaal — Werken op derde doek, reeks 2:— Zaal — Teksten Vitrine: Coudrages, 1966-67 ca. — Grote werken op papier, derde reeks 1: — Zaal — op en tekst muziekpapier Collage 3(rotonde):— Zaal — Werken reeks op tweede doek, 2:— Zaal — papier, Geperforeerd Vitrine: 1966-67 ca. Grote werken op papier, reeks tweede 1: — Zaal — Curatoren Münster Ohne Titel Träume der Von Realität Wiederholung zur der 30.06 — 26.07.2015 Derde opstelling Münster Ohne Titel auszusprechen Satz einen Versuch 02.06 — 28.06.2015 Tweede opstelling , 1991, hout en krijt/vinyl , 1991, hout en krijt/vinyl hout, 1967-68, en koord , 1986, M HKA hout, collectie

- 1. 4. 3. 2. Muurtekst (NL, EN,Muurtekst FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Voor meer informatie alle over meer Voor werken. Ensembles.org (NL, EN, FR) balie). de (eventueel uit aan lenen te of tablet smartphone met In scannen te Titelbordjes (NL) QR-code met komen. te terecht bakje het weer in fiche dient de ‘gebruik’driede het in Na fiche zalen, de van muur de A5,aan geplastificeerd, bakjes in 2x). dus (verandert informatie opstelling korte Inhoud: per Fiche (NL, EN, FR) opstellingen. informatiede 3 korte Inhoud: bij

6.4 CHARLOTTE POSENENSKE VIERKANTE BUIZEN REEKS DW 24.04 — 26.07.2015 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers (midden)

De Duitse kunstenares Charlotte Posenenske (1930-1985) werkte in een traditie van constructivistische en concrete kunst, en zocht naar een vernieuwende vorm van productie en distributie. Haar meest bekende werken — ze waren onder andere een opvallende verschijning tijdens Documenta XII — bestaan uit een beperkt aantal gestandaardiseerde vormen uit gegalvaniseerd staal of golfkarton die op uiteenlopende wijzen worden gecombineerd. Posenenske verliet de kunstwereld in 1968 uit onvrede met de onmacht van de kunst om sociale verandering te bewerkstelligen. De seminale werken uit 1967 tonen haar worsteling met deze beperkingen. Dr. Burkhard Brunn, die de nalatenschap van de kunstenares beheert, stelde in de centrale hal van het M HKA de grootste sculptuur met deze elementen voor die ooit getoond werd.

De tentoonstelling werd gerealiseerd in samenwerking met Dhr. B. Brunn (Estate Charlotte Posenenske), Galerie Medhi Chouakri en G262 Sofie Van de Velde.

Gelijktijdig met de tentoonstelling in het M HKA presenteerde G262 Sofie Van de Velde That’s all (tot 31.05.2015) waarbij het werk van Charlotte Posenenske geconfronteerd werd met werken van Kirstin Arndt, Franka Hörnschemeyer, Olaf Holzapfel, Michael Reiter en Martina Wolf.

Curator Dr. Burkhard Brunn (Estate Charlotte Posenenske)

COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 1. Elektronische nieuwsbrief 1. Fiche (NL, EN, FR) 2. Banner op website M HKA A5, geplastificeerd, in bakjes aan de muur 3. Facebook en Twitter Na het ‘gebruik’ van de fiche in de drie zalen, 4. M HKAzine (5.000 ex.) dient de fiche weer in het bakje terecht 5. Jaarbrochure (10.000 ex.) te komen. 6. Uitnodigingen (3.000 ex.) 2. QR-code op de fiche In te scannen met smartphone of tablet PERSAANDACHT (eventueel uit te lenen aan de balie). De tentoonstellingen van Charlotte Posenenske, 3. Ensembles.org (NL, EN, FR) Bernd Lohaus en Fabrice Hyber stonden Voor meer informatie over het werk mediagewijs een beetje in de schaduw van Jan en de kunstenaar. Fabre, wiens tentoonstelling Stigmata tegelijkertijd opende. De presentatie van Charlotte Posenenske liep gelijktijdig met een tentoonstelling in G262 Sofie Van de Velde, waardoor onder andere H ART, Trends en De Standaard de presentatie onder de aandacht brachten.

6.5 FABRICE HYBER DE VORM VAN DE WOORDEN 24.04 — 26.07.2015 M HKA, Antwerpen | Gelijkvloers (midden)

De Franse kunstenaar Fabrice Hyber (1961) is een artistieke duizendpoot die ooit een heuse televisiezender opzette in het Frans Paviljoen voor de Biënnale van Venetië, graag het bedrijfsleven bespeelt, POF’s maakt (Prototypes d’Objects en Fonctionnement) en in een stroom van beelden en woorden de wereld voortdurend tracht te herdenken. De deconstructie en reconstructie van taal en communicatie vormt de kern van zijn werk, en recent werd de vorm van taal op zich een van zijn fascinaties. Het M HKA nodigde hem uit om in de centrale hal van het P 85 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen 6. 5. 4. 3. 2. 1.

andere Knack, Le Vif/L’Express Le Knack, andere H ART. en enkele in Hyber recensies onder Toch kreeg tentoonstelling Stigmata Fabre, Jan wiens van in schaduw de beetje een mediagewijs interventie Fabrice van Hyber de ook stond Lohaus, Bernd en Posenenske zoalsNet tentoonstellingen Charlotte de van PERSAANDACHT Uitnodigingen (3.000 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) (5.000M HKAzine ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE en sociaal-economische verschillende van burgers tussen de communicatie zoals relevant deen die zijn behandelde wereldcontext, huidige onderwerpen in Antwerpen. in Leuven en ADVN in KADOC Gent, in Archief het Liberaal en Amsab Vlaanderen: van archieven culturele de uit vier materiaal tekstueel welvaartsstaat, Toch de omgeving. de natuurlijke van wint en dehet aantasting kolonialisme de meer elementen duistere het militarisme, zoals de uit recente geschiedenis, los te om koppelen de moeilijk Het Europese welvaartsstaat is weg te van gaan. en revolutie de uit omvoor klassenstrijd het werd manier een eerst opgezet als werden henzelf door geformuleerd. anderen dan het volgen hebben interesse die in regels maar weinig van zodanig, als regels door en zijn de gefascineerd de praktijk, in als zowel theorie in welvaartsstaat steunen de Vele de kunstenaars kunst. van de antithese de welvaartsstaat is zin die In leden de deduen samenleving. van eerste plaats identificeren als in zich voordie iedereen gelden, op waarbij wordt dezelfde manier vereist dat indivi te maken? wat En het heeft ook met bureaucratisch. kunst maar ook heel een concreet. Maar Politiek, begrip. abstract een is welvaartsstaat De 6.6 Frankrijk. van en de Ambassade Paris-Brussels Obadia Nathalie met Galerie de van steun werd gerealiseerd tentoonstelling De kunstenaar. een het van van denken flarden maar dus, te presenteren. reflecties tentoonstelling die Geen van aantal een museum 1981), 1973), Róza Nederland, 1979), Josef van Welvaartsstaat De ‘getoond’? het de Heeft ‘vorm’? een verzorgingsstaat? van het worden Kan ‘imaginaire’ Watte vragen. ‘illustreren’. ze stelde fundamentele Maar het wel is aantal een om uit en maatschappelijke politieke niet betrokkenheid nodigde kunstenaars (enegalitaire homogene) het naoorlogse in West-Europa. samenleving Het zijn ‘klassieke’ utopische een in vorm; voor blauwdruk de een welvaartsstaat nieuwe delen de Oost-Azië. wereld,in van met in name

(Engeland,Stephen 1943). en Willats ook bevatte visueel tentoonstelling De

verschillende

(Litouwen, Raila 1962),Arturas Anne-Mie sociaal-politiek, impliciet zowel was als expliciet tentoonstelling De project, hoewel politiek emancipatorisch een het is welvaartsstaat De rechten en verplichtingen werkt met regelgevingen, welvaartsstaat De Antwerpen M HKA, 29.05 DE WELVAARTSSTAAT De Welvaartsstaat De tentoonstelling De

El-Hassan — 27.09.2015 als

presenteerde werk acht en van bestaand nieuw kunstenaars generaties: model tegelijkertijdopende. (Hongarije/Syrië, 1966), Kukama Donna

Dabernig voor | 2

Francisco e verdieping sociale (Oostenrijk, 1956), Kajsa cohesie

Camacho 1. 3. 2. dient de fiche weer in het bakje terecht terecht bakje het weer in fiche dient de ‘gebruik’driede het in Na fiche zalen, de van muur de A5,aan geplastificeerd, bakjes in Fiche (NL, EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN en de kunstenaar. kunstenaar. de en informatie werk het over meer Voor Ensembles.org (NL, EN, FR) balie). de (eventueel uit aan lenen te of tablet smartphone met In scannen te fiche de QR-code op komen. te naar terug nostalgisch keek niet en

Van

politieke Herrera

Kerckhoven

Dahlberg

(Colombia/ stabiliteit, (Zuid-Afrika,

(België, 1951)

(Zweden, nu

terrein

niveaus (Willats), de sociale implicaties van artificiële intelligentie (Van Kerckhoven), de veranderende status van arbeid (Dahlberg), de opkomst van het Europese extreem-rechts (Raila), de situatie van de vluchtelingen uit de burgeroorlog in Syrië (El-Hassan) of de mogelijke verschuiving naar een niet-monetaire economie (Camacho Herrera).

De tentoonstelling werd georganiseerd door het M HKA in het kader van ‘The Uses of Art’, een project van het Europese museumnetwerk L’Internationale.

L’Internationale organiseert een ruimte voor kunst binnen een non-hiërarchisch en gedecentraliseerd internationalisme, gebaseerd op de waarde van verschillen en horizontale uitwisseling tussen een groep lokaal gewortelde en wereldwijd verbonden culturele agenten. De organisatie omvat zes grote Europese musea: Moderna Galerija (MG, Ljubljana, Slovenië); Museo Nacional Centro de Arte Reina sofia (MNCARS, Madrid, Spanje); Museu d’Art Contemporani de Barcelona (MACBA, Barcelona, Spanje); Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA, Antwerpen, België); SALT (Istanbul en Ankara, Turkije) en Van Abbemuseum (VAM, Eindhoven, Nederland) en andere verwante organisaties uit academische en artistieke domeinen.

Dit project werd gerealiseerd in samenwerking met ADVN – Archief en Onderzoekscentrum; Amsab – Instituut voor Sociale Geschiedenis; CAC Vilnius; CAHF (Contemporary Art Heritage Flanders); Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck aan de Universiteit Antwerpen; KADOC – Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving; Liberaal Archief; VAI – Vlaams Architectuurinstituut en Vlaams-Nederlands Huis deBuren.

Curator Anders Kreuger

Programma — De tentoonstelling werd officieel geopend door Wouter De Ploey, Voorzitter van de Raad van Bestuur M HKA. — Introductie van de tentoonstelling door Sven Gatz, Vlaams minister van Cultuur. — Aansluitend volgde de uitreiking van de Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Beeldende Kunst 2014, gewonnen door de Bernd Lohaus Stichting, een familiaal privé-initiatief dat het œuvre en gedach- tegoed van de gelijknamige Duits-Antwerpse kunstenaar (1940-2010) bewaart en ontsluit. — Het kunstwerk Meta Filter (1973-75) van Stephen Willats is een interactief leersysteem dat twee mensen, die elkaar al dan niet kennen, toelaat een immaterieel model van de samenleving te bouwen door middel van onderling overleg. Gezeten aan weerszijden van de Meta Filter-console in de tentoonstelling De Welvaartsstaat, worden beide operators met dezelfde reeks problemen geconfronteerd. Deze zijn geformuleerd in het Problem Book en weergegeven op 60 slides van een groep van acht mensen die vijf soorten van groepsgedrag illustreren: referentie-, sociaal voorzienend, overlevings-, projectie- en institutioneel gedrag. Drie maal per week kon je deelnemen aan een sessie met de Meta Filter: elke donderdag van 19u tot 21u, elke zaterdag van 16u tot 18u en elke zondag van 14u tot 16u.

Publicatie Bezoekersgids, zie hoofdstuk 14.1.2 Flankerende publicaties P 87 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen videobeelden van toonde 2000 In Raila uitspraken. voor zijn antisemitische Litouwen, in berucht provinciestad een uit politicus een Murza, Mindaugas 10u00 —Performance met samenwerking van soort een Raila de late Arturas In ’90 jaren startte (her)opvoeren. kan politiek over en gesprekken hoe kunst screenings (Re)enacting met Welfare the performances, forum eendaags een is State — het Welvaarstaat De (UA),Oosterlynck (deelnemend Herrera Camacho Francisco aan kunstenaar centraal. project emancipatorisch stond als de welvaartsstaat Tijdens seminarie dit — de tentoonstelling. aan andere deelnemende kunstenaars de de ideeën door van modereerde naar Kreuger te verwijzen de discussie over Anders en arbeid. tijd de verhoudingversie nieuwe een film tussen van toonde Kajsa degebied Dahlberg ruwe werk. Zweedse De van kunstenares Het hoek. gesprek het verliep Engels. in en artistieke onderzocht deze vermeende vanuit academische trend Dit seminarie ringen. verande en gerichte de technologische opglobale vaardigheden concurrentie de verstikkende door de-industrialisering, veroorzaakt denasleep onrust van over de de teloorgang voltijdse, van academici en journalisten de vaste job in klagen tijd werknemer. lange rond de precaire Al van het thema Seminarie — Peuteman gemodereerd Benyaich, (Knack). doorpoliticoloog Ann Bilal gesprek met en in professor Kreuger curator Anders Cantillon Bea ging het M HKA in Welvaartsstaat De de zomertentoonstelling naar aanloop In — deBuren. Nederlands Huis Flanders), met samenwerking het Vlaams- in september Brussel, en in in (Contemporary Heritage met samenwerking CAHF in Art Antwerpen, in (CSB) Deleeck Herman de Universiteit aan Antwerpen. Beleid voor met Sociaal samenwerking onderzoekers hetin van Centrum lezingen openbare reeks een het M HKA 2015 het van organiseerde voorjaar In

gesprek. Eenvoudige (Simple Mensen People) Raila –Arturas en CAHF. door M HKA Georganiseerd ZuidCinema 30.05.2015 STATE WELFARE (RE)ENACTING THE curator) (M Kreuger Naast Anders HKA ook namen prof. dr. Stijn Stadscampus Antwerpen, aan Universiteit de CSB 11.05.2015 INNOVATION SOCIAL AND STATE WELFARE ON THE VIEWS BUTTERFLIES: AND ON ELEPHANTS STATE: EMANCIPATORY WELFARE THE SEMINARIE: tot de onheilsprofeten academische op het inleiding een gaf Ive Marx Stadscampus Antwerpen, aan Universiteit de CSB 09.04.2015 INVESTIGATION A DOUBLE-ANGLED STATE: WELFARE THE AND PRECARIAT THE SEMINARIE: Antwerpen deSingel, 08.03.2015 BOOK &M HKA THE MIND foraPublieke op Zuid 30 mei werden Cinema 2015 georganiseerd in programma Discursief ) en Kaat Peeters (directeur Innovatiefabriek) Sociale deel aan

- alledaagse taferelen in Oostenrijk aan Murza en zijn aanhangers onder de vlag van hun nu opgedoekte Nationaal Democratische Partij (Under the Flag, 2000). Eenvoudige Mensen is een Nederlandstalige heropvoering van het transcript van dit videowerk. Eenvoudige Mensen is de vertaling van Paprasti žmones, de titel van een gelijkaardige heropvoering in Vilnius in 2009. Heropvoering in het Nederlands, transcript en Engelse vertaling. Gespeeld door Bart Huygens, Koen Van Hout, Paul Jansen, Raf Jansen, Jonas Stalmans en Youri De Bondt. Arturas Raila woont in Vilnius, Litouwen.

Donna Kukama in gesprek met Anders Kreuger, gevolgd door een Q&A 11u15 — Gesprek In haar performances in de publieke ruimte brengt Donna Kukama een gevestigde situatie uit balans door deze als een ‘vreemd lichaam’ te bezetten: daarmee ontmaskert ze regels en codes die niet als dusdanig erkend mogen worden. In gesprek met M HKA curator Anders Kreuger gaat ze ook in op haar betrokkenheid bij het Centre for Historical Reenactments in Johannesburg dat ze samen met Gabi Ngcobo en Kemang Wa-Lehulere leidt. Hun activiteiten (evenementen, symposia, tentoonstellingen, residenties, interventies, etc.) engageerden zowel lokale als internationale spelers rond de vraag naar het politiek potentieel van artistieke interpretaties van de geschiedenis. Donna Kukama woont in Johannesburg, Zuid Afrika.

Bezoek aan De Welvaartsstaat in M HKA samen met kunstenaars in de tentoonstelling 12u15

Some Use For Your Broken Claypots – Christophe Meierhans 14u — Performance Science fiction biedt ons inzicht in een mogelijke toekomstige beschaving via de avonturen van één van haar bewoners. Meierhans daarentegen levert ons de basiscode van een imaginaire maatschappij. Some Use For Your Broken Claypots werd ontwikkeld in samenwerking met experten van verschillende Belgische universiteiten. Het scenario van de voorstelling is de grondwettelijke tekst van een democratische staat die nog niet bestaat. Christophe Meierhans woont in Brussel.

Fifty Minutes in Half An Hour – Kajsa Dahlberg 15u15 — Screening De film toont hoe onze houding tegenover werk veranderde doorheen de tijd. Dahlberg baseert zich op historische radio-uitzendingen over Haustrups Fabrikker (Haustrup’s fabrieken) in Odense, Denemarken, opgericht als een familiebedrijf in 1914 en later opgekocht en gefuseerd. Ze werkte samen met het consultancy bedrijf Dacapo en met acteurs om een geschiedenis van handarbeid te ensceneren. Dacapo werkt sinds 1995 met de principes van het Forum theater om communicatie tussen werkgever en werknemer te verbeteren. Forum theater werd oorspronkelijk ontwikkeld door de Braziliaanse theatermaker, schrijver en politieker Augusto Boal en nodigt het publiek uit om actief aan de voorstelling deel te nemen, zodat ze ook hun eigen leven in handen kunnen nemen. Kajsa Dahlberg woont in Berlijn.

P a n e l 16u15 Afsluitend panel met Kajsa Dahlberg, Christophe Meierhans, Arturas Raila en Donna Kukama. P 89 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen 1. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2.

Advertenties in internationaleAdvertenties de maga COMMUNICATIE VIP-rondleidingen en receptie en VIP-rondleidingen kunstenaarsetentje, met Opening (700 ex.) via Agrafa in Antwerpen Indoorkaders A2 Postercampagne: Uitnodigingen (5.500 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische DeWereldMorgen.be platform web en H ART, Agenda Brussel Week Deze (NL) nationale de en magazines Amsterdammer Kaleidoscope (IT), (IT) Mousse Groene De en zines Afterall, (US), Artforum E-flux (US), deBuren i.s.m. –94’ 2012 />NederlandseUK titels Nederland België, en Europa. in staat leren de over welvaarts van kan vandaag het ons voortbestaan geschiedenis Wetenschappen (VUB) wat Dave en leert de ons deze die kadert Sinardet Loachs wereldoorlogen, Ken ideaal. leidde sociaal tot nieuw een van het ontstaan dat ontstond Het saamhorigheidsgevoel de tijdens twee Koninkrijk. het van Verenigd de geschiedenis kantelpunt een Het was 1945 in jaar — tentoonstelling. dat wordt getoond de invullen in of posten, postkaartje een ken, ruilobjecten kondenBezoekers meer te weten komen over profiel een fulltopia.com, aanma 5-7, en ideeën’. metHet Antwerpen): (Ankerrui dingen Bos ‘markt een Markt Fulltopia.com Vrije De tijdens had ook stand een — ideeën werden op verzameld fulltopia.com. om te gebruiken de tijdens derde workshop terwijl geëngageerde kunst, opgefocust sociaal werd op dag de tweede Na kennismaking, een fulltopia.com. deelnemen aan voor workshop gemeenschappen wilden die het M HKA in driedaagse een organiseerden Austin en curator Benjamin Evelyn Donnelly Kunstenares — of gemeenschappen. en reageren optreren andere voorstellen gebruikers van contact tein brengen. of diensten goederen, hulp, van met elkaar werkenreeds rond de uitwisseling en gemeenschappen die het is aanwakkeren solidariteitsgevoel fulltopia.com Het opereren doel buiten systeem. van monetair een wil en tegelijkertijd vergemakkelijken, webplatformeen mensen wil dat tussen de interactie Herrera Camacho Francisco kunstenaar deze maakte van aanleiding Naar — Cinema ZuidCinema 09.09.2015 OF ’45 SPIRIT ‘THE 11.07.2015 MARKT DE VRIJE TIJDENS FULLTOPIA.COM 15-22-24.07.2015 WORKSHOPS websiteDe fulltopia.com WEBPLATFORM

documentaire

The Spirit of ‘45 Spirit The werd ingeleid door professor Politieke

- profiel een Je kan regis volle ontwikkeling. in is

tentoonstelling. De Welvaartsstaat de uit naar voorhand al op keek lang pers Metropolis. en Artforum binnenlandse de Ook Frieze,M HKA-tentoonstelling andere in onder atypische nogal deze over recensies lovende tentoonstelling Er verschenen bezoeken. te de om uitgenodigd ook journalisten werden inpreviews buitenlandse publicaties. Enkele aantal in resulteerde een samenwerking Deze Pickles. Rhiannon agent press externe onze met samengewerkt buitenlandse pers de voor De Welvaartsstaat van perswerking de Voor PERSAANDACHT ruim aandacht aan de tentoonstelling. de aan ruim aandacht archieven, zoals bijvoorbeeld S-Magazine, publicaties de ook respectievelijke de van vier de culturelemet besteedden archieven tentoonstelling. unieke de samenwerking Door uitgebreid de over berichtten en preview press de tijdens aanwezig waren Standaard De en Antwerpen van Belga,Gazet Morgen, Tijd,De De Standaard. De en Knack andere views in onder van initiatief , een kreeg pre werd

- - - BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN GEZINNEN EN KINDERN VOLWASSENEN 1. Gezinsspel in het Salon 1. Documentatieruimte in Salon 2. Modules in het Salon 2. Muurtekst (NL, EN, FR) 3. Pocketboek in (NL, EN) aan €2 4. Titelbordjes met QR-code naar ensemblebank 5. Ensembles.org met informatie pet item 6. Extra Muroswandeling via izi.travel 7. Blog bij de tentoonstelling: Muhka-welfarestat.org

6.7 HUSSEYN BAHRI ALPTEKIN DEMOCRATISCHE LUXE 16.10.2015 — 31.01.2016 M HKA, Antwerpen | 2e verdieping

Hüseyin Bahri Alptekin (Izmir, 1957 – Istanbul, 2007) was gefascineerd door het verschil tussen de belofte van iets en de banale werkelijkheid. Deze belofte kon bestaan in de vorm van de naam van een goedkoop hotel dat de ervaring van een afgelegen plek suggereert, of het imago van een massaproduct dat weinig overtuigend luxe of exotisme simuleert. Alptekin was een kunstenaar die de ingrijpende gevolgen van het mondiale kapitalisme op het alledaagse zag, en de bewegingen van personen en goederen doorheen verschillende geografieën observeerde — in het bijzonder in de periode sinds de ineenstor- ting van de Sovjet-Unie. Hijzelf was ook een reiziger, bestudeerde vormen van brutaal kapitalisme op plaatsen die als randgebieden van de westerse moderniteit worden beschouwd. Het zijn de betekenisdragers en restanten van dit alles — de sporen van de ontluikende effecten van mobiliteit, marketing en beeldcirculatie — die Alptekin gebruikte als materiaal voor zijn kunst, als een middel voor het beschouwen van hun betekenis. Hüseyin Bahri Alptekin, die deel uitmaakte van de eerste generatie Turkse kunstenaars die wereldwijd actief en nationaal invloedrijk waren, wordt beschouwd als een van de belangrijkste figuren uit de gevestigde hedendaagse kunstscène van Istanbul. De tentoonstelling Democratische Luxe is een grote overzichtstentoonstelling van zijn œuvre, en brengt werken samen die tijdens de twee decennia voor en na het nieuwe millennium werden geproduceerd. Sinds het begin van de jaren 90 richtte Alptekin zich op een breed opgezette artistieke productie die fotografie, sculpturen, installatie, neontekst, video’s en collages omvat. Het is ‘plastische kunst’ die de prozaïsche materiële kwaliteiten weerspiegelt van de ‘globale rommel’ die de stroom van het transnationale vrijemarktkapitalisme met zich meebrengt. Deze geografische ontwrichting keert regelmatig terug als een thematische lijn in een groot deel van zijn œuvre, waarbij de voorstellingen worden onderzocht die een maatschappij maakt van ‘andere’ plaatsen die onze verlangens en stereotypen weerspiegelen. Democratische Luxe bracht ons dichter bij de gedachteprocessen van de tentoongestelde werken door middel van een selectie studies, tekeningen en notities uit het Alptekin-archief. De tentoonstelling beschouwde ook zijn samenwerkingsinitiatieven met andere kunstenaars, zoals de Bunker Research Group of het Sea Elephant Travel Agency, dat een ‘drijvend laboratorium’ wou organiseren waarmee kunstenaars en denkers de Zwarte Zee zouden kunnen bevaren; daarbij zouden kritische discussies en artistieke uitwisselingen worden ontwikkeld, terwijl de reis de route van het hoofdpersonage uit Jules Verne’s roman Keraban de stijfhoofdige (1883) zou volgen.

Democratische Luxe werd ontwikkeld als een samenwerking tussen het M HKA en RAMPA Gallery in Istanbul, waarbij de beide presentaties samen een grote overzichtstentoonstelling van het werk van Alptekin vormden. De presentatie in RAMPA liep van 02.09 tot 14.11.2015. P 91 M HKA Jaarverslag 2015 6 M HKA Tentoonstellingen 11. 10. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1.

Opening met kunstenaarsetentje, kunstenaarsetentje, met Opening Agrafa via (200 ex.), (150 Gent ex.) (50 Mechelen en ex.) (150 in ex.), Antwerpen Outdoorkaders Brussel (100 ex.) via A.C. Billboards A2 en A0Billboards in Antwerpen Postercampagne: (20.000Postkaarten ex.) Affiches (1.650 ex.) Uitnodigingen (5.000 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) (5.000M HKAzine ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische Ontdek, The Word H ART,nationale –Beleef NMBS magazines & (NL) de en Amsterdammer (IT) Groene De en Afterall, E-flux (US), Frieze (US),Kaleidoscope in internationaleAdvertenties de magazines COMMUNICATIE Rhiannon Pickles drieRhiannon Turkse journa werden agent press externe de met In samenwerking lovend uitlieten tentoonstelling. de over dieBelgique, zich aanwezig, H ART en Metro Soir, Le Libre La waren preview Standaard, De press de Tijdens Standaard. De en Antwerpen van Gazet Knack, andere inpreviews onder Luxe Democratische rekenen. aandacht publiek, tentoonstelling ruime de op kon toch Europese het voor was naam onbekende eerder feithet Alptekin Hüseyin dat Bahri een municeerde Europalia-programma. Ondanks gecom breed het van was onderdeel een tentoonstelling de journalisten doordat buitenlandse binnen- en van radar de op Luxe Democratische PERSAANDACHT receptie en VIP-rondleidingen HKA uitgenodigd om het tentoonstel het om uitgenodigd M HKA het door Standaard-journalistDe Steverlynck Sam werd (krant,Altug oplage: Cumhuriyet van 52.000). (nieuwswebsite) Sanatatak.com van Evrim en (krant, oplage: 183.000), Aysegul Sonmez Fisun bezoeken: Yalcinkayakomen Milliyet van tentoonstellinglisten de om te uitgenodigd Nav door SALT, Istanbul. wordt beheerd Alptekin-archief Bahri Het Hüseyin Alptekin. Bahri Hüseyin publicaties Flankerende 14.1.3 hoofdstuk zie Bezoekersgids,

Haq Curator Publicatie met werd samenwerking de opgezet Estate Luxe of in Democratische stond al ruim op voorhand al voorhand ruim op stond

kreeg kreeg - - - 3. 2. 1. 9. 8. 7. 6. 5. 4. 1. VOLWASSENEN

3. 2. 1.

Extra informatieExtra rondleidingen, over kunstenaar. de Interview met titelbordjes). de op nummer met overeen (komt Informatie kunstwerk per Inleiding tentoonstelling. de op (inGratis brochure NL, EN, FR) Introtekst op 2 op Introtekst Rondleidingen in Democratische Luxe Rondleidingen Luxe in Democratische GROEPEN INTIJD VRIJE Documentatieruimte op de 1 de op Documentatieruimte gebruiken). te erfgoedapp de ensembles.orgidentiteitskaart (handig om en balie de iPad mini uit aan in lenen te ruil voor in brochure. de tekst de naar verwijst dat nummertje, een Met uit ensembles.org www. juiste de op pagina rechtstreeks je kom scannen te QR-code, deze Met door Titelbordjes bij elkwerk (uitgebreide volgt briefing nog) Snelle, niet-talige extra’s via erfgoedapp de digitale www.ensembles.orgde database informatie,Extra beeldmateriaalop en filmpjes Salon,het ateliers, enzovoort. Titel 1 op BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN ‘kerstspecial’ tijdschrift. het van zogenaamde de voor Knack door geïnterviewd Nav Haq tentoonstelling curator de van werd aanleidingtweeluik Naar in Standaard. De dit uitgebreid een vormde M HKA-presentatie de van bespreking een met Samen bezoeken. te lingsgedeelte Gallery in RAMPA in Istanbul (NL, EN, FR, DU, TU) vragen vragen inleiding tentoonstelling de op filosofische en met jongeren voor gratisEen poster/brochure Salon: verschillende modules in Salon het zelf tentoonstelling in Salon: de familiespel nemen te mee om KINDEREN JONGEREN en … publicaties, video’s,

ste verdieping de verdieping (in NL, EN, FR) ste verdieping: verdieping:

7 7 M HKA Collectiepresentatie P 95 M HKA Jaarverslag 2015 7 M HKA Collectiepresentatie 6. 5. 4. 3. 2. 1.

Luxe Democratische van in schaduw de beetje een tentoonstellingDe Recente aanwinsten PERSAANDACHT Uitnodigingen (4.600 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) (5.000M HKAzine ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE openden. James Marshall Kerry Zhunin &Marian Victor Alimpiev de pijlers: fundamentele rond en drie het dewordt beeld, actie ontwikkeld Recente aanwinsten toonaangevende kunstenaars. werkproces van Nederlandse musea. video’s De het artistieke in geven inzicht en 15 van Belgische videokanaal woord het online met ARTtube, behulp van het we lieten aan ook de zelf uit tentoonstelling kernkunstenaars Enkele hebben verrijkt. de afgelopen collectie onze jaren kunstenaars en Noord- en Zuid-Amerikaanse Aziatische Afrikaanse, zowel als nationale, rol beelden hebben, die werken vandaag speelt hierbij rol. een van Belangrijke entieve’, de Ook de aard geëngageerde hedendaagse en kunst. van het sociaal het wereld, van ‘performa de het 1960, jaren de belang multipolaire huidige nieuwe werken vanaf wordt op de ingezet Antwerpen avant-gardetraditie in verder collectie vorm geven. onze Bij die van we het aankopen aankopen breidt verder steeds Met Recente uit. M HKA-collectie De aanwinsten 7.1 Olga van aanwinsten Vanaf met recente 16 oktober verder werd de aangevuld tentoonstelling Obberghen Stolle Katambayi Teresa Burga

maatschappij. Bruises and Lustre and Bruises en , Narcisse Kunstenaars Antwerpen M HKA, 14.08.2015 — 31.01.2016 RECENTE , Maha Venlet en Wout, Richard , Jan Cox

Tordoir

AANWINSTEN

steeds die overzicht een gaf de M HKA-collectie, van Maamoun die gelijktijdig

Chernysheva , Jan DeCock , Panamarenko Koné Bâ&Brehima Alioune i.s.m. | Gelijkvloers stond stond , Imran Filliou , Robert , Carla , Jan DeLauré

Quereshi Van de Velde, Rinus West en Franz Vercammen 4. 3. 2. 1.

Ensemblebank

Titelbordjes QR-code met in (NL, zaal Fiches werk de per EN, FR) (NL, EN,Muurtekst FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Metro. en Nieuws, Standaard De Laatste Het andere in onder besprekingen Lustre and Bruises perscommunicatie Luxe Democratische van en in de opgenomen tentoonstelling mee De werd Arocha , Ayman Barateiro , Pedro , Craigie , Taus Makhacheva . , wat resulteerde in korte in resulteerde , wat korte

Ramadan, Bart

, Vanessa van Horsfield

, toonden , Jean , . -

8 8 IN SITU

P 99 M HKA Jaarverslag 2015 8 IN SITU stellingsreeks: São Paulo (2014) Lyon van en de Biënnale (2015). omvatten Berlijn (2014),tentoonstellingen van de Biënnale van de Biënnale recente vandaag. Haar van kunstenaars actieve productieve internationaal de meest van een en is Otobong woont Nkanga Antwerpen en werkt in organiseerde. gedurende de Nkanga tentoonstelling die deze elementen acties het decor en participatieve performances voor reeks een en vloertapijt een vormden Samen voor gecreëerd. ningen de tentoonstelling wandtapijten, teke grootschalige van nieuwe een reeks had de kunstenares en foto’s wordenervaringen verbonden. met of Bling elkaar Naast In Pursuit verhalen, fragmenten van waarbij niet-lineaire plaats en tijd, van begrip —zijn en andere media opgebouwd sculpturen rond meer een holistisch performances, Nkanga’s bepalen. —tekeningen, kunstwerken globalisering essentieel de punt vormt complexe de die in en aanbod netwerken vraag van een en die verlangen, zeldzaamheid de blootleggen tussen relatie werken wil of Bling (2014). In Pursuit installatie Dit soort dat het vormt haar onderwerp van mica, voor het mineraal waardevolle der benaming bekende Nederlandstalige om te worden verleid Glimmer door consumptie-objecten. exotische ook het verlangen maar mineralen, zeldzame grondstoffen, zoals natuurlijke van het over betekent denken oppervlakken alleen dehaar niet dit glanzende machine. accelerationisme de globale van kapitalistische tot meereen het gecontroleerd gejaagde menselijk tempo, tegenstelling in vanuit behandelt deze kwesties schap, kunstenares De de en mens arbeid. het land van, en de over uitbuiting de tussen, relaties kunstwerken maakt verbonden Nkanga metmineralen is de condities het van laatkapitalisme. fen de wereld, van en vooral van de intensieve het wijze waarop ontginnen rond grondstof de draait natuurlijke en aanhoudende kwesties belangrijke de meest van urgente problemen die Een van aantal tijd. huidige onze van kunstenares presenteert de Antwerpse praktijk artistieke veelzijdige Doorheen haar Foundation (Parijs);Kadist Glans en Kneuzingen uitgegeven door Audio. Knots — met samen Hwang Eunhye You Gist Where Istand donderdag 2016, 18u: 7januari Where From donderdag 17 16 december en 18u: 2015Maneuvers om Solid 14, — zaterdag 28 novemberUnfold tot 2015 14 18u: van Glimmer: — — mid-career jonge de meest en van belangrijke aantal een van tentoonstellingen monografische middelgrote van nieuwe een reeks is SITU-programma Het IN 8.1 het van museum. tentoonstellingsruimte atypische en meest de presentaties grootste en op in experimentele kunstwerken, Powdery Air Powdery tentoon een van het en hoofdstuk laatste is vierde Glans en Kneuzingen Voor door omschrijft. ‘glans’ wat gefascineerd Otobong zij is als Nkanga Antwerpen M HKA, 16.10.2015 — 17.01.2016 GLANS EN KNEUZINGEN WETIN YOU GO DO?, YOU GO WETIN plaat nieuwe vinyl Lancering Performances OTOBONG Nav door Haq. M HKA-curator ontwikkeld is SITU IN exclusief zich richt op nieuwe de van productie Het programma de uit hele wereld. kunstenaars Comot your Eyes Make I Borrow You Mine IBorrow Comot your Eyes Make (Frankfurt); , Portikus

Otobong

In Pursuit of Bling In Pursuit

NKANGA

Nkanga | Gelijkvloers rechts (puntzaal) rechts Gelijkvloers

voorstellen actieve voor het over denken een , 8 e Crumbling Through Through Crumbling Berlijn; van Biënnale (Antwerpen)., M HKA de min is - , , - - - - Op 17 november organiseerden het M HKA en Canvas een special screening van de aflevering van De Canvasconnectie met Otobong Nkanga. M HKA nodigde 25 personen uit voor een rijkgevuld en gratis avond- programma bestaande uit de Canvasconnectie-uitzending, een rondleiding in de tentoonstelling, een gesprek door curator Nav Haq én een meet & greet met Otobong Nkanga.

COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 1. Advertenties in het internationale magazine 1. Brochure: Gevouwen A3, in huis gedrukt De Groene Amsterdammer (NL) en het nationale Titelbordjes werden opgenomen in de brochure magazine H ART Heldere toelichting bij de tentoonstelling en 2. Elektronische nieuwsbrief kunstenaar (NL, EN, FR). 3. Banner op website M HKA 2. Muurtekst: Introductie voor het IN SITU 4. Facebook en Twitter programma, titel, naam van de kunstenaar, 5. M HKAzine (5.000 ex.) duurtijd en datums van de performances 6. Jaarbrochure (10.000 ex.) (NL, EN, FR). 7. Uitnodigingen (4.900 ex.) 3. Vinyl: Audiowerk van Otobong Nkanga. 8. Postercampagne: A2 Indoorkaders in Antwerpen 4. Digitale bemiddeling: Mobiele applicatie via (700 ex.) door Agrafa Ensembles.org. 5. Interview. PERSAANDACHT 6. Er vond een interview tussen Nav Haq en Hoewel Otobong Nkanga een eerder onbekende Otobong Nkanga plaats. naam was voor het Belgische publiek, kon de 7. Performances: Er vonden 4 performances plaats tentoonstelling toch op ruime aandacht reke- tijdens de tentoonstelling. nen. De grootste aandacht werd gegenereerd 8. ARTtube: Er werd een ARTtube video gemaakt door de uitzending van De Canvasconnectie met door Mario. de kunstenares. In het kader daarvan organi- 9. Sociaal-Artistiek project: voor de eerste seerde het M HKA samen met Canvas een special aflevering van IN SITU vond er een sociaal- screening van de aflevering in het museum, artistiek project plaats in De Veerman in gekoppeld aan een kunstenaarsgesprek en een samenwerking met kunstenares Sanne De Wolf, rondleiding. Verder werd de tentoonstelling Het Rode Kruis en District Antwerpen. Hier besproken door onder andere NRC Handelsblad, werden ook 4 vrijwilligers voor ingezet. De Standaard, Museumtijdschrift, La Libre Belgique, Knack en Le Soir. 9 9 LODGERS P 103 M HKA Jaarverslag 2015 9 LODGERS 9.1 biedt de maanden gastinitiatieven. dat aan residenties drie van (internationaal residentieproject Antwerpen voor kunstenaars),AIR zijn welkom. de en de Benelux Rijnlandregio evenementensite-specifieke expositiemodellen, en opdrachten. maanden. drie van te komenresse hebben wonen, om Antwerpen tijdje een werken in en spelen. inte en die praktijk, met omgaan de artistieke experimenteel die initiatieven en andere discussieplatforms collectieven, labels, ven, onderzoeksinitiatieven, publieke op kans hebben, unieke een geen eigen tentoonstellingsruimte maar producties en opdrachten, richten op artistieke specifiek zich die initiatieven en Het biedt tede palmen. organisaties het zesde in verdieping van museum op om uit de tentoonstellingszalen initiatieven artistieke meest vindingrijke (01.02.2015—17.01.2016)Het LODGERS-programma de van enkele nodigt — Tekenperformances door op bezoekers 14-21-28.03 14u-17u en 04.04.2015, — — ‘geluidsevents’ reeks een presenteerde. Sigtryggur en muzikant het M HKA, Soliman Ania met kunstenares de tentoononderzoeken niet-boekgerelateer te stellen in om kunstenaarsboeken - de die mogelijkheden curatoriële nomadische experimenten reeks een Station, het met MER. startte 2012 In hedendaagse beeldende van kunstenaars. artwork op dat platenlabel een focust muziek, voorook audioMER., experimentele er is Daarnaast curatoriële omgeving. met als het medium experimenteren met samen boeken publiceert, die tioneel platform dat kunstenaarsboeken door institu een het van creëren kunstenaars aan deze ruimte stellen van het is beschikbaar focus belangrijkste haar papieren een als kunsthal; zichzelf beschrijft Paper te Kunsthalle tonen. MER. plaatsen om kunst boeken als opgericht2005 met het op oog het onderzoeken de mogelijkheden van van in Gent, uit Paper Kunsthalle MER. was vier van deze uit eerste gast De reeks

omgevingen. Antwerpen M HKA, 31.01 — 19.04.2015 (GENT) PAPER #1 KUNSTHALLE LODGERS MER. gratis. tot is toegang De LODGERS en het M HKA tussen samenwerking een is Het programma de uit “Eurocore” — de LODGERS gecombineerde van regio Alle reeks een gewerkt aan wordtEr met en samen de actief kunstenaars onderdak voor biedt periode een deze initiatieven Het M HKA opdrachten die uitschrij uitgevers zijn, instellingen kunnen LODGERS audioMER.-publicatie. (US) over tekst een een resulteerde die deze in schreef ‘happening’ met Youth).samenwerkingen Sonic o.a. Curator Niels Van Tomme (US) Connors Mazzacane Licht (US, bekend eerdere en Alan van (JP/US) Onda met gecomponeerde live Aki muziek door Loren van York film een New Archives presenteerde 2007 In de Anthology het M HKA. op de bovenste verdieping van concerten de LODGERS-ruimte in reeks een audioMER. organiseerde 14u zondagOp 29.03.2015 vanaf te(Een doen of om excuus een te pretext inaccuraat zeggen.) iets is beeld gelezenabstract worden. PRETEXT Elke boek. uniek een genereerde, pagina’s werd Deze deze geprint. werden samengevoegd tot pagina een Telkens boek. een de software tentoonstelling Kunsthalle PRETEXT Galle: Jerry WAY ROUND? LONG THE OR JUST ROUTE SCENIC THE IT IS Kodama: Emi samen Voor Paper Kunsthalle werkte MER. hun LODGERS-presentatie

interactie. | 6 Paper de de MER. tijdens duur van creëerde e

verdieping in situ in maakte kunstenaarsboek een , die

een geproduceerde diende als pagina Berg

Sigmarsson nieuwe werken, die en - - -

Performances en concerten van o.a. Aki Onda, Mauro Antonio Pawlowski & Sigtryggur Berg Sigmarsson, Annemie Van Kerckhoven en Jack Allett. — Op donderdag 09.04.2015 om 19u (in de LODGERS ruimte) ging M HKA- curator Nav Haq in gesprek met kunstenares Ania Soliman over haar recente en toekomstige projecten voor het Museum Der Kulturen in Bazel en de 14e Istanbul Biënnale. Haar projecten onderzoeken de relatie tussen musea en objecten in de constructie van de antropologische en culturele identiteit.

AIR Antwerpen: Residentie van Ania Soliman

COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 1. Advertentie in het nationale magazine H ART 1. Muurtekst: Een algemene introductie op de 2. Elektronische nieuwsbrief reeks IN SITU (NL, EN, FR). 3. Banner op website M HKA 2. Brochures: deze werden geregeld in de loop van 4. Facebook en Twitter de residenties aangepast (NL, EN). 5. Jaarbrochure (10.000 ex.) 3. Teksten en archief materiaal worden opgenomen op Ensemble.org. 4. De LODGERS staan zelf in voor het organiseren van activiteiten.

9.2 LODGERS #2 BOLWERK (ANTWERPEN) 02.05 — 19.07.2015 M HKA, Antwerpen | 6e verdieping

Voor de tweede editie van het LODGERS-programma nodigden M HKA en AIR Antwerpen de Antwerpse constellatie bolwerK uit om de zesde verdieping van het museum gedurende drie maanden te bezetten. Sinds 1998 is bolwerK actief als niet-exclusief en informeel netwerk. bolwerK creëert sociale omgevingen waarin ze kritische vragen over de maatschappij stellen en beantwoorden. bolwerK tracht een intermediair te zijn voor kunst, socio-culturele organisaties, alternatieve initiatieven en een groeiend netwerk van denkers, ontwikkelaars en burgers. Gedurende de residentie werkte bolwerK rond het project Daemons & Shell Scripts. Deze termen worden gebruikt om bepaalde computerproces- sen te beschrijven. Daemons zijn de processen die bij hardware (laptop, smartphones, tablets, …) continue op de achtergrond draaien om een reeks noodzakelijke taken uit te voeren. Een Shell Script laat een gebruiker toe daemons te activeren door het schrijven van specifieke opdrachten. Verscheidene kunstenaars, performers, sprekers en ontwikkelaars zullen de functies van deze daemons belichamen en hun verscholen aanwezigheid naar de voorgrond brengen. Daemons & Shell Scripts werpt een kritische blik op onze overwegend technocratische samenleving door een publieke ‘interface’ te installeren voor audiovisuele, fysieke en virtuele aanwezigheden. BolwerK organiseerde een reeks dynamische activiteiten zoals repetities, demonstraties, improvisaties, live radio-uitzendingen, video streaming, performances, leesmomenten en DIWO (Do It With Others) sessies. Deze activiteiten waren steeds open voor het publiek en boden de kans mee te experimenteren met de verhoudingen tussen de virtuele, fysieke en mentale omgevingen.

AIR Antwerpen: Residentie van Shelbatra Jashari P 105 M HKA Jaarverslag 2015 9 LODGERS 5. 4. 3. 2. 1.

Jaarbrochure (10.000Jaarbrochure ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische H ART in nationaleAdvertentie het magazine COMMUNICATIE — — — — — — — — — — Shelbatra en Nadine Bultheel, Billy met Marouf, Enad Entity The van Filmen 19-20-21.06.2015 tot uit verdere ennodigt discussies. reflecties Een korte het presentatie interpretatie. van proces en data radiatie Data elektromagnetische Solar onderzoekt de licht, eigenschappen van en experimenten. vol discussies Namiddag gesprekken, interactieve DataSolar met Dr. Petra Vanlommel, Pepa Ivanova en Špela Petri 20.06.2015 —14u-17u 3dee, …, Adva Yzermans, (tbc) Zakai, Chantal Antwerpen, V+S , Wireless Veronik and Willems ~Sophie Anson WendyDessel, Verlooy, Van Lize Wynsberghe, Vincart, Caroline sKybox, Strangelove, Van Tesfazghi, Isabel Undo, Katerina Marthe Phantom Natacha Planète Roussel, Concrète, Chips, Snelting, Femke Tara Pattenden, Neyman, Pin@pechblenda, Danny Moumouh, Samyra Metzlar, Donna Marouf, Enad 01, MADmoizel, Lokaal KD85, Kaserer, Margareth Orisa, Karin Jirasakkasem, Kuno,Saori Adisak Pepa Pieter Heremans, Ivanova, Shelbatra Jashari, Paul Hendrikse, Shelly, Hello HEIMAT, Helsen, Erin GIRLSLIKEUS, Dragic, Club, Ana Hou Cheng, Desmet, Domestic Chien Jurgen Science Line, Cake Tina Bowland Jo Balaj, Ash Caimo, Processing&Activating… Artan Axoloti, Deelnemers: +holotechlab Shelly Dissidency Lopend: Hello Sh(ad)ows met Shelly Hello 21u 28.05.2015 —vanaf Primitive Atelier: Phantom meet Future chips 11u 16.05.2015 —vanaf OF ROOM CONTROL –OUT cockpit SkyBox aROOM, Live 10.05.2015 —11-17u improvisatie audio-virtuele Open 07.05.2015 —16-21u Programma Presentatie 28.06.2015 —16u-20u30 Strangelove Happy +bbq Crappy Antwerpen: Party Air in 11.07.2015 — 19u met Shelbatra Jashari workshop design character Performance: Brulesque 11.07.2015 —14u-17u andere open een Domestic atelier Science rond Club organiseerde en bacteriën 02.07.2015 —16u-20u30 Golaszwska. door Agnieszka time than space Need more en presentatie door video Paula Pin Macropleasure for Microorganism presentatie biohacking-apparaat Paul Hendrikse, van Same and Other of Unity Particular The Snelting, Gorgol performance en Femke Xavier

micro-organismen.

Jashari.

3D-software

Adva van Zakai, HumanMake Report Bug 4. 3. 2. 1. van activiteiten. van zelf staan organiseren LODGERS inDe het voor Ensemble.org.op opgenomen worden materiaal archief en Teksten (NL, EN). residentiesde aangepast geregeld in loop van de werden deze Brochures: IN SITUreeks (NL, EN, FR). de introductie op algemene Een Muurtekst: BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 9.3 LODGERS #3 APPARENT EXTENT (KEULEN) 01.08 — 18.10.2015 M HKA, Antwerpen | 6e verdieping

Apparent Extent is een in Keulen gevestigd platenlabel. Het werd 10 jaar geleden opgericht door Volker Zander, en richt zich vooral op het produceren van platen en filmsoundtracks van hedendaagse kunstenaars, en veldopnames van kunstenaarsacties en performances. Ze organiseren ook regelmatig evenementen die zich richten op het kruispunt van kunst en muziek.

Programma — 01.08.2015: Museumnacht met Toulouse Low Trax — 01.08 — 06.09.2015: hobbypopMUSEUM ‘Les Franges’, installatie — 17.09.2015 — 19u30: BEASTER, concert Het kunstenaarsensemble BEASTER brengt de opera Act II: Bankett Het collectief werd opgericht door Angela Fette, Christian Jendreiko, Sascha Hahn en Phillip Schulze. Het kwartet werkt in Antwerpen aan het tweede deel van een opera waarmee in 2013 gestart werd. — 18.09 — 07.10.2015: BEASTER, installatie — 19-25.09.2015: A.U. AWINGS UNLIMITED – geïmproviseerde middag concerten — 24.09.2015 — 17u-20u30: A.U. Awnings Unlimited, concert — 9—18 oktober: Christian Jendreiko – MATERIAL&ÜBERBAU – Actie voor een vrij aantal dagen en een vrij aantal acteurs met een vrij aantal snaar- en toetsinstrumenten op een vaste locatie — 17.10.2015: APPARENT EXTENT FESTIVAL

9.4 LODGERS #4 SCHOOL OF MISSING STUDIES (ROTTERDAM) 31.10 — 17.01.2016 M HKA, Antwerpen | 6e verdieping

M HKA en AIR Antwerpen nodigden School of Missing Studies (SMS) uit als vierde gast in het LODGERS-programma, waar ze de 6e verdieping van het museum drie maanden bezetten. SMS begon in 2003 als een initiatief van kunstenaars Bik Van der Pol en architecten Srdjan Janovics Weiss en Sabine von Fischer. SMS functioneert als een nomadisch samenwerkingsplatform voor experimenteel onderzoek naar openbare omgevingen in een abrupte overgang. Naar aanleiding van de constatering dat enkele onderzoeksdisciplines er vaak niet in slagen belangrijke kennis over ongewone of ongekende situaties te onderscheiden, nodigt SMS deelnemers uit mogelijke methodes om deze informatie (die vrij schijnt te stromen in ongebonden ruimtes en via open netwerken) te bekomen, te ontwikkelen, te bediscussiëren en te delen. SMS brengt beoefenaars van verschillende achtergronden samen, die streven naar het vinden van de ‘ontbrekende sleutel’ en geïnteresseerd zijn in de artistieke praktijk als een middel voor creatieve en productieve speculatie. P 107 M HKA Jaarverslag 2015 9 LODGERS 5. 4. 3. 2. 1.

presentaties, terwijl de algemene berichtge de algemene presentaties, terwijl uitvoerig berichtte H ART de over Voornamelijk aandacht. beperkt eerder in 2015 kregen vier uitDe LODGERS-programma presentaties het PERSAANDACHT (10.000Jaarbrochure ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische H ART in nationaleAdvertentie het magazine COMMUNICATIE social media. media. social viaving vooral bijvoorbeeld digitaal gebeurde (AIR Antwerpen) Nav Haq (M Quireyns HKA) en Alan — uploaden: 2: Het archief onderzoek HOOFDSTUK en voorbeelden — brengen: velden studiowerk kaart in 1: Het terrein HOOFDSTUK — — de werkprocessen te waar ontvouwden. zich richten, in tentoonstellingsruimte werk-, als het en dialoog-, M HKA ken in repetitie- actoren om de ruimte betrok met context, samenwerking verschillende werkten ze in architecturale hoofdstukken. verschillende de nu toekomst, onderzocht enbetekenis, in drie in Door ‘de haven’ concept als exploratie rol en plaats van te en werd zien, haar Werf, Kym Ward Zelfde, ‘t Lieshout, Jeroen van van Verbeeck, Juha Dirk Haye Huib der van Schneider, Anja Isabel Schepers, Nienke Terpsma, Jos VanMartin Der Pol, Himmelfarb, Rachel Hansen, Fischer, Christian Rob Hamelijnck, Lars Feiss, Kees C. Brouwer, Bik, Ellen Sol Archer, de Liesbeth Bruijn, Maurist Curatoren georganiseerd. Van 4tot werden 16 er lees-, januari script- en performanceworkshops anekdote?’ enkele een Story’) ‘Fish (uit: Sekula Alan van de tirannie goederen naar ookvan stilte, verlangen een zijn naar het het 3: volautomatische verlangen ‘Kan naar bewegenHOOFDSTUK en infrastructurele historische, culturele, de sociale, zoek naar Op de haven voor lens plekEen bepaalde speculatie: als Met - 4. 3. 2. 1. van activiteiten. van zelf staan organiseren LODGERS inDe het voor Ensemble.org.op opgenomen worden materiaal archief en Teksten (NL, EN). residentiesde aangepast geregeld in loop van de werden deze Brochures: IN SITUreeks (NL, EN, FR). de introductie op algemene Een Muurtekst: BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN

10 10 INBOX P 111 M HKA Jaarverslag 2015 10 INBOX 4. 3. 2. 1.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner uitnodiging Elektronische nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE Curator: Ronny Van de Velde 19.02.2015 Hendrickx Curator: Frank — 15.01.2015 — curatoren. samengesteld verschillende heeft, dooreigen invalshoek drie over tentoonstelling Wout driedelige een omniet de anekdotiek of om het hem die benoemen de onderwerpen van te verbeelden. panorama uitgestrekt een het ware lijkenverf als de dieptes in en de de onpeilbare de De glooiingen gelaagdheid verf. van in uitstrekt zich die het nuachtergrond de vindt weerslag een ruimte aftekent, in tenser. werk Waar duidelijk Driesens tegen voordien zich het de in landschap geworden, en roze zwaarder grijze het is in huidtinten van palet kleurgebruik de zwevende, de en in verf van lichte vormen. Het de textuur in voelbaar zijn uit helemaal de doeken niet mens nogis verdwenen. is Het lichaam atmosfeer wereldbeeld. toxisch een weer van de sombere geeft neerzet, en kwetsbaarheid dreiging tussen wisselwerking Zijn opmerkelijkebinnen. een met spel en donker, licht waarbij de kunstenaar zijn schilderijen in en ruimtelijkheid zekere een dynamiek Driesen brengt vorm en kleur, via en envoorgrond, vrouwelijk mannelijk zacht en hard, en donker, licht achtergrond tussen en Bij het oproepen spanningen van terugkerend element belangrijk een is. de negatieve ruimte waarin kunst painting en de colorfield expressionisme het de invloed is van abstract schilderijen velden Driesens transcendentale van sfeer want de de specifieke die doekenvormentaal, oproepen tekenend. is de In Zijn teruggebracht niet werk worden kan tot louter een formalistische zuigt. binnen de toeschouwer van naar hetachtergrond ware de die blik als lijken de doeken lichte vormen Driesen In te van zweven tegen donkere een Met 10.2 intieme de vijfde verdieping voor en reserveert verrassende interventies Het M HKA 10.1 voor aandacht collectiewerken, metvideokunst. onze speciale het worden museum aan vaak gesteld. die de vragen van voor aantal een ruimte het bevlogen en doeners. M HKA van denkers Met INBOX creëert universum

presenteerde in 3parts het M HKA of idea an exhibition A well-considered 2tot heden Aflevering in en ander werk past 3: dat niet Postdadaïstisch Aflevering werken 2: Belgische en woordschilderijen Aflevering Het gaat geen titels. dragen de kunstenaar schilderijen Stef Driesens Ondanks Antwerpen M HKA, 02.04 — 19.04.2015 BOEKVOORSTELLING DRIESEN STEF Antwerpen M HKA, WOUT VERCAMMEN events tonen de van verschillende we selectie een tussen de periodes In het in gunt blik en een ons en verrast, inspireert plaats een die INBOX is

pop-uppresentaties.

— de —

15.02.2015 ontwikkelingen 15.03.2015

| | 5 5 e e verdieping verdieping in Driesens de ook Oosterse van merkbaar, maar 5. 4. 3. 2 1.

Ensemblebank Vercammen Krijtmuur ter beschikkingkunstenaar de ter van Krijtmuur Infofiche (NL, EN, FR) Titelbordjes QR-codes met als INBOX introductie op (NL,Muurtekst EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN œuvre naar deel een , waarbij elk het meer abstracte,

- mogelijk inspireren, maar om de atmosfeer die zijn werken oproepen. Zowel de ervaring van het schilderen, als de blik van de toeschouwer staan centraal. Het gaat om de relatie tussen de schilder en zijn medium, en om wat er gebeurt tussen het beeld en de toeschouwer. Waar de kunstenaar zich laat leiden door de handeling van het schilderen, brengt het beeld de toeschouwer terug naar de donkere atmosfeer die verzonken ligt onder de taal. Een terugkeer naar de essentie, die verder gaat dan de formalistische bekommernissen of de persoonlijke besognes van de schilder. Een zoektocht naar een picturaal veld dat liever een transgressieve, meditatieve ervaring opwekt, dan dat het iets wil vertellen. Stef Driesen (°1966, Hasselt) woont en werkt in Brussel. Hij studeerde aan de Hogeschool PXL in Hasselt, waar hij nu ook lesgeeft in de afdeling schilderkunst van de MAD-Faculty. Zijn werk werd getoond in internationale tentoonstellingen, zoals in Foundation Maeght (Saint-Paul-de-Vence), Dayton Art Institute (Dayton), Kunstmuseum Aan Zee (Oostende), MADRe Museum (Naples) en Neuberger Museum of Art (Purchase). Driesen wordt gerepresen- teerd door galerie Marc Foxx in Los Angeles en verschillende van zijn werken zitten in de collectie van Saatchi Gallery.

Dit project werd gerealiseerd in samenwerking met G262 Sofie Van de Velde.

COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Elektronische uitnodiging 3. Banner op website M HKA 4. Facebook en Twitter

10.3 DE BIOPOËTICA VAN ALAIN ARIAS-MISSON 23.04 — 23.05.2015 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

De Belgische dichter, schrijver en kunstenaar Alain Arias-Misson (°1936, Brussel) bracht het grootste deel van zijn jeugd door in New York. Na een verblijf in Algerije trok hij in de vroege jaren 1960 als linkse intellectueel naar het Spanje van Franco, waarna hij in 1968 uiteindelijk naar België terugkeerde. In 1974 verhuisde Arias-Misson opnieuw naar New York en sindsdien heeft hij in Parijs, Venetië, Brussel en Panama gewoond, als een echte kosmopoliet. Arias-Misson begon te experimenteren met de fonetische dimensie van poëzie, geïnspireerd als hij was door de poëzie van Rilke en Queneau, Pound en Apollinaire, Mallarmé en Williams. In het midden van de jaren vijftig schreef hij een aantal fonetische gedichten en in de vroege jaren zestig exploreerde hij de syntactische en semantische uitbreiding van poëzie op een vlakke ondergrond, wat leidde tot concrete en visuele gedichten. Toch is Alain Arias-Misson op het vlak van de visuele poëzie vooral bekend voor zijn legendarische Public Poems — waarmee hij meer aandacht zocht voor zowel poëzie als sociaal-kritisch engagement — en voor zijn Object Poems. Met behulp van Letraset-kleefletters op plexiglasplaten kon hij de poëtische tekst verschuiven en, door de superpositie van de transparante platen op elkaar, in de diepte werken en zo beelden en metaforen verzinnen. In 1966 maakte hij zijn eerste driedimensionale concreet gedicht, UROBOROS, in de vorm van het gelijknamige mythische Griekse symbool. De eerste letter van de mythische kosmische slang, de U, wordt in de linkerbovenhoek van een plexiglasplaat van 12,7 op 12,7 centimeter aangebracht. De R wordt op een tweede plexiglasplaat achter de eerste geplaatst, rechts van de U, enzovoort. Uiteindelijk zijn er 8 plexiglasplaten met op de laatste de S, en wel direct onder de eerste letter U. Het woord krult doorheen een blok van acht platen en de slang lijkt zichzelf op te slokken — in de vorm van letters. De letterlijke slang beeldt de mythische slang uit: je hebt bij dit objectgedicht het gevoel de substantie van een woord te voelen. Dit werd het begin van een reeks werken P 113 M HKA Jaarverslag 2015 10 INBOX 4. 3. 2. 1.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner uitnodiging Elektronische nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE

project en verzorgden voor en scenografie de selectie Inbox. de presentatie in het Roadbook, begeleidden het ontwikkelden Leemput Agence van Future, en Mayanemen Van Goots Bram te verwacht. de anders zijn vrijheid dan of verkiesbaar, denkbaar toekomsten, over wat waarschijnlijk, mogelijk is, ontstondenkomen. beelden De hieruit die over lokale en globale persoonlijke, gesprek bracht in over met wat elkaar nog kan studenten en kunstenaars, toekomstbeelden. of abstracte anders vage van of maken visualiseren kijken het en zien, tastbaar woordden en belang, Inbeelden verbeelden en in beeld. uit van daarbij waren combinatie, conversatie, en creatie. navigatie constructie, observatie, tie, (Democratische Republiek Congo). Toekomsten werden ontdekt door oriënta de Katanga provinciehoofdstad van Lubumbashi, in uitwisseling van toekomstbeeldenen Brussel uit vorm te geven. met en samen studenten en jongerentoekomstverkenning hun eigen uit stad deel te nemen een aan op de uitnodiging in Lubumbashi uit kunstenaars Welvaartsstaat’.‘De met de zomertentoonstelling samenhang presentatieDeze in was 10.4 was. bron zijn van leven geweest was het opnieuw uitvinden aan werk dit beleefde, aan hij die het was gevoel de de dat die inspiratie poëzie hij en nieuwe metaforen vreugde vormen. beeldspraak De soort en zo nieuw een hebben door nabijheid, op diepte, hoekenbetrekking positionering en curves Woorden het de lijn van schrijven. in verankerd konden langer niet op elkaar de luchtin opgehangen konden syntaxis, hun traditionele uit worden, bevrijd het voor was van idee hield vandaag. Hij de dat van woordenmedium poëzie moderniteit het met meest zijn en geschikte industriële vervormbaarheid acryl geloofde te dat werken. ‘concrete Arias-Misson acryl gedichten’ transparant in deze de tijdens oorlog aan hij en intens begon opgegroeid, hij was stad waarin tentoonstelling getoond 1970 Box werd creëerde. In doorschijnendeeen Music op de omgeving publiceerdeTheater Vree De Object 1968 kegel een en bol. een In grondvormen: kubus, een solide geometrische drie doos, gereflecteerd in aangebracht op de transparante een wanden van klinkers, concretist gepubliceerd, 1967 Vree had Box depoëzie. De In eerste plastico- van een Music De Tafelronde tijdschrift diens Paul Vree, De werkte de met samen aan dichter zijn en criticus goede vriend, lijkenhun materialiteit te onthullen. Letraset-letters en -woorden alleen en waarin zwaartekracht verlost alle van ogenschijnlijk luchtig vormen en transparant, en gedaanten, stereometrische plastico-concretist Arias-Misson Alain die Antwerpen M HKA, 28.05 — 28.06.201 –CREATIE –MISSIE VISIE projectMAONO dat Noord uit deelnemers co-creatie een en Zuid, is werkten met roadbooks de 21 studentenIn missies toekomstmogelijkhe maand een tijdens plaats, elkaar na vond jaar drie verkenning De Voor dezeMaono het project dit Swahili. gingen in betekent ‘visie’ MAONO New York, naar terug de Arias-Misson later jaar keerde Alain Een aantal Spanje voor zijn 1968 Hij België. geboorteland In verliet Arias-Misson en mede het gedichtwerden In klinkers werken Arias-Misson. van

Stedelijk Museum. het Amsterdamse in poëzie Konkrete

02012-02014 | 5 e wereldwijde, een voor experimentele spreekbuis

verdieping met en woorden letters Arias-Misson , waarin 5. 4. 3. 2. 1. met noemt: plexiglasvoorwerpen Ensemblebank Krijtmuur ter beschikkingkunstenaar de ter van Krijtmuur Infofiche (NL, EN, FR) Titelbordjes QR-codes met als INBOX introductie op (NL,Muurtekst EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN -

- -

De kaders, standpunten, invalshoeken en horizonten van vijftien Congolese kunstenaars uit 10 verschillende disciplines, zetten toekomstmogelijkheden in perspectief. De beelden van Amos Nkulu (9A), Alain Nsenga, Carole Maloba, Claus Sinzo Anzaa, Daddy Tshikaya, Daniel Sixte Kakinda, Eugénie Yuma, Georges Senga, Gody Ngosa, Jean Katambayi, Judith Kalenga, Pecho Kamunga Mwehu, Rita Mukebu, Sando Marteau, Stéphanie Ansia breken het terrein van de toekomst open.

Jean Katambayi maakte in het kader van MAONO 0201234 het conceptuele kunstwerk Trotation. De functie van deze fictionele machine is het onevenwicht tussen de verschillende hemisferen van de aarde op te heffen. De kunstenaar stelt zich voor hoe de aarde rond haar as (rotatie) en rond de zon (translatie) draait, wie zich dicht bij de evenaar bevindt maakt een grotere omwenteling dan wie dichter bij de polen woont. Door een derde willekeurige omwenteling (trotation) toe te voegen aan deze natuurlijke orde der dingen, kan het evenwicht hersteld worden. Met de jonge co-creatoren wisselde Jean uit over de implicaties van zijn idee. Samen maakten ze een lijst van handelin- gen en ideeën die de derde omwentelling kunnen waarmaken. De vrienden van het M HKA kochten dit kunstwerk voor de collectie van het M HKA. De kunstenaar werd in het kader van ‘De Welvaartsstaat’ in Antwerpen uitgenodigd.

10.5 PHILIPPE VAN WOLPUTTE: TEMPORARY PENETRABLE EXHIBITIONS SPACES / BEHIND THE LINES 2005-2015 02.07 — 26.07.2015 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

Philippe Van Wolputte eindigde zijn grootste en langst durende project Temporary Penetrable Exhibition Spaces dit jaar met een presentatie in het M HKA. Gedurende 10 jaar opende de kunstenaar leegstaande, vergeten ruimtes in de urbane omgeving. Deze plaatsen werden opengebroken en opengesteld voor het publiek gedurende de periode dat deze plekken niet terug ontsloten of afgebroken werden. Elke tijdelijke doordringbare ruimte werd telkens aangekondigd binnen een andere tentoonstellingscontext om zo de problematiek van site-specific interventies doorheen de kunstgeschiedenis aan de kaak te stellen. Dit project is een ankerwerk binnen het œuvre van de kunstenaar die steeds op een andere manier de aandacht wil vestigen op de overdreven snelheid waarmee leegstaande panden afgesloten en ontsloten worden voor het publiek. In vele gevallen worden het te mijden plaatsen die de omgeving ontsieren. Esthetische kankervlekken in de publieke ruimte zijn in vele gevallen het gevolg van economische veronachtzaming en speculatie. Ingrijpende renovatieplannen leiden vaak tot uitsluiting van alles wat onaangepast is en niet aan de doorsnee norm voldoet. Elke bron van wanorde dient onmiddellijk de kop ingedrukt te worden. Alles wat de rede of orde zou kunnen bedreigen, wordt uitgebannen en als ontoelaatbare keuze veroordeeld. Geografische en stedelijke ordening is in die optiek een parallel aan de mentale uitsluiting van alles wat irrationeel, chaotisch en onredelijk is. Toch veroorzaken sommige overhaaste beslissingen tot af-of uitsluiting bij vele mensen een gevoel van desoriëntatie en onzekerheid. De maatschappelijke P 115 M HKA Jaarverslag 2015 10 INBOX 4. 3. 2. 1. 4. 3. 2. 1.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner uitnodiging Elektronische nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner uitnodiging Elektronische nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE geweld categorieën over werden van het verschillende de besten hele In land. bestond door jong 16 ingepalmd mei jaar. Schouwburg werd In de Kortrijkse Kunstbende Theys Hans het het auditorium Theys in van M HKA. met Hans gesprek in Dufait Rein om donderdag 19uOp ging 6augustus schijn. roze lucht de een krijgt horizon de Boven zand. het op streep lichtgevende een reflecteert toren plexiglazen De kantelen. neer. van ons op schaduwen totems De de kijken bunkers betonnen De lucht. de en water het zand, het over kleuren onzichtbare licht Het strooit visnetten. gekleurde van verschillend stapelingen wonderlijke liggen kade, de op Vlakbij, dunne golfjes. door gestreeld wordt schijf houten gecamoufleerde fotografisch een luchtbellen, aan opborrelende denken schelpjes doen plastic transparante tokkelende, klavier een als branding, de piepschuim imiteren brokjes dansende dunne verbonden, ijzerdraad Met laat verrijzen. strand uit het vetrollen uitpuilende met zandkolom hoge meter drie een betonijzers, zand in geplante het vier rond folie wikkelen hij, te hoe door en stapelt zandtoren plexiglazen hij hoe een zand, in het sleuf in een giet hoog meter van vijf spits betonnen hij hoe een zie Ik kunstenaar. een met strand een op opnieuw “ 10.6 Overheid. de Vlaamse met van steun werd mogelijk tentoonstelling Deze gemaakt Spaces Exhibition Penetrable Paper (APE) Editions metsamenwerking Art het die project Temporary werd met publicatie een Samengaand de uitgebracht tentoonstelling in Pieter Vermeulen het het auditorium in van M HKA. Van donderdag omOp 19u30 Philippe Wolputte 2juli ging gesprek met in te de hand in het tolerantiesnelheid verlies en lijkt blijvende aan zingeving 10.7 Yambo! Vijfentwintig jaar na mijn eerste maritiem-artistieke avonturen sta ik ik sta avonturen maritiem-artistieke jaar mijn na eerste Yambo! Vijfentwintig

werken. Curator Antwerpen M HKA, 30.07 — 23.08.2015 DUFAIT: STAAN ZOU MOETEN BIJ JE ER REIN Antwerpen M HKA, 27.08 — 13.09.2015 KUNSTBENDE jongeren 13 van tot 19 jaar, , dé voor competitie kunstzinnige | | 5 5 omvat. e e verdieping verdieping Theys, Oostende, 2015” —Hans 7april 5. 4. 3. 2. 1. 5. 4. 3. 2. 1. Ensemblebank Ensemblebank Krijtmuur ter beschikkingkunstenaar de ter van Krijtmuur Infofiche (NL, EN, FR) Titelbordjes QR-codes met als INBOX introductie op (NL,Muurtekst EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Krijtmuur ter beschikkingkunstenaar de ter van Krijtmuur Infofiche (NL, EN, FR) Titelbordjes QR-codes met als INBOX introductie op (NL,Muurtekst EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN naast elkaar geplaatst. Aron Wouters kaapte de hoofdprijs in de categorie Beeldend Nationaal weg: twee weken lang expositieruimte in INBOX. Van 28 augustus tot en met 13 september werd het werk van de 19-jarige jongeman uit Zandhoven getoond op de vijfde verdieping van het M HKA. Aron Wouters experimenteert in een breed scala aan media. Vertrekkend vanuit foto’s uit zijn kinderjaren, foto’s waarvan hij niet zelf de kadrering of inhoud bepaalde, neemt hij de toeschouwer mee in een abstraherende zoektocht. Wouters selecteert lijnen, kleuren en beelden uit de toevallige, realistische weergaven en bekomt zo stap voor stap een meer minimalistische versie van de vorige. In dit proces produceert hij gestileerde illustraties die zowel los kunnen staan als samen komen in een boekversie. Maar Wouters wendt ook andere media en onderwerpen aan. Het resultaat was twee weken lang te bewonderen in INBOX.

10.8 BIE MICHELS: 3 RUIMTEN IN HET KADER VAN DE ALZHEIMER CODE 18.09 — 11.10.2015 M HKA, Antwerpen | 5e verdieping

In 3 Ruimten toonde Bie Michels 3 werken over 3 verschillende ruimten waarin 3 verschillende mensen greep of terrein verloren. In Schrammen in haar hoofd gaat Bie Michels uit van de strijd die haar moeder voerde tegen de ziekte van Alzheimer, een strijd die jaar na jaar zwaarder werd. De talloze aanteke- ningen en geheugensteuntjes die zij heeft nagelaten, getuigen daarvan.

De computermontage van in elkaar overvloeiende e-mails in Niet in mijn hoofd en herinnering… geeft een indruk van stuurloosheid en verwarring, resulterend in de onmogelijkheid om het eigen innerlijk nog een heldere gestalte te geven.

Naar aanleiding van de dagelijkse wandelingen die haar vader maakte, werd Bie Michels getroffen door zijn (letterlijke) terreinverlies en maakte daar de film Zijn gebied over. Grote wandelingen moesten plaats maken voor een ronde langs de veilige binnengrenzen van zijn domein. Deze film werd voor de eerste maal getoond en de muziek werd speciaal gecomponeerd door Joachim Badenhorst.

De tentoonstelling van Bie Michels kaderde in het project De Alzheimer Code. In september-oktober liepen ook tentoonstellingen in het Museum Dr Guislain (Gent), Muntpunt (Brussel) en M (Leuven), met Alzheimer of dementie als thema.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner uitnodiging Elektronische nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE en orkest. piepschuim met repercussiesnaren klankinstallatie een Toet november Revisited Smits George was 14 de 2015. performances Eén van op zaterdag performances muzikale met originele bekrachtigd lingsbezoeken, korte, van gebalde tentoonstel Music brachtExposed de totaalervaring met de eeuwenoudeverweven dialoog met het in stadsleven, gaan ruimtes. en (her)ontdek Avontuurlijke verborgen parels. muziekoptredens, actuele anders erfgoed het Antwerpse op bijzondere Ervaar de binnenstad. plekken in performances en visuele met muzikale Music belevingsroute een is Exposed Smits gaan.” je kan – George freak, een je bent op, is je tijd uit toon, de bent je zegt: dat iemand zonder geluiden, originele de met mixen te live radio-uitzending wekelijkse een tijdens die songs samples de met van die muziek, componeren te songs materiaal digitaal goedkoop op nemen, te dat op en bespelen ze te rommel, met instrumenten van akoestische bouwen in gaan het iemand kan ver “Hoe —Zbolk-Smits Toet van —MAFprint œuvre diverse doel dit najoeg, hij vormt doorheen dewaarmee rode draad het uitermate voor integriteit breder hoger een extreme publiek De doel. als kunstvormen Toet —ook bekend Smits als George goedkope — zag het van creëren het het auditorium in van M HKA. Castelyns JMA gesprek met in Frank zondag Mühleis Volkmar Op 18 oktober om ging 14u werelden en ijkt raakpunten. verschillende tussen beweegt ook met Castelyns schone maar van eenvoud. kwaliteiten, liserende kunst De beelden resulterend vermogen, met in sensibi en zijn empathisch zintuigen zijnwereldbeschouwing. Tekenende prikkelen en symbolen gebeurtenissen de wereld, zoekend naar kunstenaar bewandelt als Castelyns JMA Frank 10.10 10.9 14.11.2015 Academie Music Antwerpen Tijdens in Exposed Revisited Smits ‘Toet’ George 29.10 — 22.11.2015 Centraal met op Zbolk live Radio op donderdagPreview 29 19u oktober van tot 21u het M HKA, in pictures radio Zbolk –documenten klanksculpturen ISMOPOLIS 1 Aflevering Antwerpen M HKA, 2:Deel 27.11 — 1:Deel 30.10 — 22.11.2015 GEORGES Antwerpen M HKA, 16.10 — 25.10.2015 ARTICULATION CASTELYNS: JMA FRANK

SMITS 03.01.2015 | | 5 5 e e verdieping verdieping 5. 4. 3. 2. 1. Ensemblebank Krijtmuur ter beschikkingkunstenaar de ter van Krijtmuur Infofiche (NL, EN, FR) Titelbordjes QR-codes met als INBOX introductie op (NL,Muurtekst EN, FR) BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN . - , - Aflevering 2 MAFprint experimentele zeefdrukken & affiches / Underground comics ‘De verhalen van Jan’ / Super 8 films ‘The Colour Company Presents’ / Schilderijen Preview op donderdag 26 november 2015 van 19u tot 22u 26.11.2015 — 03.01.2016 Met voorstelling van de strip De verhalen van Jan door MAFprint, uitgegeven door Bonte Brugge met inleiding door Luc Deleu van T.O.P. office in het M HKAFE, gevolgd door de concert-performance George ‘toet’ Smits Revisited door de muzikanten Aarich Jespers, Kobe Proesmans, Sep François op de zesde verdieping van het M HKA. George Smits richt in1968 MAFprint op, Mad Artist Foundation: een ‘eenmansvereniging ter bevordering van goedkope kunstvormen, kunstvormen voor breder publiek: posters, strips, actie’s met experimenteel mobiel zeefdrukatelier’.

COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 1. Elektronische nieuwsbrief 1. Muurtekst als introductie op INBOX (NL, EN, FR) 2. Elektronische uitnodiging 2. Titelbordjes met QR-codes 3. Banner op website M HKA 3. Infofiche (NL, EN, FR) 4. Facebook en Twitter 4 Ensemblebank 5. Krijtmuur ter beschikking van de kunstenaar PERSAANDACHT De INBOX-presentaties van Frank Castelyns, Rein Dufait, Wout Vercammen en Philippe Van Wolputte werden besproken door Trends, H ART en Gazet van Antwerpen. 11 11 Kunstwerk van de maand in het M HKAFE P 121 M HKA Jaarverslag 2015 11 Kunstwerk van de maand in het M HKAFE 2. 1. Titelbordje QR-code met EN) (NL, op diverse Infofiche M HKAFE plaatsen het in BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN Mei: Ido Bar-El Benhelima Charif April: — — Pepper), (Like and Salt 2015 Vanaf Nel oktober: Aerts (n.a.v. INBOX) Code in Alzheimer De — September: Pacquée Ria Augustus: — Juni-Juli: — — Februari: — Hicham Maart: — Jan Januari: — veranderen seizoensgebonden van op het producten. ritme wekenIedere twee veranderde de poster, ook menu een zoals zou relatie. interne Couples World in the Best (Like SaltThe and Pepper) die naar verwijst titel De enzovoort. schommelstoel, porseleinen oma en haar kleine boter, een en baby, een ooievaar een draagt, bananen aap een die brood en zoals zijn elkaar, van duo’s uit alleen bestaat afhankelijk die de en peper- zoutpotjes van deschoonheid objecten. van collectie De wordt geabsorbeerd de door functie eigenlijke de beelden, waarvan en aardewerken porselein door de kleine geïntrigeerd is Aerts begon. geleden jaren enkele Nelnog uitbreidende die Aerts steeds verzameling toont print andere een Zevormen set en peper- zoutvaatjes. Elke een getoond worden. de vitrine in die posters op print, verschillende 45 en set een van houten vitrine handgemaakte een uit bestaat oplage een 5, in en van gesigneerd genummerd editie, Deze

Jan Fabre de Ven van Lidwien

Cool Alexandra Vercruysse : Zonder 1995-1996 titel,

Benohoud : Het fonteintje, 1980 of Silence, 1998 : Curtain 1991: Fontaine/Lustre, : The Couples Best World the in (uit: Baseline Black Out), de reeks 2006 : Version 2003-2007 Soft, 2010-2011: The Being, Time 2001 : Untitled,

12 12 Extra Muros P 125 M HKA Jaarverslag 2015 12 Extra Muros 1. Infofiches met kunstwerk (NL)kunstwerk met Infofiches BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN concept een groeide dede tentoonstelling, locaties van vanuit de dat vertrok deze tijdelijke tentoonstelling. te consulteren platform multimediale dit is desktop thuis ook of via tablet. Maar smartphone extra’s raadplegen en multimediale op hun kunstenaars kunstwerken, over de informatie QR-codes bij meertalige bezoekers de werken kunnen de Via verlengstuk. ook digitaal een heeft Meir de op Paleis in het M HKA vandaag. leven in het spreken ze laten moet houden, wil levend verleden het Herita verwoordt: “ zoals Of wortels. historische haar Met de Bovendienopgenomen legde de het ICC-tijd M HKA. in ook voor de basis werden de ervan bibliotheek en de videotheek het documentatiecentrum, 1982werd het bij in van ICC, ook omdat de formeel oprichting de erfgenaam Het museum voorloper de onmiddellijke hetICC van M HKA. daarmee was voor kunst(enaars) ontmoetingsplek totBex dynamische een en publiek. Het Flor onder M HKA-directeur toekomstig zich van leiding en ontwikkelde Vlaanderen, in voor hedendaagse kunst ICC de was eerste publieke instelling Nederlandse Cultuur. Het van het van Ministerie 1970opgericht op in initiatief (ICC), Centrum Cultureel het Internationaal vroeger op huisvestte de Meir verleden. haar Het Paleis naar ook terug het M HKA keert deze manier Op boeiende een na kwam sloeg elkaar, de enthousiaste Herzelenaars handen in Een groep Rodney Herzele: naar sleutelwerken aantal een 2015 het van ging de voorjaar In uit M HKA-collectie het museum. buiten de tentoonstellingen muren van —regelmatig cultuurbeleid lokaal het enLOCUS, gemeenschapscentra en steunpunt voor bibliotheken, cultuur- Onder de noemer Visite 12.2 tonen. kunstenaars daagse werk (toenmalige) van ervan: de oorspronkelijke functie aan heden invulling het Blauwe in zo hedendaagse een en geeft Salon, nieuwe aanwinsten dan toont vanaf Het M HKA het die op Paleis beheert. de Meir erfgoedorganisatie (M HKA) de Hedendaagse Vlaamse Antwerpen en Herita, Kunst van Museum het tussen samenwerking permanente een van de Het start is op in. de Meir het Blauwe het het M HKA Salon palmde van Paleis Tijdens de Cultuurmarkt 12.1

met het aangaan band een museum wil Meir de op Paleis in het M HKA

HKA-collectie. Vanuit de zowel eigenheid als van de werken de uit M HKA-collectie, en de Pastorie & Sint-Mauritiuskerk (Sint-Mauritsplein, 9551 Ressegem) 9551 (Sint-Mauritsplein, &Sint-Mauritiuskerk Pastorie de en Herzele) 9550 (Solleveld 35, Wattenfabriek 02.04 — 26.04.2015 VOOR(BIJ) VISITE werk was Er Vaast Tyfus te zien van Colson &Dennis 31.08.2014 — 31.08.2016 PALEIS OP DE HET MEIR IN M HKA

Graham ontdekkingstocht , Michelangelo

WOORDEN met samenwerking —in het M HKA organiseert op dezelfde

Pistoletto golflengte en Luc Tuymans Rajan , C.K. en zette Wie de sporen uit het uit het sporen de Wie de , Daniel schouders ”

Dewaele onder . - ,

relevantie en de betekenis van kunstwerken. Kunst houdt de samenleving en de mens spiegels voor. Hedendaagse kunst is dan ook bij uitstek relevant voor de hedendaagse mens. Ze raakt daarbij niet alleen aan heel uiteenlopende aspecten van onze leefwereld, maar spreekt de toeschouwer ook op verschillende manieren aan. Hedendaagse kunst kan aangrijpend, afstotend, zintuig- lijk of filosofisch zijn, maar nodigt bovenal uit tot communicatie. Woorden helpen ons om vat te krijgen op onze omgeving, om ideeën, maar ook ervaringen en gevoelens te delen en in het beste geval te begrijpen. Met kunst, dat in de eerste plaats een communicatiemiddel is, zijn woorden evident, maar niet altijd in eerste instantie. De eerste indruk gaat aan woorden en interpretatie vooraf, ze komt ‘voor woorden’. Wat we voelen bij een werk is vaak moeilijk helder te beschrijven, het gaat ‘voorbij woorden’. Dit alles werd gebundeld in de titel van de tentoonstelling: Voor(bij) woorden. De tentoonstelling nodigde uit om hedendaagse kunst te proeven, te vatten en te voelen. Het campagnebeeld van de tentoonstelling is een werk van Léa Lublin, waarbij ze via vragen verkent wat kunst kan zijn. Door vragen te stellen, insinueert ze antwoorden, geeft richtingwijzers en legt verbanden. Lublin bevraagt kunst en trekt daarbij alle mogelijke registers open. Het is kunst met woorden, maar vooral ook met vraagtekens. De woorden lokken nieuwe woorden uit en tonen ons hoe ze vaak ook tekort schieten. De bron, namelijk de kunst zelf, gaat hieraan zowel vooraf als voorbij.

Voor(bij) woorden toonde werk van Vyacheslav Akhunov, Martin Arnold, Richard Baquié, Charif Benhelima, Fred Bervoets, Vaast Colson, Leo Copers, Luc Deleu, Marlene Dumas, Jef Geys, Mona Hatoum, Philip Huyghe, Ann Veronica Janssens, Léa Lublin, Danny Matthys, Bruce Nauman, Hans Op de Beeck, Ria Pacquée, Walter Swennen, Sven t’ Jolle, Christophe Terlinden, Ana Torfs, Koen van den Broek, Paul Van Hoeydonck, Ben Vautier, Franz West, Michael Witlatschil en Bill Woodrow. Voor(bij) woorden was een tentoonstelling van Annick Borloo, Ann Bracke, Karen De Bliek, Trui De Vos, Jan Hermans, Katrien Hijsselinckx, Annemarie Menschaert, Nadine Raes, Christel Stalpaert, David Tanghe, Hilde Van Canneyt, Emma Van De Wiele, Griet Verhoeven en Jennifer Vrielinck.

COMMUNICATIE BEMIDDELINGSINSTRUMENTEN 1. Elektronische nieuwsbrief 1. Postkaarten met beeld en tekst per werk 2. Elektronische uitnodiging (NL), gratis mee te nemen op de verschillende 3. Banner op website M HKA locaties en te verzamelen. 4. Facebook en Twitter

PERSAANDACHT Naar goede gewoonte werd de Visite- tentoonstelling in Herzele uitgebreid besproken in de regionale media, zoals Het Nieuwsblad, Het Laatste Nieuws en AVS, maar ook door H ART. P 127 M HKA Jaarverslag 2015 12 Extra Muros

aankondiging werd breed opgepikt en tijdens tijdens en opgepikt breed werd aankondiging minister van kabinet Sven Gatz. het en De VUB drie de het M HKA, tegelijkertijd: kanalen verliep perscommunicatie De vanuit rekenen. collateral aandacht heel wat op event place het kon of common the revenge The van last-minutekarakter het Ondanks PERSAANDACHT besproken. de Sade zingt, Marquis van tekst een die Wide Space White met en cassetteband een Filliou Hossmann Wide Lohaus) met Space White Bernd runde Lebeer- en uitgever Irmelin opent oktober 2016. in het M HKA in die de kunstenaar van retrospectieve de naar aanloop in Filliou, Robert kunstenaar Salon op 4focuste de Franse Dit te onderdeel samen stellen. (M om uit van HKA) hetKreuger programma Mystica’ centraal. /Speculatio ‘Speculation door opeenvolgende werd opMaandelijks drie avonden geëxploreerd thema een AMess’)Is met samenwerking Kunstenpunt. in en werd georganiseerd 2015 van stond het editie De (‘S.O.S. teken dada in van DADA, The World en beeldende Venetië in kunst. seert voor de tijdens biënnales architectuur organi Helvetia jaarlijks dat Pro programma discursief een is Salon Suisse’ over Filliou Robert Lebeer-Hossmann Decker en De Irmelin Kreuger,Anders Anny nale 12.3.2 nevenprogramma. Event Collateral het officiële in Vlaamse een via werd georganiseerd Wolf, De tentoonstelling Hans De curator tentoonstelling. VUB-professor ‘The Revenge werkte Common mee of Place’ aan the i.s.m. M HKA 12.3.1 12.3

gasten salonniers DeDecker (die metSamen galerie Anny Antwerpse de legendarische 19Op november Steiner en Stefan Zweifel nodigden Juri curator Anders donderdag 20 enOp zaterdag 21 19, vrijdag november stond het thema Met Venetië Trevisan, Palazzo 19-20-21.11.2015 VAN VENETIË 4OP BIËNNALE SUISSE SALON (OKTOBER ROBERT FILLIOU 2016)DE KUNSTENAAR – VAN DE RETROSPECTIEVE NAAR AANLOOP IN COMMON PLACE OF THE REVENGE THE VENETIË IN VOOR KUNSTEN BEELDENDE BIËNNALE 56STE

de werden Filliou’s in onder van tentoonstellingen meer aantal een uitnodigden. Juri Steiner en Stefan Zweifel die Chinese media gingen hier in.Chinese gingen media op Nederlandse, Britse en andere preview. Onder buitenlandse journalisten een voor uitgenodigd aantal Pickles een Rhiannon werden agent press externe onze met In samenwerking aanwezig. en Soir,Le VRT Knack Tijd,De De Standaard, andere onder in Venetië opening de waren een telkens

internatio aantal

- -

13 13 Evenementen P 131 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1.

Uitnodigingen (850 ex.) (10.000Jaarbrochure ex.) (5.000M HKAzine ex.) Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische WeekUp in nationaleAdvertentie het magazine COMMUNICATIE op de 3 De — — — — — — — — donderdagen om 19u): (telkens leven de een kunst in naar Johan Pas op peilde en kunsthistoricus presenteerden VanVervoordt en Tim hun kunstenaars, Gallery Laere Gallery Axel Gallery, Gentils Annie Gallery, Base-Alpha galerieën. vende Antwerpse met samenwerking verscheidene in Talks toonaange 2015 van Artist voorjaar het ook in het M HKA Na organiseerde succesvolle een reeks, eerste en tweede 13.1.2 — voor feest een de ter kunst. ere van elkaar de handen in maal voor de zevende en M HKA zaterdag H ART 2015Op 17 sloegen januari Klara, wereldwijd. Birthday-feesten Art’s diverse de ‘kunst’.geboortedag van Dit tot uit statement groeide bar Parijse een in tot zijn uit verjaardag de officiële Filliou Robert 1963In Fluxus-kunstenaar riep 13.1.1 13.1 23u: DJ Seventy1 21u30: Nid van &Sancy Optreden — door 21u: Vranken Leon Verjaardagstaart — — door Peter 19u: Swinnen State Arts of the — — — Artist 17.12.2015: 387 Vranken – LLS Leon Gallery 22.10.2015: Verdonck Gentils Guy Rombouts &Benjamin – Annie 01.10.2015: Gallery – Base-Alpha Lieven Segers 17.09.2015: Van Patrick – Zeno Caeckenbergh XGallery gallery – stilll Kamrau 03.09.2015: Katrin Vervoordt –Axel 30.04.2015: Kimsooja Gallery Gallery Gentils 26.03.2015: Wesley –Annie Meuris Gallery –Base-Alpha 26.02.2015: Michèle Mattyn Auditorium TALKS ARTIST 15u Programma 17.01.2015 ART’S STRUCTURELE Nijs De PeterLucas Lenglet, Fengler, en Marnix Jasper Griepink Parking in Space the door Stewart, Fraser 20u: Performances Art Nel Aerts van het van gevelpaneel Tranen uit Schelde de 17u30: Inhuldiging Verdonck thing door more one Benjamin e verdieping. Talks / 15u45

BIRTHDAY vonden / 16u30 steeds

/ EVENEMENTEN 19u45 plaats / 20u30: Miniatuurtheatervoorstelling om

19u met Chantal Pattyn in Pompidou op Klara. op Pattyn in Pompidou Chantal met gesprek een voor uitgenodigd werden Vranken Leon en Nel Aerts Antwerpen. van Gazet en H ART, Standaard De andere in onder aandacht Art’sop Birthday zoals kon rekenen gewoonlijk PERSAANDACHT in het auditorium van het M HKA, - 13.2 OCCASIONELE EVENEMENTEN

13.2.1 ANTWERP ART WEEKEND 29.01 — 01.02.2015

Evenement voor hedendaagse kunst in Antwerpen De stad Antwerpen herbergt een breed spectrum aan hedendaagse kunst- ruimtes: internationaal opererende galeries, musea, residenties, projectruim- tes, een kunsthal en pop-uptentoonstellingen. Deze bundelden hun krachten in het eerste Antwerp Art Weekend: Met o.a. op donderdag de avond-openingenronde van De Nocturnes (op ‘t Zuid en in het centrum), op vrijdag de avond-route van Borger (in Borgerhout, Zurenborg en Berchem), en op zaterdag een HISK@Antwerp Art Weekend feest in De Shop. Op zondag waren alle galeries uitzonderlijk open. Daarnaast waren er talloze tentoonstellingen en tentoonstellingsprojecten te zien. Een gratis shuttledienst verbond de locaties.

In het auditorium van het M HKA werden op zaterdag en zondag Artist Talks georganiseerd met kunstenaars die deelnamen aan tentoonstellingen op verschillende locaties van de Antwerpse Art Weekend. Deze gesprekken waren een uitstekende gelegenheid om diepere kennis van het œuvre van de kunstenaar te krijgen, en zelfs vragen te stellen.

Zaterdag 31.01.2015: — Gesprek tussen Marenne Welten en Rebecca Nelemans (Spaceburo) — Interview Stefaan Dheedene (Trampoline Gallery) door Johan Pas — Interview Sergio De Beukelaer (Annie Gentils) door Martin Germann — Interview Renato Nicolodi (Galerie Hendrik Van de Weghe) door Martin Germann — Debat: The present (inter)national context of the Antwerp art scene, met Martin Germann, Mihnea Mircan, Anders Kreuger, Johan Pas, gemodereerd door Pieter Vermeulen

Zondag 01.02.2015: — Interview Johan Tahon (Galerie Hendrik Van de Weghe) door Pieter Vermeulen — Performance door Wout Vercammen (aan de INBOX-ruimte en het M HKAFE) — Gesprek tussen Kirill Chelushkin en Vladimir Cardon (NK Gallery) — Interview Marco Tirelli (Axel Vervoordt Gallery) door Pieter Vermeulen — Interview Geert Goiris (Extra City Kunsthal) door Mihnea Mircan

COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Banner op website M HKA 3. Facebook en Twitter

13.2.2 BOEKPRESENTATIE AESTHETIC JUSTICE. INTERSECTING ARTISTIC AND MORAL PERSPECTIVES 12.03.2015 — 18u-20u Auditorium

In een wereld van toenemende complexe conflicten komen vragen over rechtvaardigheid, over het ‘juiste’ handelen steeds meer op de voorgrond in artistiek werk. Voor het boek Aesthetic Justice nodigden socioloog Pascal Gielen en curator Niels Van Tomme kunstenaars en kritische denkers uit om te reflecteren over de notie ‘rechtvaardigheid’ in theorie en in hun praktijk. Die vraag leverde een uitdagende kijk op kunstwerken en artistieke praktijken die klassiek politiek en sociale opvattingen over rechtvaardigheid herarticuleren. P 133 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen 3. 2. 1.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE — (Rekto:Verso en deBuren) — — ontwikkelen. op zich gebieddie dit verder willen en anderen kunsthistorici productiemaatschappen, filmmakers, kunstenaars, Academie bedoeld instellingen, was voorARTtube medewerkers culturele van presentaties workshops. en met actieve videoproductie, inspirerende De over door en design Nederland zijn musea en België, in kennis voor kunst Academie videoplatform Met deelde het de gezamenlijke ARTtube ARTtube, 13.2.3 19u: Debat Gielen met Pascal en Niels Van Tomme — Yet-To-Come door Always Niels Van Justice: Tomme Aesthetic 18u: Lezing — — Tomme Gielen en Pascal proberen deze over inzichten te brengen. Niels Van zullen en debat lezingen hetVia het auditorium in van M HKA — Workshop: M HKA: workshop een keuze in aan naar Deelname video art 16u: to… agreat How make regisseur). ondervan Meesters) meer Hollandse en Kuba (filmmaker/ Szutkowski Munck (filmmaker), De door: Mario Presentaties (Producent Interakt de filmmakers. van de expertise fragmenten en de verhalen van achter de video’s men indruk een kreeg de musea? van hoe met verloopt Door korte experts de wisselwerking En en dramaturgie? Watkunst? zijn storytelling de mogelijkheden van Hoe benaderen zij audiovisuele een over productie hun ervaringen: en producenten de publieke van deelden omroep filmmakers ARTtube video? art to… agreat 13u45: How make 13u30: Welkom Zuid door Cinema daghost Wouter in Hillaert Zuid Cinema en M HKA 02.04.2015 ARTTUBE Pascal door Times Liberal in Repressive of Justice 18u30: Matter The Lezing video’sen ARTtube scherm. op groot 17u30: de workshops Afsluitende van receptie met korte terugkoppeling (Stedelijk Amsterdam) Museum en Wens Lot (M HKA). (GemeentemuseumHulsmann Pol Hulshoff Den Haag), Rixt Van Beuningen), (Museum Eijkemans Marie-José Pont), De Astrid (Museum Schreuder musea: Boijmans Catrien Door de ARTtube verschillende educatieve video? je video’s aantrekkelijke, een Hoe kun voor maken voor bedenken samen museumprofessionals en filmmakers kunnen worden beeld? in vertaald Welke formats kennis kunsthistorische kan Hoe Een workshop voor zowel filmmakers. museummedewerkers als Workshop: gewerkt met YouTube-fenomeen en producent Ellens Bardo NewBeTV. ze hebben MovieZone-serie samen tieve Bardo’s waarin Filmgebeuren presentatie een gaf over hun filmeduca Amsterdam filmmuseum EYE publiek? Wat musea succesvolle leren van (jonge) kunnen vloggers? wordt video gezienHoe door zorg dat je je groot ervoor een online

Gielen

ACADEMIE Going Viral Going publieksbemiddeling voor Video

doelgroepen?

- - COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Banner op website M HKA 3. Facebook en Twitter

13.2.4 OPERA VLAANDEREN, M HKA EN DESINGEL GEVEN VLUCHTELINGEN EEN GEZICHT 13-14-15-16.10.2015

Opera Vlaanderen, M HKA en deSingel toonden een indringende en beklijvende videomontage van de gelauwerde Hongaarse film-, theater- en operaregisseur Kornél Mundruczó op muziek van Winterreise van componist Franz Schubert. Mundruczó maakte recent beelden van de huidige vluchtelingencrisis in Boedapest en monteerde ze met materiaal dat hij eerder voor de productie De Burcht van Hertog Blauwbaart/Winterreise voor Opera Vlaanderen in 2014 filmde in vluchtelingenkampen in Roemenië en Hongarije. Deze installatie, een initiatief van Opera Vlaanderen, was te zien in het M HKA en deSingel. In het M HKA waren de beelden te zien in het auditorium van 13 tot 16 oktober en op donderdag 15 oktober was de projectie ook in het groot te zien en te horen op de gevel van het M HKA. Na het M HKA verhuisde de installatie naar deSingel waar de installatie te zien was van woensdag 28 oktober tot en met zondag 22 november.

COMMUNICATIE 4. Projectie op de gevel van het M HKA tijdens 1. Elektronische nieuwsbrief de openingsavond van de tentoonstelling 2. Banner en oproep op website M HKA Hüseyin Bahri Alptekin – Democratische Luxe op 3. Facebook en Twitter donderdag 15 oktober 2015

13.2.5 BOEKVOORSTELLING KATI HECK 03.12.2015

Kati Heck wordt beschouwd als een erfgename van het Duitse expressionisme. Haar werk doet denken aan de bars, dansers en acteurs van Otto Dix en George Grosz, maar ook aan de Oude Meesters. Heck synthetiseert stijlen. Ze is net zo goed een abstract expressionist als een realist. Delen van haar schilderijen zijn minutieus weergegeven op gestikte doeken, met een unieke virtuositeit en acute aandacht voor detail, terwijl andere delen abstracter worden weergegeven of zelfs gebeeldhouwd zoals in O Romain. De manier waarop ze niet-traditionele materialen en alledaagse objecten in innovatieve combinaties verwerkt, herinnert aan Robert Rauschenberg.

Het boek — met tekstbijdragen van onder anderen Luc Tuymans, Ann Demeester en Woody Allen — werd voorgesteld door Gautier Platteau (Uitgeverij Hannibal) en gesigneerd door Kati Heck op donderdag 3 december 2015 om 19u in het M HKAFE, gevolgd door een receptie.

13.2.6 BEZETTING M HKA DOOR STUDENTEN KUNSTHUMANIORA Vrijdag 20.11.2015

De bezetting in het M HKA (een verwijzing naar ‘de dichtbundel ‘Bezette Stad’ van Paul Van Ostaijen) door de studenten beeldende kunst van de Kunsthumaniora omvatte performances op de straat met rookbommen en megafoons, studenten die live tekenen ‘op papier’, een stapelbaar kunstwerk aan de rotonde buiten in openlucht, en werken tegen de muur van de trapzaal van het M HKA. P 135 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen 3. 2. 1. 3. 2. 1.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE en Facebook, of opInstagram kunstbendemeetsmhka.wordpress.com. Je kon hun exploten op de voet mediakanalen. volgen Twitter,sociale via Tijdens de onze Kunstbende-deelnemers Bendeweek kaapten aantal een het M HKA. 16u te bewonderenvanaf het tijdens slotmoment het van bootcamp deze uitzonderlijkeHet van resultaat zaterdag was samenwerking 18 april en werkten rond samen Kunstbende het 2015 thema. inspireren zich lieten van 100 finalisten De centraal. rituelen het werk In Brey staan van M HKA. het van bootcamp het liep, gaf startschot het M HKA op Brey die dat moment Ricardo in kunstenaar de Vlaams-Cubaanse van Facebook-updates.dagelijkse van hemel de bodem de Op tentoonstelling De teerden hen met voor nieuwe schietgebedjes rituelen moderne van tijden, tot Van Ine Theatermakers wereld confron rituelen. van Baelen Ameel en Tina de wondere in zich KUNSTBENDE van verdieptenEen week lang de finalisten 13.3.2 (€1 op donderdagavond 18u). vanaf zijnjonger rest. wat het de alter enige haar man, ego van jeugdige door geliefde, een haar vertolkt aan herinneringen De vervreemdt. zijn wordende groter steeds geheugenverlies hem onverbiddelijk haar van ‘aan hetschijnbaar verlaten is’. toezien hoe slechts lijdzaam Zijn kan vrouw oudere een de wereld man om hem heen waarin danstrio een is RE/turn 13.3.1 13.3 aansluiten. kan waarbijer je ieder gratis andere een activiteit uur konden het Vanaf en Salon. gezinnen in hun slag 11u Kinderen gen. slaan was wandelgesprek defilosofisch of zeven van één je tentoonstellin verdiepen in voor jongaan en oud. Je het kon voor depot, aan kiezen een bezoek een de wagenwijdzette deuren boeiende allerlei dag open die activiteiten en bood ‘Erf!’. thema centraal het was Zondag met Erfgoeddag, Het als 26 april M HKA 13.3.3 14.04 — 18.04.2015 M HKA MEETS KUNSTBENDE door werd BesteBuren. mee mogelijk gemaakt RE/turn bij te museumticket wonen, geldig gratis was mits dansvoorstelling De toekomst… geen verleden zonder en verleden, geen geheugen zonder dementie: over dansvoorstelling Een 12.03.2015 19u30 van tot 20u30 RE/TURN EVENEMENTEN 26.04.2015 ERFGOEDDAG

BEMIDDELING MEETS KUNSTBENDE in - - Programma Filosofisch wandelgesprek voor volwassenen Om 11:00, 13:00, 15:00, en 17:00 Wat betekent het iets te erven? Wat draagt een erfenis met zich mee? Welke verhalen gaan erachter schuil? Hoe moet een museum omgaan met het ‘erven’ van kunstwerken? Kan kunst sterven? En wat is dan de erfenis? Wie zijn de erfgenamen? En is kunst van vandaag bestemd voor de eeuwigheid? Ontdek samen met de gids hoe kunstenaars verder leven in hun werk in de tentoonstellingen van Bernd Lohaus en Charlotte Posenenske, ga in discussie over het nalatenschap van Ricardo Brey en Jan Fabre: dit filosofisch wandelgesprek leidt je door maar liefst 4 tentoonstellingen. Je kan gratis aansluiten bij deze wandelgesprekken.

COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Banner op website M HKA 3. Facebook en Twitter 4. Instagram

13.3.4 MUSEUMNACHT 01.08.2015

Op zaterdag 1 augustus tussen 19:00 en 01:00 werd het M HKA letterlijk en figuurlijk in duisternis gehuld, voor de elfde editie van Museumnacht met een alternatieve en verrassend aanbod aan activiteiten en feestelijkheden.

Programma Topstukken in de nacht Doorlopend Pop-up-expo: collectiewerken in de duisternis Enkele topstukken uit de collectie werden speciaal voor museumnacht vanuit de donkere depots gehaald en opgeblonken om slecht één nacht tentoongesteld te staan. Maar belichting is er niet. Deze schitterende werken van onder andere Hans Op de Beeck, Dan Flavin en Franz West geven zelf licht in het donker. Althans, dat vermoeden we. Kom zelf een kijkje nemen, liefst als de zon al onder is.

Kunst kijken zonder ogen Om 19:30, 20:30, 21:30, 22:30, 23:30, 00:30 Rondleiding in het donker Naar kunst kijken kan iedereen. Maar wat als de museumzalen niet verlicht zijn? Vertrouw de gids blindelings en laat je langs enkele duistere topstukken loodsen. Schakel je ogen uit, vertrouw op de andere zintuigen. Ervaar kunst uit de M HKA-collectie op een nieuwe manier. Toegankelijk voor mensen met een visuele beperking.

Can I Touch You? (A piece from the Black Piece; Ann Van den Broek – WArd/waRD) 22:00 en 00:00 Choreografie (dans, beweging, muziek, tekst) in het donker Zwart. Geruststellend, omhullend, veilig, intiem. Vol en leeg tegelijk. Een groep dansers neemt je mee het donker in. Beweging, dans, muziek en tekst worden gebundeld tot een zintuiglijke ervaring van 14 minuten. Een zaklamp onthult en ontsluiert wat anders ongezien en ongehoord blijft. Is wat we als toeschouwer ervaren de werkelijkheid?

P 137 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen en veldopnames. Zeorganise hedendaagse kunstenaars van filmsoundtracks geleden werd Het opgericht. vooral zich richt op het produceren platen van en Keulen Apparent gevestigd platenlabel in een dat Extent 10 is jaar te palmen. in opven de om uit het zesde de verdieping van M HKA tentoonstellingszalen initiatie artistieke de meest vindingrijke nodigt Het LODGERS-programma ten maanovergo een van en geniet hapjes? het M HKAFE Bestel in wat lekkers Wat en zonder nachtelijk een is waard drank museumbezoek aangepaste komt het tot museum leven. echte nachtdieren je hun slaaplied zijn. horen? Kan de zon onder Als gaat, of slaap net zijn in gevallen, al die ontdekken. kunstwerken Ga op zoek naar te hoeken duistere het en kantjes welkom Salon om in alle met samen de gids weten hoe het er museum ’sHeb willen je al altijd ziet? uit nachts Je bent op het zwart. door je verrassen Laat hun perspectief je met gesprek hen gaan. kan in terras net of dichterbij durf vanop komen. afstand een het lichamen Op dansende hun Bestudeer door de museumzalen. schimmen voor als hun optredens en na Van den Ann Broek (WArd/waRD)Choreografe bewegen zich dansers en haar sieren deze zomer Dufait deRein 5 het worden museum gesteld. Verrassende van media werken verschillende in aan vaak die de vragen van voor aantal een ruimte het M HKA INBOX creëert bevlogen en doeners. van denkers Met het universum in gunt blik een ons en en verrast, pop-uppresentaties.intieme inspireert plaats een die INBOX is de vijfde verdieping voor en reserveert verrassende interventies Het M HKA project. en het breedmaatschappelijk een cultureel is tentoonstelling; het ‘vorm’? een het worden Kan ‘getoond’? een meer dan is Welvaartsstaat De de Heeft verzorgingsstaat? van Wat vragen. fundamentele het is ‘imaginaire’ te ze stelt ‘illustreren’,en maatschappelijke maar wel betrokkenheid aantal een om uit politieke niet zijn kunstenaars ‘klassieke’ in vorm en nodigt vaartsstaat de wel naar terug nostalgisch niet kijkt Welvaartsstaat De tentoonstelling De donkerder.steeds Een lust voor het oog. het kader lichtblauw, verdwijnt, kleurt paarsig, de zon stilaan Als sculptuur. je hem nog zoals nooitgang bekeken hebt, vanuit deze namelijk monumentale de zonsonder Bekijk - zijn het van één ‘Skyspaces’ op van M HKA. het terras James ook Turrell, wel ‘de genoemd, beeldhouwer het installeerde van licht’

terras. Doorlopend #3 –ApparentLODGERS Extent en sfeer Eten, drinken Doorlopend M HKAFEEST 19:00 –21:00 Salonnacht en ontmoeten je op het terras de museumzalen bewegen en in zich choreografe Dansers 22:30 –23:30 en 00:30 –01:00 black in Meet greet and Doorlopend Dufait INBOX –Rein Doorlopend Welvaartsstaat De James Turrell van Permanente installatie Doorlopend Spacen The Skyspace in

de het verdieping van museum. - - - - ren ook regelmatig evenementen die zich richten op het kruispunt van kunst en muziek.

Kopstuk: Scheldetuin (1987) van Maria Nordman Doorlopend Misschien maakte je er al eerder kennis mee zonder te beseffen dat het een kunstwerk is: de Scheldetuin (1987) bevindt zich tussen het M HKA en de Schelde en is populair bij wie graag op de Antwerpse kaaien geniet van een zonsondergang. Maria Nordman (°1943) verbouwde het 19de-eeuws wegdek tot achthoekige zitkuil, omringd door bomen, en verlegt daarmee de sociale en psychologische grenzen van deze openbare ruimte.

Kunstwerk in de kijker: Lichtmahl (1996) van Róza El-Hassan Doorlopend Fragiel en intrigerend, een absoluut topstuk uit de collectie: Lichtmahl (1996) van Róza El-Hassan (°1966) doet je vertragen en kijken. Dit werk, gemaakt uit verschillende verse stukken groenten en fruit, verlicht zichzelf en hult zich daarmee in een kleurrijke schijn die energie zichtbaar lijkt te maken. Slecht gedurende één nacht, de museumnacht, te bewonderen op het verduisterde gelijkvloers van het M HKA.

COMMUNICATIE PERSAANDACHT 1. Elektronische nieuwsbrief Ook in 2015 kon Museumnacht naar goede 2. Banner op website M HKA gewoonte rekenen op heel wat aandacht. Het 3. Facebook en Twitter eigenzinnige M HKA-concept werd opgepikt door 4. Instagram H ART, De Standaard, Gazet van Antwerpen en Het Nieuwsblad. Ook op de radio was er heel wat belangstelling: interviews op Radio 2 en MNM, en een reportage in De Ochtend op Radio 1.

13.3.5 CULTUURMARKT 30.08.2015

Op zondag 30 augustus werd het nieuwe cultuurseizoen feestelijk voorgesteld op de Cultuurmarkt van Vlaanderen. In de Antwerpse binnenstad boden meer dan 200 infostands een blik op hun aanbod aan theater, muziek, literatuur, … Uiteraard ontbrak het M HKA niet. Tussen 13:00u en 18:00u kon je onze infostand op de Meir vinden, waar het aanbod voor kinderen en gezinnen in de verf gezet werd. Ter ere van deze speciale dag was het M HKA de hele dag gratis te bezoeken.

— Om 14:00u startte een wandelgesprek, waarbij een enthousiaste gids met je in gesprek gaat over de kunstwerken. — Tussen 14:00u en 16:00u waren kinderen en hun (groot)ouders welkom in het Salon, om allerlei kunstige opdrachten uit te voeren en de Schat van Vlieg te zoeken.

COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Banner op website M HKA 3. Facebook en Twitter 4. Instagram P 139 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen

— — — konden kleuter-Leerkrachten en basisonderwijs volgende uit kiezen sessies: M HKA. van aanbod door 2 sessies samenstellen het uit te gevarieerd kiezen eigeneen programma kon iedereen te gaan, jaar dit en wensen in vragen beter op en dieper alle tot komt.hoe werkt en museum hoestand een nog tentoonstelling een Om bezoeker gesloten sessies blijven. kon Tijdens men verschillende ontdekken en donderdag voor de normaal 22 die deuren oktober opende het M HKA 20 oktober, 21 woensdag oktober op dinsdag Tijdens de onderwijsnocturnes 13.3.6 — — — konden onderwijs volgende uit kiezen sessies: secundair Leerkrachten — — — — jongeren ook voor voor leerkrachten, maar alleen niet nieuwe media het M HKA Kom centraal. te weten vaak nieuwe hoe media staan beeldende kunst leven. de ons hedendaagse rol Ook spelen grotere steeds een in in Media Nieuwe komen interessantestand samen opdrachten en verzin voor jongeren. Ontdek tot hoe museumspelen onze het en museum de kunstwerken. nadenken overHet de Salon plek is wil voor en actief iedereen speels die Achter het de van Salon schermen Depot-bezoek VOOR ONDERWIJS HET MUSEUMNOCTURNES de uit 3 leerlingen en het en ontdek onderwijs het M HKA hoe honderden tussen king met mooie dit samenwer voorbeeld verregaande een kennis van - Maak VIRUS-project filosoferen te slaan. Alptekin Bahri tentoonstelling achter de vragen grote deOntdek gids met samen deskundige een Filosofisch je vragen. al beantwoordt en neemt het de van M HKA-depot diepste je mee krochten in wordenniet tentoongesteld? collectie onze van Een expert je Dit kans. is ze als weten gebeurt wat er met kunstwerken Heb willen je al altijd Depot-bezoek de jonge bezoeker inzet. ook voor voor leerkrachten, maar allen niet nieuwe media het M HKA Kom centraal. te weten vaak nieuwe hoe media staan beeldende kunst leven. de ons hedendaagse rol Ook spelen grotere steeds een in in Media Nieuwe komen interessantestand samen opdrachten. en verzin Ontdek tot hoe museumspelen onze het en museum de kunstwerken. nadenken overHet de Salon plek is wil voor en actief iedereen speels die Achter het de van Salon schermen hierbij centraal. staan vorm en materiaal kleur, tie: pijlers kunstobserva drie De van kunst. kijken we naar manier speelse een Op op zet beleven het ook kunst. in niet-talig van Het M HKA kunst Kijken naar filosoferen te slaan. het aan Hopelijk de om klas word ook in je geprikkeld Alptekin. Bahri tentoonstelling achter de vragen grote deOntdek gids met samen deskundige een Filosofisch je vragen. al beantwoordt en neemt het de van M HKA-depot diepste je mee krochten in worden tentoongesteld? collectie onze van Een expert je Dit kans. is ze niet als weten gebeurt wat er met kunstwerken Heb willen je al altijd

media media

inzet.

wandelgesprek wandelgesprek

het aan . Hopelijk de om klas word ook in je geprikkeld Democratische Luxe Democratische Democratische Luxe Democratische de worden graad voorbereid op kunstenproject. een

Hüseyin de Turkse van kunstenaar Hüseyin de Turkse van kunstenaar

Docenten Hoger Onderwijs konden kiezen uit volgende sessies: — Depot-bezoek Een expert van onze collectie neemt je mee in de diepste krochten van het M HKA-depot en beantwoordt al je vragen. — Wandelgesprek Ontdek samen met een deskundige gids de tentoonstelling Democratische Luxe van de Turkse kunstenaar Hüseyin Bahri Alptekin. — NT2 Het M HKA stelt het nieuwe aanbod voor studenten NT2 voor. Met dit aanbod maakt het M HKA de weg helemaal vrij voor klassen die met een gids, met een host of zonder gids het museum willen bezoeken. — Artist Talk Het M HKA organiseert in samenwerking met verscheidene toonaangevende Antwerpse galerieën en kunstruimten Artist Talks. Maak er één mee en ontdek ons interessant programma. — Nieuwe media Media spelen een steeds grotere rol in ons leven. Ook in de hedendaagse beeldende kunst staan nieuwe media vaak centraal. Kom te weten hoe het M HKA nieuwe media inzet voor docenten en studenten.

Het M HKA ziet het onderwijs als een van de belangrijkste partners om kinderen, jongeren en studenten warm te maken voor (hedendaagse) kunst. Tijdens de nocturne halen we de banden aan, tonen we onze interne werking en leggen we ons oor te luisteren bij professionals uit het onderwijs. Afsluiten deden we met een hapje en een drankje in het M HKAFE.

COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Banner op website M HKA 3. Facebook en Twitter 4. Instagram 5. Folder

13.3.7 MUKA PRINTS 31.10 — 08.11.2015

Jaarlijks trekken kunstenaars van over de hele wereld naar Nieuw-Zeeland om lithografieën (steendrukken) te maken. Het resultaat daarvan kon je bekijken in de tentoonstelling Muka Prints. Deze unieke verzameling van werken, die speciaal voor een jong publiek gemaakt werden, was de hele herfstvakantie lang te bezoeken. Er werden geen volwassenen toegelaten. Enkel kinderen en jongeren tussen 5 en 18 jaar mochten de tentoonstelling ontdekken. Als kers op de taart waren de werken te koop aan een democratische prijs. De ideale gelegenheid dus om je eigen kunstcollectie op te starten of uit te breiden! Om je niet te laten beïnvloeden in je keuze werden de namen van de kunstenaars afgeplakt. Op zaterdag 31 oktober 2015 kon je een echte opening bijwonen. Een drankje, een hapje en een leuke workshop stonden dan op het menu. Volwassenen wachtten buiten!

COMMUNICATIE 1. Elektronische nieuwsbrief 2. Banner op website M HKA 3. Facebook en Twitter 4. Instagram P 141 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen 4. Instagram 3. 2. 1.

Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE overuitleg de boeiende avant-gardeperiode Antwerpen. in avant-garde wandeling. nieuweeen app interactieve getest ontwikkelde met de door bemiddeling met zee Cloudguide, en werd in 2014 in M HKA ging ontsluiten. Daarnaast en het dat we onderzoekmedia, verzamelen en te te bewaren en de kennis met nieuwe behulp van beter te contextualiseren en kunstenaars kunstwerken Dit doel webplatform de als heeft het van M HKA. digitaliserings-inspanning Ensembles (ensembles.org)M HKA 2010 vormt belangrijke een sinds eens toch het deden En Iedere Kunstendag M HKA! we is dag voor in nog Kinderen 13.3.8 13.3.9 het M HKAFE. in stapel pannenkoeken grote Van je honger! voor en denken dat doen kijken, tafel krijg een al aan Schuif om te wandelenwandelgesprek er de en én de te tijd is spreken. ruimte naderbij en Otobong van Nkanga bekeken. Tijdens Alptekin dit Bahri eigen(tijdse) worden met Samen gids een de inzichten. werken Hüseyin van doen verstommen met generaties hun elkaar waarin rondleiding actieve wandelgesprek een staat voor jong hetOp programma en oud. Volg een deze tijdens workshop.droomreis je en eigen plan manier? … waarom? de En bestemmingen gekste Bedenk laboratoriumdrijvend op de Zwarte Zee. Waar zou jij heen reizen? welke Op eigen een droomde van hij En boten, vliegtuigen. treinen, hij gebruikte hotels geslapen de deel wereld van en te groot een zich verplaatsen Om gezien. duizenden reiziger. in een was heeft Hij Alptekin Bahri Hüseyin Kunstenaar over van of heel -heer de wereld leer je nog kunst beter kennen. uitdagende opdrachten staan te wachten. met Samen gastvrouw zeer een lieve het Salon In iedere zondag week om dooptZoals tot M HKA familiedag. op beeldende lag uiteraard de focus kunst. het M HKA …In tuur, theater, architec dans, muziek, kunst: soorten met te maken alle om kennis lijk ook en hun broers ouders, zussen) grootouders, vrienden, de gelegenheid iedereen tot (en aan jaar 12 en Brussel Vlaanderen in - natuur en cultuurcentra extra applicatie biedt informatieve Deze foto’s, en documentatiemateriaal Zondag 15 november 2015 VOORKUNSTENDAG KINDEREN AVANT-GARDE Doorlopend 12:00 tot 17:00 vanaf het M HKAFE in Pannenkoeken 1uur Duur: 11:00,Om 13:00 en 15:00 Wandelgesprek voor jong en oud 1uur Duur: en 16:00 14:00 Om Workshop Rond Reizen Wereld De Drop in/dropout Doorlopend 11:00 van tot 17:00 Salonspelen Programma ons best op zondag

STADSWANDELING 15 november. Die dag gaven kunstenorganisaties -

In 2015 stapten we op de trein van Izi.Travel en hebben we de app en wandeling overgeheveld. Daarnaast hebben we bezoekers ook een stadswandeling gekoppeld aan de tentoonstelling ‘De Welvaartsstaat’ aangeboden. Deze stadswandelingen hadden zo’n 682 downloads ondanks een geringe communicatie.

13.3.10 BEZOEKERSPROGRAMMA MEET ME@M HKA, RONDLEIDINGEN VOOR MENSEN MET BEGINNENDE DEMENTIE EN HUN MANTELZORGER

Sinds 2014 biedt het M HKA een bezoekersprogramma aan voor personen met beginnende dementie en hun mantelzorgers. Meet Me @ M HKA werd ontwikkeld in samenwerking met de Universiteit Antwerpen en is geïnspireerd op het succesvolle Meet Me at MoMA dat al sinds 2006 loopt. Het M HKA is het eerste museum in België dat rondleidingen voor mensen met beginnende dementie organiseert. Hoewel meer en meer mensen — zowel persoonlijk als in de directe omgeving — geconfronteerd worden met dementie, zijn de kansen voor dementerenden om deel te nemen aan betekenisvolle activiteiten eerder beperkt. In plaats van tekortkomingen te benadrukken, richt Meet Me @ M HKA de aandacht op de rijke emotionele en intellectuele ervaringen die een museumbezoek kan uitlokken. De bedoeling is om mensen met beginnende dementie sociaal te betrekken en hen de mogelijkheid te geven om zich in groep uit te drukken. Op die manier verbetert de levenskwaliteit, en kunnen gevoelens van depres- sie en isolatie worden teruggedrongen. Terwijl het geheugen van mensen met beginnende dementie merkbaar achteruit gaat, geldt dat niet voor de fantasie. Die blijft veel langer levendig en rijk. Door samen naar kunst te kijken, stimuleren we het zelfbewustzijn en de zelfexpressie van de patiënt. Het doel van de interactieve rondleidingen is de emotionele communicatie binnen de patiënt/mantelzorger-relatie te versterken. Een ander effect is dat het museum een ontmoetingsplaats wordt waar lotgenoten elkaar kunnen treffen. Het museum als rustige plek voor contemplatie, een veilige en stimulerende omgeving waar een betekenisvolle belevenis tot stand kan komen. Het M HKA heeft een lange traditie van interactieve rondleidingen waarbij een professionele museumgids met bezoekers in gesprek gaat. Er wordt steeds gezocht naar een balans tussen informatie en interactie. Meet Me @ M HKA kadert in de uitbreiding van dit aanbod naar specifieke doelgroepen. Zo organiseert het M HKA binnenkort ook rondleidingen voor blinden en slechtzienden, en voor anderstalige nieuwkomers. In tegenstelling tot het MoMA heeft het M HKA geen permanente tentoonstellingen. Gemiddeld om de drie maanden wijzigt de opstelling in het museum. Dat betekent dat de specifieke invulling van de rondleiding ook elke keer wordt aangepast. Daarnaast is de interpretatie van een hedendaags kunstwerk geen vaststaande mening. Vaak krijgt een werk pas betekenis door er met anderen over te praten. Een rondleiding waarin de eigen invulling wordt getoetst aan een breder kunsthistorisch perspectief levert dan ook interessante discussies op. Met Meet Me @ M HKA spitsen we ons toe op de persoonlijke beleving, en die kan nooit fout zijn.

Samenwerking met de Universiteit Antwerpen De samenwerking met de Universiteit Antwerpen gebeurt op twee vlakken. Enerzijds voerde de UAntwerpen een observationele interventiestudie uit. De interventie bestond uit een reeks proefsessies voor personen met een beginnende ziekte van Alzheimer en hun mantelzorgers. Het doel van deze studie was om na te gaan in welke mate Meet Me @ M HKA de emotionele en gedragsmatige kenmerken van personen met een beginnende dementie P 143 M HKA Jaarverslag 2015 13 Evenementen 5. 4. Instagram 3. 2. 1. 5. 4. Instagram 3. 2. 1.

Uitnodiging/Kaart Uitnodiging/Kaart Facebook en Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE Twitter en Facebook website M HKA op Banner nieuwsbrief Elektronische COMMUNICATIE op nemen. zich Me @M HKA Fabre, Jan het die meter- Broeckhoven Meet en kunstenaar en peterschap van Antwerpen. en de stad Antwerpen de provincie de VriendenLundbeck, het van M HKA, de Nationale Loterij, Worx, SD Boudewijnstichting, de Koning icoMetrix, wordt met de van steun gewaardeerde mogelijk gemaakt MeMeet @M HKA Neurochemie. neuroloog Neurowetenschappen- en Engelborghs, hoogleraar Dr. Sebastiaan bij mensen met dementie.nicatiekwesties Het project wordt geleid door Prof. rond de pathologie,seumgidsen gedragskenmerken symptomen, en commu dementieaanbiedt voor en hun mantelzorger. mensen met beginnende rondleidingen 2014 dat sinds Meet Me @M HKA, bezoekersprogramma E!Museum Verhoeven. Karel was in in residence eerste artist De bevat. ookdie werken de uit M HKA-collectie of hij zij eigen werk tentoonstelling een creëert en werkt toe naar familie, met samen zorgbehoevende ouderenter plaatse werkt de kunstenaar en hun Vanuit voor uit het residentie een woonzorgcentrum. in atelier een kunstenaar overleg een in met het M HKA, WZC Immaculata, nodigt zes maanden van E! Museum aan samen Voor periode een telkens structureel en het M HKA Edegem in Vanaf september Immaculata 2015 werkten woonzorgcentrum 13.3.11 mantelzorgers mate welke patiënten project dit en van in deverbetert, levenskwaliteit en hun van rekenenHet project Dr. op kan Prof. Christine de van steun Partners het van Voor volgende een dit is het de stap na ontwikkeling M HKA Zaterdag 26 september 2015 E!Museum VERHOEVEN 2015: IN KAREL RESIDENCE IN ARTIST M HKA, EDEGEM HET EN IN IMMACULATA WOONZORGCENTRUM HET TUSSEN SAMENWERKING E!MUSEUM –STRUCTURELE zorgdeAnderzijds ook de voor UAntwerpen de de opleiding mu van

kan

verbeteren.

14 14 Publicaties P 147 M HKA Jaarverslag 2015 14 Publicaties 14.1.3 — werd catalogus de Engelstalige in verscheen eerder Fabre die Jan en Celant Germano tussen interview het van vertaling Nederlandse de 1976-2013” waarin & Performances Acties Fabre. Stigmata. “Jan addendum Nederlands een publiceerde M HKA 14.1.2 — — —10.05.2015 06.02 Antwerpen, te de Sint-Pauluskerk in aFire is Life Brey. Every Ricardo Antwerpen, te Atheneum Koninklijk het in Brey. Universe Ricardo M HKA, het in de hemel van de bodem Brey. Op Ricardo —30.06.2014 11.04 Havana, Cuba, de Artes de Bellas Nacional Museo het in más Ricardo de tentoonstellingen: van gelegenheid ter verscheen publicatie Deze 14.1.1 14.1 — 27.09.2015. t.e.m. 29.05 van M HKA het in Welvaartstaat De n.a.v. de tentoonstelling Bezoekersgids D/2015/4828/2 Nederlands — D/2015/4828/1 Engels 29,7 ×21 cm; 67 pp. bijlage tekst Engels Nederlandse met 199 pp.; 31 cm; kleurillustraties ×24 Kunsthalle MER. door Paper Uitgegeven Fernández. Sosa Sandra door Brey Ricardo interview met muziek) een tot en (over in Miessgang werk relatie het Thomas alswerk object), ontologie het een van ideeën), van geheel (over McKee Jesse het als Brey (over van Welchman werk een het is Brey ontstaan), C. waaruit verhaal John dittot gegeven), (over het Jimmie Durham in kunst relatie voor keuze de en achtergrond (over Baere De mystiek als Bart Essays van Camacho Herrera, Josef Dabernig, Dabernig, Josef Herrera, Camacho Kreuger, Francisco Anders door Teksten HKA 185 M HKA Catalogusnummer 9789072828538 ISBN-NUMMER: 184 M HKA Catalogusnummer 9789072828521 ISBN-NUMMER: pp. 139; 19 ×12,5 cm; kleurillustraties Willats. Stephen Kerckhoven, Van Anne-Mie Raila, Artũras El-Hassan,Róza Kukama, Donna

opgenomen. DE WELVAARTSSTAAT 1976-2013 &Performances Acties Stigmata. FABRE. JAN Intentions of Good –TheUna Más Futility Raya Tigre Al Importa Le Qué – BREY Ricardo PUBLICATIES FLANKERENDE Brey. Qué le importa

al tigre

una raya

— — — — Kunstenaars: — — Essays: Contextuele (#39) 2015 Summer — Events, — — — Kunstenaars: — — Essays: Contextuele (#38) 2015 Spring algemeen. het in beeldcultuur hedendaagse de van benadering reflexieve een voor ruimte Afterall schept bestrijken, onderwerpen aan gamma breed een die essays, deze In schap. kunstland hedendaagse het van principe centrale het als praktijk artistieke individuele —de focus monografische die voor bieden tegenwicht nodige het die beschouwingen cultuurhistorische en kunst- specifiek drietal een en essays lijvige twee ook bevat Afterall van uitgave elke Maar nummer. per stenaars - kun vier van werk het aan gewijd teksten —twee essays de monografische telkens zijn Afterall-nummer elk van ruggengraat De aankleeft. tijd lange sinds M HKA het die kunstvisie bij de kritische aan naadloos sluit bevraging en onderzoek voor enthousiasme weerklinkende daarin het en omschrijving, de handzame luidt Enquiry’ and Context of Art, ‘A Journal Afterall. kunsttijdschrift internationale viermaandelijkse het van mede-uitgever M HKA het is 2007 Sinds 14.2.1 14.2 — —31.01.2016 16.10.2015 van M HKA het in Luxe –Democratische ALPTEKIN BAHRI HÜSEYIN n.a.v. de tentoonstelling Bezoekersgids 14.1.4 (tekst Gule) Khwezi door Reenactments for Historical Center Leckie) Robert Kreuger, Anders (teksten door Hamdan Abu Lawrence Mircan) (tekst Magid Mihnea door Jill Jr.) Kelley, Bill Lippard, R. Lucy (teksten door Postcommodity Chambers Eddie – Crash Everything Iniva: Pelbart Peter Pál – Contemporary? the Is What Zonnenberg –Nathalie L’Internationale of Directors the with A Discussion of Plurality: Potential The Birkett) Richard Blythe, Ganz Sarah (teksten door Quaytman R.H. Kreuger) Anders halter, Ed (teksten door Richards James Cohen) Kris Bryan-Wilson, Julia (teksten Hayes door Sharon Verhagen –Marcus Gradient Translation’s Ribas –João Exhibition Solo of the Towards aHistory Notes pp. 52; 17 ×12 cm; zwart-wit Wens. Lot en Nav Haq door Teksten en kleurillustratiesen

Werken, AFTERALL TIJDSCHRIFTEN Democratische – ALPTEKIN BAHRI HÜSEYIN

Tentoonstellingen:

Luxe

- Events, Werken, Tentoonstellingen: 14.2.2 E-flux — Rethinking ‘Headlands’ – Christina Barton e-flux is een van de bekendste digitale informatiekanalen binnen de hedendaagse Autumn/Winter 2015 (#40) kunst. Opgericht in New York in 1999 bereikt Contextuele Essays: het netwerk met zijn e-mail nieuwsbrieven, — Social Media: Practices of (In)Visibility website en projecten zowat dagelijks zo’n in Contemporary Art – Sven Lütticken 50.000 mensen. Sinds eind 2008 geeft — Insurgency and Circumspection: e-flux bovendien het e-flux journal uit, The Legacies of Pan-Arabism – een maandelijkse publicatie met essays en Andrew Stefan Weiner andere bijdrages van ‘de meest geëngageerde Kunstenaars: kunstenaars, schrijvers en denkers van dit — Arturas Raila (teksten door moment’, zoals e-flux het zelf beschrijft. Travis Jeppesen, Lolita Jablonskienè) Sinds de zomer van 2010 kan elk nummer ook — Park McArthur (tekst door gedownload worden. Andrew Blackley) E-flux werkte immers al van in het begin aan — Renzo Martens (tekst door T.J. Demos) een print-op-vraag-systeem, waarbij verschil- — Lav Diaz (tekst door May Adadol lende musea en andere kunstinstellingen, Ingawanij) al dan niet tegen een kleine vergoeding, Events, Werken, Tentoonstellingen: een exemplaar van de publicatie zouden — The Artist as Director: ‘Artist kunnen voorzien — en dat systeem is sinds Organisations International’ and its 2010 in werking. Het M HKA is een van de Contradictions – Ekaterina Degot instellingen waar je op vraag een print van de — Aftermaths?: dOCUMENTA (13) nummers van e-flux journal kunt krijgen. in Kabul – Francesca Recchia — Andrzej Wróblewski, In 2015 verschenen de nummers 61-62-63-64- Our Contemporary – Tom McDonough 65-66-67. 15 15 ARTtube P 151 M HKA Jaarverslag 2015 15 ARTtube — — — de volgende maakte video’s:M HKA 2015 januari vernieuwde website sinds online bezoekers online unieke 20.000 maandelijks — video’s, 700 meer dan (NL/ENG) (bijna) tweetalig allemaal — en museale design video’s over hoge kunst kwaliteit van — — ARTtube on The Edge. Fashion Nefkens Han Museum, Van M, Müller Museum Kröller Abbe Museum, Middelheimmuseum, Het Nieuwe Instituut, EYE, Nieuwe musea: Filmmuseum ARTtube. via Nederland hun uit video’s en België instellingen delen bijna twintig Inmiddels — — — — — — — — — — — — — — — — — Zittel. Derbyde en Andrea Design video's de over eerste uitzending In Anton Corbijn, Hieltjes, Cas video’s, en/of gekoppeld de Cultura. actualiteit de aan themaweken NPO van en Met cultuur! de beste museum- kunst voor verdieping in Omroep Publieke de van themakanaal hét digitale Cultura, metnieuwe samenwerking NPO Vanaf 19u30 3september wekelijks tussen en 20u30 op TV, op ARTtube een — — — — — Charlotte Jan Fabre Ricardo –Textiel:Makers M HKA Taus M HKA Makhacheva: Pom’ Po Pon: Middelheimmuseum ontketend:Kleur Gemeentemuseum Den Haag #2: Laken Lakenhal De Mae Leids Museum nieuw Engelgeer ontwerpt 10/12Uitzending en 17/12 Museum Groninger de uit collectie: Highlights EYE moderno: del cinema maestro Il Antonioni, Michelangelo Museum Kröller-Müller Museum: Kröller-Müller Andriessen Louis We Art Live MMuseum Morris: Sarah Fashion Edge: on the Viktor&Rolf Nefkens Han 26/11Uitzending en 3/12 water the –Gemeentemuseum –Crossing Den Haag Remy Jungerman Beuningen Van Boijmans –Museum –Doorlopend Serra beweging in Richard Pont –De PUR Makers: en Gemeentemuseum Den Haag Award –HetNew Nieuwe 2014 Material Instituut 2015 –M HKA Posenenske DW,Charlotte Reeks –Vierkante Buizen reconstructie, of aHome-made –Het Promises Nieuwe Future’ Instituut PLASTIC, Uitzending LODGERS Taus Makhacheva Otobong Alptekin Bahri Hüseyn De

vertoont/heeft: Welvaartsstaat

Filmmuseum

Brey

Nkanga

Posenenske

29/10

Uit de unieke samenwerking tussen de musea binnen ARTtube ontstaan tal van nieuwe mogelijkheden, onder meer: — ARTtube Academie middagen voor kennisdeling met de sector — offline activiteiten voor het publiek: ARTtube on Stage, Lowlands, festivals, conferenties, workshops — gezamenlijke videoseries: Makers!, We Live Art, ARTclips, CKV Video’s, Kunstuur in de Klas — collectieve samenwerking met omroepen/digitale zenders: NTR, AVRO, Cultuur7, Cultura24

Op ARTtube kan je nu ook interviews bekijken met vooraanstaande filmregis- seurs, alsook video’s over ontwerp en innovatie binnen de disciplines architectuur, design en e-cultuur.

ARTtube stond in 2015 opnieuw op het festival Lowlands en presenteerde er de beste online kunsten designvideo’s in de Pop Up Cinema. Honderden mensen namen kennis van ARTtube via workshops, en flits-colleges van conservatoren en museumdirecteurs. 16 16 Cinema Zuid P 155 M HKA Jaarverslag 2015 16 Cinema Zuid 16.1 *** ** * Punishment Park; Peter Watkins Park; Peter Punishment Still Life; Jia Zhang-Ke ***Amarcord; Federico Fellini Imamura Shohei Goden; Verlangen Diepe der Het Taking Off; Milos Forman Haider; Vishal Bhardwaj ***Psycho; Alfred Hitchcock Nelson Pereira Santos Dos Frances; O Meu Era Gostoso Como Ray Satyajit Aparajito; Chopra Yash Silsila; Coups;***Les 400 François Truffaut Reality; Garrone Matteo granaatappels); Sergej Paradzjanov (De kleur de Goejne van –Nran Nova Sajat Viaggio in Italia; Rossellini Roberto Persona; Bergman Ingmar Elia Waterfront; the ***On Kazan Prima della Rivoluzione; Bertolucci Bernardo Wojciech Has Saragossa; te gevonden Manuscript it; get to Lester how Richard and Knack… The ***Double Indemnity; Billy Wilder liefdeDe blondje; een van Milos Forman Polanski Roman Repulsion; Pierrot le Fou; Godard Jean-Luc Visconti Luchino ***Ossessione; Antwerpen. Universiteit en Grote-Hogeschool de Karel de Kunsten-DKO, Schone Koninklijke voor Academie i.s.m. afdeling de de van video- filmkunst en de op krijgen wil vat wie voor instap de ideale dus is en sleutelfilms en klassiekers uit hoofdzaak in bestaat reeks Deze Zelig; Allen Woody L’Heure d’été; Olivier Assayas Cassavetes John Love Streams; Rosso;Il Michelangelo Deserto Antonioni Providence; Alain Resnais Bergman Gefluister; en Ingmar ***Kreten Touki Bouki; Djibril Diop Mambety Pialat Maurice Amours; A Nos Annie Hall; Allen Woody Von Trotta Schlöndorff, Margarethe Blum;Die Katharina der Verlorene Volker Ehre Lobos; YLos CarlosAna Saura L’Amour L’Après-Midi; Eric Rohmer Yi Yi; Yang Edward

filmgeschiedenis. College (VUB) College (KASK-DKO),Videokunst RITS Vesalius en filmgeschiedenis Atelierdocent Film-en Hessels, Wouter les introductie door en live in Zuid Cinema Hilde en Nash Wim Lauwert Motmans, Jacques Zuid:pianisten Cinema van Andriessen, Ronn stillebegeleid de vaste werden door films en donderdagenDinsdag- FILMHISTORIES Maart Februari Januari Mei April

The GoldThe Rush; Charles Chaplin *A Was; Fool Powell Frank There *Chaplin’s Charles Chaplin Carmen; Burlesque on Cecil B.*Carmen; Demille of Pig Alley; Musketeers The D.W. Griffith D.W. Operator; Lonedale The Griffith Fiend; of aRarebit E.S. Dream The Porter by Rover; CecilRescued Hepworth Train Great The S. Edwin Robbery; Porter la Méliès dans lune; voyage Le Georges Méliès Georges L’homme caoutchoue; àla en tête Fire!; Williamson James BigThe Swallow; Williamson James Grandma’s Glass; Reading G.A. Smith KissThe Tunnel; in the G.A. Smith &Louis Lumière Auguste temps; gros par mer /En arose et CiotatLa /Arroseur /L’Arrivée bébé de Repas de train du gare en / Usines Sortie des Ouvriers Lumière La des VROEGE* *** CINEMA Singin’ Rain; in Kelly the &Gene Stanley Donen Pressburger Shoes; Michael Red The Powell &Emeric Pressburger Black Narcissus; Michael Powell &Emeric of Oz; Wizard The Victor Fleming Keighley William of Robin Hood; Michael Curtiz Adventures & The CLASSICS: TECHNICOLOR 5 100E UITVINDING VERJAARDAG TECHNICOLOR = Cookie’s Altman Robert Fortune; Highway;Lost David Lynch Araki Generation; Gregg Doom The Gilliam Terry Monkeys; Twelve Day Closes; Long The Davies Terence Idiots;***The Von Trier Lars Babenco Kiss Hector Spider Woman; of the ToitSans ni Loi; Varda Agnes Helma Sanders-Brahms Deutschland, Bleiche Mutter; Bull;***Raging Martin Scorsese Close-Up; Kiarostami Abbas El Sur; Victor Erice On The Town; Gene Kelly, Town; The On Gene Stanley Donen lesSous Toits Paris; de Clair René ***Aleksandr Nevski; M. Eisenstein Sergej → Alfred Hitchcock Sabotage; Trouble in Paradise; Lubitsch Ernst AFugitive Leroy I Am AChain Mervyn From Gang; *Sunrise; F.W. Murnau Dziga Vertov Camera; de met Man *De *** Aleksandrov ¡Que viva México! Windermere’s Fan;Lady Lubitsch Ernst Birth* ***The of aNation; D.W. Griffith *Stella Dallas; King Henry Erich*Greed; Stroheim von Julian Rupert Opera; of the Phantom *The * ***Les Vampires; Louis Feuillade Variété Agent in Wiels.Agent m.b.t. video-installatie nieuwe zijn Secret The Douglas Stan kunstenaar door geselecteerd ingeleidKort Tuymans; werd Luc door Juni Juni November Oktober ; E.A. Dupont ; Sergej Eisenstein; Sergej &Grigori

December DE KEUZE VAN BEN OKRI Het Zevende Zegel; Ingmar Bergman Baby Doll; Elia Kazan La Battaglia di Algeri; Gillio Pontecorvo ***La Bête Humaine; Jean Renoir Cet Obscur Objet du Desir; Luis Bunuel La Terra Trema; Luchino Visconti Yeelen; Souleymane Cisse Hiroshima, Mon Amour; Alain Resnais Meeuwen Sterven in de Haven; Rik Kuypers, SERGEJ LOZNITSA Ivo Michiels, Roland Verhavert ** Maidan → Ingeleid door Erik Martens, → Intro door Sergej Loznitsa hoofd publiekswerking VAF My Joy ***Umberto D; Vittorio De Sica In the Fog Free Cinema Jules et Jim; François Truffaut FRANCESCO ROSI Salvatore Giulliano Le Mani Sulla Citta Il Momento Della Verita 16.2 REEKSEN Uomini Contro Il Caso Mattei Vrijdag en zondagen Lucky Luciano In haar reeksen belicht Cinema Zuid het werk Cadaveri Eccellenti van een regisseur of andere filmpersonaliteit, Tre Fratelli een genre, stijl, of de productie van een land, Cronaca di Una Morte Annunciata of haakt in op een actueel thema. Mei / Juni Januari / Februari HOU HSIAO-HSIEN PIER PAOLO PASOLINI Three Times Accattone A Summer at Grandpa’s Mamma Roma The Time to Live and the Time to Die Comizi d’Amore + La Ricotta Dust in the Wind Il Vangelo Secondo Matteo The Green, Green Grass of Home Uccellacci e Uccellini + La Terra Vista Dalla Luna Flowers of Shanghai Edipo Re A City of Sadness Teorema The Puppetmaster Porcile Good Men, Good Women Medea Goodbye South, Goodbye Il Decamerone Daughter of the Nile I Racconti di Canterbury Millennium Mambo Il Fiore delle Mille e Una Notte Salò o le 120 Giornate di Sodoma **‘JUST-NOTICABLE DIFFERENCES’: THE CINEMA OF HOU HSIAO-HSIEN PANA-VISION 26-27.05.2015 Uit een lange lijst van Panamarenko’s Tweedaags Seminarie georganiseerd door het favoriete films kozen we twee oorlogs- en twee online magazine Photogénie Presents sciencefictionfilms. Vooraf legt hij in een gefilmd In aanwezigheid van Hou Hsiao-Hsien en zijn interview uit waarom deze films voor hem zo vaste scenariste Chu Tien-wen en lezingen door bijzonder waren/zijn. internationale experts zoals David Bordwell, Adrian Martin, Cristina Alvarez López, Richard The Day the Earth Stood Still; Robert Wise Suchenski, Bérénice Reynaud en James Udden The Dam Busters; Michael Anderson Op zondag 24 mei kreeg Hou Hsiao-hsien volkomen Ice Cold in Alex; J. Lee Thompson terecht de prijs voor ‘Beste Regisseur’ op het Sky Captain and the World of Tomorrow; Filmfestival van Cannes. De grootmeester zèlf Kerry Conran stelde zijn recent gerestaureerde filmThe Green, Green Grass of Home voor in Cinema Zuid. Maart / April 4X VINCENT Lust for Life; Vincente Minnelli MIND THE BOOK & CZ Vincent: The Life and Death of Vincent Van Gogh; 05-08.03.2015 Paul Cox ** Cinema Zuid pikte met de documentaire Om de Vincent and Theo; Robert Altman wereld in 50 concerten in op het thema aangereikt Van Gogh; Maurice Pialat door Mind the Book met een intro door Dorian Van der Brempt (i.s.m. DeBuren). DE KEUZE VAN DRIES VAN NOTEN **Daarnaast maakte Cinema Zuid gebruik van de Iris; Albert Maysles aanwezigheid van Ben Okri om het met hem te Chariots of Fire; Hugh Hudson hebben over de filmN – The Madness of Reason The Man Who Fell to Earth; Nicolas Roeg van Peter Krüger, waarvoor Okri het scenario Howards End; James Ivory schreef. Ook werden er nog vier door Okri gekozen films getoond: Het Zevende Zegel; Ingmar Bergman La Battaglia di Algeri; Gillo Pontecorvo Cet Obscur Objet du Désir; Luis Buñuel Yeelen; Souleydmane Cissé P 157 M HKA Jaarverslag 2015 16 Cinema Zuid

A Pigeon sat on a Branch reflecting on Existence on reflecting aBranch sat on A Pigeon You, Living The Floor Second the from Songs TRILOGIEROY ANDERSSONS Stevens Giant; George aCause; NicholasRebel without Ray of Eden; EliaEast Kazan (1931-1955) DEAN JAMES Discret; Audiard très Héros jacques Un –Eine Frau in Berlin;Anonyma Färberböck Max Emeric Pressburger of LifeA Matter Death; Michael Powell and & Wajda Andrzej Diamant; en As Rossellini Zero; Roberto Anno Germania, Null;Stunde Reitz Edgar Uns; sind Wolfgang Unter Die Staudte Mörder Fassbinder Maria Braun; RainerDie der Werner Ehe Wicki Die Brücke; Bernhard Aanslag;De Rademakers Fons Fuller Samuel Reconstruction; Big One: The The Red 11 FILMS OVER EINDE HET VAN WOII 1945: GELEDEN: 70 JAAR → Özgür Dogan School; Way Eskikoy, the to the On Orhan Night of Silence; Reis Celik Hill; the Beyond Alper Emin Winds; Erdem Times and Reha Kiziltan Özer Takva; Confession; Zeki Demirkubuz → Yol; Serif Gören EUROPALIA.TURKEY The Immortal Story Midnight at Chimes Trial The Touch of Evil din rka A r. M Othello Macbeth Shanghai from Lady The Stranger The Ambersons Magnificent The Kane Citizen WELLESORSON 100 Ingeleid VUB Kevin docent Smets, door Ingeleid Bülent Öztürk, filmmaker door /Oktober September /December November

— — — — — — — — — — — — — — — — — — — 2014 of Anima Beste MikeFlash Gordon; Hodges → Farocki Bilder Welt der Inschrift Krieges; und des Harun Shirley –Visions of Reality; Deutsch Gustav (Reaching Stars);Sepideh for the Berit Madsen → → Black Tarn Sun; Gary avond film. prikkelende een weer altijd voor waarborg een is zich op label Het randje. behoorlijk een met films en curiositeiten cultklassiekers, films, experimentele en avant-garde animatiefilms, spraakmakende met programma eigenzinnig een voor ruimte Off-stream we in maken woensdagavond Op 16.3 — lichtingnieuwe animators. Letse vaneen werkjes Baltic bekroonde bevat Best Balticbest Animatiefilm Letse –Nieuwe Vampires;Planet Mario of the Bava Forest of Bliss;Forest Gardner Robert Leviathan; Lucien Castaing-Taylor, Paravel Verena (i.s.m. Film Offscreen Fest, Brussel) Sharp Jasper Tim Garden; Grabham, Creeping The

Ursus; Reinis Petersons Leschiov Airi un Oares);Sparni (Wings and Vladimir — Rainy Days; Vladimir Leschiov Jancis Villa ; Vladimir Antropoff Leschiov, Kasper Priorities; Gints Zilbalodis International Father’s Jansons Day; Edmunds Kora Turneja (Choir Tour); Jansons Edmunds Isle of Seals; Jansons Edmunds aSkunk; Bill Than Drunker Plympton Gloria Ushev Victoria; Theodore Ovo;Ab Anita Kwiatkowska-Naqvi Cult;Cargo Dubois Bastien Marsily, Lac; du Noémie Autour Carl Roosens Racine Sophie Brume; De Rèves Mia; Bongaerts Wouter Marcel, King of Tervuren; Tom Schroeder Nicolas Ménard Somewhere; Wind; Löbel Robert Futon; Yoriko Mizushiri Boles; Špela Čadež (i.s.m. Recensent en cineast Daskulturforum) inleidingKorte Vandersteen, Ruben door Kruip Germaine en Filminstitute (A’dam) Guldemond Jaap curator Eye- tussen gesprek een er was vertoning de Na videokunst film-en is aan gerelateerd werk sterk haar Kruip; Germaine Inleiding kunstenares door OFF-STREAM Februari Januari Maart

documentaires,

bijzondere

April 16.4 RE-RUN

Pina (3D); Wim Wenders (met medewerking van Op vrijdag, zaterdag en zondag vertonen we DasKulturForum) films die net wat meer aandacht verdienen A Boy Named Charlie Brown; Bill Melendez dan ze gewoonlijk krijgen in het reguliere Mad Max; George Miller circuit. Upload Downtown #10; Things are cooking in our kitchen! (initiatief van Sint-Lucas Antwerpen en CZ) Januari The Kidnapping of Michel OHoellebecq; Guillaume Nicloux (i.s.m. DeBuren, VUB en Arbeiderspers) Pasolini; Abel Ferrara Adieu au Langage – Exclusief 3D; Jean-Luc Godard Black Coal, Thin Ice; Yi’nan Diao Mei La Prochaine vois je viserai le Cœur; Cédric Anger Fires on the Plain; Kon Ichikawa The Drop; Michael R. Roskam Doctor Fabre Will Cure You, Pierre Coulibeuf Battles; Isabelle Tollenaere → Inleiding door Isabelle Tollenaere Februari Iris; Albert Maysles Geronimo; Tony Gatlif Mommy; Xavier Dolan Juni Lucifer; Gust van den Berghe Relatos Salvajes; Damián Szifrón Fires on the Plain; Tsukamoto Shinya Kosmos; Ruben Desiere Maart → Inleiding door Ruben Desiere + 28 Rue Brichaut; Hannes Verhoustraete Relatos Salvajes; Damián Szifrón The Look of Silence; Joshua Oppenheimer White God; Kornél Mundruczó Het Nieuwe Rijksmuseum; Oeke Hoogendijk Timbuktu; Abderrahmane Sissako La Meraviglie; Alice Rohrwacher September Il Capitale Umano; Paolo Virzì

Mascara; Patrick Conrad April → Inleiding door Patrick Conrad → i.s.m. Poëziecentrum, De Slegte Antwerpen, Turist; Ruben Östlund Uitgeverij Vrijdag en Behoud de Begeerte Birdman; Alejandro González Iñárritu The Spirit of ’45; Ken Loach Foxcatcher; Bennett Miller → M HKA, Cinema Zuid en DeBuren i.k.v. de M HKA- Whiplash; Daniel Chazelle tentoonstelling ‘De Welvaartsstaat’ Citizenfour; Laura Poitras Mei Interpreting Life: James Dean, Cinemascope en ‘The Method’ Felix & Meira; Maxime Giroux + The James Dean Story; Robert Altman & George Macondo; Sudabeh Mortezai W. George Refugiado; Diego Lerman → Lezing door Sam Roggen, mandaatassistent Melody; Bernard Bellefroid Filmstudies en Visuele Cultuur (UA) Wild; Jean-Marc Vallée It’s such a beautiful day; Don Hertzfeldt + World of Tomorrow; Don Hertzfeldt Juni

Oktober The Voices; Marjane Satrapi Good Kill; Andrew Niccol German Concentration Camps Factual Survey; The Farewell Party; Tal Granit & Sharon Maymon Sidney Bernstein & Alfred Hitchcock Taxi Teheran; Jafar Panahi The Man Who Saved the World; Peter Anthony Alice; Jan Svankmajer September Dollar Babies: selectie uit de ca. 100 ‘dollar babies’ (verfilming verhalen Stephen King) Le Dernier Coup du Marteau; Alix Delaporte The Dark Horse; James Napier Robertson November Tu Dors Nicole; Stéphane Lafleur Difret; Zeresenay Mehari How to Change the World; Jerry Rothwell Twilight of a Life; Sylvain Biegeleisen Oktober Cavalo Dinheiro; Pedro Costa → i.s.m. Courtisane Festival Eau Zoo; Emilie Verhamme El Boton de Nacar; Patricio Guzman → Exclusieve vertoning te Antwerpen met intro door de regisseur op 3/10 December The Cut; Fatih Akin Eisenstein in Guanajuato; Peter Greenaway The Decline of Western Civilization 1; Penelope The Second Mother; Anna Muylaert Spheeris La Tête Haute; Emmanuelle Bercot → i.s.m. Literair Tijdschrift nv dat in juli 2015 een ‘pubernummer’ uitbracht. → ingeleid door Rudi Laermans, socioloog KUL West and Soda; Bruno Bozzetto Upload Downtown #11 Milestones; Robert Kramer, John Douglas F For Fake; Orson Welles P 159 M HKA Jaarverslag 2015 16 Cinema Zuid Juni: Carmen; Francesco Rosi Juni: Francesco Carmen; OPERA Juni: Lubitsch Ninotchka;Ernst Mei: Camille; Cukor George GRETA GARBO 1905-1990 Juni: Yours, Ours; Melville Mine and Shavelson April: Twelve Men; Sidney Lumet Angry Darling My Maart: Clementine; Ford John of Wrath; Ford John Februari: Grapes The 1905-1982 FONDA HENRY Mei: Von Ryan’s Robson Express; Mark April: Minnelli Vincente Sandpiper; The File; Ipcress The Maart: Sidney J. Furie Februari: Dr. Zhivago; David Lean Januari: Thunderball; Young Terence of Music; Wise Sound Januari: Robert The FILMS JAAR UIT50 1965 Juni: Sting; Roy Hill The George Roy HillGeorge Kid; Sundance the Mei: Cassidy and Butch April: Rosenberg Luke; Stuart Cool Hand Torn Curtain;Maart: Alfred Hitchcock Februari: Hustler; The Rossen Robert Martin Ritt Summer; Hot Long, Januari: The 1925-2008PAUL NEWMAN Mei: Von Ryan’s Robson Express; Mark Frankenheimer John Candidate;April: Manchurian The Ocean’sMaart: Eleven; Lewis Milestone Preminger Golden Otto with Arm; the Februari: Man The Douglas Januari: Gordon at Heart; Young 1915-1998 SINATRA FRANK Mei: Victor/Victoria; Blake Edwards April: Millie; Modern Thoroughly Roy Hill George Februari: Torn Curtain; Alfred Hitchcock of Music; Wise Sound Januari: Robert The JULIE 80 ANDREWS I.s.m. Radio Minerva Elke 16.5 Vs.Schneider Alex Bax; Warmerdam Van of Saul;Son László Nemes +Quelqu’unTheeb m’Attends; Navar Abu Naji Youth; Paolo Sorrentino Victoria; Schipper Sebastian aGod; Aleksej be to German Hard Life; Corbijn Anton Bercot Emmanuelle Haute; Tête La films. vergeten onrechte nu ten maar populaire, ooit met afgewisseld

donderdagnamiddag MATINEES Voorjaar December November

worden

klassiekers

16.6 Sunday; Jules on Never Dassin TakingThe of Pelham 123; Sargent Joseph Bullitt; Yates Peter DECEMBER Sixth Inn of the Robson Happiness;The Mark Pebbles; Wise Sand The Robert Charley Varrick; Siegel Don Notorious; Alfred Hitchcock NOVEMBER Steve Mcqueen Walter Matthau Hudson Rock Ingrid Bergman (sept/okt)Onderwerpen: Back; Delbert Mann Come Lover CincinnatiThe Kid; Jewison Norman Sirk Douglas Allows; Heaven That All Gaslight; George Cukor Couple; Saks Odd The Gene OKTOBER MichaelCasablanca; Curtiz Cookie; Billy Fortune The Wilder Obsession; Douglas Magnificent Sirk Stevens Frank; George Diary of Anne The SEPTEMBER Het Lied Zee;Het Moore de Tomm van De Geur van Worteltjes (kortfilmcompilatie) Piepkuikens; Olivier Ringer Gianini Giulio Stelende & Luzzati De Ekster; Emanuele –kortfilmpjes (i.s.m. Dromen en Dansen Filem’on) Persson, Ahlin Per Lasse Alicja Oom; Lange Kleine en Björk, Anna Hasselbalch Ask Antboy; –kortfilmpjes Puree (i.s.m. en Limonade Filem’on) Spoetnik; Dietrich Markus Ylva-Ligustafsson en Gustafsson Lennart Willie Wilde – kortfilmpjes; het en Konijn ProfessorsGekke (kortfilmpjes) Winter (kortfilmpjes) (i.s.m. Filem’on) (kinderprogrammatie) OP ZONDAGZAZIE Najaar Oktober September April Maart Februari Januari

November 16.8 EVENEMENTEN

Storm; Kaspar Astrup Schröder OPERA+ De Jongen en de Wereld; Alê Abreu Opera+ is een programma in samenwerking 15.11.2015: Kinderkunstendag: — Achter de Schermen van de Cinema met de Vlaamse Opera. De geselecteerde — Workshop Studio Jekino Animatiefilm films hebben een thematisch of visueel verband met operaproducties van de Vlaamse December Opera.

Dappere Beestjes; kortfilmcompilatie 14.02.2015 — The Little Bird and the Squirrel; Koyaanisqatsi; Godfrey Reggio Lena Van Döhren → naar aanleiding van de productie van Akhnaten — The Tie; An Vrombout van Philip Glass bij de Opera Vlaanderen — Frenemy; Vera Lalyko — Bear and Bir; Dan & Jason 28.03.2015 Pinokkio; Walt Disney Don Giovanni; Joseph Losey → naar aanleiding van de productie van Don Giovanni bij de Opera van Vlaanderen en kort ingeleid door Anne-Mie Lobbestael, Dramaturge 16.7 TE GAST Opera Vlaanderen

ALLEGORY OF THE CAVE PAINTING 25.04.2015 WOENSDAG 18 MAART 2015 Le Fils de l’Autre; Lorraine Levy Een programma met films, een performance en de → naar aanleiding van de productie van La Juive voorstelling van de publicatie bij de gelijknamige bij de Opera van Vlaanderen en kort ingeleid tenrtoonstelling in Extra City Kunsthal en het door Aviel Cahn, Intendant Opera Vlaanderen Middelheimmuseum. Performance ‘Ghost Dance Song’ door Jeremiah Day 10.10.2015 Films: J.G. (Tacita Dean); Bassae Bassae (Fabien Stalker; Andrej Tarkovski Giraud, Raphael Siboni); Untitled (Human Mask) → naar aanleiding van de productie van (Pierre Huyghe) Tannhäuser bij de Opera van Vlaanderen

IDFA ON TOUR 12.12.2015 deBuren en Cinema Zuid presenteerden exclusief La Vie de Boheme; Aki Kaurismäki voor Vlaanderen de selectie Best of IDFA en → naar aanleiding van de productie van kaderden de documentaires met enkele prominente La Bohème bij de Opera van Vlaanderen gastsprekers; met voormalig VRT-anker William Van Laeken als moderator. DASKULTURFORUM Keep on Keepin’On; Alan Hicks Those Who Feel The Fire Burning; Morgan Knibbe KORTFILMFESTIVAL Ciné Public 2015 Something Better To Come; Hanna Polak i.s.m. deBuren en IDFA ZATERDAG 14 MAART 2015 Presenator: Jan Verheyen EYE ON PALESTINE → i.s.m. Centrum voor Beeldexpressie DINSDAG 21-23 APRIL 2015 Een non-profit social cultureel project dat een platform biedt aan kunstenaars die hun kijk geven DAG VAN DE AMATEURCINEAST 2015: op de Palestijnse werkelijkheid. ‘Move!’ Cinema Palestine; Tim Schwab Inleiding door Marijke Pinoy ZATERDAG 11 APRIL 2015 Wanted 18; Paul Cowan → i.s.m. Centrum voor Beeldexpressie → Inleiding door Mara Matthyssens → Toelichting door Sahim Omar Kalifa, Nine Star Hotel; Ido Haar regisseur van ‘Baghdad Messi’.

EVERYDAY STRUGGLE, STRUGGLE EVERY DAY ARTTUBE ACADEMIE 10.11.2015 The Cinema of Lav Diaz: Symposium 02.04.2015 M HKA en Cinema Zuid DAG VAN DE GEVANGEN SCHRIJVER Zie 13.2.3 (in M HKA PROJECTEN) 15.11.2015 WE ARE JOURNALISTS; Ahmad Jalali Farahani P 161 M HKA Jaarverslag 2015 16 Cinema Zuid ALAIN Mariana Aydar Nazarian, Eduardo Castro, Joaquim Dominguinhos; Every Y/our Music; David Reeve, Waraluck Hiransrettawat 78 Project;The Alex Steyermark River; the to Take me Martin Shore In Father’s My House; Ricki Stern, Annie Sundberg 20.000 Iain Earth; Days on Pollard Forsyth, Jane Tedesco Crew; Denny Wrecking The Morgen of Heck; Brett Cobain:Kurt Montage muziekdocumentaires boeiendste en Verzameling recentste van 16.9 → Tales Mast of Jan Need; + againWanderlust werk.beeldend ander video- uiten voor zijn zèlf selectie stelt zaal een kunstenaar de andere Again’ (2012-13) In die wordt. de in loop vertoond de kortfilm ‘Wanderlust naar kijken middernacht na je tot kan zaal In ene Mast. de Jan kunstenaar werk van en wonderlijke Zuidbloedmooie het van voorstellingContinue in beide zalen Cinema van MUSEUMNACHT: Mr. Klein; Losey Joseph CercleLe Jean-Pierre Rouge; Melville Deray Piscine;La Jacques Samourai;Le Jean-Pierre Melville Melodie Sous-So; en Verneuil Henri L’Eclisse; Michelangelo Antonioni Fratelli; eiSuoi Rocco Visconti Luchino Clement René Soleil; Plein (3 SOUND/track/ B.B King: 1993 Live at Montreux Ray; Taylor Hackford 1950-1958 Billie van compilatie optredens van Holiday Billie Holiday: + ASensation; Katja Duregger Keepin’on; on Keep Alan Hicks i.s.m. Club Jazz Antwerpse de 6-13-20-27.08.2015 JAZZ@the Tremors; Ron Underwood Alligator; Lewis Teague Dante Joe Piranha; Jaws; Spielberg Steven Willard; Daniel Mann Fly;The Neumann Kurt Arnold Black Jack the Lagoon; from Creature FEATURES CREATURE Carnal Knowledge GraduateCatch-22 The Who’s Afraid of Virginia Woolf? NICHOLS MIKE met tekst en uitleg en Mast tekst Jan met door

DELON Juli-Augustus ZUID CINEMA DE ZOMER VAN

movies e

editie)

01.08.2015

→ → → filmspecialisten: Met Cinema au Retour Godard: Jean-Luc → → → filmspecialisten: Met BURT LANCASTER 20 lezingen 30 films en dan meer lang 8 dagen ZOMERFILMCOLLEGE: 19-26.07.2015 GAST TE → in Context Meesterwerk (1 (1 (1 bioscoop’ de van Rondleiding schermen ‘Achter de Onderwijs Voor het Lager 16.10 Ingeleid Bill door Forsyth BillHousekeeping; Forsyth → Pollyanna; Paul Powell Perry Frank Swimmer; The l’Amour;Eloge de Godard Jean-Luc Eternity; to Here From Zinneman Fred VousJe Salue Marie; Godard Jean-Luc Force; JulesBrute Dassin → KillersThe (preview); Siodmak Robert ZOMERFILMCOLLEGE AVONDVERTONINGEN → Guest: Summer nabespreking films, educatieveintroductiefilm, lesmappen, aanbod in donker: Lessen het Samenwerking Kinderfilms ‘A carte’ la Duur: 2,5 uur Workshop ‘Word Foto- en Filmarcheoloog!’ Foto- en ‘Word Workshop Duur: 2 uur Filmarcheoloog!’ ‘Word Workshop Duur: 1 uur

e e e t.e.m. 3 t.e.m. 6 t.e.m. 6 t.e.m. Anke Brouwers (UniversiteitAnke Brouwers Antwerpen) Met inleidingMet Nicola door Mazzanti (Filmmaker) Desmet Robbrecht (Universiteit Jacobs Steven Gent) David Bordwell Tom Paulus (Universiteit Antwerpen) Madison) David Bordwell (University of Wisconsin- Ingeleid Nicola door Mazzanti Ingeleid Versteirt Lisa en Bart door Colpaert Bill (regisseur) Forsyth (Directeur van Cinematek) HET INA VIA ZUID, CINEMA VAN AANBOD e e e leerjaar) leerjaar) leerjaar)

FILMEDUCATIEF

Voor het Secundair en Hoger Onderwijs 16.11 BEMIDDELINGS- EN COMMUNICATIE- Rondleiding ‘Achter de schermen van de bioscoop’ INSTRUMENTEN (1e t.e.m. 4e middelbaar) Duur: 1 uur BEMIDDELING FILMKLASSIEKERS INDIVIDUELE BEZOEKERS Blue Velvet — magneetborden (filmprogramma, foto’s, Les 400 Coups persartikels) Singing in the Rain — inhoudelijke contextualisering: website, Night of the Hunter nieuwsbrieven, inleidingen, debat, The General interviews (Q&A) en lezingen M-Eine Stadt sucht einen Mörder GROEPEN WORKSHOP: OOG OP FILM — gezinnen: aangepaste filmprogrammering op Initiatief van de Vlaamse Dienst voor Filmcultuur maat van het gezin met educatieve omkadering (inleidingen) en uitgekiend onthaal 19E EDITIE FOCUS FRANSE FILM (VOORHEENWEEK VAN (verjaardagsfeestjes) DE FRANSE FILM) SCHOOLJAAR 2015-2016 — scholen: onderwijsnocturne, rondlei- Les Combattants; Thomas Cailley ding achter de schermen, workshop Elle l’adore; Jeanne Henry filmarcheologie,deelname aan de Week van de La Famille Bélier; Eric Lartigau Franse(/Focus Franse film) en de Duitse Film, Geronimo; Tony Gatlif lesmappen, filmbegeleiders, inleidingen en Pas son genre; Lucas Belvaux filmadvies, filmeducatie voor leerkrachten Qu’est-ce qu’on a fait au Bon Dieu; (Oog op Film) Philippe de Chauveron — kunstonderwijs: aangepast filmaanbod met Les Rayures du Zèbre; Benoît Mariage gespecialiseerde lesmappen en inleidingen Samba; Olivier Nakache & Eric Toledano — filmhistories op dinsdag- en donderdagavond Les Vacances du Petit Nicolas; Laurent Tirard legt een traject af doorheen meer dan 100 jaar filmgeschiedenis, i.s.m. de afdeling ‘De Week van de Franse Film’ wordt georganiseerd Video&Filmkunst van KASK Antwerpen, de door de Belgische Vereniging Leraren Frans- Karel de Grote-Hogeschool en Universiteit Vlaamse Gemeenschap vzw, Culturele Dienst van de Antwerpen Filmstudies en Theater-, Film- en Ambassade van Frankrijk in België, Alliance fran- Literatuurwetenschappen (TFL).Deze worden çaise, Cinemagie, Eekhoutcentrum vzw, Formacom, voorafgegaan door lessen gegeven door o.a. Frans Documentatiecentrum voor Vlaanderen Wouter Hessels. (Gent), Franse Kamer van Koophandel en Nijverheid — Upload Downtown, tweemaal per schooljaar een voor beide Vlaanderen vzw, KULeuven-Campus anderhalf uur durende montage van kortfilms Kortrijk, Roeland vzw, Uitgeverij Pelckmans. en filmfragmenten met kunstzinnige inslag (wars van wat hip of hot is, cult-klassiekers, NASCHOLINGSNAMIDDAG 16 SEPTEMBER 2015: confronterende interviews, grensverleggende Voorstelling van de geprogrammeerde films en animatie en postmodern Youtube geweld) van het lesmateriaal door Luc Van Kerchove en i.s.m. Sint-Lucas Antwerpen, de Karel de Leen Carton. Grote-Hogeschool. + — opleiden en coaching van filminleiders. Filmvoorstelling van één van de geselecteerde — matinees: filmklassiekers met inleiding /live films ‘Les Rayures du zèbre’ in het bijzijn van piano op donderdagnamiddag voor senioren- regisseur Benoït Mariage. verenigingen, cursistengroepen, actieve + 60plussers. Receptie — Zomerfilmcollege i.s.m. Cinematek en Vlaamse Dienst voor Filmcultuur: tweejaarlijks een DUITSE FILMS 20-tal lezingen door binnen- en buitenlandse Victoria; Sebastian Schipper sprekers en een 35-tal films uit de collectie Ich seh ich seh; Severin Fiala, Veronika Franz van Cinematek voor studenten, docenten, Im Labyrinth des Schweigens; Giulio Ricciarelli individuele bezoekers en cursistengroepen. Phoenix; Christian Petzold Zwei Leben; Georg Maas COMMUNICATIE Lore; Cate Shortland Die Fremde; Feo Aladag DRUKWERK Soul Kitchen; Fatih Akın — tweemaandelijkse programmabrochure: informeren filmgeïnteresseerd publiek, via direct De Week van de Duitse Film is een netoverschrij- mailing en via aanvullende vrijwilligerstoeren dend initiatief van leraars en docenten Duits — tweemaandelijkse programmafolder: informeren (De Babelsbergweek f.v.) in samenwerking met de filmgeïnteresseerd publiek, spreiding via Deutsche Botschaft, de Belgischer Germanisten- WEEKUP, via direct mailing und Deutschlehrerverband, de Stiftung zur — seizoensbrochure voor Matinees: informeren Förderung von Deutsch als Fremdsprache in specifiek publiek (senioren) en filmpubliek, Belgien en de Vakgroep Duits van de Universiteit spreiding via aparte distributielijst gericht Gent en van de Hogeschool Gent. op senioren, per post en via vrijwilligerstoer — seizoensbrochure voor Zazie: informeren Samenwerking Lessen in het donker: aanbod specifiek publiek (gezinnen en kinderen), films, educatieve lesmappen, introductiefilm, spreiding via scholen en via aparte distribu- nabespreking tielijst door vrijwilligerstoer en jobstudenten — flyers en affiches voor evenementen via vrijwil- ligersroutes, via aparte distributielijst of via externe partner P 163 M HKA Jaarverslag 2015 16 Cinema Zuid — — — — 16.12 — — — — — MEDIA — — — — — — — DIGITAAL

zazie-nieuwsbrief filmsector: 20 Permeke-bibliotheek Amateurcineasten, Vereniging van Kunstbende, (Opera+), Opera Vlaamse DeSingel (Zappa), Book, Institutothe Italiano di Cultura, Mind MoviesJekino Kinderkunstendag, Making Eye Palestine, on Europalia.India, FoMu, Beeldexpressie, voor (IDFA), deBuren Centrum Convention (Hellraiser),Antwerp M HKA, Club, Jazz culturele Antwerpse partners: Cultoer, Osterreichisches kulturforum Gent, Universiteit Hogeschool de van en Gent de Duits van in Belgien Vakgroep de en als Deutsch von Fremdsprache Förderung Stiftung de zur Deutschlehrerverband, Brüssel, und Belgischer de Germanisten- Goethe-Institut het Kortrijk, Campus Kulturforum, Cinemagie,Das KULeuven- vzw., Instituut, Goethe Gemeenschap Belgische Frans, Vlaamse Vereniging Leraren Filmcultuur, Dienst voor Vlaamse Cinematek, (TFL), Sint-Lucas Artesis, Antwerpen, Theater-, Film- en Literatuurwetenschappen Universiteit Filmstudies en Antwerpen Grote-Hogeschool, de Karel de Antwerpen, KASK Jekino, Movies, Making Video&Filmkunst van in Donker, Lessen het educatieve partners: (Museumnacht) publieksacties brede avondonderwijs –en kunst naar en onderwijs basis en secundair naar nieuwsbrief) gebracht digitaal (mailing,educatief aanbod relevante nieuwsbrieven in cultureleaanwezigheid agenda’s en o.a. Uit in Vlaanderen persberichten, ticketacties, (oa. CZ)) 5jaar radiospots (Radio Minerva (matinee), Klara Up) (Week kalender website de van homepagina de op downloadbaar brochures: digitaal beschikking stellen ter vd nieuwsbrief educatieve Matinees,…) Zazie, senioren, publieken (pers, studenten, informeren en specifieke e-flash:emailadressengroeperen instagram en facebook e-nieuwsbrief algemene tweewekelijkse Zuidwebsite Cinema (kunst)studenten en leerkrachten informeren in provincie de Antwerpen, Remain inRemain Light, Victory Films, Visualantics, O’Brother, Festival Offscreen (Offstream), Lumière, Jekino (Zazie),), Zéro, Numéro Oberhausen, Kortfilmfestival Internationaal (Zazie, Offstream), Filemon (Zazie), Imagine, Filemon,E-one vzw. Fonk entertainment, Minuit, du Autour BAM, Cinéart, Ciné Publique, idea, ABC-distriubutie,of an A-film,Anima, SAMENWERKINGEN th Centyry Fox, Another Dimension Dimension Fox, Centyry Another

— — 16.13 De De — De — — — — Het — Het De De — en ‘Vertigo Week’ en ‘Focus de op Knack Focus zowel digitaal pers. als in gedrukte de persaandacht ruime CZ weer dit kreeg Ook jaar Heck, de museumnacht Of Loznitsa, IDFA, Montage Roy Andersson, artikels, Hsien, langere Hsiao Hou over ook en korte meerdere trouwens brengt H ART enz… in Knack, Focus Hart, én in Knack Letteren, de der Standaard De Antwerpen, van be, Gazet Nieuws, Flanderstoday.be,Laatste demorgen. Nieuwsblad,Het skynet.be, op cobra.be, Het Michel Houellebecq’ ‘Mascara’/Patrick Kidnapping ‘The of Conrad, of Reason’/Ben Madness ‘The Okri, en Book dit in verf. de UitTips, ook maar Radio1 metro.be en zetten aan, aandacht websitealsde agenda op in zijn er zowel wijdt Acrobaat’. Antwerpen Van Gazet in artikel erover het ‘Allemaalspreekt volledigeen artikel Vertigo aan, Magazine veleer journalisten. wijdt Knack Focus Het Zomerfilmcollege aandacht.krijgen Sound/Track/ en Zomerfilmcollege het filmhistories. de ook en Maar reeksen de filmtips veel zeer Cine-select’ Classic’/‘Vertigo goes en KASK. KASK. en suele nieuwsbrief), VAF nieuwsbrief) (Vlaamse (audiovi digitaal BAM verspreid door worden selectieEen en/of speciale evenementen Zuid). Cinema 5jaar voor persaandacht (vnl. Antwerpenaar matinees,Nieuwe de veel de Antwerpen, van Gazet Weekup, Morgen, De pers: Standaard, De geschreven/gedrukte de duiktop de filmagenda’sin van filmaanbod Ons Metro. Bulletin,The Up, Week Uit in Vlaanderen, Cinebel, van websites de Cinenews, Soir, Le Passolini-reeks de aan artikel een ook Vertigo. wijdde laatste Deze Money films Zoo als bekende Eau Minder frontview-magazine.be. fragilistic.be, in ’tbesproken Pallieterke, Nina, supercali Zuid Cinema werd Verder demorgen.be Filmmagie, wattedoen.be, Antwerpen, Van zoalsGazet de bij anageprezen Beeldexpressie ‘Cinépublic’ veelvoudig werd voor Centrum het met samenwerking de ook En Knack. en Focus Antwerpen Van Gazet de bij Dean James Weekend Knack. belmondo.tv, Antwerpen, van en demorgen.be Noten Verttigo magazine en in en Trends.Verttigo magazine DS Cultuur,DS Antwerpen. van Gazet en Trends Hsien Hsiao Hou zoals dSWeekblad IDFA over bericht extra Mo.be brengt De pers was ook gek op ‘ op gek ook was pers De Weekblad, Vertigo, Magazine. DM zomerreeks is ‘ zomerreeks veelbesproken andere Een Metro. Magazine, DM zzfilms er-ja m zo onze vermelding in dSWeekblad, Knack, Focus alsook ook selectiefilm een verder Heck was, krijgt Loznitsa-reeks literairemeer als programma’s Mind The Sound/Track/-reeks filmprogramma PERSAANDACHT ’; marieclaire.be, Destandaard.be, Gazet werden aangeraden in resp. Filmmagie en aangeraden werden kon zijn mannetje staan artikelsin staan mannetje zijn kon wordt besproken op cobra.be, op besproken wordt Creatures Features is elke maand te vinden op op is vinden te elke maand in Zuid, Cinema vnl. uit krijgt ook een artikel een ook in krijgt verdienen een plaatsje een in verdienen wordt aangeraden door wordt aangeraden in Gazet Van Antwerpen, Antwerpen, Van in Gazet , enz… waarvan Montage of Montage waarvan ‘T God’. o G n e s s Tu ‘ positief vermeld en De Keuze van Dries Van van Keuze De en Horse en ’ in dS geven geven , net , net

- -

17 17 Externe Waardering P 167 M HKA Jaarverslag 2015 17 Externe Waardering 17.1 Universiteit Lanterns, Workshop Magic van kader het in lezing Collection’, Vrielynck 03/09: ‘The Brescia Puegnago, Leonesia, Fondazione SARENCO, tentoonstelling retrospectieve 18/04: openingsspeech Vree De Jan Brussel Cinematek, Bemiddeling, Digitale ‘ARTtube’,04/05: Collegagroep Antwerpen. Kunsten, Schone voor Academie Koninklijke onderzoeker’, als ‘Panamarenko 7/02: studiedag Bert Evi Brussel Senaat, de gemeenschappen, tussen dialoog’ voor ‘plaats als Senaat Belgische de over van de rol Gemeenschappen’, de tussen dialoog dialoog: en ‘Kunst tentoonstelling 23/10: opening spreker Pondt, Tilburg De Museum de toekomst’, voor ‘Archief symposium 25/06: deelname Fair Art Contemporary International Cosmoscow Conferences, Moscow,Why now, Why Times Moscow The Taus met Talk Makhacheva, 10/06: Artist Milaan Biella, Turijn, Circle, M HKArt leden reis reisbegeleider 7-10/05: Brussel Erfgoed, Cultureel Afdeling Media, Sport, Jeugd, Cultuur, Departement 28/04: sectormoment, Wien Kunsthalle Ethics’, ‘Curatorial conferentie Society’, and Politics ‘Art, panelgesprek het aan deelname 9-11/04: Weekend’, Shop, De Antwerpen Art ‘Antwerp opening 31/01: spreker Baere De Bart … lezing, opening, workshop, rondetafelgesprek, seminarie, colloquium, symposium, bijeenkomst, opeen Spreker/moderator theaterfestival, Circle’ State’, Welfare ‘Baltic ‘The over de M HKA-tentoonstelling 13/11: lezing Skopje, Macedonië Sociology, of Comparative State’, Welfare Institute ‘The over de M HKA-tentoonstelling 7/11: lezing Kong Hong Conference, ParaSite panelgesprek, en 5-7/10: lezing Kazakhstan Almaty, Arts, Fine of Vorobyev,Victor Museum Kasteev en Elena kunstenaars Kazachstaanse over de panelgesprek en 28/08: lezing Milaan MiART, op panelgesprek moderator 10-11/04: Kreuger Anders Noord-Ossetië Vadikavkaz, Symposium, Alanica Gast-organisator, Nav Haq CZ in Van Brempt der Dorian met 4/03: Gesprek bij Pompidou/9/01: Klara spreker CZ in Kruip Germaine met 7/01: gesprek VanJos Bergh den 12.3.2)(zie hoofdstuk Kunstenpunt en Helvetia Pro i.s.m. Venetië, van 4op de Biënnale Suisse Salon spreker, en moderator 19/11: organisator, EN DE INSTELLING AAN VRAGEN

Utrecht MEDEWERKERS

Helsinki

Antwerpen Kunsten Schone voor Academie Koninklijke of Arts, School LUCA bestuur van de raad van lid vzw. Kunst actuele voor Ruimte LLS387, bestuur van de raad van lid Hogeschool de Grote Karel Antwerpen, Lucas Sint de Raad van ondervoorzitter Dewachter Liliane Brussel WIELS, vergadering algemene van lid Antwerpen Universiteit de Hogeraad van lid Rotterdam de With, Witte bestuur van de raad van lid Machelen-Zulte Raveel, Roger Stichting bestuur van de raad van lid Baere De Bart bestuursraad een in Mandaat M HKA in ontvangst Angeles, Los Design, and of Art College OTIS het van studenten master groep een 23/03: voor gastdocent Maréchal Jelle Gent HISK, in studiobezoeken 20-22/10: gastspreker, Kong Hong ParaSite, curatoren, Aziatische 9/10: jonge voor workshop Kreuger Anders Gastdocentschap M HKA Brey, Ricardo van Out Inside project voor Insiders opleiding begeleiding: 31/1: lezing, Wens Lot M HKA Bemiddeling, Digitale Collegagroep voor Luxe’ ‘Democratische tentoonstelling bij de ErfgoedApp 23/11: Presentatie de Academie aan Lerarenopleiding studenten aan over M HKA 17/09: Presentatie Vannieuwenhuyse Kaat Amerlo Club, Rotary @M HKA, Me over Meet 12/11: lezing Schoten Club, Rotary @M HKA, Me over Meet lezing 09/11: Wijnegem Club, Rotary @M HKA, Me over Meet 12/10: lezing Antwerpen Code Alzheimer De van kader het in studiedag moderator en 10/10: spreker Brussel Flagey, Cultuurforum, tijdens 28/09: spreker Roeselare TERF, Erfgoedcel voor Me over Meet 21/09: lezing Bernarduscentrum, –ouderenzorg, impulsfonds provinciaal Voorstelling 18/09: tijdens spreker Ekeren Club, Rotary @M HKA, Me over Meet 10/09: lezing VanPiet Hecke CZ Sels Koen schrijver met 2/12: gesprek CZ Luc Tuymans met 17/11: gesprek M HKA het van de Vrienden voor Brabançonne 12/11: inleider (Stan Douglas) bij Pompidou/Klara 20/10: spreker 14/10: 21/09: (Houellebecq) de Haan Martin met 20/03: gesprek MoMu het van de Vrienden voor Laurent bij Saint 16/03: Inleider bij11/03: Pompidou (Neel) spreker

spreker spreker

bij bij

Pompidou/Klara Pompidou/Klara

Antwerpen , M HKA, - lid van de raad van bestuur Nav Haq St. Lukasarchief Brussel essay voor “My East is Your West”, paviljoen Nav Haq Pakistan/India op de Biënnale van Venetië Lid raad van bestuur kunstenaarsplatform The Invisible and the Visible, L’Internationale Jubilee, Brussel Online Lid raad van bestuur De nieuwe Anders Kreuger opdrachtgevers, Brussel Elena and Viktor Vorobyev: On Precision and Jos Van den Bergh Imperfection, essay gepubliceerd in de catalogus Lid Dagelijks Bestuur Escautville verschenen n.a.v. hun tentoonstelling in de A. Kasteev Museum in Almaty, Kazakhstan, Mandaat in een advies- of uitgegeven door Aspan Gallery (februari 2015) beoordelingscommissie Lawrence Abu Hamdan’s Trilogy of Truth, essay over deze Britse kunstenaar in Afterall #39 Bart De Baere (maart 2015) aankoopcommissie 2015 collecties Briefly on Belief, essay gepubliceerd n.a.v. Provincie Henegouwen en BPS22, de tentoonstelling van de Macedonische Musée d’art de la Province de Hainaut kunstenaars Yane Calovski en Hristina Anders Kreuger Ivanoska in het paviljoen van Macedonië op maart — december 2015: lid van de evaluatie- de Biënnale van Venetië (april 2015) commissie voor de doctoraatsstudent in Aslan Gaisumov: History Painting Revisited, de kunsten Franz Josef Schmidt, KHiO, essay over de Tsjetsjeense kunstenaar Art Academy Oslo Aslan Gaisumov n.a.v. zijn tentoonstelling Jos Van den Bergh in Grozny (privaat georganiseerd), Commissie Filmlab, Commissie Fictie 2, Tsjetsjenië (juli 2015) en Commissie Media, VAF To Live in the Present, essay voor de catalogus van de 12de Baltische Triënnale, Mandaat in jury CAC Vilnius, Litouwen (augustus 2015) Jelle Maréchal Bart De Baere 11/05: Clever graphic design that adds 8/10: jurylid Premio Velazquez, ADACE order to ideas by Belgian Jelle Maréchal, (vereniging directeuren van hedendaagse www.itsnicethat.com kunstmusea in Spanje), Madrid Najaar: artikel over typografisch project aan 11/12: jurylid the PinchukArtCentre Prize Berchem Station, Chois Gallery (magazine) 2015, Kiev, OekraÏne Jos Van den Bergh Myriam Caals Service bijdragen in H ART 11/06: jurylid selectie nieuwe medewerker Belgische correspondent voor Artforum Publieksbegeleiding, Museum M, Leuven (rev iews) Nav Haq Bespreking Jeff Koons in het Whitney – Jurylid Abraaj Group Art Prize 2016 De Morgen (sept. 2015) Column voor H ART – Jubileumnummer Jelle Maréchal 11/6: lid van de algemene externe jury op Opdracht vormgeving ‘Academie voor Beeldende Kunsten’ in Mol 19/6, 20/6: lid van de externe jury voor de Jelle Maréchal Masters beeldende kunst, afstudeerrichting 26/06: finalist ‘MAD Design Surprize – grafisch ontwerp, op ‘Sint Lucas University Young Belgian Design Awards’ College of Art in Design’ in Antwerpen Jos Van den Bergh Interview jurylid Belgische inzending voor de Oscar Beste Niet-Engelstalige film Bart De Baere (Le Tout Nouveau Testament) Diverse interviews met Radio en de Lot Wens geschreven pers over het M HKA en de 16/5: jurylid Kunstbende Finale 2015, tentoonstellingsprojecten, alsook in het schouwburg Kortrijk kader van de zesde Biënnale van Moskou. Interview voor het Magazine Universiteit Teksten (selectie) Antwerpen over het werk van Marlène Dumas (auteur Marc Ruyters, verschenen Bart De Baere in Magazine UA nummer 15/2015) Eurasia as an Island, 6th Moscow Biennale Anders Kreuger Evi Bert 27/08: interview voor de Kazakhstaanse Meaning through form: ‘artist publications’ in televisie over de Euraziatische collectie het M HKA, essay, META – Tijdschrift voor van M HKA en andere projecten Bibliotheek & Archief, 2015/1, p. 32-35 Lot Wens Jan De Vree 24/2: reportage Heerlijk Helder Hautekiet: But does there exist a revolutionary essence of M HKA spreekt Heldere taal (Radio 1) the avant-garde? – Aspects of Poesia Visiva, in: 28/7: Yoga in het museum: interview Sarenco, Collection Benetton, Brescia, 2015 Isabelle Van Der Stockt De Biopoëtica van Alain Arias Misson, (Kunstwetenschappen, UGent) brochure INBOX – M HKA 31/7: reportage Museumnacht in het M HKA Contemporary art and remediating a (Joris Vergeyle, Radio 1) collection of media-archaeological objects, 19/10: thesis gamification museale educatie L’Internationale Online Platform (Michiel Eeckhaut, Cultureel Agogische Wetenschappen VUB) P 169 M HKA Jaarverslag 2015 17 Externe Waardering (Gast)curator/curatoriaal Antwerpen KDG Van Bouwel, Marije Cultuurbemiddeling en Kunst- bachelorproef 23/6: Scriptiebeoordeling Wens Lot musea &branding communicatie eindwerk Maastricht): (Universiteit Sairanen Elina door 26/11: interview (UA) Scholten Bas cultuurmanagement audit 17/11: interview non-profit en cultuurwereld communicatie digitale – onderzoek Ronse (UA) Daphne Cultuurmanagement n.a.v. Masterproef 22/10: interview stakeholders met gedachtewisseling #1: museumPAS van 30/08: Salon Rotterdam collega’s,met TENT marketing en pers communicatie, aanpak over gedachtewisseling 26/08: informele de VRT van opdracht over de culturele –SMIT Brussel Universiteit Vrije door 20/03: stakeholderbevraging Els over ‘museumeducatie’ scriptie zijn van kader het in Debacker Frank met gesprek School, Management UA/Antwerp sector, culturele de in over leiderschap de studie van kader het in o.a. studenten, met gesprekken diverse Baere De Bart gesprek Adviserend Antwerpen) KDG Cultuurbemiddeling, (Kunst- Thys en Robin interview Brey: Ricardo 4/3: vrijwilligerswerking (Turkije), Istanboel 5-15/10 Kong Hong in in 1-6/09 (Kirgizië), Bishkek en (Kazakhstan) (Litouwen), Almaty 25-31/08 in Vilnius 8-13/07 in (Portugal), 11-15/02: Lissabon Kreuger Anders York, New Ljubljana Kong, Moscow, Berlin, Georgië), Hong Azerbeidzjan, Dagestan, (Ossetië, Tsjetsjenië, Kaukasus Regio Nav Haq uitgenodigd Van Maya Leemput futuriste en VUB-onderzoekster en Gielen Pascal socioloog waren denkers Als Peter Wächtler. kunstenaar wonende Duitse Brussel de in en Van Overmeir Johanna VanMie Kerckhoven, Anne- Vanden Abeele, Maarten Mosquito, Nastio Ives Maes, Dietvorst, Honoré d’O, Els Brey, Vaast Colson, Ricardo Luc Tuymans, aanwezigheid: Vlaamse zo’n grote biënnale belangrijke op een er was eerder Nooit Wenen). Wien, Kunsthalle (directeur Schafhausen Nicolaus en Rotterdam) Art, for Contemporary Center de With Witte Ayas (directeur Defne met samen co-curator, was Baere De Bart M HKA-directeur sociologen. en architectuurtheoretici gerenommeerde internationaal van zijn keynotes er en doorgaan, gesprekken en workshops performances, waar maken, plaatse ter werk kunstenaars waar evenement tiendaags een Moskou was van Biënnale zesde De Moskou (22.09van —01.10.2015) Biënnale de zesde van co-curator Baere De Bart het M HKA buiten

Verhaegen

economen,

onderzoek

(Els (Anders Kreuger) CAHF en M HKA door georganiseerd Raila, Arturas Meyerhans, Christophe Kukama, Donna Dahlberg, Kajsa forum State Welfare the (Re)enacting Kreuger Anders eigenheid. hun voor respect met profileert, internationaal en confronteert elkaar met verbindt, de partnermusea van de collecties dat kennisplatform een als zich CAHF ontplooit partnermusea, zijn van de werking vanuit steeds en ambitie inhoudelijke uitgesproken een Met Vlaanderen. in kunstmusea daagse - heden de 4belangrijkste S.M.A.K., en Mu.ZEE M HKA, Middelheimmuseum, het van samenwerkingsverband Een of collega-groep Directeurenoverleg (CAHF) Flanders Heritage Art Contemporary samenwerkingsverbanden nationale van hetkader in Opdracht (Roemenië) Boekarest in 3-5/12 Macedonië, (China), Skopje, Shenzhen en in 6-8/11 de 21 in Musea /FARO, 2015 5, Onderhoud sessie Groot Het aan Baere De Bart 27/10: deelname Brussel FARO, auteursrecht, en erfgoed cultureel gebruikersgroep aan Bert Evi 20/11: deelname FARO, Brussel publieksbemiddeling, digitale collegagroep stuurgroep aan Bert Evi deelname 14/09/2015: vzw Erfgoed Cultureel voor Instituut FARO, Vlaams Collega-groep: Vlaanderen. uit erfgoed en kunsten van promotie op internationale gericht nisaties - koepelorga en fondsen de steunpunten, van communicatieplatform een is Flanders Arts Arts Visual Institute Arts /Flanders Kunstenpunt Museumbeleving / &Publiek FARO over Museum van de publicatie Van aan Piet Hecke bijdrage VanPiet Hecke Gent Pand, Het Cultuurcentrum en Congres- lijken, Antwerpen pakhuis, Felix in Partnerships’ ‘Antwerp stakeholderproject het van meeting +follow-up congresstad Antwerpen off Kick Verhaegen aan Els 8/12: deelname Antwerpen Schoenmarkt KBC Landmarks’; ‘Antwerp stakeholderproject het van meeting de kick-off Verhaegen aan Els 08/09: deelname Antwerpen de Zoo, in event off Kick Ambassadors: Antwerp Verhaegen aan Els 21/04: deelname Connect2Antwerp onderzoek. en bibliotheken onderwijs, zoals doelgroepen voor maken te beschikbaar en beschrijven te bewaren, te duurzaam bestanden geboren of digitaal gedigitaliseerde en materialen, digitaliseerde ge niet om de collectie (VIAA) Archivering voor Instituut Vlaams het met Samenwerking Erfgoed Digitaal PACKED /Expertisecentrum Flanders Arts Visual Overleg Verhaegen aan Els 18/05 7/10: en deelname

Silvrants-Barclay) ste kunstenaars: op 30/05, Zuid Cinema in

wenkt?, toekomst welke eeuw: publiekswerkers

communicatieverantwoorde

performance , performance - -

Overleg ‘t Zuid Giullia Bellinetti (Project Manager), 13/01: deelname Els Verhaegen aan herop- Ann Ceulemans (Management Assistant) start overleg tussen de communicatie en Project Team meetings marketing vertegenwoordigers van de musea 23-25/01: Project team meeting, gevestigd op het Zuid en afgevaardigden van Van Abbemuseum, Eindhoven de stad Antwerpen (dienst Toerisme) 22-24/06: Project team meeting, MG+MSUM, Toerisme Vlaanderen Ljubljana, Slovenië 09/06: deelname Els Verhaegen aan infosessie Editorial Meeting – Online Platform hefboomfondsen toerisme Vlaanderen in 27-29/09: Istanbul (Nav Haq) Martin’s Patershof in Mechelen Glossary of Common Knowledge Anders Kreuger is ‘permanent narrator’ voor Projectgebonden samenwerkingen het project ‘Glossary of Common Knowledge’ van L’Internationale, georganiseerd door Lees meer hierover in de hoofdstukken 6 t.e.m.14 Moderna Galerija in Ljubljana (Slovenië), en nam in het kader hiervan deel aan 1 vergadering over ‘Geopolitics’, van 16-18/09/2015 in Moderna Galerija, Ljubljana. 17.2 BUITENLANDSE ICT Task Force WERKOPDRACHTEN 4/09: Meeting Vasif Kortun – Sezin Romi –, SALT, Istanbul (Evi Bert) Opdrachten in het kader van internationale samenwerkingsverbanden AFTERALL

L’INTERNATIONALE M HKA is co-uitgever van het Engelstalige internationaal kunsttijdschrift Afterall – A Onder de projectnaam ‘The Uses of Art – The Journal of Art, Context and Enquiry (zie legacy of 1848 and 1989’ verbinden zes toon- hoofdstuk 13.2.1). M HKA-curator Anders aangevende Europese musea voor moderne Kreuger is lid van de redactieraad van dit in en hedendaagse kunst zich ertoe om vijf jaar Londen gevestigde tijdschrift. samen te werken aan een nieuwe culturele Hij nam in 2015 deel aan 2 redactievergade- kaart van/voor Europa. Naast het M HKA zet- ringen, op 19 en 20/01 in Londen, en op 15 ten ook het Museo Nacional Centro de Arte en/10 in Londen Reina Sofía (MNCARS, Madrid, Spanje), de Moderna Galerija (MG, Ljubljana, Slovenië), V-A-C Foundation het Van Abbemuseum (VAM, Eindhoven, Nederland), het Museu d’Art Contemporani Dankzij een structurele samenwerking met de Barcelona (MACBA, Barcelona, Spanje) de V-A-C Foundation in Moskou, die sinds en SALT (Istanbul en Ankara, Turkije) 2009 Russische hedendaagse kunst onder- hun schouders onder deze vernieuwende steunt, bouwt het M HKA zijn ensemble manier van samenwerken. L’Internationale kunstwerken uit de voormalige Sovjet-Unie kiest hierbij nadrukkelijk voor de term verder uit. ‘museumconfederatie’. Dit impliceert dat Lees meer over de samenwerking met V-A-C in elk museum zijn eigenheid bewaart, maar het hoofdstuk ‘nieuwe aanwinsten 2015’ langdurig samenwerkt met elkaar. Op deze manier ontstaat een nieuw, internationaal Online videokanaal ARTtube en duurzaam samenwerkingsmodel, dat een breuk vormt met de centralistische en Deelname Ghislaine Peeters aan de ARTtube kortstondige museumnetwerken uit het redactievergaderingen op 26/1 en 9/12 verleden. 2/04: ARttube Academy, Ghislaine Peeters De confederatie garandeert autonomie 2/04: workshop en lezing ‘How to make a en bewaakt de eigen scherpte, maar de great art video’ voor ARTtube Academie, bestaande praktijkervaring wordt verder M HKA Antwerpen (Lot Wens) uitgediept en verankerd op het gebied van 4/05: ‘ARTtube’, Collegagroep Digitale artistieke, zakelijke en communicatieve Bemiddeling, Cinematek, Brussel (Evi Bert) samenwerking. 11/09: Evi Bert lid stuurgroep ARTtube Andere externe partners: Grizedale Arts Connect, Museum Boijmans Van Beuningen, (Coniston, GB), Liverpool John Moores Rotterdam University (Liverpool, GB), Stiftung Lees meer over ARTtube in hoofdstuk 14 Universität Hildesheim (Duitsland), KASK (Gent). Club Solo Hierbij zijn betrokken: Bart De Baere (lid Board of Directors), Dieter Vankeirsbilck In 2014 is het M HKA ingegaan op de vraag (lid Project Projects), Nav Haq (tentoonstel- van het jonge kunstenaarsinitiatief ‘Club lingscurator, lid Editorial Board), Anders Solo’ tot samenwerking en met hen in de Kreuger (tentoonstellingscurator, permanent toekomst een nieuw project te lanceren ter narrator Glossary of Common Knowledge), Jan opvolging van het recent gesloten Lokaal 01 De Vree (lid taskforce Collection and Archive), Breda. Evi Bert (lid taskforce Access and Use, Deze nieuwe vorm van samenwerking levert Els Verhaegen (lid taskforce communication), een bijzondere bijdrage voor alle betrokken Bert De Vlegelaer (perswoordvoerder partijen, en in het bijzonder de inwoners M HKA), Lot Wens (taskforce Education), van Breda en brede omstreken, om col- Piet Van Hecke (taskforce Education), lectiewerken van verschillende internationale P 171 M HKA Jaarverslag 2015 17 Externe Waardering Venetië n.a.v. Biënnale Place Common the of Revenge Opening Venetië Biënnale Opening Mei Brussel Vernissage, Brussels Art 24/4: Brescia Puegnago, Leonesia, Fondazione SARENCO, –Berlin Gegenwart für –Museum Bahnhof Hamburger Musik, die und Roth Dieter Minuten. den Und mit weg Berlijn Bau, Gropius 60s, and 50s movement of the art International ZERO, April London Tate Modern, Dumas, – Marlene Burden as Image The Tito, Venetië Palazzetto Future, to the Sixties the From FLUXBOOKS, Maart Museum Dockers’ /The of Fools ‘Ship Tentoonstelling Portugal Lissabon, Museum Berardo Bravas’, Palmeiras Situation: Current ‘The solo exhibition Barateiro’s Pedro Februari Antwerpen KASK, Zaal Lange Laboratorium, Panamarenko Januari bezochten: ze die kunstenaarsateliers en de tentoonstellingen uit greep Een kunstenveld. het uit actoren andere en kunstenaars met plaats tingen ontmoe van vonden tal hiervan kader het In buitenland. en binnen- in tentoonstellingen en kunstbeurzen, musea, diverse bezochten en kunstmanifestaties, op verschillende aanwezig waren medewerkers Verschillende 17.3 (website) Biennale Moscow MediaMachine, —1.10.2015: 22.09 Bert Evi Biënnale Eindhoven. in Vanhet Abbemuseum door ondersteund wordt mede initiatief Dit kunstenaars. regionale van werk recent en nieuw met dialoog in beleven kunnen te topmusea KUNSTMANIFESTATIES TOONAANGEVENDE BUITENLAND EN BINNEN- TENTOONSTELLINGEN BEZOEK

Moskou

AAN

Art, of Contemporary Museum Garage opening Venezia di Biennali Juni Venetië Tentoonstelling Poem Venice of Sinking Public Arias-Misson, Alain Venetië V-A-C Foundation, Histories, Future tentoonstelling Preview Venetië Stampalia, Querini tourism and Tentoonstelling Kopenhagen, Museum, Louisiana Yayoi Kusama, December Macedonië Skopje, in Yane Calovski visit Studio Antwerpen KASK, Zaal Lange ’68, Antwerpen Alternatief Venetië van Biënnale November for life’, Milaan energy planet, the ‘Feeding Milaan wereldexpo Bezoek China Shenzhen, in OCAT aan Bezoek Oktober Istanbul Saltwater, Tuzlu Su, Istanbul: Biënnale Bezoek Turkije Istanbul, Alptekin Bahri Huseyin Turkije Istanbul, Gallery, RAMPA Lüks, –Demokratik Alptekin Bahri Hüseyin Moskou in Chernysheva Olga visit Studio Biennial, Moscow Bezoek Oekraïne Kiev, Biennial, Kiev Bezoek Kopenhagen, Museum, Louisiana Yayoi Kusama, Roemenië Boekarest, in Basarab Liliana en Ion Grigorescu visits Studio 6 Amsterdam Stedelijk, Het stars, the explore us Let Zero: September Raymkulov Marat en Djumaliev Muratbek Shaparov, Ulan o.a. Bishkek, in visits studio Terekbay Zauresh en Madanov Galim duo Traktor, Kyzyl Meldibekov, Erbossyn Ugay, Alexander o.a. Almaty, in visits studio Kazakhstan Almaty, in Museum Vorobyev’s, Victor and Kasteev Elena Augustus Litouwen Vilnius, in of Art Gallery National Collection, Fluxus Vilnius Overzichtstentoonstelling, Juli th Moskou Biennal, Moscow

Moskou , Venetië

Fondazione Scarpa, Carlo , Spazio

Denemarken Denemarken

Proportio work Objects, Durham, Jimmie Gallery, Art , Rampa Fortuny, , Palazzo 17.4 OPLEIDINGEN EN Ann Ceulemans LEERMOGELIJKHEDEN 4/12: deelname aan De dag van de management BINNEN EN BUITEN assistent(e), georganiseerd door Voka, Antwerpen DE INSTELLING Ellen Cottyn 9/9 — 13/9: CTM15 (Communicating Opleidingen The Museum) in Instanbul; Congres met internationale communicatiespecialisten die Suppoost (werkervaringsklant) over de hele wereld werken en een creatieve Tussen 1/04 en 16/07 en 18/11 en 30/12: individuen business-gerelateerde benadering op ele lessen Nederlands, via Happy Mondays culturele communicatie brengen Suppoost en baliemedewerker Jan De Vree Tussen 7/01 en 25/03: individuele lessen Frans, 14/01: Doctaraatsverdediging Happenings via Happy Mondays van Panamarenko van Stefan Wouters, Jelle Maréchal VUB, Brussel Schooljaar 2015 — 2016: Master Class Book 07/02: symposium Panamarenko Design aan Plantin Instituut Antwerpen Laboratorium, KASK, Antwerpen Schooljaar 2015 — 2016: Master Class 20/03: Collegagroep Collectie, CAHF, Brussel Grafische Productie aan Plantin Instituut 05/05: workshop Onderzoek Archieven Antwerpen Beeldende Kunst, BAM, Brussel Els Verhaegen 18/05: Collegagroep Collectie, CAHF, Gent 1/12: Basisopleiding ‘Fondsenwerving’ – 03/09: Workshop Magic Lanterns, Universiteit Antwerpen – Fundraisers.be – De Singel Utrecht, Utrecht 10/10: Symposium Meet Me, M HKA, Deelname aan studiedagen, workshops, Antwerpen seminaries, symposia & colloquia 06/11: ‘A 37 90 89: de start van een alternatief centrum’, Extra City, Antwerpen RE-ORG 14/11: het artistieke programma van ruimte a’, In 2015 stelde het M HKA zich kandidaat Extra City, Antwerpen om mee te doen aan het internationale 18/11: Salon Suisse 4, een discursief pro- depotproject RE-ORG, georganiseerd vanuit gramma voor architectuur en beeldende het ICCROM. Dit project leidt mensen op kunst dat Pro Helvetia jaarlijks organiseert in om te gaan met de problematiek van een Venetië, over Robert Filliou met o.a. Anders te klein en/of slecht uitgerust depot door Kreuger, Anny De Decker en Irmelin methodes aan te reiken die helpen een Lebeer-Hossmann, Biënnale van Venetië optimale depotwerking op te zetten binnen 21/11: Symposium Alternatief Antwerpen ’68, de bestaande ruimtes en middelen. KASK, Antwerpen RE-ORG tracht om een nieuwe generatie van 27/11: ‘De lokale en internationale context actoren in de reorganisatie van depotruimtes van de activiteiten van A 37 90 89’, Extra City, te vormen, te inspireren en met elkaar in Antwerpen contact te brengen. 02/12: Research in Museums – Between Jurgen Addiers en Christine Lambrechts the Discursive and Immersive, Louisiana volgden een opleiding van twee weken om Museum, Kopenhagen, Denemarken de methodologie te leren implementeren Sabine Herrygers in het M HKA, met een engagement om 4/12: deelname aan De dag van de management de depotruimtes in het M HKA binnen de assistent(e), georganiseerd door Voka, 6 maanden te reorganiseren. Antwerpen Deelname Bart De Baere en Dieter Jelle Maréchal Vankeirsbilck aan slotceremonie/receptie 21-22/05: What Design Can Do, Amsterdam RE-ORG Belgium workshop 25/03: Let’s Talk Design, Antwerpen Team Baliemedewerkers 26-27/11: Integrated 2015, Antwerpen 5, 25 en 27 maart: workshop ‘Toeristisch Piet Van Hecke Onthaal’, door Gabriela Schweinberger, 01.03.2015 — 07.03.2015: Studiereis New York via Kunststeden Vlaanderen competentieontwikkeling in een internatio- Eerste interventieploeg naal cultureel-erfgoedperspectief Evi Bert 07.10.2015 — 08.10.2015: Peer to peer meeting 44/05: Collegagroep Digitale Bemiddeling, Long Live arts, Remscheid, Duitsland Cinematek, Brussel 24.11.2015: Bezoek en expertise uitwisseling 1/06: Meet and Greet Google Research Centre, WZC Sint-Amands Bozar, Brussel Kaat Vannieuwenhuyse 10/06: Wwhat, Brussel 20/01: Dag van de cultuureducatie, 23/11: Collegagroep Digitale Bemiddeling, deSingel, Antwerpen M HKA, Antwerpen 24/03: Publiek 15 – Leuven, Het Depot, 3/12 — 4/12: Research in Museums – Between Museum M the Discursive and Immersive, Louisiana 2/04: ARTtube Academie, Cinema Zuid, Museum, Kopenhagen, Denemarken M HKA 11/12 — 12/12/2015: Archives of the Commons – 4/05: Collegagroep Digitale Bemiddeling, MNCARS, Madrid, Spanje Cinematek, Brussel Myriam Caals 11/05: Praatjes bij Plaatjes, Red Star Line 3 december: 1e Salon voor Toerisme, Een 18/05: Museum een open huis, Lamot dialoog tussen toerisme en cultuur over 26/05 — 30/05: werkbezoek Kopenhagen toeristisch onthaal, Kunststeden Vlaanderen CAHF P 173 M HKA Jaarverslag 2015 17 Externe Waardering Brussel KVS groepen, van op maat –Cultuur BrusselArt Inspiratiedag 24/3: Antwerpen Permeke Uit de Marge, organisatie: ruimte, de publieke in Jongeren 17/2: Studiedag deSingel de Cultuureducatie, 20/1: Dag van Wens Lot Leuven M –Museum vlaanderen kunststeden –toerisme salon 2015: SalTO 3 december ment UA cultuurmanage 2015: colloquium maart 30 (Knack)Peuteman Ann door gemodereerd Benyaich, Bilal politicoloog en Cantillon Bea professor met gesprek in Kreuger Anders curator met Singel De in Book The Mind tijdens Welvaartsstaat De 2015: Debat 8 maart Els BOZAR Centre, Research Google Greet and 1/06: Meet

Verhaegen

Antwerpen

- Antwerpen Bos Het Participatiedecreet, en Projectbegroting 17/12: P-Kaffee Brussel Flagey cultuurparticipatie, 2020 rond 28/9: Cultuurforum oKo Brussel vluchtelingen, en Kunstensector 17/9: Netwerkbijeenkomst MLeuven Museum jongeren, ik bereik Hoe Session, 18/6: Morning Antwerpen KAVKA C, Vitamine 17/6: Pitgroep Brussel Wwhat, 10/6: Onderzoeksresultaten M HKA Welvaartsstaat, De in Kreuger Anders door gidsen voor 27/5: Curatorenrondleiding Brussel markten, De RASA, van jij, wij Ik, 19/5: Rondleiding Mechelen ICOM), LAMOT, in plein tapis museumpraktijk, daagse - de heden door en voor 18/5: Inspiratiedag M HKA voorjaarstentoonstellingen, …, Dr. Fabre Hyber, in Fabrice Jan Lohaus, Stella door 20/4: Curatorenrondleiding

18 18 Organogram P 177 M HKA Jaarverslag 2015 18 Organogram Totaal 40 39 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29

28 27 26 25 24 23 presentatie Totaal 22

19 18 17 16 15 12 14 13 11 10 9

8 7 6 5 4 –directiesecretariaat directie Totaal 3 2 gedurende foto op 31 dienst december het 2015. continu niet Het werkelijk in is aantal een overzicht een geeft het als tabel van personeelsbestand Onderstaande 1 21 Chaker Cherif Riyad Cottyn Ellen Maréchal Jelle Weyers Ina Yolande Caals Myriam Casariego Cecilia Krols Renilde Van Treeck Kris Van Broeck den Chris Rombouts Staf Peeters Joost Kestens Joris Lecock Ben Beyns Maya Van Renterghem Lutgarde Van Paemele Gerda Martine Nine Vlegelaer De Bert Els Mien Brans Els Giulia Hughe Bosch Leen Raoul Jurgen Nav Haq Meeusen Natalie Kreuger Anders Weyers Ina Nico VanJos Bergh den Herrygers Sabine Haro Laurent Uittenhout Georges VanRoel Nunen Ghislaine Van Kinderen der Frank Dewachter Liliane Ceulemans Ann Dieter de Baere Bart

publiekswerking

Verhaegen

Koppe

Verschueren Kuppens

Amelinckx

Bellinetti

Vankeirsbilck Addiers Lanoote

2015.

Wintmolders Delzenne

Peeters IBO duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde gesco duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde gesco duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde WEP+ duur Onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde gesco gesco duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde duur onbepaalde 16,85 2015 16,4 0,75 0,8 0,8 0,8 0,8 0,4 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,4 0,5 0,5 0,5 0 0 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 16,95 2014 0,75 15,9 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0 0 0 0 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Verschil -0,1 -0,1 -0,1 0,8 0,8 0,5 -1 -1 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 41 Leen De Backer onbepaalde duur 0,5 0,5 0 42 Jan De Vree onbepaalde duur 1 1 0 43 Christine Clinckx onbepaalde duur 0,5 0,5 0 Els Brans onbepaalde duur 0 0,8 -0,8 44 Ria Hermans dac 0,8 0,8 0 45 Viviane Liekens onbepaalde duur 1 1 0 Carine Bocklandt onbepaalde duur 0 0,6 -0,6 46 Christine Lambrechts onbepaalde duur 0,5 0,5 0 47 Lisa Van Gerven bepaalde duur 0,5 0,5 0 48 Hans Willemse onbepaalde duur 0,5 0,5 0 49 Evi Bert onbepaalde duur 1 1 0 50 Lot Wens bepaalde duur 1 1 0 51 Piet Van Hecke onbepaalde duur 1 1 0 52 Kaat Vannieuwenhuyse onbepaalde duur 1 1 0 Joris Kestens onbepaalde duur 0,2 0,2 0,2 Yves Vanpevenaege bepaalde duur 0 1 -1 Totaal ABCD 9,5 11,9 -2,2 An De Beukelaer 0 1 -1 53 Katrien Batens onbepaalde duur 1 1 0 54 Tom Ceelen gesco 1 1 0 55 Celina Claeys onbepaalde duur 0,5 0,5 0 56 Ria Van de Broeck onbepaalde duur 0,5 0,5 0 57 Ingeborg Coeck onbepaalde duur 1 1 0 58 Serena van der Spruit onbepaalde duur 1 0 -1 Aicha Rafik onbepaalde duur 0 0,5 -0,5 59 Marleen Reijmen onbepaalde duur 1 0 1 60 Gabriëla Rib onbepaalde duur 1 1 0 61 Marijke De Moor onbepaalde duur 0,8 0 0,8 62 Abdel Ziani onbepaalde duur 0 1 1 63 Abdel Hasnaoui onbepaalde duur 1 1 0 64 Fadil Ayoujil onbepaalde duur 1 1 0 65 Kunchok Dhondup IBO 1 0 1 Totaal ondersteuning 10,8 9,5 1,3 Totaal

2015 2014 Verschil Totaal directie 3 3 0 Totaal presentatie 16,4 15,9 0,5 Totaal ABCD 9,5 11,9 -2,2 Totaal publiekswerking 16,85 16,95 -0,1 Totaal ondersteuning 10,8 9,5 1,3 Totaal 56,55 57,25 -0,5 19 19 Semi-vaste Medewerkers M HKA P 181 M HKA Jaarverslag 2015 19 Semi-vaste Medewerkers Totaal bediende bediende bediende Cinema balie bediende M HKA balie bediende functie M HKA

host cafetaria bibliotheek

Zuid 1.510 633 jan 710 103 64 1.734 662 854 feb 162 56 maart 1.803 1.093 482 156 — — — 19.2 — — 19.1 73 april augustus juli juni 2015 Totaal december november oktober september mei Eindtotaal bediende bediende bediende bediende M HKA balie bediende beroep Uitgeoefend april maart februari januari maand 2015 in dagen/functie Aantal 2015 in werkuren/maand/functie Aantal contracten: 1407 Aantal 83 Jobstudenten 2015 Aantal in PWAAantal maand per uren PWA host. van wordt voor de ingeschakeld functie toegekend voor werkuren, 600 oktober 2015 september t.e.m. 2016 Werkuren/jaar toegekend door PWA: PWA-medewerkersAantal 2015 in JOBSTUDENTEN PWA-MEDEWERKERS 287 821 413 69 53

mei host cafetaria bibliotheek Zuid Cinema balie 286 365 811 102 58 juni 976 398 261 133 135 49 935 300 juli 434 148 45 8 aug 983 468 126 353 36 839 448 sep 233 101 57 794 okt 358 261 119 56 nov 745 282 106 307 50 756 dec uren/maand 230 107 314 28 77 404 uren uren 86 uren 69 uren 34 23 uren uren 27 35 uren uren 14 uren 14 uren 41 uren 41 13 uren

7 uren Totaal Totaal 12.705 4.476

1.848 5.954

1.415 207 776 901 573 156 85 11 19.3 VRIJWILLIGERS

— Aantal vrijwilligers in 2015: 6 4 Frequentie inzet vrijwilligers: Vrijwilligers zetten zich minimum 2 keer per maand in voor het M HKA of Cinema Zuid, variërend van enkele uren, een halve tot een hele dag.

— Vrijwilligerstaken: Vrijwilligers worden op diverse terreinen ingezet in de werking van het M HKA en Cinema Zuid. Voor de volgende taken werden vrijwilligers op regelmatige basis geëngageerd:

1. Ticket- en zaalcontrole In Cinema Zuid: 1 vrijwilliger per film ondersteunt door de vaste baliemedewerker. De vrijwilligers staan in voor de ticketcontrole, ontvangst van bezoekers, controle zaal, start van de film en het openen van de deuren achteraf. — Frequentie activiteit: dagelijks (niet op maandag). — Frequentie inzet vrijwilliger: per persoon 2 tot 4 avonden per maand. — Aantal uur: ongeveer 1.5 uur per dag of avond. — Gemiddeld aantal vrijwilligers per maand: 15 (x 2 avonden).

2. Promotieteam Folderverdeling Het verdelen van de Cinema Zuid programmafolders, het drukwerk van het M HKA en ander promotiemateriaal in Antwerpen wordt verspreid door onze vrijwilligers. Er zijn een viertal vaste routes die door vrijwilligers 3 keer op jaarbasis werden uitgevoerd. — Frequentie activiteit: 1 keer per 4 maanden. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 a 2 vrijwilliger per folderronde. — Aantal uur: 2 uur per route. — Gemiddeld aantal vrijwilligers: 2.

3. Verzending drukwerk Het verzendklaar maken van uitnodigingen, bijlagen, drukwerk van het M HKA en Cinema Zuid. De mailing wordt gecoördineerd door een vaste medewerker, de uitvoering gebeurt uitsluitend door vrijwilligers. Uitnodigingen voor openingen tentoonstellingen, interventies,…: ongeveer 6.000 stuks per mailing. — Frequentie: ongeveer driemaandelijks. — Frequentie inzet vrijwilliger: gemiddeld 1 keer per drie maanden. — Aantal uur: 2 tot 5 uur per persoon. — Gemiddeld aantal vrijwilligers: 5 tot 8 per actie.

4. Bibliotheek Het klasseren van artikels, inputten van datagegevens in de computer, reorganisatie van het archief. Dit wordt gedaan door een vast en trouw team, dat niet meer weg te denken is uit de bibliotheekwerking. — Frequentie: 12 keer per week. — Frequentie inzet vrijwilliger: 1 keer per week per persoon. — Aantal uur: 3 tot 7 uur. — Gemiddeld aantal vrijwilligers per week: 8. P 183 M HKA Jaarverslag 2015 19 Semi-vaste Medewerkers M HKA 5. 6. 5. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — f. 2. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — e. 2. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — d. 4. vrijwilligers: Aantal vrijwilliger. per 4uur uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — c. 5. vrijwilligers: Aantal 4tot vrijwilliger. per uur: 8uur Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — b. 6. vrijwilligers: Aantal 5uur. uur: Aantal — 1keer jaar. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — a. 2014. in gedaan op vrijwilligers Voor werd ook evenementen beroep diverse takenpakket met verschillend een 7 de gehele 4in periode. vrijwilligers: aantal Gemiddeld 4tot persoon. per uur: 7uur Aantal — 1keer week per persoon. per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 1keer jaar. per — — gesteld het werd M HKA. in later die tentoon expositie een aan met samen vrijwilligers onze asielzoekers Veerman.gewerkt Hierbij De op locatie een van werkten buitenlandse er voorafgaand Voor is museum, ons de INBOX van in tentoonstelling een rondleiding. per 1vrijwilliger vrijwilligers: Aantal rondleiding. per 3uur uur: Aantal — persoon. per 2keer maand per vrijwilliger: Frequentie inzet — Frequentie: 4keer maand. per — — mocht zijn. nodig de dit gids aan ondersteuning als achteraf en fungeert en de receptie de voor begeleiding het in staat onthaal, vrijwilliger De boeken. kunnen vooraf dit online die bezoekers week gegevenper rondleidingen aan worden eens Antwerpen de Biekorfstraat in aan het Panamarenkohuis In Evenementen Panamarenkohuis VeermanDe ‘Alptekin & Otobong’ Opening ‘Welvaartsstaat’ Opening Potenenske ‘Lohaus, &Fabre’Opening de de hemel’ bodem Op van Brey; ‘Ricardo Opening Museumnacht Art’s

Birthday - — Aantal activiteiten / vrijwilligers / werkuren per taak

Evenementen Panamarenko Maand Bibliotheek assistentie Folderronde Mailing huis Rondleiding Ticketcontrole Veerman Eindtotaal JANUARI Activiteiten 34 3 5 41 83 Vrijwilligers 34 20 7 37 98 Werkuren 132 81 14 37 264 FEBRUARI Activiteiten 36 10 36 82 Vrijwilligers 36 11 36 83 Werkuren 142 26 36 204 MAART Activiteiten 35 1 48 84 Vrijwilligers 35 5 48 88 Werkuren 135 30 48 213 APRIL Activiteiten 34 1 1 1 1 47 85 Vrijwilligers 34 2 6 1 2 46 91 Werkuren 141 4 27 2 2 46 222 MEI Activiteiten 20 1 4 1 41 67 Vrijwilligers 20 1 13 4 4 41 83 Werkuren 80 2 49 8 5 41 185 JUNI Activiteiten 40 1 6 1 36 84 Vrijwilligers 40 3 6 2 36 87 Werkuren 172 15 12 2 36 237 JULI Activiteiten 40 - 2 1 24 67 Vrijwilligers 40 1 2 5 24 72 Werkuren 167 2 4 5 24 202 AUGUSTUS Activiteiten 23 1 4 17 45 Vrijwilligers 23 5 4 17 49 Werkuren 101 30 8 17 156 SEPTEMBER Activiteiten 39 1 8 1 39 88 Vrijwilligers 39 15 8 2 39 103 Werkuren 153 56 16 4 39 268 OKTOBER Activiteiten 29 1 1 1 43 75 Vrijwilligers 29 3 1 5 43 84 Werkuren 119 18 3 18 42 214 NOVEMBER Activiteiten 28 1 4 37 1 71 Vrijwilligers 28 2 5 37 10 82 Werkuren 116 6 10 38 63 233 DECEMBER Activiteiten 21 2 5 38 66 Vrijwilligers 21 11 5 38 23 98 Werkuren 87 24 10 38 131 290 TOTAAL 2015 Activiteiten 379 3 3 10 49 5 447 1 897 Vrijwilligers 379 11 6 76 53 15 442 33 1.018 Werkuren 1.544 63 15 287 110 18 442 194 2.686 20 20 Vrienden van het M HKA vzw P 187 M HKA Jaarverslag 2015 20 Vrienden van het M HKA vzw Geert de Algemene wat vergadering, van wel wordt. blijft Hij zeer gewaardeerd lid deze wordt genomen Beheer. akte van tijdens de Hiervan Raad van lid als Y. Van Langendonck om heeft professionele redenen zijn ontslag ingediend omdat komt er geen reactie op onderscheiden brieven. de Algemene vergadering van –wordt lid als geschrapt Radart-Lambin M. –overleden Lorie M. –overleden Harroy M. Volgende leden worden de uit geschrapt Algemene vergadering: Broeckx. Katrien nl. herbenoeming een de 2015 Algemene VergaderingIn er in was de Vrienden van het van M HKA sfeer. werden vergaderingen Deze door gekenmerkt constructieve een Algemene VergaderingDe vond plaats op 26 mei 2015 26 mei, 29 september en november 24 31 maart, 2015. 27 januari, 2015 vonden vergaderingen Deze 5keer in bij elkaar. plaats op M HKA de Vrienden van het van Bestuur van de Raad kwam vlak, organisatorisch en op financieel het teOm treffen beleid te uit stippelen en beslissingen wat galeriehouders en verzamelaars. en 15 leden de Bedrijvenclub. van M HKA personen. Weook veel 145 aanwezigen, namelijk telden 130 Vrienden het van del Sol. gesponsord door Puerta 2015 werd het jaar voor. de van museum en cava wijn elk programma Zoals stelde korte een het tijdens toespraak het van M HKA, directeur artistiek Baere, De Wauters, Dhr. Bart gaf. goede een inhoudelijke introductie die en leden de voorgesteld Bedrijvenclub van en ARTPromotors door Dhr. Luc Kyfleyesus voor de Times” ARTLovers Ermias 2015 “Hundred de van editie Dhr. Van Ernest aanwezigen verwelkomde. Buynder alle Daarbij werd ook geheven waarop op Nieuwjaarsreceptie, het de tijdens jaarlijkse nieuwe jaar het ‘Olga glas Chernysheva’.tentoonstelling het werd M HKAFE in Daarna de in rondleiding met gesmaakte een aan ving Nieuwjaarsactiviteit De toespraak. een en 2015 van editie de voorstelling de met M HKAFE in het receptie aansluitend met Chernysheva’ ‘Olga in tentoonstelling de Nieuwjaarsrondleiding ook uitgenodigd. de het leden de van M HKA Bedrijvenclub van het Op merendeel de werden activiteiten van georganiseerd. activiteiten Voor de werden leden de Vrienden van de volgende het van M HKA nieuwe leden de Algemene Vergadering. van als

vergadering. De VERGADERING ALGEMENE EN VAN BESTUUR RAAD waaronder ook heel Het goede een en was interessante gezelschap mix, verlopen. en waren prettig Er aangenaam is Nieuwjaaractiviteit De 11u15 te 2015 januari 11 Zondag ACTIVITEITEN Clercq, Caroline De Wever en Marthe Verswijver worden bekrachtigd

Zondag 15 februari 2015 te 11u15 Rondleiding in de tentoonstelling ‘RicardoBrey: Op de bodem van de hemel’.

De rondleiding in de tentoonstelling was een succes. De activiteit is uitstekend verlopen. Later volgden veel positieve reacties van de 44 deelnemers.

Zaterdag 28 maart 2015 om 14u30 Atelierbezoek Anton Cotteleer in Kalmthout.

Het jaarlijkse atelierbezoek vond deze keer plaats in het atelier van de Belgische beeldende kunstenaar Anton Cotteleer. Het atelierbezoek was een boeiende en unieke ervaring. De ontvangst in het atelier werd door Ernest Van Buynder ingezet en daarna volgde een dialooggesprek tussen de galeriehouder en de kunstenaar. Achteraf werd het bezoek afgerond met heerlijke hapjes en drankjes. Na de activiteit sprak Dhr. Luc Wauters een dankwoordje uit en hij gaf de kunstenaar een presentje.

Donderdag 16 april 2015 om 19u Uitwisseling met de Vrienden van het Modemuseum. Borrel in het M HKAFE gevolgd door een voorstelling van de film ‘Saint Laurent’ met inleiding door Mevr. Katleen Derijcke van het Modemuseum.

De Vrienden van het M HKA en de Vrienden van het Modemuseum zijn een uitwisseling aangegaan, waarbij beide Vriendenverenigingen twee gezamenlijke activiteiten per jaar organiseren, een in het Modemuseum en een in het M HKA. De Vrienden van het M HKA nodigden de Vrienden van het Modemuseum uit voor een borrel in het M HKAFE. Van daaruit ging de groep naar Cinema Zuid voor de vertoning van de voor de kostumering gelauwerde film ‘Saint Laurent’. Jos Van den Bergh gaf een inleiding over de film en mevr. Katleen Derijcke gaf een inleiding over de schitterende kostuums in de film en de persoon Yves Saint Laurent. De activiteit is vlot verloren en de deelnemers van beide vriendenverenigingen waren vol lof over de film, de receptie en de prima inleiding. We telden een mooie opkomst met een 100-tal deelnemers van de Vrienden van het M HKA en een 30-tal deelnemers vanuit de Vrienden van het MoMu.

Zondag 19 april 2015 om 15u Extra Muros Rondleiding Ricardo Brey in het Atheneum en de Sint-Pauluskerk.

Dit was een succes in beide locaties. Zeer goede ontvangst en Ricardo Brey was ook zeer enthousiast. In de kerk waren ook de cryptes te zien wat het weer bijzonder maakte. Dank aan Veerle Claessens voor het initiatief. Er waren 30 mensen ingeschreven. Ricardo Brey en zijn echtgenote waren eveneens aanwezig.

Zondag 3 mei 2015 om 11u15 Rondleiding in tentoonstellingen ‘Acties & Performances 1976-2013’, ‘Bernd Lohaus. Fremdkörper: werken uit het atelier van Bernd Lohaus’, ‘Fabrice Hyber. De vorm van de woorden’, ‘Charlotte Posenenske. Vierkante Buizen Reeks DW’.

De uitstekend verlopen rondleiding had een zeer mooie opkomst: een 103 Vrienden en ook 4 leden van de Bedrijvenclub. Sofie Van de Velde heeft het werk van Posenenske toegelicht. Dit was weer een meerwaarde voor deze activiteit. P 189 M HKA Jaarverslag 2015 20 Vrienden van het M HKA vzw deze 2004 tot van 2014. overzichteen het van werk de kunstenaar van Zwarte Panter De Galerie werd er prachtige een monografie uitgegeven met Antwerpen. 20 te 2000 Gasthuisstraat Lange het – door ING auditorium in van ging boekvoorstelling Deze Tom van van boek Liekens. het kunstenaar de Boekvoorstelling over deze rondleiding. waarderingen enkele Vrienden 72 een en ook 6leden de Bedrijvenclub. van aangekocht. VriendenDe hebben het werk ‘Trotation’ namelijk Katambayi Jean van Van KerckhovenAnne-Mie aanwezig was zijn werk om toelichten. haar ‘Welvaartsstaat’. in tentoonstelling Rondleiding en 4leden de Bedrijvenclub. van het M HKA 40 de aanwezigen Vrienden totaal van met in van publieke belangstelling, geslaagde avond, afgesloten met goede een ook receptie. was ruime een Er gegeven.Schwetter, Nussbaum Osnabrück Haus in het curator van Felix en bij Israël. was België musea in betrokken actief die filantroop, en zakenman mecenas, moderne en hedendaagse van kunst, verzamelaar en jodendom. Tob Dit wijlen ter Herman ere van kunst (1936-2011), groot Tob-lezing terugkerende een Herman van rondde vorm aannemen moderne Vanaf voor Studies. met Joodse 2013 het de Instituut samenwerking zal M HKA de Vrienden van samenwerking het de kaderde jaarlijkse van in lezing Deze Osnabrück. Felix-Nussbaum-Haus curator Schwetter, Sibylle Work Anne door Life and Nussbaum.His Felix receptie. een door gevolgd Antwerpen, Universiteit de van Studies Joodse voor Instituut het met Toblezing in samenwerking Herman Derde en filmische beeldende, historische, assemblage een etnische, van van de hand Van ‘Dries Noten.tentoonstelling Inspirations’. de voor in rondleiding een ontmoetten elkaar Beide vriendenverenigingen drankje. een door gevolgd Van Inspirations’, Noten. ‘Dries aan tentoonstelling de Bezoek van ModeMuseum. het Vrienden de met Uitwisseling met deze formule. gemaakt lid en 1Artjunior 1ArtFriend 2ArtFamily’s, werdenEr 2ArtLovers, aFriend. Bring aan. Tot de vriendschap van slot biedt de de drink gastheer te stellen. het toelichten. Vervolgens boek de kunstenaar aan om er tijd vragen is Tom zal Wauters, Daarna Liekens de Vrienden van het bestuurder van M HKA. kort worden zal voorgesteld door Dhr. geven. kunstenaar De Luc inleiding een

geografische

lezing. Dit en het boek werk Tom van besproken zal worden Liekens tijdens Tom de van solo van bij 2014 tentoonstelling in Liekens aanleiding Naar 19u om 9juni 2015 Dinsdag ledenDe vol waren lof achteraf over en er kwamen deze tentoonstelling uitstekendDe verlopen had mooie een rondleiding opkomst: 11u15 om 2015 7mei Zondag metHet zeer een goede uitstekende een lezing was spreker en een Sibylle werd door lezing Dr. Prof. Anne interessante,De Engelstalige 20u00 om 2015 7mei Donderdag aan samen kunstdisciplines verschillende brengt tentoonstelling De 10u00 om 5juli 2015 Zondag 11u15 om juni 2015 14 Zondag Dhr. Van Ernest Buynder, Voorzitter zal de Vrienden van het van M HKA,

referenties.

Het interessante bezoek mag een succes genoemd worden en telde 10 Vrienden van het MoMu. Verder waren er 6 leden van de Bedrijvenclub en 69 Vrienden van het M HKA. De groep werd zeer goed ontvangen, genoot een grondige rondleiding en een sympathiek geserveerde borrel, waarna de deelnemers zeer tevreden vertrokken. De ontvangst was zeer goed en de rondleiding in deze tentoonstelling werd zeer gesmaakt. We mogen van een succesformule spreken hier.

Zaterdag 13 september 2015 om 09u00 Daguitstap naar Mons.

De uitstap ging dit jaar door in Mons, culturele hoofdstad 2015. Eerste bezoek was aan het MICX waar er een rondleiding door Henry Goffin doorging. Dit op zich was al uniek omdat het MICX geen openbare plaats is. De architectuur van het gebouw was magnifiek en de architect was Daniel Liebeskind. De lunch ging door in restaurant Clubhouse du Grand Large. Na de lunch ging het richting centrum waar een gegidste Métamorphose wandeling plaatsvond. Deze rondleiding gidste de aanwezigen doorheen Mons en de verschillende kunstwerken die er in de stad te zien waren. Het bezoek eindigde met een rondleiding in de Atopolis tentoonstelling. De daguitstap was op zijn minst schitterend en iedereen was enthousiast. Er waren in totaal 50 Vrienden van het M HKA aanwezig.

Donderdag 1 oktober 2015 om 19u Vierde bezoek aan toonaangevende galeries in Antwerpen centrum.

De Vrienden bezoeken vanaf 2012 een keer per jaar de galeries en laten de galeriehouders zelf aan het woord. Deze vierde editie ging door in Antwerpen centrum met een bezoek aan: — Callewaert-Van Langendonck Gallery, Wolstraat 21-23 te 2000 Antwerpen. — Axel Vervoordt Gallery, Vlaeykensgang-Oude Koornmarkt 16 te 2000 Antwerpen. — Zwarte Panter, Hoogstraat 70-72-74 te 2000 Antwerpen.

De gastvrije galeriehouders of hun verantwoordelijken gaven elk een toelichting over hun programma, interessepunten en kunstenaars. Luc Wauters gaf in de eerste galerie een inleiding. De activiteit telde een 67 Vrienden van het M HKA. De deelnemers waren enthousiast en de galeriehouders lieten weten dat ze tevreden waren over de avond

Zondag 25 oktober 2015 om 11u15 Rondleiding in de tentoonstelling Hüseyin Bahri Alptekin: Democratische Luxe.

De rondleiding in deze tentoonstelling was boeiend te noemen. De rondleiding is goed verlopen en was ook inhoudelijk uitstekend. Er was een mooie opkomst van 99 leden. In totaal telden we 95 leden van de Vrienden van het M HKA en 4 leden van de Bedrijvenclub.

Donderdag 12 november 2015 om 18u30 Receptie in het M HKAFE gevolgd door de filmvoorstelling in Cinema Zuid van ‘Brabançonne’ met voorwoord door Jos Van den Bergh en Q&A met Vincent Bal, regisseur van de film.

De Vrienden van het M HKA organiseerden de speciale filmvoorstelling van ‘Brabançonne’ met vooraf een hapje en een drankje in het M HKAFE. Vervolgens ging de groep naar Cinema Zuid waar Jos Van Den Bergh, Coördinator van Cinema Zuid en filmkenner, een introductie over de film gaf. P 191 M HKA Jaarverslag 2015 20 Vrienden van het M HKA vzw de prijzen met €5te verhogen. evenwel waren inkomsten De wel meer en omdat dit er besloten 2015 werd in dus opnieuw moetenledenaantal stijgen. 2016 met samen december deIn zoueind opgestuurd brieven het voor januari. werden Deze werden pas gestuurd. voor december geen herinneringsbrieven Verschueren, Nine novemberongeval van in 2015 secretaresse, er waardoor Dit komt tegenover is Het vooral ledenaantal door gezakt. licht vorig jaar het succesvol verlopen.schitterend, en inspirerend en ARGUS. avond de De Universiteit vlekkeloos, is Antwerpen hetvan M HKA, te bieden. met ecologische voetafdruk beperkte en biodiverse leefomgeving klimaatbestendige ente aantrekkelijke, een vangen wonen steden dan —op in mensen zal 70% de verwachte van 9miljard schatting we hebbendie nodig —naar om tegen de 2050 wereldbevolking van het gros zijn delen inzichten zal Hij over de de toekomst, stad van over de stedenbouw Sint Lucas Gent en campussen en Brussel. stedenbouwopleidingtuur KULeuven, werdenvoorgaand jaar vertoond. de foto’s voorwoord, terwijl gesmaakt een en gaf van groep de lezing van de KBC. van leefmilieu voor met ARGUS, stichting werd aangegaan Er samenwerking een bij aan. de volgende slotenin en daar jaren, de Vrienden met zich graag deze lezing revoluties. deed oproep een Hij om deze over dag de hele wereld ook te vieren, uitgewerkt met verschillende hieromtrent programma een heeft kunstenaar de Maya’s van volgenswaarop de voorspelling de wereld De zou vergaan. Day’. Paradise door uitgeroepen Pistoletto tot de ‘Third Hetimmers dag is Day’. –Rebirth Paradise 21 december werd 2012 en opPistoletto dit ‘The Third werd Michelangelo weer ook op lezing Deze van jaar ingepland dit aangeven receptie. een door gevolgd toren in KBC de Day’ Paradise Third –Rebirth ‘The van kader in het Rombout Eric door Lezing ARGUS. met Samenwerking te hebben inkomen om voorwas extra een de Vrienden, is. wat gelukt ‘Goeiemorgen, morgen’ het past. verhaal in naadloos zodat bijvoorbeeld de nummers, van de deprimerende new wave-versie van staal’, laten nieuwe van arrangementen maken en ‘Man zelfs ‘Minoes’ heeft onder van Vincent andere Bal, Regisseur de revue. morgen’ allemaal passeren België. van korte fragmenten die komenMaar wel het muziekgeheugen uit collectieve korte fragmentjes.” “en uit ook maar steeds we zingen Uytterlinden Amarylils LEDENAANTAL de en Bedrijvenclub de Vrienden aanwezigen 54 via totaal in waren Er werd afgesloten activiteit De toren. de KBC met receptie in schitterende een Rombaut werd bioloogErik uitgenodigd, en professor de architec aan Mevr. Helga Van ARGUS, der verwelkomde van Veken, de directeur 15u00 om 2014 december 19 Zaterdag deze avond van verkocht. 82 werden totaal Er tickets bedoeling De in ‘Zo mooi, zo blond en zo alleen’, ‘Tombe neige’ la en ‘Goeiemorgen, de zangeres-actrice stopt muziek verhaal “Het legt begint,” wanneer niet je het echt ook noemen.Een kan musical niet tot meezingen. aan en zette zeer aangenaam was zelf film De -

LEDENAANTAL 2010 2011 2012 2013 2014 2015 GRATIS 2 1 1 1 1 1 € 20 - senior/junior t.e.m. 2006 € 25 - individueel > senior/junior 2007 71 89 67 81 94 13 € 30 - individueel > senior/junior 2015 65 € 30 - individueel vanaf 2007 110 97 116 114 107 30 € 35 - individueel vanaf 2015 69 € 35 - gezinsformule Stevens & Cie 17 € 40 € 45 - gezinsformule t.e.m. 2006 € 50 - gezinsformule vanaf 2007 105 131 145 134 154 47 € 55 - gezinsformule vanaf 2015 100 € 135 - opwaardering lidmaatschap 1 1 € 155 - opwaardering lidmaatschap 1 € 140 - opwaardering lidmaatschap € 160 - opwaardering lidmaatschap 1 € 175 - steunend lid t.e.m. 2006 € 185 - steunend lid vanaf 2007 37 40 43 49 51 17 € 190 - steunend lid vanaf 2015 41 € 620 - promotor t.e.m. 2006 € 650 - promotor vanaf 2007 5 3 2 6 4 4 TOTAAL LEDEN 330 379 375 385 408 387 TOTAAL OPBRENGSTEN 20.420 21.765 21.815 25.195 25.605 26.975

OPMERKINGEN

— De editie voor 2015 was de editie ‘Hundred Times’ van de kunstenaar Ermias Kyfleyseysus. Deze editie is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de kunstenaar zelf. Zoals steeds werd nummer 1 door de Vrienden aan het M HKA geschonken. — De Vrienden ondersteunden nog steeds het Alzheimerproject ‘Meet Me @ M HKA. Dit project werkt een rondleiding op maat van Alzheimerpatiënten en hun mantelzorgers uit, en is gekoppeld aan een onderzoekstraject van de Universiteit Antwerpen. — De Vrienden van het MHKA schonken ook de volgende kunstwerken: — Ermias Kyfleyesus editie 1/100 ‘Hundred Times’, 2014 Waarde: € 150 — Jef Geys Douven, 2011-2015 Waarde: 180 euro — Ricardo Brey Retrospective Prophecy, 2015 Waarde: 180 euro — Ria Pacquée From my rotting body, flowers shall grow and I am in them and that is eternity, 2014 Waarde: 180 euro — Nico Dockx A 3rd land for the land foundation, 2007-2013 Waarde: € 600 — Jean Katambayi Trotation, 1992 Waarde: 3.500 euro 21 21 Bedrijvenclub en sponsorwerving P 195 M HKA Jaarverslag 2015 21 Bedrijvenclub en sponsorwerving 6 leden de Bedrijvenclub. van 37 aanwezigen, waaronder de waren Er deelnemers. van enthousiaste reacties volgden Er serveerde. vele afsluiter hapje een en als en drankje gaf toelichting prima een die door ontvangen de kunstenaar, en charmant werd gastvrij Het atelierbezoek bij Anton uitstekend Cotteleer is verlopen. groep De in Kalmthout. Cotteleer Anton kunstenaar bij de Atelierbezoek Bedrijvenclub. 8leden de van opkomst De 119 aanwezigen, groot: waarvan was gesmaakt. erg werd ook verlopen. aanwezigheid De de prima kunstenaar van is activiteit De van hemel.” de bodem de Op Brey. “Ricardo in tentoonstelling de Rondleiding galeriehouders en verzamelaars. waaronder ook heel watHet goede een en was interessante gezelschap mix, personen. We 145 aanwezigen, namelijk telden 15 leden de Bedrijvenclub. van verlopen. ook veel en waren prettig Er aangenaam is Nieuwjaaractiviteit De toespraak. een en 2015 programma van toelichting de het Kilfeyesus, van Times” “Hundred Ermias 2015 editie de van voorstelling de met M HKAFE, in het receptie aansluitend met vasthouden” Blik Chernysheva. “Olga in collectietentoonstelling de Nieuwjaarsrondleiding samen. vaak en de Vrienden het de van M HKA vielen Bedrijvenclub van activiteiten De en de optimaliseren. activeren Bedrijvenclub van de werking wil Batens. groep Deze het Katrien M HKA) en medewerkster een het van M HKA, Vrienden het van M HKA), Dhr. Dieter van Vankeirsbilck (Zakelijk Directeur M HKA), Dhr. Van Ernest de Buynder (Voorzitter van Bestuur van de Raad van het M HKA), Dhr. Ivo Van het Vaerenbergh van Bestuur van (Lid de Raad van het M HKA), Mevr. Yolande van Avontroodt Bestuur van de Raad van (lid Dhr. uit Wouterbestaande Ploey De (Voorzitter van Bestuur van de Raad van met collega’s detot uit zakenwereld. kennismaking en forum een ontmoetingsplaats een en verwondering, inspiratie verbeelding, bron een van tot en toegang de hedendaagse kunst, bevoorrechteeen inkijk is. stimulans een komen, waarbij kan het artistieke en dynamiek tot dialoog een zakenmensen de bedrijfsleider, zijn met contacten collega- via met de hedendaagse kunst, omdat worden. geschikt de formule De is aangescherpt Bedrijvenclub van kan en datgerichtebestaat deze, manifestaties, van door het organiseren contact te in brengen. methet elkaar anderzijds museum gemakkelijker en enerzijds de en de bedrijfsleiders en managers kunstenaars de betrachting werd de 1993-1994 jaren opgericht in het vanuit van M HKA Bedrijvenclub De Zaterdag 28 maart 2015 om 14u30 om 2015 28 maart Zaterdag 11u15 om 2015 15 februari Zondag 11u15 om 2015 januari 11 Zondag ACTIVITEITEN verzekerd door wordt het groep een M HKA werking De binnen biedt en sponsors de Bedrijvenclub de leden, ereleden, partners Aan wederzijdse van belangstelling dat werd erEr basis een vanuit gegaan

Donderdag 16 april 2015 om 19u00 Uitwisseling met de MoMu+Friends: borrel in het M HKAFE, gevolgd door een vertoning met inleiding van de film “Saint Laurent” in Cinema Zuid.

De activiteit is vlot verloren en de deelnemers waren vol lof over de film, de receptie en de prima inleiding. We telden een mooie opkomst met een 100-tal deelnemers van de Vrienden van het M HKA, 9 leden van de Bedrijvenclub van het M HKA en een 30-tal deelnemers vanuit de Vrienden van het MoMu.

Zondag 19 april 2015 om 14u00 Rondleiding in het kader van de tentoonstelling “Ricardo Brey. Op de bodem van de hemel”. Bezoek aan de extra muros-presentaties van “Universe” in de feestzaal AthenA van het Koninklijk Atheneum Antwerpen en “Every life is a fire” in het Hoogaltaar van de Sint-Pauluskerk.

Het was een meer dan geslaagde activiteit. Niet alleen de deelnemers, maar ook kunstenaar Ricardo Brey waren bijzonder tevreden over de namiddag. De groep werd door de directrice van het Atheneum verwelkomd met een drink en een toelichting over het Atheneum en het werk van Luc Tuymans. Ricardo Brey lichtte op beide locaties zelf zijn werk toe. In de Sint-Pauluskerk kreeg de groep ook een bezoek aan de kerk en de crypte met een gids, naast de toelichting van “Every life is a fire” door Ricardo Brey. De dag werd met een drankje afgesloten. In totaal waren er 35 personen aanwezig, waaronder 2 leden van de Bedrijvenclub van het M HKA.

Zondag 3 mei 2015 om 11u15 Rondleiding in de tentoonstellingen “Jan Fabre. Stigmata, Acties & Performances 1976-2013”; “Fremdkörper: werken uit het atelier van Bernd Lohaus”; “Charlotte Posenenske. Vierkante Buizen Reeks DW” en “Fabrice Hyber. De Vorm van de Woorden”.

De uitstekend verlopen rondleiding had een zeer mooie opkomst: 103 Vrienden en ook 4 leden van de Bedrijvenclub. Sofie Van de Velde gaf zelf een toelichting over het werk van Charlotte Posenenske, wat een meerwaarde betekende.

Donderdag 7 mei 2015 om 20u00 Derde Herman Tob-lezing door Anne Sibylle Schwetter: “Felix Nussbaum’s Life and Work” in de Stadscampus Universiteit Antwerpen.

Deze lezing kaderde in de jaarlijkse samenwerking van de Vrienden van het M HKA met het Instituut voor Joodse Studies. Sinds 2013 neemt de samenwerking de vorm aan van een terugkerende Herman Tob-lezing rond moderne kunst en jodendom. Dit ter ere van wijlen Herman Tob (1936-2011), groot verzamelaar van moderne en hedendaagse kunst, mecenas, zakenman en filantroop, die actief betrokken was bij musea in België en Israël. De interessante, Engelstalige lezing werd door Prof. dr. Anne Sibylle Schwetter, curator van het Felix Nussbaum Haus in Osnabrück, gegeven. Het was een zeer goede lezing met een uitstekende spreker en een geslaagde avond, afgesloten met een goede receptie. Er was ook een ruime publieke belangstelling, met in totaal 60 aanwezigen, waaronder 40 Vrienden van het M HKA en 4 leden van de Bedrijvenclub. P 197 M HKA Jaarverslag 2015 21 Bedrijvenclub en sponsorwerving uiterst aanwezigen waren verlopen. feilloos vijftigtal De is boekvoorstelling De van ING. auditorium in het kunstenaar, de van in aanwezigheid –2014” 2004 Liekens. “Tom van publicatie de Boekvoorstelling de leden De vollichten. waren lof over de activiteit. op post om zijn Katambayi Jean werk toe te ook was kunstenaar rondleiding Van Kerckhoven. Anne-Mie Tijdens de door kunstenares inleiding een van verlopen. genoten weer Eerst Ook prima is deze rondleiding de aanwezigen Welvaartsstaat”. “De in tentoonstelling de Rondleiding enthousiast. de erg Bedrijvenclub, van waaronder waren deelnemers, 1 lid 54 De dingen. samengestelde 15 en de nieuwe musea, bezienswaardigheden langs en liep belevenis en nieuwe musea!”. stadskunstwerken haar fijne Deze tocht culturele een was Daniel de meesterwerk New van Yorkse rende architect gebouw architecturaal een is Venue Goffin, Xperience, Manager. onder Dhr. Henry van Dit intrige leiding Congress brachtenEerst Mons International het MICX, we aan bezoek een hoofdstad 2015. Mons, culturele naar jaar dit ging uitstap jaarlijkse De Atopolis. en stadswandeling MICX, naar Mons: Daguitstap opgetogen erg waren over en de activiteit. de tentoonstelling Veel borrel. geserveerde deelnemers en sympathiek een rondleiding grondige en aanwezig. werd genoot een ontvangen zeer goed groep De van het M HKA het MoMu. Verder er 8 leden de waren en Bedrijvenclub 58 van Vrienden Noten –Inspirations”. Van “Dries het de ModeMuseum tentoonstelling aan voor in rondleiding een te en gast dat keer één jaar. per We verder de met zetten traditie bezoek een huis elkaars in om beurt Vanafgeïntroduceerd. toen zijn beide instellingen metHet samenwerking idee een de Vrienden van het van MoMu 2012 werd in drankje. een door Van gevolgd –Inspirations”, Noten stelling “Dries tentoon de en ModeMuseum aan het bezoek MoMu+Friends: de met Uitwisseling plaatste. ook 4 leden waren de Er present. in Bedrijvenclub van tekening een de die boeken signeerde en er kunstenaar en vriendelijke een ruimte kunstige stadskunstwerken. Bedrijvenclub. gelukkig: Dinsdag 9 juni 2015 om 19u00 om 9juni 2015 Dinsdag aanwezigen, waaronder 72 6 leden totaal van in waren Er 11u15 om 7juni 2015 Zondag met verrassende rondlei geslaagdHet vol, een programma was maar werd dag De afgesloten met de geleid een door aan WIELS bezoek Na “Bergen, de het was lunch voor tijd de interessante stadswandeling: 08u45 om 2015 13 september Zondag Het mag succes een bezoek genoemd worden en telde 10 Vrienden 10u00 om 5juli 2015 Zondag

Libeskind.

tentoonstelling een

knappe

speech

“Atopolis”. in een mooie zaal, een fijne receptie in

van van een - - -

Donderdag 1 oktober 2015 om 19u00 Vierde bezoek aan toonaangevende galeries in Vlaanderen: Antwerpen Centrum.

Sinds 2012 bezoeken we jaarlijks de galeries en laten de galeriehouders zelf aan het woord. Afgelopen jaar gingen we naar Antwerpen Centrum en bezochten Callewaert – Vanlangendonck Gallery, Axel Vervoordt Gallery en Galerie De Zwarte Panter. De gastvrije galeriehouders Brecht Callewaert en Yoeri Vanlangendonck, Boris Vervoordt en Adriaan Raemdonck gaven elk een toelichting over hun programma, interessepunten en kunstenaars. Zoals de voorgaande jaren, was de avond weer een succes. Heel wat deelnemers lieten weten zeer tevreden te zijn. In totaal waren er 67 aanwezigen, waaronder 13 leden van de Bedrijvenclub.

Zondag 25 oktober 2015 om 11u15 Rondleiding in de tentoonstelling “Hüseyin Bahri Alptekin: Democratische Luxe”.

Helaas waren er over deze rondleiding uitzonderlijk enkele opmerkingen. In totaal waren er 99 aanwezigen, 8 leden van de Bedrijvenclub en 91 Vrienden van het M HKA.

Donderdag 12 november 2015 vanaf 18u30 Receptie in het M HKAFE gevolgd door de filmvoorstelling in Cinema Zuid van “Brabançonne” met voorwoord door Jos Van den Bergh en Q&A met regisseur Vincent Bal.

De avond startte met een fijne receptie in het M HKAFE in aanwezigheid van de regisseur en scenarist. Vervolgens ging de groep naar Cinema Zuid, waar Jos Van den Bergh de inleiding verzorgde. De film zelf was zeer aangenaam en er werd vrolijk meegezongen met de vele fragmenten uit het collectieve muziekgeheugen van België. Na de voorstelling was er nog een boeiende Q&A met regisseur Vincent Bal. Verschillende deelnemers lieten weten erg van de avond genoten te hebben. Er waren in totaal 82 aanwezigen, waaronder 9 leden van de Bedrijvenclub.

Zaterdag 19 december 2015 om 15u00 Lezing door Prof. dr. Erik Rombaut over de stad van de toekomst met een besluit door Prof. dr. Gustaaf Van Tendeloo, gevolgd door een receptie in het kader van The Third Paradise – Rebirth Day, in het auditorium van de KBC-Toren.

Deze lezing werd ook dit jaar weer ingepland op aangeven van Michelangelo Pistoletto in het kader van The Third Paradise – Rebirth Day. 21 december 2012 werd immers door Pistoletto uitgeroepen tot Third Paradise Day. De kunstenaar heeft hieromtrent een programma uitgewerkt met verschillende revoluties. Hij deed een oproep om deze dag over de hele wereld te vieren, ook in de volgende jaren, en daar sloten wij ons met deze lezing graag bij aan. Er werd een samenwerking aangegaan met ARGUS, stichting voor leefmilieu van KBC. Biologe Helga Van der Veken, directeur van ARGUS, verwelkomde de groep, gaf een gesmaakt voorwoord en lichtte het thema toe, terwijl er foto’s van de vorige lezingen werden getoond. De inleiding werd gegeven door Dhr. Ernest Van Buynder, Voorzitter van de Vrienden van het M HKA. Dan presenteerde Prof. dr. Rombaut zijn lezing: “Pleidooi voor de lobbenstad”. Hij deelde zijn inzichten over de stad van de toekomst en over de stedenbouw die nodig is om tegen 2050 het gros van de wereldbevolking op te vangen en een aantrekkelijke, klimaatbestendige en biodiverse leefomgeving met beperkte ecologische voetafdruk te bieden. Prof. dr. Gustaaf Van Tendeloo (Universiteit (€ 1.250) Ereleden (€ 625) Leden (€ 2.500) Sponsors € 5.500) nocturne (n.a.v. sponsor Evenement- (€ 3.500) sponsor Project- (€ 12.500) Sponsor Structurele (€ 24.750) sponsor Media- Totaal P 199 M HKA Jaarverslag 2015 Totaal

Cash 47 37 2004 6 3 1 Natura 58 10 3 3 3 1 Cash 43 51 2005 2 5 1 Natura 65 12 6 4 2 Cash UBS 55 45 2006 6 2 1 1 Natura 66 11 4 3 3 1 Cash 48 40 2007 4 3 1 Natura 60 12 gebleven stabiel relatief is het de van M HKA Bedrijvenclub van Het ledenaantal schitterend, vlekkeloos, is en ARGUS. middag de De Universiteit Antwerpen M HKA, de Bedrijvenclub, de aanwezigen 200 Vrienden via totaal het in van waren werdvoordracht. afgesloten activiteit De met heerlijke een receptie. Antwerpen) de conclusies trok de na Het lezing. geslaagde een was en heldere 2 Aantal: — €24.750 — 20 Aantal: €625 4 Aantal: — €1.250 — 6 Aantal: €2.500 Antwerpen Degussa Evonik 1 Aantal: — €3.500 0 Aantal: €12.500 — 6 2 3 1 Cash 46 37 2008 4 3 1 1 Natura LEDENAANTAL Het overdonderend een was succes met publiek. Er zeer een divers Structurele Klara. Cobra.be, Media LEDEN NV, ING Mensura, Interbuild, Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, F. België, Belgium, DSV Van Data Bankiers Clean, Belfius, Lanschot BASF Antwerpen, Belgium, &Van AXA Ackermans Haaren, Leden Michielsens Allift Ereleden &Company, McKinsey Inc., Vooruitzicht. Group, Prem Groep Van N.V., Roey Moortgat, Duvel Verzekeringen, Hiscox Sponsor Projectsponsor

55 tegenover 9 4 2 1 1 1 Cash

succesvol

29 37 Sponsor 2009 3 3 1 1 Natura

Sponsor 44

2014. 7 2 3 1 1 Cash

en 34 26 Estates VZW, Retail Antwerpen Lessius , KBC, 4 2010 3 1

Natura inspirerend 42 8 2 2 3 1 Cash 24 32 4 3 2011 1 Natura

verlopen. 39 7 2 2 1 1 1 Cash 28 20 4 2012 3 1 Natura 34 6 2 2 1 1 Cash 28 20 4 3 2013 1 Natura 34 6 2 2 1 1 Cash 27 19 4 2014 3 1 Natura 33 6 2 2 1 1 Cash 27 19 4 3 2015 1 Natura 33 6 2 2 1 1 Mercator Verzekeringen N.V., Methis, Mulier Mulier Gallery, Nationale Bank van België, Rem.B, SD Worx,‘t Fornuis, VOKA – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland, Willemen Groep.

In 2015 telde de Bedrijvenclub 33 leden, waaronder 6 naturasponsors: Allift Michielsens (hoogtewerker); Cobra.be (publiciteit); Duvel Moortgat (drank); Klara (radiospots); Prem Group (ruilovereenkomst hotelkamers); ’t Fornuis (diner).

Het aantal leden van de Bedrijvenclub wordt regelmatig aangepast. Er komen nieuwe leden bij, er vallen er af, maar de meeste leden blijven normaliter hun lidmaatschap hernieuwen.

In 2015 waren er geen afmeldingen, maar ook geen nieuwe leden.

SPECIFIEKE SPONSORING

In 2015 waren er ook bedrijven die specifieke tentoonstellingen of projecten steunden, waarbij de relatie met de Bedrijvenclub van het M HKA op een secundaire plaats kwam.

Sponsoring Bank Degroof Bank Degroof ondersteunde het M HKA voor het derde jaar op rij met een bedrag van € 30.000.

Allen & Overy LLP In 2015 ging de duurzame samenwerking tussen het M HKA en Allen & Overy LLP verder, en dit voor nog minstens twee jaar. Het bedrijf ondersteunt het M HKA met € 10.000 per jaar, in ruil voor een returnpakket gebaseerd op bruikleen en evenementen.

De Olifant In 2015 liep ook de samenwerkingsovereenkomst met De Olifant verder, die de verfsponsor/naturasponsor van het M HKA bleven.

Pernod Ricard Belgium Pernod Ricard Belgium trad op als naturasponsor voor de opening van de tentoonstelling “Ricardo Brey. Op de bodem van de hemel” op donderdag 5 februari 2015. Ze voorzagen 600 mojito’s, een bar, 2 professionele barkeepers en materiaal om mojito’s te maken.

M HKART CIRCLE

De M HKArt Circle werd in 2014 opgestart, vanuit de bedoeling om verzamelaars en kunstliefhebbers in één groep samen te brengen.

De M HKArt Circle is een besloten gezelschap van kunstliefhebbers en kunstverzamelaars. Het lidmaatschap is enkel op persoonlijke uitnodiging. Drie maal per jaar wordt voor de leden een exclusief kunstevenement georganiseerd, waaronder steeds een buitenlandse reis. Unieke kunstontmoe- tingen staan centraal en de leden komen in nauw contact met de hedendaagse kunst en de kunstenaars. Dankzij het participatief karakter worden de activiteiten op aangeven van de leden ingepland. Tijdens de activiteiten in binnen- en buitenland worden uitzonderlijke contacten gelegd met inspirerende mensen op prestigieuze locaties. Het is een unieke gelegenheid om een passie voor kunst te delen, bijzondere collecties te ontdekken, ideeën uit te wisselen, een netwerk uit te breiden, potentiële samenwerkingen vorm te geven of contacten te leggen. P 201 M HKA Jaarverslag 2015 21 Bedrijvenclub en sponsorwerving sfeer. over en de de fantastische heel tevreden inhoud erg de trip, hedendaagse kunst. doorheen dezetijdens ontdekkingstocht fascinerende de Italiaanse stondenlunch nog galeriebezoeken enkele op het programma. Foundation. Na de de Prada in ontvangen Circle werd de M HKArt daarna Hedendaagse en Moderne Kunst). Verder Egizio. Museum (Museum ook GAM bezocht voor Museum de groep het Egyptisch aan en bezoek een stadswandeling een hedendaagse kunst, Museo d’Arte Rivoli het di Contemporanea: Castello aan het van museum bezocht. en de kathedraal centrum hetwerden Biella historische in Eveneens en zijn echtgenote Cittadellarte. avondmaal met in de kunstenaar rond te Tot gaan de Rodezigen Zeetafel. aan slot genoot ook het de groep uitgebreide en gesprek met vooraleer de rondleiding, aanwe discussie een een gaf Hij door zelf. Pistoletto Michelangelo werd op Cittadellarte ontvangen Circle povera. vertegenwoordigers M HKArt De de arte van belangrijkste de Pistoletto, Michelangelo van één kunstenaar de Italiaanse van leiding —Fondazione onder Pistoletto, ‘kunstlaboratorium’ een Cittadellarte van en Biella. Turijn, in Milaan Circle M HKArt Van Italië. donderdagnaar 7mei tot en met zondag 10 mei verbleef de exclusieve een was voor reis groep beperkte een trip eerste buitenlandse De naar Turijn –Milaan. –Biella Reis tevreden. afloop erg na was Brey zelf, Iedereen, ook Ricardo zelf. kunstenaar oversiast én aanwezigheid over de de van tentoonstelling de gesmaakte Brey.gesprek met Ricardo en boeiend een voor hapje een en drankje het M HKAFE het naar gezelschap leidde ging zelf de rond. 17naar zijn Daarna aanwezigen tentoonstelling in kunste De Circle. hemel” we VIP-avond een organiseerden voor de M HKArt Brey. de de bodem Op van “Ricardo de tentoonstelling van aanleiding Naar van hemel”. de bodem de “Op in tentoonstelling de Brey Ricardo met VIP-avond en optimaliseren. activeren Circle de M HKArt van de werking wil Batens. groep Deze Katrien M HKA) en medewerkster een het van M HKA, hetvan M HKA), Dhr. het Dieter van Vankeirsbilck (Zakelijk Directeur Dhr. Van Ernest de Vrienden Buynder (Voorzitter van Bestuur van de Raad van Mevr. Yolande het van M HKA), Avontroodt Bestuur van de Raad van (lid Dhr. Wouter Ploey De het (Voorzitter van M HKA), Bestuur van de Raad van verzekerd uit bestaande door wordt het groep een M HKA werking De binnen verder te ontsluiten, etc.tatiecentrum (bv. doelgroepen patiënten)specifieke Alzheimer te uit bouwen, het documen bijzondere te restaureren, optimaal voor trajecten kunstwerken fragiele onderzoekstrajecten op te zetten, te realiseren, bijzondere kunstaankopen om het educatieve van museum, projecten de werking teaan uit bouwen, bijdrage substantiële een levert uitbouwen. verder museum groep De kan als duo’s, €2.500 duo per van betalen. jaarpremie een die 15 waren deelnemers De de totaal personen reis. deel aan in namen Er begeleidde de groep het van M HKA, Baere, De directeur Bart het Avondmaal, Laatste bracht aan bezoek een eerst de groep Milaan In TurijnOok in stonden boeiende bezoeken gepland, onder andere 1996 Piëmont de thuisbasis sinds regio is de Noord-Italiaanse in Biella 2015 mei 10 –zondag 2015 7mei Donderdag avondDeze uitstekend is verlopen. enthou aanwezigen erg De waren 19u30 om 2015 5maart Donderdag ACTIVITEITEN zijn missie dat het ervoor moreleDeze M HKA zorgt steun en financiële tiental een van gezelschap op zich richt beperkt een Circle M HKArt De - - - - Woensdag 3 juni 2015 – zaterdag 6 juni 2015 Vrij bezoek aan het VIP-programma van Art Athina International Contemporary Art Fair.

Op aangeven van Mulier Mulier Gallery werd de leden van de M HKArt Circle een VIP-programma aangeboden op de Art Athina International Contemporary Art Fair in Athene, van 3 tot 6 juni 2015. Op donderdag 4 juni werden de aanwezigen verwacht op de VIP Preview Cocktail en de VIP Opening en op vrijdag 5 juni was er een International VIP Program gepland. Dit was tevens een uitgelezen kans om kunstenaars en kunstverzamelaars te ontmoeten en om de culturele sites, musea en galeries van Athene te ontdekken.

Woensdag 30 september 2015 – zondag 4 oktober 2015 Kunstreis naar Moskou in het kader van de 6de Moscow Biennale of Contemporary Art.

De tweede kunstreis voor de leden van de M HKArt Circle was een bezoek aan Moskou in het kader van de 6de Moscow Biennale of Contemporary Art. De titel van de Biënnale was ‘How to live together?’. In de expositie vormde Moskou de ontmoetingsplaats tussen Europa en Azië. Bart De Baere, directeur van het M HKA, was de curator van dit belangrijke kunstevenement, waardoor we de leden natuurlijk een bijzondere blik op de Biënnale konden bieden. Naast een uitgebreid bezoek aan de Biënnale werden er ook exclusieve bezoeken gebracht aan enkele private collecties, waarvan de deuren normaliter gesloten blijven voor bezoekers. Bovendien maakten de deelnemers natuurlijk ook kennis met de talrijke historische en culturele bezienswaardigheden van de Russische hoofdstad. Op woensdag 30 september werd er gestart met een wandeling met gids op het Rode Plein en een eerste uitleg over de stad, gevolgd door een welkomstdrink in het hotel en een diner in Brasserie Most. Donderdag 1 oktober ging de groep naar de VDKNh-grounds, waar de Biënnale plaatsvond. De deelnemers brachten een bezoek aan het park en de Biënnale en ontmoetten verschillende kunstenaars, zoals Honoré d’O, Li Mu, Fabrice Hyber, Luc Tuymans,Peter Wächtler, Babi Badalov, Simon Denny, … Tevens waren ze aanwezig op de wereldpremière van de nieuwe video van Almagul Menlibayeva met een inleiding door de kunstenaar. Later op de dag bezocht de M HKArt Circle 3 fringe tentoonstellingen op wandelafstand en waren ze aanwezig op de keynote speech van Yanis Varoufakis. De dag werd afgesloten met een diner in het Vogue Café. Vrijdag 2 oktober begon met een bezoek aan de VAC Foundation, gevolgd door de lunch. In de namiddag begeleidde journalist Peter d’Hamecourt de groep op een wandeling met een persoonlijke insteek. Zaterdag 3 oktober stond in het teken van de highlights van de stad Moskou met een bezoek aan het Tretyakov Museum, het MOMA Museum, de Garage, Krimsky Val en de privécollectie van Shalva Breus. De dag werd afgesloten met een diner in Restaurant Bolshoi. Ook op zondag 4 oktober stonden, voor de terugkeer naar België, nog boeiende bezoeken gepland. De dag startte met een bezoek aan het Kremlin met de Kathedralen, de wapenzaal naast het Kremlinpaleis, de Tsarenklok en het Tsarenkanon. Daarna stonden een bezoek aan het Jewish Museum met de tijdelijke expositie van Anish Kapoor en tot slot nog een privécollectie op het programma. Er namen in totaal 12 personen deel aan de reis naar Moskou, die lieten weten zeer tevreden te zijn over het programma, de inhoud en de gezellige sfeer.

LEDEN In 2015 telde de M HKArt Circle 14 duo’s. Het is de bedoeling dat deze groep zich in de toekomst nog verder uitbreidt. 22 22 Nocturnes en verhuur accommodatie P 205 22 Nocturnes en verhuur Datum 8/01/2015 13/01/2015 13/01/2015 16/01/2015 18/01/2015 20/01/2015 accommodatie Wie Banking Corporate – KBC Banking Corporate – KBC Degroof Bank Antwerpen Degussa Evonik Willemsfonds Degroof Bank

Wat receptie en rondleiding met Nocturne receptie en rondleiding met Nocturne champagne glas een door gevolgd Panamarenkohuis, het aan Bezoek dinner walking en rondleiding onthaalreceptie, Kaderfeest: Algemene rondleiding en brunch cava-onthaal, een door gevolgd M HKA het in Universum Panamarenko in rondleiding een en champagne glas een door gevolgd Panamarenkohuis, het aan Bezoek

vergadering,

Locatie Tentoonstellings zalen Tentoonstellings Panamarenkohuis zalen Tentoonstellings zalen toonstellingszalen ten en M HKAFE Auditorium, M HKA en Panamarenkohuis Guide.Manager Event brochures, zoals door gespecialiseerde het advertenties plaatsen van in Dit gecombineerd met het feit dat we promotie voor evenementen maken Panamarenko tentoonstelling mond en de aantrekkelijke reclame Universum tegenover wat ook topjaar een 2015 het 2014, Het van was. is beste resultaat ooit. tegenoverstijging met de is ongeveer omzet voorgaande De jaren. 20% gestegen €101.909,80 het van verhuur omzet De de accommodatie van vertoont aanzienlijke een €82.202,77 Verhuur 2015: accommodatie in €66.582,29 Verhuur accommodatie 2014: — Verhuur accommodatie 2013: — — 01 €44.955,84 Verhuur 20.629,30 € Verhuur accommodatie 2011: — €3.118,00 (sluiting M HKA) Verhuur accommodatie 2010: — €40.054,06 Verhuur accommodatie 2009: — €31,005,14 Verhuur accommodatie 2008: — € 33.629,05 Verhuur accommodatie 2007: — 17.836,80 € Verhuur accommodatie 2006: — 8.837,80 € Verhuur accommodatie 2005: — Verhuur accommodatie 2004: — — afgesloten. dergelijk een geval in zijn de niet-afgehuurde bijdergelijke. nocturnes dan museumruimtes Anders en colloquia workshops, van brainstorms, personeelsdagen, organiseren receptie een en/ofaanbieden van catering. de genodigden van voor en mogelijkheid tot ontvangst en balie inkomhal het van museum. openingsuren normale om (private) evenementen nocturnes, en workshops te buiten richten, de in Het M mond-aan- aan de huurders van te danken volgensDit is bevraging een Bovendien worden meer steeds programma’s op maat uitgewerkt. worden afgehuurd voor het kunnen museumruimtes Beschikbare omvat (geleid) een Een nocturne de van met museumbezoek gebruik HKA

- - - -

biedt

accommodatie 6.600,00 7.733,40 5.813,50 995,50 Bedrag 75,00 de — mogelijkheid € €

€ € € € Detail sponsoring Return aangerekend verbruik Enkel sponsoring Return Bedrijvenclub Lid

sponsoring Return

02 € 2012: aan bedrijven, rondleiding

45.629,29 M HKA met 400 160 150 10 organisaties 31

rondleiding M HKA zonder

en Cinema Zuid particulieren

marenko

Pana- huis . 10 10

M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema marenko Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid huis 20/01/2015 Bank Degroof Bezoek aan het Panamarenkohuis 21,60 € Verbruik M HKAFE Panamarenkohuis, en M HKA gevolgd door een glas champagne en een rondleiding in Panamarenko Universum in het M HKA 21/01/2015 Vlaams Publishers tour: bezoek Tentoonstellings- — € Gratis aangeboden, 22 Fonds voor met auteurs en Duitse zalen enkel gebruik de Letteren uitgevers. De auteurs museumzalen tijdens praten over hun de openingsuren eigen werk 22/01/2015 Verhaert Nieuwjaarsreceptie met M HKAFE en 8.445,65 € 100 speeches en een bezoek tentoonstellings- aan de tentoonstelling zalen Panamarenko Universum 26/01/2015 Rotary Club Filmvertoning kortfilms Zaal 2, 478,75 € 70 Antwerpen En attendant le dégel en Cinema Zuid Park Javotte met inleiding en Q&A 27/01/2015 De Standaard Rondleiding met Tentoonstellings- 2.927,90 € Ruilovereenkomst: 21 welkomstwoordje en zalen en M HKAFE waarde * 2 in receptie advertentieruimte 27/01/2015 De Standaard Rondleiding met Tentoonstellings- 2.927,90 € Verdubbeling 0 welkomstwoordje en zalen en M HKAFE waarde voor receptie advertentieruimte 28/01/2015 Interstuhl / Onthaal met cava, Tentoonstellings- 1.163,50 € 16 Velto BV rondleiding en receptie zalen en M HKAFE 28/01/2015 Pascale Perard – Filmvertoning kortfilm Zaal 2, Cinema Zuid 580,80 € 250 VZW Club eindwerk KASKA: 2 maal Classic Art inleiding, vertoning AG. De stempels die we dragen, fotoreeks en nawoord, gevolgd door een receptie 30/01/2015 De Olifant Nieuwjaarsfeest en M HKAFE en 100,00 € Return sponsoring 180 nocturne tentoonstellingszalen 3/02/2015 Bank Degroof Bezoek aan het Panamarenkohuis — € Return sponsoring 10 Panamarenkohuis, gevolgd door een glas champagne 10/02/2015 F. Van Lanschot Verwelkoming en M HKAFE en 5.558,00 € Lid Bedrijvenclub 94 Bankiers presentatie, rondleiding tentoonstellings- in Panamarenko zalen Universum, gevolgd door een uitgebreide receptie 12/02/2015 Nationale Bank Bezoek aan de tentoon- Tentoonstellings- 184,50 € Lid Bedrijvenclub – 5 van België stelling Panamarenko zalen catalogi geschenk Universum 17/02/2015 Adriaan Meeting en lunch Auditorium en 722,40 € 16 Raemdonck/ M HKAFE Beroeps- vereniging galleristen 19/02/2015 SD Worx Klantenseminarie met Auditorium, — € Sponsor – 0 onthaal, inhoudelijke M HKAFE en ten- geannuleerd sessie, lunch en toonstellingszalen rondleiding 3/03/2015 Bank Degroof Bezoek aan het Panama- Panamarenkohuis — € Return sponsoring 10 renkohuis, gevolgd door een glas champagne 10/03/2015 Bank Degroof Bezoek aan het Panama- Panamarenkohuis — € Return sponsoring 10 renkohuis, gevolgd door een glas champagne 11/03/2015 Belfius Verwelkoming en M HKAFE en 2.820,00 € Lid Bedrijvenclub 98 speeches, rondleiding in tentoonstellings- Panamarenko Universum, zalen gevolgd door een uitgebreide receptie 13/03/2015 SD Worx Afscheidsfeestje voor M HKAFE en 1.068,95 € Lid Bedrijvenclub 22 het pensioen van Patric tentoonstellings- Serverius: rondleiding in zalen Panamarenko Universum, gevolgd door een receptie met animatie P 207 Datum 21/03/2015 15/03/2015 15/03/2015 31/03/2015 2/04/2015 8/05/2015 7/05/2015 2/04/2015 15/06/2015 16/06/2015 19/05/2015 29/05/2015 29/05/2015 25/06/2015 11/07/2015 26/06/2015 Wie Mornings Creative Ploey De Wouter Delen Bank Hogeschool Grote de Karel Van Beuningen – Boijmans – ARTube Brussel Studio Bongo Van Beuningen – Boijmans – ARTube Antwerpen Stad AG Vespa / Sportstad Antwerpen Degroof Bank Productions Sylvester Flanders Heritage Art Contemporary Antwerpen Ziekenhuis Universitair Hertz Architecten RBDM Conix

Wat Antwerpen Mornings Creative van promotiefilmpje het voor Filmopnames M HKAFE het in borrel en Universum Panamarenko in Rondleiding ontbijtreceptie een en Universum Panamarenko in ochtendrondleiding Personeelsevenement tentoonstelling de in teambuilding met studentenadministratie Teamdag hapje een en drankje een door gevolgd hemel de van bodem de -Op Brey receptie en workshops koffiepauze, presentaties, groep, onthaal lunch, koffieonthaal, vergadering, met Academie: ARTube dansfeest een door gevolgd diner, een met Personeelsfeest diner en presentatie met meeting cava-onthaal, een met Bedrijfsevenement receptie en workshops koffiepauze, presentaties, groep, onthaal lunch, koffieonthaal, vergadering, met Academie: ARTube Gedempte de van toekomst de omtrent Persconferentie receptie en bewegingstoestellen op sporten lopen, beweegt Stad ‘t Rooftophappening M HKA het aan bezoek vrij een nog volgde Daarna champagne. glas een door gevolgd Panamarenkohuis, het aan Bezoek dansfeest een en Ramon Ay film de van Wrap-party De Welvaartsstaat De van forum het voor Raila Arturas van video de van live-uitvoering de van Repetitie versnaperingen en koffie slot tot en achtergrondmuziek met dinner walking cadeau, het van overhandiging met speeches drankjes, en hapjes met aperitief rondleiding, met directeur financieel de voor Pensioneringfeest Moodfamily muziek: hedendaagse met Dagconcert receptie en presentatie een met vastgoedmanagers landse Neder 35 met Bezoek

medewerkers diner een , met

Zuiderdokken : trappen

Ricardo

met

Locatie Tentoonstellings zalen tentoonstellings en M HKAFE zalen tentoonstellings en M HKAFE zalen M HKAFE en zalen Tentoonstellings- zalen tentoonstellings en M HKAFE Zuid, Cinema dakterrassen en M HKAFE zalen tentoonstellings en M HKAFE Zuid, Cinema zalen tentoonstellings en M HKAFE Zuid, Cinema Auditorium dakterrassen en M HKAFE M HKA en Panamarenkohuis dakterrassen en M HKAFE Zuid Cinema 2van Zaal Grote en M HKAFE zalen, Tentoonstellings- Scheldekant Dakterras dakterras en Auditorium

dakterrassen ------

€ 5.029,40 4.886,65 3.695,46 3.089,30 3.907,70 1.546,30 1.145,90 4.625,11 280,00 194,40 Bedrag 411,70 13,20 — — — — € € € € € € € € € € € € € € €

visibiliteit en Promotie voorzitter voor gratis / sponsoring Return Detail

deelnemers) (Inkom Partner Universum Panamarenko partnership Return Partner

De Welvaartsstaat De van kader het in Parnership partner voor Kortingstarief aangerekend verbruik Enkel sponsoring Return

Partner- kortingstarief

rondleiding M HKA met 116 56 24 22

rondleiding M HKA zonder 500 60 70 93 22 35 35 35 10 3

Cinema Zuid 93 35 10

marenko Pana- huis 6

M HKA M HKA Pana- met zonder Cinema marenko Datum Wie Wat Locatie Bedrag Detail rondleiding rondleiding Zuid huis 1/08/2015 Prospekta – VIP-receptie en Tentoonstellings- 450,00 € Partner- 40 Centrum rondleiding voor gasten zalen kortingstarief voor kunst- van Retail Estates voor communicatie de officiële start van Museumnacht 1/08/2015 Prospekta – VIP-receptie en Tentoonstellings- 150,00 € Rondleiding Centrum rondleiding voor gasten zalen voor kunst- van Retail Estates voor communicatie de officiële start van Museumnacht 10/08/2015 ZEB Fotoshoot nieuwe Tentoonstellings- 756,25 € 8 collectie zalen, M HKAFE en dakterrassen 22/08/2015 Natascha Huwelijk: ceremonie, Dakterras 3.210,93 € 160 Wygers en receptie, diner en Scheldekant en Gert De Bie dansfeest M HKAFE 25/08/2015 VTM – Persconferentie nieuwe zaal 2, Cinema Zuid 1.149,50 € 45 Medialaan reeks De Bunker met en de inkomhal een onthaal, speeches en vertoning van een compilatie, interview en borrel achteraf 26/08/2015 Skyline Opnames VRT-Reeks T Dakterras stadskant — € Ruilovereenkomst 10 Entertainment met visibiliteit op generiek 28/08/2015 BOHO Players Open repetitie, gevolgd Tentoonstellingsza- 156,10 € Enkel het verbruik 15 door een lunch len en M HKAFE in het M HKAFE aangerekend 4/09/2015 Sputnik Media Opnames documentaire Tentoonstellings- — € Promotie en 3 voor TLC met Eline De zalen en M HKAFE visibiliteit Munck die een bezoek brengt aan het M HKA en in de zalen rondloopt 12/09/2015 Rivièra Brigdenamiddag met M HKAFE 577,50 € Verbruik en 235 Bridgeclub wisselende teams vergoeding plusuren 17/09/2015 Recodin Bedrijfsevenement M HKAFE, 2.494,30 € 40 met onthaal en lunch, auditorium en presentatie, workshop tentoonstellings- omtrent Schilderen in Stijl zalen en afsluitende receptie 18/09/2015 Janssen Teambuilding met een M HKAFE en 6.491,90 € 70 Pharmaceutica onthaal en toelichting, tentoonstellings- lunch en een teambuil- zalen ding met opdrachten en creatief werken, gevolgd door een afsluitende dessertenreceptie 23/09/2015 Geronimo Filmopnames voor M HKAFE en — € Promotie en 8 de promotiefilm voor tentoonstellings- visibiliteit de stad Antwerpen: zalen experimentele dans in de tentoonstellingszalen 26/09/2015 Woonzorg- Activiteit voor de Dag van M HKAFE en 881,90 € Partner 45 centrum de Klant. Rondleiding tentoonstellings- Catering en Immaculata volgens het Meet Me@ zalen rondleiding M HKA-project gevolgd door een lunch voor de groep. In de namiddag volgde nog een tweede groep voor een rondleiding volgens het Meet Me@M HKA-project 21/10/2015 Eyeworks – Opnames voor de tweede Dakterras — € Promotie en 5 Halftien nv reeks van Cordon Scheldekant visibiliteit 29/10/2015 Stad Antwerpen Visit Antwerpen: Lunch M HKAFE — € GEANNULEERD 0 voor Lidewijn Reckman WEGENS en Bert De Vlegelaer TIJDSGEBREK 13/11/2015 Vriendenkring Bedrijfsuitstap met Cinema Zuid 375,71 € 50 Personeel Vrije een bezoek achter de Universiteit schermen in Cinema Brussel Zuid en een selectie van stille slapstickfilms met pianobegeleiding P 209 Datum 18/11/2015 19/11/2015 19/11/2015 19/11/2015 19/11/2015 20/11/2015 23/11/2015 8/12/2015 2/12/2015 17/12/2015 2015 TOTAAL 23/11/2015 Wie Submarine Yellow Voorkempen Antwerpen Club Rotary Noord Antwerpen Club Rotary Amerloo Club Rotary Heideland Club Rotary humaniora Kunst- Kunstenpunt FARO – Vandeperre Willy Hunkemöller – UPR Rococo Amarant

Kunstenpunt FARO –

Wat magazine wieler- voor ‘prorace’ koersfiets van Fotoshoot dinner walking een en voorbeeldrondleidingen informatiesessie, een met fundraising hun van kader het in evenement HKA- Me@M Meet dinner walking een en voorbeeldrondleidingen informatiesessie, een met fundraising hun van kader het in evenement HKA- Me@M Meet dinner walking een en voorbeeldrondleidingen informatiesessie, een met fundraising hun van kader het in evenement HKA- Me@M Meet dinner walking een en voorbeeldrondleidingen informatiesessie, een met fundraising hun van kader het in evenement HKA- Me@M Meet receptie en muziek kunstwerken Van Ostaijen): Paul Stad, Bezette Wereldoorlog, (Eerste M HKA Bezetting lunch een en presentaties onthaal, koffie- met bemiddeling digitale Collegagroep Screening achteraf collectie de met paspoppen de tussen borrel een We’re en Young While film de van vertoning met Hunkemöller van Collection’ ‘Cosy de van Voorstelling achteraf en vooraf drankje een met Heartland Naked receptie een door gevolgd speeches, en welkomstdrankje een met Rococo productiehuis het van kortfilms vijf van Voorstelling 2015 in Lessen

lunch een en presentaties onthaal, koffie- met bemiddeling digitale Collegagroep

kortfilm

tonen,

Locatie dakterras en zalen Tentoonstellings- zalen tentoonstellings en M HKAFE zalen tentoonstellings en M HKAFE zalen tentoonstellings en M HKAFE zalen tentoonstellings en M HKAFE M HKAFE en gebouw Hele M HKAFE en Auditorium inkomhal en Zuid Cinema 2in zaal Grote inkomhal en Zuid Cinema 2in zaal Grote inkomhal en Zuid Cinema 2in zaal Grote Auditorium

M HKAFE en Auditorium - - - - 101.909,80 1.326,05 999,00 1.615,35 622,50 605,00 220,00 306,51 788,51 904,01 302,50 321,80 162,01 Bedrag € € € € € € € € € € € € € Detail HKA-project Me@M Meet het naar gaan 2016 fundraising hun van opbrengsten De aangerekend. M HKAFE verbruik Enkel HKA-project Me@M Meet het naar gaan 2016 fundraising hun van opbrengsten De aangerekend. M HKAFE verbruik Enkel HKA-project Me@M Meet het naar gaan 2016 fundraising hun van opbrengsten De aangerekend. M HKAFE verbruik Enkel HKA-project Me@M Meet het naar gaan 2016 fundraising hun van opbrengsten De aangerekend. M HKAFE verbruik Enkel aangerekend personeelskosten wel Partner,

sector de voor Kortingstarief

partner aangerekend, M HKAFE verbruik Enkel aangerekend catering wel Partner,

rondleiding M HKA idem idem idem 1623 met 103

rondleiding M HKA zonder idem 2252 3871 40 50 4

Cinema Zuid 796 140 60 43

marenko Pana- huis 56

23 24 23 Fotocredits P 213 M HKA Jaarverslag 2015 2423 Fotocredits 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Foto’s foto Roza Hassan, M HKA Vernissage El Welvaartstaat, De foto M HKA M HKAFE, Heck, Kati Boekvoorstelling foto Goots Bram M HKA, Museumnacht, Rondleiding Manège, Mons, foto Atopolis, Le tentoonstelling M HKA Hoofdstad Mons, Culturele naar deUitstap Vrienden van M HKA Fabre, Jan Stigmata Afbraak fotoBendeweek M HKA Kunstbende M HKA, Meets Moskou,Opbouw Biënnale Luc foto Tuymans, Chichkov Yuriy The Zuid, Book @The fotoMind Movies, Cinema M HKA Okrifoto, Ben met en schrijver Peter Krüger Interview screenshot website ArtTUBE, foto Brey, M HKA M HKA, Ricardo Publicatie foto M HKA M HKA, Birthday, Art’s Visite, Herzele, Vermeir Muros: Zaalzicht fotoExtra Annelien of Silence Curtain Pacquée, Ria het M HKAFE, in de maand van Kunstwerk foto M HKA M HKA, Smits, Georges INBOX, Zaalzicht Performance Planet Concrete, #2 Lodgers Bolwerk, foto M HKA foto M HKA glans en Kneuzingen Otobong Nkanga, SITU, IN Zaalzicht, Tightrope, 2015, foto M HKA Taus Recente Makhacheva, Aanwinsten, Collectietentoonstelling, Vernissage, Fabre, Jan Stigmata foto Bob Van Mol Brey, van hemel de bodem de Op Ricardo Rondleiding Panamarenko, foto M HKA Antwerpen, Brey,Opbouw To Fuel Ricardo Fire The Fabre,Jan Stigmata foto Goots SITU, Bram Performance IN Otobong Nkanga, foto M HKA Wereldoorlog I Stad’ ‘Bezette het Paul kader van in Van het van M HKA Ostaijen Bezetting

Zwitserse Fiets Zwitserse , 1998, foto M HKA foto M HKA het, school M HKA, aan bezoek , door Antwerpen, Kunsthumaniora! De , foto M HKA V9 , 1967, W foto Goots Bram , M HKA, ,

Sint-Pauluskerk, , foto M HKA , M HKA,

, M HKA,