Bijlage 2 Kwaliteitscriteria Landschapsontwikkelingsplan

Bijlage 2 Kwaliteitscriteria landschapsontwikkelingsplan

LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 49

4. TOETSINGSKADER VOOR ONTWIKKELINGEN 4.1 Inleiding

Om sturing te geven aan de ontwikkelingen in het gebied is in dit hoofdstuk een leidraad bij ‘rode’ ontwikkelingen uitgewerkt (paragraaf 4.3). De leidraad vormt het landschappelijk toetsingskader voor de gemeente, om te bepalen of bepaalde ‘rode’ ontwikkelingen in een gebied landschappelijk gewenst zijn, en aan welke kwaliteitseisen moet worden voldaan. Dus ‘hoe’ ze eruit zien. De leidraad geeft tevens de aan de ontwikkelingen gekoppelde tegenprestaties. Deze landschappeljke tegenprestaties dienen als voorinvesteringen in het landschap. Het bestemmingsplan geeft uiteindelijk aan ‘of en waar’ de ontwikkelingen kunnen.

Door voorinvesteringen in het landschap kan een bijdrage worden geleverd aan realisatie van het in hoofdstuk 3 geformuleerde landschappelijk streefbeeld. De leidraad vormt op deze manier niet alleen een toetsingskader maar tevens een passief instrument om het landschappelijk streefbeeld te bereiken, namelijk wanneer kansen zich aandienen. Actieve instrumenten om het landschappelijk streefbeeld te bereiken, zoals beleid en oplossingsrichtingen, komen in hoofdstuk 5 aan bod. LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 50

deelgebied landschappelijke meerwaarden kunnen Deze systematiek waarbij door voorinvesteringen opleveren. Het LOP sluit geen ontwikkelingen in (tegenprestaties) in het landschap de gebieden uit, maar spreekt op deze manier wel een landschappelijke structuur wordt hersteld en voorkeur uit voor bepaalde ontwikkelingen in een versterkt, is de basis voor veel recent ontwikkelde bepaald deelgebied. ruimtelijke plannen. Ruimtelijke plannen en investeringen worden als het ware aan elkaar gekoppeld. De Rood-voor- rood regeling biedt bijvoorbeeld de ruimte voor rood, door sloop van stallen en investeringen in landschap en natuur. Het LOP sluit bij deze systematiek aan. Voorbeelden van ruimtelijke plannen waarbij voorinvesteringen in het landschap plaatsvinden, zijn: Landschapspark Zendersche esch, Twenste stadsranden, Het Tuinenrijk, Werkschrift ruimtelijke kwaliteit Overijssel, Integrale visie stadsrand Hengelo-noord/Borne en D’r op oet, plan voor de stadsrand van Enschede-Noord.

4.2 Inzet van ontwikkelingen

Iedere soort ontwikkeling heeft door zijn ruimtelijke verschijningsvorm en gebruik een andere impact op het landschap. Ook de landschappelijke meerwaarde die een ontwikkeling door investeringen in het landschap kan bereiken is verschillend. Een nieuw landgoed heeft immers een andere impact dan een intensief agrarisch erf. In bijlage 3 is op hoofdlijnen per ontwikkeling weergegeven wat de landschappelijke bijdrage/meerwaarde kan zijn. In de tabel op de volgende pagina is per deelgebied uiteengezet welke type ontwikkelingen in een LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 51

Ontwikkelingen die (mits goed ingepast) van meerwaarde kunnen zijn voor het landschap

Essen- en kampenlandschap Jonge ontginningen Beekdallandschap Stedelijk landschap Deelgebieden Ootmarsum, Breklenkamp, Saasveld- Grensvelden, Springendal, Springendal Beekdalen, Ottershagen- Deurningen e.o. Lemselo- Tilligte-Lattrop- Weerselo, Overgangs- Roderveld, Dal van de De Hollandse Ootmarsum, Rossum-Volthe Denekamp Gammelke, Gebied, velden Oosterveld- Dinkel Graven Denekamp, Deurningen Snijdersveld Weerselo, Saasveld, e.o. Rossum, Lattrop, Tilligte, Groot en Klein Agelo, Dulder Landschapstype Essen op de Essen en Essen en Jonge zand- en Jonge bos- Brongebied Midden- Benedenloop Omgeving stuwwalflanken kampen op kampen op heide- en heide- en loop en stadsrand, kleinere dekzandrug- ontginning ontginning bovenloop maten dorpsrand, koppen gen langs de landschap buurtschap beekdalen

Individueelerf X X X

Clustering van erven X

(Nieuwe) landhuizen en XXXXX landgoederen Woonlandschap X

Intensieve veehouderij X erven (IV-cluster Saasveld) Natuur- en XXXXXXXX landschapscamping LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 52

4.3 Kwaliteitseisen en tegenprestaties

De kwaliteitseisen en de tegenprestaties die aan een de Welstandsnota de nodige handreikingen ten ontwikkeling worden gesteld, zijn sterk afhankelijk aanzien van de architectonische kwaliteit. van het type landschap waarin de ontwikkeling zich bevindt. Ieder type landschap heeft namelijk zijn eigen unieke kenmerken en identiteiten. Om een helder kader te bieden voor nieuwe ontwikkelingen zijn daarom per landschapstype en deelgebied de kwaliteitseisen en een aantal keuzes aan tegenprestaties uiteengezet in de volgende tabellen. Voor de locatie van de deelgebieden wordt verwezen naar de kaarten 2 t/m 6 en bijlage 5 Landschappelijk streefbeeld.

Uit de tabellen kan per soort ontwikkeling een pakket aan randvoorwaarden en maatregelen worden samengesteld, afhankelijk van het type landschap waarin het ligt. Nieuwe initiatieven en planaanvragen kunnen aan dit pakket worden getoetst.

Het pakket stelt echter vooral kwalitatieve eisen ten aanzien van de landschappelijke inpassing. Maar ook de omvang van een ontwikkeling is mede bepalend voor de impact op het landschap en dus de mate van tegenprestatie die nodig is. Tevens heeft de bouwkundige architectuur grote invloed op het landschap. Het toetsen van nieuwe initiatieven en planaanvragen blijft dus vooral maatwerk, het pakket aan kwaliteitseisen en tegenprestaties vormt hiervoor een kapstok. Daarnaast geeft onder andere LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 53

Deelgebieden Ootmarsum, Lemselo-Rossum- Tilligte-Lattrop-Denekamp, Saasveld-Weerselo, Volthe Breklenkamp Gammelke, Deurningen e.o. Landschapstype: essen- en Essen op de stuwwalflanken Essen en kampen op kleinere Essen en kampen op kampenlandschap koppen (essen- en hoevezwerm) dekzandruggen langs de beekdalen Algemene kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: § Behoud van de kernkwaliteiten van het oude § Behoud van ruime doorzichten en creëren § Behoud en versterken van de sterke § Benadrukken van de langgerekte cultuurlandschap, zoals essen en kampen, van nieuwe doorkijkjes ruimtelijke variatie op korte afstand vormen van de dekzandruggen kleinschalige structuur van houtsingels, reliëf. § Zicht op de es waarborgen (hoog-laag, droog-nat open-dicht) § Opgaande beplantingen op de § Het erf is onderdeel van het omliggend § Een haakse oriëntatie van beplantingen op § Volgen van het kleinschalige reliëf, overgang van hoog naar laag op de landschap, door erfbeplanting onderdeel te laten de weg vastleggen van de hoogteverschillen met rand van de dekzandruggen naar het zijn van aanwezige omringende beplanting, of § Erfafscheidingen parallel aan de weg laag lijnbeplantingen beekdal (beekdalrandbeplanting). door met erfbeplanting een aanzet te geven houden. § Ontwikkeling natte natuur met een § Sterke afwisseling van open en besloten delen § Bijdragen aan de kleinschaligheid van de open karakter in het beekdal. § Geen harde erfafscheidingen aanbrengen. randen van escomplexen. § Aanleg en beheer van houtwallen, knoteiken en

Algemeen eikenhakhoutbosjes. Tegenprestatie(s) gekoppeld aan het erf: Het erf draagt bij aan kleinschalige groene rand Het erf aan de rand van een es of kamp ligt Het erf (op de overgang van hoog naar § Aanleg erfbeplanting in de vorm van kleine van het escomplex. verankerd in het kleinschalige landschap. laag) draagt bij aan een besloten bosjes, houtingels, hagen en solitaire bomen. beekdalrandbeplanting. § Herstellen van steilranden. § Akkerrandenbeheer.

Tegenprestatie(s) elders in essen- en kampenlandschap geclusterd: § Tegenprestatie gekoppeld aan het erf heeft de voorkeur t.b.v. variatie en kleinschaligheid. Individueel erf (boeren en burger) op oudewoonlocaties Tegenprestatie(s): Niet gewenst Ensembles van meerdere woningen en een Niet gewenst § Aanleg openbare recreatieve paden en evt. netwerk van voorzieningen zoals banken, hekken, bruggen. routes en § Aanplant houtsingels, hagen langs beplantingen perceelsgrenzen en wegen, en paden t.b.v. vorming netwerk. § Aanleg erfbeplanting in de vorm van kleine bosjes, houtingels, hagen en solitaire bomen. § Herstellen van steilranden. § Akkerrandenbeheer Clustering van erven (boeren en burger) LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 54

Deelgebieden Ootmarsum, Lemselo-Rossum- Tilligte-Lattrop-Denekamp, Saasveld-Weerselo, Volthe Breklenkamp Gammelke, Deurningen e.o. Landschapstype: essen- en Essen op de stuwwalflanken Essen en kampen op kleinere Essen en kampen op kampenlandschap koppen (essen- en hoevezwerm) dekzandruggen langs de beekdalen Tegenprestatie(s): Het landgoed als onderdeel van de kleinschalige Het landgoed verankerd in het kleinschalige Het landgoed draagt bij aan de besloten § Aanleg bos op kleine schaal, geen esrand landschap door een netwerk van routes en beekdalrandbeplantingen en de natte meer grootschalige boscomplexen beplantingen open natuur in het beekdal § Aanplant parkachtige laanstructuren en deze aan laten sluiten op het aanwezige omringende landschap en de beplantingen. § Aanleg openbare recreatieve paden § Herstellen van steilranden. § Grondgebonden landbouw (akkerprodukten) evt. biologische of natuurgerichte landbouw op de essen- en kampen. Gras- en hooilandgebruik in de lagere delen. § Akkerrandenbeheer. (Nieuwe) landhuizen en landgoederen Tegenprestatie(s): De camping als onderdeel van de kleinschalige De camping is ingepast in het kleinschalige De camping draagt bij aan de besloten § Aanleg bos aansluitend bij de schaal van het esrand levert een bijdrage aan de groene rand landschap door een netwerk van routes en beekdalrandbeplantingen en de natte meer landschap, geen grootschalige boscomplexen. van het escomplex (en natte natuur in lagere beplantingen. open natuur in het beekdal § Aanplant houtsingels langs perceelsgrenzen delen). gecombineerd met aanleg van recreatieve paden ten behoeve van vorming netwerk. § Herstellen van steilranden. Natuur- en landschapscampings LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 55

Algemene kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: § Ruimte voor ontwikkelimpuls, vernieuwing en innovatie § Behoud en uitbreiden natuur- en § Behoud open karakter en grote maat § Behoud en uitbreiden bos-, natuur- en (landbouw, wonen, werken en recreatie). landschapswaarden van de velden. landschapswaarden. § Versteviging van het landschappelijk raamwerk: raster § Toepassen van forse groene elementen. § Erven liggen als eilanden gerangschikt in § Toepassen van forse groene en randen. § Stevige, robuuste beplantingen omlijsten de open velden en zijn al dan niet elementen. § De massa van de bebouwing en de erfbeplanting de erven voorzien van een robuuste groene § Bijdrage aan monumentaal karakter. staan in een goede verhouding tot elkaar. Zij doen § Bomenrijen en boomgroepen staan in het omlijsting. recht aan het orthogonale, rationele en grootschalige gelid en in een strak plantverband. karakter van het landschap. Algemeen Tegenprestatie(s) gekoppeld aan het erf: Het erf draagt bij aan het blokvormige patroon Het erf ligt als een groen eiland in het relatief Het erf sluit aan bij de karakteristiek van de § Aanplanten van een robuuste erfbeplanting van van afwisselend bos en openheid. open landschap. bestaande landgoederen en draagt bij aan minimaal 10 meter breed het blokvormige patroon van van § Ontwikkelen van toegangslanen naar het erf afwisselend bos en openheid. (bomenrijen).

Tegenprestatie(s) elders in jong ontginningslandschap geclusterd: § Aanplant rechthoekige bosblokken, aansluitend bij de rationele structuur van het gebied en indien mogelijk aansluitend bij bestaand bos. § Aanplant bomenrijen langs wegen, beken en sloten t.b.v.versterking rationele structuur. § Ontwikkelen aantal aantrekkelijke doorgaande recreatieve routes. § Agrarisch natuurbeheer. Individueel erf (boerenburger) en LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 56

Deelgebieden Springendal, Roderveld, Overgangsgebied, Velden, Oosterveld-Snijdersveld Grensvelden Jong ontginningslandschap Bos- en heideontginning Zand- en heideontginning Landschap van Buitenplaatsen Tegenprestatie(s): § Aanleg bosblokken en brede singels (minimaal 10 meter breed) aansluitend bij de rationele structuur en indien mogelijk aansluitend bij bestaand bos. § Aanplant bomenrijen langs wegen, beken en sloten t.b.v. versterking rationele structuur. § Ontwikkelen aantal aantrekkelijke doorgaande recreatieve routes. § Agrarisch natuurbeheer. Nieuwe) landhuizen en landgoederen Tegenprestatie(s): n.v.t. Erf aan lint in een ruim en stevig n.v.t. § Realiseren van een ruim en stevig landschappelijke landschappelijk kader. kader. § Aanleg bosblokken en brede singels (minimaal 10 meter breed) aansluitend bij de rationele structuur. § Aanzetten van de linten met groene lanen, wonen in het groen langs de linten. § Aanleg infiltratie of retentiebekken. Intensieve veehouderij erven Tegenprestatie(s): De camping levert een belangrijke bedrage aan De camping ligt als een groen eiland in het De camping levert een belangrijke bedrage § Aanplant rechthoekige bosblokken, aansluitend bij de de uitbreiding van bos- en natuurgebied. relatief open landschap. aan de uitbreiding van bos- en rationele structuur van het gebied en indien mogelijk natuurgebied. aansluitend bij bestaand bos. § Aanplant bomenrijen langs wegen, beken en sloten. Versterken rationele structuur. § Ontwikkelen aantal aantrekkelijke doorgaande recreatieve routes. § Agrarisch natuurbeheer. Natuur- en landschapscamping LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 57

Deelgebieden Springendal Beekdalen, Dal van de Dinkel Ottershagen-De Hollandse Graven Beekdallandschap Brongebied en bovenloop Middenloop Benedenloop

Algemene kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: § Geen nieuwe gebouwde elementen in het § Ontwikkelen van een afwisselend § Vertragen van waterafvoer door § Beekdalbrede ontwikkeling met natte beekdallandschap. kleinschalig karakter. meandering van de beek, verondiepen open laagtes van graslanden en § Bouwen/ transformatie alleen mogelijk op bestaande § Mozaïek van natte graslanden en beekdal en volstorten oude beekloop. beekbegeleidende beplanting. erven (rood voor rood) en op de overgang van bronbossen. § Herstel van het systeem van vloeiweiden, § Een nat open inundatiegebied- en beekdallandschap naar es, gehucht of jong overstroming, retentie. retentiegebied. ontginningslandschap. § Ontwikkelen halfopen natuurlijk karakter § Belangrijke rol in het vasthouden en bergen van door extensieve natte graslanden en water. verspreide natuurlijke bossages. § Belangrijke rol in natuurontwikkeling langs de beek. § Herstel kleinschalig blokvormig karakter § Gebruik van inheemse beplanting en streekeiegen door aanplant houtwallen, singels en materiaal. bomenrijen op de kavelgrenzen in het

Algemeen maten- en flierenlandschap. Tegenprestatie(s) gekoppeld aan het erf: Het erf als onderdeel van een mozaïek Het erf op de overgang van hoog naar laag Het erf op de overgang van hoog naar laag § De voorkeur gaat uit naar clustering in het beekdal of landschap van bos en natte natuur. draagt bij aan de beekdalrandbeplantingen draagt bij aan de beekdalrandbeplantingen. maten- en flierenlandschap t.b.v. ontwikkeling van en de natuurlijke bossages in het beekdal. zoveel mogelijk aaneengesloten natuur.

Tegenprestatie(s) elders in het beekdal of maten- en flierenlandschap geclusterd: § Natuurontwikkeling langs de beek. § Aanleg retentiebekken op natuurlijke wijze. § Laten vollopen van natuurlijke laagten (vloeiveldensysteem) § Verhogen grondwaterstand en vernatten door dempen van detailontwatering (sloten, greppels) en opheffen drainage. § Agrarisch natuurbeheer (o.a. extensieve begrazing van de graslanden). § Aanplant beekbegeleidende en beekdalrand beplanting (beekdal) of houtwallen, singels op kavelgrenzen (maten- en flierenlandschap) § Aanleg wandelroutes en brug, vlonder, voorde over de beek. Individueel erf (boeren en burger) LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 58

Deelgebieden Springendal Beekdalen, Dal van de Dinkel Ottershagen-De Hollandse Graven Beekdallandschap Brongebied en bovenloop Middenloop Benedenloop

Tegenprestatie(s): Het landgoed ligt rond de bron en vormt Het landhuis ligt op de overgang van het Het landhuis ligt op de overgang van het § Natuurontwikkeling langs de beek. onderdeel van het mozaïek van bronbossen en beekdal naar de hogere gronden. De natte beekdal naar de hogere gronden. § Aanleg retentiebekken op natuurlijke wijze. natte graslanden. graslanden, uitgegraven meanders en de Opgaande beplantingen (bos, singels) § Laten vollopen van natuurlijke laagten verspreide natuurlijke bossages behoren tot dragen hier bij de accentuering van de (vloeiveldensysteem) het landgoed. beekdalrand. De natte natuur (moeras, open § Verhogen grondwaterstand en vernatten door dempen water, nat grasland) in het beekdal vormt van detailontwatering (sloten, greppels) en opheffen onderdeel van het landgoed. drainage. § Agrarisch natuurbeheer (o.a. extensieve begrazing van de graslanden). § Aanplant beekbegeleidende en beekdalrand beplanting (beekdal) of houtwallen, singels op kavelgrenzen (maten- en flierenlandschap). § Aanleg wandelroutes en brug, vlonder, voorde over de beek (Nieuwe) landhuizen en landgoederen Tegenprestatie(s): De camping ingepast in een mozaïek landschap De camping op de overgang van hoog naar De camping op de overgang van hoog naar § Natuurontwikkeling langs de beek (moeras, open van bos en natte natuur laag draagt bij aan de laag draagt bij aan de water, nat grasland). beekdalrandbeplantingen en de natte natuur beekdalrandbeplantingen en de natte natuur § Aanleg retentiebekken op natuurlijke wijze. en natuurlijke bossages in het beekdal. (moeras, open water, nat grasland) en § Laten vollopen van natuurlijke laagten retentie in het beekdal. (vloeiveldensysteem) § Verhogen grondwaterstand en vernatten door dempen van detailontwatering (sloten, greppels) en opheffen drainage. § Agrarisch natuurbeheer (o.a. extensieve begrazing van de graslanden). § Aanplant beekbegeleidende en beekdalrand beplanting (middenloop) of houtwallen, singels op kavelgrenzen (maten- en flierenlandschap) § Aanleg wandelroutes en brug, vlonder, voorde over

Natuur- en landschapscamping de beek. LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 59

Deelgebieden Deurningen en omgeving Ootmarsum, Denekamp, Groot en klein Agelo, Dulder (stadsrand Hengelo) Weerselo, Saasveld, Rossum, Lattrop, Tilligte Stedelijk landschap Stadsrand Dorpsrand Buurtschap

Algemene kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: Kwaliteitseisen: § Vormgeving overgang kern-buitengebied § Ontwikkelen van (nieuwe) ruimtelijke § Doorzetten van de open ruimten en de § Een buurtschap komt voor als § Hoge ruimtelijke kwaliteit, want bepalend voor het dragers karakteristieken uit het omringende compacte eenheid of als een losse aanzicht en de afronding van bebouwingskernen. § Realiseren van groene wiggen als landschap tot in het dorp. setting van woningen en boerderijen. § Belangrijke rol als uitloopgebied en de toegang tot het verbinding tussen stad en land. § Aansluiten op landschappelijke § Nieuwe ontwikkelingen liggen daar buitengebied. § Divers ruimtelijk programma, dat structuren. ruimtelijk los van en sluiten vooral aan § Een evenwichtige verhouding tussen rood en groen. verschillende openbare functies kan § Losse dorpsranden waar bosjes en open op bestaande landschappelijke opnemen. ruimten elkaar afwisselen. stucturen. § Grote openbare toegankelijkheid. § Recreatieve verbindingen met het § Recreatieve verbindingen met het omringende landschap. omringende landschap. Algemeen Tegenprestatie(s): Het erf is ingepast in de bestaande Het erf is door een netwerk van routes en Het erf is ingepast in de bestaande § Aanleg netwerk van singels, lanen, brede bermen landschappelijke structuren van het omringende paden ingepast in het landschap. landschappelijke structuren van het rond de kavel gecombineerd met aanleg van landschap en draagt door paden rond het erf bij omringende landschap. openbare recreatieve paden. in de toegankelijkheid van het buitengebied. Individueel erf (boeren en burger) LOP NOTT-Gemeente Dinkelland 60

Tegenprestatie(s): Het landgoed heeft een belangrijke structurende I.t.t. de stadsrand voegt het landgoed zich hier Het landgoed ligt in het landschap los van § Ontwikkelen (nieuwe) ruimtelijke dragers, zoals rol in de stadsrand en levert een belangrijke (qua maat, schaal, karakteristiek) meer naar het buurtschap en voegt zich naar water(berging), parklandschap. bijdrage aan de toegankelijkheid van het bestaande landschappelijke structuren. bestaande landschappelijke structuren van § Aanleg hoofd (groen)structuur buitengebied. het omringende landschap. § Aanleg netwerk van openbare recreatieve paden. § Ruimte bieden aan nieuwe openbare, toeristisch en recreatieve functies. (Nieuwe) landhuizen en landgoederen Tegenprestatie(s): Het woonpark of de camping heeft een Het woonpark of de camping is door een Het woonpark of de camping ligt in het § Ontwikkelen (nieuwe) ruimtelijke dragers, zoals belangrijke structurende rol in de stadrand en netwerk van routes en paden ingepast in het landschap los van het buurtschap en is water(berging), parklandschap. levert een belangrijke bijdrage aan de landschap. ingepast in de bestaande landschappelijke § Aanleg hoofd (groen)structuur toegankelijkheid van het buitengebied. structuren van het omringende landschap § Aanleg netwerk van openbare recreatieve door een netwerk van routes en paden. beplantingen. Woonlandschap en natuur-landschapscamping en