Strategia Rozwoju Gminy Świdwin

Strategia rozwoju gminy Świdwin

STOWARZYSZENIE KOMUNALNE EUROREGIONU POMERANIA Instytut Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej Gmin i Regionu Zakład Strategii i Programów Rozwoju

Strategia rozwoju Gminy ŚWIDWIN

Szczecin, wrzesień 1999

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE GMINY ŚWIDWIN Gmina Świdwin położona jest w środkowej części wybrzeża na północy województwa zachodniopomorskiego w powiecie świdwińskim. Od strony południowej graniczy z gminą Brzeźno, od zachodu z gminami Łobez (pow. stargardzki) oraz Resko (pow. gryficki). Granicę północną wyznaczają gminy Sławoborze i Rąbino. Natomiast wschodnią granicę wyznacza gmina Połczyn Zdrój. Pod względem obszarowym gmina plasuje się w środku wiejskich gmin województwa zachodniopomorskiego; jej powierzchnia ewidencyjna wynosi 247 km2. Gminę zamieszkuje ponad 6 tys.1 mieszkańców. Gmina należy do grupy gmin wiejskich o niskim wskaźniku zaludnienia (25 osób/ 1 km2).

Sieć osadnicza gminy obejmuje 27 miejscowości skupionych w 18 sołectwach. Na terenie miasta zlokalizowane są władze i agendy samorządu gminy, miasta i powiatu. Świdwin jako miejscowość powiatowa, skupia większość historycznie wytworzonych ciążeń społeczno - gospodarczych jakie wypływają z okalających je obszarów. Do podstawowego połączenia drogowego prowadzącego przez gminę Świdwin należą drogi Kołobrzeg – Wałcz oraz Stargard – Połczyn Zdrój. Gminę charakteryzuje brak, w znacznej części, wyraźnych granic naturalnych

1 Gminy Województwa Zachodniopomorskiego, US Szczecin 1999 2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

LUDNOŚĆ, ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE

Przemiany demograficzne Gminę zamieszkuje 6301 mieszkańców skupionych w 18 sołectwach. Dominującą dziedziną gospodarki w gminie jest rolnictwo. Większość miejscowości posiada dogodne połączenie komunikacyjne z siedzibą gminy i powiatu. Do miejscowości o najwyższej liczbie mieszkańców należą: Lekowo, Klępczewo, Bierzwnica, Smardzko, Oparzno i Rusinowo. Rozwój ludności w układzie jednostek osadniczych dokonuje się pod wpływem trzech podstawowych czynników, tj.: przyrostu naturalnego, migracji, a niekiedy także na skutek zmian granic administracyjnych.

Rozwój ludności w gminie Świdwin w latach 1975 - 1998 Tabela 1 Ludność Gęstość zaludnienia Ilość kobiet na Lata Mężczyźni Kobiety ogółem na 1/km2 100 mężczyzn 1975 5966 3041 2925 24,0 96 1980 5948 3012 2936 24,0 97 1985 6524 3312 3212 26,3 97 1995 6359 3224 3135 26,0 97 1996 6359 3248 3111 26,0 96 1997 6317 3218 3099 26,0 96 1998 6301 3225 3076 25,0 95 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1996 - 1998 US Koszalin

Gmina Świdwin należy do jednostek administracyjnych o średniej liczbie ludności przypadającej na 1 km2 - wynoszącej 25 osób, wobec 23 osób dla terenów wiejskich w regionie. Liczba ludności w gminie Świdwin stale przyrasta. Od roku 1975 do 1998 odnotowano wzrost ludności o 335 osób, co stanowi 5,6 % w odniesieniu do roku 1975. Rozpatrując na przestrzeni analizowanego okresu relacje płci w gminie Świdwin, zauważa się liczebną przewagę mężczyzn. W roku 1975 na 100 mężczyzn przypadało 96 kobiet. Na przestrzeni analizowanego okresu wskaźnik feminizacji utrzymywał się na stałym poziomie, a w roku 1998 wyniósł 95. Ruch naturalny ludności (w liczbach bezwzględnych) w gminie Świdwin Tabela 2 Zgony Przyrost Wskaźnik dynamiki Lata Małżeństwa Urodzenia w tym ogółem naturalny demograf. niemowlęta 1975 71 183 52 10 131 3,52 1980 70 173 57 6 116 3,03 1985 58 161 54 4 107 2,98 1995 35 103 54 1 49 1,90 1996 32 104 60 1 44 1,73 1997 33 78 55 4 23 1,42 1998 26 82 54 - 28 1,52 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1996÷98 US Koszalin; Tabulogramy US Koszalin’98

Dane o natężeniu ruchu naturalnego w latach 1975-1998 zawiera . 3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Analiza danych w rozważanym okresie tj. w latach 1975 - 1998 wskazuje na wyraźną tendencję spadkową w ilości zawieranych małżeństw. Podobne zjawisko zaobserwowano w liczbie urodzin. Wskaźnik dynamiki demograficznej liczony jako stosunek liczby urodzin do liczby zgonów był najwyższy w latach `75, `80 i `85 i wynosił odpowiednio 3,52; 3,03; 2,98. Od roku 1995 wskaźnik dynamiki demograficznej nie zmienia się w istotny sposób. Podstawowymi czynnikami kształtującymi rzeczywisty przyrost ludności są przyrost naturalny i saldo migracji.

Migracje ludności w gminie Świdwin Tabela 3 Odpływ wymeldowania z pobytu Napływ zameldowania na pobyt stały Saldo Lata stałego migracji Ogółem z miast ze wsi z zagran. Ogółem do miast na wieś 1975 165 46 119 - 453 206 247 -288 1980 184 59 125 - 356 169 187 -172 1985 126 44 82 - 139 63 76 -13 1995 54 38 16 - 133 99 34 -79 1996 58 28 30 - 91 61 30 -33 1997 69 31 38 - 140 100 40 -71 1998 76 29 46 1 105 78 27 -29 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1996÷98 US Koszalin; Tabulogramy US Koszalin’98

O wielkości i kierunkach migracji w latach 1975 - 1998 informują przedstawione powyżej dane (), z których wynika, że w badanym okresie występowało ujemne saldo migracji w gminie. Odpływ ludności ze wsi kierował się głównie do miast. W poszczególnych latach wynosił: 45,5% w 1975 r., 47,5 % w 1980 r., 45,3 w 1985 r., 74,4 % w 1995 r., 67,0 % w 1996 r., 71,4 % w 1997 r. i 74,3 % w 1998 r. Odpływ ludności z gminy należy postrzegać jako zjawisko nie sprzyjające dalszemu rozwojowi demograficznemu.

Ludność w gminie Świdwin wg wieku w latach 1994-98 stan na dzień 31 XII Tabela 4 Ludność w wieku W wieku nie- Ludność popro- produkc. na 100 Rok przedprodukcyjnym produk- ogółem razem dukcyj osób w wieku cyjnym a) 0-2 lat 3-6 7-14 15-17 nym produkcyjnym 1994 6380 2216 331 510 1041 334 3377 787 89 1995 6359 2171 327 450 1054 340 3370 818 88 1996 6359 2139 317 422 1056 344 3406 814 87 1997 6317 2075 267 427 1010 371 3422 820 85 1998 6301 2016 248 394 1001 373 3457 828 82 a) w wieku zdolności do pracy: mężczyźni od 18-64 lat, kobiety od 18-59 lat.

Źródło: Rocznik statystyczny woj. koszalińskiego 1996 r. Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1994 - 1997 US Koszalin Tabulogramy US w Koszalinie z roku 1998.Departament Badań Demograficznych. Informacja sygnalna: Ludność województwa koszalińskiego w 1994 i 1995 r.

Struktura ludności wg wieku w gminie Świdwin w latach 1994-98 stan na dzień 31 XII 4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Tabela 5 % ludności w wieku Rok Ludność ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym a) poprodukcyjnym 1994 6380 34,7 53,0 12,3 1995 6359 34,1 53,0 12,9 1996 6359 33,6 53,6 12,8 1997 6317 32,8 54,2 13,0 1998 6301 32,0 54,9 13,1 a) w wieku zdolności do pracy: mężczyźni od 18-64 lat, kobiety od 18-59 lat.

Zmiany w trójdzielnej strukturze wieku ludności zawierają dane w tabelach (, ). Z danych wynikają ważne dla rozwoju społeczno - gospodarczego wnioski, a mianowicie: • w wieku przedprodukcyjnym (0 do 17 lat) nastąpił spadek ludności o 2,7 % punktu procentowego (w 1994 r. 34,7 % do 32,0 % w 1998 r.), spowodowany spadkiem przyrostu naturalnego. Malejąca liczba dzieci w wieku szkoły podstawowej i brak przesłanek, aby dzieci w tym wieku przyrosło w dającej się przewidzieć perspektywie sprawia, że nacisk uwarunkowań demograficznych na podejmowanie nowych inwestycji także zmalał; • wzrasta udział ludności w wieku produkcyjnym (od 18 do 64 lat) - odpowiednio 52,9 % w 1994 r. i 54,9 % w 1998 r. Przyrost 2,0 punktu procentowego. Zgodnie z prognozami demograficznymi udział tej grupy wiekowej będzie wzrastał, a w związku z tym będzie wzrastał problem zatrudnienia ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować; • grupa osób w wieku poprodukcyjnym (60 lat i powyżej) w roku 1994 wynosiła 12,3 %, a w roku 1998 wyniosła 13,1 %. Z analizy danych wynika, że w roku 1994 na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 89 osób w wieku nieprodukcyjnym. Natomiast w roku 1998 ilość osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym nieznacznie zmalała i wynosi 82 osoby.

Zmiany w strukturze zatrudnienia i bezrobocia

Ludność czynna zawodowo Ludność czynna zawodowo w gminie Świdwin w roku 1988 Tabela 6 Wyszczególnienie 1988 % OGÓŁEM 6 511 100,0 Czynni zawodowo 2 865 44,0 poza rolnictwem 804 12,3 w rolnictwie 2 061 31,7 Bierni zawodowo 3 646 56,0 poza rolnictwem 1 464 22,5 w rolnictwie 2 182 33,5 Na 100 czynnych zawodowo przypada biernych 127 - Źródło: NSP z dnia 6 XII 1988 r.

Jak wynika z danych uzyskanych ze Spisu Powszechnego, nastąpiły bardzo istotne zmiany we wzajemnych proporcjach osób czynnych i biernych zawodowo:

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• ludność czynna zawodowo zajmowała 44 %, z czego 31,7 % to ludność pracująca w rolnictwie, a 12,3 % to osoby pracujące poza rolnictwem. • bardzo niekorzystnym zjawiskiem jest przewaga ludności biernej zawodowo nad ludnością czynną zawodowo. Na 100 osób czynnych zawodowo przypadało bowiem 127 biernych zawodowo. W strukturze ludności biernej zawodowo 33,5 % to ludność pochodząca z rolnictwa, natomiast 22,5 % dotyczy ludności nie związanej z rolnictwem. Wśród osób biernych zawodowo ważną grupę społeczną stanowią emeryci i renciści. Obecnie zwiększyło się na wsi znaczenie rent i emerytur jako źródła dochodów. Reformy gospodarcze trwające od 1989 roku zmieniły sytuację ekonomiczną na wsi. Rodzinom wiejskim coraz trudniej utrzymać się z własnego gospodarstwa, brak jest również możliwości znalezienia pracy poza nim. Z dochodów w postaci rent i emerytur utrzymują się nie tylko sami emeryci lecz bardzo często również osoby w wieku produkcyjnym mające bardzo niskie dochody z działalności rolniczej bądź osoby pozbawione miejsca pracy.

Pracujący a) w gospodarce narodowej wg sekcji EKD w latach 1995–98 – stan na 31.12.99 Tabela 7 w tym sekcje transp admin. ochrona pozost Ogó- rolnict prze- budo- handel pośred- obsługa składo- publ., edu- zdrowia dział. łem łowiect mysł wnic- nap- nictwo nierucho- wanie obrona kacja i opieka usłu- leśnict b) two rawy finans. mości łączność narod. socjalna gowa 1994 995 429 258 53 44 7 - - 88 94 7 - 1995 1053 408 351 64 29 16 - - 51 94 12 - 1996 1128 328 508 13 32 19 - - 63 110 7 - 1997 1125 332 484 6 22 23 - - 101 118 6 - 1998* 1215 375 501 6 24 18 - - 130 111 4 - a) informacje o liczbie pracujących opracowano na podstawie sprawozdawczości wg faktycznego (stałego) miejsca pracy (bez zakładów osób fizycznych o liczbie pracujących do 5 osób, duchowieństwa, pracujących w rolnictwie indywidualnym oraz pracujących w stowarzyszeniach, organizacjach i fundacjach). b) sekcja „przemysł” obejmuje: działalność produkcyjną, zaopatrzenie w energię i wodę oraz górnictwo i kopalnictwo. *) stan w dniu IX 1998.

Źródło: Na podstawie danych statystycznych wg miast i gmin w latach 1994-97 US w Koszalinie Tabulogramów za 1998 r. opracowanych przez US w Koszalinie

Zatrudnienie ludności gminy Świdwin w gospodarce narodowej wg sekcji EKD przedstawia . Istotny udział w strukturze zatrudnienia stanowią osoby pracujące w rolnictwie. W roku 1994 udział tych osób w strukturze zatrudnienia wyniósł 43,1 % a w roku 1998 zmalał i zajmował 30,7 %. Drugą co do wielkości grupę zawodową stanowią osoby zatrudnione w przemyśle. W 1994 r. udział tych osób w stosunku do zatrudnionych ogółem wynosił 25,9 %, natomiast w roku 1998 wzrósł do poziomu 41,2 %. Pozostali zatrudnieni to osoby stanowiące 29,4 % w ogólnej liczbie pracujących w gospodarce narodowej w roku 1994. Ich udział w roku 1998 wyniósł 24,1 %. Patrząc na strukturę ludności pracującej w gospodarce narodowej ogółem w latach 94 - 98, zauważa się wzrost zatrudnionych o 22,1 %.

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

POZIOM I STRUKTURA BEZROBOCIA Bezrobotni rejestrowani w gminie Świdwin w latach 1994-98 stan w dniu 31 XII Tabela 8 Zarejestrowani bezrobotni absolwenci zwolnieni z w wieku produkc. bez pracy w tym bez prawa Ogółem szkół ponad- przyczyn dot. mobilnym pow. 12 m- kobiety do zasiłku podstaw. z-du pracy (18-44 lat) cy 1994 938 476 35 167 414 830 392 1995 960 487 27 101 264 828 283 1996 879 491 22 78 304 728 325 1997 767 458 19 33 459 642 297 1998 769 467 31 22 539 635 352 Źródło: Na podstawie danych statystycznych wg. miast i gmin Urzędu Statystycznego w Koszalinie, Tabulogramów US w Koszalinie za rok 1998 r.

Bezrobotni w gminie Świdwin wg stanu na II kwartał 1999 Tabela 9 Bezrobotni w tym bez prawa do zasiłku razem w tym kobiety razem w tym kobiety Ogółem 869 488 616 411 - poprzednio pracujące 664 335 411 258 w tym: zwolnione z przyczyn dot. zakładu pracy 28 18 19 16 - dotychczas nie pracujące 205 153 205 153 Źródło: Dane PUP w Świdwinie.

Bezrobotni wg wieku i płci w gminie Świdwin wg stanu na II kwartał 1999 Tabela 10 Wiek Liczba osób % w tym kobiety % 15-17 0 0 0 0 18-24 242 27,8 139 28,5 25-34 237 27,3 141 29,0 35-44 242 27,9 131 26,8 45-54 137 15,8 74 15,1 55-59 9 1,0 3 0,6 60 i więcej 2 0,2 0 0 Razem 869 100 488 100 Źródło: Dane PUP w Świdwinie.

Bezrobotni wg wykształcenia w gminie Świdwin wg stanu na II kwartał 1999 r. Tabela 11 Wykształcenie Liczba osób % w tym kobiety % - wyższe 6 0,7 3 0,6 - średnie zawodowe 88 10,1 67 13,7 - średnie ogólnokształcące 25 2,9 22 4,5 - zasadnicze 297 34,2 137 28,1 - podstawowe 453 52,1 259 53,1 Razem 869 100 488 100 Źródło: Dane PUP w Świdwinie.

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Bezrobotni wg czasu pozostawania bez pracy w gminie Świdwin wg stanu na II kwartał 1999 Tabela 12 Okres bez pracy Liczba osób % w tym kobiety % - do 1 miesiąca 39 4,5 13 2,7 - od 1 do 3 miesięcy 79 9,1 25 5,1 - od 3 do 6 miesięcy 159 18,3 64 13,1 - od 6 do 12 miesięcy 196 22,5 80 16,4 - od 12 do 24 miesięcy 147 16,9 94 19,3 - powyżej 24 miesięcy 249 28,7 212 43,4 Razem 869 100 488 100 Źródło: Dane PUP w Świdwinie.

Dane przedstawione powyżej (Tabela 9, Tabela 10, Tabela 11, Tabela 12) przedstawiają strukturę bezrobocia. Dokonujące się w ciągu ostatnich lat przekształcenia strukturalne i gospodarcze miały ogromny wpływ na sytuację ekonomiczną ludności. Dotyczy to zwłaszcza ludności wiejskiej, która z powodu likwidacji PGR i słabej kondycji rolnictwa indywidualnego została szczególnie narażona na niekorzystne skutki transformacji. Bezrobocie, zarówno jawne jak i ukryte jest jednym z najważniejszych społecznych i ekonomicznych problemów gminy Świdwin. W obecnych realiach rynkowych szansę na utrzymanie się z rolnictwa ma nieliczna grupa większych obszarowo gospodarstw rolnych. Pozostała część ludności wiejskiej w obecnym kształcie stanowi problem socjalny, a dla zamieszkujących je rodzin najważniejszym zagadnieniem jest znalezienie zatrudnienia poza rolnictwem. W roku 1994 liczba bezrobotnych w gminie Świdwin wynosiła 938 osób. W roku 1998 spadła do poziomu 769 osób. Z danych otrzymanych na koniec II kw. bieżącego roku liczba bezrobotnych na terenie gminy wzrosła ponownie do 869 osób. Sytuacja bezrobotnych kobiet na rynku pracy jest specyficzna i znacznie trudniejsza niż sytuacja mężczyzn. Kobiety mają większe problemy w znalezieniu zatrudnienia. W końcu II kw. br. liczba bezrobotnych kobiet zarejestrowanych w PUP w Świdwinie wynosiła 488 kobiet. W porównaniu z końcem roku ubiegłego liczba bezrobotnych kobiet zwiększyła się o 21. Kobiety są grupą liczniejszą wśród zarejestrowanych bezrobotnych, co wskazuje na ich gorszą pozycję na rynku pracy. Ich szanse są dodatkowo zróżnicowane w zależności od wieku, wykształcenia i stanu cywilnego. Skala i struktura bezrobocia przerasta w gminie możliwości udzielania pomocy. Szczególnie groźny jest proces narastania długotrwałego bezrobocia oraz stałego powiększania się grupy osób pozbawionych prawa do zasiłku z Funduszu Pracy. Jako główne przyczyny bezrobocia należy wymienić: - restrukturyzację gospodarki, - regres gospodarczy w sektorze rolniczym i innych gałęziach gospodarki, - brak kapitału inwestycyjnego zarówno własnego jak i obcego oraz zasobów pieniężnych. Na stan bezrobocia ma również bezpośredni wpływ stopień wykształcenia. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w II kwartale 1999 roku aż 52,1 % stanowią osoby posiadające zaledwie wykształcenie podstawowe. Tak więc oczywistym staje się fakt podnoszenia kwalifikacji wśród ludności wiejskiej. Najważniejszym czynnikiem rozwoju społeczeństwa jest wykształcenie i skłonność do aktywności gospodarczej. Ożywienie gospodarcze terenów wiejskich, walka z bezrobociem, tworzenie nowych miejsc pracy, stają się najważniejszymi celami działania gminy. Proces przechodzenia od polityki rolnej do wielofunkcyjnego rozwoju wsi jest szansą dla ludności wiejskiej. Głównym problemem bezrobocia jest brak miejsc pracy na terenie gminy i w jej otoczeniu. Przy obecnym braku ofert pracy stałej dla wielu bezrobotnych zatrudnienie w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych jest jedyną realną szansą na przerwanie chociaż na

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin pewien czas trwania bezczynności zawodowej. Umożliwia to otrzymanie dochodów z pracy a w konsekwencji uzyskanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Na podstawie informacji z Urzędu Gminy i PUP w Świdwinie w latach 1996 - 1999 pracę interwencyjną podjęło 206 osób z czego 92 osoby to kobiety. W ramach robót publicznych w wyżej wymienionym okresie pracę podjęło 235 osób w tym 16 kobiet. Pracownicy wykonywali prace związane z: • melioracją urządzeń wodnych na terenie gminy • budową chodników • remontami świetlic wiejskich • wycinaniu zakrzaczeń i przycince drzew na drogach gminnych • obsłudze świetlic wiejskich • obsłudze kotłowni, hydroforni • różnego rodzaju remontach • wykopami związanymi z telefonizacją i gazyfikacją gminy • obsłudze oczyszczalni ścieków • pomoc przy remoncie remizy OSP w Lekowie • remoncie wodociągu w Oparznie • remoncie świetlicy wiejskiej w Bełtnie

Bezrobotni skierowani do prac interwencyjnych i robót publicznych w gminie Świdwin Tabela 13 Prace interwencyjne Roboty publiczne Wyszczególnienie ogółem w tym kobiety ogółem w tym kobiety 1996 64 28 40 4 1997 45 15 75 4 1998 58 28 107 7 1999 39 21 13 1 RAZEM 206 92 235 16 Źródło: Dane UG Świdwin.

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Komunikacja Układ komunikacyjny gminy stanowią: a) trzy odcinki dróg wojewódzkich; b) sieć dróg powiatowych; c) sieć dróg gminnych i zakładowych; d) dwie linie kolejowe przebiegające przez teren gminy.

Istniejący układ komunikacyjny w gminie można uznać za korzystny. Gmina posiada dogodne połączenia komunikacyjne z najbliższymi dużymi ośrodkami miejskimi, tj. Z Połczynem Zdrój, Białogardem, Koszalinem oraz z innymi regionami kraju.

Drogi Przez teren gminy przebiegają trzy drogi wojewódzkie: • nr 162 Kołobrzeg - Świdwin - Połczyn Zdrój; • nr 151 Świdwin - Łobez; • nr 152 Płoty - Świdwin - Połczyn Zdrój.

Łączna długość dróg wojewódzkich przebiegających przez teren gminy wynosi 35 km, a powierzchnia 140 km2. Są to drogi wąskie o nieutwardzonych poboczach. W większości wsi, przez które przebiegają te drogi brak jest chodników dla pieszych. Stan techniczny dróg jest zły i w co najmniej 60 - ciu procentach wymaga remontu lub modernizacji. Istniejąca sieć dróg gminnych i powiatowych stwarza możliwość dogodnego dojazdu do miasta Świdwina, siedziby gminy (centrum obsługi mieszkańców gminy).

• nr 301W Ząbrowo - Kartlewo - Lekowo - Cieszyno; • nr 158W przedłużenie drogi 301 do wsi Międzyrzecze w gminie Sławoborze; • nr 162W Bełtno - Lekowo - Jastrzębniki; • nr 159W od drogi 162KR - Biały Zdrój - Bystrzyna; • nr 312W Przymiarki - Nielep; • nr 311W Przymiarki - Niemierzyno - Rogalino - Dąbrowa Białogardzka; • nr 180W Sława - Modrzewiec; • nr 325W Bierzwnica - Cieszeniewo - Sława; • nr 326W Cieszeniewo - Sucha; • nr 329W Bierzwnica - Bronowo - Połczyn Zdrój; • nr 322W Świdwin - Kluczkowo - Bierzwnica - Rycerzewko - Gawroniec; • nr 321W, 323W - obejmuje rozproszoną zabudowę Świdwinka; • nr 320W Świdwin - Świdwinek - Koszanowo - Rzepczewo; • nr 303W Rusinowo - Osowo - Łąkowo - Oparzno - Świdwin; • nr 304W Oparzno - Lipie.

Długość dróg powiatowych przebiegających przez tereny gminy wynosi 91,3 km, a powierzchnia 363,7 km2 (wykaz w załączonej tabeli). Stan techniczny większości dróg jest zły. Są one zbyt wąskie, brakuje poboczy oraz chodników dla pieszych na terenach zabudowanych. Utrudnia to rozwój ruchu kołowego, co wiąże się z utrudnieniem rozwoju przedsiębiorczości. Drogi te w ponad 80-ciu procentach wymagają przeprowadzenia remontu lub modernizacji.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Wykaz dróg powiatowych zamiejskich Tabela 14 Pikietaż Długość w km Średnia Nr Lp. Nazwa drogi w tym o nawierzchni szero- drogi od km do km Ogółem twardej gruntowej kość 1. 17158 Powalice-Rusinowo 3+973 13+788 9,815 9,815 0 4,60 2. 17162 Jastrzębniki-Bełtno 1+442 7+911 6,469 6,469 0 4,60 3. 17178 Przymiarki-Biały 3+440 5+,014 1,574 1,574 0 3,80 Zdrój-Bystrzno 4. 17180 Rąbino-Lipie-Sława 8+230 10+148 1,918 1,918 0 4,10 5. 17301 Ząbrowo-Świdwin 0+000 11+916 11,916 11,916 0 4,20 6. 17302 Miłobrzegi-Świdwin 0+000 1+300 1,300 0 1 300 2,50 7. 17303 Rusinowo-Świdwin 0+000 12+753 12,753 12,753 0 4,00 8. 17304 Oparzno-Słonowice 0+000 2+747 2,747 2,747 0 4,80 9. 17312 dr.17314-Nielep- 0+000 3+863 3,863 3,863 0 3,60 Dąbrowa 10. 17313 dr.17312-st.kolejowa 0+000 0+495 0,495 0 0,495 3,00 Nielep 11. 17314 Świdwin-Rogalino- 1+647 7+912 6,265 6,265 0 4,80 Dąbrowa 12. 17320 Świdwin-Rzepczyno- 0+753 2+107 1,354 1,354 0 5,00 Łabędzie 13. 17321 Koszanowo- 1+418 2+099 0,681 0,581 0,100 4,00 Chomętowo 14. 17322 Świdwin-Gawroniec 0+942 16+709 15,767 15,767 0 4,00 15. 17323 Świdwin-Świdwinek 0+000 2+480 2,480 1,537 0,943 3,9 16. 17324 dr.17322-Przyrzecze 0+000 1+623 1,623 1,623 0 3,80 17. 17325 Sława-Bierzwnica 0+000 7+115 7,115 7,115 0 4,00 18. 17326 Cieszniewo-Sucha 0+000 0+750 0,750 0,750 0 3,40 19. 17329 Bierzwnica-Połczyn 0+000 1+660 1,660 1,660 0 3,8 Zdrój RAZEM GMINA 91,285 88,447 2,838

Pozostałe drogi znajdujące się na terenie gminy to przeważnie gruntowe lub prowizorycznie utwardzone drogi gminne bądź zakładowe. Ogólnie sieć drogowa w gminie jest dobrze rozwinięta. Gęstość dróg o nawierzchni utwardzonej wynosi 56 km na 100 km 2.

Komunikacja zbiorowa Komunikacja zbiorowa w gminie i w powiązaniach zewnętrznych opiera się na komunikacji kolejowej i autobusowej. Sieć jest dobrze rozwinięta i umożliwia połączenia lokalne, krajowe oraz międzynarodowe. Komunikacja zbiorowa stanowi więc mocną stronę sprzyjającą rozwojowi przedsiębiorczości w gminie, choć w ostatnim okresie nastąpiło pogorszenie połączeń kolejowych. Komunikacja autobusowa Komunikacja autobusowa na terenie gminy jest dobrze rozwinięta i obsługiwana jest przez jedynego przewoźnika PKS. W większości miejscowości znajdują się przystanki autobusowe. Autobusy nie docierają bezpośrednio do wsi Gola Górna i Gola Dolna (odległość do najbliższego przystanku 0,8 i 0,5 km), Świdwinek II (1,4 km) oraz pojedynczych rozproszonych gospodarstw. W Świdwinie znajduje się dworzec autobusowy. Połączenia autobusowe umożliwiają dojazd do sąsiednich gmin oraz dużych miast, takich jak Koszalin i Szczecin. 1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Komunikacja kolejowa Przez teren gminy przebiegają dwie linie kolejowe: • linia pierwszorzędna, zelektryfikowana, jednotorowa relacji Szczecin - Stargard Szczeciński - Świdwin - Białogard; • linia drugorzędna, jednotorowa relacji Połczyn Zdrój - Świdwin o znaczeniu lokalnym (ruch pasażerski na tej linii został wstrzymany). W Świdwinie znajduje się stacja i dworzec kolejowy, stanowiące ważny węzeł komunikacyjny, umożliwiające połączenie o znaczeniu krajowym i międzynarodowym. Zamknięcie dla ruchu osobowego linii kolejowej relacji Świdwin - Połczyn Zdrój powoduje zwiększenie ruchu tej linii przez gminę razem z innymi podmiotami gospodarczymi.

Zaopatrzenie w wodę

Zasoby wody Znaczna część gminy leży w dorzeczu rzeki Regi, część zachodnia leży w dorzeczu rzeki Małstowej wpływającej do Regi. Niewielki obszar w rejonie Lekowa odwadniany jest przez ciek należący do dorzecza rzeki Parsęty. Rega, której całkowita długość wynosi 172 km, przez teren gminy Świdwin płynie na odcinku 48 km. Na terenie gminy znajduje się kilka niewielkich dopływów Regi. Jest ona średnio zasobna w wodę, przepływ u ujścia Starej Regi (wieś Lipce) wynosi: średni niski SNQ = 2,16 m3/sek. Średni SQ = 3,75 m3/sek.

Większe jeziora położone na terenie gminy to: • Oparzno o pow. 125,7 ha i głębokości śr. 2,2 m; • Bystrzyno Wielkie o pow. 108,0 ha i głębokości śr. 2,6 m; • Bystrzyno Małe o pow. 53,1 ha i głębokości śr. 3,4 m; • Lekowo o pow. 23,9 ha i głębokości śr. 2,1 m; • Bukowiec - znajduje się na terenie miasta.

Wody powierzchniowe wykazują dość duże zanieczyszczenia. Rzeka Rega od źródeł do wsi Bierzwnica posiada wody III klasy czystości, dalej do granic Świdwina jest pozaklasowa. Rzeka Mołstowa od źródeł do ujścia rzeki w Czernicy posiada wody II klasy czystości. Zasoby wód powierzchniowych można zaliczyć do średnich. Wody gruntowe pierwszego poziomu występują na różnych wysokościach w zależności od ukształtowania terenu i materiałów budujących jego podłoża. W dolinach rzecznych o podłożu piaszczystym wody występują przeważnie na głębokości 2-5m. W gruntach torfowych w obniżeniach terenu wody występują na powierzchni lub też pod powierzchnią gruntu. W obrębie wysoczyzny morenowej wody występują na różnych wysokościach 2 - 5 m. i głębiej, często w postaci sączeń w przewarstwieniach piaszczystych. Wody podziemne znajdują się w utworach czwartorzędowych i mogą być pobierane z głębokości już od 15m. poniżej poziomu terenu (w rejonie Ciszyna) do 120 m p.p.t. (w rejonie Smardzka). Zasobność poziomów wodonośnych jest zróżnicowana, największa w dolinie Regi. Obszar gminy leży w rejonie o średnim zasobie wód podziemnych. Wydajność ujęć może wynosić 1000 - 5000 m3/d. Lokalnie w dolinach rzecznych istnieje możliwość uzyskania większych wydajności ujęć wody do 20 000 m3/dobę.

Ujęcia wody Zaopatrzenie w wodę gminy Świdwin odbywa się ze studni głębinowych. Wody podziemne wydobywane są z dużych głębokości i przykryte są nieprzepuszczalną warstwą gruntu.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

W skład gminy wchodzi 18 sołectw i 45 miejscowości. Zainstalowanie w urządzenia wodociągowe jest dobre. Woda dostarczana jest ze znacznej ilości ujęć, zlokalizowanych na terenie wielu miejscowości. Infrastruktura w zakresie urządzeń zaopatrujących miejscowości sołeckie w wodę przedstawia się następująco:

Ujęcia wody Cieszeniewo Wodociąg w tej miejscowości eksploatowany jest przez Gminę. Zasilanie z sieci energetycznej. Pompa G-50/VIII o wydajności 15m3/h. Studnia głębinowa -39m. głębokości. Długość sieci wodociągowej – 2 228 mb. W sołectwie Cieszeniewo jest 21 studni kopanych. Głębokość tych studni wynosi od 8 do 15m. Bystrzyna Znajduje się tu wodociąg grupowy eksploatowany przez Gminę. Ujęcie wody w Bystrzynie obsługuje miejscowości Dobrowola i Bystrzynka. Zasilanie z sieci energetycznej. Pompa G-60. Studnia wiercona o głębokości 38 m. Długość sieci wodociągowej - 3 050 mb. W sołectwie są 2 studnie kopane o głębokościach od 8 do 15 m. Rusinowo Znajduje się tu wodociąg grupowy (Rusinowo, Kowanowo, Bedlno, Blizno, Karpno, Przybyradz, Kawczyno) eksploatowany przez Gminę, o długości sieci wodociągowej wynoszącej 17 346 mb. Zasilanie z sieci energetycznej. Dwa ujęcia wody o głębokości 102 i 88 m. W sołectwie jest 18 studni kopanych o głębokości 8 - 15 m. Rogalino Znajduje się tu wodociąg eksploatowany przez Gminę - obsługuje Rogalino Dolne i Górne. Zasilanie z sieci energetycznej. Są tu dwie studnie o głębokości 45 i 83 m. Długość sieci wodociągowej wynosi 7 800 mb. W sołectwie Rogalino jest tylko jednia studnia kopana o głębokości 10 - 15 m. Bełtno Znajduje się tu wodociąg eksploatowany przez Gminę. Zasilanie studni z sieci energetycznej. Głębokość studni 76m. Długość sieci wodociągowej 1 650 m. W sołectwie są 3 studnie kopane o głębokości 8 - 15 m. Kartlewo Wodociąg w Kartlewie eksploatowany jest przez Gminę. Zasilanie z sieci energetycznej. Zainstalowana jest pompa G-60/IX0 na głębokość 50 m. Długość sieci wodociągowej z przyłączami wynosi 1 230 mb. W miejscowości Kartlewo są 2 studnie kopane o głębokości 18 - 25 m. Przybysław W sołectwie Przybysław jest tylko sieć wodociągowa o długości 4 200 mb. Woda dostarczana jest z hydroforni POM Świdwin. Sieć nadzoruje Gmina. Lekowo Wodociąg eksploatowany jest przez AWRSP. Zasilanie studni z sieci energetycznej. Zlokalizowane są tu studnie o głębokości 84 i 65 m. Długość sieci wodociągowej 5 600 mb. W miejscowości Lekowo jest 6 studni kopanych o głębokości 8 - 15 m. Berkanowo Wodociąg eksploatowany przez AWRSP. Zasilanie studni z sieci energetycznej. wodociąg Znajdująca się tu studnia ma głębokość 28 m. Długość sieci wodociągowej – Ząbrowo 833 mb. W miejscowości Ząbrowo są dwie studnie kopane o głębokości 8 - 15 m. Krosino Wodociąg eksploatowany przez AWRSP. Zasilanie studni energetyczne. wodociąg Głębokość studni 61 m. Długość sieci - 1 200 mb. W miejscowości Przymiarki Przymiarki nie ma studni kopanych. Berkanowo Wodociąg eksploatowany przez AWRSP. Zasilanie studni z sieci energetycznej. Studnia o głębokości 55 m. Długość sieci wodociągowej 2 830 mb. W sołectwie użytkowane są dwie studnie kopane o głębokości 10 - 18 m. Cieszyno Wodociąg eksploatowany jest przez AWRSP. Zasilanie studni energią elektryczną. Studnia o głębokości 60m. Długość sieci 1 700 mb. Jest tu 5 studni kopanych o głębokości 8 - 12 m.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Cieszyno Wodociąg eksploatowany przez AWRSP. Zasilanie studni energią elektryczną. wodociąg Studnia o głębokości 105m. Wydajność 54m3/h. Długość sieci 2 400 mb. Klępczewo Krosino Wodociąg eksploatowany przez AWRSP. Zasilanie studni energią elektryczną. Studnia o głębokości 46 m. Wydajność studni 36m3/h. Długość sieci 3 000 mb. Jest tu 7 studni kopanych o głębokości 15 - 25 m. Łąkowo Wodociąg eksploatowany przez AWRSP. Zasilanie studni energią elektryczną. wodociąg Studnia o głębokości 42 m. Wydajność studni 36 m3/h. Długość sieci 1 300 mb. Osowo Są użytkowane 2 studnie kopane o głębokości 15 - 22 m. Oparzno Studnia o głębokości 40m. Wydajność studni 32 m3/h. Długość sieci wodociągowej 3 200 mb. Jest tu 10 studni kopanych o wysokości 8 - 12 m. Studnia zasilana jest energią elektryczną.

Wodociągi w administrowaniu podmiotów gospodarczych Łąkowo Studnia o głębokości 40 m., zasilana energią elektryczną. Wydajność studni 36m3/h. Długość sieci 2 500mb. W miejscowości Łąkowo jest 13 studni o głębokości 10 – 12 m. Smardzko Studnia o głębokości 55 m., zasilana energią elektryczną. Wydajność studni 54m3/h. Długość sieci wodociągowej 5 000 mb. Są tu 3 studnie kopane. Bierzwnica Zasilanie studni energią elektryczną. Studnia o głębokości 40 m. Wydajność studni 42 m3/h. Długość sieci wodociągowej 5 800 mb. Jest tu 6 studni kopanych o głębokości 8 – 14 m.

Wodociągi podległe AWRSP Gospodarstwo Skarbowe Świdwin Lekowo 2 studnie o głębokości 84,0 i 65,5 m. Wydajność studni 36m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności 1 500 i 3 000 l. Sieć azbestowo-cementowa. Długość sieci 3 600mb. Słowieńsko Studnia o głębokości 42,0 m. Wydajność studni 80m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 1 500 l każdy. Przymiarki Studnia o głębokości 51,5 m. Wydajność studni 29m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 1 500 l każdy. Sidłowo Studnia o głębokości 60,0 m. Wydajność studni 40m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności 2 000 i 3 000 l. Krzycko Wieża ciśnień. Trzciona Stacja wodociągowa murowana. Zbiornik hydroforowy o pojemności 1 500 l. Międzyrzecz Studnia o głębokości 30,0 m. Wydajność studni 12m3/h. Stacja wodociągowa murowana. Zbiornik hydroforowy o pojemności 1 500 l. Długość sieci 546 mb. Ząbrowo Studnia o głębokości 28,0 m. Wydajność studni 24m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 3 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 1 500 l każdy. Sieć stalowo-PCV. Długość sieci 863 mb. Berkanowo 2 studnie o głębokości 55,0 m. Wydajność studni 36m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 4 000 l każdy. Sieć stalowo-PCV. Długość sieci 2 630 mb. Rąbino 2 studnie o głębokości 72,5 i 67,5 m. Wydajność studni 24m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 3 zbiorniki hydroforowe o pojemności: dwa po 3 000 l i jeden 2 500 l. Sieć stalowa. Długość sieci 500 mb. Klępczewo Studnia o głębokości 105,0 m. Wydajność studni 54m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 3 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 4 500 l każdy. Sobiemirowo Stacja wodociągowa murowana. 1 zbiornik hydroforowy o pojemności 1 500 l. Słowieńsko Studnia o głębokości 42,0 m. Wydajność studni 80m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 1 500 l każdy.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Krosino 2 studnie o głębokości 40,0 i 46,0 m. Wydajność studni 36 i 40m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 3 000 l każdy. Osowo 2 studnie o głębokości 42,0 i 36,0 m. Wydajność studni 36m3/h. Stacja wodociągowa murowana. 2 zbiorniki hydroforowe o pojemności po 3 000 l każdy. Cieszyno 2 studnie o głębokości 50,0 i 60,0 m. Wydajność studni 24 i 36m3/h. Stacja wodociągowa murowana. Zbiornik hydroforowy o pojemności 1 500 l.

Wykaz wodociągów gminnych Tabela 15 Materiały, z Obszar działań Ilość korzysta- Długość Wodociąg Właściciel jakich zbudo- sieci wodociągu jących z sieci sieci wana jest sieć Przybysław Sieć wodociągów Stary Przybysław 228 4 200 mb. Rury PE Urząd Gminy w Nowy Świdwinie Przybysław 30, razem 258 Cieszeniewo Urząd Gminy w Cieszeniewo 213 2 228 mb. Rury PCV Świdwinie stalowe - ocynkowane Kartlewo Urząd Gminy w Kartlewo 53 1 230 mb. Rury PCV Świdwinie Rury PE Bełtno Urząd Gminy w Bełtno 166 1 650 mb. Rury żeliwne Świdwinie stalowe Rusinowo Urząd Gminy w Bedlno 13 17 346 mb. Rury PCV Świdwinie Blizno 15 stalowe - Kawczyno 14 ocynkowane Karpno 6 Przybyradź 14 Śliwno 27 Kłośniki 16 Kowanowo 51 Rusinowo 325 Razem 481 Rogalino Urząd Gminy w Rogalino G. 139 6 350 mb. Rury PCV Świdwinie Rogalino D. Rury PE Rogalinko 18 Dąbrowa 20 Razem 177 Bystrzyna Urząd Gminy w Bystrzyna 38 3 050 mb. Rury PCV Świdwinie Bystrzynka 45 Rury PE Dobrowola 24 Razem 107

Trzy miejscowości: Sława, Kluczkowo i Świdniki nie posiadają ogólnowiejskich wodociągów. Szczegółowe informacje o stanie zwodociągowania w gminie podano w załączonych wykazach. Wybudowane w latach ubiegłych ujęcia wody pokrywały zapotrzebowanie na wodę rolnictwa wielkotowarowego, charakteryzującego się dużymi koncentracjami inwentarza żywego. Obecnie, w wyniku upadłości PGR, występują znaczne rezerwy w zaopatrzeniu w wodę. Stan zwodociągowania gminy i zasoby wody stanowią sprzyjający czynnik do prowadzenia i

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin rozwijania działalności gospodarczej. Jednak stan techniczny większości ujęć wody, stacji wodociągowych, niewielka ilość urządzeń do uzdatniania wody oraz konieczność budowy sieci wodociągowych w trzech miejscowościach powoduje, że jest to słaba strona w infrastrukturze inżynieryjnej.

Odprowadzenie ścieków Na terenie gminy istnieją oczyszczalnie obsługujące małe, głównie popegeerowskie osiedla mieszkaniowe. Układ kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalniami ścieków znajduje się w miejscowościach: Klępczewo, Smardzko, Bierzwnica, Krosino, Lekowo, Niemierzyno, Ząbrowo, Oparzno. Większość oczyszczalni wymaga remontu i modernizacji. Ich sprawność oczyszczania jest średnia lub niska. Są to oczyszczalnie należące do AWRSP:

Krosino - typ oczyszczalni - rów cyrkulacyjny, napowietrzany szczotką mechaniczną. Wydajność 30 m3/d. Lekowo - typ oczyszczalni - rów cyrkulacyjny napowietrzany szczotką mechaniczną. Wydajność 40 m3/d. Klępczewo - oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna z osadnikiem wstępnym i komorą z osadem czynnym. Wydajność 40m3/d. Ząbrowo - typ oczyszczalni - rów cyrkulacyjny napowietrzany szczotką mechaniczną. Wydajność 25 m3/d. Oparzno - oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna z komorą napowietrzania i z poletkami trzcinowymi. Oczyszczalnia ta jest w trakcie modernizacji. Bierzwnica - oczyszczalnia biologiczno - mechaniczna. Wydajność 40 m3/d. Krosino - oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna. Wydajność 30 m3/d.

W miejscowościach nie posiadających oczyszczalni ścieków zakłada się realizację lokalnych rozwiązań odprowadzania ścieków. Ścieki gromadzone w zbiornikach bezodpływowych dostarczane są do punktów zlewnych przy oczyszczalniach. Wody deszczowe odprowadzane są powierzchniowo do gruntu i do pobliskich rowów otwartych. Stan w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków stanowi słabą stronę w gminie. Gospodarka wodno - ściekowa w gminie wymaga kompleksowego rozwiązania.

Usuwanie odpadów Obecnie w pobliżu każdej miejscowości sołeckiej zlokalizowanych jest 18 wysypisk śmieci. Wysypiska te nie posiadają odpowiednich zabezpieczeń technicznych i w żadnym przypadku nie spełniają obowiązujących w tym zakresie wymogów. Gospodarka odpadami komunalnymi w gminie wymaga pilnego rozwiązania a istniejące wysypiska powinny zostać zlikwidowanr i zrekultywowane. Zorganizowanie racjonalnej i zgodnej z wymogami Unii Europejskiej gospodarki odpadami wymaga: • wprowadzenia selektywnej zbiórki odpadów; • uruchomienia gminnych punktów gromadzenia odpadów poprzez ustawienie miniprzesypowni; • uruchomienie międzygminnej lub powiatowej składnicy odpadów posiadających odpowiednie urządzenia do ich sortowania i recyklingu.

Międzygminną składnicę odpadów (z segregacją i recyklingiem) można zorganizować na istniejącym wysypisku dla miasta Świdwina, gdzie przyjmowane byłyby odpady stałe z terenu całej gminy. Nieczystości płynne będą wywożone na wyznaczone punkty zlewne zorganizowane przy istniejących oczyszczalniach ścieków.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Regulacja stosunków wodnych Obszar zmeliorowanych gruntów w gminie wynosi: 3 736 ha w tym: grunty orne: 2 477 ha użytki zielone: 1 259 ha Poprzez system drenażu zmeliorowanych jest: : 3 214 ha w tym: grunty orne: 2 339 ha użytki zielone: 875 ha Powierzchnia przystosowana do nawodnień podstawowych wynosi: 179 ha. Łączna długość rowów i rurociągów wynosi 142,3 km, w tym rurociągi stanowią 9,9 km.

Sieć wodną gminy tworzą rzeki, kanały i rowy melioracyjne o następujących długościach: • rzeka Galbena — 4 850 m • rzeka Rega — 34 353 m • kanał Przybysław — 6 515 m • razem — 45 718 m • rowy melioracyjne — 132 400 m

Obecne prace melioracyjne wykonywane są w niewielkim zakresie. Większość istniejącego drenażu wykonana jest z rur betonowych i azbestowo - cementowych. Około 30% drenażu zostało wykonane przed 1945 rokiem. Ponad 70% istniejącego drenażu wymaga wymiany. W zakresie prac konserwacyjnych i inwestycyjnych na najbliższe lata przewiduje się: • konserwację rzeki Regi; • meliorację użytków zielonych i ornych w rejonie Bełtna; • konserwację istniejących urządzeń i rowów melioracyjnych.

Elektroenergetyka Energia elektryczna dla gminy Świdwin dostarczana jest na poziomie napięcia SN - 15kV liniami napowietrznymi. Podstawowym źródłem zasilania gminnej sieci elektroenergetycznej jest stacja 110/15kV znajdująca się na terenie miasta Świdwina, obok tej linii biegnie linia wysokiego napięcia z odgałęzieniami do Świdwina. Biorąc pod uwagę obecny stan zasilania w energię elektryczną stwierdza się, że: • zasilanie gminy w energię elektryczną jest wystarczające; • obecne zapotrzebowanie na energię elektryczną jest znacznie mniejsze od możliwości jej dostawy (z uwagi na znaczny spadek produkcji rolnej, zwłaszcza w byłych PGR-ach); • w wielu obiektach po dawnych PGR-ach dewastacji uległo wiele urządzeń energetycznych, takich jak: szafy sterownicze i rozdzielcze, przyłącza energetyczne, instalacje wewnętrzne, itp. Wykaz linii średniego napięcia 15 kV Tabela 16 Lp. Nr linii 15 kV Nazwa linii 1. 106 Świdwin-Sława 2. 109 Świdwin-Rusinowo 3. 110 Świdwin-Nowe Worowo 4. 111 Świdwin-Drawsko 5. 118 Świdwin-Redło 6. 119 Świdwin-Smardzko Ferma 7. 121 Świdwin-Brzeżno 8. 125 Świdwin-Berkanowo 9. 130 Świdwin-Centrala Nasienna 10. 183 Świdwin-Sidłowo

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

W większości miejscowości system oświetlenia jest energochłonny i wymaga modernizacji na nowoczesny energooszczędny. Zapotrzebowanie gminy w energię elektryczną stanowi mocną stronę w infrastrukturze technicznej.

Wykaz stacji transformatorowych na terenie gminy Świdwin Tabela 17 Moc Nr Rok Lp. Nazwa stacji Typ stacji Nr linii transfor- ind. budowy matora 1. BEDLNO 682 STSa-20/250 L.109 20 1971 2. BEŁTNO 291 WSTt L.109 100 1939 3. BERKANOWO DUDEK 627 STSa-20/250 L.125 63 1978 4. BERKANOWO SZOSA 336 WSTt L.125 40 1976 5. BERKANOWO WIEŚ 337 STSa-20/250 L.125 63 1978 6. BIERZWNICA OSIEDLE 816 STSa-20/250 L.110 250 1980 7. BIERZWNICA PGR 354 WSTt L.110 160 1962 8. BIERZWNICA ŚCIEKI 815 STSa-20/250 L.110 100 1980 9. BUCZYNO RSOP 648 STSa-20/250 L.121 250 1985 10. BYSTRZYNKA PKP 364 STSa-20/100 L.118 25 1989 11. CIESZYNO SWIDWINSKIE 670 STSa-20/100 L.125 75 1970 12 CZARNOLESIE 496 STSa-20/250 L.110 100 1984 13. DOBRA RYCERSKIE 362 STSa-20/100 L.121 40 1986 14. GOLA DOLNA 340 WSTt L.109 50 1974 15. GOLA GÓRNA 339 STSa-20/250 L.109 75 1986 16. KARTLEWO 335 WSTt L.125 40 1938 17. KLĘPCZEWO SUSZARNIA 405 WSTt L.125 630 1970 18. KLĘPCZEWO WIEŚ 321 STSa-20/250 L.125 250 1975 19. KLUCZKOWO MŁYN 495 STSa-20/100 L.110 50 1986 20. KLUCZKOWO SKR 350 STSa-20/250 L.110 100 1986 21. KLUCZKOWO SOBCZAK 637 STSa-20/250 L.110 40 1976 22. KLUCZKOWO SZKOŁA 928 STSa-20/250 L.110 100 1986 23. KLUCZKOWO SZOSA 351 STSa-20/100 L.110 63 1983 24. KLUCZKOWO WYBUDOWANIE 874 STSa-20/100 L.110 40 1983 25. KLUCZKOWO ZA SKLEPEM 929 STSa-20/250 L.110 40 1986 26. KOWANOWO 692 STSa-20/100 L.109 30 1971 27. KRASNA 499 STSa-20/100 L.110 25 1974 28. KROSINO SZKOŁA 763 STSa-20/100 L. 183 100 1980 29. KROSINO WIEŚ 252 WSTt L.183 250 1938 30. ŁĄKOWO KÓŁ 343 STSp-20/250 L.109 30 1991 31. ŁAKOWO OSIEDLE 984 STSa-20/250 L.109 160 1990 32. ŁĄKOWO WIEŚ 342 WSTt L.109 160 1939 33. LEKOWO KOTŁOWNIA 933 STSa-20/250 L.125 250 1986 34. LEKOWO KÓŁ 672 STSa-20/100 L.125 50 1980 35. LEKOWO OSIEDLE 673 STSa-20/250 L.125 250 1970 36. LEKOWO PGR 477 STSa-20/250 L.125 160 1978 37. LEKOWO ŚCIEKI 939 STSp-20/250 L.125 40 1987 38. LEKOWO WIEŚ 322 STSa-20/250 L.125 100 1981 39. LIPCE 341 STSa-20/250 L.109 160 1985 40. MIŁOBRZEG WIEŚ 219 STSa-20/100 L.183 63 1983 41. MIŁOBRZEG ZBR 836 STSa-20/250 L.125 250 1982 1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Moc Nr Rok Lp. Nazwa stacji Typ stacji Nr linii transfor- ind. budowy matora 42. NIEMIERZYNO KÓŁ 482 STSa-20/100 L.118 40 1976 43. NIEMIERZYNO WIEŚ 311 STSa-20/250 L.118 250 1978 44. NOWY PRZYBYSŁAW 528 STSa-20/100 L.111 63 1991 45. OPARZNO KÓŁ 483 STSa-20/250 L.109 40 1975 46. OPARZNO PGR 680 ZH L.109 160 1970 47. OPARZNO WIEŚ 679 STSa-20/250 L.109 250 1986 48. OSOWO KÓŁ 678 STSp-20/250 L.109 50 1991 49. OSOWO WIEŚ 344 STSa-20/250 L.109 63 1976 50. PRZYBYRADŹ 686 STSa-20/100 L.109 30 1971 51. PRZYMIARKI 264 WSTt L.183 63 1938 52. PSARY 521 STSa-20/100 L.119 40 1973 53. PSARY WYSYPISKO 599 STSp-20/250 L.119 100 1996 54. ROGALINO GÓRNE 309 WSTt L.118 25 1900 55. ROGALINO DOLNE 310 WSTt L.118 25 1920 56. RUSINOWO HYDROFORNIA 293 WSTt L.109 75 1930 57. RUSINOWO MAGAZYN 681 STSa-20/250 L.109 30 1971 58. RUSINOWO REMIZA 688 STSa-20/100 L.109 30 1971 59. RUSINOWO WIEŚ 292 WSTt L.109 160 1937 60. RYCERZEWKO 402 STSa-20/250 L.110 160 1976 61. SŁAWA JW NR 5 891 MSTt 20/630 L.106 63 1983 62. SŁAWA SZWAJCER 315 WSTt L.106 63 1939 63. SŁAWA WIEŚ 305 STSa-20/250 L.106 250 1967 64. SŁAWA WYBUDOWANIE 725 WSTt L.106 40 1939 65. SŁAWKA BUKACIARNIA 515 ZH L.106 40 1968 66. SŁAWKA JW 426 MSTt 20/630 L.106 630 1973 67. SŁAWKA SUSZARNIA 465 WSTt L.106 630 1976 68. SMARDZKO HYDROFOR. 1 500 STSa-20/100 L.119 100 1972 69. SMARDZKO HYDROFOR. 2 520 STSa-20/100 L.106 160 1973 70. SMARDZKO OSIEDLE 519 STSa-20/250 L.106 160 1972 71. SMARDZKO PGR 517 STSa-20/250 L.106 125 1971 72. SMARDZKO RZEŹNIA 511 STSa-20/250 L.106 160 1975 73. SMARDZKO ST-1 959 MSTt 20/2x630 L.130 400 1988 74. SMARDZKO ST-10 936 MSTt 20/2x630 L.130 250 1987 75. SMARDZKO ST-11 903 MSTt 20/630 L.130 400 1985 76. SMARDZKO ST-12 1025 MSTt 20/630 L.130 250 1993 77. SMARDZKO ST-14 833 MSTt 20/2x630 L.130 160 1993 78. SMARDZKO ST-2 892 MSTt 20/2x630 L.130 250 1983 79. SMARDZKO ST-3 893 MSTt 20/2x630 L.130 250 1985 80. SMARDZKO ST-4 894 MSTt 20/630 L.130 63 1985 81. SMARDZKO ST-6 895 MSTt 20/2x630 L.130 160 1983 82. SMARDZKO ST-7 896 MSTt 20/2x630 L.130 250 1983 83. SMARDZKO ST-8 897 MSTt 20/2x630 L.130 400 1983 84. SMARDZKO ST-9 466 MSTw 20/630 L.130 160 1974 85. SMARDZKO WĄWÓZ 949 STSa-20/250 L.106 100 1987 86. SMARDZKO WIEŚ 304 STSa-20/250 L.106 250 1987 87. SMARDZKO WYBUDOWANIE 733 STSa-20/250 L.106 40 1978

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Moc Nr Rok Lp. Nazwa stacji Typ stacji Nr linii transfor- ind. budowy matora 88. ST.PRZYBYSŁAW 338 WSTt L.109 100 1925 89. ST.PRZYBYSŁAW FERMA 786 STSa-20/100 L.125 63 1981 90. ST.PRZYBYSŁAW KÓŁ 854 STSa-20/100 L.183 40 1983 91. ŚWIDWINEK OGRODY 830 STSa-20/100 L.106 40 1981 92. ŚWIDWINEK PACIOREK 491 STSa-20/100 L.110 63 1981 93. ŚWIDWINEK PORTACHA 873 STSa-20/100 L.110 50 1983 94. ŚWIDWINEK SZKOLĄ 828 STSa-20/100 L.110 63 1981 95. ŚWIDWINEK ZUBERT 347 STSa-20/100 L.110 40 1983 96. ŚWIDWINEK JW 301 WSTt L.106 100 1962 97. ŚWIDWIN GAJEK 829 STSa-20/100 L.106 50 1981 98. ŚWIDWIN HAJNOSZ 300 STSa-20/100 L.106 40 1981 99. ŚWIDWIN JW 47 427 MSTt 20/630 L.110 400 1972 100. ŚWIDWIN JW 48 428 MSTt 20/630 L.110 315 1972 101. ŚWIDWIN LOTNICZA 910 MSTt 20/2x630 L.110 400 1985 102. ŚWIDWIN OSIEDLE JW 10 303 MSTt 20/2x630 L.106 400 1953 103 ŚWIDWIN OSIEDLE JW 10 303 MSTt 20/2x630 L.106 630 1953 104. ZĄBROWO PGR 676 STSa-20/250 L.125 125 1970 105. ZĄBROWO WIEŚ 791 STSa-20/250 L.125 75 1981

Telekomunikacja Do sieci telefonicznej włączone są wszystkie miejscowości z terenu gminy. Na przyłączenie do sieci telefonicznej oczekuje około 10% gospodarstw. W roku 1998 zrealizowano program „Telefonizacji Gminy Świdwin”, w wyniku czego ilość abonentów telefonicznych wzrosła o 400. Średnia gęstość wynosi obecnie 10-cu abonentów na 100-tu mieszkańców. Na terenie gminy Świdwin czynnych jest 6 central telefonicznych. Wiejskie centrale telefoniczne podłączone są do DA w Świdwinie. Stan telefonizacji w niektórych miejscowościach przedstawia się następująco: Rusinowo - sieć kablowa ziemna (częściowo kable samonośne podwieszone na słupkach). Ilość numerów 64. Świdwin - w części zasilającej tereny wiejskie linią napowietrzną i doziemną bez rezerw. Klępczewo - sieć docelowa, kablowa, ziemna. Ilość numerów 84. Smardzko - sieć kablowa, urządzenia PCM. Ząbrowo - sieć kablowa, napowietrzna, centrala typu RŁA 64/8. Ilość numerów 24. Oparzno - ilość numerów 36. Łąkowo - instalacja RŁA 64/8, ilość abonentów 20. Bierzwnica - 64 numery z Centrali Abonenckiej Świdwin. Zainstalowano 5 kpl. centrali RŁA 12/4 do obsługi odległych gospodarstw. Krosino - instalacja centrali RŁA 12/A. Ilość numerów 70. Kluczkowo - 12 numerów abonenckich.

Zgodnie z programem telefonizacji gminy Świdwin planuje się na terenach zurbanizowanych budowę sieci rozdzielczej o docelowej pojemności (kable układane w ziemi). Na terenach o luźnej zabudowie oraz na trasach przewidzianych do kablowania w II-gim etapie wykorzysta się istniejącą podbudowę słupową oraz w niektórych przypadkach podbudowę linii elektrycznej niskiego napięcia. Drugi etap telefonizacji gminy obejmuje m.in. wymianę istniejących central elektromechanicznych na elektroniczne oraz układanie kabli światłowodowych. Planuje się, że w

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin roku 2000 wskaźnik gęstości telefonicznej wyniesie 15-tu abonentów na 100-tu mieszkańców. Prawie z całego terenu gminy można uzyskać połączenie za pomocą bezprzewodowej telefonii komórkowej. Telefonizacja gminy Świdwin stanowi mocną stronę w infrastrukturze inżynieryjnej i stwarza sprzyjające warunki do jej rozwoju.

Zaopatrzenie w gaz Na teren gminy i miasta Świdwin gaz rozprowadzony jest istniejącego gazociągu wysokiego ciśnienia Dn 150 relacji Mirosławiec - Złocieniec - Drawsko Pomorskie - Łobez - Brzeźno - Świdwin. Miasto Świdwin jest ostatnią miejscowością zasilaną z tego gazociągu. Gazyfikacja gminy ściśle jest związana z gazyfikacją miasta Świdwin. W gminie Świdwin rozprowadzany będzie gaz ziemny (GZ - 35) gazociągiem niskiego ciśnienia przez okres 10 lat oraz docelowo gaz ziemny wysokometanowy podgrupy GZ - 500 gazociągami niskiego i średniego ciśnienia. Gospodarka gazownicza przedstawia się następująco: • Nowy i Stary Przybysław - zasilanie gazociągiem średniego ciśnienia ze stacji redukcyjno - pomiarowej II - go stopnia przy ul. Szczecińskiej w Świdwinie; • Od gazociągu średniego ciśnienia Dn 200 w mieście Świdwin doprowadzony jest gaz gazociągiem średniego ciśnienia do miejscowości Smardzko. Gazem zasilana jest lokalna kotłownia i budynki mieszkalne wielorodzinne; • Na osiedlu wojskowym zlokalizowanym pomiędzy Świdwinem i Smardzkiem znajduje się stacja redukcyjno - pomiarowa II - go stopnia o przepustowości Q = 1000 Nm3/h; • Od gazociągu średniego ciśnienia Dn 125 w miejscowości Stary Przybysław odprowadzony jest gazociąg średniego ciśnienia de 160, de 125 do miejscowości Klępczewo wraz z przyłączami i do budynków mieszkalnych wielorodzinnych.

W roku 1996 opracowany został „Program gazyfikacji Gminy Świdwin”, w którym przyjęto docelowo 100% gazyfikacji odbiorców domowych. Obecnie do sieci gazowniczej włączone są następujące miejscowości: Przybysław, Klępczewo, Smardzko. Czternaście miejscowości wymaga włączenia do sieci gazowniczej. Na przyłączenie do niej oczekuje około 70% gospodarstw w gminie. Gmina Świdwin gazyfikowana będzie gazociągami średniego ciśnienia z zastosowaniem reduktorów domowych lub zespołów redukcyjno -pomiarowych. Celem osiągnięcia docelowych przepustowości gazu, istniejące stacje redukcyjno - pomiarowe II - go stopnia należy rozbudować do następujących wartości: ul. Topolowa Q proj. = 1000 Nm3/h ul. Szczecińska Q proj. = 600 Nm3/h ul. Polna Q proj. = 1200 Nm3/h

Oprócz tego zakłada się budowę dwóch kolejnych stacji redukcyjno - pomiarowych II - go stopnia: ul. Szczecińska Q proj. = 1400 Nm3/h ul. Słowiańska Q proj. = 1000 Nm3/h

Duży wzrost ilości montowanych instalacji gazowych w samochodach, sugerujących zmianę przez użytkowników sposobu napędzania posiadanych pojazdów ze stosowanych obecnie paliw płynnych na gaz, jest ściśle zależny od ekonomicznej konkurencyjności gazu względem innych nośników energii. Relacje aktualnych cen kilku podstawowych nośników energii do ceny gazu wskazują na opłacalność stosowania gazu. Możliwość korzystania z gazu ziemnego stanowi sprzyjający czynnik rozwoju gospodarczego gminy. Jest to mocna strona, która może sprzyjać rozwojowi przedsiębiorczości oraz zmniejszeniu zanieczyszczania środowiska naturalnego.

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Zaopatrzenie w ciepło Możliwość zaopatrzenia odbiorców energii cieplnej powstającej w wyniku wykorzystania stosunkowo czystych pod względem ekologicznym nośników energii, np. gazu lub odnawialnych źródeł energii, ma duże znaczenie dla ochrony środowiska naturalnego. Na terenie gminy istnieje 50 kotłowni zasilających w energię cieplną pojedyncze obiekty oraz wielorodzinne budynki mieszkalne. Większość tych kotłowni opalana jest paliwem stałym. Jedynie kotłownia dla wojskowego osiedla mieszkaniowego, kotłownia dla wielorodzinnego budownictwa mieszkaniowego oraz kotłownia przy Szkole Podstawowej w Klępczewie opalane są gazem ziemnym. Oprócz gazu ziemnego znaczącym źródłem energii w gminie powinna być biomasa. Jest to odnawialny nośnik energii. Biomasa to substancja organiczna, głównie pochodzenia roślinnego, powstającego w procesie fotosyntezy. Do biomasy zalicza się również odpady z produkcji zwierzęcej, gospodarki komunalnej oraz niektórych procesów produkcyjnych. Biomasa może służyć jako niskokaloryczne paliwo w procesie spalania lub może być przetwarzana na paliwo gazowe. Biomasa powstająca na terenie gminy, która może być wykorzystana jako źródło energii, to przede wszystkim słoma, odpady komunalne oraz odpady poprodukcyjne, zwłaszcza z przetwórstwa spożywczego. Szybki postęp technologiczny w budowie pieców i kotłów centralnego ogrzewania na paliwo niskokaloryczne spowodował wzrost wykorzystania tego odnawialnego źródła energii. Sprawność pieców najnowszej generacji, opalanych biomasą może obecnie przekroczyć 90%. Innym sposobem wykorzystania biomasy jest uzyskanie paliwa gazowego, tzw. Biogazu, poprzez jej fermentację anaerobową lub pirolizę. Rozproszony charakter zabudowy i mała aktywność gospodarcza w wielu miejscowościach gminy nie sprzyja rozwojowi scentralizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło, a istniejące kotłownie opalane paliwem stałym, głównie węglem, wymagają modernizacji i zmiany w większości przypadków źródła energii z uciążliwego na mniej uciążliwe dla środowiska naturalnego. Poprawa gospodarki w zakresie zaopatrzenia w energię cieplną będzie wymagać: • budowy gazociągów i przyłączy gazowych celem zaopatrzenia w gaz dużych odbiorców i gospodarstw domowych; • modernizacji istniejących kotłowni na kotłownie opalane gazem bądź odnawialnymi nośnikami energii; • rozwijania indywidualnych systemów ogrzewania dla zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej wykorzystujących jako źródło energii biomasę lub inne proekologiczne nośniki energii; • zmniejszenie zużycia energii cieplnej, głównie poprzez termomodernizację budynków, zwłaszcza wielorodzinnych budynków mieszkalnych.

Biorąc pod uwagę aktualny stan zaopatrzenia w ciepło należy stwierdzić, że gospodarka tą energią jest słabą stroną w rozwoju gminy.

Wykaz kotłowni na terenie gminy Świdwin Tabela 18 Nr Moc kotłowni, zużycie paliwa lub Lp. Miejscowość kotło- Usytuowanie lub właściciel Okres pracy kubatura budynków wni

KOTŁOWNIE ZASILANE W CHWILI OBECNEJ GAZEM GZ –35

Osiedle Wojskowe 1 K 80 2 x 3,0 MW; 962,0 m3/h cały rok k/Smardzka 2 Smardzko K 81 Budynki mieszkalne 750 kW 111,0 m3/h cały rok 3 Klępczewo K 98 Szkoła Podstawowa 32 kW; 500 m3 5,2 m3/h sezon grzewczy

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Nr Moc kotłowni, zużycie paliwa lub Lp. Miejscowość kotło- Usytuowanie lub właściciel Okres pracy kubatura budynków wni

POZOSTAŁE KOTŁOWNIE

Bełtno Przedsiębiorstwo Rolno- 4 K 82 950 m3; 63 kW; 25 t węgla/rok cały rok Usługowe "Smargo" Bierzwnica 3694 m3; 14,5 t koksu/rok; 67,5 t 5 K 83 Szkoła Podstawowa sezon grzewczy węgla/rok; 1,6 mp drewna; 300kW "Redpol" Sp. z o.o. Gorzelnia - 1600 m3; 550 t miału/rok; sezon grzewczy 6 K 84 gospodarstwo 260 tyś.l spirytusu/rok tech. 7 K 85 Budynki mieszkalne 510 kW cały rok 8 K 86 "Redpol" - ferma 158 kW sezon grzewczy 9 K 87 Sklep spożywczy 32 kW sezon grzewczy 10 Bystrzynka K 88 Tuczarnia 300 kW sezon grzewczy Cieszeniewo 1850 m3; 63 kW; 11 K 89 Szkoła Podstawowa cały rok 14,2 t węgla/rok; 6 mp drewna 12 K 90 Punkt skupu mleka 63 kW sezon grzewczy "REDPOL" Sp. z o.o. w Redle, piec SR o wyd. 625 kg pary/h; 13 K 91 Zakład Utylizacji w Czarnolesie: cały rok 25 m2 praca 10-12 godz. na dobę Spółdzielnia Pracy Usługowo- kocioł parowy KZ-5; 300 kg 14 K 92 Przetwórcza - wędzarnia ryb + sezon grzewczy pary/h); 3300 m3 ogrzewanie 15 K 93 Urząd Pocztowy 63 kW sezon grzewczy 16 Cieszyno K 94 Kotłownia PGR 100 kW sezon grzewczy 17 K 95 Kotłownia PGR 200 kW sezon grzewczy 18 Gola Górna K 96 Kotłownia PGR 100 kW sezon grzewczy 19 Klępczewo K 97 Budynki mieszkalne 688 kW cały rok 1800 t węgla/rok; 20 K 99 Suszarnia 1/3 roku + tech. 1500 t suszu/rok; 20 tyś.t zbóż/rok 21 Kluczkowo K 100 Mleczarnia 100 kW cały rok 105 kW; 3795 m3; 22 K 101 Szkoła Podstawowa sezon grzewczy 25,2 t węgla/rok; 4,8 t koksu/rok 23 Krosino K 102 Budynki mieszkalne 343 kW cały rok 24 K 103 Budynki mieszkalne 130 kW sezon grzewczy 25 K 104 Kotłownia PGR 200 kW brak danych 26 Lekowo K 105 Budynki mieszkalne 256 kW cały rok 27 K 106 Remiza strażacka 150 kW cały rok 28 K 107 Ośrodek Kultury 63 kW cały rok 29 K 108 Zakład Felczerski 63 kW cały rok 30 K 109 Sklep Spożywczy 32 kW sezon grzewczy 31 K 110 Szkoła Podstawowa 600 m3; 16,5 kW; 17 t węgla/rok sezon grzewczy 32 K 111 Urząd Pocztowy 63 kW cały rok 33 Łąkowo K 112 Budynki mieszkalne 128 kW cały rok 34 Niemierzyno K 113 "Polarica-Poland" Sp. z o.o. 250 kW cały rok 35 Oparzno K 114 Budynki mieszkalne 233 kW cały rok 36 K 115 Szkoła Podstawowa 2360 m3; 65 kW; 33,5 t węgla/rok sezon grzewczy 37 Przymiarki K 116 Kotłownia PGR 100 kW cały rok Psary "TRAK-POL" - Zakład 38 K 117 33 kW; 1200 m3 sezon grzewczy Przeróbki Drewna 39 Rusinowo K 118 Biblioteka 63 kW cały rok 100 kW; 3256 m3; 40 K 119 Szkoła Podstawowa sezon grzewczy 4,6 t koksu/rok; 30,7 t węgla/rok 41 K 120 Urząd Pocztowy 63 kW cały rok 42 K 121 Mleczarnia 350 kW cały rok 43 Rycerzewko K 122 Budynki mieszkalne 126 kW cały rok 44 Sława K 123 Zakład Masarniczy 150 kW sezon grzewczy

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Nr Moc kotłowni, zużycie paliwa lub Lp. Miejscowość kotło- Usytuowanie lub właściciel Okres pracy kubatura budynków wni

Smardzko Gorzelnia + c.o. świetlicy + c.o. piec P2 - 0,985 MW (docelowo 4 cały rok + 45 K 124 budynku socjalnego takie kotły); 650 t miału/rok techn. 46 K 125 Ferma 100 kW cały rok 47 K 126 Budynki mieszkalne 138 kW cały rok Osiedle Wojskowe 48 K 127 Kotłownia dla c.w. 1,8 MW cały rok k/Smardzka 49 Ząbrowo K 128 Budynki mieszkalne 176 kW cały rok 50 K 129 Kotłownia PGR 100 kW brak danych

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

Kultura Na terenie gminy działają 4 Gminne Biblioteki Publiczne, Gminny Ośrodek Kultury w Lekowie oraz świetlice wiejskie.

Służba zdrowia i opieka społeczna Na terenie gminy istnieją 2 punkty felczerskie w miejscowościach Lekowo i Rusinowo oraz 1 punkt stomatologiczny (przy Szkole Podstawowej) w Lekowie. Specjalistyczne gabinety znajdują się w Świdwinie natomiast najbliższy szpital w Połczynie Zdroju.

Oświata

Sieć szkół Na terenie gminy Świdwin działało 9 szkół podstawowych. Rada Gminy Świdwin w dniu 15.03.1999 roku zatwierdziła uchwały o likwidacji 4 szkół podstawowych tj. w Ząbrowie (Uchwała Nr IV/27/99) w Kluczykowie (Uchwała Nr IV/ 28 /99), w Cieszeniewie (Uchwała Nr IV/29/99) i w Krosinie (Uchwała Nr IV/30/99). Od roku szkolnego 1999/2000 dzieci i młodzież rozpoczną naukę w 5 Szkołach Podstawowych oraz w 3 gimnazjach – Bierzwnica, Lekowo i Oparzno (Uchwała Nr VI/59 z dn. 18.06.1999). W szkołach uczy się łącznie 763 uczniów w 37 oddziałach, w tym : • w Szkole Podstawowej w Bierzwnicy - 178 osób w 7 oddziałach • w Szkole Podstawowej w Klępczewie - 111 osób w 7 oddziałach • w Szkole Podstawowej w Lekowie - 208 osób w 9 oddziałach • w Szkole Podstawowej w Oparznie - 129 osób w 7 oddziałach • w Szkole Podstawowej w Rusinowie - 137 osób w 7 oddziałach Zgodnie z prognozą liczba uczniów będzie się zmniejszać do 2004 roku , co sugeruje dokonanie zmian w organizacji szkolnej. Wychowanie przedszkolne znajduje się w „zerówkach” przy Szkołach Podstawowych.

Baza szkoleniowa Stan obiektów jest zróżnicowany, gdyż budynki szkolne wybudowano w latach 60 – 90 –tych. Szkoły wyposażone są w boiska szkolne, natomiast w sale gimnastyczne tylko szkoły w Bierzwnicy i Oparznie. Brak jest odpowiedniego zaplecza żywieniowego. Szkoły nie posiadają pracowni językowych oraz odpowiednio wyposażonych pracowni technicznych. Za pozytywne należy uznać otwarcie 2 pracowni komputerowych w Oparznie i Lekowie. Szkoły wyposażone są w biblioteki, lecz nakłady na zakup książek są znikome, a na tytuły prasowe w granicach 840 zł na szkołę. Remonty w szkołach wykonywane są na bieżąco.

Kadra nauczycielska W szkołach podstawowych i gimnazjalnych zatrudnionych jest ogółem 68 nauczycieli, z których 79% posiada wyższe wykształcenie, w tym 66% wyższe magisterskie z przygotowaniem pedagogicznym. Pozostałe 21% posiada wykształcenie średnie (Studium Nauczycielskie – 9%, średnie pedagogiczne – 9%, średnie inne – 3%). Stan kadry należy uznać za dobry, jeśli chodzi o poziom wykształcenia. W szkołach brakuje nauczycieli uczących języków obcych.

Poziom wykształcenia kadry nauczycielskiej 2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Tabela 19 Zespół Szkoła Zespół Zespół Szkoła Wykształcenie/ Szkół Podstaw. Szkół Szkół Podstaw. RAZEM placówka Bierzwnice Klępczewo Lekowo Oparzno Rusinowo wyższe mgr 8 8 14 9 6 45 z przyg. pedag. wyższe zawodowe 3 1 1 3 1 9 z przyg. pedag. Studium 2 1 1 - 2 6 Nauczycielskie średnie - 3 - 2 1 6 pedagogiczne średnie i inne 1 - 1 - - 2 OGÓŁEM 14 13 17 14 10 68 Dane: Urząd Gminy Świdwin wg. stanu na dzień 20.09.1999 r.

Szkolnictwo ponadpodstawowe Liczba absolwentów w roku 1997 /1998 wynosiła 100 osób, a w roku szkolnym 1998 / 1999 - 113. Najczęściej wybierane szkoły ponadpodstawowe to: • licea ogólnokształcące • technika mechaniczne • zasadnicze szkoły zawodowe

Losy absolwentów SP w gminie Świdwin Tabela 20 Liczba Losy absolwentów Szkoła absolwentów Szkoły średnie Szkoły zawodowe Nie podjęli nauki 97/98 98/99 97/98 98/99 97/98 98/99 97/98 98/99 Bierzwnica 15 18 3 14 11 4 1 Cieszeniewo 9 7 5 4 4 3 Klępczewo 20 18 8 12 12 6 Kluczykowo 8 5 3 3 5 2 Lekowo 15 23 4 7 11 16 Oparzno 14 16 6 8 8 7 1 Rusinowo 7 14 5 12 2 2 Ząbrowo 12 12 5 5 7 7 Ogółem 100 113 39 65 60 47 1 1

Naukę w szkołach średnich podjęło w roku szkolnym 1997/98 tylko 39% absolwentów, znacznie wyższa liczba – 60 uczniów (co stanowi 57%) podjęło naukę w roku szkolnym 1998/99. Naukę w szkołach zawodowych podjęło ponad 40% absolwentów, jest to niekorzystne zjawisko edukacyjne. Około 1% absolwentów szkół podstawowych nie podjęło nauki.

Baza i kierunki nauczania w szkolnictwie ponadpodstawowym Absolwenci szkół podstawowych kształcą się na poziomie średnim i zawodowym w następujących miejscowościach: Świdwin – Liceum Ogólnokształcące, Liceum Ekonomiczne, Technikum Samochodowe, Technikum Rolnicze, Liceum Wielozawodowe, ZSZ Połczyn Zdrój – Liceum Ogólnokształcące, ZSZ – odległość ok. 25 km Koszalin – Technikum budowlane – odległość ok. 70 km

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Kołobrzeg – Liceum Ogólnokształcące – odległość ok. 45 km Gogółczyn – Technikum Rolnicze Płoty – Liceum Ogólnokształcące – odległość ok. 36 km Białogard – ZSZ – elektromonter – odległość ok. 20 km

Prognoza demograficzna dzieci i młodzieży w wieku szkolnym Prognoza demograficzna dzieci w wieku szkolnym do 2005 w gminie przedstawia się następująco: Prognoza dzieci w wieku szkolnym do 2005 roku Tabela 21 Rok urodzenia Liczba dzieci Rok rozpoczęcia nauki 1992 107 1999/2000 1993 97 2000/2001 1994 108 2001/2002 1995 102 2002/2003 1996 108 2003/2004 1997 71 2004/2005 1998 62 2005/2006

Różnica między liczbą dzieci urodzonych w 1992, a 1998 wynosi 45 osób, co wskazuje na niż demograficzny w gminie, co odpowiada prognozom demograficznym kraju do 2010 roku.

Krajowa prognoza zmian w liczbie ludności w wieku 3-17 lat Tabela 22 Wiek 1995 2000 2005 2010 3-6 lat 2 130 1 878 2 016 2 297 7-14 lat 5 160 4 388 3 867 3 964 15-17 lat 1 967 2 031 1 650 1 410 7-17 lat 7 127 6 419 5 517 5 374 Źródło: Rocznik Statystyczny Demografii, Główny Urząd Statystyczny Warszawa, 1995 rok

Uproszczona analiza budżetu szkół w gminie

Budżety Szkół Podstawowych w gminie Świdwin Tabela 23 Ilość uczniów Subwencje wg liczby dzieci – NIEOBÓR / NADMIAR + Szkoła 97/98 98/99 97/98 98/99 97/98 98/99 „–” „+” „–” „+” Bierzwnica 112 109 262 743 290 195 38 923 43 875 Cieszeniewo 60 55 140 756 146 428 20 850 22 142 Klępczewo 135 129 316 700 343 442 46 915 51 928 Kluczykowo 62 64 145 448 170 390 21 546 25 762 Lekowo 169 191 396 462 508 506 58 730 76 884 Oparzno 132 136 309 663 362 078 45 871 54 744 Rusinowo 107 114 251 015 303 507 37 187 45 889 Ząbrowo 73 59 171 253 157 078 25 368 23 750 Krosino 35 34 82 108 90 520 12 162 13 686

Ogółem subwencja w roku szkolnym 1997/98 wynosiła 2 076 148 zł, a kwota na 1 ucznia 2 345,93 zł. Natomiast w roku szkolnym 1998/99 subwencja wynosiła 2 372 144 zł, a kwota na 2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

1 ucznia 2 662,34 zł. Subwencje przyznawane dla poszczególnych szkół są niewystarczające, niedobór pokrywany jest z budżetu gminy.

Sport W gminie działają 4 kluby LZS piłki nożnej tj. „Aksa” - Łąkowo – VI Liga; „Huragan” – Bierzwnica – VI Liga, LZS w Krosinie, Rusinowie i Lekowie których drużyny piłki nożnej uczestniczą w rozgrywkach VII Ligii oraz sekcja szachowa w Bierzwnicy. Ponadto w szkołach działają Szkolne Kluby Sportowe (Oparzno, Klępczewo, Bierzwnica). Szkoły w Bierzwnicy i Oparznie wyposażone są w sale gimnastyczne.

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Mierniki wyposażenia gminy Świdwin w urządzenia infrastruktury społecznej Tabela 24 Lata Podsystem infrastruktury społecznej 1995 1996 1997 1998 Oświata 1. Wychowanie przedszkolne „0” 8 8 9 8 i wychowanie 1.1 Przedszkola 1.2 Oddziały 1.3 Miejsca 1.4 Dzieci 98 108 101 84 1.5 Nauczyciele 8 8 9 8 2. Szkoły podstawowe 9 9 9 9 2.1 Szkoły ogółem 9 9 9 9 2.2 Uczniowie 898 869 885 891 2.3 Absolwenci 75 95 109 100 3. Licea ogólnokształcące 3.1 Uczniowie 3.2 Absolwenci 4. Szkoły zawodowe 4.1 Uczniowie 4.2 Absolwenci Ochrona 1. Szpitale zdrowia 1.1 Placówki 1.2 Łóżka 2. Apteki 2.1 Liczba ludności na 1 punkt w tysiącach 3. Punkty apteczne I i II typu 3.1 Liczba ludności na 1 pkt. 4. Zakłady ambulatoryjne opieki zdrowotnej 4.1 Przychodnie 5. Ośrodki zdrowia 6. Żłobki 6.1 Miejsca 7. Personel służby zdrowia 4 4 3 3 7.1 Lekarze 7.2 Lekarze dentyści 7.3 Pielęgniarki 4 4 3 3 Kultura 1. Placówki biblioteczne 11 4 4 4 i sztuka 1.1 Liczba bibliotek publicznych 1 1 1 1 1.2 Liczba filii 3 3 3 3 1.3 Liczba punktów bibliotecznych 7 1.4 Liczba ludności na 1 placówkę 5780 5780 5742 2. Kina stałe 2.1 Miejsca na widowni Turystyka 1. Obiekty turystyczne i sport 1.1 Miejsca noclegowe w tym całoroczne 1.2 Korzystający z noclegów 1.3 Udzielone noclegi

2 Strategia rozwoju gminy Świdwin

ROLNICTWO

Rolnicza przestrzeń produkcyjna Gmina Świdwin leży w dorzeczu Regi, jedynie zachodnia część należy do dorzecza rzeki Mołstowej, będącej dopływem Regi. Użytki rolne zajmują ok. 63% powierzchni ogólnej, grunty leśne – ok. 28 %. Gminę cechuje wysoki udział gruntów ornych, stanowiących ok. 86 % powierzchni użytków rolnych, z przewagą gleb w klasach III i IV (75 %). Użytki zielone położone są głównie w dolinach rzeki Regi i Mołstowej z przewagą gleby w IV klasy bonitacyjnej. Przeważają gleby lekkie bielicowe o kwaśnym odczynie. W gruntach ornych ok. 40 % zajmują gleby klasy IIIa , IIIb i IVa odznaczające się największą wartością użytkową (kompleks 4-żytni b. dobry i 2-pszenny dobry). Około 0,5 % pow. gruntów ornych zajmują gleby 3-go pszennego wadliwego kompleksu (kl. IIIa, IVa, IVb), położone na zboczach i stromych stokach i podlegające erozji. Gleby klasy IVa i IVb (5 kompleks – żytni dobry) zajmują ok. 34 % powierzchni gruntów ornych. Gleby słabsze i najsłabsze klasy V i Vi (kompleks 6 żytni słaby i żytni b.słaby zajmują łącznie 25 % powierzchni gruntów ornych i występują w rozproszeniu na całym obszarze gminy. Rzeźbę terenu charakteryzuje dość duże urozmaicenie. Deniwelacje lokalne sięgają ok. 30 m i więcej. Najniżej położona jest zachodnia część gminy (rejon Berkanowa – 50 m n.p.m., najwyżej – południowo-wschodnia część gminy – rejon Bierzwnicy – 180 m n.p.m. Warunki agroklimatyczne odpowiadają strefie klimatu umiarkowanego w obszarze przenikania się mas powietrza kontynentalnego i morskiego, co powoduje częste zmiany stanów pogodowych. Obszar gminy stanowi przejście od łagodniejszego i dość skąpego opady atmosferyczne klimatu krainy nadmorskiej do surowego o większym zróżnicowaniu temperatur i obfitszego w opady pojezierza. Na terenie gminy znajduje się 7 jezior, w tym największe – jezioro Oparzno – 126 ha i Bystrzyno – 108 ha. Podstawową funkcją gminy jest rolnictwo, uzupełniającą – leśnictwo.

Dane: Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Świdwin Świdwin 1987 r.

Struktura agrarna Gminy Świdwin Tabela 25 Wyszczególnienie 1999 r. % ogółem % UR - Powierzchnia ogółem 24 734 100,00 - - Użytki rolne 15 580 62,99 100,00 w tym: - grunty orne 13 356 85,73 - łąki 1359 8,72 - pastwiska 810 5,20 - sady 55 0,35 - Lasy 6 831 27,62 - - Pozostałe ogółem 2 323 9,39 - Bonitacja gleb 0,96 Źródło: dane gminy Świdwin na dzień 02.06.1999 r.

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Struktura władania gruntami na obszarze gminy Świdwin - stan na dzień 13.04.1999 r. Tabela 26 Powierzchnia ogółem Użytki rolne Wyszczególnienie ha % ha % - Indywidualne gospodarstwa rolne 7 041,00 28,47 6 658,00 42,73 - Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna 456,00 1,84 408,00 2,62 - Gospodarstwa skarbowe AWRSP 829,60 3,35 376,60 2,41 - Podmioty gospodarcze (spółki) 7 874,30 31,84 7 445,70 47,80 - Nadleśnictwo i koła łowieckie 6 760,80 27,33 139,20 0,89 - Pozostałe 1 772,30 7,17 552,50 3,55 Razem 24 734,00 100,00 15 580,00 100,00 Źródło: dane gminy Świdwin

Wykaz podmiotów gospodarczych użytkujących grunty rolne na terenie gminy Świdwin Tabela 27 Użytkowana Pow. użytków Prowadzona Lp. Nazwa podmiotu pow. ogółem - ha rolnych - ha ziałalność

Spółki własności krajowej sektora prywatnego 1. ŁĄKROL sp. z o.o. - Łąkowo 778,80 ha 724,50 ha Prod. roślinna, Chów trzody 2. AGROWIT Sp. z o.o. w Brzeźnie 1 482,50 ha 1 427,80 ha Prod. roślinna Chów bydła 3. SMAGRO Sp. z o.o. w Smardzku 1 099,00 ha 1 018,30 ha Prod. roślinna Chów bydła 4. MELBUD Sp. z o.o. w Miłobrzegach 31,30 ha 15,50 ha Działalność budowl. i tartaczna

Spółki prywatne z przewagą kapitału zagranicznego 1. POL FARM Sp. z o.o. Krosino 2 866,80 ha 2 738,50 ha Prod. roślinna Chów bydła 2. D & M Sp. z o.o. Błędno 52,20 ha 42,20 ha Prod. roślinna 3. P.P.H. „Rol-Hansen” Sp. z o.o. Prod. roślinna Rycerzewko

Spółki własności mieszanej z przewagą kapitału jednostek sektora prywatnego 1. POMERANIA Sp. z o.o. w Czaplinku 1 563,70 ha 1 478,90 ha Prod. roślinna Chów bydła OGÓŁEM 7 874,30 ha 7 445,70 ha Źródło: dane Gminy Świdwin

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Liczba indywidualnych gospodarstwach rolnych w poszczególnych sołectwach Tabela 28 Lp. Sołectwa - miejscowości Liczba Gospodarstw Indywidualnych 1. Bełtno 27 2. Berkanowo w tym: Berkanowo 22 Głuszkowo - Ząbrowo - 3. Bierzwnica w tym: Bierzwnica 10 Krasna - Rycerzewo - 4. Bystrzyna w tym: Bystrzyna 11 Bystrzynka - Dobrowola - 5. Cieszeniewo w tym: Cieszeniewo 24 Kluczkówko - 6. Cieszyno w tym: Cieszyno 5 Klępczewo - 7. Kluczkowo 32 8. Krosino w tym: Krosino 20 Przymiarki - 9. Lekowo w tym: Lekowo 35 Kartlewo 9 Kunowo - 10. Łąkowo w tym: Łąkowo 15 Osowo - 11. Niemierzyno 4 12. Oparzno w tym: Oparzno 9 Gola Dolna - Gola Górna - Lipce - 13. Rogalino w tym: Rogalino 16 Rogalinko - 14. Rusinowo w tym: Rusinowo 77 Bedlno Blizno Karpno Kawczyno Kłośniki Kowanowo 3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Lp. Sołectwa - miejscowości Liczba Gospodarstw Indywidualnych Przybyradz Śliwno 15. Sława 17 16. Smardzko 2 17. Stary Przybysław w tym: Stary Przybysław 37 Miłobrzegi Nowy Przybysław 18. Świdwinek w tym: Świdwinek 24 Psary RAZEM 396 Gospodarstwa tzw. „zerówki” *) 121 OGÓŁEM 517 *) Gospodarstwa „zerówki” – są to gospodarstwa, których właściciele zamieszkują poza gospodarstwem rolnym. Źródło: dane gminy - sierpień 1999 r.

Struktura gospodarstw rolnych w następujących przedziałach obszarowych:

od 1 ha do 2 ha - 144 gospodarstw 22,29 % od 2 ha do 5 ha - 132 gospodarstw 20,43 % od 5 ha do 7 ha - 36 gospodarstw 5,57 % od 7 ha do 10 ha - 71 gospodarstw 11,00 % od 10 ha do 15 ha - 107 gospodarstw 16,56 % od 15 ha do 40 ha - 130 gospodarstw 20,12 % od 40 ha do 70 ha - 12 gospodarstw 1,86 % od 70 ha do 140 ha - 4 gospodarstw 0,62 % od 140 ha do 350 ha - 3 gospodarstw 0,47 % powyżej 350 ha - 7 gospodarstw 1,08 % RAZEM 646*) gospodarstw 100,00 % (w tym 7 spółek)

*) Na terenie gminy znajduje się 517 indywidualnych gospodarstw rolnych, natomiast do celów podatkowych przypisana jest ogólna liczba 646 gospodarstw (w tym 7 spółek)

Z powyższego zestawienia wynika, że w gminie przeważają gospodarstwa małe – gospodarstwa rolne do 15 ha stanowią ok. 76 % ogółu gospodarstw. Średnie zużycie NPK na 1 ha użytków rolnych jest niskie i wynosi 95 kg/1 ha.

Wykształcenie i zatrudnienie Wykształcenie rolników na terenie gminy i miasta Świdwin kształtuje się następująco: • wykształcenie podstawowe – 33,5 % rolników; • wykształcenie zawodowe – 35,5 % rolników; • wykształcenie średnie – 27,0 % rolników; • wykształcenie wyższe – 4,0 % rolników. Źródło: „Gminny Program Doradztwa” na rok 1999 opracowany przez RZDR w Świdwinie

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Produkcja rolnicza Struktura zasiewów – 1998/1999 r. Tabela 29 Grunty uprawiane – 5 905,00 ha Grunty odłogowane – 273,00 ha Wyszczególnienie Struktura zasiewów ogółem – ha Struktura % powierzchni Zboża 4 980 ha 84,33 % w tym: - pszenica ozima 110 ha 1,86 % - pszenica jara 700 ha 11,85 % - żyto 1 950 ha 33,02 % - jęczmień ozimy - ha - % - jęczmień jary 900 ha 15,24 % - owies 500 ha 8,47 % - pszenżyto ozime 80 ha 1,35 % - pszenżyto jare 40 ha 0,68 % - mieszanki zbożowe 700 ha 11,86 % Rzepak ozimy 80 ha 1,35 % Rzepak jary 100 ha 1,69 % Ziemniaki 400 ha 6,77 % Buraki cukrowe - ha % Strączkowe - ha % Kukurydza 10 ha 0,18 Rośliny pastewne 45 Ha 0,76 % Pozostałe 290 ha 4,92 % RAZEM 5 905 ha 100,00 %

Szacunek wstępny dotyczący plonów podstawowych płodów rolnych w gospodarstwach indywidualnych w 1999 r. Zboża ogółem – 27,2 q/ha w tym: - pszenica ozima – 31,0 q/ha pszenica jara – 30,0 q/ha żyto – 25,0 q/ha jęczmień jary – 28,0 q/ha owies – 27,0 q/ha pszenżyto – 27,0 q/ha Rzepak ozimy – 14,0 q/ha Strączkowe – - Ziemniaki – 350,0 q/ha Buraki cukrowe – - Źródło: dane gminy – z dnia 02.07.1999 r

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Aktualny, szacunkowy stan inwentarza na 31.12.1998 r. Tabela 30 Grupa zwierzat Ogółem (szt.) W przeliczeniu na 100 ha UR Bydło ogółem 4 590 29,5 w tym krowy 2 090 13,4 Trzoda chlewna ogółem GO 38 502 288,3 w tym maciory GO 3 820 28,6 Owce 20 0,1 Konie 12 0,1 Kozy 18 0,1 Źródło: „Gminny Program Doradztwa” na rok 1999 opracowany przez RZDR Świdwin

Grunty odłogowane w gospodarce indywidualnej w poszczególnych latach

1997 r. – 654 ha 1998 r. – 140 ha 1999 r. – 273 ha Źródło: dane gminy Świdwin

Agroturystyka Na terenie gminy Świdwin nie funkcjonują gospodarstwa rolne prowadzące dodatkowo działalność turystyczną. Pomimo urozmaiconego krajobrazu i występowania jezior na tym terenie żadne gospodarstwo rolne nie zostało zakwalifikowane do gospodarstw agroturystycznych.

Kredytowanie gospodarstw rolnych Na terenie miasta i gminy Świdwin funkcjonują następujące banki: Grupa PKO S.A., Pomorski Bank Kredytowy S.A. oraz Bank Spółdzielczy. Do roku 1998 funkcjonował w Świdwinie Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. Rolnicy chcący ubiegać się o kredyty rolnicze zwracają się również do pobliskich banków położonych poza obszarem gminy – głównie Banków Spółdzielczych. O rolnicze kredyty preferencyjne z dofinansowaniem ARiMR ubiegały się 232 podmioty (rolnicy, dzierżawcy i inni), z czego zostało udzielonych 215 kredytów inwestycyjnych w okresie od 1995 r. do połowy 1999 r. Stanowi to bardzo wysoki wskaźnik zrealizowanych kredytów przez banki - 92,67 % ogółu podmiotów ubiegających się o kredytowanie działalności rolniczej. Źródło: dane ODR Koszalin, sierpień 1999 r.

Obsługa rolnictwa Podmioty skupowe • mleko – Spółdzielnia Mleczarska w Białogardzie - Spółdzielnia Mleczarska w Tychowie • zboża – PZZ w Białogardzie Magazyny PZZ-tu w Redle i Świdwinie • rzepak – brak danych • buraki cukrowe – Cukrownia w Gryficach • żywiec - prywatne podmioty – rzeźnie w Świdwinie, Sławie, Sławoborzu i Resku

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Przetwórstwo rolno-spożywcze • Masarnia – brak na terenie gminy • Piekarnia prywatna - w Świdwinie, - w Redle - GS w Świdwinie • Przechowalnictwo ryb – Spółka z o.o. „Fish Frends” w Niemierzynie • Wędzarnia ryb (podmiot prywatny) - Cieszeniewo • Zakład Przetwórstwa Owocowego – „Polarica Poland” – Niemierzyno • Gorzelnie – Smardzko – Sp. z o.o. „Smagro” - Bierzwnica – Pomerania Sp. z o.o. w Czaplinku

Punkty zaopatrzenia w środki do produkcji rolnej i usługi rolnicze • pasze – Gminna Spółdzielnia w Świdwinie, • sklep GS w Bierzwnicy • części zamienne i sprzęt rolniczy – Zakład Mechanizmów Różnicowych „ZAMECH” w Świdwinie (były Państwowy Ośrodek Maszynowy) Agroma Świdwin • paliwa – CPN w Świdwinie dwie stacje paliw (prywatne) w Świdwinie CPN w Smardzku • nawozy – Gminna Spółdzielnia w Świdwinie punkt prywatny - magazyny nawozowe „Hydro” - Świdwinie • materiały opałowe – prywatny skład opału w Świdwinie prywatni dostawcy • weterynaria – Powiatowy Punkt Weterynaryjny w Świdwinie prywatny punkt weterynaryjny w Świdwinie

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

TURYSTYKA

Walory turystyczne środowiska przyrodniczego i kulturowego Gmina Świdwin leży w bezpośrednim sąsiedztwie Pojezierza Drawskiego na tzw. Wysoczyźnie Łobeskiej w dolinie rzeki Regi. Unikalne warunki przyrodnicze, krajobrazowe oraz czystość wód, powietrza stwarzają dogodne warunki dla rozwoju różnych form turystyki. Walory kulturowe, bogata lesistość, położenie w odległości 50 km od Morza Bałtyckiego to dodatkowe atuty tych terenów. O predyspozycjach do rozwoju turystyki świadczy również niskie zaludnieni 25 osób na 1 km2, rolniczy charakter gminy (64,8 % stanowią użytki rolne), duża powierzchnia lasów (26,6 %). Lasy leżące w obrębie Nadleśnictwa Świdwin to tereny silnie pofałdowane o charakterystycznych krętych strumykach, morenowych wzniesieniach z licznymi jeziorkami i bagnami. Na różnorodność szaty składają się: sosny, buki, dęby, świerki, brzozy, olsze oraz wielogatunkowe runo w tym kilkadziesiąt gatunków objętych ścisłą ochroną. Bogaty jest również świat zwierząt, który reprezentują: dziki, jelenie, sarny, lisy, a także liczne ptactwo z tak cennymi gatunkami jak: orzeł bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny. Jeziora i stawy zajmują powierzchnię 1,7% pow. gminy. Są one niewątpliwą atrakcją dla wędkarzy, gdyż występują tu takie gatunki ryb jak: węgorze, leszcze, szczupaki, okonie, liny i płocie. Do atrakcyjnych jezior należą : Jezioro Przybysław - powierzchnia 6,05 ha w użytkowaniu Polskiego Związku Wędkarskiego, w okresie letnim kąpielisko .Możliwość zagospodarowania od strony południowo- wschodniej. Właścicielami przyległych gruntów są rolnicy indywidualni. Jezioro Dobrzyca - położone w miejscowości Świdwinek o powierzchni 8,75 ha. Własność Skarb Państwa wydzierżawione przez PZW. Możliwość zagospodarowania od strony zachodniej i północno - zachodniej. Właścicielem przyległych terenów są rolnicy indywidualni. Jezioro Oparzno - największe jezioro na terenie gminy - powierzchnia 125,68 ha którego właścicielem jest Skarb Państwa (obecnie w dzierżawie od AWRSP). Możliwość uprawiania sportów wodnych. Dostępny brzeg od wsi Oparzno. Jezioro Lekowo - powierzchnia 23,88 ha - własność Skarb Państwa (dzierżawione od AWRSP), możliwość wybudowania pola namiotowego i przystani od strony północno – zachodniej. Jezioro Lekowo Małe - powierzchnia 4,08 ha w użytkowaniu PZW, częściowo zagospodarowane, teren uzbrojony w energię i wodę. Jezioro Bystrzno i Bystrzno Wielkie - łączna pow. 161,05 ha, właściciel ALP - w zarządzie PZW Koszalin, typowy teren rekreacyjny, wędkarski.

Na terenie gminy leżą także obszary niewiele przekształcone przez człowieka, liczne pomniki przyrody, różnorodne formy polodowcowe, zabytki archeologiczne i architektoniczne.

Elementy okołoturystyczne

Parki podworskie Na terenie gminy znajdują się parki wpisane do rejestru zabytków. Położone są w następujących miejscowościach: • park pałacowy krajobrazowy o pow.12 ha w Bierzwnicy (dec. nr 999 z dn.31.03.1978 r) • park krajobrazowy o pow. 10 ha z pałacem późno klasycystycznym w Klępczewie (dec. nr 1000 z dn.31 03.1978 r)

3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• park krajobrazowy z pałacem pseudo klasycystycznym o pow. 6 ha w Lekowie (dec. nr 1002 z dn. 31.03.1978 r) • park dworski krajobrazowy o pow. 8 ha w Lipcach (dec. nr 1003 z dn. 31.03.1978 r) • park pałacowy z pałacem o pow. 3 ha w Ząbrowie (dec. nr 1004 z dn. 31.03.1978 r) • park wiejski krajobrazowy o pow.2 ha wraz z aleją dojazdową w Przymiarkach (dec. nr 1010 z dn.26.05.1978 r) • park pałacowy o pow. 5 ha w Berkanowie (dec. nr 1034 z dn. 22.06.1978 r) • park pałacowy naturalistyczny o pow. 3,5 ha w Bełtnie (dec. nr 1035 z dn.22.06.1978 r) • park wiejski, naturalistyczny z elementami eklektycznymi o pow. 6 ha Oparznie (dec. nr 1083 z dn.10.01.1979 r) • park wiejski naturalistyczny o pow. 2,5 ha w Smardzku (dec. nr 1084 z dn. 10.01.1979 r)

Pomniki przyrody Zgodnie z Rozporządzeniem Wojewody Koszalińskiego i Uchwałami Rady Gminy w Świdwinie za pomniki przyrody uznano:

• dąb szypułkowy - obw. 470 cm, m. Lekowo obw. 850 cm, lat 550, m. Lekowo, w przy budynku nr 32 obw. 495 cm, m.Lekowo, przy budynku nr 32 2 dęby: obw. 460 cm i 615 cm, m. Lekowo obw. 550 cm, wys. 25 m, m. Klępczewo, park przy pałacu obw. 540 cm, wys. 34 m, m. Klępczewo, park przy pałacu, przy wejściu obw. 550 cm, wys. 28 m, m. Klępczewo, park przy pałacu, nad stawem obw. 445 cm, wys. 18 m, m. Klępczewo, za kościołem obw. 410 cm, wys. 28 m, m. Klępczewo, park koło hydroforni obw. 520 cm, wys. 36 m, m. Oparzno, park obw. 410 cm, wys. 18 m, m. Lekowo, w pasie przydrożnym przy wjeździe do wsi obw. 620 cm, wys. 37 m, m. Sława, przy skrzyżowaniu dróg Cieszniewo- Rąbino-Świdwin-Połczyn 3 dęby: obw. 500 cm, wys. 30 m, obw. 520 cm, wys. 24 m, obw. 430 cm, wys. 28 m, w m. Rusinowo obw. 530 cm, wys. 32 m , m. Bystrzno 2 dęby: obw. 440 cm, wys. 40 m, obw. 520 cm, wys. 34 m, w m. Rogalino, pas drzew po lewej stronie drogi Niemierzyno- Rogalino obw. 540 cm, wys. 28 m, w m. Bierzwnica, po prawej stronie, przy wjeździe do wsi obw. 640 cm, wys. 30 m, w m. Bierzwnica, na skrzyżowaniu dróg Gawroniec-Połczyn-Świdwin obw. 510 cm, wys. 38 m, w m. Bierzwnica, po prawej stronie drogi do Sławy, na początku parku obw. 410 cm, wys. 30 m, w m. Lekowo, po lewej stronie drogi naprzeciw Leśniczówki 2 dęby: obw. 640 cm, wys. 30 m, obw. 580 cm, wys. 25 m, w m. Lekowo w parku 2 dęby obw. 520 cm, wys. 25 m, obw. 380 cm, wys. 20 m, w m. Lewkowo, nad jeziorem 3 dęby: obw. 540 cm, wys. 30 m, obw. 520 cm, wys. 30 m, obw. 620 cm, wys. 30 m w m. Rycerzyko • jesion wyniosły - obw. 655 cm, wys. 24 m w m. Rusinowo, przy drodze Rusinowo- Berkanowo 3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

obw. 600 cm, wys. 34 m, w m. Berkanowo, naprzeciwko kościoła obw. 370 cm, wys. 24 m, w m. Lekowo, po lewej stronie drogi • wiąz szypułkowy - obw. 450 cm, wys. 37 m, w m. Smardzko, teren parku • daglezja - 2, obw. 520 cm, wys. 33 m, obw. 420 cm, wys. 35 m, w m. Lekowo, w parku • grupa drzew - jesion wyniosły obw.700 cm, 3 dęby szypułkowe obw. 570 cm, 425 cm, 660 cm w m.Lekowo, na tyłach zabudowy mieszkalnej, za pałacem i w ogrodzie warzywnym buk zwyczajny obw. 510 cm, buk zwyczajny 3-pniowy obw. 250 cm, 260 cm, 260 cm, daglezja zielona obw. 415 cm

Ochrona pomników przyrody ożywionej wprowadza następujące zakazy: • wycinania, niszczenia i uszkadzania drzew • zrywania pączków ,kwiatów, owoców i liści • umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków nie związanych z ochroną pomnika przyrody • wchodzenia na drzewa • zanieczyszczania terenu i wzniecania ognia w pobliżu drzew • wznoszenia budowli w zasięgu korzeni i korony drzew

Na terenie gminy znajduje się pomnik przyrody nieożywionej - głaz narzutowy - obw. 13,5 mb., wys.1,35 mb., dł.5,2 mb., szer.3,5 mb. - kształt prostokąta w m.Rusinowo

Użytki ekologiczne

• Użytek ekologiczny „Bystrzno Wielkie” bagna położone w obrębie Bystrzyna nad jeziorem Bystrzno Wielkie o powierzchni 50 ha (Uchwała nr XX/138/97 z dn.28 .04.1997 r). Torfowisko mszarne, przy czym trwa nadal proces torfotwórczy. Występują tu reliktowe rośliny, a ich zespoły stanowią unikatowe walory przyrodnicze i krajobrazowe. Wąski pas otaczających lasów uznać za wodochronne- chronić przed zatopieniem, nie osuszać, nie zmieniać stosunków wodnych. Nie zakłócać samorzutnej sukcesji roślinnej.

• Użytek ekologiczny położony w Leśnictwie Rusinowo o powierzchni 4,80 ha (Uchwała nr XXVIII/183/98 z dn.15 06.1998 r)

Na wyżej wymienionych obszarach zabrania się: • wysypywania , zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości • stosowania środków chemicznych i niszczenia roślinności • zmiany stosunków wodnych • wydobywania torfu • palenia ognisk i polowania

Ochrona zasobów środowiska kulturowego Na terenie gminy Świdwin zachowały się następujące zabytki architektoniczne : • kościół fil. pw. Św. Jana z XVII / XIX wieku w m.Smardzko • kościół fil. pw. Św. Piotra i Pawła z XVII wieku w m. Lekowo • kościół fil. murowany z 1729 roku w m. Oparzno • kościół fil. pw. Matki Boskiej Niepokalanej z XVIII wieku w m.Sława • kościół fil. pw. Św. Stanisława z XVIII wieku w m. Ząbrowo • pałac późnoklasycystyczny z II poł.XIX wieku w m. Klępczewo 3 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• pałac pseudoklasycystyczny z II poł. XIX wieku w m. Lekowo • pałac z poł.XIX wieku w m. Ząbrowo

Stanowiska archeologiczne Grodzisko wyżynne w Łąkowie - kształtu nieregularnie owalnego z płaskim majdanem i stromych stokach, z zachowaną fosą, warstwą kulturową i materiałem archeologicznym, datowane na ok. X - XII wiek. Usytuowane na najwyższej części wzniesienia zlokalizowanego u nasady półwyspu jeziora Oparzno, w odległości ok.200 m na płn.- wsch. od zabudowań wsi.

Perspektywy rozwoju Ocena wpływu mocnych stron na wykorzystanie szans i przezwyciężenie zagrożeń • atrakcyjne środowisko przyrodniczo-krajobrazowe lansuje się na I miejscu; • docenianie roli rozwoju turystyki przez samorząd lokalny i mieszkańców to także mocny punkt (II miejsce);

Ocena wpływu słabych stron na uniemożliwienie wykorzystania szans i potęgowania zagrożeń • zły stan dróg i zła infrastruktura turystyczna występują na I miejscu • sezonowość, niewykorzystanie szlaków lansuje się na III miejscu • istotny jest także brak renowacji obiektów architektonicznych (IV miejsce)

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

FINANSE GMINY Bezpośrednim odzwierciedleniem sytuacji gospodarczej i ekonomicznej jest budżet gminy. Jest on instrumentem w kreowaniu kierunków rozwojowych gminy. Analizę budżetu przeprowadzono w oparciu o dane sprawozdawcze za okres 1996 – 1998 oraz prognozę na rok 1999. Podstawowym celem analizy było wskazanie źródeł dochodów budżetowych, struktury, oraz kierunków wydatkowania środków budżetowych. Zasadniczą część analizy ujęto w formie tabel i wykresów.

Uwarunkowania formalno – prawne budżetu

Podstawa prawna gospodarki finansowej gminy • Ustawa z dn.14.12.1990r (Dz. U. 89 poz.518 o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r) oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym, wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. – z 1991 r Nr 4 poz.18, Nr 110 poz.473, z 1992 r. Nr 85 poz. 428 i Nr 100 poz..449, z 1993 r Nr 5 poz. 20, Nr 17 poz. 78 ,Nr 129 poz. 600); • Ustawa z dn.26.11.1998 r o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999- 2000; • Ustawa z 26.11.1998 r o finansach publicznych; • Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 16.05.1994 r (Dz. U. Nr 66 poz.286) dotyczące klasyfikacji dochodów i wydatków; • Rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 21.12.1998 zmieniające rozporządzenie w sprawie klasyfikacji dochodów i wydatków budżetowych oraz innych przychodów i rozchodów

Ważniejsze źródła przychodów finansowych gminy • Podatki i opłaty, w tym podatek rolny i leśny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych, podatki od spadków i darowizn, inne podatki i opłaty, • Opłaty skarbowe i inne; • Odsetki za zwłokę; • Odsetki od rachunków bankowych; • Spadki, zapisy, darowizny; • Subwencje dotacje; • Nadwyżki budżetowe z lat poprzednich; • Inne wpływy – przyznane gminie; • Wpływy ze sprzedaży mienia; • Środki UW na gospodarkę komunalną, opiekę społeczną i t p.;

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Ważniejsze kierunki wydatków finansowych gminy • wydatki ogółem • majątkowe • bieżące – w tym wynagrodzenia i pochodne • pozostałe wydatki

Główne wydatki gminy według działów • dotacje gminy, w tym do: inwestycji budowlanych, szkolnictwa, ochrony zdrowia, opieki społecznej, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, • fundusze, w tym między innymi na: infrastrukturę wiejską, fundusz socjalny, • obronę cywilną

Ogólna analiza budżetu

Część analityczna obejmuje • Tabele porównawcze dochody budżetu wg wielkości i struktury rodzajowej, dochody budżetu wg działów, wydatki budżetu ogółem i wg działów, • Wykresy struktura dochodów, struktura wydatków, • Poziom dochodów i wydatków na 1 mieszkańca gminy

Ocena wyników

Ocena dochodów Na dochody budżetu gminy wpływają: dochody własne gminy oraz inne dochody gminy w formie dotacji, subwencji oraz udziału w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa. W analizowanych latach dochody własne gminy są znacznie niższe od innych dochodów gminy i wahają się od 23,7 ÷ 28,3 % . Dochody własne gminy (Tabela 31) są w znacznym stopniu zależne od gminy. W dochodach własnych gminy dominują wpływy z dwóch podatków – rolnego (ok. 10%) i od nieruchomości (ok.8%). Wynika to z naturalnego usytuowania gminy, rozmiarów gospodarki rolnej, a także poziomu ulg, zwolnień lub obniżeń w stosunku do ustawowych, stawek jednostkowych. Na wysokość i wielkość podatków wpływ mają decyzje samorządu gminnego. W omawianych latach zaznacza się tendencję wzrostową tej grupy dochodów.

W grupie innych dochodów gminy największy udział mają subwencje i dotacje, które są zależne od zakresu zadań zleconych gminie, stanowią ponad 50 % udziału w strukturze dochodów. Wyżej wymienione środki nie zależą od samorządu lokalnego.

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

W strukturze dochodów wg działów (Tabela 32) dominują różne rozliczenia (37 ÷ 41%) oraz dochody od osób prawnych i fizycznych oraz innych jednostek (ok. 34 %). Istotną pozycję zajmuje opieka społeczna - 18,2 ÷ 21,3 % w strukturze dochodów.

Strukturę dochodów wg działów przedstawiają wykresy.

Ocena wydatków W układzie rodzajowym wyróżniono wydatki na inwestycje, których poziom w latach 1996- 1998 wahał się w granicach 5,9 ÷ 10,1%. Inwestycje prowadzone przez gminę to: Rok 1996 – chodniki w m. Klępczewo Rok 1997 – oświetlenie w Rogalinie, opracowanie projektów gazyfikacji i telefonizacji Rok 1998 – telefonizacja, budowa chodników w m. Lekowo, Sława, Bierzwnica, Kluczykowo, Niemierzyno, Rusinowo, budowa gazociągu Przybysław – Klępczewo Rok 1999 – budowa gazociągu Przybysław – Lekowo, modernizacja sieci wodociągowej oraz budowa hydrofornii w Oparznie

Wynagrodzenia i pochodne wykazują tendencje wzrostową. Pozostałe wydatki stanowią najwyższy udział w strukturze wydatków – ok. 50 %. (Tabela 33)

W układzie działów najwyższy poziom wydatków ponoszony jest na oświatę i wychowanie – kształtuje się w granicach 41 ÷ 45 % oraz opiekę społeczną (ok.25%). Powyższe wydatki stanowią ponad 50 % wydatków ogółem. Bardzo mały udział wydatków ponoszony jest na kulturę fizyczną i sport, turystykę i wypoczynek oraz ochronę zdrowia. Strukturę wydatków budżetu gminy wg działów przedstawiają wykresy.

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Dochody budżetu gminy w wybranych latach. Porównanie wielkości i struktury Tabela 31

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Dochody budżetu gminy w wybranych latach z uwzględnieniem dochodów w działach Tabela 32

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Wydatki budżetu gminy w wybranych latach Tabela 33

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

POTENCJAŁ GOSPODARCZY Dominująca funkcja rolnicza w rozwoju gospodarczym gminy wpływa bezpośrednio na poziom rozwoju gospodarczego całej gminy. Upadek rolnictwa uspołecznionego ograniczył w znaczącym stopniu tendencje rozwojowe i przyczynił się do powstania wysokiego bezrobocia na terenach wiejskich. Podmioty gospodarcze zarejestrowane i działające na terenie gminy zatrudniają niewielką ilość osób, bazuje głównie na zatrudnieniu członków najbliższej rodziny. Znaczna część tych podmiotów prowadzi działalność sezonową – głównie w sferze handlu i usług. Ograniczeniem w rozwoju przedsiębiorczości w gminie jest niski poziom rozwoju infrastruktury technicznej. Głównymi ośrodkami gospodarczymi gminy są między innymi miejscowości Lekowo, Rusinowo, Smardzko, Oparzno i Bełtno. Spółki rolne powstałe po byłych PGR (zatrudniają 20÷30 osób). Przetwórstwo rolno-spożywcze dobrze rozwinięte.

Na terenie gminy Świdwin funkcjonują następujące podmioty gospodarcze: • produkcja wyrobów – 9 podmiotów w tym ślusarstwo produkcyjne – 1 produkcja art. z drewna – 3 przetwórstwo tworzyw sztucznych – 2 przetwórstwo mięsne – 1 przetwórstwo rybne – 1 krawiectwo – 1 • usługi przemysłowe – 44 w tym usługi rolnicze – 7 mechanika pojazdowa – 4 usługi leśne – 23 blacharstwo samochodowe – 4 inne – 6 • produkcyjno- usługowe –6 wyposażenia wnętrz – 3 instalatorstwo – 2 krawiectwo –1 • usługi budowlane – 12 • transport – 8 • handel – 68 • gastronomia – 5 • usługi materialne – 1 (komputerowe) • usługi niematerialne – 9 geodezyjne – 1, szkoleniowe – 2, weterynaryjne – 2, medyczne – 2, ubezpieczeniowe – 1, muzyczne – 1. (stan w lipcu 1999 r.)

Najważniejszym podmiotami gospodarczymi funkcjonującymi w gminie są: • Polarica – Poland – Niemierzyno • Ferroplast – Świdwinek

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• Trak-Pol – Psary • Zakład Uboju Zwierząt – Sława • Pol-Farm Sp. z o.o. – Krosino • Łęk-Rol Sp. z o.o. – Łękowo • Spółdzielnia Usługowo-Przetwórcza – Cieszeniewo • inne spółki gospodarujące w rolnictwie

Surowce: • kruszywa budowlane – Lipie – powierzchnia kopalni 24 ha • kreda jeziorna – Berkanowo – pow. 8,5 ha

Zbyt mała ilość większych podmiotów gospodarczych nie jest w stanie wykorzystać nadwyżki zasobów siły roboczej. Gmina może stworzyć korzystne warunki dla potencjalnych inwestorów oferując tereny pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe. Proponuje się zwolnienia i ulgi podatkowe. Efektywne inwestycje zatrudniające mieszkańców gminy zwalnia się przez 3 lata z podatków. Gmina służy pomocą w załatwieniu spraw administracyjnych związanych z lokalizacją i budową obiektów gospodarczych. Oferta inwestycyjna obejmuje działki częściowo uzbrojone oraz nieuzbrojone, a także wiele obiektów dotychczas niezagospodarowanych.

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

UWARUNKOWANIA I DIAGNOZA STANU ROZWOJU (ANALIZA SWOT)

Analiza SWOT

4 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Analiza SWOT Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 1.0 POŁOŻENIE -położenie bezpośrednio w sąsiedztwie -zły stan techniczny dróg wojewódzkich i -ograniczenie aktywności -rozwój gminy w aspekcie Świdwina, dróg powiatowych, gospodarczej gminy, współpracy międzynarodowej -korzystne położenie komunikacyjne na -niekorzystne parametry techniczne -utrudnienia w bezpieczeństwie po wstąpieniu do Unii trasie Kołobrzeg – Wałcz i Stargard – niektórych dróg, ruch kołowego, Europejskiej, Połczyn Zdrój, -wydłużony obszar gminy –przedzielony -brak koordynacji niektórych -rozwój gospodarczy w ramach -bliskie sąsiedztwo Kołobrzegu jako miastem Świdwin, działań pomiędzy miastem i Euroregionu Pomerania, uzdrowiska, -duża odległość pomiędzy skrajnymi gminą -wykorzystanie miasta Świdwina -lokalizacja jednostki wojsk lotniczych, miejscowościami gminy (Ząbrowo- jako centrum gospodarczego i -bliskość Berlina i możliwość rozwoju Bierzwnica-Rycerzewko – 30 km socjalnego gminy. eksportowej oferty podaży dóbr, szczególnie żywnościowych, -korzystne położenie na północno- wschodnim skraju Pojezierza Drawskiego oraz w pobliżu miast i miejscowości Wybrzeża Środkowego Bałtyku 2.0 WALORY -korzystne warunki środowiska naturalnego -mała świadomość ekologiczna -duża część mieszkańców nie -rozwój turystyki ŚRODOWISKA (niski stopień przekształcenia środowiska i mieszkańców, czuje bezpośrednio potrzeby -możliwości zachowania i GEOGRAFICZ- małe jego zanieczyszczenie), -zaśmiecanie parków, lasów, wód i ich ochrony środowiska, nie ochrony cennych walorów NO- PRZYRO- -atrakcyjność krajobrazowa i przyrodnicza, brzegów, segreguje śmieci w domu, przyrodniczych i DNICZEGO -sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i -zły stan niektórych obejść na wsiach, -degradacja środowiska krajobrazowych produkcji zdrowej żywności, -słabo rozwinięta infrastruktura naturalnego, -istnieją możliwości rozwoju -bezpośrednie zaplecze strefy nadmorskiej, turystyczna w stosunku do potencjału -zaniedbane obejścia psują sobotnio-niedzielnej rekreacji -brak przemysłu silnie niszczącego krajobrazowo–przyrodniczego. walory estetyczne wsi, -dość dobra kondycja środowiska środowisko, -zaśmiecanie terenów naturalnego -jeziora połączone ciekiem wodnym oraz z uprawowych, lasów, -lasy o zróżnicowanym Regą (największe jezioro Oparzno- 126 ha -brak koncepcji ochrony wód drzewostanie, czyste wody Regi, i Bystrzyno – 108 ha. głębinowych, bogactwo przyrodnicze może -szczupłe środki na ochronę stanowić główną atrakcję gminy środowiska przyrodniczego

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 3.0 WARUNKI -ogólnie korzystny agroklimat do uprawy -opóźnione wiosny, przymrozki, częste -wyższe ryzyko upraw rzepaku i -warunki sprzyjające do AGROPRZYRO- roślin okopowych i oleistych zbóż. Cechy opady w okresie żniw zbóż ozimych, prowadzenia intensywnej DNICZE agroklimatyczne korzystne w stosunku do -duże wahania temperatur -zagrożenie erozją, produkcji rolniczej, przeciętnej województwa. -zróżnicowanie przestrzenne -monokultura upraw (przewaga -możliwość prowadzenia -korzystne warunki glebowe (40% poszczególnych typów, rodzajów i klas zbóż – 84,3%) może ograniczyć rolnictwa zintegrowanego, powierzchni gleby IIIa –IVa bonitacyjnych gleb (25% potencjalnych urodzajność gleb, -produkcja zdrowej żywności, -jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej, użytków rolnych zajmują gleby kl V i -zaniedbanie agrotechniki -możliwość rozwijania produkcji wyższa od przeciętnej w województwie. VI). spowodowało częściowo specjalnej (warzywa, owoce degradację gleby miękkie itp.). 4.0 ROLNICTWO -rolnictwo stanowi podstawową dziedzinę -niewykorzystanie obiekty gospodarcze -niewłaściwa i niestabilna -możliwość rozwoju funkcji gospodarki gminy (po byłych PGR), polityka rolna Państwa. pozarolniczych., -zwarty kompleks użytków rolnych której -zła struktura agrarna tj. przewaga małych -trwająca od kilku lat -korzystne warunki do rozwoju stanowi 62,3 % powierzchni gruntów gospodarstw, dekoniunktura spowodowała sektora przetwórstwa rolno- ogółem. -76 % gospodarstw indywidualnych upadek rolnictwa, spożywczego(baza -w strukturze użytków grunty orne zajmują gospodaruje na areału do 15 ha UR. -brak płynności finansowej magazynowa) 85,7 % powierzchni UR. -zła kondycja ekonomiczna gospodarstw gospodarstw powoduje -możliwość rozwoju -stosowanie w gospodarstwach rolnych i brak inwestycji, ograniczenie produkcji i agroturystyki jako dodatkowe nowoczesnych technologii i postępu -niski poziom wykształcenia rolników inwestowania, źródła dochodu w gospodarstwie biologicznego, (69,0 % podstaw. + zawodowe), -ograniczenie funkcji rolniczej w rolnym, -lokalizacja instytucji obsługi rolnictwa w -słabo rozwinięte przetwórstwo rolno- gminie przy braku rozwoju -możliwość przeprowadzenia Świdwinie, spożywcze na obszarze gminy. innych funkcji gospodarczych, restrukturyzacji gospodarstw -udział dużych podmiotów (Spółek) w -niewystarczająco rozwinięte usługi -uwarunkowania celem stworzenia sprawnych strukturze władania ziemią (47,8%), rolnicze, brak dobrze zorganizowanego makroekonomiczne(niskie ceny organizacji ekonomicznych -wykształcenie wyższe posiada 4% rynku rolnego, brak sprawnego rynku rolnego) większych gospodarstw rolnych, rolników (średnia wojewódzka - 2,0%), -brak grup producentów rolnych. -niekorzystna struktura zasiewów -możliwość modelowania -wysoki popyt na kredyty preferencyjne i (przewaga zbóż) i degradacja gospodarstw, wysoki stopień ich realizacji przez banki żyzności, -sprzyjające warunki rozwoju (92,6% wniosków). -złe nastroje wśród producentów produkcji zwierzęcej, rolnych i mieszkańców wsi, -możliwość przetwórstwa -duże zubożenie gorszych jakościowo zbóż i okopowych w gorzelniach i możliwość produkcji spirytusu bezwodnego jako dodatku do paliw, -rozwój przetwórstwa żywności (ryby, owoce, warzywa).

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 5.0 LEŚNICTWO -duże powierzchnie zwartych kompleksów -zbyt mało nowych zalesień -zagrożenie zdrowotne lasów -rozwój leśnictwa w aspekcie leśnych i duża atrakcyjność krajobrazowa (ograniczenie środków finansowych) jakości środowiska naturalnego, terenów zalesionych, -nowe tereny pod zalesienie -duża zasobność lasów w runo leśne, gruntów rolnych, -możliwość rozwoju myślistwa, -możliwość pozyskania środków -rozmaitość siedliska pod względem finansowych UE i budżetu na typologicznym, zalesienia. -prawidłowo prowadzona gospodarka leśna przez Nadleśnictwo Świdwin. 6.0 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 6.1 Sieć osadnicza -przeważa zwarty charakter zabudowy -słabe wyposażenie wsi w podstawową -brak koncepcji przestrzennej -relatywnie niższe koszty dopro- -wolne tereny pod zabudowę stałą i infrastrukturę(media inżynierskie) restrukturyzacji sieci osadniczej. wadzenia elementów infrastruk- letniskową tury na terenach wiejskich. 6.2 -dobra gęstość sieci drogowej -zły stan techniczny dróg gminnych i -obecny stan techniczny dróg -poprawa stanu dróg umożliwi Komunikacja 56,0 km/100km2 powiatowych, ogranicza rozwój gospodarczy rozwój wielofunkcyjny terenów -korzystny układ komunikacyjny, -drogi wojewódzkie wymagają remontu gminy, wiejskich przedsiębiorczości i -dobrze rozwinięta komunikacja (3 odcinki) -ograniczenie w dalszym ograniczenie bezrobocia autobusowa i kolejowa, -brak środków na remonty i modernizację. rozwoju transportu towarowego -rozwój turystyki i agroturystyki -dobrze rozwinięty transport ciężarowy, -ograniczenie połączeń PKP (Świdwin- i osobowego. -możliwość rozwoju prywatnych -Świdwin jako centrum komunikacyjne Połczyn). firm komunikacyjnych, obsługi, -rozwój ogólnogospodarczy, -dobre zaplecze techniczne motoryzacji. -wykorzystanie unieruchomionej linii kolejowej Świdwin – Połczyn Zdrój. 6.3 -średnie zasoby wód powierzchniowych i -zły stan techniczny urządzeń -stan techniczny wodociągów -pełne wyposażenie gminy w Zaopatrzenie w podziemnych – dorzecze rzek Regi i -brak cieków wodnych o walorach wiejskich ograniczy prawidłową wodociągi (umożliwi posze- wodę Parsęty, energetycznych, gospodarkę wodno-ściekową. rzenie oferty inwestycyjnej i -dobry poziom wyposażenia gminy w -duże zanieczyszczenie wód powierzch- turystycznej gminy) wodociągi niowych (III klasa i pozaklasowe), -poprawa stanu sanitarnego we -wystarczająca wydajność ujęć – studni -3 miejscowości (Sława, Kluczykowo, wszystkich miejscowościach, głębinowych, Świdniki) nie posiadają ogólnowiejskich -pełna renowacja rzeki Regi, -16 ujęć wodnych gminy i 3 ujęcia w wodociągów, użytków zielonych w rejonie administrowaniu podmiotów -brak urządzeń do uzdatniania wody, Bełtna i konserwacja gospodarczych, -w melioracji 70 % drenażu wymaga istniejących urządzeń i rowów -duże rezerwy w produkcji wody. wymiany. melioracyjncyh.

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 6.4 -funkcjonowanie powszechnej świadomości -brak programu rozbudowy i modernizacji -utrudnienia gospodarcze -właściwa gospodarka i Gospodarka władz i mieszkańców o potrzebie gospodarki wodno-ściekowej gminy, odpadami komunalnymi, zagospodarowanie odpadów ściekami i uporządkowania gospodarki ściekami i -niski poziom oczyszczania ścieków w -brak środków na pełną sanitację komunalnych, usuwanie odpadami stałymi. gminie, gminy i zagrożenia sanitarno- -uporządkowanie gospodarki odpadów -niewystarczająca redukcja związków epidemiologiczne, ściekowej w gminie, węgla, azotu, -zła gospodarka odpadami może -realizacja międzygminnej -w 16 miejscowościach potrzeba budowy spowodować występowanie składnicy odpadów z segregacją systemu odprowadzania ścieków, ,,dzikich” wysypisk w lasach i i recyklingiem, -duża część obszarów gminy nie posiada użytkach rolnych, -dobry stan sanitarny gminy i oczyszczalni ścieków, -nierozwiązany system rozwój gospodarczy, -rekultywacji wymagają użytkowane w zagospodarowywania odpadów -pozyskanie środków z zewnątrz przeszłości małe wysypiska w okolicy, płynnych i stałych ograniczy z programów pomocowych na -brak systemu segregacji i selektywnej ofertę inwestycyjną i rozwiązanie problemów zbiórki odpadów, przedsiębiorczość zagospodarowania odpadów -brak wylewiska nieczystości płynnych. (SAPARD, Bank Światowy, NFOŚ). 6.5 -dobrze rozwinięta sieć telekomunikacji -ograniczenie w powszechnej dostępności -brak środków finansowych. -lepsza oferta inwestycyjna Telekomunikacja stałej, wszystkie miejscowości do Internetu, gminy i poprawa warunków do stelefonizowane -10% gospodarstw domowych oczekuje prowadzenia biznesu, -średni wskaźnik gęstości (10,0 telefonów na telefon. -pełny dostęp do informacji na 100 mieszkańców), (INTERNET), -kabel światłowodowy i nowe dwie centrale -drugi etap telefonizacji gminy ACATEL, (wymiana central na -zrealizowanie w 1998 roku programu elektroniczne oraz montaż kabli „Telefonizacja Gminy Świdwin”, światłowodowych oznaczają -dobry zasięg telefonii komórkowej. wysoki poziom telefoniacji).

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 6.6 -pełna elektryfikacja terenów wiejskich, -dewastacje niektórych urządzeń -dekapitalizacja urządzeń -możliwość odtworzenia Elektroenergetyka, -wystarczający poziom zasilania w energię energetycznych tj. szaf sterowniczych energetycznych, zainstalowania efektywnego ciepłownictwo i elektryczną, rozdzielczych przyłączy energetycznych -ograniczenie rozwoju firm i nowoczesnego systemu gazownictwo -zainstalowana moc przekracza aktualne itp. (na terenach popegeerowskich) usług, energetycznego, zapotrzebowanie, -energochłonny system oświetlenia ulic, -ograniczona ilość środków -efektywne wykorzystanie źródeł -dostępność gazu ziemnego z magistrali -obiekty komunalne gminy i mieszkania własnych gminy na podjęcie ciepła i ograniczenie emisji Mirosławiec-Świdwin w większości nie posiadają kosztownych remontów i zanieczyszczeń do atmosfery, -zmodernizowanie kotłowni w większości nowoczesnych systemów ociepleń, inwestycji w tym również na -budowa sieci gazowej miejscowych gminy i kotłowni w -14 miejscowości oczekuje na wdrożenie ocieplenia, obejmująca teren całej gminy i szkołach, przyłączenie do sieci gazowej (70% -pogorszenie się relacji cen gazu poprawa jakości życia -zgazyfikowanie 3 miejscowości gminy, gospodarstw domowych) w stosunku do paliwa stałego mieszkańców, -dostawy gazu mogą pokryć w 100% -zbyt duża ilość kotłowni (50) w może ograniczyć popyt na -rozwój gospodarczy gminy, potrzeby gminy na cele komunalno- większości na paliwo stałe. Tylko 3 korzystanie z gazu w -zmniejszenie zanieczyszczenia bytowe, kotłownie opalane gazem. gospodarstwach domowych. środowiska, -opracowany „Program gazyfikacji gminy Świdwin”. 7.0 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA 7.1 Aktywność -więzi lokalne i chęć działania władz i -brak liderów, -wzrost postaw pesymistycznych -zwiększenie mobilności, społeczna mieszkańców, -mała aktywność części nauczycieli, i poczucia braku perspektyw -możliwość aktywizacji -wystarczające wyposażenie w urządzenia -słaba aktywność zawodowa i społeczna rozwojowych może utrudnić potencjału społeczności gminy. infrastruktury społecznej (oświata, kultura) mieszkańców wsi. wdrożenie strategii rozwoju gminy. 7.2 Edukacja i -Gminny Ośrodek Kultury, -brak systemu edukacji pozaszkolnej i -źle przygotowana reforma -możliwość utworzenia miejsko- kultura -dobrze rozwinięta sieć szkół przekwalifikowań, edukacji, gminnego centrum edukacji i podstawowych i gimnazjum, -szkolnictwo średnie poza obszarem -spadek ilości dzieci w wieku przedsiębiorczości, -średni stan techniczny obiektów szkolnych gminy (Świdwin, Białogard, Kołobrzeg), szkolnym do 2004 r., -poprawa efektywności oświaty, (wymagają remontów), -duże odległości przy dowożeniu dzieci -niedostosowanie kształcenia do -uruchomienie aktywności -wysoki poziom wykształcenia nauczycieli do szkół (do 20 km). potrzeb rynku pracy, mieszkańców w zakresie kultury (79 % kadry posiada wyższe studia), -niż demograficzny, i kultywowania tradycji, -bogata oferta kierunków i specjalności w -brak środków finansowych na -lepsze wykształcenie szkoleniu w Świdwinie, utrzymanie szkół. mieszkańców. -filia Wyższej Uczelni w Świdwinie (AR Szczecin).

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 7.3 Sport i -duże możliwości rozwoju sportu i -ograniczona możliwość wsparcia -brak związków i stowarzyszeń -poprzez sport kreowanie nowych rekreacja rekreacji, finansowego gminy, sportowych – tylko LZS. liderów gminy, -cztery drużyny piłki nożnej, -brak dobrej infrastruktury we wsiach, -dobrze rozwinięty sport i -10 boisk (w tym szkolne), -zły stan boisk (7 wymaga pilnego rekreacja mieszkańców. -działalność klubów sportowych. remontu). 7.4 Służba zdrowia -brak przychodni specjalistycznych -reforma służby zdrowia i brak -poprawa opieki medycznej i opieka (najbliższa w Świdwinie), kontraktów z Kasą Chorych podstawowej i specjalistycznej społeczna -brak możliwości rehabilitacji oraz opieki oraz niskie dochody -restrukturyzacja i specjalistycznej osób starszych, mieszkańców doprowadzenie usług -brak gabinetów stomatologicznych -brak środków medycznych do potrzeb ogranicza możliwość leczenia i -nastroje pesymistyczne wśród mieszkańców, profilaktyki szczególnie wśród dzieci i pacjentów szczególnie we -poprawa ogólnego zdrowia młodzieży. wsiach odległych od Świdwina. mieszkańców 8.0. ROZWÓJ -atrakcyjnie gospodarczo położenie gminy -przewaga funkcji rolniczych w -nieatrakcyjna polityka państwa -rozwój funkcji pozarolniczych GOSPODARCZY – bliskość rynków zbytu, gospodarce gminy, co przy złej sytuacji w stosunku do małych i -rozwój turystyki -wyposażenie w infrastrukturę, ekonomicznej tej bariery ogranicza średnich firm -rozwój ekonomiczny gminy -warunki do rozwoju funkcji rozwój -brak przemysłu i firm -wzrost dochodów firm i gminy pozarolniczych -małe podmioty gospodarcze zatrudniają budowlanych powoduje -aktywizacja gospodarcza -znacząca liczba podmiotów gospodarczych do 10 pracowników – 164 powstanie nadmiaru siły terenów wiejskich (ogółem 167) -duża ilość podmiotów funkcjonujących roboczej -napływ kapitału inwestycyjnego -dobre warunki dla inwestorów w handlu -migracja młodych fachowców z zewnątrz -tereny pod działalność usługową i -brak zainteresowania inwestorów z do większych ośrodków i -poprawa poziomu życia produkcyjną zewnątrz podjęciem działalności miejskich mieszkańców -tereny pod zabudowę mieszkaniową i gospodarczej -słaba kondycja finansowa -możliwość wykorzystania letniskową -ograniczony rynek zbytu na produkty i większości firm zwiększa lotniska wojskowego (NATO) -duża oferta obiektów gospodarczych do usługi wytwarzane w gminie (mało ryzyko ich upadku jako centrum gospodarczego, wykorzystania konkurencyjne) -ograniczenie inwestycji -pozyskanie środków -oferta ulg podatkowych ze strony władz -wzrost bezrobocia, szczególnie pomocowych z Unii gminy na wsi Europejskiej i Banku -surowce (kruszywa mineralne i kreda -ograniczenie wpływów do Światowego pojeziorna) budżetu gminy -duży potencjał gospodarczy (tartak, -pogorszenie nastrojów gorzelnie, przemysł spożywczy, handel, społecznych rolnictwo), -jednostka wojskowa – lotnisko jako największy zakład pracy.

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 9.0. -korzystne położenie (Świdwin, Białogard, -powolny rozwój ogólnej infrastruktury -powolny zwrot kapitału -wzrost funkcji turystycznych w TURYSTYKA Drawsko), technicznej inwestycyjnego na rozwój rozwoju gminy, -atrakcyjne środowisko przyrodniczo– -mała oferta wypoczynku sobotnio- turystyki ze względu na krótki wzrost dochodów mieszkańców krajobrazowe w tym: niedzielnego sezon turystyczny gminy z turystyki, -czyste środowisko -niewykorzystane szlaki i możliwości -nieprzestrzeganie zasad ochrony -pozyskanie nowych inwestorów, -malownicze ukształtowanie terenu, jeziora rozwoju turystyki kwalifikowanej środowiska i możliwość jego -przedłużenie sezonu -rzeka Rega -sezonowość zanieczyszczenie turystycznego, -lesistość -zaniedbania w estetyce miasta i -brak środków własnych -poprawa ogólnej promocji -pomniki przyrody obszarów wiejskich mieszkańców na uruchomienie gminy, -zabytki architektury -zły stan szlaków komunikacyjnych działalności gospodarczej w budowa obiektów i urządzeń -I stopień atrakcyjności turystycznej -zła infrastruktura turystyczna, słabo turystyce turystycznych o znaczeniu -położenie gminy w pobliżu Pojezierza rozwinięta baza noclegowa. -Brak -konkurencja sąsiednich gmin w krajowym, Drawskiego i Szwajcarii Połczyńskiej, kompleksowego programu rozwoju pozyskaniu inwestorów i -aktywność gospodarcza terenów -docenianie roli turystyki w rozwoju gminy turystyki środków pomocowych. wiejskich (agroturystyka), przez władze i mieszkańców -brak środków własnych gminy na -poprawa świadomości -sentymenty historyczne byłych inwestycje wspomagające turystykę ekologicznej wśród mieszkańców -słaba promocja i brak aktywnej mieszkańców, -tendencje w tworzeniu gospodarstw informacji turystycznej -pozyskiwanie środków ze agroturystycznych -mało obiektów gastronomicznych (3) względu na inwestycje -słaba promocja turystyki na zewnątrz. turystyczne (PHARE, Bank Światowy), -współpraca kulturowa i gospodarcza z zagranicą.

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 10.0 -wzrost liczby ludności w wieku -niski przyrost naturalny, -migracja ludności z gminy, -tworzenie wielofunkcyjnego LUDNOŚĆ produkcyjnym, malejąca liczba mieszkańców czynnych -długotrwałe bezrobocie rozwoju terenów wiejskich, ZATRUDNIENIE -utrzymująca się na stałym poziomie liczba zawodowo, szczególnie w wieku strukturalne, -uruchomienie systemu edukacji i I BEZROBOCIE osób w wieku poprodukcyjnym przedprodukcyjnym, -wysoki poziom bezrobocia w przekwalifikowania -duży potencjał intelektualny i mobilny -brak miejscowego rynku pracy, sąsiednich gminach, zawodowego, niektórych grup ludności. -mała aktywność zawodowa -długotrwałe bezrobocie może -opracowanie i wdrożenie mieszkańców wsi, być głównym problemem gminnego programu -niekorzystna struktura zatrudnienia, zbyt rozwoju gospodarczego i promującego tworzenie nowych dużo pracuje w rolnictwie, społecznego gminy, miejsc pracy i rozwoju -brak nowych miejsc pracy, -demoralizacja i apatia społeczna przedsiębiorczości mieszkańców -niski poziom wykształcenia, spowodowana wysokim -optymalizacja mieszanego rynku -nieefektywny system ograniczania bezrobociem na wsi pracy. bezrobocia prowadzony przez popegeerowskiej. Powiatowy i Wojewódzki Urząd Pracy, -niska świadomość mieszkańców wsi w zakresie możliwości pozyskiwania dodatkowych, pozarolniczych źródeł dochodów, -przewaga ludności biernej zawodowo nad czynną zawodowo. 11.0 -budżet zrównoważony i niezadłużony, -wysokie koszty oświaty i wychowania -niestabilny system finansowania -aktywna gospodarka finansowa i FINANSE -sprawne zarządzanie środkami (43% budżetu) oraz opieki społecznej gmin przez budżet państwa, zwiększenie wpływów z GMINY budżetowymi, (25% budżetu), -nowe zadania bez wsparcia własnych źródeł dochodów, -powszechna świadomość Rady Gminy o -zbyt mało środków pozabudżetowych. finansowego zlecającego, -aktywny system podatkowy dla potrzebie inwestowania w infrastrukturę i -nieściągalność podatków z inwestorów, nowe miejsca pracy. rolnictwa (upadek gospodarstw -tworzenie korzystnego klimatu rolnych). w sferze warunków gospodarowania. 12.0 -aktywizacja gminy, -brak koordynacji w podejmowaniu -ograniczenia w mentalności -rozwój gospodarczy gminy, POWIAT I -wspólne zadania inwestycyjne i wspólnych przedsięwzięć miasta, urzędników i liderów -stabilny rynek na produkty LOTNISKO gospodarcze, powiatu i gminy oraz wojska gospodarczych, żywnościowe, WOJSKOWE -stabilne miejsca pracy, -niechęć do współpracy. -kontakty międzynarodowe. -baza lotnicza sił powietrznych NATO, -zatwierdzona strategia rozwoju miasta Świdwin.

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości 13.0 -sprawny Zarząd Gminy i kompetentna -zbyt małe kompetencje samorządu -przekazywanie nowych zadań -zastosowanie doskonalszych i ZARZĄDZANIE I Rada, gminy, gminom przez administrację precyzyjniejszych narzędzi – SAMORZĄD- -stabilność władz (Wójt pełni funkcję kilka -duża odległość od ośrodków władzy rządowa bez odpowiedniego wskaźników przy ocenie NOŚC GMINY kadencji), wojewódzkiej, zabezpieczenia finansowego, potencjału i kondycji finansowej -powszechna świadomość potrzeby rozwoju -brak środków na realizację zadań -niewywiązywanie się z zadań małych miast – gmin, gminy wśród mieszkańców. inwestycyjnych i społecznych gminy, przypisanych administracji -kategoryzacja gmin i -niewystarczająca współpraca z miastem rządowej, lecz bezpośrednio zastosowanie preferencji Świdwin. związanych z gospodarką gminy finansowych w stosunku do (np. złe zarządzanie drogami najsłabszych, na przykład wojewódzkimi i krajowymi), co poprzez znaczne zwiększenie ich zmusza ją do dofinansowania i udziału w podatku przejmowania nie swoich dochodowym, zakresów działalności, odejście, w przypadku -ustawiczne uszczuplanie najuboższych gmin, od wymogu funduszy rządowych na co najmniej 50 % udziału dofinansowanie inwestycji z środków własnych w kosztach zakresu zadań własnych gmin, inwestycji, przy równoczesnym -pierwszeństwo najsłabszych niedostatecznym postępie jednostek samorządowych w partycypacji gmin w podziale regionalnych programach dochodów budżetów państwa, rozwoju, z wykorzystaniem -przyzwolenie władz państwo- funduszy pomocowych i wych na autonomizację i możliwością łączenia na zbiurokratyzowanie działalności wspólne zadania inwestycyjne wielu funduszy celowych, środków województwa, powiatu, których środki miały służyć gminy, głównie rozwojowi gmin, a -udzielenie małym gminom które zaczynają żyć własnym pomocy finansowej przez budżet życiem i „dla siebie”, przecho- państwa i agendy rządowe w dząc na niemalże komercyjną sfinansowaniu studiów i planów działalność. Między innymi zagospodarowania nastąpiło gremialne odejście przestrzennego, których brak lub funduszy celowych od dotacji dezaktualizacja stanowić będzie dla gmin na rzecz pożyczek i podstawową barierę w rozwoju. kredytów o ciągle zwiększają- cym się oprocentowaniu,

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Waloryzacja Cecha Mocne strony Słabe strony Zagrożenia Możliwości -ograniczenie samorządności gmin, czego dowodem jest chociażby znowelizowana ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych, -wyraźna tendencja do oparcia głównych dochodów budżetu centralnego na łatwo ściągal- nych podatkach pośrednich, a dochodów gmin na trudnych do wyegzekwowania podatkach bezpośrednich. Źródłem potężnych konfliktów w gminach będzie np. planowany podatek katastralny, -inicjowanie podziałów i konfliktów politycznych w gminach poprzez nadmierne upolitycznienie między innymi ostatnich wyborów samorządowych.

5 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Możliwości przyspieszenia restrukturyzacji rolnictwa w gminie i jej otoczeniu

ZAGROŻENIA SZANSE 1.Regres w produkcji oraz niekorzystne relacje cen 1. Tereny wiejskie o bardzo zróżnicowanych rolnych drastycznie obniżyły dochody realne warunkach przyrodniczych i najmniej ludności rolniczej. W rodzinach rolniczych oraz w zdegradowanym środowisku naturalnym rodzinach byłych pracowników PGR zwiększył się przydatne do: stopień ubóstwa. Ta sytuacja stwarza istotną barierę - szerokiej i urozmaiconej produkcji roślinnej i dla modernizacji gospodarstw i poprawy poziomu zwierzęcej, życia. - turystyki kwalifikowanej i agroturystyki 2. Spadek dochodów w rolnictwie ujemnie odbija się 2. Głębokie zmiany własnościowe we władaniu zmniejszonym popytem na środki produkcji rolnej, gruntami stwarzają niepowtarzalną szansę zakup lub dzierżawę gruntów na powiększenie i zorganizowania rolniczej przestrzeni wg tworzenie indywidualnych gospodarstw rolnych nowych, ekonomiczno - produkcyjnych uwarunkowań. 3. Trudna sytuacja finansowa przetwórstwa, niższy 3. Bogactwo tkwiące w racjonalnej gospodarce wskaźnik rentowności, nie pozwala na jego leśnej, terenach o wysokich walorach stymulacyjny wpływ na rozwój produkcji rolnej. krajobrazowych, z dużą ilością rzek i jezior objętymi strefami ciszy, zasobnymi w ryby i możliwościami do uprawiania sportów wodnych, hipiki, turystyki rowerowej, pieszej i żeglarstwa. 4. Brak zwiększenia udziału budżetu w finansowaniu 4. Znaczny potencjał produkcji oraz atrakcyjna postępu rolniczego oraz infrastruktury wiejskiej są oferta żywnościowa. barierą modernizacji sektora rolno -żywnościowego . 5. Nastąpił rozkład i upadek struktur, które 5. Zasoby kruszyw mineralnych, wód dominowały w obrocie rolnym, systemu podziemnych i kredy jeziornej możliwe do kontraktacji itp. oraz brak nowych form integracji zagospodarowania w ramach lokalnych inicjatyw rolnictwa z przetwórstwem, zwłaszcza gospodarczych. profesjonalnego hurtu rolno – spożywczego standaryzacji i kompletowania partii dostaw. 6. Brak instytucji osłonowych, zwłaszcza 6. Zanikanie masowych i zorganizowanych form autentycznych spółdzielni rolników i infrastruktury wypoczynku daje szanse na rozwój: rynku oraz promocji popytu na produkty rolno – - turystyki rodzinnej preferującej ciche spożywcze. Rolnik jest najsłabszym uczestnikiem okolice i korzystające z tanich usług rynku - turystyka w bezpośrednim kontakcie z przyrodą, - wiele wsi posiada doskonałe warunki do agroturystyki. 7. Apatia i zniechęcenie środowiska wiejskiego, 7. Rolnictwo w fazie ogromnych zmian zwłaszcza w miejscowościach popegerowskiego własnościowych i restrukturyzacyjnych ma bezrobocia do podejmowania inicjatyw w zakresie: szansę wyboru optymalnej drogi swego -rozwoju usług rolniczych, produkcyjno-bytowych rozwoju, poprzez: i małego przemysłu - właściwe przeprowadzanie zmian - zakładania zblokowanych upraw warzyw i strukturalnych, zbiorowych hodowli zwierząt, - wykorzystanie dogodnych warunków - eksploatacji mieszkań oraz infrastruktury klimatycznych, glebowych i agrarnych do komunalnej, prowadzenia urozmaiconej produkcji roślinnej - szkolenia i zmiany kwalifikacji. i zwierzęcej oraz przy niższych niż gdzie indziej kosztach - możliwość przetwarzania dużej ilości produktów rolnych w miejscu ich wytwarzania. 6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

ZAGROŻENIA SZANSE 8. Brak doświadczeń i tradycji w zakresie 8. Duża ilość zbędnych budynków do produkcji dodatkowych źródeł dochodów wsi i rolnictwa rolnej, która winna być wykorzystywana do (zdrowa żywność, agroturystyka, usługi uruchomienia: turystyczne, pamiątkarskie itp.) - małych przetwórni płodów rolnych - usług produkcyjno - bytowych i rzemieślniczych - rozwoju hodowli bydła i trzody 9. Niezły poziom kwalifikacji mieszkańców wsi, w tym także i bezrobotnych, do pracy w rolnictwie i poza rolnictwem, dobra sieć szkół umożliwia przygotowanie zawodowe młodzieży w poszukiwanych zawodach. 10. Przyrodnicze, krajobrazowe i historyczne elementy przestrzeni gminy jako szanse mnożące dochody ludności i zasoby finansowania władz samorządowych przeznaczone na dalszy rozwój gospodarczy.

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

CELE STRATEGICZNE W ROZWOJU GMINY Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji programowo – przestrzennej, analizy SWOT oraz warsztatów planowania strategicznego określono grupę celów głównych rozwoju społeczno – gospodarczego gminy. Opisują one stan, który zamierza się osiągnąć w przyszłości określonej horyzontem czasowym strategii. Wyznaczają kierunki działań oraz programy szczegółowe, będące kompromisem między potrzebami ekonomicznymi i społecznymi a ograniczeniami określonymi zasadami zrównoważonego ekorozwoju. W gminie Świdwin zidentyfikowano następujące cele strategiczne2 w trzech grupach:

Cele związane z ogólnym rozwojem społecznym i gospodarczym • Zrównoważony rozwój społeczno – gospodarczy gminy. • Zapewnienie korzystnych warunków życia mieszkańców, ochrona wartości kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych. • Aktywizacja gospodarcza i rozwój przedsiębiorczości lokalnej, ograniczenie bezrobocia. • Rozwój terenów wiejskich, kształtowanie i racjonalne wykorzystanie przestrzeni z zachowaniem wymogów ekorozwoju. • Przyciągnięcie inwestorów z zewnątrz oraz promocja oferty inwestycyjnej. • Wykorzystanie potencjału intelektualnego i mobilności mieszkańców oraz zasobów gminy zgodnie z wymaganiami gospodarki rynkowej i jej ekologizacji. Integrowanie społeczności lokalnej do działań na rzecz rozwoju gminy. • Działania władz samorządowych ukierunkowane na rozwój gminy oraz integracja w ramach powiatu świdwińskiego.

Cele związane z poprawą infrastruktury społecznej i technicznej • Poprawa wykształcenia młodzieży i dorosłych. • Poprawa poziomu opieki zdrowotnej. • Rozwój kultury i sportu. • Rozwój infrastruktury technicznej oraz optymalizacja głównych elementów infrastruktury społecznej.

Cele związane z rozwojem poszczególnych branż • Stymulowanie funkcji rolniczej jako funkcji wiodącej oraz wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. • Wytworzenie sprawnych ekonomicznie struktur w rolnictwie i przetwórstwie rolno – spożywczym zdolnych do konkurencji, szczególnie w aspekcie członkostwa w Unii Europejskiej. • Rozwój usług i małych firm. • Rozwój instytucji kreujących gospodarkę w gminie

2 Wynikają również ze strategii rozwoju województwa Zachodniopomorskiego 6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

1 PLAN OPERACYJNY Wynika z zakreślonych wcześniej celów strategicznych. Obejmuje zakres poszczególnych działań w ramach branżowych programów określonych na podstawie analiz eksperckich i opinii oraz propozycji mieszkańców gminy. Zawiera programy rozwoju gminy w dziedzinie: • Rolnictwa i przetwórstwa rolno – spożywczego oraz terenów wiejskich (PR-1), • Infrastruktury technicznej (PR-2), • Infrastruktury społecznej (PR-3), • Aktywizacji miejscowego rynku pracy i ograniczanie bezrobocia. Rozwój przedsiębiorczości (PR–4), • Rozwój funkcji turystycznej (PR-5),

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PROGRAM 1 (PR-1)

ROZWÓJ ROLNICTWA I PRZETWÓRSTWA ROLNO – SPOŻYWCZEGO ORAZ TERENÓW WIEJSKICH

ZAŁOŻENIA OGÓLNE Funkcja rolnicza będzie nadal wiodącą w rozwoju gospodarczym gminy. Zakłada się konieczność jej odbudowy i wzmocnienia ekonomiczno – organizacyjnego. Proces, rozłożony w czasie, będzie uzależniony jednak od ogólnej polityki rolnej oraz poziomu rozwoju gospodarczego kraju. Ważnymi czynnikami stymulującymi program może być także integracja z Unią Europejską, dalsze przekształcenia strukturalne oraz prywatyzacja otoczenia rolnictwa. W perspektywie najbliższych lat przewiduje się wsparcie procesu modernizacji gospodarstw rolnych, marketingu i przetwórstwa rolno – spożywczego oraz podnoszenie ich jakości. Zmierza się do tego by rolnik produkował lepiej ale niekoniecznie więcej. Wsparcie będzie dotyczyć: • inwestycji w gospodarstwach rolnych (modernizacji budynków, parku maszynowego oraz poprawę jakości produkcji), • przetwórstwa i marketingu produktów rolno – spożywczych. Służyć to ma wzmocnieniu pozycji konkurencyjnej gospodarstw rolnych oraz uzyskaniu wyższych dochodów (dotyczy to gospodarstw rozwojowych), • przechodzenia na wcześniejsze emerytury rolników oraz zagospodarowanie się młodych rolników, tworzenie nowoczesnych konkurencyjnych gospodarstw rolnych, • tworzenie grup producenckich i poprawa organizacji rynku rolnego, • rozwoju innych funkcji w rozwoju terenów wiejskich.

ZADANIA W oparciu o przewidywane w perspektywie członkostwo w Unii Europejskiej i zmiany w polityce rolnej w Polsce, zakłada się w gminie realizację następujących zadań: • poprawę struktury władania i użytkowania gruntów i tworzenie efektywnej struktury agrarnej, tworzenie gospodarstw modelowych. • przekazanie części gruntów gospodarstw AWRSP (dzierżaw) do dalszego wykorzystania na cele rolnicze na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych, lub wyłączenie ich na cele nierolnicze: pod zalesienia, urządzenia rekreacyjne, infrastrukturę techniczną, socjalną i mieszkaniową oraz na rzecz innych pozarolniczych działów i gałęzi gospodarczych, • zalesianie gruntów nieprzydatnych rolniczo, • przeznaczenie części zasobów trwałych (budynków i budowli) nieprzydatnych dla rolnictwa na cele nierolnicze (drobna wytwórczość, usługi, rzemiosło oraz inna pozarolnicza działalność), • intensyfikację rolnictwa zwłaszcza niektórych działów i gałęzi produkcji o wysokiej chłonności czynnika pracy żywej (tzw. działy specjalne) oraz osiągnięcie wysokiego poziomu produkcji rolnej związanej systemem kontraktacji z przemysłem rolno – spożywczym, przy wzroście konkurencyjności kosztów wytwarzania, • pozytywną selekcję indywidualnych gospodarstw rolnych tj. wspieranie gospodarstw rodzinnych zapewniających dochody na poziomie parytetowym, a gospodarstw drobnych wykorzystujących alternatywne źródła dochodów, • w indywidualnych gospodarstwach rolnych o odpowiednich uwarunkowaniach organizacyjnych – wykorzystanie ich zasobów na rzecz innych, pozarolniczych kierunków działalności gospodarczej, szczególnie w dziedzinach usług rekreacyjnych (agroturystyka), czy tzw. usług i produkcji nakładczej,

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• w zakresie kierunków produkcji rolnej – preferowanie systemu polowego z kierunkiem zbożowym oraz chowem trzody chlewnej i chowem bydła mlecznego z uzupełniającym kierunkiem uprawy rzepaku, warzyw, • kreowanie warunków i podstaw organizacyjno – finansowych na rzecz integracji sfery produkcji rolnej ze sferą przetwórstwa rolnego oraz z dziedziną obrotu artykułami rolnymi, zwłaszcza z organizacjami skupu, przechowalnictwa, rynkami hurtowymi (również z giełdami rolno – towarowymi), • inicjowanie, tworzenie grup producentów (marketingowych) rolnych, spółdzielni, • utworzenie nowych jednostek usługowo – rolniczych lub przetwórczych w oparciu o istniejące obiekty i instytucje, • poprawa wiedzy fachowej rolników i ich rodzin.

REALIZACJA 1. Przekształcenia strukturalne

Strategia restrukturyzacji rolnictwa w gminie może przebiegać w dwóch etapach3:

⇒ strategia przetrwania (działań bieżących) ⇒ strategia długofalowych przemian

Strategia przetrwania (okres 4-5 lat) oznacza podjęcie działań w celu najlepszego wykorzystania użytków rolnych i obiektów (w odpowiednim stanie technicznym), sprzedaż lub zakup gruntów rolnych i obiektów przez poszczególnych rolników. W sytuacji braku kapitału wykorzystane będą rożne możliwości jego pozyskiwania, tj. przekazywanie gruntów w dzierżawę, użyczenie, pozyskiwanie wspólników oraz poszukiwanie dodatkowych dochodów poza rolnictwem. Nastąpi dalsza koncentracja ziemi i upadek wielu gospodarstw. Powstanie szansa na zmianę zawodu i możliwości zatrudnienia w innych niż rolnictwo zajęciach np. w usługach, turystyce, przetwórstwie rolno – spożywczym. Można przyjąć, że w perspektywie do roku 2010 w gminie utraci pracę w rolnictwie 150÷200 osób, z tego w latach 1999÷2000 – 20÷30 osób 2002÷2006 – 30÷50 osób 2006÷2010 – 100÷120 osób W strategii długofalowej restrukturyzacji rolnictwa w skali powiatu świdwińskiego należy brać pod uwagę następujące działania: • prawidłowe kształtowanie przestrzennej organizacji produkcji rolniczej, rozmieszczenie przetwórstwa rolno – spożywczego i rynków zbytu • tworzenie w okresie docelowym optymalnych – modelowych gospodarstw – które będą konkurencyjne dla gospodarstw UE • dopasowanie organizacji obsługi w pełnym zakresie: do form, kierunków i skali produkcji oraz przestrzennego rozmieszczenia ośrodków produkcyjnych • przemiany w strukturze obszarowej gospodarstw i firm, które muszą uwzględniać problemy społeczno – demograficzne oraz wpływ zmian w technologii i organizacji produkcji rolniczej i jej przetwarzania na kolejnych etapach dochodzenia do założonego modelu organizacyjnego czyli określenie optymalnego obszaru – skali produkcji – uwzględniając optimum technologiczne i ekonomiczne gospodarstwa, • przyjęcie optymalnego kierunku produkcji oraz poziomu intensywności i produktywności w zależności od warunków przyrodniczych i zasobów produkcyjnych oraz typów gospodarstw,

3 typowa dla województwa Zachodniopomorskiego 6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

a także przewidywanych zmian w technologii produkcji (uwzględnienie postępu biologicznego, technicznego i organizacyjnego w produkcji i przetwórstwie), • optymalne lokalizowanie i przyjmowanie odpowiedniej skali bazy przetwórczej, sieci magazynowo – składowej, dostosowanych do konkretnych warunków produkcyjnych, • wytwarzanie oczekiwanych przez konsumentów produktów żywnościowych.

Wiele wyżej opisanych elementów restrukturyzacji regulowanych będzie przez politykę regionalną i strategię rozwoju rolnictwa w województwie oraz interwencjonizm państwowy (głównie system preferowanego wspierania finansowego). Mając na uwadze powyższe można przyjąć, że w gminie Świdwin i powiecie świdwińskim w ciągu najbliższych 15 lat wystąpią następujące zjawiska strukturalne tj.: • w strukturze gospodarstw rolnych funkcjonować będą zarówno gospodarstwa rodzinne jak również gospodarstwa rolne typu wielkoobszarowego, kierowane przez indywidualnego właściciela, dzierżawcę lub spółki prawa handlowego. Gospodarstwa takie z uwagi na dużą ilość jednorodnej produkcji i niskie koszty wytwarzania będą konkurencyjne na rynku krajowym i zagranicznym. Będą też ośrodkami produkcji nasiennej, hodowlanej i postępu rolniczego. Gospodarstwa drobne zabezpieczające dotychczas potrzeby konsumpcyjne rodziny, będą nadal funkcjonować pod warunkiem zmiany profilu produkcji – z ogólnej na specjalistyczną. Nie wskazane jest ograniczanie powierzchni gospodarstw. Jedynym kryterium pomocy winno być: poziom efektywności i ich konkurencyjność na rynku. O rodzinnym charakterze gospodarstwa decydować będzie struktura zatrudnienia (w której przeważać powinno zaangażowanie właścicieli). • powstanie grupa gospodarstw indywidualnych o powiększonym obszarze w oparciu o wydzielony areał gospodarstw Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Będą to gospodarstwa efektywne i dobrze wyposażone w środki produkcji.

W wyniku działań restrukturyzacyjnych (w okresie 10 lat) nastąpi w gminie : • zmniejszenie liczby gospodarstw indywidualnych (o około 25 %) • przeciętna wielkość gospodarstw wzrośnie do 40-50 ha • pojawi się proces podziału gospodarstw powyżej 900-1000 ha na mniejsze o powierzchni 300-500 ha (może pojawić się nowa forma zarządzania tj. holding) • nieznaczne obniżenie ilości małych gospodarstw, które będą traktowane jako działki przydomowe (2-4ha) • nastąpi polaryzacja w kierunku tworzenia i funkcjonowania czterech typowych modeli produkcyjnych gospodarstw tj. typu towarowego.

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

MODELE GOSPODARSTW

Opcje obszarowe gospodarstw modelowych

W obszarze gminy Świdwin preferowane winny być cztery modele ekonomiczne gospodarstw rolnych. Ze względu na to, że w perspektywie przyszłych lat gospodarstwa do 30 ha użytków rolnych nie będą odgrywać znaczącej roli w produkcji rolnej na rynek, przygotowano po wielu analizach i symulacjach ekonomiczno – organizacyjnych cztery typy obszarowe gospodarstw. Gospodarstwa o powierzchni powyżej 500 ha użytków rolnych uznano również jako nietypowe, w których przemiany strukturalne odbywać się będą w inny sposób. Do określenia obszaru i struktury użytków gospodarstw modelowych wykorzystano dane statystyczne wg grup obszarowych najbardziej powszechnych, a zarazem umożliwiających spełnienie dwóch zasadniczych warunków gospodarstw modelowych, tj. poziomu dochodowości oraz poziomu zatrudnienia.

Przesłanki organizacyjno – produkcyjne a) podstawą kształtowania modeli był obszar i struktura użytków rolnych. b) gospodarstwa posiadają zbliżoną jakość gleb. c) gospodarstwa bezinwentarzowe wykorzystują użytki zielone do towarowej produkcji siana. d) kierunki produkcji zwierzęcej narzuca struktura użytków rolnych. e) dla wszystkich gospodarstw przyjęto określone wyposażenie techniczne. f) dla wszystkich modeli przyjęto uproszczony schemat organizacji produkcji.

Analizę przeprowadzono w oparciu o ukształtowane modele i warianty organizacyjno – produkcyjne gospodarstw w określonych grupach obszarowych. Przedstawione założenia, przebieg oraz wyniki analizy odnoszą się do standardowych warunków organizacyjno – produkcyjnych i aktualnych realiów cenowo – rynkowych (rok 1999). Analizę uzupełniono przeliczeniem produkcji na jednostki zbożowe oraz podstawowymi wskaźnikami produkcyjno – ekonomicznymi.

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• Modele i warianty gospodarstw 4)

Obszar i struktura użytków Tabela 34 Model Powierzchnia Udział Jakość gruntów Przewidywane kierunki UR – ha Uż. ziel. % przewaga klas % produkcji prod. towar. zbóż, rzepaku, okop. M – I 37,3 18,8 IV a – IV b 75,5 chów bydła i trzody prod. towar. zbóż, rzepaku, okop. M – II 67,5 13,8 IV a – IV b 76,0 chów bydła i trzody prod. towar. zbóż, rzepaku, okop. M – III 139,8 12,5 IV a – IV b 73,7 chów trzody prod. towar. zbóż, rzepaku, okop. M – IV 334,2 22,2 IV a – IV b 72,2 chów bydła mlecznego

Warianty organizacyjno – produkcyjne

Warunki produkcyjne i obszarowe, udział użytków zielonych, zasoby budynkowe oraz predyspozycje rolnika narzucają przyjęcie następujących założeń wariantowych.

* Wariant 1 Gospodarstwa bezinwentarzowe, ukierunkowane na produkcję towarową zbóż, rzepaku, okopowych i siana, * Wariant 2 Gospodarstwa prowadzące produkcję roślinną z uwzględnieniem potrzeb paszowych oraz produkcję towarową roślinną jak w wariancie 1, przy czym: Gospodarstwa modeli M – I i M – II ze względu na mały obszar ogólny i użytków zielonych prowadzą produkcję zwierzęcą mieszaną – chów bydła i trzody, Gospodarstwa modelu M – III ze względu na niewielki udział użytków zielonych prowadzą wyłącznie chów trzody chlewnej w cyklu zamkniętym, Gospodarstwa modelu M – IV przy zwiększonym udziale użytków zielonych prowadzą chów bydła mlecznego,

Uwaga: Przy projektowaniu skali i struktury produkcji przyjęto: proporcjonalny do jakości gruntów udział upraw intensywnych, które w praktyce mogą się nieznacznie zmieniać, co nie będzie miało istotnego wpływu na wyniki, tradycyjną strukturę produkcji zwierzęcej w gospodarstwach mniejszych, z nieznaczną zmianą struktury zasiewów ze względu na potrzeby paszowe, najbardziej racjonalne wobec struktury użytków kierunki produkcji zwierzęcej w gospodarstwach większych.

4 J. Giera – opracowanie RCDRRiOW w Barzkowicach 6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• Wielkość produkcji potencjalnie towarowej w jedn. zbożowych Tabela 35 gospodarstwa bezinwentarzowe Model I Model II Model III Model IV Rodzaj Wariant 1 Wariant 1 Wariant 1 Wariant 1 Produkcji Ilość jedn. Ilość jedn. Ilość jedn. Ilość jedn. fiz. zboż. fiz. zboż. fiz. zboż. fiz. zboż. Zboża q 750 750 1 454 1 454 3 165 3 165 6 837 6 837 Rzepak q 150 300 300 600 500 1 000 1 250 2 500 Ziemn., buraki cukr. q 1 160 290 1 880 470 5 400 1 350 9 000 2 250 Siano łąkowe q 280 112 372 149 700 280 3 710 1 484 Mleko l Żywiec wołowy kg Żywiec wieprzowy kg Razem 2 340 1 452 4 006 2 673 9 765 5 795 20 797 13 071 Ilość jedn.zboż./1 ha UR X 39 x 40 x 41 x 39

Tabela 36 gospodarstwa z inwentarzem Model I Model II Model III Model IV Rodzaj Wariant 2 Wariant 2 Wariant 2 Wariant 2 Produkcji Ilość jedn. Ilość jedn. Ilość jedn. Ilość jedn. fiz. zboż. fiz. zboż. fiz. zboż. fiz. zboż. Zboża q 758 758 1 476 1 476 3 207 3 207 6 841 6 841 Rzepak q 150 300 300 600 500 1 000 1 250 2 500 Ziemn., buraki cukr. q 1 160 290 1 880 470 5 400 1 350 9 000 2 250 Siano łąkowe q 280 112 372 149 700 280 3 710 1 484 Mleko l 8 000 72 12 000 108 - - 240 000 2 160 Żywiec wołowy kg 900 54 1 350 81 - - 26 900 1 614 Żywiec wieprzowy kg 9 450 520 15 960 878 41 730 2 295 - - Razem 20 698 2 106 33 338 3 762 51 537 8 132 287 701 16 849 Ilość jedn.zboż./1 ha UR X 56 x 56 x 58 X 50

• Niektóre wskaźniki produkcyjno-ekonomiczne Tabela 37 Gospod. bezinwentarzowe Gospod. z inwentarzem Wyszczególnienie Mod. I Mod. II Mod. III Mod. IV Mod. I Mod. II Mod. III Mod. IV Wartość prod.ogółem zł 65 066 112 580 228 670 517 322 105 409 180 814 362 877 723 162 Zużycie wewnętrzne zł 1 982 2 204 3 715 12 417 27 509 41 714 59 477 114 562 Wartość sprzed.ogółem zł 63 084 110 376 224 955 504 905 77 900 139 100 303 400 608 600 Wartość sprzed./1 ha zł 1 691 1 635 1 609 1 511 2 088 2 061 2 170 1 821 Koszty prod.ogółem zł 46 913 93 962 177 842 449 173 64 721 122 333 257 274 536 067 Koszty prod./1 ha zł 1 258 1 392 1 272 1 344 1 735 1 812 1 840 1 604 Dochód rolniczy zł 9 691 16 414 47 113 55 733 13 179 16 767 46 127 72 533 Dochód rolniczy/ha zł 260 243 337 167 353 248 330 217 Wskaźnik opłac.sprzed. % 134,5 117,5 126,5 112,4 120,4 113,7 117,9 113,5 Wsk.rentown.(b.amort.) % 29,7 12,1 21,2 6,5 16,3 9,5 14,0 8,7 Konkluzją analizy i oceny wyników jest wskazanie optymalnego modelu gospodarstwa do upowszechniania w gminie Świdwin.

6 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Model I i model II gospodarstw w obydwu wariantach nie zapewnia przewidywanego parytetu dochodowego w obecnych warunkach ekonomicznych. Jednakże efektywność tych gospodarstw jest dostatecznie wysoka, by przy bardziej korzystnych relacjach cenowo – rynkowych bądź przy wprowadzeniu dodatkowych kierunków działalności (np. uprawa warzyw, owoców jagodowych, agroturystyka) mogły osiągać zadowalający poziom dochodów na osobę. Model III wykazuje najwyższą efektywność w obydwu wariantach, przy ok. 4% zatrudnieniu. Jego efektywność może także wzrosnąć przy pozytywnej zmianie warunków ekonomiczno – organizacyjnych. Model IV przynosi największy poziom dochodu, w tym najkorzystniejsze perspektywy rozwojowe, jednak wyniki jednostkowe oraz wskaźniki uzyskuje najniższe. Efektywność tego typu gospodarstw może wzrosnąć w wyniku modernizacji i reorganizacji.

Uwaga: 1. Gospodarstwa modeli III i IV uzyskują nadwyżki finansowe na inwestycje i akumulację.5) 2. W miarę wzrostu obszaru gospodarstw wzrasta potencjalna możliwość utrzymania miejsc pracy w środowisku wiejskim.

Ostatecznie można sformułować następujące wnioski z optymalizacji gospodarstw. Model III – gospodarstwo o pow. ok. 140 ha w wariantach bezinwentarzowym i prowadzącym chów zwierząt spełnia wszystkie wymagane warunki, czyli może stanowić wzorzec optymalnego gospodarstwa rolnego do upowszechnienia. Model I do którego najbardziej zbliżona jest przeciętna wielkość gospodarstw może efektywnie funkcjonować po wprowadzeniu dodatkowych kierunków działalności. Gospodars- twa te winny natomiast zreorganizować produkcję lub dążyć do modelu optymalnego Model II gospodarstw należy traktować jako krótkotrwałą formę przejściową. Model IV gospodarstw po stosownej reorganizacji produkcji i poziomu zatrudnienia należy postrzegać jako gospodarstwa o możliwie największej dynamice rozwoju i postępu ze względu na akumulację nadwyżek finansowych.

W strategii przekształceń strukturalnych przewiduje się stopniowe dostosowanie się gospodarstw rolnych do typów modelowych. W latach 1999–2010 może powstać ok.50 takich gospodarstw.

Prognoza struktury gospodarstw modelowych w gminie Świdwin do 2010 roku Tabela 38 Okres 1999-2002 2002-2006 2006-2010 Typ Ilość gospodarstw w gminie M – I 16 18 20 (30÷40 ha) M – II 5 6 6 (60÷70 ha) M – III 4 6 7 (130÷140 ha) M – IV 3 5 8 (340÷350 ha) Źródło: opracowanie własne Uwaga: dominującą grupą obszarową gospodarstw w 1999 r. były w gminie gospodarstwa małe (1÷5ha) – 143 gospodarstw oraz 5÷15ha – 64 gospodarstwa;15÷30 – 55 gospodarstw Przewidywana likwidacja gospodarstw rolnych w poszczególnych przedziałach obszarowych

5 wg relacji ekonomicznych w II półroczu 1999 roku. 7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Tabela 39 2002 2006 2010 Ilość ha Ilość ha Ilość ha od 1 do 5 ha 8 16 10 43 20 80 od 5 do 15 ha 4 25 6 60 6 55 od 15 do 30 ha 6 80 5 75 6 100

PRODUKCJA ROLNICZA - POPRAWA EFEKTYWNOŚCI I JAKOŚCI

Kierunki rozwoju produkcji roślinnej Zboża • utrzymanie powierzchni upraw zbóż na dotychczasowym poziomie lub ograniczenie o około 10% w strukturze zasiewów przy wykorzystaniu nowych wydajnych i jakościowo dobrych odmian, • preferowanie upraw pszenic wysokojakościowych pod potrzeby przemysłu piekarniczego, • produkcja żyta na potrzeby produkcji spirytusu odwodnionego • wykorzystanie w dużych gospodarstwach nowych technologii uprawy i uproszczenia.

Rzepak • wzrost powierzchni uprawy, zwłaszcza w gospodarstwach większych obszarowo położonych w rejonach dotychczasowej jego uprawy, w ramach kontraktów z przemysłem olejarskim, • nowe technologie i środki ochrony.

Ziemniaki • wzrost produkcji, ale w oparciu o wcześniejsze uzgodnione umowy kontraktacyjne i handlowe ziemniaków jadalnych i przemysłowych (Łobez), • uporządkowanie odmianowe (ilościowe i jakościowe) prowadzące do wzrostu wydajności i jakości, • konfekcjonowanie ziemniaków jadalnych.

Uprawy specjalne • uprawa traw nasiennych i roślin motylkowych, • intensyfikacja rolnictwa w kierunku wykorzystania istniejących warunków agroprzyrodniczych, • wykorzystanie lokalnych możliwości zaopatrzenia upraw specjalnych w wodę, • wykorzystanie miejscowych warunków i możliwości utworzenia zintegrowanej z przetwórstwem rolno - spożywczym i chłodnictwem bazy surowcowej, (truskawki, owoce jagodowe, warzywnictwo itp.) • utworzenie nowych miejsc pracy poprzez wprowadzenie upraw pracochłonnych.

Spodziewane efekty • zatrudnienie ok. 70÷80 osób, • uzyskanie produkcji wysokiej jakości warzyw i owoców miękkich w ilości 1000- 1200 ton/rok, • w II-gim etapie uruchomienie w oparciu o istniejące zasoby trwałe, lokalnych przechowalni i bazy konfekcjonowania surowca.

Kierunki rozwoju produkcji zwierzęcej Trzoda chlewna

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• Główny kierunek to poprawa efektywności chowu poprzez: • powiązania kontraktacyjne z zakładami przetwórstwa i utworzenie grupy producentów, • wprowadzenie klasyfikacji poubojowej, zgodnie z systemem EUROP, • poprawa mięsności poprzez racjonalny tucz.

Bydło • Główny kierunek to zwiększenie koncentracji i specjalizacji w chowie bydła oraz produkcji mleka i wołowiny poprzez: • zdecydowane odchodzenie od kierunku użytkowania mleczno - mięsnego, • dążenie do uzyskania wysokiej jakości wołowiny poprzez chów czystych ras mięsnych, • koncentrację produkcji mleka, zwiększenie wydajności jednostkowej oraz poprawę jego jakości, • utworzenie większych stad (od 20 szt.) i wyposażenie obór w aparaturę do chłodzenia mleka, • rozwój spółdzielczości mleczarskiej.

Rozwój rolnictwa ekologicznego - rolnictwo zintegrowane Szansą dla rozwoju rolnictwa na obszarach przyrodniczo - chronionych może być produkcja metodami ekologicznymi, rozwijanie ekologizacji rolnictwa, służącej przede wszystkim ochronie środowiska naturalnego, a w dalszej kolejności produkcji zdrowej żywności. Ekologizacja może być też szansą na częściowe rozwiązanie problemu bezrobocia i depopulacji, z racji rozwoju w jej ramach pracochłonnych kierunków produkcji. Produkcja zdrowej żywności nabierać będzie coraz większego znaczenia z racji spodziewanego w najbliższych latach wzrostu popytu na usługi turystyczne, w tym ekoturystyczne i agroturystyczne. Przewiduje się powstanie 3-4 gospodarstw ekologicznych, które mogą zrzeszyć się w Ekolandzie i sprzedawać swoje produkty w Szczecinie, Koszalinie i Kołobrzegu.

W gminie zaleca się wdrożenie tzw. systemu rolnictwa zintegrowanego obejmującego zarówno gospodarstwa indywidualne jak i dzierżawców. Stworzy to podstawy do ekologizacji całej gminy. Rolnictwo zintegrowane jest to system produkcji, wykorzystujący w harmonijny sposób postęp techniczny i biologiczny w uprawie, nawożeniu i ochronie roślin. W rolnictwie zintegrowanym przemysłowe środki produkcji (nawozy mineralne i pestycydy) są stosowane w umiarkowanych ilościach, wspomagają one całokształt poczynań agrotechnicznych rolnika i są efektywnie wykorzystywane. Celem gospodarowania jest uzyskanie stabilnej wydajności i odpowiedniego dochodu rolniczego, doraźnie, jak również w długim okresie, w sposób niezagrażający środowisku przyrodniczemu. Można w uproszczeniu stwierdzić, że jest to system łączący w sobie najlepsze elementy rolnictwa ekologicznego (płodozmian, nawożenie organiczne, uprawa międzyplonów, mechaniczna pielęgnacja, dbałość o żyzność i biologiczną aktywność gleby) i konwencjonalnego (nawozy mineralne stosowane w umiarkowanych dawkach oraz interwencyjnie aplikowane pestycydy). Można w zdecydowany sposób, nawet o 30-50%, ograniczyć zużycie pestycydów i nawozów mineralnych i nie spowoduje to większego spadku produkcji niż o 3-5%. Koncepcja ta zakłada, że część nakładów ponoszonych na te środki produkcji może być skompensowana zabiegami agrotechnicznymi i biologicznymi zastosowanymi zgodnie z wiedzą rolniczą i ekologiczną. Ten system produkcji powinien zapewnić: • uzyskanie produkcji na odpowiednio wysokim poziomie, ale nie maksymalnym dzięki wykorzystaniu naturalnych zasobów siedliska i umiejętnemu wspomaganiu ich środkami przemysłowymi; • dobrą jakością produktów rolniczych;

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• ekonomiczną stabilność gospodarstw, określaną doraźnie, jak również w długiej perspektywie czasowej; • eliminację lub wyraźne ograniczenie skażeń obszarowych środowiska przyrodniczego powodowanych przez rolnictwo; • mniejsze zużycie energii. System zintegrowanej produkcji rolnej może być wdrażany tylko całościowo, traktując gospodarstwo o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej jako organiczną całość.

ZALECANA LOKALIZACJA PRODUKCJI

Obszar produkcji rolnej z Obszar produkcji rolnej z Obszar produkcji rolnej preferencją bydła preferencją chowu trzody z preferencją produkcji mlecznego i opasowego chlewnej roślinnej

Miejscowości Miejscowości Miejscowości Bierzwnica Smardzko Cieszyno Cieszeniewo Bełtno Świdwinki Smardzko Rusinowo Berkanowo Sława Łąkowo Niemierzyno Rogalino Lekowo Bystrzyna Krosino Ząbrowo Przybysław Kartlewo Klępczewo

Obszar produkcji ekologicznej lub specjalnej (truskawki, owoce jagodowe, warzywa)

Niemierzyno Rogalino Świdwinki Rusinowo Bełtno Berkanowo Lekowo Przybysław Psary Świdwinek Krosino Gola Dolna

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PRZEMYSŁ ROLNO - SPOŻYWCZY Na terenie gminy występują korzystne warunki do rozwoju przemysłu rolno - spożywczego i przechowalnictwa. Rozwój przemysłu rolno-spożywczego w gminie jest podstawowym warunkiem rozwoju funkcji rolniczej i wzrostu dochodu producentów.

Kierunki rozwoju: • gorzelnictwo - na bazie istniejących gorzelni w Smardzku i Bierzwnicy. Niezbędna jest modernizacja i poprawa stanu technicznego urządzeń i uruchomienie produkcji spirytusu bezwodnego z przeznaczeniem jako dodatek do paliw; • przetwórstwo owocowo - warzywne (na bazie własnych upraw specjalnych) współpraca z zakładem oraz utworzenie innego konkurencyjnego zakładu w okolicy Rusinowo-Bełtno; • przechowalnictwo zbóż na bazie obiektów własnych dużych gospodarstw; • suszarnia i mieszalna pasz w Klępczewie oraz na bazie niewykorzystanych wolnych obiektów; • drobne przetwórstwo mięsne, itp. (przetwórnie na potrzeby zaopatrzenia miasta i gminy – w zależności od inicjatywy mieszkańców); • przetwórstwo mleka – mleczarnie w Koszalinie, Kołobrzegu, Szczecinku i Białogardzie; • zielarstwo; • wędzarnie i przetwórnie ryb w miejscowościach Świdwinek i Lekowo

Leśnictwo Celem nadrzędnym jest przeznaczenie na cele leśne gruntów uprzednio użytkowanych rolniczo oraz powiększenie powierzchni lasów w gminie. Do tego celu przeznaczyć należy grunty najsłabsze kl. VI i VIz występujące w pobliżu kompleksów leśnych, w zagłębieniach terenu itp. Podstawowymi celami jakie zamierza się osiągnąć przy realizacji programu zalesień to: • Możliwość uzyskania przez ludność wiejską źródeł dochodu • poprzez zatrudnienie przy zalesianiu gruntów i pielęgnacji upraw; • przy pielęgnacji drzewostanów; • w turystyce poprzez zwiększenie ruchu turystycznego w wyniku podniesienia atrakcyjności regionu; • poprzez zwiększone możliwości pozyskiwania runa leśnego i łowiectwa. • Wykorzystanie gruntów rolnych nieprzydatnych w produkcji rolniczej. • Racjonalizację struktury użytkowania ziemi. • Poprawę walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu. • Poprawę ładu w gospodarce przestrzennej. W wyniku wdrożenia programu można zalesić do 2010 obszar o powierzchni 200÷250 ha.

Działania Przeznaczenie pod zalesienie wszystkie grunty klasy V i VI w obrębie lasów i utworzyć granicę rolno-leśną. Przeznaczenie w I etapie (do 2002r.) pod zalesienie następujących działek: Berkanowo – nr 116 o pow. 37,26 ha Bystrzyna – nr 9 o pow. 6,02 ha Osowo – nr 31 o pow. 2,80 ha Rusinowo – nr 59/1 o pow. 2,61 ha

Weryfikacja gruntów rolnych pod względem przydatności do zalesień. Uzgodnienia z Lasami Państwowymi i AWRSP oraz indywidualnymi właścicielami gruntów co do perspektywicznej koncepcji zalesień w dalszych etapach.

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Opracowanie koncepcji realizacji programu z możliwością pozyskania w perspektywie subwencji na zalesianie gruntów rolnych (z Unii Europejskiej i budżetu państwa)

W wyniku realizacji Programu szacuje się, iż osiągnie się do 2010 roku nowe miejsca pracy w wysokości 10÷20 osób.

Gospodarka rybacka Niezbędne jest wykorzystanie istniejącego potencjału (30 stawów) poprzez modernizację i poprawę technologii chowu i hodowli w Świdwinku. Ponadto: • wykorzystanie podmokłych nieużytków na cieku wodnym w Oparznie do produkcji rybackiej, • wykorzystanie do budowy stawów wyrobiska po wapnie łąkowym w Berkanowie i żwirowni w Lipcach, • wykorzystanie terenów przy rzece Rega do hodowli ryb, • rozwój wędkarstwa poprzez przygotowanie obiektów infrastruktury (noclegi, stanice itp.)

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PROGRAM 2 (PR-2)

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

ZAŁOŻENIA OGÓLNE Infrastruktura stanowi jeden z podstawowych elementów, który kształtuje możliwości rozwoju gospodarczego oraz wpływa na jakość życia mieszkańców gminy. Dobre bądź słabe wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej sprzyja bądź uniemożliwia rozwój większości inicjatyw gospodarczych. Infrastruktura jest czynnikiem hamującym bądź przyśpieszającym przekształcenia jakościowe na obszarze gminy, szczególnie na obszarach wiejskich. Stwarza warunki do rozwoju przedsiębiorczości. Wzbogaca ofertę inwestycyjną i jej atrakcyjność. Umożliwia bezpośrednio różnicowanie gospodarczych funkcji gminy. Powiększanie stanu oraz modernizacja infrastruktury technicznej gminy jest głównym celem strategicznym w jej rozwoju. Warunkuje bezpośrednio realizację innych zadań oraz programów branżowych.

ZADANIA Zadania strategiczne w sferze infrastruktury technicznej obejmują: • działania prowadzące do zmniejszenia różnicy w wyposażeniu obszaru w infrastrukturę techniczną w stosunku do krajów Unii Europejskiej i przodujących gmin w województwie; • rozbudowę i modernizację urządzeń związanych z sanitacją gminy tj.: - oczyszczalni ścieków z kanalizacją sanitarną, - wodociągów, - wysypiska nieczystości stałych, - sieci i urządzeń doprowadzających gaz przewodowy; • rozbudowę i modernizację dróg lokalnych, dróg dojazdowych do wsi itp.; • unowocześnienie sieci i urządzeń elektroenergetycznych poprzez: wymianę zdekapitalizowa- nych urządzeń, zrealizowanie inwestycji poprawiających pewność zasilania energetycznego; • wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii – wybudowanie urządzeń wykorzystujących alternatywne źródła powstawania energii; • stworzenie czasowych i stałych miejsc pracy przy realizacji i eksploatacji wybudowanych urządzeń infrastrukturalnych; • pozyskanie środków z zewnątrz (funduszy przedakcesyjnych i Banku Światowego oraz środków z budżetu Państwa).

REALIZACJA Stan obecny nie odpowiada potrzebom rozwoju gospodarczego, dlatego niezbędny jest rozwój następujących dziedzin:

Sieć wodno – kanalizacyjna (zaopatrzenie w wodę), zasoby wodne Potrzeba rozbudowy i szczególnie modernizacji sieci wodno – kanalizacyjnej wynika z coraz większego zużycia wody w procesach produkcyjnych i technologicznych, zarówno w rolnictwie jak i działalności pozarolniczej oraz w gospodarstwach domowych. Wskazane jest: • podjęcie remontów i modernizacja sieci i urządzeń ze szczególnym uwzględnieniem budowy urządzeń uzdatniających wodę pitną – stwarza to potrzebę budowy sieci wodociągowej w Kluczkowie, Sławie i Świdwinku (do 2010 r.), • modernizacja sieci i stacji w miejscowościach

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- Oparzno, Łąkowo, Osowo (do roku 2002), - Lipce, Bełtno, Bystrzyno, Rogalino, Cieszniewo (do roku 2006), • poprawa gospodarki zasobami wodnymi poprzez - remonty urządzeń i rowów melioracyjnych, - możliwość wybudowania progu wodnego na rzece Rega do celów energetycznych, - zagospodarowanie terenu przy rzece Rega i uruchomienie hodowli i przetwórstwa ryb w miejscowościach Bystrzyno, Oparzno, Lekowo, - dalsze zagospodarowanie stawów i jezior na terenie gminy, • wymiana sieci (rur) z istniejących szczególnie azbestowo-cementowych na PCV,

Gospodarka ściekami i odpadami stałymi W celu pełnego zaspokojenia potrzeb ludności i gospodarki gminy zakłada się w zakresie gospodarki ściekami przeprowadzić prace koncepcyjne wykonane w dwóch wariantach: opracowanie i wdrożenie programu sanitacji gminy

WARIANT I • przeprowadzenie modernizacji i rozbudowy kanalizacji w Kartlewie, Smardzku, Bierzwnicy, Krosinie, Lekowie, Niemierzynie, Ząbrowie i Oparznie aby doprowadzić do pełnego oczyszczania ścieków i zwiększenia zdolności przerobowej • budowę mniejszych (kontenerowych) oczyszczalni dla miejscowości: Przybysław, Bełtno, Berkanowo, Kartlewo, Cieszyno, Bystrzyna, Cieszeniewo, Rycerzewko i Lipce, • budowę nowych oczyszczalni z siecią kanalizacji dla miejscowości: Oparzno oraz kolektorów w Lekowie, Klępczewie, Bierzwnicy, Krosinie, Ząbrowie, Niemierzynie (do 2006 r), • budowę kanalizacji burzowej na odcinkach dróg niektórych miejscowości (wg potrzeb) • lub oczyszczalnie przyzagrodowe lub kilka gospodarstw.

WARIANT II • w wariancie II należy zastanowić się nad budową dwóch oczyszczalni tj. systemu doprowadzającego ścieki z terenu całej gminy oraz wykorzystania także oczyszczalni miejskiej w Świdwinie 6

W zakresie gospodarki odpadami stałymi: • rozbudowa składowiska odpadów stałych z systemem segregacji w porozumieniu międzygminnym (inwestycje wspólne kilku gmin). Lokalizacja do uzgodnienia (Świdwin lub Sławoborze) • wybudowanie spalarni odpadów z wykorzystaniem ciepła do opalania domów i produkcji szklarniowej, (tylko w przypadku lokalizacji odpadów stałych na terenie Świdwina - wspólnie), • wydzielenie i utworzenie grzebowiska padłych zwierząt oraz zorganizowanie utylizacji (w ramach porozumień między gminami powiatu) oraz mogielnika, • zorganizowanie systemu recyklingu poprzez ustawienie we wszystkich miejscowościach gminy odpowiednich pojemników,

6 W mieście Świdwin przewiduje się rozbudowę miejskiej oczyszczalni wraz z budową nowych kolektorów - III etap kolektor sanitarny „B” oraz I etap kolektor sanitarny „C” i kolektor sanitarny ul. Podgórna 7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• w przypadku składowiska międzygminnego w Świdwinie lub Sławoborzu wskazane jest uruchomienie gminnego punktu gromadzenia odpadów poprzez ustawienie miniprzesypowni, • likwidacja wszystkich 18 wysypisk odpadów stałych i ich rekultywacja.

Realizacja tych zadań powinna doprowadzić do pełnej optymalizacji gospodarki odpadami stałymi i ściekami a tym samym znacznie poprawić stan sanitacji gminy.

Gazownictwo Dążąc do rozwoju zrównoważonego obszarów wiejskich, czyli zgodnego z ekorozwojem, należy w sposób zdecydowany ograniczyć urządzenia ciepłownicze zanieczyszczające atmosferę, a więc systemy grzewcze bazujące na węglu kamiennym i zastępować je systemami wykorzystującymi gaz sieciowy.

Zakłada się: • pełne wdrożenie opracowanego w 1996 r. „Programu gazyfikacji gminy Świdwin”, • doprowadzenie sieci gazowej do głównych miejscowości gminy (do pozostałych mniejszych po analizie ekonomicznej) tj. do Smardzka, Krosina, Oparzna-Łąkowa, Kluczkowa- Niemierzyna-Rogalina, Rusinowa-Ząbrowa, Bełtna, • budowa gazociągów średniego ciśnienia z zastosowaniem reduktorów domowych w systemie miasta i gminy, • istniejące stacje redukcyjno-pomiarowe II stopnia na terenie Świdwina (ul. Topolowa i Polna) należy rozbudować, • budowa dwóch stacji redukcyjno-pomiarowych (ul. Szczecińska i Słowiańska).

Elektroenergetyka Bardzo ważnym ogniwem infrastruktury technicznej jest modernizacja sieci elektroenergetycznej i stacji transformatorowych. W związku z zakładanym rozszerzeniem infrastruktury w ogóle oraz wielofunkcyjnym charakterem wsi, zapotrzebowanie na energię będzie wzrastało w postępie niemal geometrycznym. Dlatego też zakłada się pełną modernizację tego systemu, głównie na terenach wiejskich. Niezbędne będzie ponadto: • zmiana oświetlenia ulic na energooszczędne, • budowa i rozbudowa linii oświetleniowych w miejscowościach, które takiego nie posiadają lub nie spełniają potrzeb mieszkańców, • uruchomienie źródeł alternatywnych poprzez lokalizację na terenie gminy kilku elektrowni wiatrowych: teren o korzystnych kierunkach i sile wiatrów (propozycje – miejscowości Rusinowo, Bierzwnica, Krosino), • uruchomienie małej elektrowni wodnej na rzece Rega (kapitał prywatny), • modernizacja sieci elektrycznej w obiektach (do 2002 r.). - Zespół Szkół – Bierzwnica, Oparzno, Lekowo, - Szkoła Podstawowa – Klępczewo, Rusinowo - świetlice wiejskie

Zaopatrzenie w ciepło Dostępność gazu ziemnego na terenie gminy umożliwi modernizację systemu zaopatrzenia w ciepło. Niezbędna jest zatem modernizacja kotłowni wykorzystującej paliwo stałe i zastąpienie ich gazem lub innym paliwem nieuciążliwym dla środowiska (dotyczy to kotłowni i gospodarstw domowych). Kotłownie:

7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• Bełtno, • Bierzwnica, • Cieszeniewo, • Cieszyno, • Gola Górna, • Klępczewo, • Kluczkowo, • Krosino, • Lekowo, • Łąkowo, • Niemierzyno, • Oparzno, • Przymiarki, • Psary, • Rusinowo, • Rycerzewko, • Sława, • Smardzko, • Osiedle Wojskowe k. Świdwina, • Ząbrowo

W każdym przypadku modernizacji niezbędna jest szczegółowa analiza ekonomiczno – techniczna poszczególnych wariantów rozważań. Przewiduje się, że w ramach modernizacji kotłowni powinny powstać również mikroelektro- ciepłownie (produkcja prądu i ciepła) o dużej sprawności technicznej. Równolegle z modernizacją kotłowni winno wdrożyć się system docieplania budynków (budynków użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych wielorodzinnych tj. w szkole w Klępczewie z wymianą sieci C.O., Gminny Ośrodek Kultury w Lekowie z wymianą C.O., Szkoła Podstawowa Rusinowo, Zespół Szkół Bierzwnica-Oparzno i świetlice wiejskie – Łąkowo, Kluczkowo, Cieszniewo).

Telekomunikacja Rozwój sieci telekomunikacyjnej jest związany ściśle z jednym z najważniejszych czynników unowocześnienia wsi. Należy zatem utrzymać dotychczasowe tempo przyrostu połączeń telefonicznych na terenie gminy. Koncepcja usprawnienia telekomunikacji to: • modernizacja (wymiana) istniejących central telefonicznych na cyfrowe – spowoduje polepszenie jakości świadczonych usług – zapewni pozostałym gospodarstwom domowym (10%) dostęp do telekomunikacji, • układanie kabli światłowodowych z zamianą innych linii telefonicznych, które maja zbyt małe możliwości oferowania usług telekomunikacyjnych, • wdrożenie II etapu programu telefonizacji miasta i gminy Świdwin przez TP S.A. O/Koszalin, • pełna dostępność użytkowników do Internetu.

Drogi i transport Ze względu na duże zaniedbanie w zakresie dostępności transportowej na obszarach wiejskich gminy zwłaszcza w zakresie stanu technicznego dróg, pilnym staje się zadanie związane z modernizacją i powiększeniem sieci dróg lokalnych i ich przystosowaniem do transportu np. nowoczesnych maszyn rolniczych itp. 7 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Zdecydowana poprawa jakości nawierzchni dla coraz liczniejszego i cięższego sprzętu transportowego spowoduje powiększenie i ulepszenie dostępności transportowej. W sposób istotny przyśpieszy to wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich gminy oraz umożliwi wzrost intensyfikacji i produktywności, towarowości rolnictwa oraz rozwój turystyki.

Niezbędne jest podjęcie następujących zadań: • modernizacja drogi wojewódzkiej przebiegającej przez teren gminy (W-152), • modernizacja dróg pozostałych powiatowych, • remonty wszystkich dróg gminnych – w tym również dróg polnych, • utrzymanie i rozwój komunikacji publicznej (państwowej i prywatnej) wraz z budową funkcjonalnego dworca autobusowego • rozwój usług związanych z obsługą komunikacji (warsztaty napraw, wulkanizacja, itp.)

Melioracja Większość urządzeń melioracyjnych na terenach wykorzystywanych rolniczo wymaga pełnej modernizacji lub podjęcia nowych przedsięwzięć. Wskazane jest opracowanie szczegółowej koncepcji odtworzenia systemów melioracyjnych.

Wskazane działania • regulacja rzeki Rega • prace melioracyjne na powierzchni: do 2002 do 2006 do 2010 grunty orne 120 ha 200 ha 200 ha użytki zielone 210 ha 200 ha 150 ha rowy 20 ha 40 ha 40 ha • ponowne zagospodarowanie użytków zielonych w miejscowościach doliny rzeki Rega: Bierzwnicy, Kluczkowie, Cieszeniewie, Sławie, Smardzku, Rogalinie, Niemierzynie, Bystrzynie, Krosinie i Przybysławiu, z tym, że w I etapie: Rusinowo - 208 ha UZ Bełtno - 65 ha UZ Osowo - 29 ha UZ

w II etapie Klępczewo - 15 ha UZ Oparzno, Lipie, Gola - 272 ha UZ Kartlewo, Lekowo - 65 ha UZ

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PROGRAM 3 (PR-3)

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ

ZAŁOŻENIA OGÓLNE Społeczna infrastruktura gminy to sieć urządzeń i obiektów współpracujących ze sobą na zasadzie różnorodnych współzależności i zaspakajających potrzeby ludności przy wzrastających potrzebach cywilizacyjnych itp. Kształtowanie się ośrodków infrastruktury społecznej jest procesem dynamicznym. Dynamikę tę wyznaczają: liczba i struktura ludności, pojawienie się nowych rodzajów potrzeb i zmiany intensywności potrzeb istniejących oraz przeobrażenia w organizacji i technologii świadczenia usług. Obecny poziom obsługi ludności w gminie jest zróżnicowany. Różne grupy mają różne potrzeby w zakresie rodzaju, poziomu usług bądź częstotliwości ich użytkowania. Również zróżnicowany jest poziom rozwoju poszczególnych elementów infrastruktury społecznej. Celem strategicznym będzie zatem osiągnięcie poprawy poziomu usług w zakresie oświaty, kultury i sztuki, sportu, ochrony zdrowia i rekreacji na terenie gminy.

ZADANIA • wdrożenie reformy oświatowej w zakresie zadań własnych gminy – do 2002 roku, • rozszerzenie oferty edukacyjnej dla mieszkańców gminy; • zwiększenie dostępności mieszkańców do wszystkich elementów infrastruktury społecznej, • rozwinięcie aspiracji edukacyjnych dzieci, młodzieży i dorosłych (rozszerzyć ofertę), • optymalizacja funkcjonowania szkół z uwzględnieniem reformy edukacji, restrukturyzacja sieci szkół, • poprawa bazy materialnej oraz wyposażenia szkół w środki dydaktyczne, • odbudowanie rożnych form działalności opiekuńczej szkoły takich jak: pomoc materialna, świetlice i stołówki, dowożenie uczniów itp., • poprawa stanu zdrowia mieszkańców. Podnoszenie świadomości zdrowotnej, profilaktyka., • usprawnienie organizacji służby zdrowia i opieki społecznej w gminie, • zwiększenie dostępności usług medycznych i rozwój instytucji lekarza pierwszego kontaktu, • rozwój kultury i sportu, większe uczestnictwo w kulturze. Stworzenie warunków do uprawiania sportu i rekreacji • poprawa poziomu wykształcenia mieszkańców; • obniżyć stopień bezrobocia w gminie; • dokonać restrukturyzacji sieci szkolnej; • poprawić stan techniczny bazy oświatowej, • rozszerzyć ofertę kulturalną i sportową gminy wobec mieszkańców • wprowadzić imprezy promujące gminę.

Rozwój oświaty, kultury i sportu Koncepcja kształcenia młodzieży wiejskiej w szkołach w obszarze rolnictwa i gospodarki żywnościowej jest konkretyzacją trzech rządowych dokumentów: 1. Średniookresowej strategii rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. 2. Narodowej polityki rolnej – edukacja. 3. Paktu dla rolnictwa i obszarów wiejskich (rozdz. IV)

Z programów tych (diagnozujących dokładnie sytuację społeczno – ekonomiczną wsi i rolnictwa po 1995 r., a także analizujących uwarunkowania tej sytuacji) wynika, że:

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

1. Tylko część młodzieży wchodzącej na rynki pracy będzie mogła znaleźć pracę w gospodarstwach rolnych (różnych typów i form własności, o różnym kierunku produkcji). 2. Część młodzieży podejmie, po skończeniu szkoły, pracę w innych zawodach niż rolnictwo. 3. Przeważająca większość młodych ludzi po skończeniu szkoły będzie musiała łączyć pracę w gospodarstwie rolnym z pracą w innym zawodzie, pozarolniczym.

W każdym z tych przypadków kandydaci będą poszukiwali pracy w pobliżu miejsca zamieszkania, ze względu na wysokie koszty budownictwa mieszkaniowego i brak tradycji powszechnych przesiedleń w poszukiwaniu pracy w innym regionie. Nowa filozofia rozwoju, nakazująca widzieć na wsi w pierwszym rzędzie możliwość tworzenia pracy poza rolnictwem stawia inne wymagania przed szkołami, które muszą: • przygotować dobrze kandydatów na lokalne rynki pracy w zawodach poszukiwanych przez gospodarkę narodową, w tym firmy zlokalizowane na obszarach wiejskich, • przygotować na dobrym poziomie kandydatów, chcących wstąpić na wyższe uczelnie, • wyrobić u młodzieży nawyk permanentnego kształcenia się, douczania, gdyż w każdym zawodzie (niezależnie od tego na jakim stanowisku, na wsi czy w mieście) pracownik będzie musiał podczas swojego życia zawodowego ustawicznie podnosić kwalifikacje, • mieć atrakcyjną ofertę programową dla młodzieży, która dostrzegając przemiany wynikające z wdrażania zasad rynku, nie chce dziś uczyć się w szkołach o kierunkach czysto rolniczych (mechanizator rolnictwa, specjalista produkcji roślinnej, zwierzęcej, itp.).

Rozpatrując wieś i rolnictwo jako rynek pracy oraz w tym kontekście potrzeby kształcenia i przekwalifikowania ludności, trzeba przyjąć następujący kierunek przemian: • gwałtowny spadek liczby zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej i przemieszczanie się tych zasobów pracy do przetwórstwa rolno– spożywczego i do działalności pozarolniczej, przede wszystkim do usług, • szybki wzrost wydajności pracy, • mechanizacja pracy, a w związku z tym duże nakłady na techniczne uzbrojenie rolnictwa, • drożenie stanowisk pracy w rolnictwie, szybsze niż w działach pozarolniczych.

Aktywny udział mieszkańców gminy w kształtowaniu własnych warsztatów pracy i warunków życia jest w dużej mierze zależny od ich właściwego przygotowania do podejmowania zadań. Przygotowanie to wino przede wszystkim zmierzać do wyrównania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży na terenach wiejskich i zaczynać się od rozwoju wychowania przedszkolnego poprzez dobrze zorganizowane szkoły podstawowe i gimnazja. Wykształcenie wyższe ma prawie sześciokrotnie więcej mieszkańców miast niż wsi, zaś policealne i średnie wykształcenie – ponad dwukrotnie więcej ludności miast niż wsi. Postęp w dziedzinie oświaty jest jednak procesem długotrwałym i wieloczynnikowo uwarunkowanym. Dokonuje się wraz ze zmianą pokoleń.

REALIZACJA

Sieć szkół W obszarze gminy funkcjonują trzy gimnazja w zespołach ze Szkołami Podstawowymi w Bierzwnicy, Lekowie i Oparznie oraz dwie samodzielne szkoły podstawowe w Klępczewie i Rusinowie. Model sieci szkół może funkcjonować w obecnie obowiązującym okresie lat 1999– 2001. Jednak w perspektywie likwidacji ulegną kolejne placówki głównie ze względu na koszty utrzymania i brak wystarczającej ilości dzieci. Wychowanie przedszkolne - przy szkołach podstawowych. Należy przystąpić do II etapu reformy oświaty w gminie – opracować nową strukturę organizacyjną szkół podstawowych i gimnazjów (w wariancie z miastem Świdwin) uwzględniającą zarówno aspekt finansowy jak również prognozy liczby uczniów. 8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Zadania do realizacji -remonty obiektów szkół (wg. potrzeb) -remonty boisk szkolnych, -budowa hali sportowej przy Gimnazjach (lokalizacja docelowa) oraz sal przy szkołach -uruchomienie we wszystkich szkołach zaplecza żywieniowego, -utworzenie pracowni językowych i komputerowych oraz gabinetów przedmiotowych, -przystosowanie obiektów dla osób niepełnosprawnych, -zmiana systemu ogrzewania na ekologiczne (ocieplenie budynków), -adaptacja budynków magazynowych w Rusinowie na salę wiejską z możliwością wykorzystania przez szkołę. Dla każdej ze szkół należy opracować (do czerwca 2000 roku) harmonogram realizacji zadań inwestycyjnych, modernizacyjnych i remontowych.

Sieć dowozu do szkół Wariant I – tabor własny- 3÷4 autobusy = 3÷4 kierowców + 4 opiekunów Wariant II – zlecenie przewozu przewoźnikowi publicznemu (PKS) lub prywatnemu – rozstrzygnięcie w drodze przetargu. Największa odległość dowozu – 20 km.

Szkolnictwo ponadgimnazjalne Oprzeć na bazie szkół Świdwina (wg. uzgodnień z Zarządem Powiatu Świdwin) zapewnić uczniom ulgowe bilety szkolne PKS (PKP) na trasie przejazdu. Na bazie Zespołu Szkół w Lekowie i Bierzwnicy należy uruchomić centrum edukacji dla dorosłych, w którym prowadzić się będzie ustawiczne dokształcanie i przekwalifikowanie zawodowe mieszkańców gminy. W edukacji dorosłych ważne jest wdrożenie systemu podnoszenia poziomu edukacji i aktywności społecznej mieszkańców m.in. poprzez: • szkolenie liderów – Potrzebne jest przeprowadzenie szkoleń dotyczących pozyskiwania funduszy na działalność różnych grup społecznych; • kursy dla nauczycieli; • program kształcenia rolników w wybranych dziedzinach. • program edukacji agroturystycznej – zajęcia warsztatowe z zakresu prowadzenia działalności agroturystycznej; • kurs podstaw tkactwa artystycznego oraz haftu i koronkarstwa; • cykl wykładów/szkoleń dotyczących hodowli bydła i pielęgnowania wydajnych wartościowych pastwisk, upraw rolnych; • cykl zajęć z warzywnictwa, sadownictwa i uprawy owoców miękkich dla rolników i działkowców, itp.

Kadra nauczycielska Stan dotychczasowy wymaga analizy potrzeb do 2005 r. wg specjalności i ilości oddziałów SP i Gimnazjum oraz aktualnego stażu zawodowego nauczycieli i prognoz emerytalnych. W konsultacji z CDN Koszalin i Powiatowym Ośrodkiem Dokształcania Nauczycieli w Świdwinie należy określić plan przekwalifikowania nauczycieli (2 specjalności) oraz program pozyskania absolwentów uczelni pedagogicznych – US Szczecin i WSP Słupsk. Wykorzystać projektowane preferencje dla nauczycieli szkół wiejskich – w „Pakcie dla rolnictwa i obszarów wiejskich”. poziom wykształcenia i kwalifikacje dostosować do wymogów ustawowych. KULTURA Proponowana baza kulturalna Gminy - docelowa

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Świetlice środowiskowe usytuowanie • Łąkowo świetlica wiejska • Lekowo świetlica terapeutyczna • Rusinowo w ramach świetlicy wiejskiej • Cieszniewo świetlica wiejska • Ząbrowo w ramach świetlicy OSP • Klępczewo świetlica wiejska • Oparzno w ramach świetlicy OSP

Biblioteki W każdej szkole (połączone z biblioteką gminną w jednym systemie) – nadzór GBP

GMINNY DOM KULTURY 1. kawiarnia; 2. sprzęt do zajęć i szkoleń; 3. sala koncertowa i projekcyjna; 4. wypożyczalnia sprzętu turystycznego; 5. lokalna rozgłośnia radiowa; 6. sala komputerowa – 8÷10 stanowisk z przyłączeniem do Internetu (szkolenia dorosłych i dzieci)

Proponowane i oczekiwane formy zajęć kulturalnych • chór szkolny - SP + Gimnazjum = ZSO, • kabaret szkolny - SP + Gimnazjum = ZSO, • kabaret gminny - GOK, • zespół muzyki młodzieżowej - GOK, • zespół tańca towarzyskiego lub zespół pieśni i tańca ludowego - GOK + ZSO, • zespół teatralny i „Miłośników Melpomeny” - GOK + ZSO, • orkiestra dęta OSP lub młodzieżowa MDP - OSP.

Sugerowane imprezy gminne o charakterze kulturalnym (propozycje otwarte) • Wojewódzki Przegląd Kabaretów Szkolnych - kuratorium, MEN, CDiDN, szkoły (wspólnie z miastem); • Wojewódzki Przegląd Kabaretów Sołeckich (Wiejskich) - MKiS-FRK, WDK, GOK • Wojewódzki Przegląd Zespołów Muzycznych - WDK-PDK, GOK (wspólnie z miastem); • Gminna Prezentacja Sołeckiej Kultury Niezrzeszonej – GOK, sponsorzy indywidualni, szkoły • Rajd „Na pieczonego ziemniaka” – wiedza o regionie – PTTK, SKKT, • Plener artystyczny – malarski i rzeźbiarski (np. nauczycieli gimnazjów) - WDK, PDK, kuratorium, CDiDN, szkoły (wspólnie z miastem); • „Dni Gminy Świdwin” - UG, szkoły, GOK, firmy

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

SPORT Proponowana i oczekiwana baza sportowa Gminy - docelowa

Gminny Ośrodek Sportowy (GOS) do 2006 roku 1. modernizacja boisk w Przybysławiu , Bierzwnicy, Oparznie, Lekowie i Rusinowie, • wymiana i renowacja nawierzchni trawiastej • trybuny „krzesełko” na 100÷200 miejsc • nawierzchnia „tartan” 100 m (4÷6 torowa) – przy gimnazjach • korty tenisowe o nawierzchni ceglanej lub trawiastej (2) • zaplecze socjalne (Bierzwnica, Przybysław) • siłownia– Lekowo, Bierzwnica, Rusinowo, Klępczewo 2. budowa boiska w Klepczewie, 3. kąpieliska otwarte na bazie jezior.

Szlaki turystyczne A. rowerowy B. konny C. pieszy

Schronisko młodzieżowe PTSM – (Ząbrowo, Cieszeniewo, Kluczkowo oraz w siedzibach wybranych szkół), poszkolne z harcówką, stanicą PZW.

Proponowane i oczekiwane formy działalności • piłka nożna - LKS, UKS, UG • piłka nożna lub lekka atletyka - UKS-SZS, Rada Szkoły • gry zespołowe – koszykówka, piłka ręczna - UKS, Rada Szkoły • tenis stołowy – sekcje szkolne - UKS, Rada Szkoły • Parafialny Klub Sportowy - parafie • tenis stołowy w ramach OSP - OSP, LZS • sekcje turystyczne w szkołach - SKKT, PTTK • sekcja brydża sportowego - GCK, sponsorzy indywidualni • szachy - szkoły, OSP • konkurs (reaktywowany) „boisko w każdej wsi” - parafia, LZS, Rada Sołecka • nauka pływania – letnia i zimowa - sponsorzy prywatni, szkoły - Świdwin • letnie obozy sportowe („Sportowe wakacje”) – w tym żeglarstwo i spływy wodne – przystań wodna Oparzno, Łąkowo, Lekowo - LZS, UKS-y, SZS

Sugerowane imprezy gminne o charakterze sportowym i rekreacyjnym (turystycznym) • tenis stołowy – turniej o puchar komendanta OSP (eliminacje we wsiach) - OSP • UKS – tenis stołowy w ramach Powiatu i Województwa - SZS • Zawody Pożarnicze Dorosłych i MDP 2 x w roku - OSP, PSP Świdwin • „Spartakiada Sprawnych Inaczej” - Powiat, PFRON, WUP • Parafiada – rozgrywki w piłce nożnej i tenisie Parafie, UG • Letnie Igrzyska Sportowe V-VI (z nietypowymi konkurencjami) - LZS, UKS, UG • Zimowe Igrzyska Sportowe (halowe) XII-II - LZS, UKS, UG • Bieg Na Orientację - LOK, UG, GCK • Organizacja Turnieju Szachowego „Złota Wieża” na poziomie gminy - LZS • Gminne Zawody Zręcznościowe – samochód + motocykl Powiatowa Komenda Policji, Posterunek policji, PZM, LOK

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Źródła finansowania przedsięwzięć oświatowych, kulturalnych i sportowych (poza budżetem gminy) Propozycje wybrane

- Ministerstwo Edukacji Narodowej - inwestycje – szczególnie Gimnazjum i obiekty (poprzez Kuratorium sportowe (sala, basen), Zachodniopomorskie – delegatura - pracownie komputerowe (Internet) – Gimnazjum, Koszalin) - letni i zimowy wypoczynek dzieci i młodzieży, - dotacje do programów własnych (sport, kultura, edukacja ekologiczna, niepełnosprawne i integracyjne itp.) - Urząd Marszałkowski i Powiatowy - dokształcanie i przekwalifikowanie nauczycieli, (Oddział CDN Koszalin) - imprezy szkolne i integracyjne gminy, - dotacje do 5000 ECU na imprezy w ramach ZCK „Pomerania” - AWRSP – O/T Szczecin (filia - stypendia dla uczniów szkół średnich, Koszalin) - wypoczynek dla dzieci ze środowisk ppgr., - sponsoring imprez sportowo – rekreacyjnych i kulturalnych, - zakup sprzętu dydaktycznego, - współfinansowanie obiektów oświatowo – sportowych, - dożywianie dzieci środowisk ppgr. - ARiMR W-wa - dofinansowanie programów edukacyjnych przekwalifikowujących mieszkańców wsi i absolwentów szkół średnich, - dofinansowanie sprzętowe programów jw. np. komputery i ich oprogramowanie. - NFOŚ - programy celowe edukacji ekologicznej w gminie, - INFOŚ – Szczecin - dofinansowanie imprez o charakterze ekologicznym, - Narodowa Fundacja Edukacji - wyposażenie pracowni ekologicznych w SP i Ekologicznej Gimnazjum (pomoce dydaktyczne, kasety, podręczniki, opracowania), - Kuratorium Oświaty - szkolenie kadry realizującej programy ekologicznej - Powiatowy Fundusz Ochrony edukacji, Środowiska - dotacje do ekologicznych źródeł energii, docieplenie budynków szkolnych. - UKFiT poprzez Wojewodę - dofinansowanie imprez o charakterze ogólnopolskim, (programy wojewódzkie) - finansowanie 3 budowy pełnowymiarowych hal - UKFiT – dep. sportu dzieci i sportowych, boisk otwartych i basenów,

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

młodzieży - dofinansowanie i wyposażenie UKS-ów (gminne lub przyszkolne). - Narodowa Fundacja Rozwoju - doposażenie sal i obiektów sportowych w sprzęt i Kultury Fizycznej urządzenia sportowe. - Europejski Fundusz Rozwoju Wsi - stypendia dla uczniów szkół wiejskich, Polskiej (EFRWP) - dotacje (20%) i pożyczki na budowę obiektów. - Program Termomodernizacji i - docieplenie budynków oświatowych, Termorenowacji (wg ustawy) - zmiana źródeł ogrzewania na energooszczędne. - Fundacja Poszanowania Energii - zmiana oświetlenia na energooszczędne. - Rada Główna LZS poprzez WZ - dotacje do obozów sportowych, LZS i Powiat LZS - rozgrywek sportowych dzieci i młodzieży, - „sportowe wakacje”, - pomoc ULK-s-om - Państwowy Fundusz Rehabilitacji - adaptacja pomieszczeń i dojazdów dla Osób Niepełnosprawnych + WF niepełnosprawnych w obiektach szkolnych i PFRON sportowych. - Szkolny Związek Sportowy (SZS) - podobnie jak LZS + dotacja do celowych imprez sportowych. - Salezjańska Organizacja Sportowa - obozy sportowe dla dzieci, i „Parafiada” – Stowarzyszenie RP - cykle rozgrywkowe (np. piłka nożna), (poprzez środki MEN i Kuratorium) - imprezy sportowe np. „Parafiada” w Gminie. - Blok Stowarzyszeń Sportowych - obozy sportowe, - Stowarzyszenie Sportu Dzieci i - „sportowe wakacje” Młodzieży - imprezy o zasięgu ponadgminnym, - Fundacja „Krąg Przyjaciół - imprezy regionalne i ponadregionalne. Dziecka” - Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej - Polskie Związki Sportowe - Polskie Towarzystwo Schronisk - organizacja schroniska PTSM, Młodzieżowych (PTSM) - organizacja i wyposażenie tras turystycznych + - Polskie Towarzystwo Turystyczno wydanie informatora o nich – Krajoznawcze (PTTK) - dofinansowanie imprez o charakterze turystycznym.

KULTURA I SZTUKA

- Ministerstwo Kultury i Sztuki i - dofinansowanie komputerowe Biblioteki Głównej w Narodowa Fundacja Kultury Gminie,

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- dofinansowanie imprez o charakterze ponadregionalnym, - wyposażenie GOK w sprzęt (np. dotacja do strojów ludowych dla zespołu tanecznego). - Książnica Pomorska - doposażenie bibliotek i filii w księgozbiór. - Powiatowy Dom Kultury - nagłośnienie imprez, dofinansowanie niektórych imprez i form działalności GOK-u. - Wojewódzki Dom Kultury - pomoc merytoryczna i organizacja imprez promujących gminę, - Archiwum Państwowe - organizacja imprez i ich prezentacja w gminie typu DNI GMINY ŚWIDWIN - Instytucje, Zakłady i Osoby - współorganizacja imprez nacelowanych na ich Fizyczne Mecenasi Kultury upodobania lub promocję firmy, plenery. - Media Zachodniopomorskie - od propozycji patronatu nad określonymi imprezami (Prasa, Radio, TV) – do stałego „kącika” informacji o gminie.

SŁOWNICZEK SKRÓTÓW

UG Urząd Gminy UP Urząd Powiatowy ZG, ZP Zarząd Gminy i Powiatu GOK Gminne Ośrodek Kultury ZSO Zespół Szkół Ogólnokształcących CDiON Centrum Doskonalenia i Dokształcania Nauczycieli WDK, PDK Wojewódzki Dom Kultury, Powiatowy Dom Kultury AWRS Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa KO Kuratorium Oświaty UKFiT Urząd Kultury Fizycznej i Turystyki MKiS Ministerstwo Kultury i Sztuki LZS Ludowe Zespoły Sportowe SZS Szkolny Związek Sportowy PTSM Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych PTTK Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze KZC Komunalny Związek Celowy OSP Ochotnicza Straż Pożarna MDP Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza GOS Gminny Ośrodek Sportu SIT Szczecińska /Koszalińska/ Izba Turystyki NFOŚiGW, Narodowy (Wojewódzki) Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki WFOŚiGW Wodnej PFRON Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych PSP Państwowa Straż Pożarna ZARR Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego

Służba zdrowia i opieka społeczna

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Organizacja publicznej służby zdrowia zależeć będzie od sposobu i zakresu zleceń Kasy Chorych oraz rozwoju lecznictwa prywatnego. System organizacji opieki medycznej w gminie zakłada funkcjonowanie publicznej przychodni ogólnej z podstawowym zakresem usług lekarzy internistów, ginekologa i stomatologów z dobrym wyposażeniem w aparaturę medyczną oraz indywidualne (prywatne) gabinety lekarskie, w tym również specjalistyczne w zależności od popytu na usługi. Gabinet lekarski – Bierzwnica. Gabinety szkolne, gabinety stomatologiczne oraz gabinety prywatne w Świdwinie. Należy stworzyć Gminne Centrum Opieki Społecznej, które zrzeszałoby: Ośrodek Pomocy Społecznej, komisje do spraw rozwiązywania problemów alkoholowych, Związek Rencistów i Emerytów, Związek Osób Niepełnosprawnych, przedstawicieli organizacji pozarządowych, Dzienny Dom Seniora, Związek Kombatantów oraz świetlicę socjoterapeutyczną. Centrum spraw społecznych powinno mieścić się wspólnie z wydziałem kultury, gdyż wiele zadań wykonywanych należałoby połączyć. W Centrum powinno znajdować się: I. Działalność podstawowa ośrodka pomocy społecznej (stołówka) II. Ośrodki wsparcia (2002 r.) 1. usługi opiekuńcze 2. mieszkania wspólnotowe – chronione dla seniorów – są formą organizacyjną, w której żyją razem osoby nie wymagające opieki stacjonarnej, które jednak ze względu na stan fizyczny lub psychiczny nie mogą lub nie chcą mieszkać same pomimo, że mają zapewnioną opiekę ambulatoryjną i usługi opiekuńcze. 3. grupy samopomocowe i cały system wspierania dzieci i młodzieży dotkniętych przemocą: a) dla osób z zaburzeniami psychicznymi, b) dla osób dotkniętych przemocą, c) dla rodzin grup wsparcia, d) grupy terapeutyczne, e) grupy dla osób uzależnionych III. Punkt interwencji kryzysowej (2002 r.) IV. Punkt konsultacyjny z dyżurami.

W ramach budownictwa socjalnego niezbędne jest przystąpienie do budowy mieszkań typu socjalnego w różnych miejscowościach gminy (25÷30 lokali) – niezbędne jest opracowanie przez Zarząd szczegółowego programu budownictwa socjalnego.

8 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PROGRAM 4 (PR-4)

AKTYWIZACJA MIEJSCOWEGO RYNKU PRACY I OGRANICZANIE BEZROBOCIA. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI.

ZAŁOŻENIA OGÓLNE Obszar Gminy Świdwin posiada obecnie typowy charakter monofunkcyjny o wyraźnej przewadze funkcji rolniczej oparty o mieszaną strukturę rolniczą (chłopską i wieloobszarową). Głównymi problemami takich obszarów jest nadmiar siły roboczej występujący w kilku postaciach: • bezrobocia jawnego (głównie w rodzinach nierolniczych i popegeerowskich), • bezrobocia ukrytego (głównie w gospodarstwach chłopskich), • utrzymywanie się struktury rolnictwa wymagającej dużych nakładów pracy. Aktualne nadwyżki siły roboczej w gminie na obszarach wiejskich stanowią: bezrobocie (w formie jawnej i ukrytej) oraz efekt demograficzny przyrostów ludności w wieku produkcyjnym. Obok „aktualnych” nadwyżek ujawniają się w trakcie procesów restrukturyzacyjnych tzw. „nadwyżki potencjalne”. Szansą dla gminy jest więc aktywizacja nadwyżek szczególnie wiejskiej siły roboczej poprzez uruchomienie przedsięwzięć gospodarczych tworzących nowe miejsca pracy. Wymagają one jednak wsparcia ze strony gminy i regionu.

ZADANIA Program winien zmierzać do zaoferowania społeczeństwu gminy w bliskiej przyszłości miejsc pracy dla osób: • które utraciły pracę w rolnictwie, • które na stałe muszą z rolnictwa odejść, • które utraciły pracę w mieście w wyniku powstałego tam bezrobocia. Do zakładanych działań aktywizujących częściową restrykcję oraz tworzenie nowych miejsc pracy w gminie należą: a) w zakresie rolnictwa: • odbudowa i rozwój funkcji rolniczej poprzez restrukturyzację GRSP, poprawę efektywności gospodarowania, tworzenie silnych gospodarstw towarowych, • rozwój rolniczych działów specjalnych o wysokim zapotrzebowaniu na siłę roboczą, związanych systemem kontraktacji z przemysłem rolno-spożywczym i spożywczym, • w niektórych indywidualnych gospodarstwach rolnych – wykorzystanie zasobów własnego gospodarstwa na rzecz innych, pozarolniczych form działalności gospodarczej, zwłaszcza w dziedzinie usług rekreacyjnych (agroturystyka), • rozwój usług rolniczych. b) w zakresie przemysłu, budownictwa i usług specjalistycznych: • rozwój istniejącego potencjału przetwórstwa rolno-spożywczego, • utworzenie nowych miejsc pracy w drobnym przemyśle lekkim (nastawionym głównie na zatrudnienie nadwyżek kobiecej siły roboczej), oraz uruchomienie produkcji materiałów budowlanych, • rozwój rzemiosła, • rozwój przemysłu drzewnego, • utworzenie nowych miejsc pracy w budownictwie i usługach na rzecz gminnego systemu gospodarki komunalnej i mieszkaniowej,

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin c) kreacja miejsc pracy w innych usługach o charakterze specjalistycznym w zakresie: • obsługi ruchu turystycznego i tras komunikacyjnych, • usług o charakterze proekologicznym i rehabilitacyjnym, • usług w dziedzinie handlu hurtowego i dystrybucji niektórych artykułów spożywczych, d) możliwości wykreowania miejsc pracy w systemie robót publicznych, zwłaszcza w zakresie niektórych elementów infrastruktury technicznej takich jak: • rekultywacja terenów zdegradowanych , • odbudowa zdegradowanych pod względem technicznym systemów melioracyjnych i budowa nowych, • utworzenie małej retencji, • budowa i modernizacja niektórych elementów sieci drogowej, • budowa sieci gazowniczej oraz rozbudowa rozdzielczej sieci kanalizacji, oczyszczalni ścieków, • budowa trasy rowerowej, • inne drobne prace modernizacyjne, • budownictwo gminne.

REALIZACJA Algorytm zalecanych działań systemowych programu aktywizacji rynku pracy i wzrostu przedsiębiorczości w gminie, przedstawiono niżej.

Wobec bardzo szczupłych zasobów pieniężnych miejscowej ludności, zakłada się: wykorzystanie kapitału skumulowanego przez działające w gminie podmioty gospodarcze oraz przypływ pozalokalnych prywatnych środków kapitałowych. Ważne będzie wykorzystanie formalno- prawnych możliwości kredytowania preferencyjnego (preferencyjne linie kredytowe) oraz uruchomienie systemowych ulg finansowych (w tym fiskalnych) z tytułu podejmowania i rozszerzania produkcji materialnej i inicjowania nowych miejsc pracy (wykorzystując także w tym zakresie uprawnienia gminnych władz samorządowych).

Zaleca się także podjęcie następujących działań: • Szkolenia z zakresu drobnej przedsiębiorczości. Bardzo ważna jest wysoka jakość szkoleń. Ponadto niezwykle istotne jest, by z informacją o organizacji szkoleń dotrzeć do wszystkich mieszkańców gminy. W praktyce jest to realizowane w różny sposób: poprzez gazetę lokalną, sołtysów, wieszanie ogłoszeń w najbardziej odwiedzanych miejscach, podawaną przez księdza w kościele, wysyłanie informacji pocztą np. do osób z zarejestrowaną w gminie działalnością gospodarczą. Osoby uczestniczące w szkoleniu powinny ponosić przynajmniej częściowe jego koszty. W dużej części społeczności gminy panuje przekonanie, że coś, co jest darowane, nie przedstawia wartości. Ponadto osoby kończące szkolenie powinny otrzymać zaświadczenie o uczestnictwie w nim. Niejednokrotnie przedstawiciele banku przy staraniu się o kredyt pytają o uczestnictwo w szkoleniach.

• Inicjowanie utworzenia klubu przedsiębiorczości. Klub ten powinien skupiać zarówno osoby z pewnym doświadczeniem w prowadzeniu firmy, jak i tych, którzy dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą. Zasadniczym celem takiego klubu jest integracja lokalnych przedsiębiorców, wymiana informacji i dalsze szkolenie się członków klubu. W praktyce wygląda to tak, że spotkania odbywają się na ogół raz w miesiącu. Na spotkania zapraszany jest specjalista przedstawiający temat zgłoszonych wcześniej przez członków

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

klubu wynikający z aktualnych potrzeb. Często są to przepisy podatkowe, leasing, zasady udzielania kredytów ulegające częstym modyfikacjom. Spotkania ze specjalistami dają również możliwość przedsiębiorcom do konsultacji indywidualnych problemów firmy bez dodatkowych kosztów i straty czasu związanej z wyjazdem do dużego ośrodka miejskiego. Współdziałanie przedsiębiorców w klubie przedsiębiorczości jest również płaszczyzną do tworzenia wśród członków nowych firm o większym potencjale ekonomicznym i większych obrotach finansowych. Wspólne spotkania przedsiębiorców stwarzają okazję do luźnej wymiany informacji, np. w zakresie nieuczciwych kontrahentów, dostępności kredytów w niektórych bankach, czy doświadczeniach w zarządzaniu własną firmą.

• Utworzenie w Urzędzie Gminy punktu informacyjnego dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Pracownik realizujący to zadanie powinien zostać gruntownie przeszkolony we wszystkich sprawach związanych z przedsiębiorczością. Powinien ponadto posiadać dużą wiedzę o liniach kredytowych, gdyż na ogół tylko takie są przedmiotem zainteresowania przedsiębiorców w chwili obecnej. Wiąże się z tym znajomość i współpraca z organizacjami pomocowymi, oferującymi takie kredyty, jak również oferującym pomoc w zakresie doradztwa specjalistycznego dla małych firm. Pracownik ten powinien posiadać również umiejętność wstępnej weryfikacji pomysłu w odniesieniu do osób rozpoczynających działalność. Chodzi tu głównie o wykonanie wspólnie ze zgłaszającymi projekt, uproszczonego biznes planu celem wychwycenia słabych stron dotyczących przyszłego przedsięwzięcia. Efektem tego działania jest częściowa rezygnacja z realizacji pomysłu lub częściowa jego modyfikacja.

• Utworzenie funduszu gwarancyjnego na rozwój drobnej przedsiębiorczości. Problem gwarancji kredytowych jest obecnie poważnym utrudnieniem w uzyskaniu kredytów. Banki często nie chcą przyjmować zabezpieczenia w innej formie jak poręczenie innego banku lub poręczenie gminy. Zdarza się, że zabezpieczeń na kwotę kilkakrotnie przewyższającą wielkość kredytu, jeśli jest to np. hipoteka. Samorząd znając w dużym stopniu mieszkańców gminy zmniejsza w pewnym stopniu ryzyko niespłacenia kredytu, udzielając gwarancji osobom najbardziej wiarygodnym i sprawdzonym w samodzielnym działaniu, szczególnie gdy planowana działalność oparta jest na pozyskiwaniu surowca do produkcji na terenie gminy, np. przetwórstwo rolno-spożywcze, przetwórstwo mięsne i zbożowe. W wielu miejscach na terenie kraju funkcjonują linie kredytów preferencyjnych dla bezrobotnych. Dają one możliwość uzyskania taniego kredytu w niewielkiej kwocie najczęściej na zakup jakiejś maszyny lub urządzenia pod kątem stworzenia dodatkowego miejsca pracy. W tym poręczenie Urzędu Gminy jest również bardzo korzystne dla kredytobiorcy, o ile jest on osobą wiarygodną i posiada sezonowy pomysł.

• Utworzenie inkubatora przedsiębiorczości. Interesującym, ale rzadko jeszcze spotykanym sposobem pomocy startującym dopiero przedsiębiorcom wiejskim jest utworzenie w gminie inkubatora przedsiębiorczości. Na terenie gminy znajdują się budynki nie wykorzystane i trudno znaleźć na nie nabywcę. O ile jest możliwość przejęcia ich przez gminę, mogą być wtedy przeznaczone do utworzenia w nich inkubatora. Konieczne jest wtedy ich adaptowanie pod kątem produkcji i obsługi technicznej dla przyszłych firm tam zlokalizowanych. Generalnym założeniem inkubatora jest stworzenie warunków dla powstania i rozwoju małego przedsiębiorstwa, do momentu uzyskania przez nie samodzielności i wejścia w fazę rozwoju.

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Elementami, które stanowią pomocowy charakter inkubatora są: • preferencyjne formy dzierżawy obiektów na działalność gospodarczą, • dostęp do urządzeń poligraficznych i telekomunikacyjnych, • korzystanie z funduszu gwarancyjnego gminy w przypadku starania się o kredyt, • bezpłatne lub po cenach preferencyjnych konsultacje ekonomiczne, finansowo-księgowe, prawne oraz techniczne.

Firmy umiejscowione w inkubatorze czują się bezpieczniejsze w pierwszym na ogół najtrudniejszym okresie działania, ponoszą mniejsze koszty funkcjonowania w szybszym tempie powiększają doświadczenie, szybciej wchodzą w sieć dystrybucji i przepływu informacji. Warunkiem dobrego funkcjonowania inkubatora są: • selekcja osób nie sprawdzających się w inkubatorze, • częste szkolenia uczestników inkubatora, • właściwy i elastyczny system finansowy dla inkubatora, • kształtowanie właściwych stosunków pomiędzy firmami współpracującymi, • stałe pogłębianie wiedzy przez osobę kierującą inkubatorem, • promocja najlepszych firm.

• Nawiązywanie kontaktów z organizacjami krajowymi i zagranicznymi w zakresie praktyk zagranicznych dla lokalnych przedsiębiorców. W tym zakresie nie ma zbyt wiele możliwości, głównie z powodu wysokich na ogół kosztów przejazdu, pobytu w krajach wysoko rozwiniętych. Wyjazdy takie dają spojrzenie od strony praktycznej na to, co czyta się w prasie i ogląda w telewizji, stąd są one korzystne zarówno dla przedsiębiorców, jak i dla osób zajmujących się rozwojem przedsiębiorczości w gminie.

• Podejmowanie współpracy ze starostwem powiatowym oraz szkołami średnimi w zakresie dostosowania programów nauczania do obecnych warunków gospodarczych. Program w szkołach ponadpodstawowych nie jest dostosowany do obecnych realiów naszej gospodarki. Efektem tego jest brak przygotowania młodzieży kończącej szkoły i powracającej na wieś do prowadzenia działalności gospodarczej. W efekcie powiększa ona najczęściej szeregi bezrobotnych. Rezultatem współpracy z Urzędem Gminy może być wprowadzenie do programów nauczania takich przedmiotów, jak: rachunkowość handlowa, ekonomika i organizacja pracy, elementy prawa, komputer w firmie, reklama, marketing, technika biurowa, korespondencja handlowa oraz etyka i kultura.

• Organizowanie robót publicznych na zadaniach inwestycyjnych tworzących warunki do powstawania nowych miejsc pracy

• Utworzenie i kontynuowanie wspólnie z Powiatowym Urzędem Pracy w Świdwinie programów specjalnych celem zwiększenia mobilności zatrudnieniowej typu:

- „Lider wiejski” Celem programu winna być aktywizacja zawodowa na obszarach wiejskich poprzez: • zwiększenie skuteczności i efektywności przeciwdziałania bezrobociu na terenach objętych bezrobociem strukturalnym, • kształtowanie pozytywnych postaw wśród mieszkańców wsi, • zaktywizowanie i wyzwolenie motywacji do działań prozatrudnieniowych, • tworzenie warunków polepszenia sytuacji bytowej rodzin zamieszkujących miejscowości popegeerowskie,

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• inicjowanie, programowanie i wspieranie inicjatyw lokalnych dążących do poprawy warunków wszechstronnego rozwoju dzieci i młodzieży. Kandydaci na lidera etatowego dobrze znają sytuację środowiska wiejskiego, problemy mieszkańców, posiadają nieformalny autorytet, umiejętność nawiązywania kontaktów.

- „Przedsiębiorstwo” Przeznaczony dla bezrobotnych starających się o pożyczkę z PUP w Świdwinie. Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw to mniejsze bezrobocie. Wspieranie tych przedsiębiorstw jest ekonomicznie bardziej skuteczne, a społecznie bardziej korzystne niż socjalne finansowanie bezrobocia czyli głównie wypłacanie zasiłków bezrobotnym. Taki kierunek działań jest słuszny z uwagi na istotną rolę małych i średnich przedsiębiorstw w stymulowaniu rozwoju ekonomicznego i w generowaniu nowych miejsc pracy. Program przeznaczony jest dla osób bezrobotnych, które złożyły wnioski o pożyczkę na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Realizatorami mogą być: PUP w Świdwinie, Samorząd Lokalny, Kanadyjsko – Polska Fundacja Przedsiębiorczości w Szczecinie, itp.

• Usprawnienie strefy mieszkalnictwa, budownictwa i rozwój funkcji nierolniczych

W ramach długoplanowych działań proponuje się utrzymanie form budownictwa wspierającego potrzeby ludności najsłabszej ekonomicznie (mieszkania komunalne): • podjęcie działań utrzymujących techniczny stan posiadania (remonty i modernizacja istniejących zasobów), zasilanie terenów mieszkaniowych w infrastrukturę techniczną, • tworzenie rezerw terenów uzbrojonych z uporządkowanym statusem prawnym, • wspieranie działań niezależnych tj. promowanie wszystkich form budownictwa spółdzielczego i indywidualnego zrealizowanego ze środków własnych i kredytów mieszkaniowych. Proponuje się przeznaczyć: • obszary osadnicze przewidziane do sprzedaży na działki 0,5 – 2 ha • obszary na funkcje rekreacyjne (domki letniskowe) • budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne • budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne + zabudowa szeregowa – (Towarzystwo Budownictwa Społecznego, Spółdzielnia Mieszkaniowa) – wspólnie z miatsem.

• Rekomendowane branże działalności produkcyjnych (pozarolnicze). Są to branże, które mają obiektywne szanse rozwoju i mogą być rekomendowane przyszłym inwestorom lub też stanowić podstawę zamierzeń rozwojowych firm już działających. Do realizacji tego celu posłużono się dwoma pojęciami: ryzyka inwestycyjnego oraz konkurencyjności danej branży • Wykorzystanie złóż kruszyw mineralnych, które mogą mieć znaczenie w skali lokalnej dla potrzeb przemysłu materiałów budowlanych. Eksploatacja złóż nie może jednak naruszać przepisów o ochronie środowiska. • W przemyśle artykułów rolno – spożywczych: -produkcja herbatników, sucharów, chleba, -produkcja alkoholu etylowego, -produkcja wyrobów z mięsa, -przetwórstwo owoców i warzyw, -przetwórstwo i konserwowanie ryb, -produkcja makaronów i wyrobów garmażeryjnych, -produkcja wód i gazowanych napojów bezalkoholowych, -wytwarzanie produktów przemiału zbóż.

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• W przemyśle wyrobów z surowców niemetalicznych: -produkcja płytek ceramicznych, -produkcja innych wyrobów z cementu, itp.

• W innych rodzajach działalności przemysłowej: -produkcja toreb i innych wyrobów ze skóry lub materiałów skóropodobnych, -produkcja gier i zabaw, -produkcja sprzętu do sterowania procesami produkcyjnymi lub części zamiennych do samochodów, -produkcji konstrukcji metalowych i ich części, -produkcja drewnianych elementów konsystencji i wyrobów stolarki budowlanej, wyposażenia ogrodowego, -produkcja opakowań drewnianych, -produkcja odzieży, w tym również roboczej i ochronnej (najwyższe ryzyko inwestycyjne), -poligrafia i działalność usługowa związana z poligrafią, -produkcja artykułów sportowych.

• Międzynarodowe perspektywy rozwoju niektórych gałęzi przemysłu można zilustrować na przykładzie zestawienia udziału dóbr importowanych w konsumpcji UE (źródło: „Panorama of UE Industry 1994”, Europen Commision, Bruksela 1995) Tak zwany wskaźnik penetracji importu, obrazujący powyższy udział, wynosi przykładowo:

dla futer i wyrobów futrzarskich -58% dla drewna -49% dla wyrobów dziewiarskich -37% dla skóry i wyrobów skórzanych -34% dla celulozy i wyrobów przemysłu papierniczego -33% dla przetworów rybnych -26% dla półproduktów przemysłu drzewnego -20% dla chemii przemysłowej -16% dla przetworów owocowo – warzywnych -16%

Branże te w zestawieniu z branżami rekomendowanymi wcześniej w niniejszym opracowaniu, mogą stanowić podstawę dla rozwoju eksportu do państw Unii Europejskiej. Godne polecenia są szczególnie: przemysł spożywczy (popyt na jego wyroby jest mało wrażliwy na zmiany koniunktury), produkty mrożone (jeden z najszybciej rozwijających się rynków w ramach przemysłu przetwórczego) i przemysł meblarski (najszybsze tempo rozwoju w branży drzewnej).

• Możliwości inwestowania w gminie

Przybysław – działki budowlane o powierzchni 800÷1200 m2; położenie wsi Przybysław w odległości około 1 km od Świdwina. Smardzko – działki budowlane o powierzchni 800÷1200 m2; przy trasie Świdwin - Połczyn Zdrój. Sława – działki budowlane o powierzchni 800÷1200 m2; przy trasie Świdwin - Połczyn Zdrój. Bystrzyno – działki budowlane o powierzchni 800÷1200 m2; z uwagi na jezioro. Niemierzyno – działki budowlane dla pracowników Polarica Poland.

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Ponadto we wsiach: Osowo, Rusinowo, Berkanowo, Ząbrowo, Kluczkowo, Łąkowo, oparzno, Cieszeniewo, Krosino, Świdwinki należy przewidzieć działki budowlane dla nabywców nie związanych z rolnictwem którzy chcieliby mieszkać na wsi.

We wszystkich miejscowościach na terenie gminy należy wydzielić działki rezydencjonalne. W okolicach Świdwina z produkcją warzywną, truskawką i byliną – maliny, porzeczki (rynek zbytu). W miejscowości Rusinowo – budowa i uruchomienie piekarni na zaopatrzenie północno- wschodniej części gminy. Należy wydzielić teren z przeznaczeniem pod działalność przemysłową i usługową w miejscowości Przybysław. Wskazane jest utworzenie w tej miejscowości m.in. parku technologicznego w uzgodnieniu z miastem Świdwin. Działki rekreacyjne – w programie Rozwój turystyki. Przy trasie Klępczewo-Bełtno-Rusinowo-Resko wyznaczyć tereny pod budownictwo przemysłowe (obszar uzbrojony we wszystkie media) oraz obsługę ruchu tranzytowego i turystycznego na tej trasie – mikropark technologiczny.

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PROGRAM 5 (PR-5)

ROZWÓJ FUNKCJI TURYSTYCZNEJ

ZAŁOŻENIA OGÓLNE Położenie gminy na szlaku pomiędzy Pojezierzem Drawskim a Wybrzeżem Morza Bałtyckiego powoduje, że obszar staje się również atrakcyjny turystycznie o walorach krajobrazowych i przyrodniczych. Funkcja turystyki może mieć trojakie znaczenie: • dla mieszkańców stanowi nowe dodatkowe źródło dochodów, • może być bazą dla turystyczną mieszkańców miast położonych w sąsiedztwie (Koszalin, Szczecin, Świdwin, Stargard), • rozwija świadomość ekologiczną. Strategia rozwoju turystyki w gminie stanowi element programu regionalnego i powiatowego. Celem takich strategii jest zrównoważony rozwój produktu turystycznego w stosunku do uwarunkowań występujących w gminie i grupie gmin otaczających.

Podstawą produktu turystycznego gminy będącą przedmiotem oferty turystycznej, są walory turystyczne, które stanowią fundament i warunkują program zagospodarowania turystycznego gminy. Instrumentem sterowania rozwojem produktu turystycznego w gminie jest planowanie przestrzenne. Umiejętne zagospodarowanie turystyczne – pozwalające na właściwe, oparte na przesłankach ekologicznych, wykorzystanie walorów przyrodniczych – tworzy niepowtarzalny wizerunek, jej image. Zasadniczym celem strategii rozwoju przestrzennego gminy jest turystyka nie zagrażająca środowisku, a więc – turystyka zrównoważona. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe wówczas, gdy wykorzystane zostaną założenia służące ekorozwoju. Turystyka zrównoważona przynosi korzyści nie tylko środowisku przyrodniczemu, ale również społeczności lokalnej branży turystycznej. Aby udało się osiągnięcie tych korzyści turystyka zrównoważona musi być podporządkowana trzem celom (Rys.3): • ekologicznemu, • społecznemu, • ekonomicznemu.

• Cele ekologiczne: -permanentna ochrona przyrody, -pełna wiedza i świadomość potrzeb ochrony wśród ludności lokalnej i turystów.

• Cele społeczne: -satysfakcja turystów, -poprawa warunków życia ludności miejscowej, -przedstawienie alternatywnych rozwiązań wobec turystyki masowej – powszechne promowanie turystyki zrównoważonej, -traktowanie turystyki zrównoważonej jako części lokalnej lub regionalnej kultury, -umożliwienie wszystkim grupom społecznym poznawania atrakcji.

• Cele ekonomiczne: -poprawa stanu lokalnej gospodarki, -tworzenie zaplecza dla miejscowej inicjatywy gospodarczej, -możliwość zwiększenia zatrudnienia, -wzrost generowania przychodu, który pozwala na utrzymanie obszarów przyrodniczych. 9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

W gminie Świdwin wskazany jest zrównoważony rozwój następujących form turystyki: • turystyka specjalistyczna np.: wędkarstwo, turystyka rowerowa w oparciu o wyspecjalizowane obiekty obsługi; • agroturystyka; • formy turystyki elitarnej; • wypoczynek codzienny i świąteczny na terenie obszarów do tego przygotowanych; • wypoczynek pracowników i gości zagranicznych bazy lotniczej NATO k/Świdwina

Dopuszcza się ekstensywny rozwój form pobytowych tj.: pobyt w obiektach letniskowych, pobyt na polach namiotowych, campingowych pod warunkiem zagospodarowania terenów przeznaczonych do ich obsługi zgodnie z zasadami ekorozwoju. W wielu przypadkach wymaga to: • utworzenia nowych obiektów zagospodarowania turystycznego, • przygotowania odpowiedniej infrastruktury na obszarach przewidzianych do wprowadzenia nowych elementów zagospodarowania turystycznego.

ZADANIA • modernizacja istniejącej infrastruktury turystycznej (odnowienie i oznakowanie szlaków turystycznych, tablic informacyjnych, pomników przyrody, obiektów zabytkowych itp.); • budowa nowej infrastruktury turystycznej tj.: budowa pól biwakowych i campingowych, uruchomienie gastronomii sezonowej; • rozwój agroturystyki – przystosowanie gospodarstw do wymogów przyjmowania turystów, przeprowadzenie szkoleń związanych z prowadzeniem działalności agroturystycznej, sporządzeniem listy gospodarstw zainteresowanych podjęciem takiej działalności; • budowa tras rowerowych i turystyki pieszej; • utworzenie bazy noclegowej w oparciu o istniejące obiekty (PTSM); • promocja turystyki w gminie i przygotowanie biura informacyjnego, wydawnictw, imprez; • budownictwo letniskowe – wydzielenie nowych terenów; • rozwój produktu turystycznego pod kątem możliwości przedłużenia sezonu turystycznego; • przygotowanie kadr obsługi turystycznej; • poprawa świadomości ekologicznej, • stworzenie Gminnego Stowarzyszenia Turystyki i Agroturystyki.

REALIZACJA Wdrożenie założeń strategii rozwoju funkcji turystycznej w gminie wiąże się z podjęciem różnych działań, które umożliwiać będą skuteczną jej realizację. Działania te należy podejmować zarówno w samej gminie jak również w układach otoczenia gminy (w ramach powiatu Świdwin). Poprawa dostępności i atrakcyjności usług turystycznych w zakresie sieci komunikacyjnej i jej jakości jest głównym elementem programu rozwoju infrastruktury gminy. Zróżnicowanie funkcjonalno – przestrzenne i charakter jednostek zagospodarowania turystycznego wpływa na zróżnicowanie działań w odniesieniu do określonych form turystyki w gminie Świdwin. Decydujący wpływ na rozwój turystyki będą miały lasy, jeziora, baza turystyczna. Zakłada się usprawnienie wprowadzenia nowych elementów zagospodarowania turystycznego. Nastawienie społeczności lokalnej do rozwoju turystyki jest ogólnie pozytywne. Wzrasta zainteresowanie obsługą turystów oraz agroturystyką.

FORMY TURYSTYKI a) Turystyka piesza • weryfikacja, oznakowanie i opisanie szlaków z podziałem na trasy lokalne i tranzytowe; • reaktywowanie turystyki młodzieżowej z udostępnieniem schroniska młodzieżowego (na bazie szkół podstawowych);

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• opracowanie szczegółowych projektów zagospodarowania szlaków turystycznych, uwzględniając zróżnicowany stopień przygotowania młodzieży do tej formy wypoczynku oraz zmieniającą się modę i potrzeby (dotyczy to zwłaszcza bazy noclegowej i urządzeń pomocniczych w zakresie gastronomii i rozrywki). Przebieg tras powinien być uzgodniony z Nadleśnictwem w Świdwinie. b) Turystyka rowerowa Wyznaczenie szlaków turystyki rowerowej. Opracowanie i wdrożenie programu międzygminnego rozwoju tras rowerowych tworzącego system regionalnych tras przebiegających od pojezierza Drawskiego, Połczyna Zdroju do Białogardu i Kołobrzegu, szczególnie zaś trasa likwidacji kotła świdwińskiego i trasa leśna Świdwin-Bystrzyno-Nielep. Z utworzenia szlaków rowerowych musi wynikać potrzeba przygotowania infrastruktury obsługi ruchu (pola biwakowe, gastronomia itp.). Niezbędny jest międzygminny program budowy szlaków rowerowych (warunek uzyskania środków pomocowych) c) Rekreacja – zagospodarowanie terenów i obiektów sportowych i rekreacyjnych: -nad jeziorem Bystrzyno Małe – działki rekreacyjno-sportowe z zapleczem gastronomicznym -w miejscowości Oparzno – teren nad jeziorem o powierzchni 0,74 ha z możliwością wykorzystania terenu pod pole namiotowe, ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy, -w miejscowości Lekowo – działki rekreacyjno-sportowe nad jeziorem z wykorzystaniem terenu na pole namiotowe, zespół domków wypoczynku rodzinnego – teren uzbrojony w wodę i energię z możliwością doprowadzenia gazu, -w miejscowości Świdwinek – pole namiotowe z pełną infrastrukturą -w miejscowości Przybysław – teren nad jeziorem – z możliwością wykorzystania terenu na pole namiotowe d) Jeździectwo • promocja tej formy turystyki aktywnej, • wytyczenie tras jazdy konnej (pod siodłem i w zaprzęgu), w uzgodnieniu z ALP, tworzącej szlak turystyki konnej, • rozwijanie jeździectwa z wykorzystaniem bazy gospodarstw agroturystycznych i prywatnych ośrodków jazdy konnej. e) Wędkarstwo • doprowadzenie czystości wód zarówno płynących jak i stojących do stanu I klasy czystości; jest to warunek konieczny dla tej formy turystyki jak i prawidłowego funkcjonowania ośrodków hodowli ryb (uzgodnienia z PZW) (rzeka Rega i jeziora w gminie), • prowadzenie racjonalnej gospodarki rybackiej i sukcesywne zarybianie gatunkami szlachetnymi, • eksponowanie łowisk specjalnych jako specyficznych produktów turystycznych, • utworzenie stanicy wędkarskiej i rybaczówek, • budowa zaplecza noclegowego przy istniejącym stawie rybnym (prywatnym) w Lekowie, • zagospodarowanie jezior: Oparzno, Łąkowo, Bystrzyno Małe i Duże (w uzgodnieniu z PZW) f) Kajakarstwo i wioślarstwo • zagospodarowanie atrakcyjnych dla kajakarzy jezior w gminie i rzeki Regi, przygotowanie szlaku kajakowego łączącego jeziora i rzekę; • utworzenie stanic i przystani sprzętu pływającego; • utworzenie nad jeziorem Oparzno bazy treningowej dla kajakarzy i wioślarzy oraz stanic kajakowych z infrastrukturą nad jeziorem Łąkowo, Bystrzyno Małe i Duże,

9 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• poprawa bezpieczeństwa na wodach, • organizowanie cyklicznych imprez o charakterze lokalnym i regionalnym. g) myślistwo Gmina posiada 6 600 ha lasów zasobnych w zwierzynę łowną. Najwięcej jest dzików, jeleni, saren i lisów. Populacja często przekracza pojemność łowisk. Wskazane zatem jest wykorzystanie istniejącego domu myśliwskiego w miejscowości Głuszkowo (gm. Sławoborze) z możliwością zakwaterowania 8 osób. Na tereni Gminy przy pomocy funduszy z Kół Łowieckich powinno się wybudować względnie zmodernizować dom łowiecki dla myśliwych z zagranicy w miejscowości Oparzno.

TURYSTYKA ZAGRANICZNA – PRZYJAZDOWA a) wszystkie formy turystyki aktywnej Uwarunkowania i wymagane działania strategiczne jak w przypadku turystyki krajowej – aktywnej ze zwróceniem szczególnej uwagi na: • staranną i precyzyjną akwizycję na targach i wystawach zagranicznych, • przygotowanie informacji turystycznych co najmniej w dwóch wersjach językowych, • nawiązanie korzystnych „public – relations” z zagranicznymi i krajowymi mediami specjalistycznymi. b) turystyka sentymentalna Mimo zauważalnej tendencji spadkowej w dalszym ciągu kolejne pokolenia, głównie Niemców, obok innych celów przyjazdów, wskazują jako motyw pobytu względy rodzinne, sentymentalne. Uwarunkowania i niezbędne działania tj: • wprowadzanie do programów pobytów sprzedaży lokalnych produktów turystycznych, • przygotowane informacje turystyczne powinny posiadać odniesienie do okresu międzywojennego. c) Pobyt turystów indywidualnych i grup tranzytowych • przygotowanie w zależności od lokalizacji bazy hotelowej kilku wariantów 2-3 dniowych pobytów objazdowych na terenie powiatu (przyroda, osobliwości, zabytki sakralne i kulturowe, folklor), • współpraca w zakresie organizacji pobytów bezpośrednio z zagranicznymi ośrodkami polskiej informacji turystycznej i wyspecjalizowanymi touroperatorami, • aktywna promocja przyjazdów turystów na organizowane w powiecie wysokiej rangi imprezy sportowe i kulturalne, • aktywna promocja hasła „wakacje rodzinne w Polsce - taniej” głównie dla aglomeracji berlińskiej (agroturystyka)

BAZA TURYSTYCZNA a) budowa pola namiotowego (biwakowego) i campingu wzbogaci infrastrukturę turystyki pieszej, rowerowej i wodnej oraz jeździectwa, Zakłada się utworzenie i wyposażenie w media techniczne nowych obiektów w obrębie jezior w miejscowościach Bystrzyno Małe i Duże, Oparzno, Lekowo, Świdwinek, Przybysław. Ze względu na promocję turystyczną gmin niezbędne jest wybudowanie w gminie campingu o znaczeniu krajowym (wspólnie z udziałem miasta Świdwin).

b) schroniska młodzieżowe i obiekty kolonii.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Na bazie obiektów szkolnych utworzenie schroniska młodzieżowego (sezonowego) PTSM oraz w szkołach podstawowych utworzenie ośrodków kolonijnych dla dzieci i młodzieży. W gminie istnieją warunki do utworzenia tzw. „zielonych szkół” c) zajazdy Ze względu na brak bazy hotelowej i potrzebę przedłużenia sezonu w gminie niezbędne jest utworzenie zajazdu turystycznego w Oparznie i Lekowie – całorocznego ośrodka wypoczynkowego i szkoleniowego. Utworzenie zajazdu turystycznego lub innego typu punktu gastronomicznego przy trasie tranzytowej Rusinowo-Resko. d) budownictwo letniskowe pod warunkiem: • przyjęcia wielkości działki letniskowej o pow. minimalnej 1500 m2, w koloniach nie większych niż 20 działek, • wyposażenia obiektów letniskowych w urządzenia zabezpieczające przed degradacją środowiska, • wprowadzania elementów zieleni izolującej pomiędzy poszczególnymi koloniami, • wprowadzanie nowego rodzaju zabudowy letniskowej w postaci wczasowej zabudowy willowej, o zwiększonej powierzchni działek (od 0,5 ha każda) Proponuje się wydzielenie terenów pod tego typu budownictwo z terenów wolnych w obrębie miejscowości: Bystrzyno, Oparzno. e) inne tereny rekreacyjne - przewidziane do obsługi obszarów turystycznych i kolonii budownictwa letniskowego (otoczenie). f) zagospodarowanie obiektu po byłej szkole w miejscowości Kluczkowo – ważne jest, aby wykorzystać szlak walk o Wał Pomorski i w miejscowości Kluczkowo zorganizować schronisko młodzieżowe z noclegami wraz z małą gastronomią i dyskoteką. Powinny też działać biblioteka, świetlica i czytelnia. g) obiekty agroturystyczne Agroturystyka stanowić może główne ognisko rozwoju turystyki w gminie. Konieczne jest podwyższenie produktu agroturystycznego do standardów zachodnioeuropejskich, ze szczególnym naciskiem na jakość bazy noclegowej. Niezbędna jest kategoryzacja bazy. Istnieje duży potencjał w rozwoju agroturystyki opartej o obiekty gospodarstw indywidualnych położonych na atrakcyjnych turystycznie obszarach gminy. Proces restrukturyzacji rolnictwa wymusi potrzebę poszukiwania dodatkowych źródeł dochodów z agroturystyki. Zakłada się, że pozostanie w gminie ok. 20÷30 gospodarstw agroturystycznych, tworzących wiejskie mini - centra, z własnym systemem informacji o usługach szczególnie w miejscowościach Lekowo, Oparzno, Łąkowo, Przybysław i Świdwinek.

Etapy działania w celu aktywizacji agroturystyki: 1. Sporządzenie listy gospodarstw zainteresowanym przygotowaniem i udostępnieniem swojej bazy dla potrzeb agroturystyki (Urząd Gminy, Sołtysi). 2. Przygotowanie oferty szkolenia z zakresu prowadzenia działalności agroturystycznej (ODR, Gmina). 3. Przystosowanie gospodarstwa do wymogów przyjmowania turystów (właściciele gospodarstw). 4. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury turystycznej (przygotowanie reklamy, tablic informacyjnych, informacji o atrakcyjnych obiektach turystycznych).

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

5. Promocja agroturystyki, utworzenie punktu informacyjnego w Świdwinie.

ROZWÓJ PRODUKTU TURYSTYCZNEGO POD KĄTEM MOŻLIWOŚCI PRZEDŁUŻENIA SEZONU TURYSTYCZNEGO

Walory turystyczne gminy zasadniczo predestynują ten teren głównie do rozwoju form turystyki letniej. Istnieją jednak możliwości przedłużenia sezonu turystycznego w okresie wiosennym i jesiennym (zielone szkoły, grzybobranie, wędkarstwo, formy sportowo - rekreacyjne np. terenowe rajdy rowerowe) a w mniejszym stopniu w okresie zimowym ( wędkarstwo podlodowe, wędrówki konne). Służyć temu powinny przekształcenia obiektów sezonowych w całoroczne.

WPROWADZENIE ZINTEGROWANEGO SYSTEMU INFORMACJI I OBSŁUGI RUCHU TURYSTYCZNEGO.

Warunkiem rozwoju turystyki w gminie jest stworzenie spójnego systemu informacyjnego, który będzie dostępny dla każdego potencjalnego turysty (zapewni sprzedaż produktu turystycznego). Niezbędne jest zatem utworzenie w Świdwinie Gminnego Centrum Informacji Turystycznej, który łączyłby się z regionalnym i krajowym systemem internetu. Istotne jest aby gminne centrum informacji turystycznej współdziałało z ośrodkami informacji turystycznej w całej Polsce a w szczególności w większych miastach środkowej i południowej Polski, gdzie znajdują się główne źródła obecnego i potencjalnego ruchu turystycznego na analizowany teren. Istotną rolę należy przypisać także informacjom umieszczonym przy drogach tranzytu turystycznego. Do najważniejszych elementów należą w tym przypadku tablice informacyjne, drogowskazy, itp. Promujące atrakcje turystyczne i przyciągające na ten teren turystów. Głównymi organizatorami Centrum informacyjnego winny być: • władze gminy • Gminne i Regionalne Stowarzyszenie Agroturystyki, • podmioty funkcjonujące na rynku turystycznym gminy, • szkoły i instytucje pozarządowe.

KADRY OBSŁUGI TURYSTYKI Warunkiem realizacji strategii rozwoju produktu turystycznego na terenie gminy są odpowiednie kadry skupione zarówno w organach administracji gminnych (np. stanowiska ds. turystyki), jak w poszczególnych przedmiotach obsługi ruchu turystycznego.

Niezależnie, zadaniem zarządu gminy jest wspomaganie finansowe osób pragnących podnosić swoje kwalifikacje zawodowe w zakresie obsługi ruchu turystycznego np. przez udział w odpowiednich szkoleniach, w kursach języków obcych. Na terenie gminy należy prowadzić szkolenia osób obsługujących ruch turystyczny. W szkoleniach tych należy kształcić takie cechy jak: gościnność, uprzejmość w stosunku do przebywających gości. Celem szkoleń winno być uświadomienie możliwości pozyskania korzyści finansowych związanych z rozwojem funkcji turystycznej. Dla rozwoju kadr obsługi turystyki na terenie gminy konieczne jest uruchomienie kształcenia specjalistycznego z zakresu organizacji turystyki na poziomie średnim w Świdwinie i Białogardzie oraz kursów w wybranych miejscowościach gminy.

1 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PLAN DZIAŁANIA Plan działania zostanie opracowany wspólnie z Radą Gminy oraz Zarządem Gminy po wykonaniu i przyjęciu Strategii. Będzie to załącznik stanowiący integralną część niniejszego opracowania.

10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

OGÓLNE UWARUNKOWANIA WSPARCIA REALIZACJI STRATEGII Samorząd gminy przy pełnym wsparciu mieszkańców będzie głównym realizatorem projektu. Zasadniczymi narzędziami lokalnej polityki pozostaną: • planowanie przestrzenne i gospodarcze, • polityka podatków i opłat, • inwestycje infrastrukturalne, • emisja obligacji, • polityka informacyjna, działalność szkoleniowa, kontakty zagraniczne, • przedsięwzięcia organizacyjne, często podejmowane wspólnie z kapitałem prywatnym (Gminne Towarzystwo Gospodarcze, Gminne7 Centrum Przedsiębiorczości i Aktywacji Gospodarczej).

Organom gminy przyświecać musi rola animatora życia gospodarczego, społecznego oraz kulturalnego. Można uważać, że władza lokalna jest organizatorem zagospodarowania lokalnych związków ekonomicznych i społecznych, na które może wpływać regulująco, restrukcyjnie lub promocyjnie. W efekcie teren gminy może charakteryzować się większą konkurencyjnością jako miejsce lokalizacji działalności gospodarczej i atrakcyjny obszar pod względem jakości życia mieszkańców. Zadania gospodarcze gminy przekazane w strategii wynikają z rozpoznania potrzeb jej mieszkańców. Gmina Świdwin winna być przykładem gminy o podejściu rozwojowym. Musi zatem uruchomić w bliskiej perspektywie programy promocji gospodarczej, przyśpieszające inwestycje, infrastrukturę, maksymalizować usługi publiczne dla swoich mieszkańców. Ważne jest aby władze i społeczność gminy działając w dłuższym horyzoncie czasowym nie nastawiały się na osiąganie szybkich dochodów ze swoich przedsięwzięć rozwojowych. Podstawą wszelkich działań podejmowanych przez władze winno być zachęcenie potencjalnych inwestorów do inwestowania na terenie gminy. Zestaw tych działań przedstawiono poniżej:

Rodzaje i instrumenty działań RODZAJ PROPONOWANYCH INSTRUMENTALIZACJA DZIAŁAŃ DZIAŁAŃ (przykładowa) I. Działania informacyjno - promocyjne dotyczące: − przedstawienie ofert lokalizacyjnych 1. gospodarki danego obszaru i jego − promocje obszarów rodzajów działalności, nowych potrzeb możliwości produkcyjnych − ograniczenie lokalizacji i działalności szkodzących 2. istniejących bądź potencjalnych naturalnemu środowisku. barier rozwoju informacje o możliwościach: − uzyskania środków na sfinansowanie danej inwestycji 3. warunków kształtujących dochody − kosztach uzyskania kredytów, potencjalnych inwestorów − możliwych ulgach i zachętach, − opłatach za gospodarcze korzystanie ze środowiska, 4. szeroko pojętych działań − karach za przekroczenie dopuszczalnych norm marketingowych dotyczących zanieczyszczenia, danego obszaru. − o cenach gruntów budowlanych itp.

7 Ze względu na potrzebę koncentracji działań i środków można utworzyć Miejsko-Gminne Centrum Przedsiębiorczości. Zależy to od decyzji władz Gminy. 10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

RODZAJ PROPONOWANYCH INSTRUMENTALIZACJA DZIAŁAŃ DZIAŁAŃ (przykładowa) − działalność publicystyczno -wydawnicza, dostarczają- ca informacji np. na temat zamierzeń władz lokalnych − działalność szkoleniowa, (seminaria, szkolenia, kursy i sympozja), − organizowanie wystaw gospodarczych, obrazujących szczególne osiągnięcia danego obszaru, targów, udział w nich podmiotów z danego obszaru, − opracowanie i rozpowszechnianie w formie broszur, katalogów, materiałów reklamujących walory użytkowe i udogodnienia dotyczące inwestowania i funkcjonowania podmiotów. II. Działania organizatorskie z: 1. realizacją podstawowych zadań − budowa gminnych dróg, ulic, placów oraz organizacja własnych gminy ruchu drogowego, − budowa wodociągów, oczyszczalni, 2. kreowaniem przedsiębiorczości − uruchamianie inkubatorów przedsiębiorczości, prywatnej − organizowanie parków technologicznych, 3. tworzeniem związków wspólnot i − związki i porozumienia komunalne, innych przedsięwzięć w celu − stowarzyszenia gmin, wójtów, burmistrzów, realizacji określonych zadań − sejmik samorządowy, III. działania o charakterze administracyjno – prawnym 1. wydawanie przepisów gminnych − zasady zarządzania mieniem gminy, − statut gminy i organizacji urzędów i instytucji, − przepisy porządkowe, 2. ewidencjonowanie działalności − uproszczenie operacji w tym zakresie m.in. gospodarczej i udzielanie zezwoleń przeniesienie na najniższy szczebel administracji na prowadzenie działalności nie terenowej, wymagającej koncesji 3. utrudnienia i ułatwienia − uproszczenie trybu podejmowania decyzji lokalizacyjne lokalizacyjnych, − załatwianie spraw związanych z podjęciem decyzji lokalizacyjnych w jednym miejscu, − informacja o obszarach (strefach), gdzie zakazana jest wszelka działalność inwestycyjna, − określenie nieprzekraczalnego terminu załatwienia spraw, − wcześniejsze przygotowanie terenu, 4. gospodarka gruntami − uregulowanie spraw związanych z własnością, − dogodne formy udostępniania gruntów, − kompleksowe porządkowanie terenu i przygotowanie działek budowlanych, IV. Działania o charakterze ekonomiczno - finansowym 1. podatki i opłaty lokalne − obniżki stawek lokalnych np. od nieruchomości, − wprowadzenie ulg i zwolnień z podatków i opłat lokalnych, − określenie partycypacji nowego przedsiębiorstwa w nakładach na infrastrukturę,

10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

RODZAJ PROPONOWANYCH INSTRUMENTALIZACJA DZIAŁAŃ DZIAŁAŃ (przykładowa)

2. − udzielanie ulg lub zwolnień w ściśle określonych podatki, w których władza lokalna przypadkach np. gdy inwestorzy podejmują inwestycje ma swój udział dotyczące ochrony środowiska bądź produkcję określonych wyrobów opartą na nowoczesnych technologiach, 3. − udzielanie gwarancji przedsiębiorstwom, które opłaty za gospodarcze korzystanie ze zaciągają kredyty na inwestycje służące ochronie środowiska i kary z tytułu jego środowiska, zanieczyszczenia − podwyższenie opłat za korzystanie z ujęć wodnych i pobór wody, za odprowadzanie ścieków do wód, za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, za usuwanie drzew, za wykorzystanie gruntów rolnych i leśnych na inne cele niż rolnicze i leśne, − nakładanie kar pieniężnych z tytułu niedotrzymania warunków korzystania ze środowiska − ustalenie cen na usługi komunalne, 4. − udzielanie gwarancji kredytowych w tym podmiotom, kredyty i zasady ich udzielania które zaciągają kredyt na inwestycje służące ochronie środowiska czy na działalność wykorzystującą zasoby lokalne, − obniżanie stopy oprocentowania kredytów przeznaczonych na określone cele, − preferencje w uzyskaniu tych kredytów, V. Działania inwestycyjne − podejmowanie inwestycji w sferze infrastruktury gospodarczej, społecznej, bankowej, telekomunikacyjnej, − podejmowanie inwestycji w sferze ochrony środowiska Źródło: Strategia i polityka rozwoju gmin i województw. Zachodnie Centrum Organizacji. Warszawa, Poznań, Zielona Góra 1996.

10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

ZADANIA RADY I ZARZĄDU GMINY W I ETAPIE WDROŻENIA STRATEGII

Przyjęcie projektu winno zostać potwierdzone Uchwałą Rady Gminy, która zobowiąże Zarząd Gminy do podjęcia wszelkich działań mających na celu jego pełne wdrożenie. Oznacza to: a) powołanie komórki koordynacyjnej (1-3 osoby) i opracowanie zasad jej organizacji. (ogłoszenie konkursu mającego na celu dobór pracowników – lub przekazanie kompetencji pracowników Urzędu Gminy - specjalistom) b) przyjęcie ogólnych zasad wspierania strategii c) ustalenie sposobu i metod pozyskania środków finansowych z zewnątrz na wsparcie realizacji programu (PHARE, SAPARD, ISPA, BANK ŚWIATOWY, SUBWENCJE PAŃSTWOWE, FUNDACJE, FUNDUSZE itp.) d) promocja rozwiązań przedstawionych w projekcie, zarówno wśród mieszkańców gminy jak też osób i firm z zewnątrz. W ramach tzw. programu „specjalnych wydarzeń” władze gminy winny zorganizować konferencje naukowe, spotkania przedsiębiorców, uroczystości podpisania istotnego dla gminy kontraktu, otwarcie zakładu lub rozpoczęcie produkcji nowego artykułu. Władze gminy winny dokładnie śledzić wszystkie posunięcia rozwojowe i umieć je odpowiednio nagłaśniać wobec opinii publicznej. e) wprowadzenie systemu ułatwień lokalizacyjnych. Każdy inwestor skazany jest na długą procedurę administracyjno - prawną. Procedura ta wiąże się z uzyskiwaniem zezwoleń budowlanych i koniecznością dopasowania się do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Czynności zmiany przeznaczenia danej działki gruntu są bardzo żmudne i długotrwałe. To konkurencyjność danego terenu jako miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w stosunku do obszarów otaczających. Władze gminy winny ułatwiać w tym przypadku wszelkie procedury lokalizacyjne proponowane w programie „gmina”. Oznacza to skrócenie czasu procedury i przyjęcie ostrzejszych, niż te które wynikają z przepisów, zobowiązań czasowych przez poszczególne komórki organizacyjne gminy, zaangażowane w procedurę lokalizacji inwestycji. f) przygotowanie oferty zagospodarowania działek i obiektów przeznaczonych pod działalność gospodarczą. Oferta powinna zawierać następujące elementy: • wyszczególnienie działek i obiektów oferowanych do zagospodarowania • rodzaj zalecanej działalności gospodarczej • proponowaną formę zbycia, dzierżawy lub inną (wspólne przedsięwzięcie) • infrastruktura - w tym dodatkowe udogodnienia oferowane przez władze gminy, • opis prowadzonej dotychczas na tym terenie działalności gospodarczej, • ścisłe określenie procedury uzyskiwania zezwoleń i nabywania terenu, • informacje o ułatwieniach finansowych, ulgach, zwolnieniach podatkowych itp. Opis powinien uwypuklać korzyści związane z inwestowaniem na danym terenie, jego potencjał gospodarczy oraz możliwości rozwoju, • wprowadzenie systemu ulg podatkowych dla inwestorów realizujących cele projektu.

10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Podatek od nieruchomości musi zawierać mechanizmy wspierające przedsięwzięcia rozwijające przedsiębiorczość i rozwój gospodarczy gminy. Należy zatem: • obniżyć stawki podatkowe na pewien okres w przypadku podejmowania w już istniejących nieruchomościach, działalności gospodarczej (w tym również rolniczej). Oznacza to określenie przez Radę Gminy skali obniżki, ewentualnych preferowanych rodzajów działalności, okresu obniżki, minimalnego wymogu zwiększenia zatrudnienia, • obniżyć stawki podatkowe na pewien okres w przypadku konieczności dokonania istotnej adaptacji nieruchomości, która nie była dotychczas gospodarczo użytkowana, • czasowe zwolnienie z podatku (lub obniżka) określonych grup podmiotów gospodarczych (małych firm) rozpoczynających działalność w oparciu o Fundusz Gwarancji Kredytowych GTG . • umożliwienie negocjacji skali obciążeń podatkiem od nieruchomości w przypadku gotowości poważnego inwestora do dokonania istotnych, w skali gminy i społeczności lokalnej, inwestycji gospodarczej. System ulg winien mieć charakter zadaniowy. Ulga, obniżka lub czasowe zwolnienie może przysługiwać tylko wtedy, gdy podatnik wypełni określone zadania, ważne z punktu widzenia proponowanego projektu. Należy zastanowić się nad wprowadzeniem w tym przypadku metody „refundacji”. Oznacza to, że każdy podmiot gospodarczy opłaca podatek gospodarczy w pełnej wysokości a dopiero po udowodnieniu, iż spełnia warunki uprawniające do zniżek, ulg lub zwolnień lub po wypełnieniu określonego zadania, władze gminy dokonują zwrotu części lub całości wpłaconych kwot. Proponuje się ustalenie stopy redukcji na poziomie 30 - 50%. Ulgi podatkowe mogą dotyczyć wszystkich inwestorów, jednak w większym stopniu tych, którzy inwestują duże kwoty. Mogą być też przyznane tym przedsiębiorcom, działającym dotychczas w gminie, którzy uzyskując rosnące dochody płacą przy tym coraz większe podatki. Ulgi winni otrzymywać inwestorzy, którzy rozpoczynają lub prowadzą działalność gospodarczą zwiększając zatrudnienie lub podejmują inwestycje infrastrukturalne ważne z punktu widzenia interesu gminy. System ulg gminnych musi być uzupełniany przez system zwolnień i ulg stosowanych przez AWRSP, w przypadku zagospodarowania jej mienia. g) tworzenie wizerunku gminy w środkach masowego przekazu poprzez: • uruchomienie biuletynu gminnego (miesięcznika), • podjęcie kontaktów z prasą, radiem i telewizją tj. m.in. cykliczne przekazywanie informacji. Informowanie o wszelkich formach zorganizowanego działania uwieńczonych powodzeniem, organizowanie konferencji prasowych, przekazywanie sprawozdań z realizacji projektu, • wyznaczenie rzecznika prasowego gminy, Odpowiednia dbałość o wizerunek gminy świadczy o tym, że władze gminy mają wymaganą kulturę gospodarczą - tak istotną przy podejmowaniu inwestycji. h) podjęcie wszelkich działań (wspólnie z innymi instytucjami i organizacjami) w celu zmiany mentalności mieszkańców gminy. Mentalność wielu mieszkańców ukształtowana przez ostatnich wiele lat pracy w PGR i system gospodarki nakazowo - rozdzielczej stanowi główną barierę rozwoju przedsiębiorczości w gminie i okolicznych miejscowościach. Oznacza to: • niechęć do nowatorstwa, • apatię, bezczynność i problemy socjalne byłych pracowników PGR, • oczekiwanie na pomoc z zewnątrz, pomoc państwa, • zazdrość sąsiedzką,

10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• brak otwartości i syndrom obcych, • zły system pomocy bezrobotnym.

10 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PROPOZYCJA ROZWIĄZAŃ INSTYTUCJONALNO - ORGANIZACYJNYCH

Organizacja wspierania przedsiębiorczości Wdrożenie strategii winno być realizowane w trzech etapach:

Etap I - (organizacyjny) Realizowanie przez gminę określonych rozwiązań organizacyjnych, mających na celu przygotowanie procesu wdrożenia. Etap II - (gospodarczy) Utworzenie Gminnego Towarzystwa Gospodarczego i przyjęcie przez Towarzystwo zadań zapoczątkowanych w etapie I. Utworzenie Gminnego Centrum Przedsiębiorczości i Aktywizacji Gospodarczej. Etap III - Kontrolna weryfikacja projektu, uzupełnienia oraz kontrola (Program otwarty).

Poniżej prezentujemy propozycje niektórych rozwiązań organizacyjnych

Etap I Po przyjęciu projektu można podjąć konkretne działania, których celem będzie pełne wdrożenie wszystkich propozycji programowych przez Zarząd i Radę Gminy, Biuro Pracy, Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, instytucje oświatowe, przedsiębiorców, banki oraz wszystkich mieszkańców gminy. Decydującymi jednak będą rozwiązania organizacyjne podjęte przez Zarząd i Radę Gminy polegające na powołaniu wyspecjalizowanej komórki koordynacyjnej składającej się z 1 - 3 osób zajmujących się wyłącznie zadaniami związanymi z wdrożeniem programów określonych w strategii (aktywizacją gospodarczą, rozwojem przedsiębiorczości, organizacją procesów inwestycyjnych itp.). Personel dobrany na zasadzie konkursu musi być dyspozycyjny, ruchliwy, pełnić obowiązki często poza godzinami pracy. Preferowane winno być wykształcenie ekonomiczne i prawnicze z dobrą znajomością języków angielskiego i niemieckiego. Proponuje się następującą strukturę organizacyjną komórki koordynacyjnej:

Kierownik - koordynator

Organizator wspierania Specjalista ds. przedsiębiorczości informacji i promocji i pozyskiwania gminy inwestorów Kluczową kwestią jest dobór koordynatora, który musi wykazać się pomysłowością i sprawnością działania. Do zadań zespołu należałoby przygotowanie i praktyczne wdrażanie głównych elementów strategii oraz przygotowywanie wdrożenia etapu II. Ze względu na dość duży koszt funkcjonowania tej komórki, wskazane jest pozyskanie dodatkowych środków na ten cel z innych źródeł (w tym z Biura Pracy). Wskazane jest zastosowanie systemu prowizyjnego. Organem nadzorującym pracę zespołu lub specjalisty winna być Rada Gminy. Zakres pracy zespołu lub specjalisty obejmowałby: 11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• promocję drobnej przedsiębiorczości, generowanie liderów, • utworzenie centrum edukacyjnego na bazie szkoły, organizowanie szkoleń z zakresu drobnej przedsiębiorczości, przekwalifikowania zawodowego, prowadzenia firmy itp., • zorganizowanie stałego punktu informacyjnego w siedzibie Urzędu Gminy - dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą, • zorganizowanie Gminnego Centrum Przedsiębiorczości i Aktywizacji Gospodarczej, • nawiązanie kontaktów z organizacjami krajowymi i zagranicznymi w celu organizowania praktyk dla lokalnych liderów i przedsiębiorców (wyjazdy studyjne, seminaria, konferencje, wymiana grup), • podjęcie współpracy z instytucjami finansowymi, Funduszami, Fundacjami itp. w celu pozyskania środków finansowych z zewnątrz na wsparcie rozwoju gospodarczego gminy, • pozyskanie inwestorów i zorganizowanie serwisu inwestycyjnego obejmującego wspieranie inwestorów chcących prowadzić działalność gospodarczą na terenie gminy (organizacja procedury obsługi wybranych inwestycji, monitoring inwestycji itp.), • nawiązywanie i utrzymywanie stałych kontaktów ze środowiskami przedsiębiorców (organizowanie stałych spotkań, przekazywanie informacji o stanie finansowym i inicjatywach gospodarczych, współorganizowanie przedsięwzięć z zakresu budowy infrastruktury komunikacyjnej, transportowej itp.), • tworzenie ułatwień dla podejmowania i rozszerzania działalności gospodarczej i kierowanie propozycji nowych rozwiązań do władz gminy, • współpraca z Agencją Rozwoju Regionalnego, Izbą Rolniczą i Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, • promocja gminy (programu) na zewnątrz. Tworzenie image’u gminy w środkach masowego przekazu. Organizowanie kontaktów z mediami wg zasady, jak największego dostępu prasy, radia i telewizji do wszelkich spraw, związanych z realizacją programów. Przygotowanie biuletynu informacyjnego. W informatorze należy zaprezentować możliwości rozpoczynania prowadzenia działalności gospodarczej, walorów turystycznych, kulturalnych, edukacyjnych itp. Ważne będą ogłoszenia prasowe w lokalnych gazetach, w dziennikach ogólnopolskich a także w czasopismach rolniczych. • Stały kontakt z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddziałem Terenowym w Szczecinie, Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Ośrodkami Doradztwa Rolniczego.

Etap II jest kontynuacją działań podjętych wcześniej. Zakłada się, że rozwój gospodarczy gminy oparty będzie o nowe firmy (głównie prywatne) i przedsięwzięcia inwestycyjne obejmujące infrastrukturę techniczną (programy w załączeniu). Przewiduje się dużą dynamikę korzystnych tendencji. Niezbędne jest zatem utworzenie nowych instytucji, które wspierałyby uruchomione procesy gospodarcze: • Gminnego Towarzystwa Gospodarczego • Funduszu Gwarancji Kredytowych • Gminnego Centrum Przedsiębiorczości i Aktywizacji Gospodarczej • Związków międzygminnych celem realizacji wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych

Gminne Towarzystwo Gospodarcze

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Gminne Towarzystwo Gospodarcze będzie grupowało miejscowych przedsiębiorców, rolników, osoby prywatne, banki, Agencje Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz Samorząd Gminy: - winno być ono głównym organizatorem i koordynatorem rozwoju gospodarczego i społecznego gminy. Ważne jest natychmiastowe podjęcie wszelkich działań mających na celu zorganizowanie i zarejestrowanie w Sądzie. Szczegółowe zadania i zakres funkcjonowania Towarzystwa zaprezentowano w Statucie GTG. Przygotowaniem i reprezentacją Gminnego Towarzystwa Gospodarczego zajmuje się komórka koordynująca lub specjalista. /Statut w załączeniu/.

Fundusz Gwarancji Kredytowych Może funkcjonować w ramach Gminnego Towarzystwa Gospodarczego lub jako instytucja powiatowa obejmująca swym zasięgiem gminy powiatu Kołobrzeg. Powinien służyć wspieraniu rozwoju drobnej przedsiębiorczości na terenie gminy, ułatwia potencjalnym i obecnym przedsiębiorcom dostęp do kredytów. Fundusz będzie działać na podstawie własnego regulaminu – Statutu /w załączeniu/. Podstawowymi barierami, ograniczającymi efektywny rozwój małej i średniej przedsiębiorczości w gminie są: • brak wystarczających środków finansowych na rozpoczęcie działalności gospodarczej na własny rachunek, • wysokie oprocentowanie kredytów bankowych, • brak jednoznacznych i wyczerpujących informacji na temat dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania, • wymóg zgromadzenia zabezpieczenia, często w wysokości dwu-trzykrotnie wyższej niż wartości zaciąganego kredytu czy pożyczki, • wzajemna nieufność potencjalnych kredytobiorców i banków, wynikająca z niekorzystnych doświadczeń i uprzedzeń. Stąd pojawiła się konieczność poszukiwania nowych rozwiązań, które łagodziłyby przedstawione wyżej bariery. Jednym z pomysłów było tworzenie funduszy gwarancyjnych, zwłaszcza, że w wielu krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej takie instytucje finansowe w bardzo poważny sposób oddziaływują na rozwój gospodarczy, szczególnie na poziomie lokalnym (Włochy, Francja). Podstawowym zadaniem funduszy jest ułatwienie małym i średnim przedsiębiorstwom oraz aktywnym, chcącym rozpocząć działalność gospodarczą na własny rachunek bezrobotnym, dostępu do kredytów bankowych i z Funduszu Pracy przez udzielanie poręczeń i gwarancji kredytowych. Z reguły nie mają one osobowości prawnej i nie prowadzą wyodrębnionej księgowości według obowiązujących powszechnie zasad finansowo-księgowych, ale funkcjonują jako wewnętrzne jednostki organizacyjne instytucji je tworzących. Ze względu na charakter działalności konieczne jest wyodrębnienie funduszu w zakresie działalności finansowo-operacyjnej. Jest to realizowane przez zdeponowanie środków funduszu na specjalnym koncie (lokata terminowa) w ramach rachunku Towarzystwa Gospodarczego w banku współpracującym. Środki te nie są włączone do operacyjnego obiegu fundacji lecz są zarezerwowane wyłącznie na potrzeby funduszu. Istotnego znaczenia nabiera ścisła kooperacja banku i funduszu, ponieważ możliwe jest rozszerzenie ilości udzielanych poręczeń poza kapitał własny funduszu przez zastosowanie tzw. mnożnika kapitałowego. Jego idea polega na tym, że bank jest gotów akceptować poręczenia do kwoty kilkakrotnie przekraczającej sumę depozytu gwarancyjnego funduszu (suma poręczeń przekracza kilkakrotnie kapitał funduszu). Wynika to z faktu, że udzielenie poręczenia czy gwarancji nie powoduje realnego wypływu pieniądza z kapitału funduszu – pozostaje on w dalszym ciągu na rachunku, a

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

praktyczne doświadczenia wielu krajów potwierdzają, że istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo wystąpienia konieczności jednorazowej egzekucji masy poręczeń przewyższającej kapitał funduszu. Aktualnie w naszym kraju banki akceptują mnożnik na poziomie 2-4 krotnej wartości depozytu gwarancyjnego, ale stabilizowanie się sytuacji gospodarczej kraju i umocnienie się instytucji funduszy poręczycielskich na rynku rokuje nadzieję na wzrost jego wartości (we Włoszech stosuje się mnożnik na poziomie 20-25). Drogi docierania potencjalnych klientów do funduszu mogą być bardzo różne. Zakładamy poinformowanie o działalności funduszu, banków, urzędów gmin, WODR, Powiatowego i Wojewódzkiego Urzędu Pracy, powstającego Gminnego Centrum Przedsiębiorczości, itp.

MNOŻNIK = 2

KAPITAŁ FUNDUSZ U 100 000 ZŁ

ŁĄCZNA MASA PORĘCZEŃ

Rysunek 1. Zasada mnożnika kapitałowego funduszu gwarancyjnego.

Gminne Centrum Przedsiębiorczości i Aktywizacji Gospodarczej Rozwój gospodarczy gminy uzależniony będzie od aktywności gospodarczej, społecznej przedsiębiorczości mieszkańców gminy. W tym celu niezbędne jest powołanie w Gminie własnego centrum, które stymulowałoby wszelkie procesy aktywizacji mieszkańców i przedsiębiorstw w gminie. W skład centrum winny wchodzić: • Ośrodek przedsiębiorczości (inkubator). • Ośrodek edukacyjno - kulturalny na bazie szkół i Gminnego Ośrodka Kultury.

a) Ośrodek przedsiębiorczości (inkubator) Jest to instytucja, która również warunkuje przezwyciężenie barier mentalnych mieszkańców gminy w tym również byłych pracowników PGR - ów. Umożliwienie kilku z nich - najbardziej obiecujących - osiągnięcie statusu zaradnych życiowo spowoduje efekt częściowego domina. Istnieją możliwości częściowego skorzystania ze środków poza budżetowych na ten cel. Inicjatywa powinna się opierać na przekazaniu w użyczenie mało bądź wiele nie przydatnego gminie obiektu innej zlikwidowanej instytucji przy jednorazowym wsparciu z budżetu gminy. Podstawowym zadaniem inkubatora ma być tworzenie nowych miejsc pracy dla bezrobotnych poprzez tworzenie jednoosobowych warsztatów pracy oraz

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin rozwój małych firm. Inkubator wspierany przez małe firmy (w zamian za promocję prowadzoną przez gminę) może być wspierany przez małe i średnie firmy z Gminy. Na terenie gminy znajdują się budynki i hale po upadłych przedsiębiorstwach, spółkach. Obiekty te częściowo niszczeją nie wykorzystane i trudno znaleźć na nie nabywcę. O ile jest możliwość przejęcia ich przez gminę, mogą być wtedy przeznaczone również do utworzenia w nich inkubatora. Konieczne jest wtedy ich adaptowanie pod kątem produkcji i obsługi technicznej dla przyszłych firm tam zlokalizowanych. Generalnym założeniem inkubatora jest stworzenie warunków dla powstania i rozwoju małego przedsiębiorstwa, do momentu uzyskania przez niego samodzielności i wejścia w fazę rozwoju. Oferowany w inkubatorze pakiet korzyści dla potencjalnych firm uczestniczących w nim obejmuje: • preferencyjne formy dzierżawy obiektów na działalność gospodarczą; • łatwy dostęp do urządzeń poligraficznych i telekomunikacyjnych; • bezpłatne lub po cenach preferencyjnych konsultacje ekonomiczne, finansowo - księgowe, prawne oraz techniczne. Firmy umiejscowione w inkubatorze czują się bezpieczniejsze w pierwszym na ogół najtrudniejszym okresie działania, ponoszą mniejsze koszty funkcjonowania, w szybszym tempie powiększają doświadczenie, szybciej wchodzą w sieć dystrybucji i przepływu informacji. Warunkami dobrego funkcjonowania ośrodka (inkubator) są: • częste szkolenia uczestników inkubatora; • właściwy i elastyczny system finansowania inkubatora; • kształtowanie właściwych stosunków pomiędzy firmami współpracującymi; • stałe pogłębianie wiedzy przez osobę kierującą inkubatorem; • promocja najlepszych firm. Inkubator w gminie nie powinien być wzorowany na inkubatorach utworzonych w dużych miastach. Forma i zakres pomocy dla firm znajdujących się w inkubatorze małej gminy lub kilku sąsiednich gmin jest w większym stopniu ograniczona możliwościami lokalowymi i finansowymi tych gmin. Natomiast pożądana jest wymiana doświadczeń pomiędzy gminami organizującymi inkubatory w małych miejscowościach. Wskazane jest podjęcie w ramach ośrodka przedsiębiorczości natychmiastowych działań organizacyjnych Proponujemy między innymi następujące działania: a) Szkolenie z zakresu drobnej przedsiębiorczości tematyka szkoleń powinna obejmować podstawy prawne tworzenia i funkcjonowania małych firm, sporządzanie biznes planów, marketing, księgowość. Wszystkie tematy należy prowadzić pod kątem czysto praktycznym (np. wypełnianie druków rejestracyjnych spółek, ksiąg przychodów i rozchodów, wniosków kredytowych). Bardzo ważne jest aby z informacją o organizacji szkoleń dotrzeć do wszystkich mieszkańców szczególnie środowisk popegeerowskich. Osoby uczestniczące w szkoleniu powinny ponosić przynajmniej częściowe jego koszty. Szkoleni na zakończenie powinni otrzymać zaświadczenia. Instytucja współpracująca: Powiatowy Urząd Pracy w Świdwinie b) Utworzenie w Urzędzie Gminy punktu informacyjnego dla osób rozpoczynających i prowadzących działalność gospodarczą, szczególnie rolników chcących podjąć działalność gospodarczą pozarolniczą. Pracownicy realizujący to zadanie powinni zostać gruntownie przeszkoleni we wszystkich sprawach związanych z przedsiębiorczością. Powinni posiadać też wszelkie informacje na temat dostępnych kredytów oraz preferencyjnych pożyczek dla małych i średnich firm, gospodarstw rolnych. Pracownicy punktów informacyjnych powinni posiadać umiejętności wstępnej weryfikacji pomysłu w odniesieniu do osób rozpoczynających działalność. 11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Instytucja współpracująca: Powiatowy Urząd Pracy w Świdwinie. c) Wykorzystanie Programów Specjalnych Urzędu Pracy i AWRSP. Aktywizacja zawodowa długotrwale bezrobotnych i uprzednio pracujących w PGR-ach może być prowadzona również w oparciu o programy specjalne. Programy te wdrażane są w celu utworzenia stałych miejsc pracy dla osób, które od czasu likwidacji zakładu nie miały żadnych szans uzyskania stałego zatrudnienia. b) Ośrodek edukacyjno – kulturalny funkcjonowałby na bazie szkół i Gminnego Ośrodka Kultury. Powinien prowadzić wszelką działalność edukacyjną młodzieży i dorosłych. Wdrażać nowe systemy kształcenia pozaszkolnego. Szkolić liderów i organizować życie kulturalno - sportowe. Pełnić rolę funkcjonującego „Gminnego Ośrodka Kultury”. Rozwój gospodarczy gminy uzależniony będzie od aktywności gospodarczej, społecznej i przedsiębiorczości mieszkańców gminy. W tym celu niezbędne jest powołanie w Gminie własnych centrów, które stymulowałyby wszelkie procesy aktywizacji mieszkańców i przedsiębiorstw w gminie. Ośrodek edukacyjno-kulturalny funkcjonowałby na bazie szkoły podstawowej lub gimnazjum. Powinien prowadzić wszelką działalność edukacyjną młodzieży i dorosłych; wdrażać także nowe systemy kształcenia pozaszkolnego. Szkolić liderów i organizować życie kulturalno-sportowe. Proponuje się utworzenie trzech gminnych ośrodków edukacyjno- kulturalnych - na bazie Zespołów Szkół Ogólnokształcących. Proponowane formy działalności dla takiego ośrodka zostaną zaprezentowane dalej, a wyboru form działania dokonują przedstawiciele lokalnej społeczności, tj. Rady Rodziców, Rady Sołeckie, Rada Gminna LZS oraz przedstawiciele gminy w Izbie Rolniczej. Ośrodek taki ma mieć w kręgu zainteresowania: • ucznia w końcowej fazie nauki, • ucznia gimnazjum i szkoły średniej z terenu gminy, • młodych pracowników, • młodych bezrobotnych, • dorosłych pracujących i czasowo pozostających bez pracy, • środowisko gminy jako zbiorowość społeczną. W ramach swych działań Ośrodek powinien: • przyjmować oddolne inicjatywy w zakresie potrzeb edukacyjnych środowiska, • gwarantować możliwość elastycznego rozwiązywania lokalnych problemów rynku pracy (kursy itp.), • poszukiwać zdolnych, ambitnych „liderów” w różnych dziedzinach, • inspirować nowe formy dokształcania, doskonalenia, promowania, • być jednostką o dużej pojemności i otwartej strukturze organizacyjnej, zdolną do szybkiego reagowania na potrzeby lokalnego rynku i środowiska, • inspirować współpracę ponadlokalną gminy celem nabycia doświadczeń i promocji, • inspirować kulturalne i sportowe potrzeby środowiska poprzez młodzież i ich rodziców, ludzi biznesu i samorządu, • prowadzić działalność gospodarczą i handlową z wykorzystaniem własnej bazy, • współpracować z WODR, PUP, WUP, FRDL, itp.8

Ośrodek ten powinien spełniać oczekiwania środowiska gminy poprzez: • przełamanie bariery niemożności i apatii wśród ludzi młodych, 8 WODR – Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, PUP - Powiatowy Urząd Pracy, WUP – Wojewódzki Urząd Pracy, FRDL – Funkcja Rozwoju Demokracji Lokalnej.

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• generowanie i promowanie „liderów” w różnych dziedzinach życia gospodarczego, kulturalnego i sportowego, • aktywizację obywatelską w zakresie: • poszerzenia wśród uczniów wiedzy o samorządności terytorialnej, • rozwoju zdolności przywódczych młodych działaczy społecznych, • nabywania umiejętności organizacji warsztatu pracy społecznej, • kontaktowania młodych liderów z działaczami samorządowymi gminy (dyskusja, współpraca, czynna edukacja), • wymianę doświadczeń z innymi. • nawiązywanie współpracy ponadgminnej i zagranicznej celem wymiany doświadczeń, nauki i podpatrywania, • sporządzenie mapy instytucji wspierających, stowarzyszeń i związków mogących wesprzeć gminę, • bycie ośrodkiem promocji gminy w różnych dziedzinach, • promowanie polityki lokalnej i lokalnych polityków.

Promocja gminy Jednym z najistotniejszych czynników decydujących o powodzeniu jest przekonanie inwestorów i przedsiębiorców, że na danym obszarze istnieje odpowiednia tradycja i kultura robienia interesów, dobra atmosfera sprzyjająca pobytowi na tym terenie. Na stworzenie takiego przekonania społeczności lokalne pracują pokoleniami, jednakże mimo zauważalnego niedostatku w tej mierze, również w gminie Świdwin istnieją znaczące aktywa. Pierwsze wrażenie jest często najważniejsze. Stwarza je ogólny wygląd miejscowości, charakter zabudowań ulic, zadbanie domostw. Często czynnikami decydującymi o korzystnym pierwszym wrażeniu jest czystość. Ogólny wygląd miejscowości lub obszaru wyrabia przekonanie o gospodarności lub niegospodarności okolicy. Drugim elementem wspierającym ogólny obraz gminy jest umiejętność zespołowego działania mieszkańców. Szczególnie wysoko ocenia się taką społeczność lokalną, która potrafi się zorganizować, scalić wokół wspólnych celów i poświecić własny czas i pieniądze do zrealizowania zamierzonych celów.

Promocja gminy na zewnątrz Cele strategiczne rozwoju gminy muszą być wspierane przez system promocji gminy (oferty inwestycyjnej). Inwestor powinien w jednym miejscu uzyskać wszelkie informacje o dostępnych potencjalnych lokalizacjach działalności gospodarczej. Niezbędne są zatem następujące działania: • rozpocząć kampanię reklamową gminy w środkach masowego przekazu – telewizja, radio, prasa, • opracować i wydać nowy profesjonalnie opracowany folder, materiały informacyjne i rozesłać je do wielu organizacji reprezentujących środowiska biznesu w kraju i zagranicą (polskich ambasad, radców handlowych, izb gospodarczych itp.), • uczestniczyć w wystawach, konferencjach i konkursach promując gminę Świdwin, • zapewnić z budżetu gminy specjalne środki na promocję, • zorganizować imprezy promocyjne np.: -międzynarodowe zawody wędkarskie nad rzeką Regą i jeziorem Oparzno, -festiwal pieśni religijnej i inne imprezy kulturalne o zasięgu powiatowym i wojewódzkim, -zawody sportowe (biegi, turnieje piłki nożnej, żeglarstwo), -targi (dni gospodarcze gminy Świdwin) – wspólnie z miastem, -konferencje i seminaria popularno-naukowe itp.,

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

-współpraca z gminami Niemiec, Danii i Szwecji w ramach Euroregionu „Pomerania”.

Działania wewnętrzne Wewnętrzne działania gminy muszą wspierać intensywną akcję reklamującą gminę Świdwin jako miejsce, w którym można zainwestować. Należy zbudować wizerunek gminy solidnej i godnej zaufania. Jedną z najważniejszych spraw jest wiarygodność wobec partnerów. Uznać należy, że w rozmowach z inwestorami, nie tyle ważne jest dysponowanie określonymi zasobami (np. zasilaniem energetycznym), ale przekonanie inwestora, że gmina rozwiąże dany problem w określonym czasie i następnie bezwzględnie wywiązanie się z danego słowa. Z tą myślą w Urzędzie Gminy należy wytypować zespół kompetentnych pracowników, którzy potrafią dążyć do wyznaczonych celów i odpowiednio reagować na oczekiwania partnerów. Dużą wagę przywiązuje się do pierwszego kontaktu z kontrahentem. Zespół musi także odpowiednio przygotować się do negocjacji z inwestorem. Musi prowadzić wspólną politykę. Prowadzenie tak zgodnej polityki negocjacyjnej wymaga bardzo dobrej komunikacji pomiędzy członkami grupy negocjacyjnej. Służy temu przede wszystkim czytelny podział obowiązków i umiejętne rozdzielanie zadań wg kompetencji i predyspozycji pracowników. Ważne jest aby Urząd Gminy prowadził działania o charakterze integracyjnym takie jak: wyjazdowe szkolenia, spotkania towarzyskie, imprezy wigilijne i rocznicowe. Oprócz stworzenia dobrego i skutecznego zespołu Urzędu Gminy należy także zapewnić mu sprzyjającą atmosferę pracy. Zarząd Gminy musi podjąć się zbudowania konsensusu w społeczeństwie gminy, przekonanie go, że inwestorzy są gminie potrzebni. Należy także pokazać mieszkańcom wpływ działań proinwestycyjnych w gminie na stopniową poprawę warunków życia we wszystkich wsiach. Cały zarząd gminy wraz z radnymi regularnie, raz na kwartał (lub częściej jeżeli jest taka potrzeba) musi spotykać się z mieszkańcami poszczególnych wsi.

Podstawowym zagrożeniem dla wdrożenia strategii są interesy partykularne i myślenie krótkoterminowe. Cała gmina Świdwin o rolniczym charakterze powinna rozwijać się tak równomiernie, jak to tylko możliwe. Wzrost inwestycji jest głównym elementem tego rozwoju. Żaden poważny inwestor nie zdecyduje się zainwestować jeżeli nie będzie widział perspektywy szybkiej realizacji inwestycji i uruchomienia działalności. Wielomiesięczne oczekiwania na wszelkie pozwolenia i inne formalności zniechęcą każdego, kierującego się racjonalnymi czynnikami, inwestora, nawet jeżeli lokalizacja inwestycji miałaby być bardzo atrakcyjna. Opierając się na zasadach, którymi kierują się inwestorzy zagraniczni, Zarząd Gminy musi przyjąć kilka podstawowych zasad działań proinwestycyjnych wychodzących naprzeciw oczekiwaniom kontrahentów. Podstawową zasadą w kontaktach z inwestorami musi być wzajemna wiarygodność, rzetelność i solidność. Wójt i Zarząd Gminy gwarantują krótki okres realizacji transakcji kupna – sprzedaży gruntów. Powinien on trwać maksymalnie 2 miesiące od pierwszych kontaktów z inwestorem, poprzez negocjacje, do umowy notarialnej. Gmina powinna udzielać wszechstronnej pomocy inwestorowi w załatwianiu spraw merytorycznych, formalno – prawnych w administracyjnym toku postępowania. Oferowany teren powinien być w pełni uzbrojony i należeć do gminy. Konieczne jest także uprzednie uzgodnienie przeznaczenia terenu na poszczególne rodzaje działalności gospodarczej. Wszelkie negocjacje prowadzone z potencjalnymi inwestorami (jak i podejmowanie decyzji), aż do podpisania umowy przeprowadza zespół trzyosobowy (Wójt, Sekretarz, Skarbnik), reprezentujący Zarząd Gminy. W trakcie negocjacji obowiązuje zasada eliminowania wszelkich sporów w obecności inwestora. Aby uatrakcyjnić ofertę, należy przyjąć zasadę sprzedaży gruntów na własność. Zgodnie z polskim ustawodawstwem, sprzedaż powinna mieć formę przetargu ofert gdzie oprócz ceny, można zawrzeć dodatkowe uwarunkowania przyszłej inwestycji, przyjęte wcześniej w ramach wzajemnych uzgodnień. Proponowana cena ma być optymalna, co nie znaczy, że niska. Cena

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin porównywalna do cen gruntów o podobnej randze w Polsce wyeliminuje przypadkowych kontrahentów i narzuci partnerski stosunek w negocjacjach.

11 Strategia rozwoju gminy Świdwin

119 Strategia rozwoju gminy Świdwin

BANK DANYCH W GMINIE ŚWIDWIN

Zasady tworzenia i funkcjonowania banku danych Celem głównym założenia banku danych o gminie Świdwin jest poprawienie stanu wiedzy władz gminnych o posiadanych zasobach, a co za tym idzie bardziej sprawne zarządzanie nimi. Pod pojęciem banku danych należy rozumieć nie jedną komputerową bazę danych, lecz kilka odrębnych, niezależnych, tematycznych baz. Takie podejście spowodowane następującymi problemami • brak jednolitego dla wszystkich baz systemu identyfikacji obszaru zbierania danych - jednym z rozwiązań może być stosowanie numerów statystycznych miejscowości GUS, jednak ten system nie jest powszechnie stosowany. Przykładem obrazującym problem może być funkcjonowanie takich samych nazw kilku miejscowości na określonym terenie np. w województwie zachodniopomorskim znajdują się miejscowości o nazwie Bielice -2, Boguszyce -2, Brzozowo -2, Buk -2, Błotno -2, Chlebowo -2, Dobropole -5, Dolice -2, Długie -2 itd. • brak rozpowszechnienia ujednoliconego systemu nazw miejscowości. Wykaz miejscowości ogłoszony w dokumentach oficjalnych jeszcze nie funkcjonuje we wszystkich instytucjach. Przykładem niech będzie nazwa miejscowość Kluczkowo, która w różnych dokumentach, bazach danych i mapach (a więc dokumentach oficjalnych, administracyjnych) funkcjonuje również jako m.in. Kluczykowo. • brak kontroli nad wprowadzaniem danych. Przykładem jest Dąbrowa Białogardzka. Jej nazwę można spotkać jako: Dąbrowa, Dąbrowa B., Dąbrowa Biał., Dąbrowa Białogardzka. Dane w bazach dotyczą tej samej miejscowości, a dla programu komputerowego są to cztery różne miejscowości. Podobnie jak „Dąbrowa Białogardzka” i „ Dąbrowa Białogardzka” są różnymi miejscowościami dla programu komputerowego (odstęp przed nazwą miejscowości) Dlatego od strony praktycznej najlepszym rozwiązaniem jest utworzenie banku danych składającego się z szeregu niezależnych cząstkowych baz tematycznych. Dane w Banku Danych dzielą się na dwie grupy główne: • dane przestrzenne - prezentowane w postaci map np. w programie MapInfo lub FMapa, • dane tabelaryczne - statystyczne i opisowe - opisujące przestrzeń przy pomocy danych w tabelach, bazach i za pomocą opisów tekstowych Bank Danych w części przestrzennej powinien zawierać mapy zasadnicze (wysokościowe) oraz ewidencyjne (z układem działek gruntowych) gruntów będących na terenie gminy. Mapy papierowe mogą zostać zeskanowane, skalibrowane i zapisane np. w formacie programu MapInfo lub FMapa. Programy te pozwalają na prowadzenie ewidencji elementów znajdujących się w przestrzeni (budynki, infrastruktura techniczna, parki, zabytki, wody itd, itp), przedstawienie ich położenia na podkładach mapowych i wydruk w dowolnej skali. Natomiast część tabelaryczna powinna składać się z szeroko rozumianych danych charakteryzujących gminę. Do najważniejszych grup, czy też baz cząstkowych, należy zaliczyć: dane statystyczne, ewidencja gruntów, dane gospodarcze, dane ludnościowe, inwentaryzacja zasobów, dane rolnicze, dane turystyczne, inne. Praktycznie nie da się jednoznacznie określić granicy pomiędzy wyżej wymienionymi grupami, gdyż dane zawarte we wszystkich bazach będą się wzajemnie uzupełniały. I tak np. inwentaryzacja zasobów przedstawiona na mapach w formie graficznej bez części opisowej będzie po prostu niekompletna.

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Drugi podział zbieranych w banku danych informacji jest następujący: • dane opisujące elementy nie ulegające szybkim przemianom, a więc te których nie trzeba zbyt często aktualizować (rzeźba terenu, powierzchnia gruntów w klasach bonitacyjnych, struktura użytkowania, utrudnienia w mechanicznej uprawie roli itp) • dane opisujące elementy zmienne czyli takie, których stan można uchwycić na dany dzień, a które mogą ulegać w każdej chwili zmianie (np. wszystkie dane dotyczące własności gruntów, ilości i struktury mieszkańców itp.). Dane zawarte w banku informacji będą należeć zarówno do pierwszej jak i drugiej kategorii. Dlatego wartość banku będzie w dużym stopniu zależała od wypracowania systemu uaktualniania zawartych w nim danych. Jest kilka możliwych rozwiązań. Pierwszym z nich, i zarazem najmniej pracochłonnym jest wejście we współpracę z jednostkami zbierającymi interesujące nas dane np. zajmującymi się ewidencją gruntów leżących na terenie objętych bankiem danych, rejestrujących ruch ludności, itd. Innym rozwiązaniem jest powołanie specjalnej komórki (może być jednosobowa) do prowadzenie i uaktualniania bazy danych poprzez prowadzenie własnych rejestrów przy pomocy programów komputerowych np. rejestr gruntów gminy, rejestr mieszkańców itd. Wiele danych potrzebnych do utworzenia dobrego banku danych już znajduje się w instytucjach administracji terenowej (Urząd Gminy). Przykładem takim może być baza zawierająca informacje o podmiotach gospodarczych działających na terenie miasta i gminy. W każdym z nich znajduje się rejestr działalności gospodarczej. Wystarczy jedynie wpisać je do komputera, a jeżeli znajdują się one już w komputerze wystarczy je jedynie odpowiednio wykorzystać.

Kolejnym podziałem zgromadzonych informacji jest okres których one dotyczą. I tak dane zawarte w banku mogą być aktualne lub z lat ubiegłych. Dzięki temu możliwe będzie analizowanie tendencji kształtowania się poszczególnych wskaźników.

Przykładowym systemem ewidencji gruntów może być program komputerowy - Mikrokomputerowy System Ewidencji Gruntów (MSEG). +------+ ¦ MSEG - PROWADZENIE EWIDENCJI GRUNTÓW ¦ ¦------¦ ¦ ¦ ¦ DANE EWIDENCYJNE ZMIANA DANYCH EWIDENCJI SYSTEMATYKA ZASOBÓW ¦ ¦ ¦ ¦ KONIEC PRACY ¦ ¦ ¦ +------+ ______+------+______¦ ¦______¦ MIKROKOMPUTEROWY SYSTEM EWIDENCJI GRUNTÓW ¦______¦ ver 2.3 dla sieci typu Novell. ¦______¦ ¦______¦ Woj.Ośr.Doradz.Rol.w Barzkowicach ¦______¦ ¦______¦ Wrocław 1994. ¦______+------+______+------+ ¦ - gora/dol, - lewo/prawo, - wybor opcji, - wyjscie ¦ +------+

Dużym atutem programu MSEG jest to, iż jest on dość rozpowszechniony i używany do prowadzenia ewidencji gruntów w wielu Urzędach Powiatowych (byłych Urzędach

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Rejonowych). Po przeanalizowaniu programu stwierdzono, że jest on wystarczający do pracy na poziomie Urzędu Powiatowego lub Urzędu Gminy. Istnieje możliwość zakupu programu w wersji do przeglądania i wydruku danych zawartych w bazie otrzymywanej i aktualizowanej w Urzędzie Powiatowym. Jednakże do opracowań szerszych - studialnych, program ten jest niewystarczający. Podstawowym niedogodnością programu, z punktu widzenia tworzonego opracowania, jest prowadzenie ewidencji na poziomie obrębu geodezyjnego i brak powiązań danych pomiędzy poszczególnymi obrębami - dane te nie widzą się. Stąd niemożliwością jest uzyskanie informacji na temat stanu posiadania gruntów poszczególnych osób czy instytucji w całej gminie (a nie tylko obrębie) oraz ich analizę. Program oddaje tylko informację ogólną, natomiast po dane szczegółowe należy sięgać kolejno do poszczególnych obrębów. Jest to rozwiązanie bardzo uciążliwe. Ponadto program nie posiada możliwości eksportu danych w innym formacie bazy danych lub arkusza kalkulacyjnego (np. *.dbf, *.db, *.mdb, *.wk1 *.wk2, *.wq1, *.xls itp), aby umożliwić analizę danych w programach zewnętrznych. Można zakupić dodatkowy moduł wyprowadzający dane do zbioru tekstowego. Jednak forma ta jest zbyt uciążliwa aby mogła zostać wykorzystywana. Należy jednak zaznaczyć, że do prowadzenia banku informacji o posiadanych zasobach gruntowych jest on wystarczający.

Organizacyjnie utworzenie banku danych o gminie wiąże się z powołaniem przy urzędzie gminy komórki odpowiedzialnej za założenie i prowadzenie banku danych. Celowe wydaje się zatrudnienie kompetentnej osoby, która będzie w stanie poradzić sobie z problemami natury informatycznej, a jednocześnie na tyle obrotnej, by była w stanie uzyskać potrzebne informacje z innych źródeł. Przykładowy układ Gminnego Banku Danych prezentowany jest na załączonych schematach. Poniżej przedstawiono charakterystykę przykładowych zasobów Gminnego Banku Danych.

Charakterystyka informacji Źródłami informacji do utworzenia banku danych dla gminy powinny być, poza własnymi opracowaniami, również dane z instytucji z terenu województwa i gmin ościennych. Do ważniejszych z nich należy zaliczyć Urząd Gminy, Urząd Wojewódzki, AWRSP O/T, Urząd Statystyczny, Wojewódzki i Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej, Urząd Powiatowy, Wojewódzki i Powiatowy Urząd Pracy, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Agencja Lasów Państwowych, Wojewódzkie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Puławy. Bank danych powinien składać się z kilku odrębnych zbiorów zawierających specyficzne dane, zapisanych w różnych formatach. Wybór formatu zapisu danych determinuje możliwość wykonania różnorodnych analiz posiadanych zasobów lub brak takiej konieczności. Dane mogą być zapisane w formacie arkusza kalkulacyjnego (m.in. ewidencja gruntów, gospodarstwa osadnicze, dane o ludności, infrastruktura techniczna, charakterystyka turystyczna miejscowości itd). Arkusz kalkulacyjny daje dodatkową możliwość eksportu danych w wielu formatach innych programów np. typu baza danych. Dane dotyczące charakterystyki budynków i budowli w inwentaryzowanych i analizowanych ośrodkach rolnych mogą zostać zapisane w formacie edytora tekstu. Do zapisu dane przestrzennych można użyć formatu programu MapInfo lub FMapa - np. inwentaryzacja ośrodków rolnych AWRSP O/T, wytyczne konserwatora zabytków dotyczące analizowanego obszaru. Natomiast dane opisowe do danych przestrzennych powinny być zapisane w formacie edytora tekstów.

Dane przestrzenne powinny zawierać mapy zasadnicze oraz ewidencyjne. Na mapach zasadniczych należy umieścić m.in. dane z inwentaryzacji obiektów znajdujących się w Gospodarstwach Skarbu Państwa oraz dane zawarte w opracowanych dla Gminy studiach i projektach. Przykładowymi danymi mogą być ewidencje: 12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• zabytkowych obiektów i zespołów architektury; • zabytkowych parków i cmentarzy; • stanowisk archeologicznych; • wyznaczają strefy ochrony konserwatorskiej • pomników przyrody Zgromadzone w trakcie tworzenia Banku Danych dane tabelaryczne mogą obejmować: ogólne informacje o gminie i regionie, rozmieszczenie sieci osadniczej i jej wyposażenie w infrastrukturę techniczną, ewidencję gruntów (struktura jakościowa i własnościowa), inwentaryzację zasobów znajdujących się w Gospodarstwach Rolnych Skarbu Państwa na terenie gminy, struktura wiekowa ludności w/g płci (bez wyróżniania płci wśród dzieci i młodzieży), struktura zatrudnienia ludności, waloryzację turystyczną.

Dane charakteryzujące gminę i region Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane z kilku lat. Główne źródło informacji - WUS. Dane dla miast oraz gmin sąsiadujących powinny obejmować następujące zagadnienia: • skup najważniejszych produktów rolnych • zamieszkane zasoby mieszkaniowe • użytkowanie gruntów w gospodarstwach indywidualnych wg granic administracyjnych • użytkowanie gruntów w gospodarstwach indywidualnych wg siedziby użytkownika • indywidualne gospodarstwa rolne • powierzchnia zasiewów w gospodarstwach indywidualnych • plony zbóż i ziemniaków w gospodarce nieuspołecznionej • zbiory zbóż i ziemniaków w gospodarstwach indywidualnych • zwierzęta gospodarskie w gospodarce nieuspołecznionej • zwierzęta gospodarskie w gospodarce nieuspołecznionej na 100 ha powierzchni • mieszkania, izby i powierzchnia użytkowa mieszkań oddanych do użytku w gospodarce narodowej • zasoby mieszkaniowe spółdzielni mieszkaniowych • szkolnictwo zawodowe ogółem • szkolnictwo zawodowe w tym dla niepracujących • ogrzewnictwo • wodociągi i kanalizacja • sieć i sprzedaż w handlu rynkowym detalicznym • przeciętne zatrudnienie pracowników podstawowych i placówki usługowe w usługach bytowych • zakłady i pracujący w rzemiośle prywatnym • uczniowie zatrudnieni w rzemiośle prywatnym • placówki pocztowo-telekomunikacyjne oraz abonenci telefoniczni, radiowi i telewizyjni • ludność w wieku przeprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym • użytkowanie gruntów administracyjnych • podział administracyjny i ludność • ruch naturalny ludności • migracje ludności • pracujący w gospodarce narodowej

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• szkoły podstawowe • gimnazja • licea ogólnokształcące

Dane charakteryzujące rolniczą przestrzeń produkcyjną Dane ogólne Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane dla wszystkich obrębów geodezyjnych zawierać powinny następujące informacje: • liczba stałych mieszkańców • procent ludności utrzymującej się z rolnictwa • typ obrębu według charakteru wyposażenia w infrastrukturę społeczno-produkcyjną • dominujący charakter rzeźby terenu • szczególne walory krajobrazowe • dominujący typ zabudowy • ocena gospodarki wodą pitną • lokalizacja ośrodków produkcyjno-gospodarczych gospodarstw uspołecznionych • lokalizacja ferm o bezściołowej technologii chowu zwierząt • położenie obrębu w rejonie intensywnego rozwoju rolnictwa • utrudnienia w mechanicznej uprawie gleby • ocena gleby w zakresie potrzeb hydromelioracyjnych • występowanie gleb nawadnianych • średni procent gruntów ornych zagrożonych powodzią • powierzchnia gruntów odłogowanych lub niezagospodarowanych [ha] • powierzchnia gruntów wymagających rekultywacji [ha] • przyczyny degradacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej • położenie obrębu w rejonie ekologicznego zagrożenia • liczba gospodarstw indywidualnych 0,5 ÷ 1,99 ha; 2,0 ÷ 10,0 ha; powyżej 10,0 ha • kierunki trwałego zagospodarowania gruntów byłego PFZ do 1990 r • dominujący układ sieci dróg transportu rolniczego • ocena stanu dróg transportu rolniczego • główne przyczyny złego stanu dróg rolniczych • dominujące typy układów działek • procent aktualnej liczby działek powstałych do 1945 r. • procent aktualnej liczby działek powstałych w latach 1945-1968 • ocena optymalności istniejących układów działek w miejscowych warunkach przestrzenno-gospodarczych • prace urządzenioworolne wykonane dotychczas w obrębie • potrzeba scalenia gruntów gospodarstw indywidualnych • główne przyczyny potrzeby scalenia gruntów gospodarstw indywidualnych • potrzeba scalenia gruntów gospodarstw państwowych i uspołecznionych • główne przyczyny potrzeby scalenia gruntów • występowanie trwałych elementów terenowych ograniczających możliwości zmiany układu działek

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• powierzchnia obrębu; gruntów ornych; powierzchnia sadów; użytków zielonych; gruntów pod lasami i zadrzewieniami; gruntów pod wodami; rowów; terenów komunikacyjnych; dróg; terenów osiedlowych; nieużytków; AWRSP; lasów i innych gruntów resortu leśnictwa; innych państwowych i społecznych gospodarstw rolnych; gruntów państwowych i społecznych w miastach; Spółdzielni; kółek rolniczych; indywidualnych gospodarstw rolnych i leśnych; innych gruntów indywidualnych; ogródków działkowych; wspólnot gruntowych; państwowych wód i rowów; dróg publicznych i innych dróg będących w powszechnym korzystaniu; innych terenów komunikacyjnych, kolejowych itp, • szacunkowa liczba działek ewidencyjnych ogółem w obrębie; AWRSP; pozostałych gospodarstw; gospodarstw indywidualnych;

Bieżąca ewidencja gruntów Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane dla wszystkich obrębów geodezyjnych powinny zawierać następujące informacje o powierzchni: • strukturalne (ogółem, grunty orne, sady, łąki, pastwiska, lasy, zadrzewienia, wody stojące, wody płynące, rowy, kopalnie, drogi, tereny komunikacyjne, zabudowane i niezabudowane, zieleń, osiedla, różne, nieużytki i pozostałe) • własnościowe (jednostki dla których organem założycielskim jest MRiGŻ lub Wojewoda, lasy państwowe, inne państwowe, grunty państwowe przekazane w zarząd lub w użytkowanie, grunty państwowe przekazane w wieczyste użytkowanie, grunty państwowe będące w dyspozycji terenowych organów administracji państwowej przeznaczone na cele zabudowy; inne państwowe i społeczne grunty nie będące gospodarstwami rolnymi, Spółdzielnie, kółka rolnicze, indywidualne gospodarstwa rolnicze i leśne, inne grunty, ogródki działkowe, wspólnoty gruntowe, państwowe rowy, drogi publiczne i inne będące w powszechnym użytkowaniu, inne tereny komunikacyjne, kolejowe itd)

Grunty planowane do przeznaczenia pod gospodarstwa osadnicze Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane dla wszystkich planowanych gospodarstw osadniczych z rozbiciem na poszczególne działki.

Dane charakteryzujące położenie i infrastrukturę Wykaz i charakterystyka budynków i budowli w ośrodkach rolnych AWRSP Przykładowy format zapisu - program MapInfo (mapy) oraz edytor tekstu (dane opisowe).

Wytyczne konserwatora zabytków dotyczące zabytków architektury oraz stref chronionych Przykładowy format zapisu - program MapInfo (mapy) oraz edytor tekstu (dane opisowe).

Rozmieszczenie sieci osadniczej i jej wyposażenie w infrastrukturę Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane dla wszystkich miejscowości, podzielonych na grupy w zależności od liczby mieszkańców: • do 50 mieszkańców • 50-100 mieszkańców • 100-150 mieszkańców

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• 150-200 mieszkańców • 200-250 mieszkańców • 250-300 mieszkańców • 300-400 mieszkańców • 400 i więcej mieszkańców Dane dotyczące wyposażenia w infrastrukturę społeczną - szkoły, ośrodki zdrowia, świetlice, kościoły, poczty jak również w infrastrukturę techniczną - wodociągi, kanalizacja, gaz ziemny, gaz przewodowy.

Układ przestrzenny miejscowości i waloryzacja turystyczna Przykładowy format zapisu – edytor tekstu. Dane dla wszystkich miejscowości powinny obejmować: • nazwę źródłową, pochodzenie i rodzaj osady • charakter i układ przestrzenny osady • architektura i typy architektoniczne • krajobraz historyczny • zieleń • układ hydrotechniczny • obiekty podlegające ochronie

Dane charakteryzujące ludność Struktura wiekowa Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane z lat kilku lat dla poszczególnych miejscowości uwzględniające przedziały wiekowe: • dzieci i młodzież - 0-2, 3-6, 7-14, 15-17 • dorośli - mężczyźni 18-64, powyżej 65 lat oraz kobiety 18-64, powyżej 65 lat

Struktura zatrudnienia Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane dla poszczególnych miejscowości dotyczące zatrudnienia w poszczególnych gałęziach: • przemysł, • budownictwo, • leśnictwo, • transport, • handel, • oświata, • służba zdrowia, • administracja

Zatrudnienie w rolnictwie Przykładowy format zapisu - arkusz kalkulacyjny. Dane z lat kilku lat dla poszczególnych miejscowości – powinny dotyczyć: • pracujących wyłącznie w rolnictwie, • pracujących w rolnictwie i dodatkowo poza gospodarstwem • pracujących wyłącznie poza rolnictwem.

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

PRZYSZŁOŚĆ GMINY ŚWIDWIN - WARSZTATY PLANOWANIA STRATEGICZNEGO Załącznik 1 Wstęp W dniach 30 i 31 lipca 1999 r. w Świdwinie odbyło się spotkanie z mieszkańcami gminy Świdwin na temat: „Przyszłość Gminy Świdwin - warsztaty planowania strategicznego”. W zajęciach uczestniczyli przedstawiciele społeczności miasta i gminy Świdwin i członkowie władz samorządowych. Warsztaty prowadzili licencjonowani moderatorzy Elżbieta Rink i Zbigniew Domaros. Warsztaty planowania strategicznego są jednym z etapów w procesie budowania strategii rozwoju gminy. Ich niewątpliwą wartością jest to, że pozwoliły włączyć mieszkańców w proces planowania i wyznaczania przyszłych działań i kierunków rozwoju gminy. Dokumentacja z warsztatów pozwala uporządkować wiedzę o gminie posiadaną przez członków społeczności gminnej i uszeregować ją w sposób ułatwiający realizację najpilniejszych zadań, poszerza wiedzę o gminie i jej potrzebach, zarówno wśród społeczności lokalnej jak i władz samorządowych. Opracowanie to przeznaczone jest także dla mieszkańców gminy, by w prosty i przystępny sposób przedstawić im potrzeby gminy i zachęcić do udziału w realizacji wyznaczonych celów. Sprzyjać to będzie kreowaniu liderów lokalnej społeczności, stabilności politycznej i wspólnej realizacji zadań gospodarczych.

Przebieg warsztatów Warsztaty odbyły się w dniach 30 i 31 lipca br w Miejskim Ośrodku Kultury w Świdwinie i obejmowały: - wprowadzenie w istotę planowania strategicznego - identyfikacja obszarów i problemów strategicznych - czynniki rozwojowe i destrukcyjne w gminie (silne i słabe strony gminy, szanse i zagrożenia w otoczeniu gminy) - cel nadrzędny gminy, wizja i misja gminy. Niezbędne modyfikacje przebiegu warsztatów – dokonywane na bieżąco – wynikały przede wszystkim z ograniczeń czasowych i dużej aktywności uczestników. Zajęcia prowadzono metodą moderacji, przy wykorzystaniu elementów analizy SWOT. Ta metoda koordynowania samodzielnej pracy grupy i kierowania dynamiką dyskusji, wzbudziła duże zainteresowanie uczestników, którzy wyrazili chęć wykorzystania jej w swojej pracy zawodowej (nauczanie, uczenie się, prowadzenie zebrań i szkoleń).

Wykaz uczestników biorących udział w warsztatach 1. Bieniek Władysław – Krosino 2. Bogusz Waldemar – Bierzwnica 3. Brodowska Krystyna – Zespół Szkół w Oparznie 4. Bronowicki Jan – Radny Rady Powiatu Świdwin 5. Całka Janusz – Zespół Doradztwa Rolniczego w Świdwinie 6. Chlebowski Zbigniew – Powiatowy Urząd Pracy w Świdwinie 7. Chmielewski Ryszard – Posterunek Energetyczny w Świdwinie 8. Chojnacki Zdzisław – Starosta Starostwa Powiatowego w Świdwinie 9. Giluk Antoni – Cieszeniewo

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

10. Jazienicki Paweł – Dowódca I Brygady Lotnictwa Takt. w Świdwinie 11. Kostrzewa Wiesław – Nadleśnictwo Świdwin 12. Ks. Wojtal Emil – Parafia Rusinowo 13. Pałubicki Jerzy – Zakład Prod. Zwierzęcej w Smardzku 14. Piotrowska Danuta – Szkoła Podstawowa w Rusinowie 15. Pisarczyk Eugeniusz – Malarnia Proszkowa w Lekowie 16. Seżysko Kazimiera – Gminny Ośrodek Pomocy Społ. w Świdwinie 17. Sołtowska Irena – Zespół Szkół w Bierzwnicy 18. Szafrański Kazimierz – Zespół Szkół Rolniczych w Świdwinie 19. Szynkowski Jakub – Szkoła Podstawowa w Klępczewie 20. Wachowiec Elżbieta – Zespół Szkół w Lekowie 21. Wędziński Andrzej – Koło Łowieckie w Świdwinie 22. Wojnicki Bogdan - Powiatowy Zarząd Dróg w Świdwinie 23. Bukowska Halina – Sołtys 24. Kozubowski Krzysztof – Sołtys 25. Leske Otto – Sołtys 26. Rakowski Andrzej – Sołtys 27. Skibiński Edward – Sołtys 28. Łaput Mirosław – Przewodniczący Rady Sołeckiej 29. Mrowiński Waldemar – Przewodniczący Rady Sołeckiej 30. Socha Ludwik – Radny 31. Patyk Mieczysław Maciej – Radny Gminy Świdwin 32. Artyński Stanisław – Radny 33. Kowalczyk Władysław – Radny 34. Kozicki Mieczysław – Radny 35. Kulikowski Jan – Radny 36. Laufer Bernard – Radny, Wójt Gminy Świdwin 37. Lechocki Kazimierz – Radny 38. Maksiak Jadwiga – Radna 39. Pawelec Zdzisław – Radny 40. Wizgo Wincenty – Radny 41. Zwierzyński Zdzisław Radny 42. Romanowski Mieczysław – Urząd Gminy Świdwin

Wprowadzenie Na wstępie zadano uczestnikom pytania:

Czy Gmina Świdwin może samodzielnie budować swoją przyszłość?

Głosy uczestników spotkania podzieliły się. Dwadzieścia cztery osoby stwierdziły, że gmina Świdwin w zasadzie samodzielnie nie może budować swojej przyszłości, ponieważ: - potrzebna jest strategia państwa nakreślająca kierunki rozwoju obszarów wiejskich - ogrom problemów lokalnych wymaga wsparcia z zewnątrz gminy - niezbędna jest odpowiednia polityka państwa dla rozwiązywania problemów lokalnych - konieczna jest współpraca z sąsiednimi gminami

12 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- gmina jest typowo rolniczą, a rolnictwo ma poważne problemy - brak kapitału wewnętrznego - brak inwestorów w przemyśle rolno – spożywczym - następuje degradacja istniejącego majątku - za mało nowych inwestycji, szczególnie w rozwój turystyczny gminy

Trzynaście osób poparło tezę, że gmina może samodzielnie budować swoją przyszłość, ponieważ: - jest samodzielną jednostką administracyjną, może i powinna sama budować swoją - przyszłość - gmina ma wiele walorów naturalnych, które powinna samodzielnie wykorzystać - mieszkańcy związani są z gminą na dobre i złe - gmina posiada duży potencjał intelektualny - gmina powinna samodzielnie budować swoją przyszłość, bo najlepiej potrafi wykorzystać swoje zasoby - trzeba dać mieszkańcom „wędkę” a nie „rybę” - gmina posiadając dobrze opracowaną strategię rozwoju, będzie samodzielnie mogła budować swoją przyszłość

Które z poniższych twierdzeń najlepiej pasują do naszej gminy? 1. gmina jest w świetnej sytuacji i da sobie radę w przyszłości 2. gospodarka gminy ma przejściowe trudności, które dadzą się pokonać 3. gospodarka gminy ma znaczne trudności i trzeba wiele wysiłku, aby gmina odnalazła swoją drogę rozwoju 4. gospodarka gminy jest w katastrofalnym stanie i na razie nie widać żadnych szans na rozwój

Uczestnicy spotkania w głosowaniu większością głosów stwierdzili, że gospodarka gminy ma znaczne trudności i trzeba wiele wysiłku, aby gmina odnalazła swoją drogę rozwoju.

Sformułowano następujące argumenty potwierdzające wynik głosowania:

- wśród ogromu problemów w gminie dominują sprawy rolnictwa, niewielki wpływ na ich rozwiązywanie mają sami mieszkańcy - gmina ma wiele walorów, które powinny być wykorzystane w najbliższej przyszłości, jednak przy wsparciu z zewnątrz - prawie trzydziestoprocentowe bezrobocie w gminie

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- ubogie społeczeństwo w gminie – brak siły nabywczej - trzeba szukać innych niż rolnictwo szans rozwoju terenów wiejskich - należy dać możliwość samorealizacji młodym ludziom na terenie gminy - potencjał gospodarczy gminy został rozdysponowany bez uwzględnienia interesu jej mieszkańców - potrzebne jest wypracowanie „trafionego” programu rozwoje gminy i regionu - należy stworzyć miejsca pracy aby zatrzymać młodych i wykształconych na terenie gminy - rozwój gminy jest możliwy pod warunkiem przetwórstwa własnych produktów rolnych - strategia gminy powinna być spójna ze strategią państwa - niedostateczna opieka zdrowotna i baza oświatowa

Pytania te miały na celu: - określić dynamikę grupy - określić aktywność indywidualną uczestników - ocenić wiedzę uczestników o celu warsztatów - wyznaczyć kierunek dalszej pracy z grupą Czego mieszkańcy gminy Świdwin potrzebują najbardziej? Uczestnicy indywidualnie zgłaszali swoje potrzeby, które wspólnie zostały pogrupowane. - miejsc pracy - rozwoju terenów wiejskich - budowy infrastruktury technicznej - rozwoju opieki zdrowotnej i oświaty - rozwoju przemysłu i usług - inwestorów z zewnątrz i kapitału - rozwoju działalności kulturalnej - poprawy jakości infrastruktury komunikacyjnej - zagospodarowania obiektów popegeerowskich - bardziej sprzyjającej rozwojowi gminy polityki państwa

Obszary i problemy strategiczne

Obszarem w rozumieniu strategii nazywamy działy gospodarki, które dostarczają środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców. W gminie Świdwin wyodrębniono następujące obszary strategiczne: 1. Rolnictwo i leśnictwo

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

2. Przemysł 3. Handel, usługi i rzemiosło 4. Turystyka i wypoczynek Problemem strategicznym nazywamy uciążliwe zagadnienia, których rozwiązanie wymaga angażowania środków materialnych.

Uczestnicy warsztatów w wyodrębnionych obszarach strategicznych zidentyfikowali problemy strategiczne i proponowali sposób ich rozwiązywania.

Rolnictwo i leśnictwo Problem strategiczny Sposób rozwiązania problemu -brak środków na rozwój gospodarstw - poprawa opłacalności produkcji rolnej -niska jakość części gleb - zalesienia gruntów wyłączanych z uprawy -brak możliwości zbytu produktów rolnych - kwotowanie produkcji, umowy kontraktacyjne, zrzeszanie się rolników w grupy producenckie -specyfika produkcji rolnej – uzależnienie od -poprawa agrotechniki produkcji rolnej przebiegu warunków atmosferycznych

Przemysł Problem strategiczny Sposób rozwiązania problemu -niszczejące obiekty po PGR-owskie -zagospodarowanie obiektów po PGR-ach np. uruchomienie istniejących gorzelni, produkcja alkoholu z przeznaczeniem na paliwo -rozwój przemysłu drzewnego np. stolarnie -wywóz nieprzetworzonego drewna produkujące meble -droga energia elektryczna -uruchamianie elektrowni wiatrowych i wodnych, tanich źródeł energii -brak przemysłu rolno – spożywczego -uruchomienie mleczarni, przetwórstwa ziemniaków i innych zakładów przemysłu rolno – spożywczego

Handel, usługi i rzemiosło Problem strategiczny Sposób rozwiązania problemu -brak kapitału na rozwój sfery handlu i usług -dostępność kredytów preferencyjnych dla rozwoju obszarów wiejskich, pozyskanie inwestorów z zewnątrz -ubogie społeczeństwo, duże bezrobocie – -tworzenie nowych miejsc pracy brak siły nabywczej

Turystyka i wypoczynek Problem strategiczny Sposób rozwiązania problemu -trudności z pozyskaniem na cele rekreacyjne -przejęcie od AWRSP i Nadleśnictwa terenów działek położonych nad jeziorami leżących w pobliżu jezior i przeznaczenie ich na cele rekreacyjne -brak młodzieżowej bazy turystyczno – -tworzenie bazy wypoczynkowej dla dzieci sportowej i młodzieży w istniejących obiektach szkolnych w okresie wakacyjnym -brak infrastruktury turystycznej, niezagospo- -budowa infrastruktury turystycznej: plaża,

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

darowane jeziora w Oparznie, Bysznie, molo, przystań itp. Świdwinku i Lekowie -niewykorzystanie walorów turystyczno- -budowa szlaku turystycznego wzdłuż Regi: wypoczynkowych rzeki Regi organizowanie spływów i tworzenie bazy dla wędkarzy

Silne i słabe strony gminy Świdwin

Uczestnicy zostali podzieleni na cztery grupy w zależności od zainteresowań i wiedzy w poszczególnych obszarach strategicznych.

Turystyka i wypoczynek silne strony słabe strony -bogactwo zasobów naturalnych: lasy, rzeki, -brak infrastruktury turystycznej jeziora, stawy, czyste środowisko -brak wydzielonych terenów na prowadzenie -korzystne położenie gminy na trasie do działalności turystycznej znanych kurortów -duże zanieczyszczenie zbiorników wodnych -istnieją w gminie obiekty zabytkowe i -brak profesjonalnej promocji pomniki przyrody -brak „mody” na prowadzenie działalności -jest dużo terenów, zwłaszcza w okolicach turystycznej w gminie, niedocenianie szans i jezior, które można przeznaczyć na strach przed ryzykiem działalność turystyczno – rekreacyjną -sezonowość -gościnność mieszkańców -gospodarstwa rolne mogą prowadzić działalność agroturystyczną -małe zaludnienie (cisza, intymność)

Przemysł silne strony słabe strony -duży potencjał taniej siły roboczej -ubogie społeczeństwo, duże bezrobocie, brak -istniejące nie zagospodarowane obiekty, siły nabywczej które można wykorzystać na prowadzenie -duża odległość od rynków zbytu, ośrodków działalności gospodarczej przemysłowych, dużych aglomeracji -duże zasoby leśne – surowce dla przemysłu -słaba sieć i jakość dróg drzewnego -słaba promocja gminy -duże zasoby produktów pochodzenia -brak kapitału i inwestorów z zewnątrz gminy rolniczego – surowce dla przemysłu rolno- -brak infrastruktury technicznej spożywczego -brak specjalistów branży przemysłowej -rezerwy mocy elektrycznej -gmina prowadzi inwestycje przygotowujące uzbrojone działki z przeznaczeniem na prowadzenie działalności gospodarczej

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

-rozwijana infrastruktura techniczna i komunalna (gazyfikacja, telefonizacja, linie przesyłowe sieci elektrycznej) -istniejący przemysł (tartak, produkcja palet, przetwórstwo owoców i warzyw, przemysł drobny – części maszyn)

Handel, usługi i rzemiosło silne strony słabe strony -duże zapotrzebowanie na usługi -brak kapitału i siły nabywczej ubogiego -duży potencjał przygotowanej zawodowo społeczeństwa siły roboczej -brak inicjatyw, marazm gospodarczy -tania siła robocza -brak środków na uruchomienie działalności -duża podaż artykułów pochodzenia rolnego gospodarczej -niekorzystny układ przestrzenny gminy – duże odległości

Rolnictwo i leśnictwo silne strony słabe strony -ponad 60% powierzchni gminy stanowią -słaba jakość gleb użytki rolne -brak opłacalności produkcji rolnej -duży potencjał produkcyjny w rolnictwie -trudności ze zbytem produktów rolnych -możliwość prowadzenia produkcji rolnej -odpływ młodej, wykształconej kadry i metodami ekologicznymi starzenie się wsi -duże zasoby leśne -brak oferty alternatywnych możliwości -wykształcona kadra pracująca w rolnictwie i zarabiania na wsi leśnictwie -brak oferty kulturalnej dla mieszkańców wsi -możliwość prowadzenia upraw specjalnych - stagnacja w budownictwie mieszkaniowym w rolnictwie, wymagających zatrudnienia -duże bezrobocie strukturalne taniej siły roboczej -niedostateczna opieka zdrowotna -brak perspektyw dla młodych -dekapitalizacja majątku, brak nowych inwestycji -niezorganizowanie się rolników -brak preferencji dla ludzi przedsiębiorczych

Szanse i zagrożenia w otoczeniu gminy W grupach analizowano szanse i zagrożenia występujące w poszczególnych obszarach strategicznych, w otoczeniu gminy.

Turystyka i wypoczynek szanse zagrożenia -polityka finansowa państwa stymulująca -wzrastająca konkurencja Stowarzyszenia Gmin rozwój turystyki i wypoczynku Pojezierza Drawskiego -moda na agroturystykę oraz wypoczynek na -turystyka zagraniczna rodaków wsi -moda na wypoczynek w górach i nad morzem -wzrost zasobności społeczeństwa

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

-turystyka sentymentalna -stowarzyszenie się z sąsiednimi gminami w zakresie rozwoju turystyki i wypoczynku -współpraca z bliżniaczymi gminami z zagranicy

Przemysł szanse zagrożenia -pozyskiwanie inwestorów z zewnątrz -zła polityka celno – importowa, nadmierny, -polityka państwa sprzyjająca rozwojowi niekontrolowany napływ towarów przemysłu -brak stabilnych warunków sprzyjających -łatwo dostępne, nisko oprocentowane rozwojowi przemysłu kredyty i ulgi podatkowe dla inwestujących w -lepsza oferta do inwestowania w sąsiednich przemysł gminach -bliskość granicy z Unią Europejską -uruchomienie zakładu do produkcji odwodnionego etanolu na bazie własnych surowców

Handel, usługi i rzemiosło szanse zagrożenia -spójna polityka strukturalna rozwoju -konkurencja silnego ośrodka miejskiego w obszarów wiejskich i rolnictwa Świdwinie -pozyskanie inwestora strategicznego -rozwój sieci super i hipermarketów -niekontrolowany napływ importowanej żywności i innych towarów

Rolnictwo i leśnictwo szanse zagrożenia -polityka państwa sprzyjająca produkcji -napływ taniej, dotowanej żywności rodzimej żywności importowanej -kredyty preferencyjne dla rolnictwa -zła polityka państwa wobec wsi i rolnictwa -kwotowanie produkcji rolnej -rabunkowa eksploatacja lasów -wiązanie rolników z przetwórstwem -wprowadzenie okresu przejściowego dla umowami kontraktacyjnymi rolnictwa przed przystąpieniem do UE -właściwa polityka eksportowa -zanieczyszczenie środowiska naturalnego, brak -wprowadzenie podatku VAT w rolnictwie środków zewnętrznych na inwestowanie w -paliwo rolnicze oczyszczalnię ścieków i składowisko odpadów -pełna integracja z Unią Europejską na stałych równoprawnych warunkach -prywatyzacja lasów państwowych 13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

-zmiana polityki w handlu z krajami Europy -niedostateczna ilość środków budżetowych na Wschodniej wieś i rolnictwo -dolew etanolu do paliw silnikowych

Wizja gminy Świdwin

Uczestnicy określili swoje oczekiwania wizerunku gminy na najbliższe 15 lat w poszczególnych obszarach strategicznych.

Przemysł - w miejscowościach Miłobrzeg i Psary funkcjonują fabryki produkcji mebli i galanterii drzewnej - gospodarstwa rolne rozwinęły produkcję metodami ekologicznymi, nastąpił rozwój przetwórstwa, konfekcjonowania i przechowalnictwa produktów ekologicznych. Lotnisko Smardzko obsługuje eksport produkcji rolnej (funkcjonują chłodnie, przetwórnie, bocznica kolejowa) - wysypiska odpadów stałych zbudowane przy współpracy z sąsiednimi gminami. Wprowadzony pełny recykling odpadów komunalnych. - w miejscowościach Rusinowo, Bierzwnica i Krosino pracują elektrownie wiatrowe w oparciu o konstrukcję p. Jawilaka - w miejscowościach Klępczewo - Oparzno, Smardzko, Bierzwnica do ogrzewania mieszkań wykorzystuje się kotłownie na biomasę - w Bystrzynie na rzece Redze, Oparznie, Lekowie, Świdwinku powstały przedsiębiorstwa hodowli i przetwórstwa rybnego - w miejscowości Karpno wydobywa się sól mineralną - od Klępnicy poprzez miejscowości Przyradź – Bełtno – Kawczyno przebiega droga szybkiego ruchu. Istnieje zaplecze gastronomiczno – hotelarskie, stacja obsługi samochodów, stacja paliw.

Rolnictwo, leśnictwo - rolnicy zorganizowani w branżowe grupy producenckie, ściśle współpracują na zasadzie umów wieloletnich z zakładami przetwórstwa rolno – spożywczego - lasy są własnością państwa, nastąpił wzrost lesistości na terenie gminy - 20 gospodarstw rolnych oferuje usługi agroturystyczne - dzięki dużej ofercie tanich kredytów preferencyjnych nastąpił rozwój sektora usług dla rolnictwa, funkcjonują spółki wspólnego wykorzystania maszyn rolniczych - we wszystkich większych miejscowościach gminy są czynne świetlice wiejskie z bogatą ofertą kulturalno – oświatową - wieś bogata, przyciąga młodych, ambitnych i wykształconych ludzi

Handel i usługi

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- w każdej wsi istnieje punkt handlowo – usługowy, zaspakaja potrzeby miejscowej ludności - w miejscowościach Oparzno i Lekowo funkcjonują hotele i mała gastronomia - w gminie funkcjonują dwa centra zaopatrzenia i usług dla rolnictwa

Turystyka i wypoczynek - w miejscowościach Oparzno, Bystrzno i Lekowo nad jeziorami funkcjonują ośrodki sportu i rekreacji z wypożyczalnią i przystanią kajakową, polami namiotowymi i campingowymi - w Świdwinku i Przybysławiu istnieją pola biwakowe, namiotowe z pełną infrastrukturą - w okresie wakacji obiekty szkolne są wykorzystywane jako baza noclegowa dla turystów - osoby pracujące w sektorze turystyki i wypoczynku są zorganizowane w stowarzyszeniu gminnym i wspólnie prowadzą promocję, organizację imprez turystycznych i kulturalnych - w ramach współpracy międzygminnej i wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych w turystyce szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe łączą gminę Świdwin z sąsiednimi gminami

Misja gminy Świdwin

Misja jest krótkim opisem wizji gminy i głównego pola działań w przyszłości. W toku wspólnej pracy uczestnicy zgłaszali propozycje do sformułowania misji gminy, zawierające obecne i przyszłe walory gminy.

Propozycje sformułowań do określenia misji gminy Rąbino, stały się podstawą do opracowywania w zespołach projektów misji gminy.

Chcesz zobaczyć prawdziwy las – odwiedż nas !

Bogatą ofertę mamy, na polowanie, grzybobranie i inne atrakcje zapraszamy.

Chcesz przyjemnie spędzić czas to koniecznie odwiedż nas !

Czysta woda, piękny las Gospodarna Gmina Świdwin Zaprasza Was.

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Następnie uczestnicy pracując w zespołach odpowiadali na następujące pytania:

Gdyby państwo mogło bez ograniczeń pomóc gminom, to w czym ta pomoc głównie powinna przejawiać się w Waszej gminie? - zapewnienie odpowiednich warunków dla rozwoju wsi i rolnictwa - pomoc przy tworzeniu nowych miejsc pracy na terenach wiejskich, wspieranie likwidacji bezrobocia - środki na dofinansowanie gminnej oświaty, kultury, sportu i turystyki - dofinansowanie budowy infrastruktury technicznej i komunalnej - zabezpieczenie środków na opiekę społeczną w zakresie zasiłków stałych i okresowych, zasiłków gwarantowanych oraz rent socjalnych

Jak zmieniła się po 1992 roku sytuacja mieszkańców gminy? W czym się to przejawia? - zwiększenie poczucia wspólnej odpowiedzialności za gminę przez jej mieszkańców - „nic o nas bez nas” – zwiększenie poczucia decydowania o teraźniejszości i przyszłości gminy - wzrost aktywności i przedsiębiorczości pewnej grupy mieszkańców - „nasz los w naszych rękach”

Czy mimo wszystko obecny stan ekonomiczny daje gminie większe szanse rozwoju, czy nie? W czym to się przejawia? - decydowanie o przeznaczeniu środków budżetu gminy - większa możliwość decydowania o kierunkach rozwoju gminy wynikających z potrzeb lokalnej społeczności - samodzielne ustalanie preferencji rozwojowych gminy - rozwój kultury wiejskiej – pielęgnowanie tradycji (wiejski dom kultury, ludowe zespoły folklorystyczne, świetlice wiejskie) - możliwość realizacji ważnych przedsięwzięć proekologicznych - racjonalniejsze wykorzystanie gruntów - budowa nowej szkoły podstawowej w Lekowie - możliwość decydowania o sobie - swoboda w zawieraniu porozumień ponadgminnych

W jakim typie przedsięwzięć i w jakich branżach powstaną prawdopodobnie w gminie nowe miejsca pracy ? - przetwórstwo rolno – spożywcze ze szczególnym naciskiem na przetwórstwo żywności produkowanej metodami ekologicznymi - sektor usług, szczególnie w zakresie usług rolniczych - drobna wytwórczość oraz współpraca z zakładem przemysłu drzewnego

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- zakład przetwórstwa runa leśnego - gorzelnictwo, produkcja etanolu przemysłowego

Ocena warsztatów przez uczestników Przebieg warsztatów poddano ocenie, zadając uczestnikom następujące pytania:

Moja indywidualna ocena dorobku i przebiegu warsztatów - poziom prowadzenia warsztatów oceniam bardzo dobrze, uświadomiłem sobie ważne zadania dla gminy w przyszłości - dorobek warsztatów na dzisiaj trudno ocenić. Mam nadzieję, że wypracowane materiały eksperci odpowiednio uporządkują i przełożą na zadania do realizacji w przyszłości - za mało czasu na dogłębne opracowanie wszystkich poruszonych zagadnień, jednak jest to dobra forma planowania przyszłych działań dla samorządu - cieszyłbym się, gdyby w wyniku tych warsztatów nastąpiło lepsze jutro - bardzo mile i przyjemnie, wspaniałe prowadzenie i atmosfera - forma pracy właściwa, twórcza - warsztaty były prowadzone ciekawie, przy aktywności współuczestników, dały możliwość zgromadzenia niekonwencjonalnych informacji o gminie - miła i sympatyczna atmosfera, dobrze spędzony czas - wspólna praca na warsztatach łączy ludzi, było fajnie - warsztaty były przygotowane profesjonalnie przez osoby prowadzące. Poruszane zagadnienia były dobrane trafnie w kontekście budowy strategii rozwoju gminy Świdwin. Bardzo dziękuję - warsztaty pokazały zdjęcie „nagiej” gminy, zmusiły osoby „na świeczniku” do głębokiej refleksji - prowadzenie sprawne, rzeczowe i konstruktywne. Wspólne zastanawianie się nad przyszłością - bardzo potrzebne spotkanie, nakreślające kierunki rozwoju gminy - warsztaty oceniam jako bardzo potrzebne prze opracowywaniem strategii. Taki sondaż jest niezbędny i integruje mieszkańców - warsztaty pozwoliły zorientować się ile w nas samych drzemie pomysłów i aktywności

Czym było dla mnie to spotkanie? - nie nudziłem się i jeśli choć trochę mogłem pomóc naszej gminie to jestem bardzo zadowolony - możliwością poznania obecnych problemów gminy, wysłuchania wielu inicjatyw innych mieszkańców oraz oczekiwań w przyszłości - wydatkowaniem energii oraz możliwością poznania oczekiwań i lęków innych mieszkańców

13 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- okazją do wymiany poglądów na rozwój gminy - jeszcze jednym przyjemnym zdarzeniem w życiu - doświadczeniem i nauką na temat tworzenia strategii, wyborem priorytetów dla gminy - intelektualną, trochę dziwną zabawą - spotkaniem z miłymi ludźmi i wskazówką do dalszej pracy - jeszcze jednym doświadczeniem - dało nam możliwość wyrażenia własnych poglądów na dalszy rozwój gminy oraz udział w tworzeniu warunków do lepszego bytu - podzieleniem się uwagami jak widzę gminę w przyszłości oraz problemami bieżącymi - możliwością lepszego poznania gminy i jej problemów - przeglądem stanu gminy i jej możliwości - miłym i pożytecznym spędzeniem czasu

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

STATUT GMINNEGO TOWARZYSTWA GOSPODARCZEGO Załącznik 2 Projekt Statutu STATUT Gminnego Towarzystwa Gospodarczego

§1 Terenem działania Towarzystwa Gospodarczego jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej § 2 Siedzibą Gminnego Towarzystwa Gospodarczego jest ...... § 3 Cele Towarzystwa: • integracja środowisk gospodarczych na rzecz aktywizacji szybszego rozwoju gospodarczego gminy, • pomoc i promocja nowo utworzonych podmiotów gospodarczych, • promocja przedsiębiorczości lokalnej, • wymiana doświadczeń i inicjowanie zmian w prawie gospodarczym, • wspieranie inicjatyw gospodarczych, • popularyzacja wiedzy związanej z problemami rozwoju gospodarczego, • prowadzenie działalności gospodarczej oraz każdej innej nie ograniczonej prawem, • prowadzenie działalności klubowej dla członków i sympatyków. § 4 Towarzystwo będzie realizowało cele określone w § 3 przez: • tworzenie Funduszu Gwarancji Kredytowych, • prowadzenie własnych przedsięwzięć gospodarczych, • kapitałowe uczestnictwo w przedsięwzięciach gospodarczych na terenie gminy, • obsługa podmiotów gospodarczych, • gromadzenie i dystrybucję informacji wśród członków, • promocję przedsiębiorczości lokalnej, • działalność wydawniczą, • organizowanie szkoleń i wymiana doświadczeń, doradztwo prawno- ekonomiczne, • wypracowywanie instrumentów dalszego oddziaływania na otoczenie gospodarcze gminy. § 5 Członkami Towarzystwa mogą być: • członkowie założyciele z chwilą wpisu do rejestru sądowego stowarzyszeń • osoby prawne i fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na terenie Polski, • osoby prowadzące lub związane z działalnością gospodarczo-finansową po uzyskaniu co najmniej 3 pozytywnych referencji członków Towarzystwa, • członkiem wspierającym może być każda osoba prawna lub fizyczna zainteresowana realizacją celów statutowych.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

§ 6 Prawa i obowiązki członków • członek ma prawo być wybieranym do władz Towarzystwa, • członek ma prawo inicjatywy uchwałodawczej, • członek ma prawo do uczestnictwa we wszelkiej działalności Towarzystwa, • obowiązkiem członka jest terminowe opłacanie składek członkowskich, udział w posiedzeniach Walnego Zgromadzenia i przestrzeganie postanowień statutu, regulaminów i uchwał władz. § 7 Utrata członkostwa może nastąpić: • na wniosek członka, • uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków w/g zwykłej większości, • na skutek zdarzeń losowych (śmierć). § 8 Władzami Towarzystwa są: • Walne Zgromadzenie Członków, • Zarząd Towarzystwa, • Komisja Rewizyjna. § 9 Walne Zgromadzenie Członków jest najwyższym organem Towarzystwa, do którego wyłącznej kompetencji należy: • przyjmowanie i wykluczanie członków, • określanie celów szczegółowych Towarzystwa oraz sposobów ich realizacji i nadzór nad realizacją, • powoływanie i odwoływanie Zarządu Towarzystwa oraz nadzór nad jego pracą, • powoływanie Komisji Rewizyjnej Inicjatywa uchwałodawcza przysługuje grupie co najmniej pięciu członków. § 10 Zarząd Towarzystwa stanowi organ wykonawczo-zarządzający i składa się z trzech osób: • Prezesa Zarządu, • V-ce Prezesa Zarządu • Członka Zarządu Do kompetencji Zarządu należy w szczególności: • organizacja i bieżące kierowanie działalnością Towarzystwa, • reprezentowanie Towarzystwa, • prowadzenie działalności finansowej Towarzystwa, • zwoływanie Zgromadzenia Członków z własnej inicjatywy lub z inicjatywy co najmniej 1/3 liczby członków, • powoływanie i nadzór nad Biurem Towarzystwa. W zakresie praw i obowiązków majątkowych Towarzystwa oraz przy podpisywaniu umów w jego imieniu wymagany jest udział co najmniej dwóch członków Zarządu.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

§ 11 Uprawnieniem Komisji Rewizyjnej jest stały nadzór nad działalnością finansową Towarzystwa. Komisja Rewizyjna na każdym Walnym Zgromadzeniu przedstawia ocenę działalności finansowej Towarzystwa. Komisja Rewizyjna ma prawo zgłaszać votum nieufności wobec członków Zarządu naruszających ustalone reguły prawne. § 12 Majątek Towarzystwa stanowią nieruchomości, ruchomości i fundusze.

§ 13 Zarząd może zaciągnąć zobowiązania majątkowe do wysokości ustalonej przez Walne Zgromadzenie Członków. § 14 Towarzystwo uzyskuje środki finansowe z: • składek członkowskich, • składek członków wspierających, • darowizn, spadków i zapisów, • dotacji, • własnej działalności gospodarczej.

§ 15 Zasady prowadzenia gospodarki finansowej Towarzystwa ustala Zarząd. Wysokość składek członkowskich uchwali Walne Zgromadzenie. Oświadczenie w sprawach majątkowych Towarzystwa składają dwie osoby: Prezes lub V-ce Prezes oraz Główny Księgowy. § 16 Zmiany Statutu może uchwalić Walne Zgromadzenie przy co najmniej 50 % frekwencji i większością 2/3 głosów. Zmiana podlega akceptacji Sądu Rejestrowego.

§ 17 Stowarzyszenie zawiązuje się na czas nieokreślony i może być rozwiązane przez organ rejestrujący oraz Uchwałą Walnego Zgromadzenia Członków podjętą większością 2/3 głosów przy obecnosci 1/2 członków uprawnionych do głosowania.

§ 18 Statut Towarzystwa został opracowany na podstawie ustawy Prawo o Stowarzyszeniach z dnia 07 kwietnia 1989 roku (Dz.U.Nr 20 z dnia 10 kwietnia 1989r.) i wszelkie sprawy nie uregulowane statutem podlegają działaniu przywołanej ustawy.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

STATUT FUNDUSZU GWARANCJI KREDYTOWYCH Załącznik 3

Projekt statutu

FUNDUSZ GWARANCJI KREDYTOWYCH Gminnego Towarzystwa Gospodarczego

§1. W celu rozwoju drobnych przedsiębiorstw (firm) na terenie gminy ...... tworzy się zgodnie z §4 Statutu Gminnego Towarzystwa Gospodarczego FUNDUSZ GWARANCJI KREDYTOWYCH. Zadaniem tego Funduszu jest udzielanie bankom poręczeń dla kredytów uzyskiwanych przez członków GTG. §2. Fundusz udziela poręczeń dla kredytów zaciąganych przez Kredytobiorców, którzy uzyskali z banku pozytywną opinię realności ekonomicznej przedstawionego wniosku kredytowego.

§3 Fundusz jest tworzony z środków własnych zrzeszonych w nim przedsiębiorstw, przedsiębiorców, instytucji, osób fizycznych, odpisów od udzielonych kredytów, bezterminowych lokat dokonywanych przez podmioty nie będące kredytobiorcami, wpłat oraz dotacji. §4 Wysokość łącznej kwoty przeznaczonej na zabezpieczenie zobowiązań kredytowych klientów GTG określa regulamin GTG w ......

§5 Przedmiotem jednostkowego poręczenia Funduszu jest zobowiązanie pieniężne Kredytobiorcy w wysokości przekraczającej realne zabezpieczenie przyjęte przez bank od Kredytobiorcy, nie więcej jednak niż 40% kwoty kredytu. Suma ta może być powiększona o 25%, jeżeli Kredytobiorca ustanowi na rzecz Funduszu realne zabezpieczenie.

§6 Poręczenie obejmuje kwotę kapitałową wraz z oprocentowaniem, odsetkami i innymi kosztami.

§7 Fundusz Gwarancji Kredytowych oparty jest o zasadę wzajemnego ponoszenia ryzyka kredytowego przez wszystkie podmioty, które - na podstawie zawieranych z nimi umów - dokonują depozytowych wpłat na Fundusz.

§8 Wpłaty i lokaty podmiotów nie będących kredytobiorcami są przyjmowane za pośrednictwem Funduszu na podstawie odrębnych, jednostkowych umów z takimi podmiotami.

§9. Umowy, o których mowa w paragrafie poprzednim, zawierają oświadczenie podmiotu dokonującego wpłaty o zaznajomieniu się z treścią niniejszego regulaminu i wyrażeniu zgody na włączenie jego postanowień do treści umowy.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

§10. Umowy, o których mowa w §§ 6 i 7, mogą zawierać postanowienia odbiegające od reguł niniejszego regulaminu, w szczególności dotyczące kredytów o wysokim stopniu ryzyka.

ODPIS OD KREDYTÓW

§11. Odpis od udzielanego kredytu wynosi 6% kwoty kredytu, chyba, że istnieje odrębna umowa określająca przez sponsora, inny poziom opłat za udzielone gwarancje dla określonej kategorii klientów.

§12. Jeżeli w okresie korzystania przez klienta z kredytu, Fundusz nie dozna strat wynikających z zobowiązań klientów Funduszu wobec banków, to w ciągu 90 dni od dnia kończącego ten okres, zwróci klientowi kwotę odpowiadającą wysokości dokonanego odpisu oraz odsetki od tej kwoty naliczone i dopisane na dzień zwrotu w wysokości odpowiadającej stosowanemu w tym okresie przez PKO BP oprocentowaniu wkładów na osobistych rachunkach bieżących.

§13. Jeżeli klient, któremu bank wypowiedział umowę, nie dokona spłaty swego zadłużenia wobec banku, z którego zaciągnął kredyt, to jego wkład od udzielonego kredytu ulega potrąceniu i zaliczeniu na poczet zadłużenia z dniem upływu terminu płatności ustanowionej przez bank.

§14. Jeżeli Fundusz dozna strat z powodu niepłacenia kredytów przez swoich klientów, to w każdej z takich jednostkowych strat uczestniczą także wszyscy pozostali uczestnicy Funduszu, każdy proporcjonalnie do swego udziału w całości Funduszu Gwarancji Kredytowych w momencie powstawania straty. §15. Za stratę uznaje się wszystkie te należności kredytowe, co do których banki wypowiedziały umowę kredytową, a podjęte przez nie kroki w celu zaspokojenia wierzytelności kredytowej okazały się nieskuteczne w ciągu 90 dni, licząc od dnia następującego po dniu wypowiedzenia umowy kredytowej. §16 Jeżeli Fundusz uzyska zaspokojenie wierzytelności już po dokonaniu odpowiedniego potrącenia z kwoty odpisu określonego klienta, to potrącona mu część odpisu pozostaje w Funduszu Gwarancyjnym jako „środki własne” Funduszu, a klient nie ma wobec Funduszu żadnych z tego tytułu roszczeń. Inne kwoty wyegzekwowanych roszczeń regresowych również zasilą środki własne Funduszu.

WPŁATY PODMIOTÓW NIE BĘDĄCYCH KREDYTOBIORCAMI

§17. Wpłaty na Fundusz dokonywane przez podmioty nie będące kredytobiorcami, mogą być terminowe lub bezterminowe.

§18. Podmiot dokonujący wpłaty terminowej uczestniczy w stratach Funduszu o jakich mowa w §14, jeżeli strata powstała w okresie trwania zawartej z nim umowy o jakiej mowa w § 6 i 7 niniejszego regulaminu.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

§19. Podmiot dokonujący wpłaty bezterminowej uczestniczący w stratach Funduszu, do czasu wygaśnięcia stosunku prawnego, łączącego go z Funduszem na podstawie umowy, o jakiej mowa w §7 niniejszego regulaminu. Wygaśnięcie tego stosunku jest możliwe wskutek jego wypowiedzenia przez podmiot, który dokonał wpłaty na Fundusz Gwarancji Kredytowych. Wypowiedzenie może być dokonane z zachowaniem trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia i ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego.

§20. Wypowiedzenie dokonane przez podmiot ponoszący swoim wkładem ryzyko związane tylko z kredytami określonej kategorii lub z kredytami udzielanymi tylko określonej kategorii kredytobiorcom nie wywołuje skutków prawnych przed uzyskaniem przez Fundusz spłaty wszystkich tego rodzaju kredytów, udzielonych przed dokonaniem wypowiedzenia.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ FUNDUSZU

§21. Odpowiedzialność Funduszu z tytułu udzielonego poręczenia jest subsydialna w stosunku do odpowiedzialności kredytobiorcy, który jest głównym dłużnikiem banku korzystającego z poręczenia. Odpowiedzialność Funduszu z poręczenia powstaje po udokumentowaniu przez Bank przebiegu wypłacania transz kredytowych według załączonej umowy, bezskuteczności egzekucji kredytu z majątku dłużnika i zabezpieczeń określonych w umowie kredytowej, lub jeżeli majątek dłużnika i zabezpieczenia nie wystarczyłby na zabezpieczenie roszczeń.

§22. Fundusz wypłaca kwoty zabezpieczone udzielonym poręczeniem w terminie 30 dni od upływu terminu ważności poręczenia, jeżeli zachodzi odpowiedzialność GTG z poręczenia.

§23. Po dokonaniu wypłaty, o której mowa w §(powyżej) GTG przystępuje do windykacji roszczeń od Kredytobiorcy (dłużnika).

§24. Roszczenia z tytułu poręczenia zgłoszone przez Bank po terminie ważności poręczenia nie są uwzględnione. §25. Jeżeli w okresie uczestnictwa klienta w Funduszu, Fundusz nie ponosi strat, to nie później, niż z upływem 90 dni od dnia ten okres kończącego, Fundusz zwróci temu klientowi kwotę odpowiadającą wysokości dokonanej wpłaty oraz odsetki od tej kwoty, naliczone i odpisane na dzień zwrotu w wysokości odpowiadającej stosowanemu w tym okresie przez bank PKO BP oprocentowaniu wkładów na osobistych rachunkach bieżących.

§26. Podmiot, który dokonał wpłaty na Fundusz Gwarancji Kredytowych, uczestniczy w stratach Funduszu proporcjonalnie do udziału jego wpłaty w całości Funduszu w chwili powstania szkody.

§27.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Podmiot, nie będący kredytobiorcą, może częściowo lub całkowicie dokonać wpłaty na Fundusz Gwarancji Kredytowych zastępujący żądany przez bank odpis od kredytu udzielonego określonemu kredytobiorcy. W takim przypadku podmiot ten uczestniczy w stratach Funduszu tak, jak uczestniczyłby w nich kredytobiorca.

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

§28. Zarząd Gminnego Towarzystwa Gospodarczego zobowiązuje się z należytą starannością zarządzać Funduszem Gwarancji Kredytowych i realizować swoje roszczenia w stosunku do dłużników z zobowiązań objętych wspólnym ryzykiem uczestników Funduszu.

§29. Na żądanie każdego uczestnika Funduszu Gwarancji Kredytowych Zarząd Gminnego Towarzystwa Gospodarczego jest zobowiązany przedstawić mu do wglądu dokonywane kwartalnie/rocznie rozliczenie Funduszu, a także indywidualne rozliczenie udziału danego uczestnika w Funduszu.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROCESÓW ROZWOJOWYCH GMIN Załącznik 4

Tło i uwarunkowania Transformacja ustrojowa oraz dalsze zmiany w zakresie finansowego usytuowania podstawowych jednostek administracyjnych narzucają nowe systemy zasilania procesów rozwojowych w gminach. Stając się rzeczywistym gospodarzem, każda gmina samodzielnie kształtuje swój wizerunek gospodarczy. Widoczny jest on zwłaszcza przez pryzmat intensywności i różnorodności inwestycji strategicznych, istotnych dla realizacji rozwojowych celów na obszarze gminy. Szanse rozwojowe gminy zwiększa przede wszystkim rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, ochrona środowiska naturalnego, zwalczanie bezrobocia oraz umiejętne wykorzystanie walorów i uwarunkowań lokalnych. Każdą gminę cechuje odrębna specyfika, w tym lokalizacja i walory przyrodnicze, charakter gospodarczy, ludność i czynniki migracyjne oraz inicjatywy lokalne. Od działań Zarządów gmin zależy wykorzystanie warunków i inwencji środowiskowych oraz ich wspieranie w zakresie instytucjonalnym i rozwojowym. Zadania gminy odnoszą się najczęściej do utrwalania i poprawy warunków funkcjonowania dotychczasowych kierunków i form działalności. Gminy powinny zatem inicjować powstawanie nowych kierunków gospodarczych, wynikających z potrzeb ogólnych i tendencji rozwojowych. Należy je jednak zidentyfikować oraz sformułować cele i zadania gmin, a przede wszystkim określić zakres i poziom inwestycji wspierających rozwój i funkcjonowanie nowych przedsięwzięć. Zarządy Gmin powinny zatem dążyć do sporządzenia planów strategicznego rozwoju, uwzględniających potrzeby i uwarunkowania lokalne. Umożliwiają formułowanie zadań priorytetowych oraz pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych, stosownie do zakresu zadań i źródeł finansowania. W ogólnym ujęciu zadania gmin realizowane są w zasadzie z dochodów własnych i subwencji należnych z tytułu prawa oraz ze środków pozyskiwanych z innych źródeł finansowania, których pozyskanie zależy od inwencji i operatywności zarządów gmin. Celem opracowania jest wskazanie źródeł oraz warunków pozyskiwania dodatkowych środków finansowych na realizację szeroko rozumianych inwestycji prorozwojowych na obszarze gminy.

Bariery i czynniki rozwojowe gmin Tempo przemian społeczno – gospodarczych w procesie rozwoju inwestycyjnego zależy głównie od źródeł i skali dochodów ogółem generowanych przez gminy. Znakomita część środków pozyskiwanych poprzez gminy w ramach dochodów własnych oraz dotacji i subwencji ogólnych przeznaczona jest na wydatki podstawowe oraz na tzw. instytucjonalne wsparcie rolnictwa i wsi. Tylko nieznaczny odsetek tych środków przeznacza się na cele rozwojowe: Dla finansowania potrzeb rozwojowych, zwłaszcza w określonych dziedzinach społecznych i gospodarczych konieczne jest pozyskiwanie dodatkowych środków z dostępnych źródeł finansowania. W interesie gminy i jej szans rozwojowych leży bowiem skorzystanie z wszelkich możliwych źródeł finansowania żywotnych zadań, zwłaszcza w zakresie infrastruktury technicznej i społecznej, ochrony środowiska naturalnego oraz zwalczania bezrobocia na wsi. W gospodarce finansowej gmin rozróżnia się dwa zasadnicze czynniki, charakteryzujące możliwości rozwojowe: • dochody własne gmin, świadczące o zapobiegliwości zarządów oraz aktywności gospodarczej mieszkańców i ich stanu posiadania (poziom podatków i opłat lokalnych);

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• wydatki inwestycyjne, świadczące o dążności gmin do powiększenia swego stanu posiadania, przyczyniające się do poprawy warunków życia mieszkańców oraz do ogólnego rozwoju społeczno – gospodarczego. Ogrom i złożoność zadań w procesie rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego na obszarach wiejskich w warunkach nadwyżki siły roboczej, niekorzystnych relacji ekonomicznych w rolnictwie i ograniczeń budżetowych zmniejsza możliwość zrównoważenia potrzeb finansowych w ramach środków własnych gmin. Niezbędne są więc dodatkowe środki, zwłaszcza inwestycyjne. Muszą one przyjść z zewnątrz w postaci środków budżetowych, funduszy celowych oraz pomocowych środków zagranicznych.

Wykorzystanie kierunkowego wsparcia wielu fundacji i funduszy w formie dofinansowania, kredytów i pożyczek z dopłatami agencji rolnych, a przede wszystkim najbardziej liczących się obecnie zagranicznych środków pomocowych stwarza szansę finansowania wielostronnego rozwoju wsi oraz perspektywicznego przekształcania się w wieś wielozawodową i wielofunkcyjną, stanowiąc podstawy trwałego sukcesu gospodarczego i społecznego.

Kierunki i formy wspierania rozwoju gospodarczego gmin Możliwości rozwojowe poszczególnych gmin w największym stopniu zależą od ich rzeczywistego stanu społeczno–gospodarczego oraz tzw. zestawu cech specyficznych, stanowiących potencjał do perspektywicznego wykorzystania dla lokalnego rozwoju. Jako podstawowe szanse rozwojowe postrzega się najczęściej: • istnienie dogodnych połączeń komunikacyjnych, • rzeczywisty potencjał gospodarczy – duże gospodarstwa rolne, wielofunkcyjny przemysł lokalny, • występowanie atrakcyjnych terenów rekreacyjnych, • aktywność gospodarczą mieszkańców gminy.

Umiejętne wykorzystanie zasobów gospodarczych czy kierunków aktywności gospodarczej wymaga na ogół rozwiązań o charakterze systemowym i kompleksowym. Uczestnikami procesu rozwojowego winny być samorządy i organizacje lokalne, a także indywidualni inicjatorzy i mieszkańcy gminy. W zależności od rodzaju przedsięwzięć oraz uczestników programów rozwojowych mogą być stosowane różne formy pomocy, w tym: - dotacje i subwencje celowe, - pożyczki niskooprocentowane, - kredyty preferencyjne Poszczególne zadania mogą obejmować kierunki zgodne z kompleksowym programem rozwoju gminy, w tym: • budowa i modernizacja dróg gminnych, • budowa wodociągów i kanalizacji, • budowa sieci telefonicznej i gazowej • odbudowa, przebudowa linii energetycznych • rozwój infrastruktury społecznej - dla ochrony zdrowia, kształcenia dzieci i młodzieży oraz edukacji zawodowej dorosłych mieszkańców wsi, • wspieranie przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy, • rozbudowa bazy turystycznej, • wspieranie programów Osadnictwa Rolniczego oraz Aktywizacji Bezrobotnych, • pomoc w realizacji przekształceń strukturalnych rolnictwa, • inicjowanie i tworzenie grup producenckich.

14 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Dodatkowe źródła finansowania zadań gmin Możliwość zaspokajania potrzeb indywidualnych i zbiorowych uzależniona jest od wielkości środków finansowych, stanowiących dochody gminy. Źródła powstawania dochodów gmin są różne, tak jak różne są wydatki, zwłaszcza na inwestycje prorozwojowe. Każda z gmin ma obowiązek pomnożenia wspólnego dorobku, zwłaszcza poprzez wydatki inwestycyjne wspierające rozwój gospodarczy, przedsiębiorczość i aktywność mieszkańców gminy. Profesor Józef S. Zegar (IR i GŻ) wyróżnia cztery podstawowe grupy źródeł finansowania rozwoju na obszarach gmin: • środki gospodarstw domowych • środki podmiotów gospodarczych • środki publiczne • kredyty i pożyczki bankowe W grupie środków publicznych kumulują się głównie źródła finansowania inwestycji rozwojowych, w tym środki funduszy celowych i środki pomocowe. Powiększanie zasobów tych środków zależy od dostępności istotnych dodatkowych źródeł finansowana oraz od przyjętej strategii ich pozyskiwania. Należy pamiętać, że dostęp do większości środków, zwłaszcza pomocowych, uzależniony jest od szeregu warunków, w tym udziału środków własnych, a często też od stanu gospodarczego ( np. niski poziom dochodów na 1 mieszkańca, wysoki poziom bezrobocia, itp.) Dodatkowe środki mogą być pozyskiwane w ramach krajowych fundacji i funduszy, które współfinansują wiele inwestycji na terenach gmin, zwłaszcza wiejskich i miejsko-wiejskich. Coraz większego znaczenia nabierają zagraniczne środki pomocowe, szczególnie w ramach zwiększonych środków przedakcesyjnych (Agenda 2000, SAPARD, ISPA, itp.). Wspieraniem indywidualnych i zbiorowych inwestycji zajmują się także wyspecjalizowane agencje rolne (ARiMR, AWRSP) oraz inne instytucje, zobligowane do uczestniczenia w procesie zrównoważonego rozwoju społeczno – gospodarczego. Pozyskiwanie dodatkowych środków staje się obecnie najważniejszą strategią dla zarządów gmin, a zarazem troską o ich efektywne wykorzystanie w ramach przyjętej koncepcji transformacji i rozwoju gminy. Pomocą w poszukiwaniu i pozyskiwaniu dodatkowych środków będzie niewątpliwie zestaw dostępnych krajowych i zagranicznych źródeł finansowania zadań gmin, przedstawiony w dalszej części opracowania. Jest to omówienie ważniejszych publicznych środków pomocowych, skierowanych do wspierania indywidualnych i zbiorowych zadań rozwojowych na obszarach wiejskich.

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

I. AGENCJE Agencja Restrukturyzacji I Modernizacji Rolnictwa Formy finansowania • dopłaty do oprocentowania • dofinansowanie do zadań w ramach programów celowych • współudział w finansowaniu przedsięwzięć o charakterze ogólnym

Przeznaczenie i warunki udzielania pomocy Dopłaty do oprocentowania przekazywane są bankom kredytującym, udzielającym kredytów i pożyczek na zasadach preferencyjnych, które obejmują: • Kredyty na cele rolnicze, tj. na zakup rzeczowych środków do produkcji rolnej (nawozów, środków ochrony roślin, paliw, itp.) - okres kredytowania – do 1 roku - oprocentowanie płacone przez kredytobiorcę 0,25 stopy redyskonta NBP, aktualnie 6,2% w skali rocznej; • Kredyty na skup i przechowalnictwo płodów rolnych - okres kredytowania – 9-12 m-cy, maksym. termin spłaty do 30 września następnego roku. - oprocentowanie płacone przez kredytobiorcę 0,70 stopy redyskonta NBP, aktualnie 10,85% w skali rocznej, z dodatkowymi warunkowymi preferencjami. • Kredyty inwestycyjne na przedsięwzięcia realizowane w rolnictwie, przetwórstwie rolno – spożywczym i usługach dla rolnictwa – 9 kierunkowych linii kredytowych. - okres kredytowania – zróżnicowany w zależności od linii kredytowej – ogólnie od 6–15 lat. - oprocentowanie zmienne, maksymalnie do 1,25 stopy redyskonta NBP, przy czym płacone przez kredytobiorców zróżnicowane wg linii kredytowych, w tym na warunkach podstawowych – 9,69%, branżowych 4,85%, na utworzenie lub urządzanie gospodarstw oraz na zakup ziemi – 3,88%, • Współudział w realizacji pożyczek z KUP – inform. w ramach Funduszu Pracy

Dofinansowanie do zadań celowych, w tym: • Zadania w zakresie podnoszenia wiedzy i kwalifikacji rolników oraz młodzieży wiejskiej, realizowane głównie przez ODR/Centrum, Izby Rolnicze, uczelnie i szkoły przy udziale min. 20% środków własnych. • Kwota dofinansowania ustalana corocznie – w 1999 r. wynosi 15 tys. zł • Zadania w zakresie wdrażania rachunkowości rolnej w gospodarstwach młodych rolników, realizowane głównie przez ODR / Centrum. • Kwota dofinansowania stanowi iloczyn liczby gospodarstw wdrażających rachunkowość oraz zróżnicowanych stawek za poszczególne czynności – odnosi się również do danego roku.

Współudział ARiMR w finansowaniu przedsięwzięć o charakterze ogólnym, w tym: • tworzenie giełd i rynków hurtowych – dotychczasowa pomoc polegała głównie na udzielaniu pożyczek oraz obejmowaniu akcji spółek akcyjnych, • budowa wodociągów, dróg i kanalizacji na terenach wiejskich.

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Przedmiotami mogącymi ubiegać się o pomoc Agencji są samorządy lokalne, głównie gminy.

Warunki ubiegania się o udział w finansowaniu: Warunki ogólne: • posiadanie dokumentacji technicznej przedsięwzięcia wraz ze wszystkimi uzgodnieniami, • udokumentowanie udziału środków własnych • sporządzenie wniosku na formularzu zatwierdzonym przez Prezesa ARiMR

Warunki szczegółowe: Budowa wodociągu wiejskiego Pomoc Agencji dotyczy jedynie inwestycji realizowanych w całości lub ich ściśle określonego etapu. Wymagany udział w finansowaniu dla grup gmin, zróżnicowany stopniem zwodociągowania grupa I → stopień zwodociągowania do 70% średniej krajowej, udział ogółem 65%, w tym min. udział mieszkańców 20%* maksymalny udział Agencji – 35%

grupa II → stopień zwodociągowania większy lub równy 70% średniej krajowej udział ogółem – 70%, w tym udział mieszkańców 25%* maksymalny udział Agencji – 30%

grupa III → stopień zwodociągowanie większy od średniej krajowej udział ogółem – 75%, w tym udział mieszkańców 30%* maksymalny udział Agencji – 25%

Proponuje się, by w przypadku budowy wodociągu wraz ze stacją uzdatniania udział mieszkańców wynosił: grupa I 20% kosztów sieci i przyłączy + nie mniej niż 5% k. budowy stacji grupa II 25% kosztów sieci i przyłączy + nie mniej niż 10% k. budowy stacji grupa III 30% kosztów sieci i przyłączy + nie mniej niż 10% k. budowy stacji

Budowa kanalizacji wiejskiej Pomoc Agencji jest stosowana pod warunkiem, że przedsięwzięcie obejmuje swym zasięgiem całą wieś. Udział Agencji wynosi do 40%. Wymagany udział własny wynosi 60% całkowitego kosztu budowy, w tym minim. udział mieszkańców 10%, przy czym dopuszcza się, by udział mieszkańców wynosił: 10% kosztów budowy sieci i przykanalików + min. 5% k. budowy oczyszczalni.

Modernizacja i budowa dróg gminnych Udział Agencji jest stosowany przy modernizacji, budowie dróg (bez obiektów mostowych), gdy odcinek drogi jest nie krótszy niż 300 m, przy maksymalnej szerokości jezdni do 6 m. Udział Agencji wynosi do 50%. Udział własny winien stanowić 50% kosztów , w tym udział mieszkańców min. 10%.

Agencja Własności Rolnej Skarbu Panstwa AWRSP inicjuje i uczestniczy w szeregu działań w procesie wspierania przedsięwzięć w zakresie aktywizacji bezrobotnych i tworzenia miejsc pracy na obszarach tzw. popegeerowskich.

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Udział Agencji przejawia się głównie we wspieraniu rozwoju małej przedsiębiorczości na terenach wiejskich w formie kredytów i pożyczek z dopłatami z Funduszu Pracy oraz w udzielaniu poręczeń kredytowych (omówienie zasad kredytowania w części dotyczącej Funduszu Pracy). Ponadto Agencja stosuje różne formy wsparcia finansowego w zakresie nauki, obozów i kolonii a także dożywiania dzieci i młodzieży z rodzin byłych pracowników ppgr oraz zdobywania nowych kwalifikacji zawodowych dla zarejestrowanych bezrobotnych. Ostatnio dofinansowuje także badania socjologiczne środowisk popegeerowskich.

Polska Agencja Rozwoju Regionalnego

Formy finansowania: dotacje i subwencje do realizacji programów rozwoju regionalnego i wspierania inicjatyw gospodarczych, społecznych i kulturalnych. Gminy mogą ubiegać się o pomoc w ramach 2 programów realizowanych we wskazanych przez Rząd byłych województwach. Są to:

PHARE – STRUDER 2 Program obejmuje 10 województw, korzystających dotychczas z programu PHARE – Rapid, w tym: łódzkie, katowickie, wałbrzyskie, rzeszowskie, suwalskie, olsztyńskie, krośnieńskie, nowosądeckie, piotrkowskie i sieradzkie oraz 4 nowe województwa: koszalińskie, łomżyńskie, elbląskie i zamojskie.

Zakres programowy: • rozwój instytucjonalny, planowanie strategiczne, szkolenia (0,3 mln ECU) • dotacje do projektów infrastrukturalnych (4,5 mln ECU) • wdrożenia i pomoc techniczna (0,5 mln ECU) Wielkość dotacji nie może przekroczyć 50% wartości projektu i 300 tys. ECU.

Program realizowany od 2.06.1997 r. do 31.12.1999 r.

Dyrektor Programu - Cezary Gołębiowski PARR tel. (022) 629-28-88, (022) 629-28-89, fax (022) 627-22-46

PHARE – INRED Program PHARE–INRED (Integrated Regional Dewelopment) ma na celu przygotowanie polskich regionów do sprawnego i efektywnego wykorzystania Funduszy strukturalnych

Zakres programowy: Celem programu jest wykształcenie umiejętności i zdolności w instytucjach, które będą decydować o wykorzystaniu pomocy w ramach Funduszy Strukturalnych. Program zakłada rozbudowę infrastruktury lokalnej niezbędnej dla rozwoju regionu, głównie związanej z ochroną środowiska naturalnego.

Uczestnicy programu: Gminy lub związki gmin w czterech regionach kraju • 9 województw południowo – wschodnich: Bielsko-Biała, Kraków, Kielce, Krosno, Nowy Sącz, Przemyśl, Rzeszów, Tarnobrzeg, Tarnów (program regionalny)

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• 7 województw północnych: Elbląg, Koszalin, Olsztyn, Piła, Słupsk, Suwałki, Toruń (program regionalny) • województwo katowickie (wojewódzki program gospodarczy) • polskie gminy Euroregionu „Sprewa – Nysa – Bóbr” (ekorozwój) Wielkość subwencji nie może przekraczać 50% wartości projektu i 300 tys. ECU Dyrektor Programu - Grzegorz Wałdoch PARR tel. (022) 629-28-88, (022) 629-28-89, fax (022) 627-22-46

Adres PARR Polska Agencja Rozwoju Regionalnego ul. Żurawia 4a 00-503 Warszawa tel.(022) 693-54-53, 693-56-53, 629-28-88 fax (022) 693-54-06, 627-22-46

II. BANKI Banki krajowe Banki uczestniczą w finansowaniu większości przedsięwzięć wynikających z określonych programów lub linii kredytowych. banki udzielają kredytów i pożyczek ze środków własnych i powierzonych im środków z innych źródeł finansowania oraz prowadzą obsług finansową w ramach konkretnych porozumień. Większość banków obsługuje ogólnodostępne linie kredytowe dla inwestorów indywidualnych, podmiotów gospodarczych oraz samorządów lokalnych. Bankiem najściślej związanym z kredytowaniem zadań gmin oraz instytucji i podmiotów podejmujących przedsięwzięcia rozwojowe jest Bank Ochrony Środowiska. Bank ten realizuje zlecenia Narodowego Funduszu w zakresie kredytowania i obsługi kredytów, głównie związanych z oszczędnością energii (omówienie w ramach Funduszy). Bank Gospodarstwa Krajowego podejmuje obecnie realizację zadań w ramach utworzonego Funduszu Termomodernizacji. Dotyczy to m.inn. przedsięwzięć termomodernizacyjnych, prowadzących do oszczędzania energii cieplnej. Termomodernizacja obejmuje m.in. ocieplanie budynków, wymianę okien, a także instalowanie liczników zużycia energii i modernizację lokalnych źródeł ciepła. O środki na w/w cele mogą ubiegać się także gminy. Pomoc polega na uzyskaniu kredytu, a następnie tzw. premii (po spłacie 75% kredytu) na spłatę pozostałych 25%. Kredyt udzielany jest na 7 lat, do wysokości 80% kosztów przedsięwzięcia. Oprocentowanie ustalają banki kredytujące, i wynosi ono najczęściej 16-17% w skali rocznej. Wnioski należy składać w banku kredytującym, premię przyznaje Fundusz.

Bank Światowy Bank Światowy realizuje kredytowanie w zakresie aktywizacji obszarów wiejskich. W roku 1999 planowane jest uruchomienie pożyczki w celu dofinansowania inwestycji prowadzonych w ramach programów aktywizacji obszarów wiejskich. Brak jeszcze ścisłych informacji o zasadach dofinansowania. Na ogół są one rozsyłane są do podmiotów uprawnionych przez dysponenta środków.

Bank Ochrony Środowiska S.A.

Kredytowanie inwestycji proekologicznych - Budowy małych oczyszczalni ścieków 15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Przedmiot kredytowania: Zakup i instalacja małych o przepustowości do 200 m3/d oraz przydomowych oczyszczalni ścieków

Warunki kredytowania: Maksymalna kwota kredytu - 100 000,- zł, lecz nie więcej niż 50% wartości przedsięwzięcia, Okres realizacji - do 18 miesięcy od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, Okres kredytowania - do 5 lat, Oprocentowanie - 0,5 stopy redyskonta weksli, nie mniej niż 7% w stosunku rocznym Okres karencji - spłata kredytu od momentu zakończenia zadania

Uczestnicy programu: Wszyscy ubiegający się

- Zagospodarowanie odpadów stałych Przedmiot kredytowania: Zadania inwestycyjne polegające na organizowaniu systemów zbiórki i transportu odpadów, budowanie składowisk odpadów i innych obiektów oraz zakup urządzeń (kompaktory, prasy) związanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów oraz ich gospodarczym wykorzystaniem.

Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: • jednostki samorządu terytorialnego, • podmioty gospodarcze.

Warunki kredytowania: Maksymalna kwota kredytu – 500 000,- zł, lecz nie więcej niż 50% wartości przedsięwzięcia, Okres realizacji - do 12 miesięcy od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, Okres kredytowania - do 5 lat, Oprocentowanie - 0,6 stopy redyskonta weksli, nie mniej niż 7% w stosunku rocznym Okres karencji – spłata kredytu od momentu zakończenia zadania

Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: • jednostki samorządu terytorialnego, • podmioty gospodarcze.

- Budowa kanalizacji sanitarnej Przedmiot kredytowania: Budowa kanalizacji sanitarnej, pod warunkiem uzyskania od inwestora potwierdzenia odbioru ścieków przez istniejącą oczyszczalnię lub pod warunkiem uzyskania od inwestora oczyszczalni, będącej w realizacji zapewnienia o przyjęciu ścieków po zakończeniu jej budowy, a w przypadku włączenia do istniejącej kanalizacji, uzyskanie potwierdzenia o przyjęciu ścieków przez użytkownika sieci,

Warunki kredytowania: 15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Maksymalna kwota kredytu – 500 000,- zł, lecz nie więcej niż 50% wartości przedsięwzięcia, Okres realizacji - do 18 miesięcy od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, Okres kredytowania – do 5 lat, Oprocentowanie - 0,6 stopy redyskonta weksli, nie mniej niż 7% w stosunku rocznym Okres karencji – spłata kredytu od momentu zakończenia zadania

Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: • jednostki samorządu terytorialnego, • podmioty gospodarcze.

- Przedsięwzięcia z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii elektrycznej i cieplnej Przedmiot kredytowania: Zadania inwestycyjne wykorzystujące odnawialne źródła energii, przynoszące określony efekt ekologiczny, w wyniku pozyskiwania energii w sposób inny niż tradycyjny: • zakup urządzeń i instalacja małych elektrowni wodnych o mocy do 2 MW, • zakup urządzeń i instalacja elektrowni wiatrowych o mocy do 500 kW, • zakup i instalacja urządzeń systemów urządzeń grzewczych z zastosowaniem pomp ciepła, wykorzystujących niskopotencjalną energię gruntu i słońca, • zakup i instalacja baterii i kolektorów słonecznych, • zakup i instalacja kotłów opalanych biomasą (słoma, odpady drzewne itp.) o mocy do 2 MW – w ramach modernizacji kotłowni węglowo-koksowych, wraz z urządzeniami składowymi instalacji grzewczych – jako lokalnych źródeł ciepła dla potrzeb c.o. oraz c.w.u.

Warunki kredytowania: Maksymalna kwota kredytu – 200 000,- zł, lecz nie więcej niż 50% wartości przedsięwzięcia, Okres realizacji – do 18 miesięcy od daty postawienia przez Bank kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, Okres kredytowania - do 7 lat, Oprocentowanie - 0,5 stopy redyskonta weksli, nie mniej niż 7% w stosunku rocznym Okres karencji – spłata kredytu od momentu zakończenia zadania

Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: Wszyscy ubiegający się

2. Kredytowanie przedsięwzięć energooszczędnych

Przeznaczenie kredytów: Bank udziela kredytów złotowych na przedsięwzięcia energooszczędne, z przeznaczeniem na finansowanie: • zakupu urządzeń energooszczędnych, których zainstalowanie w ramach prowadzonej budowy lub modernizacji obiektów pozwoli na zmniejszenie: - kosztów zużycia energii elektrycznej i cieplnej,

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

- kosztów utrzymania mieszkań, domów zakładów, instytucji użyteczności publicznej. • modernizacji istniejącego oświetlenia ulic, placów itp. na energooszczędne – wyłącznie jednostkom samorządu terytorialnego.

Przedmiot kredytowania: Przedmiotem kredytowania przedsięwzięć energooszczędnych mogą być zakupy: • okien termoizolacyjnych posiadających aprobatę techniczną ITB; • kotłów gazowych, olejowych lub zasilanych energią elektryczną; • grzejników konwekcyjnych i zaworów termostatycznych; • pomp ciepła; • urządzeń automatycznej regulacji węzłów cieplnych; Przedmiotem kredytowania przedsięwzięć modernizacji istniejącego oświetlenia ulic itp. może być pełen zakres prac związanych z modernizacją: • zakup i instalacja żarówek, opraw, urządzeń sterujących, słupów i wysięgników.

Wysokość udzielanego kredytu nie może przekraczać: - ceny zakupu urządzeń, - kosztu modernizacji oświetlenia. Instalacji urządzeń kredytobiorca dokonuje na własny koszt. Koszt ten stanowi udział środków własnych w realizowanym przedsięwzięciu.

Okres kredytowania: Ustalany jest indywidualnie dla każdego kredytobiorcy i każdego przedsięwzięcia, w zależności od możliwości spłaty kredytu. Okres ten nie może przekraczać 5 lat. W przypadku kredytów udzielanych na modernizację oświetlenia, dla których przyjęto zasady spłaty kredytu z oszczędności energii elektrycznej, okres kredytowania stanowi sumę okresu realizacji inwestycji, ewentualnej karencji w spłacie kredytu oraz okresu spłaty. Okres karencji w spłacie kapitału, stosowany może być jedynie w przypadkach kredytów udzielanych na modernizację oświetlenia i nie może być dłuższy niż okres realizacji inwestycji plus 3 miesiące.

Oprocentowanie: W przypadku podpisania przez Bank porozumienia ze sprzedawcą, oprocentowanie wynosi od 11,5% w zależności od okresu kredytu: • do 12 m-cy 11,5% • do 24 m-cy 16,0% • do 36 m-cy 17,5%

3. Kredytowanie bieżącej i inwestycyjnej działalności jednostek samorządu terytorialnego

Uwzględniając potrzeby jednostek samorządu terytorialnego w zakresie pozyskiwania środków finansowych, niezbędnych zarówno do bieżącej działalności jak i przedsięwzięć inwestycyjnych, Bank Ochrony Środowiska S.A. przygotował specjalną ofertę kredytową dostosowaną do zmieniających się potrzeb i oczekiwań Klientów.

Kredyty w rachunku bieżącym w przypadku posiadania przez jednostki samorządu terytorialnego rachunku w BOŚ S.A. Jest to krótkoterminowy kredyt przeznaczony na

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

pokrycie wszelkich bieżących potrzeb kredytobiorcy. Jest kredytem odnawialnym do kwoty ustalonego limitu i może być wykorzystywany wielokrotnie, aż do wygaśnięcia umowy. Oprocentowanie wynosi od 16,5%.

Kredyty krótko i średnioterminowe przeznaczone na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz na finansowanie niedoborów budżetowych występujących w ciągu roku.

Kredyty mogą być udzielane w formie kredytu płatniczego przeznaczonego na pokrycie konkretnych zobowiązań płatniczych, a okres kredytowania ograniczony jest do 3 miesięcy. Oprocentowanie wynosi od 16,5%. Kredyty przeznaczone są również na finansowanie bieżących potrzeb w formie kredytu obrotowego w rachunku kredytowym. Oprocentowanie wynosi: • do 3 miesięcy od 14,0% • od 3 miesięcy do 12 miesięcy od 15,0% • powyżej 12 miesięcy od 15,5% Kredyty mogą być również udzielane w formie kredytu rewolwingowego na okres do 12 m-cy, przy którym spłata części bądź całości kredytu powoduje odnowienie wolnego limitu tego kredytu o spłaconą kwotę, dając kredytobiorcy możliwość wielokrotnego wykorzystania limitu, aż do całkowitego wygaśnięcia umowy. Zarówno kredyt płatniczy, jak i rewolwingowy może przybrać formę kredytu indeksowanego (denominowanego w USD lub EURO). Wysokość kredytu jest wówczas określona w USD lub EURO, natomiast jego wykorzystanie następuje w złotych. Koszty kredytu indeksowanego ustala się wg zasad określonych dla kredytów dewizowych, finansowanych ze środków Banku. Tego rodzaju kredyt pozwala poprzez odniesienie kwoty kredytu do aktualnego kursu waluty, na niższy niż przy kredycie złotowym koszty jego obsługi. Bank dysponuje prognozami kształtowania się kursów walutowych np. USD i DEM i w każdej chwili może je państwu udostępnić.

Kolejną formą kredytów jest pożyczka lombardowa udzielana na okres do 3 lat pod zastaw papierów wartościowych, lokat w Banku.

Wykup wierzytelności z umów dzierżawy lub najmu, leasingowych oraz faktoring. Te instrumenty pozwalają, przy atrakcyjnym oprocentowaniu i terminie wykupu, na zachowanie płynności finansowej oraz szybkie uzyskanie należności. Oprocentowanie wynosi: • wykup wierzytelności leasingowych – od 18% w zależności od okresu kredytowania, • faktoringowych – od 17,5% w zależności od okresu kredytowania.

Kredyty inwestycyjne przeznaczone na finansowanie długoterminowych przedsięwzięć związanych z rozwojem: • do 24 miesięcy od 14,5% • powyżej 24 miesięcy do 36 miesięcy od 15,5% • powyżej 36 miesięcy od 16,5%

Bank może udzielić również na zlecenie gwarancji i poręczeń. Gwarancje i poręczenia mogą być udzielone wyłącznie jednostkom samorządu terytorialnego, które posiadają w BOŚ S.A. rachunek bieżący.

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Działalność inwestycyjna jednostek samorządu terytorialnego oraz współpraca z licznymi podmiotami gospodarczymi może stworzyć konieczność korzystania z produktów bankowych umożliwiających zabezpieczenie poszczególnych transakcji. Są to: • poręczenia (terminowe i bezterminowe) jako zabezpieczenie spłaty kredytu, • gwarancje (warunkowe i bezwarunkowe) podmiotom krajowym i zagranicznym, akredytywy, • awale – poręczenia zapłaty całości lub części sumy wekslowej. Kredyty ratalne na urządzenia i usługi związane z ochroną środowiska udzielane na okres do 48 miesięcy, oprocentowanie od 15% w zależności od okresu kredytowania.

Kredyty na zakup nowych samochodów osobowych, dostawczych i ciężarowych w systemie sprzedaży ratalnej udzielane na okres do 60 m-cy. Oprocentowanie wynosi od 15% w zależności od okresu kredytowania.

Dla jednostek samorządu terytorialnego obsługiwanych przez BOŚ S.A. kompleksowo, proponujemy oprocentowanie kredytów według stawek negocjowanych na szczególnych warunkach.

Kredytowanie bieżącej i inwestycyjnej działalności podmiotów gospodarczych Oferta kredytowa BOŚ S.A. obejmuje podobne formy usług jak przy kredytowaniu jednostek samorządu terytorialnego, z tym że oprocentowanie jest wyższe o ok. 3-4 p.a.

Ponadto podmioty gospodarcze mogą skorzystać z szerszej oferty w następujących formach: • kredyty budowlane – oproc. od. 16,5%; • kredyty hipoteczne – oproc. od. 17,0%; • kredyty na rozwój produkcji lub usług eksportowych; • kredyty na wyposażenie prywatnych gabinetów lub klinik weterynaryjnych; • kredyty na wyposażenie gabinetów lub klinik dla lekarzy domowych i lekarzy specjalistów; • preferencyjne kredyty dla zakładów pracy chronionej, z dopłatami do oprocentowania ze środków PFRON.

III. FUNDUSZE I FUNDACJE

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska I Gospodarki Wodnej

Formy finansowania: Kredyty i pożyczki preferencyjne na realizację przedsięwzięć - programów priorytetowych, określonych przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. W ramach preferencji mogą być stosowane umorzenia części pożyczek oraz dotacje – wynikające z zasad (internet – http: / www. infosigw. pl.)

Przeznaczenie i cele: Narodowy Fundusz zakłada finansowanie zadań na realizację priorytetowych programów w następujących dziedzinach: Programy w dziedzinie ochrony wód – przedsięwzięcia w zakresie ochrony ujęć wód na potrzeby komunalne oraz ochrony zbiorników wód stojących (dotyczy źródeł

15 Strategia rozwoju gminy Świdwin

zanieczyszczenia i kanalizacji odprowadzającej). Ważne jest wykorzystanie pełnej mocy przerobowej istniejących oczyszczalni ścieków. Programy w dziedzinie gospodarki wodnej – mające na celu zwiększenie zasobów dyspozycyjnych wody oraz zwiększenie skuteczności ochrony przeciwpowodziowej. Programy w dziedzinie ochrony powietrza – mają na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza. Przedsięwzięcia dotyczą poprawy parametrów jakościowych paliwa lub jego zmiany, instalowanie urządzeń do redukcji emisji zanieczyszczeń w gazach odlotowych, modernizację i zmianę technologii oraz oszczędzanie energii. Programy w dziedzinie ochrony powierzchni ziemi – związane z redukcją odpadów i źródeł ich powstawania, racjonalizacji gospodarki odpadami oraz eliminacji bądź ograniczeniu zagrożeń dla ludzi i środowiska (w tym. tzw. zanieczyszczeń starych i skutków działalności człowieka). Programy w dziedzinie leśnictwa – działaniu w zakresie ochrony lasu i gospodarki leśnej dla zachowania lasu. Programy w dziedzinie ochrony przyrody i krajobrazu – działania zmierzające do zachowania cennych zasobów środowiskowych, różnorodności flory i fauny oraz krajobrazu. Programy w dziedzinie geologii – obejmują prace i badania geologiczne służące poznaniu budowy geologicznej kraju oraz ochronie zasobów litosfery. Przedsięwzięcia obejmują rozpoznanie i ochronę zasobów wód podziemnych oraz prace służące pozyskaniu przyjaznych środowisku źródeł energii. Programy w dziedzinie górnictwa – mają na celu zmniejszenie uciążliwości dla środowiska powodowanych wydobywaniem kopalin. Programy w dziedzinie edukacji ekologicznej w celu kształtowania postaw i zachowań społeczeństwa, upowszechniających ideę zrównoważonego rozwoju. Programy międzydziedzinowe, łączące elementy usuwania zagrożeń systemami organizacyjnymi oraz tworzenie podstaw naukowych i metodycznych do realizacji programów.

Powyższe zagadnienia objęte są w zasadzie pomocą finansową Banku Ochrony Środowiska i wielu fundacji działających na obszarach wiejskich.

Fundusz Pracy Środki Funduszu Pracy przeznaczone są głównie na wspieranie działań podejmowanych na rzecz bezrobotnych. Uprawnionymi są organy samorządu terytorialnego, organizacje i instytucje statutowo zajmujące się realizacją zadań na rzecz bezrobotnych, pracodawcy oraz sami bezrobotni tworzący nowe miejsca pracy dla siebie. Zasadniczym dysponentem środków Funduszu jest Krajowy Urząd Pracy (a także lokalne ogniwa). Środki z Funduszu Pracy przeznacza się głównie na finansowanie: • zatrudnienia bezrobotnych w ramach robót publicznych trwających dłużej niż 7 dni, • pożyczek dla bezrobotnych na uruchomienie działalności gospodarczej, • pożyczek dla pracodawców na utworzenie nowych miejsc pracy • organizowanie prac interwencyjnych prze organizatorów tych prac (przy zatrudnieniu bezrobotnych), • część kosztów (do 30%) związanych z realizacja zadań na rzecz bezrobotnych w ramach działań statutowych organizacji i instytucji.

16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Gminy mogą ubiegać się o dofinansowanie przy realizacji inwestycji infrastrukturalnych, jeżeli spełnione są następujące wymogi: • inwestycja jest zlokalizowana w gminie zagrożonej szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, • inwestycja jest realizowana z udziałem bezrobotnych kierowanych do robót publicznych przez powiatowy urząd pracy, • zakres inwestycji obejmuje: zapotrzebowanie w wodę, energię elektryczną i cieplną, kanalizację i oczyszczalnie ścieków komunalnych, budowę urządzeń sanitarnych, wysypisk śmieci, budowę dróg gminnych i ulic, gazociągów itp.

Uregulowania prawne: • Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu z grudnia 1994r. (Dz.U. 97.25.128); • Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 sierpnia 1998 r. w sprawie trybu i warunków przyznawania dotacji i budżetu państwa na dofinansowanie inwestycji infrastrukturalnych realizowanych w systemie robót publicznych w gminach zagrożonych szczególnie wysokim bezrobociem.

Pożyczki udzielane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w porozumieniu z Krajowym Urzędem Pracy O pożyczki ubiegać się mogą pracodawcy tworzący nowe miejsca pracy dla bezrobotnych zamieszkałych na terenie gmin wiejskich, miejsko – wiejskich oraz miast do 20 tys. mieszkańców. Kwota pożyczki nie może przekraczać 70% kosztów przedsięwzięcia i 20 tys. zł na jedno nowo tworzone miejsce pracy (do 200 tys. zł na utworzone co najmniej 10 miejsc pracy). Wnioskodawca winien udokumentować udział własny w wysokości minimum 30% kosztów przedsięwzięcia. Możliwe jest przeznaczenie do 25% kwoty udzielonej pożyczki na zakup środków obrotowych, niezbędnych do utworzenia miejsca pracy. Okres spłaty pożyczki do 4 lat, w tym karencja do 12 m-cy. Oprocentowanie wynosi 1/3 stopy redyskonta NBP, aktualnie 5,18%. Pożyczkobiorca jest zobowiązany do uruchomienia miejsc pracy i zatrudnienia bezrobotnych w ciągu 60 dni od daty otrzymania ostatniej transzy pożyczki. Utrzymanie miejsc pracy i stanu zatrudnienia określonego w umowie pożyczki musi trwać do czasu spłaty pożyczki.

Kredyty udzielane ze środków Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa z dopłatami do odsetek Krajowego Urzędu Pracy

Przeznaczenie kredytów: Kredyty przeznaczone są na tworzenie nowych miejsc pracy w działalnościach pozarolniczych dla zarejestrowanych bezrobotnych byłych pracowników ppgr i członków ich rodzin. Szczególnie preferowane są tereny gmin zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym. Kredyty obejmują współfinansowanie następujących przedsięwzięć: zakup, budowa, rozbudowa, modernizacja lub adaptacja obiektów produkcyjno – usługowych, zakup wyposażenia tych obiektów w maszyny, urządzenia i narzędzia, w tym również środki transportowe, Kredytem nie mogą być objęte jakiekolwiek działalności w zakresie produkcji rolnej oraz sklepy spożywcze, bary, restauracje, a także wszelkie formy wyszynku napojów alkoholowych.

16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Podmioty uprawnione do kredytowania: • rolnicy i członkowie ich rodzin oraz inne osoby fizyczne zamieszkałe na terenach wiejskich lub w miastach do 20 tys. mieszkańców, • osoby prawne działające na terenach określonych wyżej, jeżeli przedsięwzięcie zlokalizowane jest na tych terenach, W przypadku podmiotów już działających liczba zatrudnionych w chwili składania wniosku nie może przekraczać 30 osób.

Warunki kredytowania kwota kredytu nie może przekraczać 80% kosztów przedsięwzięcia i 25 tys. zł na jedno miejsce pracy oraz 200 tys. zł w przypadku kredytowania przez BGŻ S.A. okres kredytowania – do 5 lat, w tym karencja do 1 roku. Oprocentowanie kredytu jest zmienne i wynosi 0,65 stopy redyskonta NBP, z czego część odsetek pokrywa KUP. Oprocentowanie płacone przez kredytobiorcę wynosi: • minimum 0,5%, aktualnie 1,27% w gminach zagrożonych wysokim bezrobociem strukturalnym, • minimum 0,3%, aktualnie 6,47% w pozostałych gminach. Kredytobiorca zobowiązany jest do zatrudnienia bezrobotnych bezrobotnych w ciągu 60 dni od daty otrzymania ostatniej transzy kredytu oraz do utrzymania stanu zatrudnienia do czasu spłaty kredytu.

Fundusz Współpracy Fundusz współpracy wdraża programy podzielone obecnie na pięć kategorii, spośród których trzy nakierowane są na wspieranie gmin i samorządów lokalnych w zakresie rozwoju lokalnego i rozwoju społeczeństwa oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Niektóre programy objęte są już wspieraniem w ramach programu PHARE lub innych programów i funduszy. Oto poszczególne kategorie i programy:

Program „Rozwój lokalny i wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw” obejmuje: • Programy Inicjatyw Lokalnych (PHARE) • Agrolinia (PHARE) w tym: - Linia kredytowa dla sektora rolnego - Rozwój przedsiębiorczości na wsi i szkolenie liderów wiejskich - Program szkolenia i pomocy dla banków spółdzielczych - Program Rozwoju Sektora Prywatnego (PHARE) • Caresbac – Polska (amerykański fundusz „Counterpart”, US AID, Europejski Bank Inwestycyjny, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa) • Centrum Korespondencyjne Euro-Info (fundusz „Counterpart” Unii Europejskiej) Programy pomocy dla społeczności lokalnej, w tym: • Program wspierania administracji lokalnej (brytyjski Know-How FUND) • Restrukturyzacja i prywatyzacja inicjatyw samorządowych (Phare) • Samorząd – program współpracy i efektywności (US AID) • Program zobowiązań samorządowych (amerykańska Fundacja Rozwoju Zasobów) Programy wspierające rozwój społeczeństwa obywatelskiego • PHARE Dialog Społeczny – N.G.Os – organizacje pozarządowe • PHARE Dialog Społeczny • PHARE / TACIS LIEN 1995 – małe dotacje dla polskich organizacji pozarządowych

16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• PHARE /TACIS Demokracja 1993, 1995 i 1996 – małe dotacje dla polskich organizacji pozarządowych

Adres: Cooperation Fund 00-400 Warszawa ul. Nowy Świat 6/12 tel. (022) 661-76-86, 661-76-33 fax (022) 661-76-13

Fundacje Wspierające Rozwój Rolnictwa I Obszarów Wiejskich

Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej „Counterpart Fund” Europejski Fundusz wspiera poprzez kredyty preferencyjne (za pośrednictwem banków) przedsięwzięcia realizowane przez inwestorów prywatnych, zarządy gmin i komitety społeczne, w tym zwłaszcza w obszarze infrastruktury wiejskiej. Europejski Fundusz wspiera zatem przedsięwzięcia w zakresie: • gazyfikacji, rozwoju telekomunikacyjnego, budowy dróg • rozwój małej przedsiębiorczości • upowszechnienie oświaty i doradztwa rolniczego. Ponadto Fundusz udziela dotacji na: • budowę, modernizację i adaptację oraz wyposażenie wiejsko – gminnych ośrodków zdrowia • budowę i wyposażenie składowisk odpadów wiejskich

Szczegółowe informacje można uzyskać pod adresem:

Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej „Counterpart Fund” 01-842 Warszawa, Al. Reymonta 12 a tel. (022) 663-75-01, fax (022) 663-17-29

Fundacja Zaopatrzenia Wsi w Wodę Prowadzi szeroką działalność poprzez kredyty preferencyjne i dofinansowanie w zakresie gospodarki wodno–ściekowej, a także działalności agroturystycznej, społeczno-kulturalnej, biznesu oraz integracji z Unią Europejską. Zadania realizuje w ramach programów, które obejmują m.in.: Pilotażowy program przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. Jest to specjalna pomoc finansowa (dotacje do 25% kosztów) dla pierwszej w województwie wsi, w której powstanie co najmniej 20 przyzagrodowych oczyszczalni. Pomoc obejmuje do 50% kosztów, w tym połowę stanowi dotacja, drugą połowę kredyt, oprocentowanie 0,2 kredytu refinansowego NBP. Kredyty na budowę oczyszczalni przyzagrodowych Kredyt do 60% kosztów, okres spłaty do 5 lat, oprocentowanie 0,2 kredytu refinans. NBP Kredyt na budowę kanalizacji zbiorczych i oczyszczalni ścieków Kredyt do 25% kosztów, pozostałe warunki jak wyżej Szkolenia w zakresie zakładania małego biznesu Szkolenia wykładowców i konsultantów Szkolenia w zakresie ochrony środowiska i agroturystyki.

Uczestnicy programów: Gminy, rolnicy, mieszkańcy terenów wiejskich. 16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Informacje: Fundacja Wspomagająca Zaopatrzenie Wsi w Wodę 01-015 Warszawa, Skwer Kardynała S. Wyszyńskiego 6 tel. (022) 838-67-13, fax (022) 838-46-83

Fundacja na rzecz Rozwoju Wsi „Polska Wieś 2000” im. Macieja Rataja

Przedmiot kredytowania: Inwestycje polegające na budowie i modernizacji urządzeń grzewczych zasilanych gazem lub olejem opałowym w wiejskich obiektach użyteczności publicznej (szkoły, ośrodki zdrowia, kluby rolnika, remizy strażackie i zakłady opiekuńczo-lecznicze młodzieży wiejskiej), a w szczególności: • usługi instalacyjne i remontowe związane z instalacjami urządzeń gazowych i olejowych, • zakup energooszczędnych kotłów centralnego ogrzewania opalanych gazem lub olejem opałowym, z system sterowania, w celu wymiany kotłów opalanych paliwem stałym, • pokrycie kosztów sieci rozprowadzającej gaz lub olej opałowy, • zakup wkładów kominowych, jako części składowych instalacji grzewczych, • zakup liczników gazowych, reduktorów i odpowiednich urządzeń wchodzących w skład instalacji do zasilania olejem, • pokrycie kosztów wykonania niezbędnych dokumentacji.

Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt: • gminy, • spółki prawa handlowego z udziałem gmin, • inicjatywy społeczne mające status spółki cywilnej.

Warunki kredytowania: - maksymalna kwota kredytu 30 000 zł; - okres kredytowania 2 lata - oprocentowanie 0,35 stopy redyskonta weksli w stosunku rocznym - okres karencji nie dłuższy niż 6 miesięcy

Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA Fundacja jest koordynatorem pomocy zagranicznej ze środków PHARE – skierowanej do rolnictwa i jego otoczenia. Pomoc FAPA obejmuje dwa strategiczne obszary działania: Przygotowanie rolnictwa i wsi polskiej do integracji z Unią Europejską Rozwoju obszarów wiejskich Obecnie istnieje możliwość pozyskania środków w ramach programu STRUDER 2.

Adres: Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA 00-930 Warszawa , ul Wspólna 30 tel. (022) 623-16-55, 623-26-20 fax (022) 628-93-87

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych 16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Fundusz przeznaczony jest na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych oraz na wypłatę odszkodowań ustawowych. Środki funduszu w pierwszej kolejności przeznaczone są na przedsięwzięcia realizowane na obszarze gmin, w których powstają dochody funduszu. Obejmują one przede wszystkim: • rekultywację na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły wartość użytkową • rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych • przeciwdziałanie energii gleb na gruntach rolnych • budowę i renowację zbiorników wodnych służących małej retencji • budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych • wykonywanie badań płodów rolnych uzyskiwanych w strefach ochronnych oraz niezbędnych dokumentacji i ekspertyz w zakresie ochrony gruntów rolnych • zakup sprzętu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania niezbędnego do zakładania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych – do wysokości 5% rocznych dochodów Funduszu.

Zasady tworzenia i podziału FOGR określone zostały w następujących przepisach: • Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz. U. 95.16.78) • Rozporządzenie RM w sprawie regulaminu funkcjonowania Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych z dnia 27.10.1998 r. (Dz. U. 98.139.903)

IV. ZAGRANICZNE ŚRODKI POMOCOWE Proces przygotowań do integracji z Unią Europejską wchodzi w etap wzmożonej strategii przedakcesyjnej wobec krajów kandydujących do członkostwa w Unii. W pakiecie reform Unii Europejskiej pod nazwą Agenda 2000 planowany budżet na lata 2000 – 2006 zapowiada udzielenie wsparcia państwom stowarzyszonym w okresie przedakcesyjnym. Nie przewiduje objęcia przyszłych członków Wspólną Polityką Rolną przed rokiem 2006, co praktycznie przesuwa termin akcesji poza ten rok. O członkostwo w Unii ubiega się 10 krajów Europy Środkowej i Wschodniej: Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry. Są to kraje o różnorodnej specyfice instytucjonalnej i gospodarczej oraz sektora rolnego i obszarów wiejskich. Przygotowanie do członkostwa wymaga podjęcia działań służących poprawie efektywności, rynku, standardów jakościowych i higienicznych oraz utrzymaniu i tworzeniu nowych miejsc pracy na terenach wiejskich. Aby uwzględnić specyficzne potrzeby każdego z krajów kandydujących Komisja Europejska opracowała dokumenty pod nazwą Partnerstwo dla Członkostwa. Zgodnie z unijną zasadą komplementarności działania Unia Europejska wspierać będzie priorytetowe działania wszystkich krajów kandydujących pomocą w wysokości 3 mld ECU rocznie, w cenach z 1997 r. (waloryzowane corocznie o przewidywany wskaźnik inflacji), w ramach następujących programów: • program PHARE – 1,5 mld ECU (w 1999 r. – 1,56 mld ECU) • program ISPA – 1,0 mld ECU (w 1999 r. – 1,04 mld ECU) • program SAPARD – 0,5 mld ECU (w 1999 r. – 0,52 mld ECU)

Program PHARE (Poland and Hungary Assistance for Restructuring their Economy) po roku 2000 będzie służył wspieraniu tych priorytetów Narodowego Programu, których nie obejmą programy ISPA i SAPARD.

16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Program ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-accesion) przeznaczony jest na współfinansowanie rozwoju infrastruktury transportowej, a szczególnie wpasowujących w sieć transeuropejską. Część środków będzie przeznaczona na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, w dziedzinach takich jak gospodarka wodna, zarządzanie zasobami wodnymi i ich ochrona, rozwój sieci drogowej i telekomunikacji.

Program SAPARD (Special Accesion Programme for Agriculture and Rural Dewelopment) – służyć będzie wspieraniu wybranych działań w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.

SAPARD – program pomocy przedakcesyjnej SAPARD jest jednym z instrumentów pomocy finansowej dla wszystkich dziesięciu krajów starających się o członkostwo w Unii Europejskiej. Rozporządzenie w sprawie programu SAPARD zostało podpisane 21 czerwca 1999 r. w Luksemburgu. Rozporządzenie to ustala ramy pomocy Unii Europejskiej dla rolnictwa i obszarów wiejskich w okresie przedakcesyjnym. Nadrzędnym celem programu SAPARD jest ułatwienie procesu integracji sektora rolnego z U.E. poprzez przyśpieszenie przyjęcia dorobku prawnego Unii Europejskiej oraz stymulowanie rozwoju obszarów wiejskich i restrukturyzację gospodarki żywnościowej. Program SAPARD należy traktować jako kapitał inwestycyjny, a nie obrotowy. Obejmuje on szeroki katalog działań, związanych głównie z rozwojem terenów wiejskich. Nie obejmuje jednak systemu interwencji rynkowych oraz działań nastawionych bezpośrednio na wzrost produkcji rolniczej. Wybór priorytetów musi wynikać z programu operacyjnego.

Proponowane obszary finansowania ze środków SAPARD Pomoc dla rolnictwa i obszarów wiejskich dotyczy jednego lub kilku występujących działań: • Inwestycje w gospodarstwach rolnych • Poprawa przetwórstwa i dystrybucji artykułów rolnych i rybołówstwa. • Doskonalenie struktur kontroli jakości, kontroli weterynaryjnej i fitosanitarnej. • Metody produkcji rolniczej mające na celu ochronę środowiska naturalnego oraz zachowanie krajobrazu wiejskiego. • Rozwój i dywersyfikacja działalności gospodarczej, zapewniająca zróżnicowanie działalności i dochód alternatywny. • Wprowadzenie systemu usług w zakresie zarządzania gospodarstwami oraz systemu zastępstw w gospodarstwach rolnych. • Tworzenie grup producentów. • Odnowa i rozwój wsi oraz ochrona dziedzictwa wiejskiego. • Poprawa struktury agrarnej oraz scalanie gruntów. • Tworzenie i unowocześnienie systemu rejestracji gruntów. • Szkolenie zawodowe (w zawodzie rolnika). • Rozwój i doskonalenie infrastruktury na obszarach wiejskich. • Gospodarka wodna w rolnictwie • Leśnictwo wraz z zalesianiem użytków rolnych, inwestycje w prywatnych gospodarstwach leśnych oraz przetwórstwo i marketing drewna • Pomoc doradcza w zakresie środków działania, objętych rozporządzeniem, włącznie z ekspertyzami wspierającymi przygotowywanie i monitoring oraz kampanie informacyjne.

Podział środków i finansowanie programu SAPARD

16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

Finansowanie programu SAPARD odbywać się będzie z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych (EAGGF). W rozdysponowaniu budżetu pomiędzy kraje kandydujące EAGGF będzie brać pod uwagę następujące kryteria: • liczbę ludności rolniczej (Polska ok. 40%) • powierzchnię użytków rolnych (Polska ok. 30%) • Produkt Krajowy Brutto (PKB) na 1 osobę (6 miejsce wśród 10) • specyfikę sytuacji terytorialnej Działania wspierające Wspólnoty muszą być zgodne z zobowiązaniami przyjętymi w Partnerstwie dla Członkostwa oraz z przepisami Układów Stowarzyszeniowych, a także celami Wspólnej Polityki Rolnej. Przyjęcie Programu SAPARD umożliwia potencjalnym beneficjentom (rolnicy, grupy producentów, zakłady przetwórcze, gminy) składanie wniosków o współfinansowanie ze środków programu Można przewidzieć, że wnioski samorządu lokalnego będą oceniane pod kątem zgodności ze strategią ogólnego rozwoju gminy. Wszystkie działania wspierane w ramach programu SAPARD muszą być wpisane w długookresową strategię rozwoju gminy. Wysokość pomocy uzależniona jest od udziału środków publicznych, wnoszonych do współfinansowania programów realizacyjnych. Wymagany jest co najmniej 25% wkład własny beneficjenta. Wkład Unii może wynieść do 75% całkowitej sumy zakwalifikowanych wydatków. Udział środków unijnych będzie ponadto zróżnicowany w zależności od grupy projektu, i tak: • przy realizacji projektów generujących dochody (np. modernizacja zakładów przetwórstwa płodów rolnych lub drewna, działalność agroturystyczna) pomoc ze środków publicznych nie może przekraczać 50%, w tym wkład Unii Europejskiej może wynieść 75%. • przy realizacji projektów, które nie generują dochodów pomoc ze środków publicznych może, ale nie musi być wyższa niż 50% kosztów realizacji. Gminy w ramach programu mogą m.inn. nabywać nieruchomości (oprócz gruntów rolnych) oraz kupić używany sprzęt (bez kosztów VAT). Jako udział własny gmina może wnieść aport rzeczowy ściśle uwarunkowany.

Oczekiwana przez Polskę pomoc Unii Europejskiej od 2000 r. może wynosić ok. 200 mln. euro rocznie, tylko na wsparcie rozwoju terenów wiejskich. Uwzględniając minimalny wkład w wysokości 25% zaangażowanie krajowych środków publicznych winno kształtować się na poziomie ok. 50 mln euro, czyli ok. 210 mln PLN. Jednakże ograniczeniem w wykorzystaniu tych środków mogą być: • instytucjonalne zdolności absorpcyjne • teoretyczny limit pomocy Unii – 4% PKB • możliwość wypełnienia wymagań odnośnie krajowego współfinansowania programów. Poziom pomocy unijnej będzie w dużym stopniu uzależniony od założeń i sprawności Programu Operacyjnego, a także umiejętności opracowania planów inwestycyjnych i zaangażowania środków własnych beneficjentów. Fundusze bowiem przyznawane będą na zasadzie konkursu projektów. Nie ma jeszcze przepisów wykonawczych określających warunki przygotowywania projektów.

Warunki korzystania ze środków SAPARD Podstawowym warunkiem jest przedstawienie Komisji Europejskiej dokumentu o nazwie Plan Rozwoju Terenów Wiejskich czyli tzw. Planu Operacyjnego. Plan Operacyjny ma obejmować okres siedmioletni zaczynający się od 1 stycznia 2000 roku. Plan ten ma zawierać: • Opis obecnej sytuacji 16 Strategia rozwoju gminy Świdwin

• Opis proponowanej strategii • Określone ilościowo cele • Wybrane priorytety • Ocenę wstępną zastosowania zaproponowanej strategii • Źródła finansowania, uwzględniające krajowe środki publiczne, środki Wspólnoty, ewentualnie środki prywatne i inne.

Za przygotowanie programu operacyjnego oraz koordynację realizacji programu SAPARD odpowiedzialne jest Ministerstwo Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Projekt programu operacyjnego powinien być złożony do 6 miesięcy od opublikowania Rozporządzenia do akceptacji przez Komisję Europejską. Wybór kierunków działalności w ramach programu SAPARD, opierać się winien na planach rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich poszczególnych województw. MRiGŻ po konsultacjach we wszystkich nowych województwach dokonało wyboru priorytetów objętych programem SAPARD, które w przedstawionych samorządom „Proponowanych obszarach finansowania” zawierają się w punktach 1, 2, 3, 4, 5, 12 i 14. Obejmują one zatem obszary zapewniające zrównoważony rozwój rolnictwa i terenów wiejskich o charakterze indywidualnym i ogólnokrajowym, w tym dwa (4 i 14) przewidywane do wdrażania pilotażowego. Prace MRiGŻ tworzą się jeszcze w sferze zarządzania instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej, w tym akredytowanie Agencji Płatniczej, na którą proponowana jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Sprawność i skuteczność działania programu SAPARD poddawana jest obowiązkowej i sformalizowanej ocenie. Ocena programów obejmuje trzy formy: • ocenę wstępną (ex ante), prowadzoną przed rozpoczęciem programu w zakresie diagnozy sytuacji i strategii określa cele ilościowe i jakościowe, • ocenę w trakcie realizacji programu, obejmująca stan zaangażowania (zwłaszcza finansowego), konkretne osiągnięcia i oczekiwane rezultaty oraz ewentualne zmiany. • ocenę końcową (ex post), stanowiącą pogłębiony bilans działań, analizę zmian w realizacji programu oraz porównanie założonych i osiągniętych celów. Do oceny wymagane jest powołanie Komitetu Monitorującego, którego zadaniem będzie prowadzenie monitoringu, oraz sprawowanie nadzoru wykonawczego, w tym koordynowanie promocji i informacji o programie oraz sprawdzanie i zapobieganie nieprawidłowościom w realizacji programów

Realizacja programu SAPARD ze względu na kryteria i możliwości korzystania ze środków przedakcesyjnych niewątpliwie nie rozwiąże wszystkich problemów wsi i rolnictwa. Ważne jest jednak, że korzystanie z programu SAPARD przygotuje nas do korzystania w przyszłości ze znacznie większej pomocy strukturalnej po przystąpieniu do Unii Europejskiej.

16 Spis Treści

STOWARZYSZENIE KOMUNALNE EUROREGIONU POMERANIA...... 1 POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE GMINY ŚWIDWIN...... 2 LUDNOŚĆ, ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE...... 3 Przemiany demograficzne 3 Zmiany w strukturze zatrudnienia i bezrobocia 5 POZIOM I STRUKTURA BEZROBOCIA...... 7 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA...... 10 Komunikacja 10 Zaopatrzenie w wodę 12 Odprowadzenie ścieków 16 Usuwanie odpadów 16 Regulacja stosunków wodnych 17 Elektroenergetyka 17 Telekomunikacja 20 Zaopatrzenie w gaz 21 Zaopatrzenie w ciepło 22 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA ...... 25 Kultura 25 Służba zdrowia i opieka społeczna 25 Oświata 25 Sport 28 ROLNICTWO...... 30 Rolnicza przestrzeń produkcyjna 30 Wykształcenie i zatrudnienie 33 Produkcja rolnicza 34 Kredytowanie gospodarstw rolnych 35 Obsługa rolnictwa 35 TURYSTYKA...... 37 Walory turystyczne środowiska przyrodniczego i kulturowego 37 Perspektywy rozwoju 40 FINANSE GMINY...... 41 Uwarunkowania formalno – prawne budżetu 41 Ogólna analiza budżetu 42 Ocena wyników 42 POTENCJAŁ GOSPODARCZY...... 47 UWARUNKOWANIA I DIAGNOZA STANU ROZWOJU (ANALIZA SWOT)...... 49 Analiza SWOT 49 Możliwości przyspieszenia restrukturyzacji rolnictwa w gminie i jej otoczeniu 60 CELE STRATEGICZNE W ROZWOJU GMINY...... 62 1PLAN OPERACYJNY...... 63 PROGRAM 1 (PR-1) 64 ROZWÓJ ROLNICTWA I PRZETWÓRSTWA ROLNO – SPOŻYWCZEGO ORAZ TERENÓW WIEJSKICH 64 PROGRAM 2 (PR-2) 76 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA 76 PROGRAM 3 (PR-3) 81 ROZWÓJ INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ 81 PROGRAM 4 (PR-4) 90 AKTYWIZACJA MIEJSCOWEGO RYNKU PRACY I OGRANICZANIE BEZROBOCIA. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI. 90 PROGRAM 5 (PR-5) 97 ROZWÓJ FUNKCJI TURYSTYCZNEJ 97 PLAN DZIAŁANIA...... 103 OGÓLNE UWARUNKOWANIA WSPARCIA REALIZACJI STRATEGII...... 104 ZADANIA RADY I ZARZĄDU GMINY W I ETAPIE WDROŻENIA STRATEGII ...... 107 PROPOZYCJA ROZWIĄZAŃ INSTYTUCJONALNO - ORGANIZACYJNYCH...... 110 Organizacja wspierania przedsiębiorczości 110 Promocja gminy 116 BANK DANYCH W GMINIE ŚWIDWIN...... 120 Zasady tworzenia i funkcjonowania banku danych 120 Charakterystyka informacji 122 PRZYSZŁOŚĆ GMINY ŚWIDWIN - WARSZTATY PLANOWANIA STRATEGICZNEGO...... 128 STATUT GMINNEGO TOWARZYSTWA GOSPODARCZEGO...... 141 STATUT FUNDUSZU GWARANCJI KREDYTOWYCH...... 144 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROCESÓW ROZWOJOWYCH GMIN...... 148 Tło i uwarunkowania 148 Bariery i czynniki rozwojowe gmin 148 Kierunki i formy wspierania rozwoju gospodarczego gmin 149 Dodatkowe źródła finansowania zadań gmin 150 I. AGENCJE 151 II. BANKI 154 III. FUNDUSZE I FUNDACJE 159 IV. ZAGRANICZNE ŚRODKI POMOCOWE 165