Strategia rozwoju gminy Świdwin STOWARZYSZENIE KOMUNALNE EUROREGIONU POMERANIA Instytut Aktywizacji Społeczno-Gospodarczej Gmin i Regionu Zakład Strategii i Programów Rozwoju Strategia rozwoju Gminy ŚWIDWIN Szczecin, wrzesień 1999 1 Strategia rozwoju gminy Świdwin POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE GMINY ŚWIDWIN Gmina Świdwin położona jest w środkowej części wybrzeża na północy województwa zachodniopomorskiego w powiecie świdwińskim. Od strony południowej graniczy z gminą Brzeźno, od zachodu z gminami Łobez (pow. stargardzki) oraz Resko (pow. gryficki). Granicę północną wyznaczają gminy Sławoborze i Rąbino. Natomiast wschodnią granicę wyznacza gmina Połczyn Zdrój. Pod względem obszarowym gmina plasuje się w środku wiejskich gmin województwa zachodniopomorskiego; jej powierzchnia ewidencyjna wynosi 247 km2. Gminę zamieszkuje ponad 6 tys.1 mieszkańców. Gmina należy do grupy gmin wiejskich o niskim wskaźniku zaludnienia (25 osób/ 1 km2). Sieć osadnicza gminy obejmuje 27 miejscowości skupionych w 18 sołectwach. Na terenie miasta zlokalizowane są władze i agendy samorządu gminy, miasta i powiatu. Świdwin jako miejscowość powiatowa, skupia większość historycznie wytworzonych ciążeń społeczno - gospodarczych jakie wypływają z okalających je obszarów. Do podstawowego połączenia drogowego prowadzącego przez gminę Świdwin należą drogi Kołobrzeg – Wałcz oraz Stargard – Połczyn Zdrój. Gminę charakteryzuje brak, w znacznej części, wyraźnych granic naturalnych 1 Gminy Województwa Zachodniopomorskiego, US Szczecin 1999 2 Strategia rozwoju gminy Świdwin LUDNOŚĆ, ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE Przemiany demograficzne Gminę zamieszkuje 6301 mieszkańców skupionych w 18 sołectwach. Dominującą dziedziną gospodarki w gminie jest rolnictwo. Większość miejscowości posiada dogodne połączenie komunikacyjne z siedzibą gminy i powiatu. Do miejscowości o najwyższej liczbie mieszkańców należą: Lekowo, Klępczewo, Bierzwnica, Smardzko, Oparzno i Rusinowo. Rozwój ludności w układzie jednostek osadniczych dokonuje się pod wpływem trzech podstawowych czynników, tj.: przyrostu naturalnego, migracji, a niekiedy także na skutek zmian granic administracyjnych. Rozwój ludności w gminie Świdwin w latach 1975 - 1998 Tabela 1 Ludność Gęstość zaludnienia Ilość kobiet na Lata Mężczyźni Kobiety ogółem na 1/km2 100 mężczyzn 1975 5966 3041 2925 24,0 96 1980 5948 3012 2936 24,0 97 1985 6524 3312 3212 26,3 97 1995 6359 3224 3135 26,0 97 1996 6359 3248 3111 26,0 96 1997 6317 3218 3099 26,0 96 1998 6301 3225 3076 25,0 95 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1996 - 1998 US Koszalin Gmina Świdwin należy do jednostek administracyjnych o średniej liczbie ludności przypadającej na 1 km2 - wynoszącej 25 osób, wobec 23 osób dla terenów wiejskich w regionie. Liczba ludności w gminie Świdwin stale przyrasta. Od roku 1975 do 1998 odnotowano wzrost ludności o 335 osób, co stanowi 5,6 % w odniesieniu do roku 1975. Rozpatrując na przestrzeni analizowanego okresu relacje płci w gminie Świdwin, zauważa się liczebną przewagę mężczyzn. W roku 1975 na 100 mężczyzn przypadało 96 kobiet. Na przestrzeni analizowanego okresu wskaźnik feminizacji utrzymywał się na stałym poziomie, a w roku 1998 wyniósł 95. Ruch naturalny ludności (w liczbach bezwzględnych) w gminie Świdwin Tabela 2 Zgony Przyrost Wskaźnik dynamiki Lata Małżeństwa Urodzenia w tym ogółem naturalny demograf. niemowlęta 1975 71 183 52 10 131 3,52 1980 70 173 57 6 116 3,03 1985 58 161 54 4 107 2,98 1995 35 103 54 1 49 1,90 1996 32 104 60 1 44 1,73 1997 33 78 55 4 23 1,42 1998 26 82 54 - 28 1,52 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1996÷98 US Koszalin; Tabulogramy US Koszalin’98 Dane o natężeniu ruchu naturalnego w latach 1975-1998 zawiera . 3 Strategia rozwoju gminy Świdwin Analiza danych w rozważanym okresie tj. w latach 1975 - 1998 wskazuje na wyraźną tendencję spadkową w ilości zawieranych małżeństw. Podobne zjawisko zaobserwowano w liczbie urodzin. Wskaźnik dynamiki demograficznej liczony jako stosunek liczby urodzin do liczby zgonów był najwyższy w latach `75, `80 i `85 i wynosił odpowiednio 3,52; 3,03; 2,98. Od roku 1995 wskaźnik dynamiki demograficznej nie zmienia się w istotny sposób. Podstawowymi czynnikami kształtującymi rzeczywisty przyrost ludności są przyrost naturalny i saldo migracji. Migracje ludności w gminie Świdwin Tabela 3 Odpływ wymeldowania z pobytu Napływ zameldowania na pobyt stały Saldo Lata stałego migracji Ogółem z miast ze wsi z zagran. Ogółem do miast na wieś 1975 165 46 119 - 453 206 247 -288 1980 184 59 125 - 356 169 187 -172 1985 126 44 82 - 139 63 76 -13 1995 54 38 16 - 133 99 34 -79 1996 58 28 30 - 91 61 30 -33 1997 69 31 38 - 140 100 40 -71 1998 76 29 46 1 105 78 27 -29 Źródło: Roczniki statystyczne woj. koszalińskiego z lat 1976,1981,1986, 1996 Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1996÷98 US Koszalin; Tabulogramy US Koszalin’98 O wielkości i kierunkach migracji w latach 1975 - 1998 informują przedstawione powyżej dane (), z których wynika, że w badanym okresie występowało ujemne saldo migracji w gminie. Odpływ ludności ze wsi kierował się głównie do miast. W poszczególnych latach wynosił: 45,5% w 1975 r., 47,5 % w 1980 r., 45,3 w 1985 r., 74,4 % w 1995 r., 67,0 % w 1996 r., 71,4 % w 1997 r. i 74,3 % w 1998 r. Odpływ ludności z gminy należy postrzegać jako zjawisko nie sprzyjające dalszemu rozwojowi demograficznemu. Ludność w gminie Świdwin wg wieku w latach 1994-98 stan na dzień 31 XII Tabela 4 Ludność w wieku W wieku nie- Ludność popro- produkc. na 100 Rok przedprodukcyjnym produk- ogółem razem dukcyj osób w wieku cyjnym a) 0-2 lat 3-6 7-14 15-17 nym produkcyjnym 1994 6380 2216 331 510 1041 334 3377 787 89 1995 6359 2171 327 450 1054 340 3370 818 88 1996 6359 2139 317 422 1056 344 3406 814 87 1997 6317 2075 267 427 1010 371 3422 820 85 1998 6301 2016 248 394 1001 373 3457 828 82 a) w wieku zdolności do pracy: mężczyźni od 18-64 lat, kobiety od 18-59 lat. Źródło: Rocznik statystyczny woj. koszalińskiego 1996 r. Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1994 - 1997 US Koszalin Tabulogramy US w Koszalinie z roku 1998.Departament Badań Demograficznych. Informacja sygnalna: Ludność województwa koszalińskiego w 1994 i 1995 r. Struktura ludności wg wieku w gminie Świdwin w latach 1994-98 stan na dzień 31 XII 4 Strategia rozwoju gminy Świdwin Tabela 5 % ludności w wieku Rok Ludność ogółem przedprodukcyjnym produkcyjnym a) poprodukcyjnym 1994 6380 34,7 53,0 12,3 1995 6359 34,1 53,0 12,9 1996 6359 33,6 53,6 12,8 1997 6317 32,8 54,2 13,0 1998 6301 32,0 54,9 13,1 a) w wieku zdolności do pracy: mężczyźni od 18-64 lat, kobiety od 18-59 lat. Źródło: Rocznik statystyczny woj. koszalińskiego 1996 r. Podstawowe dane statystyczne wg miast i gmin lata 1994 - 1997 US Koszalin Tabulogramy US w Koszalinie z roku 1998.Departament Badań Demograficznych. Informacja sygnalna: Ludność województwa koszalińskiego w 1994 i 1995 r. Zmiany w trójdzielnej strukturze wieku ludności zawierają dane w tabelach (, ). Z danych wynikają ważne dla rozwoju społeczno - gospodarczego wnioski, a mianowicie: • w wieku przedprodukcyjnym (0 do 17 lat) nastąpił spadek ludności o 2,7 % punktu procentowego (w 1994 r. 34,7 % do 32,0 % w 1998 r.), spowodowany spadkiem przyrostu naturalnego. Malejąca liczba dzieci w wieku szkoły podstawowej i brak przesłanek, aby dzieci w tym wieku przyrosło w dającej się przewidzieć perspektywie sprawia, że nacisk uwarunkowań demograficznych na podejmowanie nowych inwestycji także zmalał; • wzrasta udział ludności w wieku produkcyjnym (od 18 do 64 lat) - odpowiednio 52,9 % w 1994 r. i 54,9 % w 1998 r. Przyrost 2,0 punktu procentowego. Zgodnie z prognozami demograficznymi udział tej grupy wiekowej będzie wzrastał, a w związku z tym będzie wzrastał problem zatrudnienia ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować; • grupa osób w wieku poprodukcyjnym (60 lat i powyżej) w roku 1994 wynosiła 12,3 %, a w roku 1998 wyniosła 13,1 %. Z analizy danych wynika, że w roku 1994 na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 89 osób w wieku nieprodukcyjnym. Natomiast w roku 1998 ilość osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym nieznacznie zmalała i wynosi 82 osoby. Zmiany w strukturze zatrudnienia i bezrobocia Ludność czynna zawodowo Ludność czynna zawodowo w gminie Świdwin w roku 1988 Tabela 6 Wyszczególnienie 1988 % OGÓŁEM 6 511 100,0 Czynni zawodowo 2 865 44,0 poza rolnictwem 804 12,3 w rolnictwie 2 061 31,7 Bierni zawodowo 3 646 56,0 poza rolnictwem 1 464 22,5 w rolnictwie 2 182 33,5 Na 100 czynnych zawodowo przypada biernych 127 - Źródło: NSP z dnia 6 XII 1988 r. Jak wynika z danych uzyskanych ze Spisu Powszechnego, nastąpiły bardzo istotne zmiany we wzajemnych proporcjach osób czynnych i biernych zawodowo: 5 Strategia rozwoju gminy Świdwin • ludność czynna zawodowo zajmowała 44 %, z czego 31,7 % to ludność pracująca w rolnictwie, a 12,3 % to osoby pracujące poza rolnictwem. • bardzo niekorzystnym zjawiskiem jest przewaga ludności biernej zawodowo nad ludnością czynną zawodowo. Na 100 osób czynnych zawodowo przypadało bowiem 127 biernych zawodowo. W strukturze ludności biernej zawodowo 33,5 % to ludność pochodząca z rolnictwa, natomiast 22,5 % dotyczy ludności nie związanej z rolnictwem. Wśród osób biernych zawodowo ważną grupę społeczną stanowią emeryci i renciści. Obecnie zwiększyło się na wsi znaczenie rent i emerytur jako źródła dochodów. Reformy gospodarcze trwające od 1989 roku zmieniły sytuację ekonomiczną na wsi. Rodzinom wiejskim coraz trudniej utrzymać się z własnego gospodarstwa, brak jest również możliwości znalezienia pracy poza nim. Z dochodów w postaci rent i emerytur utrzymują się nie tylko sami emeryci lecz bardzo często również osoby w wieku produkcyjnym mające bardzo niskie dochody z działalności rolniczej bądź osoby pozbawione miejsca pracy. Pracujący a) w gospodarce narodowej wg sekcji EKD w latach 1995–98 – stan na 31.12.99 Tabela 7 w tym sekcje transp admin.