De Khardzhiev-collectie Stedelijk Museumavant-garde AmsterdamRussische Geurt Imanse nai010 uitgevers Frank van Lamoen Russische kunstenaars Mikhail Larionov 202 van de wereld beschouwde.’ wereld de van kunstenaar grootste de als hem ik dat gezegd hem heeft (…) hond. Lili een zelfs hij tekende daarvan één op en erin opdrachten lieve met catalogi me hij stuurde Brik Lili Via men. opgeno catalogus zijn in artikel mijn en gelezen mij van boek een had hij want bestaan, mijn van wist hij Maar teruggekeerd. meer nooit en 1915 in zijn Goncharova vertrokken en Larionov sinds 1915verbleef ik in heb Parijs. hem ‘Nee, nooit ontmoet. Larionov en Moskou in zat Khardzhiev want zovreemd, niet zich Op ontmoet. nooit Malevich, tot tegenstelling in Larionov, Toch Khardzhiev zich. voor had dus spreekt is, tweede goede een collectie Khardzhievs in werken aantal qua Larionov Dat naar naar lyriek.’ ontkende hang vergeefs waaronder een karaktertrekken, eigen zijn van enkele echter blijken Larionov voor liefde Khardzhievs Uit hield. brandend vuurtje het Moskou in en was leerling Larionovs die Zhegin, Lev en Khardzhiev tussen te vanuit verklaren proberen vriendschap de jarenlange kunnen je zou Dat Larionov. voor maar erkende, wel hij genie virtuele wiens Malevich, voor niet was avant-garde de van [Khardzhievs] museum zijn in ereplaats ‘De Larionov: voor fascinatie Khardzhievs voor geeft reden een ook die Rakitin, Mir iskusstva Mir tijdschrift het rond kunstenaars groep de van voorman (1872–1929), de Diaghilev Sergei kennen. Goncharova Natalia levenspartner latere zijn school deze op hij Korovin leerde (1861–1939). 1900 Rond (1865–1911) Serov Valentin Konstantin en anderen onder van 1910 tot 1902 van hij schilderklassen de bezocht (1860–1900) Levitan Isaak landschapschilder de bij jaar twee bereidende architectuur; en schilderkunst, beeldhouwkunst na de voor voor School Moskouse de aan 1898 in begon kunstenaar tot opleiding Zijn Tiraspol. in grootouders zijn bij door hij bracht jeugd Zijn stad. de rond platteland het van dochter in het militair hospitaal van Tiraspol, zijn moeder een boeren een moeder zijn Tiraspol, van hospitaal militair het in apotheker en dokter was vader Zijn Rusland. van zuidwesten het in Moldavië, van stad tweede de Dnestr, de rivier de aan 1881 1881 Mikhail Fedorovich Larionov dol dol op hem dat het lijkt alsof hij met hem naar zou bed willen.’ zo is Hij adoreert. gewoon Larionov hij dat ook weten we maar weten ‘We Khardzhiev, voor betekent veel heel Malevich dat natuurlijk Larionov. Mikhail was Dat kunstenaar. rijkste belang de niet toch hem voor deze was had, werken meeste de Malevich Kazimir van collectie zijn in Khardzhiev Hoewel gekend.’ heeft goed heel Khardzhiev die Zhegin, Lev kunstenaar de te zo’n omvangrijke op werken van groep papier wist Larionov verzamelen, is inmiddels bekend: ‘Die had hij gekregen van van gekregen hij had ‘Die bekend: inmiddels is verzamelen, Achteraf bepalend was in 1903 zijn ontmoeting met met ontmoeting zijn 1903 in was bepalend Achteraf Larionov werd geboren in 1881 in de buurt van Tiraspol Tiraspol van buurt 1881 in de in geboren werd Larionov Tiraspol 3 De ontbrekende schakel ontbrekende De is verklaard door Vasily 4 – 1964 Parijs –1964 2 Hoe Khardzhiev desondanks (Wereld van de de van (Wereld
- - - -
1
Le Futur Le in rayonistisch in zoals neoprimitivistisch meer begonnen: was Goncharova 1912 in hij waaraan met activiteit een dichtbundels, futuristische van illustraties de voor ook hij gebruikte stijlen No. 1913) (Doelwit, ‘Mishen’ en ‘Vystavka kartin organiseerde: Moskou in hij die groepstentoonstellingen op elkaar naast hij toonde luchisme/rayonisme en neoprimitivisme stijlen, Beide vervangen. futurisme, Italiaanse het en kubisme Franse het van samensmelting de kubofuturisme, heersende Rusland stijl (rayonisme). het Russische inmoest ‘eigen’ Deze het stijl, nieuwe compleet een aan werken te tijd tegelijker om niet evenwel hem verhinderde Het schandaal. een zelf, tentoonstelling de als net 1912) veroorzaakte, en Moskou en Sint-Petersburg khvost (Ezelstaart, Osliny van groepspresentaties georganiseerde hemzelf door de op zien te was werk Dit München. of Parijs uit experimenten recente meest de dan horend Rusland bij meer opvatting Larionovs neo van vorm een als omschrijven te is Het uit en het tot en Nabije Verre meer meer uitdrukking. Oosten van voor uithangborden kunst en winkels, boerenkunst iconen, mv. lubki), (lubok, volksprenten Russische uit motieven voor voorliefde bestaande langer al zijn vooral kwam Daarin werk. recente meer zijn echter merendeel het zien, liet werk sche symbolisti en zijn impressionistische bijnawaarvan helft de 1911) schilderijen, honderd ruim (8 december met Esthetiek Vrije voor Genootschap Moskouse het in dag één van stelling solotentoon een 1910 Larionov had maart in Goncharova als 1910 en ging vrijwillig in tot dienst militaire architectuur en schilderkunst, beeldhouwkunst in september de van een overigens hij 1910), Moskou laatste welke van (Ruitenboer, Valet 1910) Bubnovy en Sint-Petersburg jeugd, de van (Bond molodezhi Soyuz 1908), Moskou vlies, (Gulden runo Zolotoe van (Moskou 1907–1908), ‘Stefanos’ presentaties de eerste avant- sche Russi de die tentoonstellingen reeks bekende de van meeste aan deel hij nam Goncharova met Vaak samen werd. getoond d’Automne,Salon waar ook zijn werk en dat van Goncharova grote RussischeDiaghilev georganiseerde inzending voor de door de voor Parijs 1906 in hij bezocht (1878–1968) Kuznetsov Pavel en (1866–1924) Bakst Leon iskusstva-schilders Mir de (stadslandschappen natuurstudies). en impressionisme innovatief Rusland voor een en taferelen) mengvorm van de stijl van (genre de Mir iskusstva-schilders kunst, 1899–1904). Zijn schilderkunst op dat is moment een Pomada
4’ (Tentoonstelling van schilderijen Nr.4’ van (Tentoonstelling schilderijen 4, 1914). En beide Hij kreeg zijn diploma van de Moskouse School voor voor School Moskouse de van diploma zijn kreeg Hij (1912) van Aleksei Kruchenykh, meer luchistisch/ meer (1912) Kruchenykh, Aleksei van initiatiefnemers was. was. initiatiefnemers gardekunst later haar grote publiek heeft bezorgd: bezorgd: heeft publiek grote haar later gardekunst (1913) Bolshakov. Konstantin van 5 Met Diaghilev en en Diaghilev Met primitivisme, in in primitivisme, oktober 1911.oktober Net luchisme luchisme
- - - - -
203 van zijn verwonding in de oorlog. de in verwonding zijn van gevolg het toch 1915, kenners voor van dat van volgens niveau het meer nooit echter haalde schilderkunst Zijn productie. en van tijd ontwierp totgrafiek, tijd maakte eenballet voor Callot. Larionov bleef schilderen, illustreerde boeken en Jacques du Rue de aan atelier hun in werkend blijven, zouden leven hun van rest de zij waar Parijs, in weer Goncharova 1917 met augustus in Larionov was maar Italië, en Spanje in plaats: Frankrijk buiten vooralsnog oorlog de vanwege vonden daarvan uitvoeringen De balletten. Russische Diaghilevs bereiding van verdere decor- en kostuumontwerpen voor voor ter Zwitserland in voegen te hem bij zich Diaghilev, van verzoek dringend op 1915) alvorens, schilderijen van stelling ‘Vystavka zhivopisi 1915 de tentoonstelling god’ (Tentoon aan deel nog Goncharova en hij namen Daar Moskou. in was 1915 terug januari in hij voor weer ziekenhuis het in maanden drie lag en oktober in granaatexplosie een door gewond raakte Larionov bevonden. 1914 Moskou in weer september in zich kunstenaars de en leger het voor werd opgeroepen in de augustus 1914,Wereldoorlog Eerste waarna Larionov uit het door verstoord ruw –werd Guillaume Paul Galerie Parijse de in tentoonstelling een en ontwerpen geslaagde Het opera de 1914 met maken. april eind –succes vanaf Parijs in te verblijf Parijs in Rimsky-Korsakov Nikolai van d’Or Coq Le ballet-opera de van uitvoeringen voor kostuums en decors de 1914 in hen uitnodigde Diaghilev dat Goncharova en Larionov van werk neoprimitivistische het in volkskunst Londen. en Berlijn in München, 1912 in 1913 tentoonstellingen op en Goncharova, zien te van dat met samen veelal werk, zijn was Ondertussen moeilijk te geven. te moeilijk daarvan ordening precieze de is dateerde, zelden werk vroege het vooral hij Aangezien periode. Parijse de van jaren latere de uit werk tot Tiraspol in begintijd zijn uit tekeningen van oeuvre, zijn van overzicht een vrijwel biedt papier, op Parijs. in 1964 in stierf her 1962 in Tomilina en Alexandra met daarop jaar het in hij trouwde overlijden Goncharova’s Na 1955. in trouwden Toch was het juist vanwege de elementen van van elementen de vanwege Toch juist het was Het werk van Larionov in Khardzhievs collectie, alles werk werk alles collectie, Khardzhievs in Larionov van werk Het 7 6 Larionov Goncharova en breken van van breken Russische Russische
- - -
Zie Aigi 2002, p. 46. p. 2002, Aigi Zie Museum. Mayakovsky het in collega Gennadi Aigi, Khardzhievs oud- Costakis, zoals geciteerd door,
7 6 5 4 3 2 1
Parton 1993, p. 4-5. 4-5. p. 1993, Parton Parton 1993, p. 145. p. 1993, Parton Marcadé 2004, p. 21. p. 2004, Marcadé Rakitin 2002, p. 72. p. 2002, Rakitin Aigi 2002, p. 46. p. 2002, Aigi Vrubel-Golubkina 2002, p. 30. p. 2002, Vrubel-Golubkina In de woorden van George George van woorden de In Russische kunstenaars Mikhail Larionov 206 Inv.nr. 4.2001(430) gedateerd niet gesigneerd, Niet x15,825,3 cm Pastel op papier armen een op stoel haar met staand, Goncharova, Natalia mais fait plûtot des esquisses à l’aquarelles, (…)’ pastel au l’aquarelles, à esquisses des l’huile, à plûtot peu fait peint il mais biographe, son Eganbury, ‘Selon (...)’ him from pastels ten about bought Troyanovsky I.I. (...) day 1904. in same That Exhibition Student the at pastels his seen having (1937,van Grabar p. 238), ‘I set to off Larionov, find Referenties 215 Boissel et al. 1995, p. 227 (Biographie 1903): (Biographie p.227 1995, al. et Boissel autobiografie de uit p.5: 1993, citaat Parton
Mikhail Larionov , 1900–1904 ,
Inv.nr. 4.2001(431) ‘Ларионов’ rechtsonder: Gesigneerd x16,2 cm 26,2 Pastel op strokarton (zittend) Soldaat Tiraspol (Parton 1993, p.3). 1993, (Parton Tiraspol van hospitaal militair het in was dokter vader Larionovs dat feit het met relatie een er is mogelijk p.33), maar 1993, (Parton stijl aandoende sionistisch impres de gezien sprake geen 1911, waarschijnlijk is 1910 september tot oktober van Khardzhiev volgens collectie, Parijs). particuliere 1903, gedateerd p.23: 1966, (George cartes aux jouant Soldats schilderij het en tekening Referenties 216 Van enig verband met Larionovs eigen diensttijd, diensttijd, eigen Larionovs met verband Van enig pastel de tussen verband een mogelijk Er bestaat 215 cat.nr. Larionov Zie
Mikhail Larionov (Larionov), niet gedateerd , 1900–1904 1900–1904 ,
-
207 Inv.nr. 4.2001(449) gedateerd niet gesigneerd, Niet 16,8 x24,5 cm Pastel op strokarton Inv.nr. 4.2001(454) gedateerd niet gesigneerd, Niet 15,2 cm x22,6 Pastel op grijs vergépapier (Tiraspol?) park een vrouwen bij wandelende Drie Zittende naakte jongen Inv.nr. 4.2001(478) gedateerd niet gesigneerd, Niet 14,9 x13,1 cm vergépapier grijs op potlood en Pastel 1900–1904 bed in liggend Goncharova, Natalia Referentie 218 tafel. de muur, achter Tretyakovgalerie, Staats (Stilleven met brief, gedateerd 1920–1930, collectie натюрморт 255: cat.nr. p.401 en с письмом p.287 2005, Pospelov/Ilyukhina interieur, een van schilderij het in vinden te is jongen) naakte (liggende Referentie 217 Referentie 219 Zie Larionov cat.nr. 215 cat.nr. Larionov Zie thema 215; cat.nr. vergelijkbaar een Larionov Zie Zie Larionov cat.nr. 215 cat.nr. Larionov Zie
Mikhail Larionov Mikhail Larionov Mikhail Larionov , ca. 1900–1904 ca. , Moskou) rechts aan de aan rechts Moskou) , 1900–1904 , ,
Russische kunstenaars Mikhail Larionov 208 Inv.nr. 4.2001(445) gedateerd niet gesigneerd, Niet 22,7 x17,0 cm papier op potlood en Aquarel Kale achter een (tuin)muur boom Inv.nr. 4.2001(510) gedateerd niet gesigneerd, Niet 11,4 x16,3 cm papier op potlood en Pastel Tuin Referentie 221 galerie, Moskou Tretyakov Staats collectie 1900, ca. gedateerd Сад 37, p. of Moskou; kleurenafb.: collectie, particuliere 1900, jaren begin gedateerd landschap), Весенний kleurenafb.: пейза 35, p. Referentie F. M. 1881–1964)(Larionov handschrift: Khardzhievs in potlood in verso Annotatie 220 Zie Larionov cat.nr. 248 verso verso 248 cat.nr. Larionov Zie 2005, Pospelov/Ilyukhina aan verwant Stilistisch , 1900–1904 ,
Mikhail Larionov Mikhail Larionov ‘Ларионов М. Ф. 1881–1964’ Ф. М. ‘Ларионов җ (Voorjaars , 1900–1908 ,
(Tuin), (Tuin), -
209 Inv.nr. 4.2001(429) (Larionov), niet gedateerd ‘Ларионов’ rechtsonder: Gesigneerd 16,6 x21,6 cm papier op inkt bruine en Aquarel (Tiraspol) voeren Pluimvee ville natale Tiraspol qui, pendant l’été, lui lui l’été, motif.’ de pendant qui, Tiraspol natale ville à sa de échoppes peinture et l’huile ce les sont pittoresques la à s’éxercer à commence Larionov meadows and gardens.’ in rich atown Tiraspol, at grandparents his with Referenties afmetingen met aantekeningen inkt: in verso Annotatie 222 Boissel et al. 1995, Boissel p. 12: ‘A de 1904–1905, partir his childhood 1993, spent p. Parton 3: ‘Larionov
Mikhail Larionov , 1904–1906 , serviront serviront
Russische kunstenaars Mikhail Larionov 222 Inv.nr. 4.2001(459) gedateerd niet gesigneerd, Niet 21,0 x12,8 cm papier op inkt Bruine linkerhand haar in bloemen bos vrouw een met Lopende ками Праздник Спаса’ Праздник ками вместе маков с мелким подсолнечником и букеты оранжевыми шапоч продают торговки – жёлтыми и дынями оранжевыми и арбузов полосатых и (наполнены----) завалены грудами тёмно зелёных ‘Базары inkt: тогда bruine in recto Annotaties 247 и начале августа бывает особая пора – пора пора – пора особая бывает августа начале и июля конце ‘в verso: Verlosser); de van Feest [onleesbaar]kleine zonnebloemen en oranje kapjes, verkopen boeketjes [onleesbaar] klaprozen met –marktvrouwen meloenen gele en oranje en meloenen vol met bergen donkergroene en gestreepte water
Mikhail Larionov (en aantekeningen), 1909–1910 (Dan liggen de markten markten de liggen (Dan
- bomen haarscherp en donker te zijn uitgesneden, uitgesneden, zijn te donker en haarscherp bomen de lijken lucht helderblauwe de van achtergrond Tegen de verborgen. stilte de ligt geluiden die al In van de golven, vogelkreten en mensenstemmen. geluid –het ritselen laat bomen de van bladeren de die wind de –ondanks aarde op en lucht de in stilte glorieuze van tijd een jaar: het in periode unieke een России’ пора Юге эта на – птиц бывает пролетающих тени перемещаются земли – по которой медленно двигаясь лениво совершенно отчётливо на фоне, розовой сухой отвесными лучами спокойного солнца выделяясь под серыми, пепельно Травы листвы. кажутся выре точно занными резкими и тёмными с кажутся стальным блеском неба голубого тёмно ного торжествен фоне на Деревья Тишина. ившаяся людской и (...), прита Во говор. живёт звуках всех этих птиц крики на прибоя на морского деревьев шум листьях в шумящий ветер на смотря тор жеcтвенной Тишины и в небе и на земле – Не Не – земле на и небе в и Тишины жеcтвенной (Eind juli, begin augustus is - -
- Referentie Rusland) van zuiden het in bestaat periode –deze vliegen over die vogels van bewegen schaduwen de loom en langzaam [onleesbaar] –waarop aarde droge roze van achtergrond de tegen aftekenen scherp zich die teasgrauw luchtvlakken, kleuren de onder verstilde lijkt gras Het bladeren. hun op glans metalige een met Ilyukhina/Shumanova 1999, p. 3 1999, Ilyukhina/Shumanova
223 Kalkoenen Inv.nr. 4.2001(437) gedateerd niet gesigneerd, Niet cm 13,8 x22,2 Potlood op papier на фоне охро жёлтой травы и стволов чёрных’ чёрных’ стволов и травы жёлтой охро фоне на индюк с индюшатами пава (спр), павлин – все ‘Чёрный recto: индюк Annotatie (синий), белый boom een van schets potlood: in Verso 248 Mikhail Larionov (en aantekeningen), 1909–1910
ca. 1900, collectie Staats Tretyakovgalerie, Moskou Moskou Tretyakovgalerie, Staats collectie 1900, ca. Сад zoals schilderijen vroege Larionovs aan denken sterk doet boom een van schets verso De 61, cat.nr. 78, p. p.394). kleurenafb. 2005, Ilyukhina (Pospelov/ collectie 1910, particuliere Tiraspol), in Тирасполе в Сад Гуси. schilderij het Referenties en boomstammen) zwarte – allemaal tegen een achtergrond van okergeel gras pauw een met kalkoen witte [blauw], kalkoen (Zwarte De recto annotatie verwijst mogelijk naar details in in details naar mogelijk verwijst annotatie recto De (Ganzen. Tuin (Tuin), (Tuin), afb.nr. 11) afb.nr. p.12, z/w-afb. 1993, (Parton onbekend plaats cat.nr. 28, p. 392), en Garden 392), p. en 28, cat.nr. p.41, 2005, Pospelov/Ilyukhina bij afgebeeld staat Акации весной 11, p. 10), afb.nr. z/w-afb. 1993, als dat (Parton Sint-Petersburg Museum, Russisch Staats collectie 7, p. 6), afb.nr. Spring z/w-afb. 1993, (Parton onbekend verblijfplaats huidige 1905, 392),p. Roses, p.37, 25, cat.nr. kleurenafb. 2005, (Pospelov/Ilyukhina (Voorjaarsacacia’s), 1904 in kleur kleur in 1904 (Voorjaarsacacia’s), , 1907, huidige verblijf , 1907, huidige , 1906,
- Russische kunstenaars El Lissitzky 280 Wereldoorlog keerde hij keerde terug naar Rusland. Wereldoorlog de van uitbreken het Bij Hogeschool. Polytechnische de aan studeren te tekenen en architectuur om Darmstadt naar daarop vertrok Lissitzky toegelaten. worden mocht Joden aantal beperkt een slechts er omdat afgewezen werd hij waar Sint-Petersburg, van Kunstacademie de bij aanmeldde 1909 in zich hij voordat Chagall, van leermeester de (1854–1937), Yehuda Pen bij les volgde Hij Smolensk. en Vitebsk in door veroorzaakte. sensatie een 1962 in 1957 dat uit konstruktor knigi (El Lissitzky boekontwerper), pionierswerk vaneenKhardzhievs bevattevertaling monografie Schriften Maler, Architekt, Typograf, Fotograf. Erinnerungen, Briefe, struktionen Kon sechs in Quadrate von zwei Erzählung Suprematistische boekje geworden beroemd het van gouaches de Khardzhiev 1890 1890 El haar man van artistieke een dood gered. (1891–1978),Lissitzky-Küppers maar Kharzdhiev had daarmee vond kort, was Dat 1960. 18 19 en november dagen: twee duurde Museum Mayakovsky het in Lissitzky-tentoonstelling De als mens en als kunstenaar.’ als en mens als Lissitzky, over verrukking tomeloze Khardzhievs van betekende einde het –wat tegengekomen zaken negatieve nogal aantal een hij was (…) daarbij Lissitzky over boek een van bereiding voor de bij gekomen, achter later jaren pas hier was Khardzhiev gebruikt. werk eigen zijn voor architectuur over Malevich van ideeën de daarvan plaats in maar voldaan, verzoek dat aan niet en had aan echter Westen te te Lissitzky bespreken prijzen. het in die hem vroeg Hij illustreerden. architectuur matistische supre de van theorie de die meegegeven schetsen enkele hem Malevich had toen en gegaan buitenland het naar behandeling medische een voor Lissitzky was geleden lang Heel het.” ik begreep Uiteindelijk nagedacht. over veel daar heb en waarom niet begreep Ik spreken. te tegen me zonder stilzwijgend, aan, vreemd me Malevich keek sprak, Lissitzky over enthousiasme zoveel met Malevich “Toen me: tegen ik vertelde Khardzhiev afstand. hij nam plotseling maar vaak, werk diens bestudeerde en was op ook Lissitzky gesteld Hij ‘Khardzhiev zeer schreef: licht. ander een in kwestie de stellen (1934–2006) Aigi Gennadi vriend Khardzhievs van herinneringen De Küppers. Sophie met contact het hij verbrak en reden onduidelijke om project het strandde 1961). (Moskou Daarna 1956–1957 (Boekkunst) Iskusstvo in knigi gepubliceerd werd dat Lissitzky over artikel de uit materiaal nalatenschap van Lissitzky. Khardzhiev Novosibirsk schreef een biografisch vanuit stuurde en deelnemen project het aan graag wilde Sophie schrijven. te kunstenaar de over boek een om uit Khardzhiev nodigde en Lissitzky voor Lazar Markovich Lisitsky, genoemd ‘El’, bracht zijn jeugd jeugd zijn bracht ‘El’, genoemd Lisitsky, Markovich Lazar Pochinok Lissitzky , onder redactie van Sophie Lissitzky-Küppers. De De Lissitzky-Küppers. Sophie van redactie , onder (1920). –1941 Moskou 2 Uitgeverij belangstelling Iskusstvo kreeg 3 In 1967 verscheen El Lissitzky. verscheen 1967 In (Lazar Markovich Lisitsky) Markovich (Lazar 1 Als dank schonk ze ze schonk dank Als El Lissitzky El Lissitzky Eerste Eerste Sophie Sophie -
USSR im Bau im USSR tijdschrift het en stellingen de monumentale vormgeving van propagandistische tentoon aan regime nieuwe het van dienst in overgave met hij werkte dertig jaren de In bezwijken. zou uiteindelijk hij waaraan tuberculose, voor kuren te om Zwitserland naar hij reisde eigen 1924 In viool. een piano de als begeleidde Lissitzky’s poëzie de zeggen, naar die, typografie een in Mayakovsky, Dlya van golosa boekverzorging de hij deed jaar cultuur. hetzelfde In Russische over lezingen met ging gepaard die solotentoonstelling, een daar hij had 1923 In Küppers. Sophie kunsthistorica vrouw, toekomstige zijn van gedaante de in kennen leerde leiding artistieke de en Dorner Alexander directeur door werd gesteund hij Hannover, waar in Kestner-Gesellschaft het bij onderdak vond en Richter, waaronder László Moholy-Nagy, Kurt Schwitters en Hans velen, ontmoette Hij opbouwde. mee hij die wereld nieuwe de in geloofde hij uitgesloten: niet is spioneerde tussentijds hij dat maar geschrift, en beeld in kunst Russische nieuwe de propageerde Hij zien. goed dat laat Khardzhiev-collectie de in en garde de van musea het Westen als Het materiaal Lissitzky. had van zo’n met zijn de contact generatie avant- intensief kunstenaar Russische andere Geen Amsterdam. in Museum in stellung’ die Berlijn, in naar het 1923 Stedelijk doorreisde aan de voorbereiding van de ‘Erste Russische Kunstaus zoals Khardzhiev het formuleerde. het Khardzhiev zoals Chagall, van Joden vliegende de van koste ten wijsinstituut, onder suprematistisch een tot omvormde snel school de die uit, Malevich beurt zijn op nodigde Lissitzky Vitebsk. in school engrafische- architectuurafdeling vande nieuwe Volkskunst schrift schrift tijd drietalige het Ehrenburg Ilya met hij gaf 1922 In Aseev. Shklovsky, Viktor Lili Boris Brik onder Pasternak, en Nikolai waar intellectuelen, Russische van kringen tot kreeg toegang hij waar Berlijn, naar hij reisde jaar Datzelfde architectuur. en schilderkunst monumentale in geven te les VKhUTEMAS bevindingen.vermelde eerder Khardzhievs op oog het met zaak, uitgemaakte geen is beïnvloedde Malevich van oeuvre het daarmee hij Of overgangeen van schilderkunst naar architectuur noemen. van affirmatie het nieuwe’, de te weten: in de zou Later kunst. hij voor werken deze ‘ontwerp Novogo’: Utverzhdenya UNovisa’ of met ‘PROekt ‘PROekt samenhangt vermoedelijk PROUN hij die elementen, driedimensionale andere en axonometrische met variant een 1920 in ontwikkelde hij maar Malevich, van suprematisme het In 1919 werd hij door Chagall aangesteld als leraar aan de de aan leraar als aangesteld Chagall 1919In door hij werd In 1921 vestigde Lissitzky zich in Moskou om aan de de aan om Moskou in zich Lissitzky 1921In vestigde Veshch/Gegenstand/Objet Veshch/Gegenstand/Objet noemde, een neologisme dat neologisme een noemde, 4 (Object) uit, en nam deel deel nam en uit, (Object) Als velen volgde Lissitzky Lissitzky volgde velen Als (Voor de stem) van stem) de (Voor .
-
-
- -
-
281 Bron over de joodse studenten van Malevich. van studenten joodse de over 85. noot 2012, 301 p. 175. p. 1999, Rottenberg hiervoor Zie belanden. kunstbeurs Keulse de op 72. p. 2002, Rakitin in 1961; 17 aangehaald maart Khardzhiev, Tupitsyn 1999 4 3 2 1 Cf. Vrubel-Golubkina 2002, p. 27 p. 2002, Vrubel-Golubkina Cf. Shatskikh cf. 46; p. 2002, Aigi 1997 in zouden bladen acht De aan Küppers Sophie van Brief
Lezende man Lezende Inv.nr. 4.2001(589) gedateerd niet gesigneerd, Niet x3,74,3 cm Ontwikkelgelatinezilverdruk vanPortret El Lissitzky Inv.nr. 4.2001(634) monogram ‘ELL’ (?), niet gedateerd afbeelding: de in rechtsonder Gesigneerd 16,4 x17,0 cm; 15,0 x16,0 (beeldmaat) cm Linoleumsnede op papier (Khardzhiev-collectiearchief) Referentie 348 stippellijn gedrukte ‘1912’, potlood: in verso Annotatie 347 Door Khardzhiev toegeschreven aan El Lissitzky Lissitzky El aan toegeschreven Khardzhiev Door
El Lissitzky, toegeschreven aan toegeschreven Lissitzky, El fotograafOnbekende , jaren 1910, jaren , 1912 ,
Russische kunstenaars El Lissitzky 300 ‘Е Лисицкий 1925’ Лисицкий ‘Е en gedateerdGesigneerd onderaan: x14,220,2 cm; 10,5 x10,5 (beeldmaat) cm op papier Daglichtcollodiumzilverdruk Fotofresco (fotopis) 1925 ‘Rekord’, Inv.nr. 4.2001(591) 386 (Rekord) Referenties ‘Record’) «Рекорд»’ (фотопись), ‘фотофреска inkt: grijze in recto Annotatie (if secret) cinematic quality.’ thereby giving Lissitzky’s composition an added Broadway Fritz Lang‘s multiple-exposure photograph entitled was scene nighttime this for photograph source the World the of Heart The call later would Cohn Nik district the 35 Square, Times of end upper the at 47th, and Broadway of corner the at and –STRAND, placing the photograph specifically THEATRE –CENTRAL –COCA-COLA, in particular: out stood signs electric three REVUE), MUSICAL featuredtisements (–CANDY, –DANCING/DINING/ adver various the among and glory, blinding its all elettricismo the captured York that New of shot anighttime was –it scene city York) New Walther, Thomas collectie cm, x22 27 Tupitsyn 1999, afb.nr. 39, cat.nr. 41: cat.nr. 39, afb.nr. 1999, Tupitsyn Der Läufer Kinik 2008, p. 136-137:2008, Kinik any just modern wasn’t ‘This El Lissitzky , gedateerd ca. 1926 (fotomontage, 1926 (fotomontage, ca. , gedateerd , taken on his fateful 1924 visit to New York, New to 1924 visit fateful his on , taken
(El Lissitzky 1925) (El Lissitzky (Fotofresco [fotopis], (Fotofresco of the Great White Way in White Great the of . Not only that, but but that, only . Not
301 Inv.nr. 4.2001(619) Inv.nr. gedateerd niet gesigneerd, Niet 12,0 x17,0 cm Ontwikkelgelatinezilverdruk Zelfportret: de constructeur, 1924 Referenties 385 Pollmeier 1999 Tupitsyn 1999, cat.nrs. 10-15 Rautmann 1990 El Lissitzky Inv.nr. 4.2001(575) gedateerd niet ‘Эль Лиссицкий’ in potlood: rechtsonder Gesigneerd cm; 24,1 x23,5 29,5 (beeldmaat) x18,2 cm karton op inkt witte en potlood Fotomontage, daglichtgelatinezilverdruk, Schwitters Kurt 387
El Lissitzky , ca. 1924, ca. (El Lissitzky),
ken van de beide foto’s van Schwitters, naar het het naar oorspronkelijke glasnegatief (17,9 x 12,9 cm) Schwitters, van foto’s afdruk beide de nieuwe van 28: en ken 27 cat.nrs. Collection’; Walter 11.1 Dada publications. x 10.1 size)’cm (image of abackground against set Dadaism, of language visual fragmented the in Schwitters portray graphs photo the process, developing the during negatives montaging by York: made New MoMA Collection, Referenties Tupitsyn 1999, afb.nr. 20, cat.nr. 29: ‘ex. Thomas Thomas ‘ex. 29: cat.nr. 20, afb.nr. 1999, Tupitsyn Walther 111: ‘Thomas cat.nr. 1990, Debbaut/Soons - - Russische kunstenaars Kazimir Malevich 310 Malevich zelf werk heeft gekregen. heeft werk zelf Malevich van Khardzhiev dat erop niets wijst Museum, Stedelijk de bron van nieuwe inzichten. nieuwe van bron een en stukken gewaande verloren voor goudmijn een bleek archief zijn van Malevich-deel het kunstcollectie, zijn van deel schilderijende en van tekeningen Malevich belangrijkste het vormen Larionov Mikhail van werk het met Samen bezighouden. er direct uit moesten.’ uit direct er die aangaf delen zwakke de meteen hij waarbij maken, te af tekst gehele de om toevertrouwde taak de mij hij dat Malevich zei Daarop maakten. indruk onafgemaakte een correcties veel dat en ontbrak veel er dat op ik merkte bladerend Al Alogisme. en Ezelstaart Ruitenboer, over hoofdstukken de vanmanuscript en van een onafgewerkt zijn autobiografie tekst uitgetypte de mij Malevich overhandigde openbaarde) zich ziekte zijn (…) nadat (vlak 1933 Eind waren. actief 1917 en 1907 tussen die groepen diverse de aan ophalen en zouschrijven daarinherinneringen moeten autobiografie een Bij zijn Malevich dat idee het met Mayakovsky. ik kwam van besprekingen onze van biografie literaire de van bliceerd gepu hebben hoofdstukken paar een wel nog Trenin ikzelf en Vladimir hoewel voltooid, nooit echter is futurisme” Russische het van “Geschiedenis Deze boek. het van lay-out de met helpen en kiezen illustraties de zijn, adviseur” “artistiek onze wilde Malevich gebeuren.” goed wel dan (…). moet Dat werkt futurisme het van geschiedenis een aan die schrijver jonge een is Dat Khardzhiev. van gehad Moskou uit bezoek net heb “Ik Klyun: Ivan aan Malevich schreef 1932 juni 20 Op bespraken. futurisme” Russische het van “Geschiedenis de voor project tijd in waarinwe dezelfde aan zijn Malevich mijn autobiografie, ‘In het van begon begin Khardzhiev: de dertig schreef jaren periode deze Over handhaven. kunnen 1932 tot vorm die in opgegaan 1926 zich zou en Kunstgeschiedenis, voor december Staatsinstituut het in in was gegeven, had leiding jaar drie Malevich Cultuur, waaraan Artistieke voor Staatsinstituut het GINKhUK, heerste. vrijheid artistieke waar bolwerken laatste ‘de Valentin Zubov rode graaf’ was (1884–1969), van een de door geroepen was leven het in (III) Kunstgeschiedenis voor 1912 in dat Instituut als Staatsinstituut, Het bewonderden. Malevich en Khlebnikov Velimir van werk het die futuristen van generatie tweede een tot behoorden Zij aanwezig. ook (1904–1941), waren Vvedensky Aleksandr en (1905–1942) 1879 1879 Malevich Severinovich Kazimir in Leningrad. (GIII) Kunstgeschiedenis voor Staatsinstituut het in OBERIU groep futuristische de van bijeenkomst een tijdens 1928 in eerst het voor Malevich Kazimir ontmoette Khardzhiev van het Malevich-onderzoek voor het het voor Malevich-onderzoek het van man old grand Khardzhiev zou zich zijn gehele leven met Malevich Malevich met leven gehele zijn zich zou Khardzhiev Kiev Sint-Petersburg (Leningrad) –1935 Sint-Petersburg 1 De oprichters van de groep, Daniil Kharms Kharms Daniil groep, de van oprichters De 2 3 Volgens Troels Andersen (1940), Troels Andersen Volgens 4 Sommige tekeningen
-
Malevich al een kubistische richting ingeslagen, hetgeen een een kubistischeMalevich richting al hetgeen een ingeslagen, in ‘Osliny 1912. toonstelling khvost’ (Ezelstaart) was Intussen ten de tijdens getoond werden resultaten de waarvan stijl, neoprimitivistische een in vervolgens hij werkte Goncharova Natalia en Larionov door Beïnvloed jeugd). de van (Bond die in molodezhi Soyuz en (Ruitenboer) Valet Bubnovy exposeerde met tijd Hij Matisse. en Cézanne van werk het symbolisme en absorbeerde zich en achter impressionisme hij liet jaar twee amper In lezen. te af is goed Khardzhiev van collectie de aan die door ontwikkeling snelle een maakte Hij volgde in en (1865–1938). van lessen het atelier Rerberg Fedor School voor architectuur en schilderkunst, beeldhouwkunst de aan 1910 tot hij waar studeerde Moskou, naar Malevich ‘Malewicz’. als Kazimir verhuisde vader zijn van dood de na gespeld jaar paar Een werd familienaam De 1863. van opstand Januari- de tijdens gevlucht waren Oekraïne de naar die Polen teruggeven moest worden. het dat voorwaarde de op uitleende materiaal Khardzhiev aan die Leporskaya, Anna aan ervan beheer het kwam 1954 in dood diens Na goed. Suetin kende hij verzameling, de van hadden weet die weinigen de van een was Khardzhiev dienen. kon en dat overzicht expositiedoeleinden tevens educatieve werk een verzameling de vormde Voor Malevich schilderijen. bestaande naar waren gemaakt die tekeningen als tekeningen vroege zowel bevat verzameling De toe. niet mythologisering zelf retrospectieve zijn in dat Malevich gaf al ook vierkant, zwarte het zoals enkelvoudige de aan voorafgingen vormen bovendien treffend zien dat complexe suprematistische laat Ze ontwikkeling. zijn in stadia de op terugkeek Malevich hoe toont indeling De alfabet. Latijnse het van letter een onderverdeeld in zestien subcategorieën, gemarkeerd met laatste De werden tekeningen. suprematistische en tekeningen, (Ruitenboer) tekeningen, kubistische tekeningen, alogische tekeningen, ‘grafische’ tekeningen, ‘Bubnovy Valet’- in werden gerubriceerd zes vroege ‘academische’ categorieën: voorbereiding op een overzichtstentoonstelling. De tekeningen als gebeurde dit dat ondenkbaar niet het is data de Gezien tekeningen. 300 dan meer Malevich van supervisie onder Sint-Petersburg. in GINKhUK naar volgde leermeester zijn die Vitebsk in UNOVIS bij Malevich van student een Suetin, Nikolai van vrouw eerste de (1900–1982), Leporskaya Aleksandrovna Anna door bewaard ooit werd deel grootste het Maar Lissitzky. El van weduwe de Küppers, Sophie en Matyushin Mikhail van bezit het uit komen andere paar een Kruchenykh, Aleksei dichter kunnen afkomstig zijn van Khardzhievs de vriend, futuristische De ouders van Kazimir Malevich waren katholieke katholieke waren Malevich Kazimir van ouders De In de jaren 1926–1927 registreerde Anna Leporskaya Leporskaya Anna registreerde 1926–1927 jaren de In 5
- -
311 solntsem Pobeda nad opera futuristische de in culmineerde beiden met Samenwerking dimensie. vierde de over speculaties van licht het in geïnterpreteerd en vertaald had Metzinger Jean 1912 in die Du Cubisme theoreticus de betekenis, grote van Matyushin was Kruchenykh Naast zou worden. geestverwant invloedrijke de (1886–1968) meest Kruchenykh Aleksei waarvan dichters, futuristische met contact zijn door Malevich van carrière de in jaar cruciaal 1913 een werd verraden. Léger van invloed de die vormen Russische landleven in een strakke figuratiemet metaalachtige het Malevich 1913) (Doelwit, ‘Mishen’ stelling presenteerde tentoon georganiseerde Larionov door de Tijdens stelde. alles boven rayonisme zijn die Larionov, met betekende breuk niet niet in 6 de toonde tussen weg. Malevich en 20 1915november toepassing praktische een stonden werken suprematistische Moskou waarin hij de ratio verwierp. ratio de hij waarin Moskou in debat openbaar 1914 een 19 op februari tijdens volgde daartoe aanzet eerste Een suprematisme. het ontdekken: zaum van complement schilderkunstige het zou Hij decors. en kostuums de voor Malevich muziek, de voor tekende Matyushin betekenisloze wereld te vormen met oneindige mogelijkheden. nieuwe, een om betekenis de van keurslijf het uit waren bevrijd ‘zaum’, poëzie, waarin de klanken uit bestond transrationele dat Kruchenykh, van libretto het bij geschreven voorwoord een had Khlebnikov Sint-Petersburg. in opgevoerd werd te passen voor de beoogde tweede druk van het libretto. het van druk tweede beoogde de voor passen te aan zon de op Overwinning van decorontwerpen de van een 1913 naar door antedateren te het probeerde en onmiddellijk tijd nieuwe de van icoon dit van belang het besefte Hij schilderen. te over door heen vierkant het zo’nzwarte arrangement complexer begin het visionair de bereikte juni In elektriciteit. magnetisme, intuï een afgrond’, ‘witte tieve evocatie van preformatief leven: zwaartekracht, energie, ongedefinieerde een in elementen tistische werken: van geometrische verzamelingen gekleurde mede vond en Klyun. Ivan en Morgunov Aleksei in standers (februarisme) ‘Fevralisme’ kunst nieuwe zijn van Khardzhiev dat vlakken zich Malevich opdringen. noemde collectie de uit tekeningen alogische enkele aan en schilderijen zich’. te Het is zien aan cubo-futuristische inderdaad sommige Op 15 1914maart hij openbaren aan ‘vlakken schreef Matyushin: totaal. niet maar ook, vormen en objecten weg, beredeneerd te als vanzelf vielen vasthield, aan toch alles ondanks garde avant- de waar portret, en stilleven landschap, als Genres creativiteit. intuïtieve van ruimte irrationele oneindige de zich opende en werk zijn uit betekenis de ook verdween logica De irrationele oorsprong en de kosmische intentie van de de van intentie kosmische de en oorsprong irrationele De In het voorjaar van 1915 ontstonden de eerste suprema eerste de 1915 van voorjaar ontstonden het In (Overwinning op de zon), die op 3 en 5december 3en op zon), de die op (Overwinning van Albert Gleizes en en Gleizes Albert van 7 Met de beredeneerde 8
- -
6 -
kunst in de Moskouse galerie Lemercier. galerie Moskouse de in kunst enkele werken tijdens een tentoonstelling van decoratieve kunst, muziek, toegepaste naar vertakkingen met vormden, meer kaders vaststaande geen tijd en ruime waarin systeem speculatief uit de eenvantot filosofie het allesomvattend suprematisme hij bouwde (1919–1922). Gaandeweg kunst): UNOVIS nieuwe de van (Bevestigers iskusstva novogo Utverditeli groep de studenten met hij vormde Daar Vitebsk. van Volkskunstschool nieuwe de aan geven te les om uitgenodigd Lissitzky El en kleur.’ enkele één van afhankelijk niet is kunst die en kleur van kunst kleurvormen gekomen. Suprematisme is de pure schilder pure tot ik (…) ben Hier onderwerp het door tenietgedaan altijd is essentie die maar schilderen, het van essentie de van zijn textuur en vormen –ze schilderkunst van scheppen het bij ‘Kleur waarde grote realisme): schilderkunstig nieuwe realizm zhivopisny Novy ksuprematizmu. ifuturizma kubizma Ot begeleidde: tentoonstelling de dat Malevich van traktaat het uit kleurprobleem, aldus Khardzhiev.kleurprobleem, ‘supre woord de nieuwe betekende matisme’ Het rust’. van in staat in ‘Verfmassa’s of dimensies twee beweging’ in dimensie’, ‘Verfmassa’s tweede heetten en andere vierde de in kleurmassa’s – ‘Dame als titels transrationele SommigePetersburg. schilderijen droegen 1915 Sint- in 17 op december tentoonstelling), futuristische ‘0,10vystavka’, (0,10futuristicheskaya Poslednaya Laatste tijdens gepresenteerd werd kunst nieuwe de voordat maand Malevich Malevich Voor velen was hij ‘een mysticus, een fanaticus, maar ook ook maar een fanaticus, zeer indrukwekkende een kunstenaar’. mysticus, ‘een hij was velen Voor komen van Nikolai Khardzhiev lang en blijven. verborgen han in zou project het van documentatie de van deel groot Een uit. niets op liep onderneming de en ongunstig waren tijden de maar naam, dezelfde onder zetten te op tijdschrift een probeerde en om ‘Supremus’ het banier onder zich heen kunstenaars verdween. verschil ieder waarin schilderijen, wit-op-wit- en afgrond witte de in oplosten die vlakken vervagende met antwoorden later zou kunstenaar De gesteld. grenzen toch onbewust zich had Malevich worden. moesten kleuren per se in vierkanten en rechthoeken gedwongen de waarom stelde vraag kritische de maar suprematisme, het van aanzien ten aannam houding welwillende geen die ‘het gekruisigde vierkant’. De kruisarmen bestaan uit door door uit bestaan kruisarmen De vierkant’. gekruisigde ‘het door Na de revolutie werd Malevich door Marc Chagall Chagall Marc door Malevich werd revolutie de Na Na de ‘0,10’-tentoonstelling verzamelde Malevich radicale radicale Na Malevich de ‘0,10’-tentoonstelling verzamelde Khardzhiev werd verworven. Lissitzky noemde het werk werk het noemde Lissitzky verworven. werd Khardzhiev 11 (Van kubisme en futurisme naar suprematisme. Het Het suprematisme. naar futurisme en kubisme (Van De verhandeling werd uitgegeven door Matyushin, Matyushin, door uitgegeven werd verhandeling De Suprematisme van de geest 13 architectuur, kunstonderwijs en religie. religie. en kunstonderwijs architectuur, prioriteit , dus suprematie, van het het van suprematie, , dus 10 Dit valt ook op te maken maken te op ook valt Dit , een paneel dat later later dat paneel , een 14 In Vitebsk schilderde 9 Dat is ruim een een ruim is Dat
12 12
den den - -
Russische kunstenaars Kazimir Malevich 312 his future “History” a large number of of number large a “History” future his illustrate to and work his for acquired [Khardzhiev] scholar Moscow the 1934, en 1931 ‘Between 174: p. 2012, Shatskikh vgl. mogelijk: voor wel dit houdt Shatskikh Alexandra Malevich.’ that he received drawings directly from by Khardzhiev, nothing kept seems to indicate material the to regard ‘With met verschroeide randen uit de kachel. de uit randen verschroeide met papieren de haalden en in grepen Suetin Nikolai en Leporskaya Anna maar verbranden, rest de vrienden en familie wilden paniek In genomen. beslag in politie de door werd archief zijn van deel Een veiligheidsdienst. de door ondervraagd worden te maanden twee gedurende om gearresteerd hij werd 1930 19 Op september slechter. gaandeweg klimaat het werd keerd, onderstreept. werd kunstonderwijs zijn en GINKhUK van belang het toch leskaarten van middel door waar werk zijn in te richten. te in Malevich-studie een daar en verhuizen te Amsterdam voor zou Het verworven. Museum Stedelijk het voor Sandberg Willem door 1958 in uiteindelijk manuscripten, en leskaarten de met samen werd, werk getoonde daar het van deel Een Suprematie der reinen Empfindung in der bildenden Kunst’. bildenden der in Empfindung reinen der Suprematie Welt Bauhausbücher enfilm,het Bauhaus Inbezocht in deDessau. reeks suprematistische een voor plannen maakte Warschau, in werk zijn van selectie een toonde Hij reis. buitenlandse enige zijn tijdens gevierd triomfen zelf 1927 in hij had Wel toegestaan. niet autoriteiten de door was dat maar propageren, te buitenland het in instituut het van activiteiten de plan het met redden te GINKhUK geprobeerd had Hij ontmoette. Khardzhiev 1928 in ‘Grosse ‘Grosse de aan deel hij nam 1927 september 30 en Tussen 7mei een idee van verlossing. van idee een naar verwijst plaatsing zijn door en is, beginsel matistisch supre een vorm zijn door krijgt, lading kosmische een kleur van Het corpus is magneet’. een wit dat een door vierkant zijn of ‘gevoel suprematisme’ als ‘magnetisch aangeduid worden aantrekking verenigde delen, die in verwante tekeningen
4 3 2 1
, waarin Malevich het suprematisme definieerde als ‘die definieerde , het waarin suprematisme Malevich Andersen 2011, 14: p. Andersen Cf. Nakov 2010, Shatskikh 2012. 2010, Shatskikh Nakov Cf. Khardzhiev 2002d, p. 153. p. 2002d, Khardzhiev Nadat Malevich in juni 1927 naar Leningrad was terugge was Leningrad naar 1927 juni in Malevich Nadat Vrubel-Golubkina 2002, p.Vrubel-Golubkina 25. Malevich was nog niet lang terug in Leningrad toen hij toen Leningrad in terug lang niet nog was Malevich Khardzhiev een reden vormen om met zijn collectie naar naar collectie zijn met om vormen reden een Khardzhiev Berliner Kunstausstellung’ met een overzicht vanoverzicht met een Kunstausstellung’ Berliner verscheen datzelfde jaar
15 ‘The First Verbovka Exhibition’. Andersen 2011, 325. 135, cat.nr. p. Andersen in commentaar kritisch en 33-43 p. kalender with his help.’ both from Malevich himself and materials documentary and artistic 10
9 8 7 6 5
17 Khardzhiev 2002d, p. 150. p. 2002d, Khardzhiev Shatskikh 2012, 85-100: p. Shatskikh Zie hiervoor Shatskikh 2012, Shatskikh hiervoor Zie Shatskikh 2012, 4. p. Shatskikh Data in oude stijl (vóór de de (vóór stijl oude in Data Andersen 2011. hervorming hervorming van 1918). Die gegenstandslose gegenstandslose Die centrum centrum
16
-
-
Logos- p. 171. p. Tupitsyn/Klutsis/Kulagina 2004, in: 1921, december 29 Kulagina, Nikolai Roslavets’. and Malevich ‘Kazimir 190-216: p. het tijdschrift zie Shatskikh 2012, hoofdstuk 2012, 4. Shatskikh zie tijdschrift het 15 14 13 11 12
Het doet denken aan de aan denken doet Het Dagboek van Valentina Zie Shatskikh 2012,Zie Shatskikh Voor een van reconstructie Malevich 1991, 123 p. 130. en Malevich Christus uit de gnostische
the Artist’s Father a été réalisé après la mort du père (1902).’ père du mort la portrait après ce que et réalisé été a servi est s’en doit on peintre le que conclure photographique, vue de prise cette reprenant fidèlement peinture La (...) Kiev de par V.Rastanov réalisée l’atelier l’artiste, de père du photographie copie la d’une trouve se I.1) hr.983, ed. 90, (f. galerie la de Tretiakov archives les ‘Dans 1902–1903, ca. Father [?] dertig jaren begin gedateerd Malevich), Малевича Начало 11; 13: afb.nr. Портрет Северина Антоновича prison.”’ en était plupart la que père Mon me disait exemple. que la son vie à des artistes était mauvaise ligne et sa suivre faire me à Il de il avait cela. tendance jamais ne me parlait père. mon à Il connaissait l’existence particulièrement des artistes pas peintres, mais plaisait ne l’art pour leurs évoque Autobiographie Il son dans relations photographie. une après d’après peu mort, sa (1845–1902), Malewicz Severyn père, son de Inv.nr. 4.2001(086) gedateerd niet Malevich), (K Gesigneerd linksonder: cm 34,8 x 44,8 doek op Olieverf 1902–1903 ca. kunstenaar van de vader vanPortret de 399 399 Referenties
Petrova/Bowlt/Konecny 2002, p. 2002, 158: Petrova/Bowlt/Konecny Nakov 2010, deel 1, 2010, 24: p. deel Nakov of Portrait the Artist’s 1,deel 2004, p. 299, foto, afb.nr.Vakar/Mikhienko p. Nakov 13,2003, a ce portrait peint afb.: ‘Malewicz Nakov 2002, cat.nr. F-2: Nakov 2002, 1999, p. afb.: 200, Rottenberg
, gedateerd ca. 1902–1903; ca. 4, deel , p. gedateerd 14, 22 Kazimir Malevich Kazimir geschriften in Malevich 2004. 2004. Malevich in geschriften van traditie. Zie hiervoor de interpretatie Bronnen 17 16 Shatskikh 2012Shatskikh 2010 Nakov Andersen 2011 , gedateerd vroege jaren 1900 jaren vroege gedateerd , Malevich’ suprematistische
(Portret van Severin (Portret Antonovich Malevich 1927, 65. p. Malevich Andersen 2011, 7. p. Andersen Portrait du père du Portrait ‘К Малевич’ Portret van zijn vader zijn van Portret : “Mon attirance attirance : “Mon Portrait of , gedateerd
,
313 Russische kunstenaars Kazimir Malevich 336 Cubo-Futurist Composition Muziekinstrumenten Inv.nr. 4.2001(097) 1912) Malevich (K г’ 1912 in Малевич potlood: ‘К gedateerd and rechtsonder Gesigneerd 18,1 x13,2 cm; 14,2 (beeldmaat) x9,5 cm Potlood op papier Muziekinstrument Inv.nr. 4.2001(017) Inv.nr. gedateerd niet gesigneerd, Niet 13,1 x10,4 cm; 11,0 (beeldmaat) x8,4 cm Potlood op papier 439 (portrait d’une propriétaire agricole?) inscr. au crayon crayon au inscr. (partiellement agricole?) effacé): (Nature“Natjurmort” morte)’ propriétaire d’une (portrait ‘verso: fragments d’une composition cubofuturiste musique, composition cubiste Referenties ‘натюрморт’ potlood: in verso Annotatie Verso in potlood: kubistische compositie , gedateerd 1913 Instruments, gedateerd de musique 16 cat.nr. inv.nr. A7680 Amsterdam, Museum Stedelijk collectie doek, Lamp Referenties samovar voor schets potlood: in Verso 438 Nakov 2010, deel 1, 2010, p.337, deel Nakov afb. Petrova/Bowlt/Konecny 2002, p. 265: p. 2002, Petrova/Bowlt/Konecny Instruments de F-402: cat.nr. 2002, Nakov Nakov 2010, deel 1, p. 336, afb. 1, 2010, 336, p. deel Nakov 36 afb.nr. 2003, al. et Pagé F-416: cat.nr. 2002, Nakov 1997, Amsterdam Museum Stedelijk Instrument/ Musical 39: cat.nr. 1970, 90, p. Andersen , gedateerd 1913, 83,5 x 69,5 cm, olieverf op olieverf cm, 1913, x69,5 83,5 , gedateerd Kazimir Malevich Kazimir Kazimir Malevich Kazimir : Instrument Musical , 1913 , ,
1913–1914 , gedateerd 1912 , gedateerd
, gedateerd 1913–1914, 1913–1914, gedateerd , , gedateerd 1913 , gedateerd
(stilleven)
337 Kubofuturistische compositie met piano Kubofuturistische compositie Inv.nr. 4.2001(088) 1913(K Malev), gedateerd: Малев’ ‘К rechtsonder: Gesigneerd x31,339,5 cm doek op Olieverf 1913–1914 (K Malevich 1913) Malevich (K г’ 1913 Малевич ‘К verso: Annotatie 440 Kazimir Malevich Kazimir
, gerelateerde tekening futuriste avec piano is zien te werk dit waarop Listok (Malevich documentatie SMA), krantenfoto 1914, Moskou, februari gedateerd Referenties Nakov 2002, cat.nr. F-387: Composition cubo F-387: cat.nr. 2002, Nakov 19: afb.nr. p.76, 1989, Ruitenboer, Beeren/Joosten Andersen 2011, 113 cat.nr. Andersen Куб , gedateerd eind 1913 1914 eind –begin , gedateerd collectie Moscovsky Moscovsky collectie (Cubism. 29 29), Russische kunstenaars Kazimir Malevich 400 afb. 31 (Zh-9493).’ 31 afb. 39, no. 2000, Museum Russian The in woman astanding of painting the of compositon initial the aman and 1930 , gedateerd et une masculine ‘The ‘The original composition included three figures.’ Female Figure gedateerd 1930 gedateerd Twee vrouwen en een man tegen een lage horizon Referenties ‘цветное разрешение’ rechts: midden KMal); vinden, vormen nieuwe we women 1930 gedateerd ‘К Мал’ linksboven ‘К Gesigneerd 19,5 cm; 16,5 x13,5 x22,5 (beeldmaat) cm Potlood op papier een lage horizon Inv.nr. 4.2001(081) gedateerd niet gesigneerd, Niet 15,7 x19,2 cm; 14,3 x10,8 (beeldmaat) cm Potlood op papier vrouwen staande Drie Twee vrouwen en een man tegen (schilderij verwant aan de rechtse figuur) rechtse de aan verwant (schilderij 41 cat.nr. 336, p. 1928–1930; gedateerd vrouwen staande Drie Referenties een roze achtergrond) фоне’ розовом на ‘Фигуры живопись rechts: midden recto Annotatie 565 Мал’ формы, К новые находить можем Мы ощущений свободе в ‘только linksboven: recto Annotaties 564 Inv.nr. 4.2001(080) gedateerd niet Two standing women 2011, women Two 500: standing cat.nr. Andersen afb. p.250, 3, 2010, deel Nakov 71 afb.nr. 2003, al. et Pagé 120 afb.nr. p.85, 2002, Tupitsyn Nakov 2002, PS 155: PS Deux 2002, figuresNakov féminines Petrova 2000, afb.nr. 31; p. 336, cat.nr. 39: 31; afb.nr. cat.nr. p.336, 2000, Petrova p.137 1999, Riese 1997, 57: cat.nr. Amsterdam Museum Stedelijk Andersen 2011, Three 498: standing cat.nr. Andersen 119 afb. p.85, 2002, Tupitsyn Nakov 2002, PS 154: PS Trois 2002, Nakov figures féminines Female 30, afb.nr. Figure 2000, Petrova 1997, 58: cat.nr. Amsterdam Museum Stedelijk (alleen in vrijheid van gevoelens kunnen , niet gedateerd, latere tekeningen latere gedateerd, , niet Kazimir Malevich Kazimir Malevich Kazimir , niet gedateerd, ‘The drawing shows shows drawing ‘The gedateerd, niet , , gedateerd 1928–1929, (figuren van schilderkunst tegen tegen schilderkunst van (figuren , 1930 , , gedateerd 1930 , gedateerd (oplossing in kleur) , 1930 , (K Mal), Mal), (K
,
,
,
401 Inv.nr. 4.2001(077) downwards. Also inscribed but deleted b.l. 1909.’ 1909.’ b.l. deleted but inscribed turned Also hands with downwards. drawn ‘Earlier tekeningen, latere hands and face on crosses with 1930gedateerd gedateerd ca. 1930 ca. gedateerd niet gedateerd, latere tekeningen latere gedateerd, niet beeld: beeld: het in potlood in rechtsonder Gesigneerd x21,734,0 x15,0 cm; 30,0 (beeldmaat) cm Potlood op papier Mysticus Inv.nr. 4.2001(130) gedateerd niet gesigneerd, Niet 14,6 cm; 11,4 x8,0 x6,7 (beeldmaat) cm Potlood op papier 1930 ca. baard, met Boer Mysticus Referenties 566 Referenties 567 Andersen 2011, peasant Standing 563: cat.nr. Andersen afb. p.305, 3, 2010, deel Nakov 72 afb.nr. 2003, is al. et Pagé Andersen 2011, Peasant 450: with cat.nr. beardAndersen 70 afb.nr. 2003, al. et Pagé Stedelijk Museum Amsterdam 1997, 54: cat.nr. Amsterdam Museum Stedelijk Nakov 2002, PS 172: PS croisés bras avec Figure 2002, Nakov Nakov 2002, PS 13: PS Figure, 2002, masculine Nakov ‘К.Малев’ Kazimir Malevich Kazimir Kazimir Malevich Kazimir , gedateerd 1930 , gedateerd , 1930 , (K.Malev), niet gedateerd (K.Malev), niet , niet gedateerd, gedateerd, , niet
,
, Stedelijk Museum Amsterdam Stedelijk Khardzhiev- collectie De De Russische kunstkenner Nikolai Russische avant-garde Khardzhiev (1903–1996) was vriend en De Khardzhiev- bewonderaar van de moderne kunste- collectie Stedelijk Museum naars van zijn tijd. Khardzhiev verza- Amsterdam melde werk van meesters als Kazimir Malevich, Mikhail Larionov, Olga Viktor Bart Anatoly Borisov Rozanova, El Lissitzky, Vasily Chekrygin, Petr Bromirsky Mikhail Matyushin en Vladimir Tatlin. Lev Bruni Van deze en vele andere Russische David Burliuk avant-gardisten bracht hij vanaf eind Vladimir Burliuk Lidiya Chaga jaren 1920 een omvangrijke verzameling Vasily Chekrygin kunst, manuscripten en andere unieke Mstislav Dobuzhinsky documenten bijeen. Door bestudering Konstantin Dydyshko hiervan ontwikkelde de literatuurkenner Aleksei Egorov Khardzhiev zich tot een pionier in het Boris Ender Vera Ermolaeva onderzoek naar de kunstenaars van de Robert Falk Russische avant-garde van het begin Valery Falk van de twintigste eeuw. Vladimir Favorsky Pavel Fedotov Pavel Filonov Sinds 1998 huist deze kunstcollectie Artur Fonvizin in het Stedelijk Museum Amsterdam als Natalia Goncharova bruikleen van de Stichting Khardzhiev. Vasily Gubin Met ruim 700 werken op papier, waar Elena Guro Olga Hildebrandt- onder gouaches, aquarellen, omslag Arbenina ontwerpen van futuristische boeken, Wassily Kandinsky schetsen en studies, biedt Russische Gustav Klutsis avant-garde. De Khardzhiev-collectie in Ivan Klyun het Stedelijk Museum Amsterdam voor Elizaveta Kruglikova Boris Kustodiev de eerste maal een nagenoeg compleet Pavel Kuznetsov overzicht van Khardzhievs uitzonder- Nikolai Lapshin lijke kunstverzameling. In de essays Mikhail Larionov beschrijven auteurs Elena Basner, Vladimir Lebedev Mikhail Le Dantyu Michael Meylac en Sergey Sigey de Aristarkh Lentulov veelbewogen geschiedenis van de Ivan Leonidov collectie en de eigenzinnige figuur El Lissitzky van Nikolai Khardzhiev. Petr Lvov Kazimir Malevich Filipp Malyavin Mikhail Matyushin Vladimir Mayakovsky Dmitry Mitrokhin Petr Miturich Aleksei Morgunov Lyubov Popova Russische avant-garde Elizaveta Potekhina-Falk
Aleksandr Rodchenko Frank van Lamoen Imanse Geurt EfimRoyak Olga Rozanova Vera Shekhtel Aleksandr Shevchenko Mariya Sinyakova- Urekhina Stichting Khardzhiev Nikolai Suetin Stedelijk Museum Amsterdam Vladimir Tatlin nai010 uitgevers Ekaterina Turova Aleksandr Tyshler Georgy Yakulov Stepan Yaremich www.nai010.com Yury Yurkun Viktor Zamirailo
isbn 978-94-6208-103-1
nai010 uitgevers