1 Filmmuziekmagazine Ennio Morricone

Home , Heinz Roemheld, John Leipold, Richard Hageman

FILMMUZIEKMAGAZINE

ENNIO MORRICONE - Eindelijk

NUMMER 186 – 45ste JAARGANG – MAART 2016

Score 186

Maart 2016 45ste jaargang ISSN-nummer: 0921- 2612

Het e-zine Score is een uitgave van de stichting FILMMUZIEKMAGAZINE Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek REDACTIONEEL Informatienummer: ste +31 050-5251991 Vorige week werden voor de 88 keer de Oscars uitgereikt. Het werd een gedenkwaardige editie omdat onder de vijf kan- E-mail: didaten twee oudgedienden uit de rijke wereld van de filmmu- [email protected] ziek tegen elkaar in het strijdperk traden: John Williams versus Ennio Morricone. De laatste won en kan zich nu ook scharen onder een lange reeks winnaars van deze volgens Kernredactie: Paul velen nog steeds belangrijkste filmprijs ter wereld. Over de Stevelmans en Sijbold score waarmee de Maestro dan eindelijk een Oscar won, leest Tonkens u helemaal aan het einde van deze nieuwe editie van Score.

Aan Score 186 werkten Een Oscar winnende score van Morricone is een gebeurtenis mee: Paul Stevelmans, waarbij flink wordt uitgepakt. Sijbold Tonkens en Julius Wolthuis Wat velen in Nederland niet weten is dat ooit, in een grijs verleden - om precies te zijn vlak vóór de donkere bezet- tingsjaren - een van oorsprong Nederlandse filmcomponist Eindredactie: Paul een Oscar won als beste filmcomponist van het jaar. Score Stevelmans was aanwezig bij de onthulling van een plaquette voor deze vergeten componist in zijn geboorteplaats Leeuwarden. In een portret over deze Richard Hageman komt u meer te weten Vormgeving: Paul over een componist die een rijk leven heeft geleid. Stevelmans

Met dank aan: AMPAS, Alex Simu INHOUDSOPGAVE

3 Oscar 2016: Dat oude mannetje

9 Richard Hageman - Portret

13 Interview met Alex Simu

16 Georges Delerue versus Disney

18 Boekbespreking 19 Recensies

OSCAR 2016 DAT OUDE MANNETJE

En daar zaten ze weer in die zijloge van het Dolby Theatre in Hollywood: de genomineerde filmcomponisten en hun entourage. Ver weg van de glamour en de grote sterren die recht vóór het podium zaten. In de loge zaten links vooraan twee oude mannen en rechts naast hen vertegenwoordigers van de jongere garde filmcomponisten. Alle filmmuziekogen waren dit jaar gericht op de strijd tussen de oudjes John Williams en Ennio Morricone. Maar verge- leken met andere verhitte controverses rondom de Oscaruitreiking was het titanengevecht tussen Williams en Morricone bijkans een verademing.

Om met die grote controverse te beginnen: alle vijf de genomineerde componisten waren blanke mannen met een gemiddelde leeftijd van 67,4 jaar en afkomstig uit Noord-Ameri- ka en Europa. Nou zijn filmcomponisten voor het grote publiek in de regel vrij anoniem. Slechts enkele grote namen worden door een toevallige voorbijganger herkend zoals Wil- liams, Morricone en Hans Zimmer, maar dan houdt het wel op. Wie denkt aan filmcomponisten zal al gauw aan blanke mannen van middelbare leeftijd denken zoals medegeno- mineerden Thomas Newman en Carter Bur- well. Zouden zij ook herkend worden op straat? Vast niet. En Jóhann Jóhannsson dan, de vijfde genomineerde? In kleine kringen van muziekliefhebbers is hij een tamelijk bekende artiest vanwege zijn vele optredens, maar de gemiddelde bioscoopganger heeft geen idee over wie we het hier hebben.

En hoe zit het dan met zwarte filmcomponisten? Zijn die er en hebben ze - als ze al bestaan - ooit wel eens een Oscarnominatie, laat staan een Oscar gewonnen? Zwarte filmcomponisten zijn er wel en meestal zijn ze afkomstig uit de jazz- of hiphopwereld zoals Stanley Clarke, Terence Blanchard en RZA. Enkele decennia geleden wonnen zelfs enkele zwarte artiesten muziekoscars, te beginnen met Prince (Purple Rain (1984), beste song score) en daarna Her- bie Hancock ('Round Midnight (1986), beste score). En dan was er twee decennia eerder na- tuurlijk Quincy Jones. Liefst zeven Oscarnominaties vielen hem door de jaren ten deel, be- ginnend met In Cold Blood (1967) tot en met The Color Purple (1985). Is het toeval dat uit- gerekend deze Jones dit jaar de Oscar voor de beste score mocht uitreiken? Anders dan de twintig genomineerde witte acteurs was het aandeel zwarte prijsuitreikers aan de hoge kant. Over diversiteit gesproken: sinds de millenniumwisseling hebben Tan Dun uit China (Crou- ching Tiger, Hidden Dragon (2000)) en A.R. Rahman uit India (Slumdog Millionaire (2008)) Oscars voor de beste muziek gewonnen.

Dan de leeftijd, die in de stroom kritiek op de Academy of Motion Picture Arts and Sciences en haar prijzenbeleid ook een - weliswaar kleine - doorn in het oog van velen was. De gemiddelde leeftijd van de vijf componisten lag dit jaar op 67,4 jaar. Naast twee hoogbejaarden (Williams is 84 en Morricone 87 jaar) waren er twee 60-jarigen (Newman en Burwell) en de

3 jongste van het kwintet is toch ook al weer 46 (Jóhannsson). Wat zegt leeftijd in dit verband? Wellicht moet een componist rijpen voordat hij zijn eerste nominatie krijgt en daarna is het soms lang wachten op een eerste prijs. Toch was Steven Price relatief jong (36) toen hij in 2014 won met zijn score voor Gravity. Quincy Jones is trouwens ook niet meer de jongste - hij wordt binnenkort 83. Vandaar dat hij bij de uitreiking gezelschap kreeg van een zwarte artiest van de jongere garde, hoewel deze Pharrell Williams ook alweer 42 jaar oud is. Hij kreeg twee jaar geleden in de muziekcategorie Beste liedje een nominatie voor Happy uit Despicable Me 2.

Tot slot nog het geslacht. Het tijdperk van vrouwelijke filmcomponisten die een Oscar winnen ligt alweer ver achter ons. Rachel Portman en Anne Dudley wonnen respectievelijk met Em- ma (1996) en The Full Monty (1997) een Oscar en Portman werd daarna nog genomineerd voor The Cider House Rules (1999) en Chocolat (2000). En daarna was het verdacht stil aan het vrouwenfront. Dat oude blanke mannen Oscars winnen in de categorie Beste score is al langere tijd een feit. Maar gaat er iets significant veranderen in de komende jaren? Zal het bolwerk van de mannelijke filmcomponisten worden aangevallen door een leger jonge, vrouwelijke, zwarte componisten? Er zijn nog geen tekenen die op een dergelijke revolutie duiden.

James Napier en Sam Smith wonnen met het liedje Writing's on The Wall uit Spectre.

Voor de rest bleef dit jaar alles bij het oude bekende. Zo waren er weer de gebruikelijke scores die het om uiteenlopende redenen niet haalden zoals The Revenant van Ryûichi Sakamoto en Alva Noto en Bryce Dessner (teveel componisten), Mad Max: Fury Road van onze eigen Tom Holkenborg, Beasts of No Nation van Dan Romer en vele andere. En waar waren Alex- 4 andre Desplat (met The Danish Girl) en Daniel Pemberton (met The Man From U.N.C.L.E. en Steve Jobs), en vooral: waar was Michael Giacchino voor wie 2015 een topjaar was met vier scores die goed in de smaak vielen? Ook afwezig was de score van Thomas Newman voor Spectre. Die film won wel de Oscar voor het niet onverdeeld positief ontvangen liedje Wri- ting's on the Wall, geschreven door Sam Smith en James Napier. En waar was Londen, de opnamestad die vorig jaar nog alle genomineerde scores welkom mocht heten? Trends komen en gaan, zo blijkt maar weer in Hollywood.

Dat Ennio Morricone er uiteindelijk met de hoofdprijs vandoor zou gaan, werd steeds meer duidelijk toen het prijzengala eind februari naderbij kwam. Hij had al twee prestigieuze tro- feeën - een Golden Globe en een BAFTA Award - in de wacht gesleept toen hij het Dolby Theatre vorige week zondag betrad. Hier triomfeerde hij luttele uren later met zijn eerste "echte" Oscar. Was die terecht of had een van de andere genomineerde filmcomponisten het beeldje moeten winnen? Let's take a look at the five nominees for the best original score ......

DE GENOMINEERDE SCORES

BRIDGE OF SPIES - THOMAS scores vorig jaar een drukbezet man was en NEWMAN tussen de bedrijven door ook nog eens zes- tig werd. Zijn score voor Bridge of Spies is een geroutineerd werk geworden dat de film allerwegen doelmatig ondersteunt en het midden houdt tussen enerzijds stoere marsmuziek à la Williams en anderzijds Newmans eigen stijl van ijle, licht exoti- sche muziek. Na een dozijn korte stukjes volgt een drietal langere tracks op de cd waar de suspense beter tot zijn recht komt dan in de film, met name in Glienicke Bridge, het hart van de film. Newman le- vert vakmanschap af met deze score, maar tegelijkertijd ontbeert deze muziek zijn verfrissende, experimentele handelwijze van weleer. We kennen het onderhand allemaal wel. Verleden jaar keerde Steven Spielberg terug in de bioscoop met een nieuwe film, Oscarhistorie: Newman werd twaalfmaal zijn eerste sinds Lincoln uit 2012. Bridge eerder genomineerd, voor Little Women of Spies was een ouderwetse Koude-Oor- (1994), The Shawshank Redemption log-thriller met Tom Hanks in de hoofdrol (1994), Unstrung Heroes (1995), American en zonder een score van John Williams. Beauty (1999), Road to Perdition (2002), Dat was even schrikken, maar als excuus Finding Nemo (2003), Lemony Snicket's A werd al snel aangevoerd dat de nestor on- Series of Unfortunate Events (2004), The der de filmcomponisten druk bezig was Good German (2006), Wall-E (score en met de nieuwe Star Wars. Dat was dan liedje Down to Earth, liedje met Peter toch weer een kleine geruststelling, maar Gabriel), Skyfall (2012) en Saving Mr. wie moest de nieuwe Spielberg dan doen? Banks (2014). Dat werd Thomas Newman die met vier

CAROL - CARTER BURWELL THE HATEFUL EIGHT - ENNIO MORRICONE

Ook Carter Burwell heeft een goedgevuld jaar achter de rug. Vijf films met zijn mu- En opeens was daar Ennio Morricone weer ziek zagen het licht, waaronder Mr. Hol- aan het Oscarfront. Negen jaar na zijn ere- mes, Anomalisa en Carol, de film die hem Oscar stond hij op uit de vergetelheid, al- definitief promoveerde naar de eredivisie thans in Hollywood. Voor het western- van de filmmuziek in Hollywood, ook al is achtige Kammerspiel van Quentin Taran- deze huiscomponist van de gebroeders tino schreef hij muziek, aldus vertelde hij Coen eigenlijk al langere tijd een begrip. in september vorig jaar op de Nederlandse Voor het liefdesdrama van Todd Haynes televisie, die al het voorgaande in de schiep Burwell een intieme score die veel schaduw zou zetten. De verwachtingen van de ingehouden gevoelens en gedachten werden onhoudbaar hooggespannen en van de twee verliefde vrouwen richting gaf toen we de drie uur durende film dan en die wordt gedreven door een aan Philip eindelijk konden zien was iedereen het Glass herinnerend hoofdthema dat zowel erover eens dat dit een prachtige, soms weelderig als melancholiek klonk en zo de overweldigende score van de Italiaanse gedoemd lijkende liefdesrelatie tussen de meester was die nog lang niet uitgeschre- twee dames verlevendigde. De door een ven bleek te zijn. Het lange L'ultima dili- klein gezelschap uitgevoerde score ging genza di Red Rock mag met recht een hu- zich behalve dat hoofdthema nooit te zarenstuk worden genoemd en ook de buiten aan overdaad of overdreven pathos, Overture ging onder de huid van de kijker. hetgeen de vele intieme scènes zeker ten Samen met de andere stukken gaf Morri- goede kwam. Burwell bracht een enorme cone de vuilbekkende film een dynamiek zeggingskracht teweeg met bescheiden die het statische gebeuren in de inge- muzikale middelen en deze benadering sneeuwde blokhut acceptabel wist te ma- past uitstekend bij dit in velerlei opzicht ken. Dat de Italiaan enkele oude nummers uitmuntend aangeklede melodrama. Oog recyclede werd hem blijkbaar door de Aca- en oor werden rijkelijk beloond. demy vergeven; de strenge regels zijn ken- nelijk voor een onaantastbaar icoon iets Oscarhistorie: dit is de eerste nominatie minder rigide. Enfin, de Maestro was weer ooit voor Carter Burwell. terug van weggeweest en the talk of the town.

Oscarhistorie: Morricone werd de afgelo- luisterervaring, een oordeel dat het gelijk pen veertig jaar genomineerd voor Days of van zowel componist als regisseur alleen Heaven (1978), The Mission (1986), The maar bekrachtigde. Untouchables (1987), Bugsy (1991) en Malèna (2000). In 2007 ontving hij een Oscarhistorie: Jóhannsson ontving vorig ere-Oscar voor zijn gehele œuvre. jaar voor The Theory of Everything zijn eerste nominatie. SICARIO - JÓHANN JÓHANNSSON STAR WARS: THE FORCE AWAKENS - JOHN WILLIAMS

Geen genomineerde score was dit jaar zo donker en macaber als Sicario van de IJs- landse componist Jóhann Jóhannsson. Dat Als John Williams een score schrijft, krijgt zal niemand verbazen die de film heeft ge- hij automatisch een Oscarnominatie. Dit is zien, want die was net zo gitzwart als de zijn eerste score die hij sinds The Book muziek. De ongemakkelijke en praktisch Thief - zijn laatste nominatie - schreef en onophoudelijk dreigende score leek met ziedaar, de nestor onder de Amerikaanse elektronica te zijn opgenomen, maar dat filmcomponisten ontvangt zijn vijftigste bleek niet te kloppen aangezien Jóhann- nominatie. Dat hij die voor een aflevering sson de muziek grotendeels door een heus uit de populaire Star Wars-serie kreeg, symfonieorkest had laten uitvoeren. Naast bevestigt zijn reputatie nog eens ten over- enkele toegankelijke stukken die van begin vloede. Hoe je het ook keert of wendt, Wil- tot eind een melodie kenden bestond het liams weet ondanks zijn hoge leeftijd nog merendeel van de score uit vaak lang aan- steeds hoe je een avonturenfilm in de verre gehouden droneachtige tonen die bij de toekomst muzikaal moet begeleiden. Vanaf kijker gevoelens van desolaatheid, uitzicht- de eerste tonen van het alom bekende Star loosheid en een bijna ondraaglijke dreiging Wars thema voert hij ons in volle vaart teweegbrachten. Deze uiterst grimmige langs wervelende actiescènes, tovert hij muziek moest ook als het ware door de enkele prachtige nieuwe thema's uit de kijker worden gevoeld door zijn trillende hoed waaronder dat voor hoofdrolspeelster tonen en beats. Sicario werd mede door Rey, slaat hij her en der een poëtische zij- Jóhannssons verpletterende score een ont- weg in, schuwt hij een fiere mars niet en hutsende kijkervaring die zijn gelijke niet sluit hij met het inventieve en afwisselende kende afgelopen jaar. Voor menigeen was Jedi Steps and Finale film en score waar- zijn muziek niet bepaald een aangename dig af. Voor elk wat wils dus en zo ont-

7 stond onder zijn vakkundige handen een Oscarhistorie: dit is inmiddels de 50ste complete score voor het gehele gezin. Wie nominatie voor Williams. In totaal vijf sentimenteel aangelegd is, zou de sympa- Oscars heeft hij ontvangen: Fiddler on the thieke octogenarius zonder nadenken de Roof (1971), Jaws (1975), Star Wars Oscar gunnen. (1977), E.T.: The Extra-Terrestrial (1982) en Schindler's List (1993).

DE WINNAAR .....

Ennio Morricone wordt omhelsd door Quincy Jones, Pharrell Williams kijkt erlangs.

In de categorie Beste score ging dit jaar de strijd uiteindelijk tussen de twee oudsten die mis- schien beiden recht hadden op een Oscar, Williams omdat het hier een nieuwe Star Wars be- trof en hij deze records brekende film voorzag van trefzekere muziek en Morricone omdat hij na zijn ere-Oscar negen jaar geleden een waarachtige comeback maakte met de eerste volledi- ge score voor een film van Quentin Tarantino, en wat voor een. De verwachtingen die hij vooraf creëerde werden grotendeels waargemaakt met zijn aanzwellende muzikale ontlading in de score voor The Hateful Eight. Maar was dit nu een echte mijlpaal in zijn inmiddels meer dan 500 scores tellende werk? Daarover valt te twisten, feit is dat zijn score zijn werk goed deed en het epos van Q alleen maar beter maakte. Kijken we naar vernieuwende aspecten in zijn score, dan is wellicht Sicario van Jóhannsson een betere kandidaat. Bij de IJslandse componist wordt de kijken luisterervaring welhaast ondraaglijk door de pompende en niets ont- ziende muziek, precies zoals zijn regisseur dat wenste. In het licht van deze voor menigeen ongemakkelijke belevenis valt de tocht naar Red Rock met de naar een climax toewerkende muziek van de Maestro mogelijk net iets meer te prefereren en is de ultieme bekroning op 87- jarige leeftijd terecht, ook gezien het feit dat Morricone nooit een volwaardige Oscar heeft gewonnen in zijn meer dan vijftig jaar durende illustere en vaak baanbrekende carrière. Dit is niet de eerste keer dat de Academy een omissie uit vroeger jaren probeert goed te maken. Ook Hollywood had iets recht te zetten. Twee dagen vóór de uitreiking kreeg Morricone eindelijk een welverdiende ster op de befaamde Walk of Fame. Wie de hoogbejaarde Italiaan in een op internet roulerend filmpje haast bewegingloos het orkest bij de opnamen van die laatste post- koets naar Red Rock ziet dirigeren, moet vast hebben gedacht: dat oude mannetje dat daar zit te zwaaien met een stok heeft toch maar weer een krachtig stuk muziek geschreven voor die f**cking western van Tarantino en dat klinkt allemaal hartstikke cool. PS

DE HUISCOMPONIST VAN JOHN FORD

De eerste Nederlander die een Oscar won

Van de minder dan tien Nederlanders die de afgelopen vijftig jaar een Oscar hebben gewonnen zijn Bert Haanstra, Fons Rademakers, Marleen Gorris, Mike van Diem en Michael Du- dok de Wit het bekendst. Zij wonnen deze prijs steeds als regisseur van een lange of korte film. Heeft ooit een Nederlandse filmcomponist een Oscar gewonnen? Op 29 februari 1940 won Richard Hageman als eerste Nederlander het toen al felbegeerde beeldje voor de beste score. Hij deelde de prijs met drie andere componisten voor hun bewerking van Amerikaanse folk songs voor de western Stagecoach van John Ford. Op de kop af vijftig jaar geleden overleed Hageman op 84-jarige leeftijd in Beverly Hills.

eerst als assistentdirigent en vanaf 1914 als eerste dirigent werkzaam was. In die hoe- danigheid werkte de inmiddels tot Ameri- kaan genaturaliseerde Nederlander met de groten uit de wereld van opera en klassieke muziek. In de jaren '20 dirigeerde hij ook voor andere Amerikaanse orkesten en richtte hij zijn pijlen voorts op het schrijven van muziek zoals een verzameling liederen (waarvan Do Not Go, My Love op tekst van Rabindranath Tagore het bekendst is) en de opera Caponsacchi die in 1932 zijn première beleefde in Freiburg en in 1937 in New York werd opgevoerd. Een jaar later besloot Hageman zijn geluk aan de Amerikaanse westkust te beproeven. In Hollywood kon hij meten aan de slag voor de film If I Were King (1938) van Frank Lloyd.

John Ford Richard Hageman. De score voor deze avonturenfilm over Richard Hageman is afkomstig uit Leeu- François Villon leverde de Fries meteen warden waar hij in 1881 werd geboren in een Oscarnominatie op. Van de iets minder een bijzonder muzikale familie. Als won- dan twintig scores die hij in de volgende derkind op de piano volgde hij een muzika- vijftien jaar zou schrijven zijn die voor le opleiding zowel in Brussel als in Am- John Ford beslist het belangrijkst. Meteen sterdam. In de laatste stad debuteerde hij voor Stagecoach (1939), zijn eerste samen- op 18-jarige leeftijd als dirigent van de Ko- werking met Ford, ontving hij een Oscar ninklijke Opera. Via Parijs belandde hij in voor de beste muziek. Die moest hij overi- 1908 bij het Metropolitan Opera House in gens delen met drie andere componisten: New York, waar hij van 1908 tot 1922 W. Franke Harling, John Leipold en Leo

Richard Hageman achter de piano in de saloonscène uit 3 Godfathers (1948) van John Ford.

Shuken. Ook Gerard Carbonara, Stephan jaren 1942-1947 schreef Hageman veel Pasternacki en Louis Gruenberg waren be- zogeheten stock music (naar believen te trokken bij het bewerken van Amerikaanse gebruiken achtergrondmuziek) voor over- folk songs voor de film, maar behalve de wegend kleine films. Ook dirigeerde hij in vier winnaars kwam alleen Gruenberg op de jaren 1938-1943 gedurende de zomer de aftiteling te staan. opera-uitvoeringen in de Hollywood Bowl. Na de Tweede Wereldoorlog dacht hij Na het succes van Stagecoach vervolgde eraan om terug te keren naar Europa en Hageman de samenwerking met Ford. Hollywood de rug toe te keren. Terwijl hij Voor diens maritieme drama The Long bezig was met de muziek voor de western Voyage Home (1940) kreeg hij opnieuw Angel and the Badman (1947) van James een Oscarnominatie. Ook voor het histo- Edward Grant schreef hij aan Ford dat rische drama The Howards of Virginia van enkel een film voor hem zijn verhuisplan- Frank Lloyd uit hetzelfde jaar werd hij ge- nen kon veranderen. ¹ nomineerd en een jaar later voor This Woman Is Mine (1941) van dezelfde Ford startte in die dagen zijn eigen produc- regisseur. Opmerkelijk was zijn muziek tiemaatschappij Argosy Pictures en voor voor The Shanghai Gesture (1941) van zijn eerste film - The Fugitive (1947) - Josef von Sternberg. Hier stelde hij een werd de componist aangesteld. Na deze score samen die zowel de sfeer als de volgens Hageman in Mexico onder ideale onrust van het hoofdpersonage treffend omstandigheden tot stand gekomen score wist te raken. Deze score leverde hem zijn voor de verfilming van de roman van Gra- zesde en laatste Oscarnominatie op. In de ham Greene volgden vier westerns met

Ford. ² Fort Apache (1948), 3 Godfathers van deze plannen kwam niets terecht. In (1948), She Wore a Yellow Ribbon (1949) een interview met de Leeuwarder Courant en Wagon Master (1950) werden alle door in 1951 merkte hij op: ‘Ik schrijf meer mu- Argosy geproduceerd en bevatten het beste ziek voor koeien en paarden dan voor men- van de componist. Hageman schreef in de sen!’ Enkele jaren later ging hij met pen- heersende traditie van Max Steiner wes- sioen en leidde hij een teruggetrokken be- ternmuziek die voor zowel de cowboys en staan in Beverly Hills, waar hij op 6 maart de infanteristen als voor de indianen pas- 1966 kwam te overlijden. Zijn heengaan sende muzikale klanken voortbracht. Daar- ging haast ongemerkt aan Nederland en bij moest hij wedijveren met hymnen, tra- Friesland voorbij. In later jaren kwam er ditionals en Ierse volksliedjes die Ford meer interesse voor de gevierde Fries in graag gebruikte in zijn films. Hageman Amerika. Journalist Asing Walthaus arrangeerde deze bestaande liedjes vaak en schreef een korte biografie over hem ³ en zorgde daarnaast voor korte, effectieve in 2014 werd een naar de componist ver- muziek van eigen hand. Zijn verleden in de noemd aquaduct geopend in de Haak om opera was nog het meest herkenbaar in zijn Leeuwarden. En op zijn vijftigste sterfdag score voor 3 Godfathers. Waarschijnlijk met geen andere componist heeft Ford zo intensief samengewerkt als met Hageman: in totaal zes films deden zij samen en dat waren zeker niet de minste films binnen het meer dan 140 films tellende œuvre van de vooraanstaande filmmaker. Tijdens de Argosy-jaren was Hageman zelfs de huiscomponist van Ford.

Acteur

Na Wagon Master was het praktisch ge- daan met Hagemans carrière als filmcomponist. In Oostenrijk deed hij een kleine thriller, Abenteuer in Wien (1952) van Emil E. Reinert en met Stolen Identity (1953), een in Wenen opgenomen Ame- rikaans-Oostenrijkse B-film van Gunther werd aan de gevel van zijn geboortehuis in von Fritsch, zette hij een definitieve streep de Sint Jacobsstraat 35 te Leeuwarden een onder zijn werk als filmcomponist. In die plaquette ter nagedachtenis aan deze Fries jaren was hij evenwel als acteur in een onthuld. Ook zal de Nederlandse vertaling handvol kleine rolletjes te zien zoals die van de biografie Making the Tailcoats Fit van dirigent in The Great Caruso (1951) die Walthaus met pianist en onderzoeker over het leven van de legendarische zanger Nico de Villiers heeft geschreven deze Enrico Caruso met wie hij ooit in zijn New maand verschijnen. Yorkse jaren had gewerkt. In Rhapsody (1954), een film boordevol muziek, ¹ How the West Was Sung: Music in the speelde hij naast Elizabeth Taylor en Westerns of John Ford. Kathryn Kalinak. Vittorio Gassman een belangrijke rol. P. 101. ² Idem, p. 102. Begin jaren '50 waren er plannen om in ³ Die biografie verscheen in Gevierde Nederland, om precies te zijn Friesland, Friezen in Amerika (Friese Pers Boekerij met het Frysk Orkest op te treden, maar bv, Leeuwarden, 2009). Voor dit artikel is geput uit deze biografie. PS 11

Leeuwarden, 6 maart 2016. Nico de Villiers en Sjoerd Feitsma, wethouder van cultuur van Leeuwar- den, bij de onthulling van de plaquette aan de voorgevel van het geboortehuis van Richard Hageman.

MUZIEK VOOR HET ONVERFILMBARE

Interview met Alex Simu

Willem Frederik Hermans' roman Nooit meer slapen uit 1966 werd bijna vijftig jaar lang als niet te verfilmen beschouwd. Regisseur Boudewijn Koole lukte het uiteindelijk wel. Na zijn succesvolle filmdebuut Kauwboy (2012) ging hij aan de slag met de verfilming van dit in literaire kringen gelauwerde werk van een van de grote drie van de naoorlogse Nederlandse literatuur. Een extra uitdaging vormde de muzikale omlijsting van deze film over een jonge wetenschapper die een zoektocht naar een steen onderneemt, maar evenzeer op zoek is naar zichzelf. Klarinettist Alex Simu vertelde Score hoe hij deze klus klaarde.

Nooit meer slapen, ook wel bekend onder de Engelse titel Beyond Sleep, is een Ne- derlands-Noorse coproductie. De film werd grotendeels opgenomen op locatie, in het onherbergzame noorden van Noorwegen. Hoort er eigenlijk wel muziek bij een film over een jonge wetenschapper (Alfred, gespeeld door Reinout Scholten van Aschat) die worstelt met vragen over zichzelf en de wetenschap? En als je al muziek schrijft, wat voor muziek moet dat dan zijn Alex Simu. en hoe wil je die dan gebruiken op de achtergrond? Simu vertelt over de aanpak van Alex Simu (Boekarest, 1981) heeft na mu- dit prestigeproject: ‘Het allerbelangrijkste ziekstudies in Nederland en New York een was dat de muziek niet diende voor te carrière als klarinetspeler opgebouwd. schrijven wat het publiek moest voelen. De Door de jaren heen heeft hij gespeeld in kijker moet één worden met het verhaal tientallen landen over praktisch de gehele van de hoofdfiguur. Dit was ons grootste wereld, met de nadruk op jazz en wereld- punt van zorg en vanuit dit vertrekpunt be- muziek. Boudewijn Koole leerde hij in gonnen we onze zoektocht naar de juiste 2012 kennen toen hij werd gevraagd de wijze van componeren alsmede het bespe- muziek te doen voor de documentaire len van de juiste instrumenten tijdens de Happily Ever After van Tatjana Bozic. opnamen.’ Simu: ‘Men wilde bestaande muziek van mij voor de film gebruiken, maar uitein- Aanvankelijk is de muzikale begeleiding delijk deed ik de hele score. Hier begon spaarzaam; we horen enkel korte sound- mijn samenwerking met Boudewijn die co- scapeachtige stukken. ‘Middels de muziek editor en producer was van deze film die wilden we de kijker voeling laten krijgen twee jaar later een prijs zou winnen op het met het overweldigende van de natuur. Filmfestival van Rotterdam. Vervolgens Naarmate Alfred steeds meer op zoek gaat vroeg hij me voor een korte film, waarna naar zijn innerlijke psyche, geraakt hij andere projecten volgden resulterend in steeds meer verwijderd van de natuur en Nooit meer slapen.’ keert hij in zichzelf. Hier is muziek zeker op zijn plaats aangezien iedere mens wordt

13 omringd door muziek en gezang, ook van namelijk dat alles waarnaar ze op zoek was hemzelf. Al deze muzikale uitingen geven hier recht onder haar ogen te vinden was. hem de kracht zijn tocht voort te zetten.’ Datzelfde ervaart ook de lezer van het boek en de toeschouwer van de film, namelijk Muggen dat je soms een lange reis naar je innerlijke zelf moet maken, waar je altijd al was maar Een opmerkelijk geluid is dat van zoemen- je had niet de moed om diep te graven. de muggen. De veelvuldig voorkomende Toen Boudewijn dit hoorde, was het voor insecten in het land van de Samen (Lap- hem zonneklaar dat de film zo diende te pen) in noordelijk Scandinavië vonden op eindigen. Eerst wilden we het liedje geheel subtiele wijze hun weg naar de muziek in in het Engels laten zingen, maar toen dach- de vorm van natuurgeluiden gespeeld door ten we dat het beter was als we de tekst uiteenlopende instrumenten, waardoor het niet meteen zouden prijsgeven. We wilden niet altijd duidelijk is of je de wind hoort de mensen laten nadenken over wat de woorden in het Samisch betekenden en daarna hoor je alles in het Engels.’

Reinout Scholten van Aschat (vooraan) in Nooit meer slapen. Reinout Scholten van Aschat in Nooit meer of toch een trombone of een viool. De mu- slapen. ziek groeit uit tot een geluid dat je kunt te- rughoren in de natuur. Tegen het einde van De zang van Mari Boine werd opgenomen de film, wanneer Alfred het spoor zowat in Tromsø, dichtbij de plaats van handeling bijster is, horen we langere composities van de film. De muziek werd in Amster- met zowaar een melodie en ook gezang. dam opgenomen met zes muzikanten, Wie zingt daar zo wonderschoon? ‘Dat is waaronder Simu zelf. Voor de spaarzame de stem van zangeres Mari Boine. Zij was score werd een scala aan instrumenten ge- gekozen door de Noorse producenten bruikt, zoals de tuba, de cello, de viool, de teneinde de film een artistieke meerwaarde gitaar, diverse klarinetten en veel meer. te geven. Zij belichaamt de spirituele kant Van synthesizers of andere elektronische van de Samen-cultuur die kenmerkend is instrumenten werd geen gebruik gemaakt, voor de locatie van het filmgebeuren. Toen ook niet voor de soundscapeachtige stuk- ik haar vertelde over het verhaal van de ken. ‘De opnamen duurden iets meer dan film zei ze: ‘Dat is mijn verhaal, ik ken drie dagen. We begonnen met muzikale deze wereld.’ Zij is als het ware de ziel van stukken en langzaamaan groeide het ge- de protagonist, de vrouwenstem die tegen zelschap naar elkaar toe en raakte het op hem praat en probeert de relatie met zijn elkaar ingespeeld. Vervolgens kwamen overleden vader te helpen verwerken.’ meer abstracte stukken aan de beurt.’

Het door Simu en de zangeres geschreven Betrokken liedje ontstond nogal spontaan toen ze elkaar in Noorwegen ontmoetten. ‘Eerst Boudewijn Koole was van begin af aan zingt ze het in het Samisch en daarna in het actief betrokken bij het ontstaan van de Engels, maar ze zingt wel over hetzelfde,

Reinout Scholten van Aschat en Alex Simu tijdens de voorbereidingen van Nooit meer slapen.

muziek. Hij kwam naar de opnamen en de ik deels gericht op hem waardoor deze op eindmix. Die nam Koole vervolgens mee een geheel natuurlijke wijze deel van hem naar de set zodat de muziek van invloed kon worden.’ kon zijn op de opnamen. ‘Ik zag hoe Bou- dewijn in de studio keuzes ten aanzien van Momenteel bevindt Simu zich alweer in de muziek maakte. Ik schreef de muziek het productieproces van de volgende film steeds met in het achterhoofd de plekken in van Boudewijn Koole. Verdwijnen is de het script waarvan we zeiden: hier moet titel. ‘Het is een muzikale film die zich muziek komen, hier moet nog meer muziek opnieuw in Noorwegen afspeelt, dit keer in komen en hier laten we het open. En heel de wintermaanden. Ik voel me erg betrok- veel plekken in de film bleven zoals we dat ken bij het verhaal dat gaat over een pro- van tevoren hadden verwacht. Nadat de fessionele pianiste die haar carrière beëin- montage gereed was voegden we de stem digt. Zelf ben ik opgegroeid in een soort- van Mari Boine bij de beelden.’ Ook gelijke omgeving. Mijn beide ouders wa- hoofdrolspeler Reinout Scholten van ren pianist en daardoor weet ik wat voor Aschat was bij het scheppingsproces van gevoelens deze mensen kunnen hebben.’ de partij. ‘Reinout is erg muzikaal en ik Behalve deze film werkt Simu nog voor heb getracht zijn energie en zijn muzika- een documentaire die zal worden opgeno- liteit flink te stimuleren. Hij speelt zelf een men in India. Twee andere documentaires beetje trompet en hij kwam bij mij thuis en met zijn muziek waren onlangs op het speelde toen op de accordeon. We speelden Filmfestival van Berlijn te zien. een uur of twee, drie samen zodat hij zou wennen aan de muziek. De muziek schreef PS

VEEL TE SOMBER, VEEL TE DUISTER

Hoe Georges Delerues muziek door Disney werd afgewezen

Het Amerikaanse label Intrada heeft een succesvol jaar achter de rug. Het genootschap van internationale filmmuziekcritici, The International Film Music Critics Association, verkoos het label uit Oakland, Californië, tot beste van 2015. Een van de laatste releases verleden jaar was de complete score die Georges Delerue begin jaren '80 schreef voor Something Wicked This Way Comes van Jack Clayton. Deze score werd te elfder ure afgewezen en vervangen door een inderhaast gecomponeerde score van de destijds nog jonge James Horner.

Mr. Dark

Something Wicked This Way Comes speelt zich af in een Amerikaans plattelandsstadje waar twee kleine jongens in de ban raken van de rondtrekkende kermis van de dui- stere Mr. Dark. Delerue schreef muziek die een breed palet aan stemmingen en emoties weergaf. Hij begon met lage, sombere klanken op koper met koorgezang en dui- velse tonen om het onheil van Mr. Dark aan te kondigen. Het thema van Mr. Dark werd uitgevoerd op een draaiorgel dat prachtig paste in de entourage van de si- nistere kermisexploitant. Vervolgens waren er andere thema's die vol suspense Toen de Britse regisseur Jack Clayton zaten en het boze vertegenwoordigden, werd gevraagd om de roman Something steeds op niet al te nadrukkelijke wijze, Wicked This Way Comes van Ray Bradbu- met eerst een dodenmars en tegen het einde ry te verfilmen viel de keuze voor een ge- wilde en onstuimige stukken. Voor de wat schikte componist wat hem betreft al snel opgewektere en serieuze passages in de op Georges Delerue. Hun voorspoedige film - waaronder de relatie van een van de samenwerking reikte terug tot The Pump- jongens met zijn vader - schiep Delerue kin Eater (1964) en Our Mother's House muziek die meer aansloot bij de van hem (1967) en kwam andermaal tot bloei bij bekende lyrische klanken, vertolkt door deze nieuwe productie. Althans, zo leek onder meer de dwarsfluit en een woud aan het op het eerste oog. Delerue was vlak violen. Gergely Hubai kenschetst Delerues voordat hij aan deze score begon verhuisd score in zijn boek over afgewezen scores - naar Los Angeles nadat hij een Oscar had Torn Music (2012) - als volgt: ‘Het naast gewonnen voor zijn score voor A Little elkaar gebruiken van vrolijke muziek en Romance (1979). De aanbiedingen uit nogal onheilspellende muziek leidde tot Hollywood stroomden binnen en deze een dissonant geheel dat past bij een opdracht was een van de eerste in zijn kermis van het kwaad.’ nieuwe omgeving.

De filmopnamen werden na drie maanden wegend effectieve score eindigde met een voltooid in december 1981. Regisseur happy end, gespeeld door onder meer de Clayton toonde zich in eerste instantie te- mondharmonica. In 2009 bracht Intrada de vreden over de score. De componist was er score uit als Special Collection, net zoals zelf eveneens zeer ingenomen mee. En de versie van Delerue ook als Special toen sloeg het noodlot toe. De producent Collection het licht zag. van de film, Walt Disney Productions, had het plan gevat om ook films voor de vol- wassen markt te produceren en niet alleen maar animatie- en familiefilms te maken. Desondanks keurde de directie evenals het publiek bij een test-screening de film af. Delen van de film dienden opnieuw te worden opgenomen en aan de montage moest ook het nodige worden veranderd. En tot Delerues ontzetting werd zijn score geheel overboord gegooid om plaats te maken voor een nieuwe. Zijn originele muziek werd als veel te somber dan wel duister bestempeld. Ongeschikt dus voor een kin- derfilm, terwijl Disney juist een meer vol- wassen richting op wilde gaan. Ondanks Claytons bemoeienis betekende dit oordeel het vertrek van Georges Delerue, de grote Something Wicked This Way Comes zou Franse filmcomponist die geschiedenis had uiteindelijk op 29 april 1983 in roulatie geschreven in eigen land, maar hier in gaan. De film was geen groot succes in de Hollywood het onderspit moest delven. Amerikaanse bioscopen. Ray Bradbury was gematigd tevreden over het eindpro- Dienstbaar duct. In Nederland is de film nooit officieel uitgebracht. Met James Horners carrière Om de film muzikaal van de ondergang te ging het na deze goed ontvangen score al- redden werd het indertijd nog jonge mu- leen maar bergop. Georges Delerue zou ziektalent James Horner ingevlogen. Hij nog tien jaar voornamelijk in Hollywood schreef binnen korte tijd een vervangende werkzaam blijven, evenwel zonder echt score die ijlings onder de opnieuw gemon- baanbrekende, vernieuwende scores voort teerde film werd geplaatst. In tegenstelling te brengen. Met Clayton werkte hij nog tot Delerues muziek die vooral het angst- twee keer samen voor Britse films: The aanjagende van Mr. Dark's personage be- Lonely Passion of Judith Hearne (1987) en nadrukte, bleef Horners muziek qua span- Memento Mori, een televisiefilm uit 1992, ning veel meer binnen de perken. Ook hij het jaar waarin hij overleed. In Georges kwam met enge klanken, maar die werden Delerue: Une vie (1998), de biografie die door muzikale effecten als de razende wind Frédéric Gimello Mesplomb over de en een snelle afwisseling met luchtige, re- componist schreef, kunnen we lezen wat gelrecht opgewekte muzikale passages gro- hij na zijn afwijzing te horen kreeg van tendeels getemperd. Ook bij Horner horen zijn collega's: ‘Kijk, je bent nu een echte we een prachtig hoofdthema en een draai- Hollywoodcomponist geworden. Van alle orgel, nu een wals van Johann Strauss spe- leden uit deze club is ooit een score lend, maar het klonk allemaal zorgelozer afgewezen.’ en daardoor heel wat geschikter voor een jong publiek. Horners dienstbare en over- PS

BOEKBESPREKING: Op de vlucht naar Hollywood

Doorgaans wordt een boek over filmmuziek geschreven door een wetenschapper, een journalist of een filmcomponist. Sounds of Hollywood is een vorig jaar in Duitsland verschenen boek van de in Zuid-Afrika geboren violist Daniel Hope. Getrouw aan de ondertitel onderzocht hij de rol van gevluchte Duitse en Oostenrijkse componisten en muzikanten bij het ontstaan van de klassieke filmmuziek in Hollywood in de jaren '30.

derzoek naar filmcomponisten als Franz Waxman, Erich Wolfgang Korngold, Frie- drich Hollaender, Max Steiner en bezocht hij de zoon van Arnold Schönberg die vertelde over de mislukte poging van zijn vader om een heuse filmscore te componeren. Het cruciale aandeel van deze componisten in het ontstaan van de klassieke Holly- woodscore doet Hope uit de doeken. Dat doet hij niet altijd even overtuigend, maar zijn enthousiasme en gedrevenheid deze en ook minder bekende filmcomponisten als Werner Richard Heymann en Hanns Eisler een plek te geven in de filmgeschiedenis is meer dan terecht. Met een bezoek aan de bejaarde André Previn, ook gevlucht voor de Nazis, besluit hij zijn missie.

Juist zijn klassieke achtergrond als violist die ook open staat voor filmmuziek - Korn- golds vioolconcert is een van zijn favoriete stukken - verklaart zijn sterke betrokken- heid bij de tragische levensverhalen van de

naar Hollywood gevluchte componisten. Daniel Hope (Durban, 1973) kreeg bij het Het vlot geschreven, Duitstalige boek le- schrijven van dit werk hulp van Wolfgang vert niet echt nieuwe inzichten op omtrent Knauer die als radiomaker en auteur werk- de gouden jaren '30 en het belang van de zaam is geweest. Uitgangspunt voor zijn besproken componisten, maar is als ken- zoektocht is een concert dat in november nismaking met een fascinerend stuk film- 2013 - precies 75 jaar na de Kristallnacht - muziekgeschiedenis toch de moeite waard. bij de Brandenburger Tor in Berlijn plaats- vond. Muziek van gevluchte, veelal joodse Sounds of Hollywood: Wie Emigranten aus componisten werd bij die gelegenheid uit- Europa die amerikanische Filmmusik er- gevoerd en de eveneens joodse Hope was fanden. Daniel Hope, Wolfgang Knauer. een van de optredende artiesten. Sommige Rowohlt Verlag GmbH, Reinbek bij Ham- van hen maakten een diepe indruk op hem burg, 2015. ISBN 978-3-498-03023-0, 320 en wakkerden zijn nieuwsgierigheid naar blz. Prijs: € 19,99. de beginjaren van de klassieke filmmuziek in Hollywood aan. PS

Hope heeft zelf in de Hollywood Bowl gespeeld en rondom dit optreden deed hij on-

RECENSIES

ROOM Lakeshore Records LKS 21 tracks, 44:14

De Ierse componist Stephen Rennicks werkt al sinds begin jaren '90 voor films. Bekend werd hij door zijn samenwerking met regisseur Lenny Abrahamson. Vorig jaar draaide hun film Frank met Michael Fassbender in de Nederlandse bioscopen. Nu is er Room, hun nieuwste film waarvoor actrice Brie Larson vorige week een Oscar als beste actrice won. Room is een kleinschalige film die zich gedurende de eerste helft in een kleine ruimte afspeelt. Rennicks schreef korte stukjes muziek die door deze beslotenheid aanvankelijk intiem en onopgesmukt aandoen. De nummers klinken soms als slaapliedjes, zoals Wardrobe en Out of Wardrobe, wanneer de kleine Jack in bed ligt. Ren- nicks gebruikt zijn muziek allengs om ook de veranderingen die moeder en vooral zoon in- nerlijk doormaken tastbaar te maken. Hebben de composities in dit eerste claustrofobisch aandoende deel amper een melodie, halverwege de film krijgt de muziek zo nu en dan een vollere klank zoals in het aangrijpende, melodieuze Cops. Het hoofdthema blijft gedurende de film terugkeren in een eenvoudig arrangement, dat gaandeweg met orkestrale begeleiding tot volle wasdom geraakt. Rennicks sluit de film en de cd af met twee langere stukken die door hun kalme spel de rust uitstralen die beide filmpersonages ertoe brengt hun beladen verleden af te sluiten. In zijn bescheiden aanpak heeft Rennicks de gepaste muzikale begeleiding voor deze aangrijpende film gevonden.

THE BIG SHORT Download via iTunes 23 tracks, 38:34

Past er eigenlijk wel muziek in een twee uur durende film over de beurscrisis waarin ook nog honderduit wordt gepraat? In The Big Short van Adam McKay weerklinkt op gezette tij- den een kort deuntje of een handvol akkoorden, nu weer in de vorm van een walsje, dan weer een plukje bigbandjazz en dan weer ritmische stukken die klinken als getik op een toetsen- bord of nerveuze elektrische pianoklanken die de sfeer die veelal om te snijden is, op gemene wijze kleuren. Inderdaad, praktisch alle tracks op deze download zijn aan de korte kant, slechts twee tracks duren langer dan twee minuten. En daarin ontwikkelt zich heel voorzichtig een melodie, meer niet. Sluitstuk is een lange suite (11:55) die door piano wordt uitgevoerd: somber, ernstig en melodisch. De componist van deze op- merkelijke score is de nog vrij onbekende Nicholas Britell die vervreemdende, soms gejaagde muziek schreef voor een hilarische komedie die soms ronduit verbijsterend is. Mede dankzij het soms ironische muzikale commentaar van de veelbelovende Britell valt alles toch te volgen in deze film. PS

VICTOR FRANKENSTEIN La-La Land Records LLLCD 1368 32 tracks, 68:27

Mary Shelley's Frankenstein is al vaak verfilmd, en nu is er een nieuwe versie, geregisseerd door Paul McGuigan, waarbij het verhaal vanuit het perspectief van Igor (Daniel Radcliffe), de assistent van Victor Frankenstein (James McAvoy), wordt belicht. De muziek voor deze film is van Craig Armstrong. De componist geeft de film hier en daar een bombastische symfonische score met toevoeging van elektronica. Ook kan hij heel subtiel zijn met rustige thema's die het aanhoren zeker waard zijn. Zoals het hoort geeft ook hier de muziek de sfeer van de film aan. De score is gevarieerd met spanning en actie tot dra- matiek en geweld. Ook is er prachtige muziek voor de rustige delen in de film. Toch is het ondanks het hoge symfonische gehalte niet een score die eruit springt. Wat wel weer jammer is, want een pakkend thema dat je na de film nog meefluit heeft een meerwaarde. Dit komt helaas bijna nooit meer voor. Ondanks dat is de muziek voor Victor Frankenstein een dege- lijke score die zijn werk in de film goed doet. En ook als soundtrack is het een interessant geheel met veel variatie en koorwerk dat de score extra dimensie geeft. Al is niet duidelijk of het koor uit een computer komt of echt is. Bij iTunes zit er helaas geen boekje bij met die informatie …

MUSIC FOR A SMALL ORCHESTRA Bolli Records 0006 18 tracks, 43:04

Onlangs verscheen deze cd van de Belgische componist Guy van Nueten. Op het eerste oog lijkt het om zijn nieuwste al- bum te gaan, maar wie goed kijkt ziet dat we hier van doen hebben met de muziek voor de film Milo van Berend en Roel Boomsma uit 2012. Indertijd was deze film over de jonge Mi- lo die lijdt aan een nare huidziekte een bescheiden succes in de Nederlandse filmtheaters. De originele score werd geschreven door Guy Van Nueten die eerder al naam had gemaakt met zijn muziek voor films als Ex Drummer (2007) en Pulsar (2011). Van Nueten opent film en cd met het overrompelende hoofdthema, getiteld Milo's Theme. Het zowel lyrische als droefgeestige thema wordt op piano gespeeld en dat instrument zal in nagenoeg alle volgende composities de hoofdrol spelen. Veel van die pianostukken kennen een strak ritme dat nu eens de ongedurigheid van Milo uitdrukt en dan weer heftige emoties oproept zoals in Dysfunctional Family Climax waar fluit en piano op elkaar botsen, zo lijkt het. In een enkele track (Mixed Celtic Emotions) is de piano afwezig en nemen enkele strijkers en vooral de fluit de leidende rol over. Van Nueten heeft een reeks veelzijdige composities geschreven die ook buiten de film keer op keer weet te boeien. In 2012 viel de muziek al op door zijn integere inbreng zonder de film naar de achtergrond te drukken. Voorwaar, een prestatie van formaat van componist Guy van Nueten.

THE LADY IN THE VAN Sony Classical 88875093632 23 tracks, 57:53

Een Britse komedie van Nicholas Hytner met in de hoofdrol Maggie Smith die we allemaal kennen uit de tv-serie Down- ton Abbey en uit de Harry Potter films. De muziek voor The Lady in the Van is van George Fenton, een Britse componist die al veel mooie muziek op zijn naam heeft staan maar toch altijd wat op de achtergrond blijft. Zijn grootste films waren Gandhi (1982), Dangerous Liaisons (1988) en Groundhog Day (1993). Voor The Lady in the Van schreef Fenton een prachtige wals in de stijl van de Tweede Wals van Sjostakovitsj. Let wel, de wals voor de score is geheel van Fenton en geeft de film direct een vrolijke sfeer. Fenton is een componist die voor een symfonische score gaat zonder elektronica. De mooie wals keert gelukkig nog een paar keer terug in andere variaties. Ook schreef Fenton een tango die rustig wordt opgebouwd in een mooie orkestratie met als titel Two Women. Het geheel is een gevarieerde score geworden met rustige, spannende, grappige maar vooral mooie thema's. De soundtrack bevat als bonus ook nog enkele stukken van Franz Schubert en Frédéric Chopin die ook in de film voorbijkomen. Een heerlijke score bij een biografische film vol Engelse humor. Om een indruk van de muziek te krijgen kun je op IMDB de trailer bekijken waar de score ook in zit.

GODS OF EGYPT Varèse Sarabande 3020674018 26 tracks, 75:04

Gods of Egypt is een grootscheepse productie van de in Egypte geboren regisseur Alex Proyas. Marco Beltrami schreef een breed opgezette score die volgens hemzelf zijn omvangrijkste project ooit was. Na een rustig begin waarin we eerst het pakkende hoofdthema horen en direct daarna het thema voor de jonge geliefden volgen al snel de fanfares en de woeste orkestrale actiestukken die het grootste gedeelte van deze cd beslaan. Die actiemuziek is goed gemixt op de soundtrack en komt nog beter tot zijn recht op deze geluidsdrager. Hoogtepunt zijn twee tracks - getiteld Obelisk Fight Part 1 en Part 2 - die de climax van de film begeleiden. Veel koorzang, muzikaal geweld en de on- vermijdelijke etnische instrumenten (veel Egyptische houtblazers en oosterse percussie) pas- seren de revue en zorgen voor een opzwepende, soms zelfs zinderende muzikale omlijsting van dit van-dik-hout epos dat helaas niet altijd weet te overtuigen. Gelukkig staat Beltrami altijd garant voor vakmanschap en daar is bij deze score ook overwegend sprake van: zowel voor de gespierde actiemomenten als voor de intieme liefdesscènes, getuige het poëtische thema voor de zegevierende Bek en Zaya. Beltrami's volgende klus is Ben-Hur.

HOLLAND: NATUUR IN DE DELTA EMS Films 9 7809079 703210 21 tracks, 59:05

Weer een cd van Bob Zimmerman (67)! Konden we nog niet zo lang geleden genieten van zijn muziek voor De nieuwe wildernis, nu is er de muziek voor de nieuwe natuurfilm Hol- land: Natuur in de Delta van de makers van De nieuwe wildernis. Zimmerman behoeft hier al lang geen introductie meer. Als zeer veelzijdig componist en vooral arrangeur heeft hij een enorme staat van dienst, ook als filmcomponist. Wie herinnert zich niet de muziek van An Bloem, De avonden, For My Baby, Snapshots, Tirza of Süskind? Onlangs hoorde ik uit die laatste film weer het mooie, melodieuze thema Summer 1945 met Janine Jansen op viool. Een thema dat zo gebruikt had kunnen worden in Spielbergs Schindler’s List. Holland: Natuur in de Delta, helaas veel minder bioscoopbezoekers dan zijn voorganger De nieuwe wildernis, is een ode aan onze rivieren en kustgebieden. We genieten van de rijke natuur in de delta, waarbij de focus ligt op de Biesbosch. Hoofdrolspelers zijn een zeearend, stekelbaarsjes, hazen, bevers en vlinders. Zimmerman weet dat muzikaal weer rijk te ondersteunen. The Delta Prologue en The Delta Finale zijn weer van die mooie, lange orkestrale thema’s die ons een muzikaal beeld laten horen van het kustgebied, aan het eind weer langzaam aanzwellend tot een climax. Zimmerman gebruikt de stem van onze meest bekende mezzosopraan Tania Kross als een instrument, net als Morricone dat vroeger deed bij zijn muziek voor een aantal spaghettiwesterns. Het geeft een extra gevoelige dimensie. De epische reis die een stekelbaars onderneemt naar zijn paaigronden wordt meesterlijk ondersteund met lange thema’s als The Stickleback Journey en The Arrival of the Sticklebacks; je hoort ze zwemmen door het mooie arrangement. Daarnaast zijn er talrijke andere hoogtepunten die meestal wat korter duren. Muzikaal gezien sluit deze cd weer mooi aan bij Zimmerman's eerdere werk. De cd is helemaal “af” dankzij de zoveelste medewerking van het Metropole Orkest, nu onder leiding van Dick Bakker. De cd is onder meer verkrijgbaar via de site van EMS Films en kost € 12,99. JW

ANOMALISA Lakeshore Records LKS 14 tracks, 43:54

De Amerikaanse filmcomponist Carter Burwell werd door de filmcritici van Los Angeles uitgeroepen tot beste componist van 2015. Hij kreeg deze onderscheiding voor zijn muziek voor Carol en Anomalisa. Deze laatste film is een geestige stop-motion animatiefilm van Charlie Kaufman waarvoor Burwell een speelse, zo nu en dan inventieve score schreef. Naast een flinke dosis tintelende, sprookjesachtige klanken schotelt de componist ons ook minimalistische, droefgeestige stukjes voor teneinde betrokken te raken bij de belevenissen van de hoofdfiguren. Die serieuze stukjes worden op deze cd afgewisseld door stukken dialoog, maar soms worden dialoog en muziek ook door elkaar gepresenteerd en dat is even wennen. Leuk is het door de componist geschreven liedje None of Them Are You op tekst van Kaufman. Burwells veelal door snaarinstrumenten gedomineer- de score draagt zijn steentje bij aan de onwerkelijke, vaak malle gebeurtenissen in de film. PS

IL TERRIBILE ISPETTORE Digitmovies DGST008 15 tracks, 45:27

Il terribile ispettore (1969) is een Italiaanse komedie geregisseerd door Mario Amendola. De hoofdrol wordt gespeeld door Paolo Villaggio die een paar jaar later zou doorbreken met zijn rol als Fantozzi. De muziek is van Carlo Rustichelli en werd gedirigeerd door Roberto Pregadio. De eerste track is een vocaal nummer door onder andere Paolo Villaggio en had destijds een carnavalskraker geweest kunnen zijn. Dit thema doet een beetje aan Brancaleone denken en staat er aan het eind van de cd nogmaals in een mono alternatieve versie op. Opmerkelijk en grappig is track 7: Funerale buffo, een be- grafenismars die omslaat in een bruiloftsmars. Carlo Rustichelli heeft de reputatie om alle filmgenres van muziek te kunnen voorzien. Toch is zijn stijl herkenbaar. Een Hammondorgel met klein orkest laat allerlei variaties in diverse orkestraties van thema's horen. Leuk is dat het ongebruikelijk van tuba tot klarinet gaat en van elektrische gitaar tot piano. Deze vrolijke score verschijnt, compleet met alle tracks uit de mastertape in stereo, nu eindelijk op cd. Van deze score bestond nooit eerder muziek op plaat of cd. Voor de fans van Rustichelli een leuke aanvulling op de verzameling. Jammer dat de film buiten Italië onbekend is gebleven. Het geïllustreerde boekje heeft tekst en uitleg door Claudio Fuiano in het Italiaans en Engels.

SPOTLIGHT Howe Records HWR-1021 18 tracks, 33:13

Welke muziek zou goed passen bij een film over de onthulling van seksuele misstanden in de katholieke kerk? Howard Shore schreef een relatief korte, sobere score voor Spotlight, de film van Tom McCarthy over deze netelige kwestie in Boston aan het begin van deze eeuw. Tegen een elektronische achtergrond worden de verschillende composities op piano uitgevoerd, even bescheiden als sober. Het veelal haastige ritme waarin Shore ons muzikaal voorgaat, ondersteunt het verbijsterende verhaal evenals de jachtige montage waardoor de film met vaart naar een onontkoombare climax leidt. Meteen in Spotlight, de eerste track op de cd, voelen we dat ongemakkelijke dat grote delen van de score kenmerkt, waarna er in de tweede track - Deference and Complicity - geen houden meer aan is: de onthullingsmachinerie komt in beweging om niet meer te stop- pen. In een handvol stukken, zoals The Children en Pain and Anguish, voltrekt de muziek zich in een rustig tempo met onthutsend pianospel. Kort, maar krachtig, zo zou deze score van de Canadese meester kernachtig kunnen worden gekarakteriseerd. Maar evenzeer: gepast en allerwegen overtuigend.

FILM NOIR AT PARAMOUNT Intrada Special Collection ISC 335 Cd 1: 34 tracks, 75:18 Cd 2: 30 tracks, 75:42

Intrada bracht op de valreep van vorig jaar deze dubbel-cd uit met muziek uit film noirs van Paramount uit de jaren '40 en '50 van de vorige eeuw. Deze verzameling is een staalkaart aan donkere, onheilspellende en soms bitterromantische filmmuziek die destijds in veel studio's werd geschreven voor films die zich in een sombere, schaduwrijke wereld afspeelden, bevolkt door helden met scheurtjes en vrouwen als femmes fatales. Doem, noodlot en een zwart randje kenmerken ook de muziek in dit filmgenre. Zeven scores bevat deze dubbel-cd en de samenstellers pakken meteen uit met een van de eerste exemplaren van deze stroming, het nog altijd heftige Double Indemnity (1944) van Billy Wilder. De regisseur kon zich geen betere componist wensen dan Miklós Rózsa die meteen met zijn eerste film- noir-muziek liet horen hoe je dit soort klussen diende aan te pakken. Direct in de eerste track horen we een omineuze paukenslag die het noodlotsthema aankondigt gevolgd door het motief met de nerveuze strijkers die het ongemak en het slechte karakter van de hoofdfiguren aanduidt. Zelfs het liefdesthema voor dit inslechte duo kent naast heftige romantiek iets tragisch. Met deze drie muzikale bouwstenen creëerde Rózsa een ijzingwekkende score die als referentiepunt zou dienen voor komende generaties filmcomponisten. De tweede score is opnieuw voor een film van Billy Wilder. Hugo Friedhofer schreef voor diens Ace in the Hole (1951) een score waarin de sporen van Rózsa hoorbaar zijn, maar die ook minder heftige momenten kent naast enkele jazzstukken. In Grand Finale werkt Friedhofer het hoofdthema grandioos uit. Ook Franz Waxman maakt zijn opwachting en wel met zijn huiveringwekkende score voor Sorry, Wrong Number (1948) van Anatale Litvak. Met weinig bombarie kneedt Waxman suspensemuziek die soms inventief (telefoongeluiden in het hoofdthema) en meestentijds op fluistertoon toch een maximaal effect weet te sorteren. De vier resterende scores volgen op de tweede cd, met als eerste de muziek van de vrij onbekende Amerikaan Gail Kubik die voor The Desperate Hours, een gijzeldrama van William Wyler uit 1955, een kleine score schreef die uiteindelijk nauwelijks werd gebruikt. Dat is jammer, want het stacca- toritme en de pointillistische klanken vergroten de spanning prima. The Scarlet Hour (1956) van Michael Curtiz kent een score van Leith Stevens vol doem en noodlot, Union Station (1950) van Rudolph Maté heeft een krap zeven minuten durende tamelijk milde noirscore van Heinz Roemheld en als afsluiter duikt Victor Young op. Die schreef voor I Walk Alone (1948) van Byron Haskin een meeslepend liefdesthema dat alle doemmuziek overschaduwt. Deze verzamel-cd van Intrada zorgt voor een welkome kennismaking met minder bekend werk, maar ook de wellicht bekende scores zijn nog altijd het beluisteren waard. PS

THE HATEFUL EIGHT

Quentin Tarantino kwam onlangs met zijn achtste speelfilm The Hateful Eight spectaculair in de bioscopen met enkele kopieën in 70mm grootbeeld. De film wordt wel een western genoemd, maar is in feite een mysterieus misdaaddrama geschreven door de regisseur zelf. Tarantino is al jaren fan van Ennio Morricone. Het mag welhaast een wonder heten dat hij de Maestro heeft weten over te halen om zijn film van muziek te voorzien. Vincent Ward heeft in 1998 door Ennio Morricone een score laten schrijven voor zijn film What Dreams May Come. Ward vond de muziek niet goed genoeg en ging achter Morricone's rug om met Michael Kamen in zee die de uiteindelijke score voor de film heeft gecomponeerd. Morricone was van mening dat als een regisseur de muziek niet mooi vindt, je daarover in discussie gaat met de componist en die schrijft dan in overleg iets nieuws. Hij was dan ook furieus toen achter zijn rug om een ander het werk overnam. Toen hem in 2009 voor de film Nine van Rob Marshall hetzelfde overkwam (Andrea Guerra nam het over), zwoer Morricone nooit meer voor een Amerikaanse film te componeren. Tarantino heeft dus wat moeten inpraten op Morricone en hij heeft de componist de vrije hand gegeven voor de muziek. Morricone was onder de indruk van het script en heeft een pakkende score geschreven. Het hoofdthema is zo aangrijpend dat je het nooit meer vergeet. De score is in Praag opgenomen met het Czech National Symphony Orchestra. Toen de muziek bij de film gemonteerd werd kwam Tarantino tot de conclusie dat er nog een thema ontbrak bij een scène waarin een belangrijke brief wordt voorgelezen. Morricone was not amused dat hij nogmaals aan de slag moest. Maar na flink aandringen en de mogelijkheid om het in de beste studio op te nemen, Abbey Road in Londen, ging Morricone aan de slag. In deze studio zijn ook nog thema's opnieuw ingespeeld die Tarantino uit andere scores wilde gebruiken. Zo is er in de film het indringende thema Bestiality te horen uit de film The Thing (1982) van John Carpenter. Deze track staat niet op de reguliere soundtrack wegens rechten. Dit geldt ook voor muziek uit Exorcist II: The Heretic (1977) van John Boorman. Dat de muziek aanslaat blijkt wel uit de Oscar die de Maestro onlangs ontving voor deze score. Wel verdiend, hij had er naast zijn Honorary Award meer moeten hebben, maar door ongelukkige omstandigheden liep hij een paar keer het gouden beeldje mis. Zo heeft hij ooit voor Once Upon a Time in America (1984) van Sergio Leone een aanvraagformulier toegestuurd gekregen door de Academy om genomineerd te worden. Maar omdat Ennio geen Engels spreekt, heeft hij deze aanvraag aan de kant gelegd en toen hij een tijd later iemand had om het te vertalen, was de deadline ruim verstreken en waren de nominaties reeds verdeeld … Ook voor The Mission (1986) van Roland Joffé zou hij de Oscar winnen, ware het niet dat (ook toen al) de Academy een brief kreeg namens de zwarte gemeenschap in Hollywood dat het al weer een tijd geleden was dat een kleurling een gouden beeldje had gewonnen en dat het nu wel weer eens tijd werd voor een prijs. Toen nam de politiek het over en werd naarstig gezocht naar een genomineerde met een donkere huidskleur. Er was er één, Herbie Hancock, met zijn score voor 'Round Midnight. En zo liep Morricone weer een beeldje mis.

De soundtrack van The Hateful Eight is uitgebracht op diverse formaten:

1. De reguliere cd met standaard boekje. Decca 00602547694898. 2. Een dubbel-lp op Decca met een uitklaphoes, met de binnenhoezen bedrukt en een mooie poster bijgesloten. Deze twee zijn gewoon in Nederland verkrijgbaar. Decca 4769494 + Abbey Road lp.

3. Het Amerikaanse label Third Man Records heeft in de Verenigde Staten een luxe uitgave gemaakt met een 3x uitvouwbare hoes voorzien van mat laminaat en spotlak waardoor het lijkt of de bloedspetters er echt op liggen. Deze uitvoering heeft twee uitvouwbare posters waarvan er één met een lengte van 1,52 meter en een 30x30 cm boekwerk met foto’s uit de film. Third Man Records TMR 364. 4. In verband met de Oscaruitreiking werd er in Amerika ook een For Your Considera- tion cd geperst voor de leden van de Academy om Morricone's muziek te promoten voor een Oscar. Deze cd is niet in de winkels te koop maar heeft wel wat extra muziek die niet op de reguliere persingen staat. The Weinstein Company, For Your Considera- tion, 14 tracks, 30:02. 5. In Engeland heeft Decca een 3 dubbele lp uitgebracht met op de derde plaat (los bijge- leverd in aparte hoes) de Abbey Road opnamen die allemaal afwijken van wat er op de reguliere uitgaven staat. Inclusief de opnieuw ingespeelde muziek uit The Thing en Exorcist II: The Heretic en als bonus The Battle of Algiers en Allonsanfàn. Deze per- sing heeft geen labelmerk en is hand genummerd in een oplage van 1000 exemplaren. Abbey Road lp, 10 tracks, 39:27. 6. In de Verenigde Staten had Third Man Records na de luxe lp en ter gelegenheid van de Golden Globe Awards voor Morricone ook nog een munitiekistje uitgebracht met echte kogelgaten en voorzien van een gegraveerd deksel met het logo van The Hateful Eight. Daarin bevinden zich acht singles met op elke hoes één van The Hateful Eight en de soundtrack van Morricone verdeeld over de acht schijven op rood vinyl. Ook nog een kopie van de eerder genoemde brief, met bloedvlekken en al. Tevens de dubbel-lp met alweer een andere hoes. De soundtrack heeft, net als alle Tarantino soundtracks, ook een paar dialoog-hoogtepunten uit de film en tevens een paar oude songs van onder andere Roy Orbison. De soundtrack is een echte aanrader, de cd is het goedkoopst, de hoezen van het vinyl het mooist. Box + 2 lp's, USA: Third Man Records TMR 365, 28 tracks, 78:19.