Polowanie na króliki reż.

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELI

SPIS TREŚCI

1. Informacje o filmie. (str.2). 2. Scenariusz lekcji języka Polskiego. (str.5) Temat: Prawo, które łamie wolnośd – o filmie „Polowanie na króliki” Phillipa Noyce`a. 3. Scenariusz lekcji wychowawczej i WOS. (str.9) Temat: W imieniu prawa zabieram Ci wolnośd! Załącznik 1: Słownik pojęd (str.11) Załącznik 2: Arkusz analizy SWOT (str.12) Załącznik 3: Metaplan (str.13) 4. Scenariusz lekcji geografii (str.14) Temat: Kolonializm Australii na podstawie filmu „Polowanie na króliki”, reż. Philip Noyce

1 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

INFORMACJE O FILMIE

NOTA O FILMIE

Tytuł: Polowanie na króliki (Rabbit-Proof Fence) Kraj i rok produkcji: Australia 2002 Reżyseria: Phillip Noyce Scenariusz: Christine Olsen na podstawie książki Doris Pilkington “Follow the Rabbit-Proof Fence” Zdjęcia: Christopher Doyle Muzyka: Peter Gabriel Montaż: David Coulson Obsada: Everlyn Sampi (Molly Craig), Tianna Sansbury (Daisy Kadibill), Laura Monaghan (Gracie Fields), David Gulpilil (Moodoo), Ningali Lawford (Maud), Myarn Lawford (babcia Molly), Deborah Mailman (Mavis), Jason Clarke (posterunkowy Riggs), Kenneth Branagh (A.O. Neville), Natasha Wanganeen (Nina, szefowa internatu), Garry McDonald (Mr. Neal, mężczyzna znad Moon River), Roy Billing (inspektor policji), Lorna Leslie (pani Thomas), Celine O'Leary (pani Jessop), Kate Roberts (kobieta znad Moore River)

NAGRODY

 Australijskie Nagrody Filmowe: najlepszy film, najlepsza muzyka oryginalna, najlepszy dźwięk; nominacje: najlepszy aktor w roli drugoplanowej – David Gulpilil; najlepsze zdjęcia, najlepsze kostiumy, najlepsza reżyseria, najlepszy montaż, najlepsza scenografia, najlepszy scenariusz adaptowany  Nagrody Publiczności na: Aspen Filmfest, MFF Denver, MFF Durban, MFF Edynburg, MFF Leeds, MFF Sao Paulo, MFF Valladolid  Nagroda Australijskich Krytyków Filmowych dla Phillipe’a Noyce’a i Christine Olsen, nominacja dla najlepszej aktorki – Everlyn Sampi, za zdjęcia, muzykę i dla najlepszego filmu  Nominacja do Złotego Globu za muzykę oryginalną dla Petera Gabriela  Nagroda Londyoskich Krytyków Filmowych – Reżyser Roku (również za „Spokojnego Amerykanina”)  Nagroda Freedom of Expression amerykaoskiego Stowarzyszenia Recenzentów (również za „Spokojnego Amerykanina”)  Nagroda Human Rights – Specjalne Wyróżnienie Stowarzyszenia Krytyków Filmowych z San Francisco

NOTA O REŻYSERCE Phillip Noyce – reżyser i scenarzysta australijski. Urodził się w 1950 r. w Griffith w Nowej Południowej Walii (Australia). Jako 12-latek przeniósł się z rodziną do Sydney. W wieku 18 lat zrealizował swój pierwszy film, 15-minutowy Better to Reign in Hell (Lepiej rządzid w piekle). W 1973 roku został przyjęty do właśnie założonej (z wybitnym udziałem prof. Jerzego Toeplitza) Australian National Film School i jest jednym z pierwszych jej absolwentów. W czasie studiów zrealizował m.in. 50-minutowy dokument Castor and Pollux (1973), który został uznany za najlepszy australijski krótki film w 1974. Jego pierwszy profesjonalny film to 50-minutowa docu-drama God Knows Why, But It Works (Pan Bóg raczy wiedzied dlaczego, ale to działa), z 1975 roku. Ta realizacja utorowała mu drogę do fabuły, godzinnego filmu drogi Backroads, w którym zagrał aborygeoski aktywista Gary Foley. Pełnometrażowy debiut Noyce’a (reżyser i współscenarzysta) Front nowin () zadziwił dojrzałością. W emocjonującej, dramatycznej fabule o dwóch braciach – konkurujących ze sobą operatorach kronik filmowych sprzed epoki telewizji, Noyce zamknął historię pierwszych dziesięciu

2 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty. powojennych lat Australii (1946-1956). Film zdobył Australijskie Nagrody Filmowe za najlepszy film, najlepszą reżyserię i najlepszy scenariusz oryginalny, stając się też w Australii hitem frekwencyjnym. Zdobył uznanie za granicą: otwierał London Film Festival i jako pierwszy australijski film pokazywany był na New York Film Festival. Sukcesy utorowały reżyserowi drogę do Hollywood, gdzie zaczął pracowad pod koniec lat 80., specjalizując się w kinie gatunków, realizuje głównie filmy sensacyjne i thrillery polityczne (Czas patriotów, Stan zagrożenia, Oliver, Kolekcjoner kości). W 2002 r., po 12 latach pracy w Stanach Zjednoczonych, powrócił do Australii, by zrealizowad film o mrocznej karcie w historii swojego kraju – Polowanie na króliki, poświęcony australijskiemu „skradzionemu pokoleniu”. Niemal w tym samym czasie na ekranach pojawił się inny znaczący jego film: Spokojny Amerykanin (nominacja do Oscara za rolę dla Michaela Caine’a). Noyce ma także spory dorobek telewizyjny, pracował zarówno dla telewizji australijskiej, jak i amerykaoskiego Foxa.

WAŻNIEJSZE FILMY

That's Showbiz, Castor and Pollux (1973), Backroads (1977), Newsfront (1978), Heatwave (1982), (1987), Martwa cisza (Dead Calm, 1989), Ślepa furia (, 1989), Czas patriotów (Patriot Games, 1992), Sliver (1993), Stan zagrożenia (Clear and Present Danger, 1994), Święty (The Saint, 1997), Kolekcjoner kości (, 1999), Polowanie na króliki (Rabbit- Proof Fence, 2002), Spokojny Amerykanin (The Quiet American, 2002), Catch a Fire (2006).

O FILMIE

Polowanie na króliki to oparta na faktach przejmująca opowieśd o trzech aborygeoskich dziewczynkach, które, podobnie jak setki innych dzieci zrodzonych z mieszanych małżeostw, zostały siłą odebrane swoim rodzinom przez australijskie władze. Oficjalna polityka paostwa zakładała, że dzieci dzięki umieszczeniu i wychowaniu w ochronkach łatwiej zintegrują się z białym społeczeostwem. Dziewczynki, pod wodzą najstarszej z nich, Molly Craig, uciekają z obozu. Chod trudno w to uwierzyd, aż do 1971 roku w Australii obowiązywało (wprowadzone w 1905) prawo, dające rządowi absolutną władzę nad rdzennymi mieszkaocami kontynentu. Aborygeni zostali zamknięci w rezerwatach, z ograniczoną możliwością zmiany miejsca pobytu. W 1930 roku stanowisko koordynatora polityki wobec Aborygenów w zachodniej Australii objął A.O. Neville. Gorliwy urzędnik owładnięty fanatyzmem, usprawiedliwiał politykę wynaradawiania i pozbawiania tożsamości kulturowej współmieszkaoców kraju pokrętną ideologią zachowania czystości rasy – nasilił represje, wprowadzając m.in. prawo do odbierania rodzinom dzieci „mieszanych rasowo”. Warto pamiętad, że działo się to w okresie, kiedy w Europie szalały nacjonalizmy, a Hitler wprowadzał ustawy o zachowaniu czystości rasy. O ile jednak nazizm osądzono surowo, absurdalne prawa dotyczące ludzi o innym kolorze skóry – jak widad – nie spotkały się z potępieniem światowej opinii publicznej i trwały w niemal niezmienionym kształcie aż do lat 70. XX wieku! Aby opowiedzied o tych wydarzeniach, Noyce sięgnął po książkę autorstwa Doris Pilkington, która opisała losy własnej matki. Była jedną z dziewczynek, które odebrane matkom i wywiezione ponad 2000 km od domu, uciekły z internatu i wróciły do rodzin. W brawurowej ucieczce dziewczynki mogą liczyd tylko na siebie i znajomośd natury, która pomaga im przetrwad, a za jedyny drogowskaz służy im ciągnący się przez cały kontynent płot-siatka, mająca zatrzymad inwazję królików. Noyce opowiada nie tylko o walce Aborygenów o prawo do godności. Pokazuje też, co jest ich siłą, uświadamiając przy okazji widzom, jak absurdalne jest poczucie wyższości, które białej rasie służy za usprawiedliwienie protekcjonalizmu i okrucieostwa, z jakim jej przedstawiciele traktują ludzi o innym

3 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty. kolorze skóry. Świat dziewczynek – zgody z naturą, przeciwstawiony został hipokryzji i hałaśliwośd białych, oderwanych od głębi i siły życia. Kontrast między fanatycznym funkcjonariuszem opresyjnego systemu (rewelacyjna rola Kennetha Branagha) oraz spokojem i determinacją dzieci buduje film. Jest tu też postad prawdziwie tragiczna – tropiciel, prowadzący pościg za dziewczynkami, który służy białym, zdradzając swoich. Zagrał go jeden z najbardziej cenionych aktorów aborygeoskich, David Gulpilil. Film nie jest tylko koncertem aktorskich kreacji. O jego sukcesie wśród krytyki i publiczności zadecydowały też zdjęcia jednego z najwybitniejszych światowych operatorów, Christophera Doyle’a i muzyka Petera Gabriela, nadająca pustynnym obrazom niepowtarzalny klimat. Phillip Noyce oddał swoim filmem hołd „skradzionej generacji”, ale też wszystkim ludziom, którzy z determinacją walczą o godnośd i prawo do życia.

4 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO Opracowała: Jolanta Górecka

Temat: Prawo, które łamie wolnośd – o filmie Polowanie na króliki Phillipa Noyce`a.

CELE LEKCJI

Po lekcji uczeo powinien:  znad problematykę filmu Polowanie na króliki;  rozumied pojęcia: prawo białego człowieka, kultura Aborygenów, historia Aborygenów, segregacja rasowa, relacje międzyludzkie, tradycja i styl życia, rasizm;  umied analizowad różne stany emocjonalne człowieka;  umied analizowad wpływ mechanizmów społecznych i historycznych na życie zwykłego człowieka;  umied analizowad dzieło filmowe i tekst piosenki;  rozróżniad pojęcia: dramat, film przygodowy;  posługiwad się w trakcie analizy dzieła artystycznego pojęciami: ujęcie, scena, plastyka obrazu, muzyka etniczna.

METODY I FORMY PRACY

 miniwykład  burza mózgów  dyskusja kierowana  analiza tekstu piosenki  praca w grupie

ŚRODKI DYDAKTYCZNE  film: Polowanie na króliki, reż. P. Noyce, Australia 2002  materiały informacyjne dotyczące filmu i jego twórcy  piosenka Kocham wolnośd zespołu „Chłopcy z Placu Broni”

CZAS

2 lekcje

5 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Miniwykład. Nauczyciel przedstawia uczniom podstawowe wiadomości o reżyserze i filmie. Reżyserem filmu jest Australijczyk, od lat pracujący w Hollywood, Phillip Noyce. Historia przedstawiona przez niego jest autentyczna. Została opowiedziana w książce Doris Pikington, córki jednej z uczestniczek opisywanych zdarzeo, żyjących jeszcze w chwili realizacji filmu. Obraz powstał w 2002 roku. W Polsce wszedł na ekrany rok później. Nauczyciel podaje temat lekcji, stwierdzając, że będzie ona próbą odpowiedzi na pytanie, co wynika z przedstawionej w filmie historii. Podkreśla, że w temacie pojawia się słowo „prawo”, które w założeniu ma chronid prawa i wolnośd człowieka. Zapowiada, że podczas zajęd uczniowie będą się zastanawiad nad wpływem mechanizmów społecznych i historycznych na życie człowieka. Nauczyciel zapoznaje uczniów z podstawowymi informacjami o czasie i miejscu akcji filmu oraz o jego bohaterkach. Akcja filmu rozgrywa się w 1931 roku w Australii. Bohaterkami są trzy dziewczynki: 14-letnia Molly, 8-letnia Daisy i 10-letnia Gracie. Pochodzą one ze związków mieszanych: Aborygenów i białych. Aborygeni to rdzenni mieszkaocy Australii, przybyli tam około 40 000 lat temu, prawdopodobnie z Azji. W latach 1905–1971 w Australii obowiązywało prawo, dające rządowi pełnię władzy nad rdzennymi mieszkaocami kontynentu. W wyniku jego działania Aborygeni – wzorem północnoamerykaoskich Indian – zostali zamknięci w ściśle kontrolowanych przez paostwo rezerwatach, których mieszkaocy mieli ograniczone prawo poruszania się. W latach 30. w zachodniej Australii na stanowisko koordynatora polityki wobec Aborygenów powołano A. O. Neville`a. Za jego kadencji pojawiła się koncepcja, by dzieci pochodzące ze związków mieszanych, Aborygenów i białych, odbierad rodzicom i w specjalnych szkołach z internatami przystosowywad je do życia w białej społeczności. Uczniowie zapisują wybrane przez nauczyciela informacje. 2. Nauczyciel proponuje uczniom, aby przedstawili historię dziewczynek, bohaterek filmu, w punktach, za pomocą równoważników zdao.

Przykładowy zapis: 1. Życie w rodzinie zgodnie z naturą. 2. Brutalne wyrwanie ze środowiska i rozłączenie z matkami. 3. Pobyt w zakładzie. 4. Ucieczka. 5. Długa wędrówka. 6. Z powrotem w domu.

3. Dyskusja. Nauczyciel stwierdza, że analizując punkty planu, można dojśd do wniosku, że jest to bardzo prosta opowieśd. Zadaje więc uczniom pytania: Czy jest to historia ciekawa, czy nudna? Czy wzrusza, czy pozostawia obojętnym? Uczniowie najprawdopodobniej dojdą do wniosku, że opowieśd jest ciekawa. Zabierający głos w dyskusji mogą zapisywad swoje argumenty na tablicy. Przykładowy zapis. Zaciekawiło/wzruszyło:  plener – krajobrazy – zdjęcia  muzyka

6 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

 autentyzm historii  bohaterki – dzieci i ich przeżycia  przeżycia matki  niesamowita ucieczka  nieprawdopodobieostwo wygranej – udanej ucieczki

4. Dyskusja. Nauczyciel, nawiązując do wypowiedzi uczniów, pyta, co ich zdaniem umożliwiło dziewczynkom wygraną – udaną ucieczkę. Ich szanse były małe, a poradziły sobie. Nauczyciel doprowadza uczniów do konkluzji, iż determinację dziewczynek wzmocniła nie tylko miłośd do matek i ich wzajemna współpraca, ale także to, że żyły w zgodzie z naturą. Rozumiały ją i potrafiły przetrwad, nie zginąd z głodu i pragnienia. Umiały również poruszad się w dzikim terenie, określad kierunki geograficzne i zacierad ślady przed tropicielem. Tego wszystkiego nauczyły się, żyjąc w zgodzie z naturą w wiosce Aborygenów. Podczas dyskusji nauczyciel pyta uczniów, jak w związku z przedstawionymi wnioskami interpretują tytuł filmu. Wspólnie z uczniami przypomina, że australijską pustynię przecinał najdłuższy płot świata: ciągnący się z południa na północ kontynentu, mający powstrzymad przemieszczające się króliki, które były szkodnikami tamtejszych upraw. Możliwa interpretacja tytułu: płot jest z jednej strony drogowskazem. To dzięki niemu dziewczynki mogą iśd we właściwą stronę i trafid do domu. Z drugiej strony płot może byd też symbolem odgrodzenia świata Aborygenów od świata białych ludzi. W tym kontekście tytuł filmu Polowanie na króliki może symbolizowad, że tymi królikami są dziewczynki, które idą przy płocie. Przedstawiciel władzy i tropiciel wiedzą o tym i urządzają przy ogrodzeniu polowanie na dziewczynki jak na zwierzynę. Nawiązując do dyskusji i wniosków, nauczyciel pyta uczniów, o czym jeszcze w takim razie jest ten film. Czy jest tylko filmem przygodowym, opowiadającym o udanej ucieczce? Nauczyciel steruje wypowiedziami uczniów, doprowadzając ich do konkluzji, że film pokazuje przede wszystkim zderzenie dwóch światów. Świata białego człowieka i, uznanego przez niego za gorszy, świata Aborygenów. Proponuje w związku tym uczniom, aby zastanowili się, dlaczego do tego konfliktu dochodzi i postarali się przedstawid racje obu stron.

5. Praca w grupach. Nauczyciel stwierdza, że ten problem rozwiążą uczniowie w grupach. Dzieli uczniów na dwie grupy: A i B. Grupa A ma za zadanie przedstawid racje, motywacje urzędnika – koordynatora polityki wobec Aborygenów. Grupa B dziewczynek i ich rodzin – rdzennych mieszkaoców Australii. Uczniowie pracują w grupach, zapisując swoje propozycje w punktach. Po 10 min. nauczyciel prosi o przeczytanie zapisanych propozycji. Uczniowie czytają. Najlepsze argumenty zostają zapisane na tablicy.

Przykładowy zapis: A – należy chronid ludy prymitywne przed samymi sobą; Aborygeni muszą się przystosowad do życia w białej społeczności; powinni się uczyd kultury, higieny i stylu życia od wyżej stojących białych; Aborygeni są prymitywnymi, niewykształconymi poganami i mają się uczyd od rasy wyższej; jedyną szansą dla dzieci mieszanych jest odseparowanie ich od rodzin; w ten sposób można dbad o czystośd rasy.

B - chcemy żyd w swoich rodzinach zgodnie z naszymi wierzeniami i zwyczajami; nie jesteśmy gorsi od białych; to, że jesteśmy inni i żyjemy inaczej, nie oznacza, że jesteśmy gorsi; rozumiemy naturę i żyjemy z nią w harmonii; mamy wiele umiejętności, których nie posiadają biali; nie chcemy, żeby ktoś wbrew naszej woli nas uszczęśliwiał.

6. Dyskusja. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów i pyta, po czyjej są stronie. Czyje racje ich bardziej przekonują i dlaczego? Prawdopodobna argumentacja: jesteśmy po

7 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

stronie dziewczynek, bo rozumiemy ich pragnienie połączenia się z rodziną. Są dziedmi i przez to też są nam bliższe. Biali chcieli je pozbawid wszystkiego: rodziny, wiary, zwyczajów, języka. Ujęły nas swoją determinacją i odwagą. Nauczyciel, podsumowując dyskusję, zwraca uczniom uwagę na to, że działania wobec Aborygenów były planową akcją wynarodowienia. W tym celu wykorzystywano ideologię rasizmu. W zależności od poziomu klasy i jej wiedzy nauczyciel może zapytad uczniów, czy znają inne tego typu działania wobec grup narodowych czy rasowych. Może przywoład przykłady Indian północnoamerykaoskich, polityki segregacji rasowej prowadzonej przez RPA czy próby wynarodowienia Polaków podczas rozbiorów albo politykę rasistowską prowadzoną przez faszystowskie Niemcy (dzieci Zamojszczyzny). Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli zakooczenie filmu. Pyta, czy jest ono optymistyczne. Przykładowa wypowiedź: dziewczynkom udało się uciec i powrócid do mam. W zakooczeniu pojawiają się jako stare już kobiety i opowiadają dalszą historię swego życia. Nie była ona wesoła. Jedna z nich opowiada, że wyszła za mąż i urodziła dwie córeczki, ale została powtórnie zesłana do zakładu i znowu uciekła. Jedną córkę jej jednak odebrano i straciła ją. Wniosek. Zakooczenie nie jest w pełni optymistyczne. Dziewczynkom się udało, ale tego typu praktyki trwały dalej. O żyjącym wtedy, w dużej mierze wynarodowionym pokoleniu, mówi się: „skradzione pokolenie”.

7. Nauczyciel podsumowuje lekcję. Stwierdza, że również we współczesnym świecie spotykamy zachowania rasistowskie. Tego typu postawę widad często w dowcipach opierających się na przekonaniu o wyższości jednej rasy nad drugą. Zwraca uwagę, że wszelki rasizm jest niebezpieczny i w konsekwencji może prowadzid do niszczenia wolności człowieka. Nawiązując do tych słów, nauczyciel może odtworzyd piosenkę Kocham wolnośd grupy Chłopcy z Placu Broni. Po jej wysłuchaniu nauczyciel pyta uczniów, jaki jest związek tej współczesnej piosenki, a szczególnie jej refrenu, z filmem. Jako ostateczną konkluzję przypomina uczniom, że wolnośd jest najważniejszą wartością w życiu człowieka i mają tego świadomośd ludzie żyjący w każdej epoce historycznej, niezależnie od rasy czy narodowości.

Praca domowa

Napisz artykuł do gazetki szkolnej na temat rasizmu we współczesnym świecie. Możesz wykorzystad tytuł: Nie dzielmy ludzi na gorszych i lepszych ze względu na pochodzenie, rasę czy narodowośd.

8 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ I WOS Opracowała: Magdalena Ładyko

Temat: W imieniu prawa zabieram Ci wolnośd!

CELE LEKCJI

Po lekcji uczeo powinien:  wyjaśnid jaką rolę odgrywają więzi etniczne, plemienne, rodzinne na podstawie losów głównych bohaterek filmu Molly, Daisy, Gracie;  znad elementy historii, kultury, tradycji Aborygenów;  wyjaśnid argumenty, jakimi kierował się A. O. Nevill koordynator polityki rasowej wobec Aborygenów;  określid swoją przynależnośd do narodu i wskazad fakty jakie o tym decydują;  znad podstawowe dyscypliny pseudonaukowe, które decydowały o przynależności rasowej i określid konsekwencje z tego wynikające;  wyjaśnid mechanizmy prawne pozwalające na dominację jednego człowieka nad drugim;  podad konkretne przykłady paostw, społeczeostw, które stosowały lub stosują segregację rasową lub ją popierają;  wymienid i podad zasady działania instytucji chroniących podstawowe prawa człowieka;  wyjaśniad ze zrozumieniem pojęcia rasizm, autochtoni, Aborygeni, totem, eugenika, program Lebensborm;  wyrażad własną opinię i przedstawid argumenty wobec wydarzeo społecznych lub politycznych.

METODY I FORMY PRACY

 rozmowa nauczająca  metody aktywizujące np. analiza SWOT, metaplan  praca w grupach  dyskusja dydaktyczna, rozmowa kierowana  analiza źródeł  prezentacja multimedialna

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

 film: Polowanie na króliki, reż. P. Noyce, Australia 2002  mapa ścienna  podręcznik szkolny  Słownik pojęd i tekstów kultury pod redakcją Ewy Szczęsnej

CZAS

2 lekcje

9 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

PRZEBIEG LEKCJI

1. Wykład. Nauczyciel przypomina uczniom tematykę filmu i podaje podstawowe informacje o reżyserze i głównych bohaterkach, Mówi o autentyczności zdarzeo jakie miały miejsce w przeszłości w Australii. Na mapie ściennej uczniowie pokazują kontynent i określają miejsce zdarzeo. 2. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na zespoły kilkuosobowe i rozdaje arkusze do analizy SWOT. Podaje grupom główne tematy, nad którymi będą pracowali. Tematy: ucieczka dziewczynek z internatu, biały człowiek i jego zasady prawne i moralne stosowane wobec Aborygenów, segregacja i izolacja dzieci pochodzących z małżeostw mieszanych, izolacja ludności autochtonicznej w rezerwatach (problem może dotyczyd ludności Australii czy Indian w Ameryce), emigracja Molly, Daisy, Gracie do Anglii. Uczniowie w swojej pracy określają mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia wynikające z analizy problemu. Przedstawiciel zespołu krótko prezentuje stanowisko grupy. Krótka dyskusja w klasie pod nadzorem nauczyciela powinna prowadzid do ustalenia wspólnego stanowiska lub kompromisu. 3. Rozmowa. Nauczyciel w formie rozmowy nauczającej podaje podstawowe informacje o Australii i losie Aborygenów. Australia najmniejszy kontynent odkryty przez Europejczyków w XVI w. Przez blisko dwa wieki nikt nie chciał objąd we władanie tej nieprzyjaznej krainy. Dopiero wielki podróżnik James Cook w XVIII wieku (1768 r.) oficjalnie w imieniu króla Jerzego III przejął ją we władanie. Od początków rządów Anglików stosowano prawo miecza. Ludnośd Australii, Aborygeni napłynęła tam prawdopodobnie ok. 40–60 tys. lat temu z terenów Azji. Do przybycia Europejczyków prowadzili prymitywną gospodarkę opierającą się na łowiectwie, zbieractwie. Tworzyli wspólnoty plemienne, na czele których stali starzy mężczyźni pełniący rolę strażników tradycji. Czasami rolę tę sprawowały kobiety (przykład z filmu – babcia dziewczynki). Aborygeni doskonale znali tajniki natury, dzikiej przyrody. Powiązanie człowieka z naturą było częścią ich wierzeo, w których ogromną rolę odgrywała magia, przedmioty kultu – totemy. Po przyjeździe Europejczyków wyparci zostali na nieurodzajne tereny Australii Zachodniej i Północnej. Anglicy nie przyznali im pełnoprawnych praw obywatelskich, ich życie rodzinne, społeczne obwarowane był zakazami i nakazami prawnymi, na mocy których przymusowo odbierano dzieci z małżeostw mieszanych (przykład: dziewczynki, bohaterki filmu przymusowo umieszczono w internacie). Dopiero w 1967 roku Aborygeni otrzymali pełnię praw obywatelskich. Niewiele poprawiły się ich warunki życiowe. Sytuacja ich jest gorsza od pozostałych mieszkaoców: sześciokrotne wyższe bezrobocie i dwukrotnie niższe zarobki. Segregacja rasowa jest widoczna do dnia dzisiejszego, chociaż rząd Australii oficjalnie temu zaprzecza. Nauczyciel zwraca uwagę na datę otrzymania praw obywatelskich i podkreśla, że na świecie już od dawna działały instytucje chroniące podstawowe prawa człowieka, ale nie zauważały one problemu Aborygenów. Tu nauczyciel podaje przykłady np. Rada Praw Człowieka, Komitety do spraw Likwidacji Dyskryminacji Rasowej działające w ramach ONZ. Współcześnie tych instytucji jest bardzo dużo. Prowadzący zajęcia, poleca uczniom odszukanie tych instytucji korzystając z podręcznika lub z Internetu. Chętni lub wskazani przez nauczyciela uczniowie przekazują informacje klasie. W koocowej fazie lekcji nauczyciel zadaje uczniom pytanie, czy znają inne przykłady dyskryminacji jakiejś grupy społecznej czy etnicznej. Tu mogą się pojawid wypowiedzi opisujące politykę rasową nazistów w czasach II wojny światowej. Nauczyciel może wspomnied o pseudonaukowej działalności doktora Mengele, prowadzącego zbrodnicze badania na dzieciach w obozach koncentracyjnych. Można wspomnied także o nauce nazywanej eugeniką, która do dnia dzisiejszego ma swoich zwolenników. W ramach doskonalenia rasy ludzkiej w niektórych paostwach stosowano przymusową sterylizację kobiet i mężczyzn, a w Norwegii dopiero w 1977 roku wprowadzono dobrowolnośd tego zabiegu. Dramat dzieci, których ojcowie

10 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

byli Niemcami w Norwegii trwał wiele lat po II wojnie światowej i można go porównad do dramatu dzieci Aborygenów. Tam również siłą odbierano matkom dzieci, pozbawiano praw, przeprowadzano eksperymenty medyczne z wykorzystaniem LSD, poddawano przymusowej sterylizacji. 4. W podsumowaniu nauczyciel informuje uczniów, że w XXI wieku zjawisko rasizmu pojawia się w praktycznie wszystkich paostwach, w których zamieszkują cudzoziemcy lub emigranci o odmiennym kolorze skóry. Na koniec nauczyciel ocenia uczniów aktywnych podczas zajęd i zadaje prace domową.

PRACA DOMOWA

1. Gdzie współcześnie istnieją przypadki łamania podstawowych praw człowieka, w tym odbierania im wolności w ramach istniejącego porządku prawnego. Praca może byd wykonana w formie prezentacji multimedialnej.

2. Wyobraź sobie, że nie znasz prawdziwego zakooczenia dramatu bohaterki filmu Molly, napisz swoje zakooczenie.

3. W formie graficznej, z wykorzystaniem technik komputerowych, przedstaw przypadki łamania praw człowieka w różnych krajach i określ jaka jest skala tego problemu.

4. W formie prezentacji przedstaw w klasie informacje dot. warunków naturalnych, politycznych współczesnej Australii uwzględniając kulturę Aborygenów.

5. Uczniowie otrzymują tzw. metaplan wraz z poleceniem jego uzupełnienia.

ZAŁĄCZNIK 1 Słownik pojęd:

Aborygeni – nazwa rdzennej ludności Australii i Tasmanii. Autochtoni – rdzenni mieszkaocy danego terenu. Eugenika – pseudonauka o doskonaleniu ras ludzkich, propagująca eutanazję, sterylizacje i sztuczną selekcje ludzi. Działanie te miały doprowadzid do podniesienia społeczeostw na wyższy poziom cywilizacyjny. Lebensborm – źródło życia, program niemiecki realizowany w czasach II wojny światowej mający na celu stworzenie czystych rasowo ludzi. W ramach tego programu m.in. na Zamojszczyźnie przymusowo odbierano rodzicom dzieci i przeznaczano do adopcji w Niemczech. Rasizm – pogląd dzielący rasy ludzkie na lepsze i gorsze. Rasa lepsza – biała powinna dominowad nad innymi. Ideologia, która doprowadziła do dyskryminacji pewnych grup ludzi, stała się podstawą niemieckiego narodowego socjalizmu. Totem – przedmiot kultu niektórych grup społecznych, plemion.

11 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

ZAŁĄCZNIK 2 Arkusz analizy SWOT

Temat (problem)…………………………………………………………………

Mocne strony: Słabe strony:

Szanse: Zagrożenia:

12 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

ZAŁĄCZNIK 3 Metaplan

Problem: Rasizm na świecie

Jak było? (podaj przykłady)

Jak jest? (podaj przykłady)

Jak powinno byd?

Dlaczego nie jest tak, jak byd powinno?

Wnioski

13 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

SCENARIUSZ LEKCJI GEOGRAFII Opracowała: Agata Szydłowska

Temat: Kolonializm Australii na podstawie filmu Polowanie na króliki, reż. Philip Noyce

CELE LEKCJI

Po lekcji uczeo powinien:  określad położenie Australii;  wyjaśniad pojęcia: kolonializm, aborygeni, „skradzione pokolenia”, asymilacja;  podawad nazwisko pierwszego angielskiego odkrywcy Australii;  charakteryzowad politykę stosowaną przez Brytyjczyków wobec Aborygenów;  wyszukiwad informacje z tekstu źródłowego.

METODY I FORMY PRACY

 praca w grupach

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

 film: Polowanie na króliki, reż. P. Noyce, Australia 2002  teksty źródłowe  Szkolny słownik geograficzny Jana Flisa  mapa fizyczna Australii

CZAS

1 lekcja

PRZEBIEG LEKCJI

1. Praca z mapą i słownikiem. Wybrany uczeo wskazuje na mapie fizycznej Australię, określa jej położenie, podaje nazwę stolicy. Na podstawie Szkolnego słownika geograficznego uczniowie wyjaśniają pojęcie kolonializmu. 2. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy, każda grupa otrzymuje tekst źródłowy i pytania do niego. Po opracowaniu pytao wybrany uczeo z każdej grupy udziela odpowiedzi.

GRUPA I: ANGIELSKA KOLONIZACJA

W XVII wieku odkrywca, przyrodnik i korsarz w jednej osobie William Dampier był pierwszym Anglikiem, który zbadał i wyrysował na mapie części Nowej Holandii (Australia) i Nowej Gwinei. Dopiero w latach siedemdziesiątych XVIII wieku Australia ponownie wzbudziła zainteresowanie. Tym razem za sprawą Anglików, którzy po Holendrach przejęli kontrolę nad szlakami komunikacyjnymi we wschodniej Azji i Oceanii. Pierwszym angielskim odkrywcą w tym rejonie był James Cook, który w czasie swoich dwóch wypraw badał wybrzeża Australii: najpierw w 1770 wschodnie wybrzeża, począwszy od Zatoki Botanicznej. Następnie przesunął się wzdłuż wybrzeża w kierunku północnym, aż

14 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty. do Cieśniny Torresa, gdzie przedarł się przez Wielką Rafę Koralową. Na koniec przeszedł cały odcinek północnego wybrzeża. W czasie swej drugiej wyprawy w 1777 opłynął kontynent od południa. Cook ostatecznie określił rozmiary lądu i udowodnił brak rozleglejszej masy lądowej na południu. Na przełomie wieków za sprawą Bassa i Flindersa ostatecznie została wykreślona cała linia brzegowa Australii. W 1817 Phillip Parker King jako pierwszy opłynął cały kontynent w czasie jednej wyprawy. W 1814 Matthew Flinders zaproponował, by wyspę traktowad jako piąty kontynent i nazwad ją Australia. Nowa nazwa przyjęła się i wyparła używaną wcześniej – Nowa Holandia. Wkrótce po odkrywczych badaniach Jamesa Cooka rząd brytyjski podjął decyzję o zasiedleniu nowo odkrytego kontynentu Australii, kierując się prawdopodobnie m.in. chęcią rekompensaty za utracone w 1775 r. kolonie w Ameryce Północnej, które wybiły się wówczas na niepodległośd. W pierwszym rzędzie postanowiono w Nowej Południowej Walii, jak nazwał Cook odkryty przez siebie nowy kontynent, zorganizowad kolonie karne dla skazanych przestępców. Pierwsza portowa osada Port Jackson (późniejsze Sydney), zaczęła przyjmowad skazaoców brytyjskich już w 1788 r. Przypadła im pionierska rola w zagospodarowaniu wschodnich wybrzeży Australii. Karczowali oni lasy, zagospodarowywali nieużytki, hodowali owce na rozległych sawannach. Ale przede wszystkim budowali wzdłuż wybrzeży osady, które później przekształciły się w miasta portowe. W 1793 do Australii przybyli pierwsi wolni osadnicy. Początkowo osadnictwo rozwijało się na żyznych i przyjaznych klimatycznie wschodnich rejonach Australii, w okolicach dzisiejszego Sydney. Od kiedy wyprawa Gregory'ego Baxlanda przekroczyła Góry Błękitne i odkryła po ich zachodniej stronie żyzne pastwiska, osadnictwo, a wraz z nim wiedza o wnętrzu kontynentu, zaczęły się szybko rozwijad. Mimo to przez okres około 40 lat od założenia pierwszej osady Wielka Brytania traktowała Australię wyłącznie jako miejsce zsyłki więźniów. Do 1858 r. przewieziono ich z metropolii ponad 160 tysięcy. Właściwa kolonizacja, to jest większy napływ osadników wraz z rodzinami, zaczęła się dopiero po 1830 roku.

Źródło: www.wikipedia.pl

Pytania

1. Kto był pierwszym angielskim odkrywcą Australii?

2. Jaką rolę pełniła osada Port Jackson (obecne Sydney)?

3. W którym roku do Australii przybyli pierwsi wolni osadnicy?

GRUPA II: AUSTRALIA XIX WIEKU

Na początku XIX w. kontynent australijski zamieszkiwało ok. 300 tysięcy tubylczej ludności, zwanej Aborygenami. Żyli oni na bardzo niskim poziomie cywilizacyjnym, jakby z epoki prehistorycznej, licząc w skali europejskiej. Prowadzili koczowniczy tryb życia, trudniąc się zbieractwem i łowiectwem, a na wybrzeżach rybołówstwem. W szeregu konfliktów europejscy przybysze dokonali masakry Aborygenów i wyparli ich ze wschodnich terytoriów w głąb kontynentu. Wnętrze Australii było trudno dostępne, z tego też względu zostało przebadane dopiero w drugiej połowie XIX w. Wcześniej rozpoznane zostały wybrzeża, zwłaszcza południowe oraz wschodnie, i na nich w dogodnych miejscach założono wiele portów i przystani. W 1851 r. na terenach w odległości ok. 400 km od wschodnich wybrzeży odkryte zostały bogate pokłady złota. Od tego czasu nastąpiło wielkie

15 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty. przyspieszenie osadnictwa. Ta „gorączka złota” sprawiła, że w 1861 r. zamieszkiwało Australię już milion osadników z Europy, głównie z Wielkiej Brytanii, i chioskich robotników kontraktowych. Zaś w 1890 r. liczba mieszkaoców kontynentu wzrosła do ponad trzech milionów. Administracyjnie Australia podzielona została na 6 stanów, posiadających własne samorządy i zrzeszonych w Związku Australijskim, podległym bezpośrednio Koronie Brytyjskiej. Doświadczenia i wiedza zgromadzone we wcześniejszych wyprawach przyczyniły się do sukcesu projektu budowy transkontynentalnej sieci telegraficznej w latach 1870-1872. Połączyła ona Port Augusta na południu z Darwin na północy i liczyła 3000 km. Wkrótce wzdłuż linii telegraficznych, przy stacjach przekaźnikowych zaczęły powstawad liczne osady, z których wyruszały kolejne wyprawy, tym razem próbując pokonad kontynent w kierunku równoleżnikowym. Ernest Gilles w 1872 wyruszył w nieudaną wyprawę na zachód. Więcej szczęścia miał Peter Egerton Warburton, który tego samego roku dotarł aż do wybrzeża zachodniego. W tym samym czasie William Gosse był pierwszym Europejczykiem, który dotarł do słynnej formacji Ayers Rock. W latach 1891-1892 David Lindsay prowadził badania Wielkiej Pustyni Wiktorii. W 1896 David Carnegie przeszedł z Kalgoorlie na południu do Kimberley na północy.

Źródło: www.wikipedia.pl

Pytania:

1. Jak nazywa się autochtoniczna ludnośd Australii i jaki tryb życia prowadziła?

2. Co spowodowało przyspieszenie osadnictwa Australii w drugiej połowie XIX wieku?

3. Jakie były skutki budowy transkontynentalnej sieci telegraficznej w latach 1870-72?

GRUPA III: AUSTRALIJSCY ABORYGENI

Aborygeni (z łac. ab origine - "od początku", czyli "ci, którzy byli tu od początku") - rdzenni mieszkaocy Australii. Przybyli tam około 40-65 tys. lat temu prawdopodobnie z południowo-wschodniej Azji, przez pomost wyspowy dzisiejszej Indonezji i wyspę Nową Gwineę. Prowadzili koczowniczy tryb życia. Byli uzależnieni od otaczającego ich środowiska i bardzo z nim związani. Do ich podstawowych zajęd należały: łowiectwo i zbieractwo, a w rejonach nadbrzeżnych także rybołówstwo. Obecnie Aborygeni zamieszkują głównie słabo zaludnione i nieurodzajne obszary Australii Zachodniej, Queenslandu i Terytorium Północnego. Liczna populacja Aborygenów zamieszkuje także slumsy w wielkich australijskich miastach. U progu kolonizacji europejskiej populacja Aborygenów liczyła prawdopodobnie 750-780 tysięcy osób (inne źródła szacują tę liczbę na 300-400 tysięcy). Na początku XIX wieku istniało około sześciuset plemion. Każde z nich miało własną nazwę, język lub dialekt, zwyczaje i władało oddzielnym terytorium. Jednak osadnicy z Europy zaczęli ich wypierad z żyznych terenów w głąb kontynentu. Przez ponad 100 lat ludnośd ta ginęła wskutek konfliktów z białymi osadnikami, z powodu braku pożywienia i nieznanych chorób, co spowodowało, że na początku XX wieku uznano ich za lud wymierający. Ich liczba katastrofalnie spadała aż do lat 30. XX wieku, kiedy ich liczbę oceniano tylko na 67 tysięcy (1933). Rządy Australii aż do połowy lat 60. XX wieku stosowały wobec Aborygenów politykę przymusowej asymilacji i dopiero wtedy wykreślono ich z oficjalnej

16 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

Księgi Flory i Fauny (uznając ich za ludzi – stworzenia posiadające wolną wolę, zdolnośd logicznego myślenia oraz tzw. wyższą świadomośd – dało im to prawa człowieka) tego kraju i przyjęto zasadę asymilacji dobrowolnej. Dopiero od 1984 mają pełnię praw wyborczych. Obecnie ich liczba ponownie maleje, a całą populację szacuje się na ok. 220 tys. osób. Religia Aborygenów, podobnie jak innych ludów żyjących w zbliżonych warunkach, jest silnie związana z naturą i ziemią – matką człowieka. Rdzenni mieszkaocy Australii czcili ziemię, wierząc, że duchy przodków nadały jej kształt w dalekiej przeszłości zwanej Czasem Snu. To od nich pochodzą wszystkie elementy natury, ciała niebieskie, flora, fauna oraz ich potomkowie.

Źródło: www.wikipedia.pl

Asymilacja – przystosowanie się do życia w obcej grupie lub przejęcie jej kultury i przyswojenie sobie cech właściwych tej grupie; także wchłoniecie obcej grupy.

Pytania:

1.Gdzie obecnie mieszkają Aborygeni?

2.Jak zmieniał się ich liczba? Co było przyczyną tych zmian?

3.Jaką politykę stosowali Brytyjczycy wobec Aborygenów?

GRUPA IV: „SKRADZIONE POKOLENIA”

Skradzione pokolenia (ang. Stolen Generations) – powszechnie używana nazwa na określenie dzieci Aborygenów, które w latach 1900-1970 zostały przez władze australijskie odseparowane od swoich rodzin w ramach przymusowej asymilacji. Niektóre dzieci zabierane były rodzicom bez ich zgody, w innych przypadkach rodzice zgadzali się na tę praktykę. Częśd dzieci była wychowywana w internatach, częśd była adoptowana przez białe rodziny.

Termin ten wprowadził do literatury i publicystyki australijski historyk Peter Read (pracownik University of Sydney).

Szacuje się, że od 50 do 200 tys. dzieci zostało odebranych rodzicom.. W latach 90. XX w. organizacje Aborygenów zaczęły domagad się społecznej dyskusji na ten temat, przeprosin i odszkodowania. Zarówno sam termin „skradzione pokolenie” jak i wiele aspektów społecznych związanych z tą praktyką jest w Australii tematem wielu dyskusji.

17 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.

13 lutego 2008 premier Australii Kevin Rudd wygłosił w parlamencie przemówienie, w którym przeprosił Aborygenów za dyskryminację i prześladowania, w tym praktyki „skradzionego pokolenia”.

Źródło: www.wikipedia.pl

Pytania:

1. Wyjaśnij pojęcie: „skradzione pokolenia”.

2. Czy można uznad że bohaterki filmu należą do „skradzionego pokolenia”. Uzasadnij swoją odpowiedź.

3. W którym roku ustawodawstwo angielskie w Australii zostało zmienione?

4. Jaki stosunek do Aborygenów prezentował rząd australijski, którego premierem był Kevin Rudd ?

Praca domowa

Dla chętnych: Poszukaj informacje na temat innych mniejszości etnicznych na świecie i w Polsce.

18 Wszelkie prawa do materiałów dydaktycznych zastrzeżone dla Stowarzyszenia Nowe Horyzonty.