Bölge Ekonomik Raporu 2016
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BÖLGE EKONOMİK RAPORU 2016 Menemen Tarihi Menemen'in kuruluşunun milattan önceye dayanmakla birlikte kesin bir tarih saptanmış değildir. İlçenin M.Ö. 1000 yıllarında Eoliyenlerle İonyalıların hudutlarını oluşturan bugünkü Yahşelli Köyü civarında kurulduğu, M.Ö. 263-241 yılları arasında da Asarlık Köyü civarına nakledildiği söylenmektedir. M.Ö. 78 yıllarında İonyalılar buraya gelip yerleşmişlerdir. 300 yıl kadar Lidyalılarda kalan Menemen, Sart Savaşında Lidya Kralı Krezüs'ün, Keyhüsrev'e yenilmesiyle (M.Ö. 503) İranlılara geçmiştir. 72 yıl İranlılarda kalan Menemen Makedonya Kralı Büyük İskender'in İran Hükümdarlarından 3. Dara'yı yenmesi ile tekrar eski Yunanlıların eline geçmiştir. (M.Ö.331) Menemen Büyük İskender'in ölümünden sonra Bergama Krallığına, daha sonra da Romalılara geçmiştir. (M.Ö. 191) M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye bölününce, Menemen Doğu Roma İmparatorluğu'nda kalmıştır. M.S. 1084 yılında Selçukluların eline geçmiş, haçlı seferine rastlayan bu tarihlerde Menemen ve çevresi birkaç kez el değiştirmiş ve tahrip edilmiştir. Daha sonra Aydın Beyliği'ne bağlanan Menemen 1398 yılında Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı ülkesine katılmıştır. 1402 yılında Yıldırım Beyazıt, Ankara Savaşında Timurlenk'e yenilince Timurlenk, Anadolu Beyliklerine bağımsızlıklarını geri vermiştir. 1425 yılında ll. Murat, Menemen'i kesin olarak Osmanlılara bağlamıştır. 1850 yılında eyalet merkezinin Aydın'dan İzmir'e nakledilmesi üzerine Menemen Manisa'dan ayrılarak İzmir'e bağlanmıştır. 479 yıl Osmanlı idaresinde kalan Menemen l7 Mayıs 1919 yılında Yunanlıların işgaline uğramıştır. Kaymakam Kemal Bey' i şehit eden Yunanlılar Menemen'de 3 yıl 3 ay 16 gün kalmışlardır. 9 Eylül 1922 de Fahrettin Paşa komutasındaki Türk Süvari Birliği Ordusu Menemen'i Yunanlılardan kurtarmıştır. 9 Eylül, Menemen'in Kurtuluş Günü olmuştur. 23 Aralık 1930 da Derviş Mehmet ve arkadaşları tarafından irticai ayaklanma olmuş, Asteğmen Kubilay ve Hasan - Şevki isimlerinde iki bekçi şehit edilmiştir. Coğrafi Konum İzmir İline bağlı olup, 35 km mesafededir. Menemen, 27,4 derece boylam ve 38,35 derece enlemdedir. Doğusu Manisa İli, batısı Foça İlçesi ve Ege Denizi, Kuzeyi Aliağa İlçesi, Güneyi Çiğli İlçesi ile çevrilidir. Deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 20 m dir. YÜZÖLÇÜMÜ : 655 km2 (yaklaşık olarak) Not: Daha önce 665 km2 olan yüzölçümü Harmandalı Beldesinin 29 Mart 2009 Yerel Seçimlerinden sonra Çiğli İlçesine bağlanması ile yaklaşık olarak 10 km2 eksilmiştir. Yüzey Şekilleri Doğu ve Kuzeydoğuda Dumanlı Dağlar, Güney ve Güneydoğuda Yamanlar Dağı ile çevrilmiştir. Ancak eskiden tek parça olan hatla Gediz Nehrinin açtığı vadi ile birbirinden ayrılmıştır.Bu nehrin doldurduğu delta ve ova ziraata elverişli olup, deniz seviyesindeki yerlerde tuzlu bataklıklar bulunmaktadır. Ovanın batısında bulunan Taşlı Tepe, Değirmendere, Üçtepeler gibi yükseklikler alüvyal zemin üzerinde dik yamaçlarla birer ada gibi yükselmektedir. Akarsu ve Gölleri Menemen' den geçen Gediz Nehri, ilçenin hayat damarıdır. Bu nehrin oluşturduğu delta, Batı Anadolu'nun en büyük deltasıdır. Menemen Ovası, aşağı Gediz havzasında olup, doğuda Yamanlar Dağı, batıda Foça dağlık yöresiyle çevrelenmiştir. İklimi Menemen iklim etmenleri bakımından üniformdur. Akdeniz iklimi karakterini taşır, yazlar kurak ve sıcak, kışlar ılık ve yağışlıdır.Yıllık yağış ortalaması 616 mm, yıllık sıcaklık ortalaması 19 0C' dir. İklim özelliklerinden, ova topraklarının tümü derin yapıda ve genelde de orta-ağır bünyeli alüvyaldir. Menemen ovasını kat ederek Foça İlçesinin güneyinden denize dökülen Gediz Nehri üzerine kurulan Emiralem Regülatörü ve sulama şebekesi vasıtasıyla ova tamamen sulu tarım yapmaya elverişli saha haline gelmiştir. Yamanlar dağı üzerinde Karagöl Mevkiinde memba suyu niteliğinde birçok kaynak suyu bulunmaktadır. Menemen Rehberi » Nüfus Durumu Nüfusa ait bilgilere Aydın Salnamesinde rastlamaktayız. 1895 tarihli salnameye göre Menemen'de 14.214 Müslüman, 5424 Rum, 295 Bulgar ve 254 Ermeni yaşamaktadır. 1901 tarihinde yine salnameye göre merkez ilçe nüfusu 6652, toplam nüfus 22.901.'dir. Halkın çoğunluğu yerli olup, Musabey, Çavuş, Maltepe ve Türkelli yerleşim alanlarına 1937 yılından Bulgaristan ve Yugoslavya'dan gelen vatandaşlar iskan olmuşlardır. Özellikle doğu illerinden ilçemize iş bulma ve çalışma amacıyla göç etmiş ve yerleşmiş aile vardır. Bu ailelerin dışında mevsimlik olarak çevre illerden tarım alanında çalışmak üzere çok sayıda işçi gelmekte ve sezon sonu memleketine dönmektedirler. Bunlar nüfus sayısına dahil edilmemiştir. İlçemizde son yıllarda Toplu Konut yapımı artışı vardır. Özellikle toplu konutlaşma Ulukent, Seyrek, Koyundere, Asarlık'ta yapılması nedeniyle nüfusta artış olmuştur. 2010 Yılı ( 01.01.2010-31.12.2010) İtibariyle 2007 Nüfus Sayımı (Tuik Kayıtları)Na Göre ; MERKEZ İLÇE : 119.230 NÜFUSU KÖYLERİN : 12.164 NÜFUSU TOPLAM : 131.394 NÜFUS 29 Mart Yerel Seçimlerinden sonra Harmandalı (6.162 nüfuslu) Çiğli İlçesi'ne bağlanmıştır. Ayrıca Asarlık, Emiralem, Koyundere, Maltepe, Seyek, Türkelli Ulukent Beldelerii İlçe Merkez Belediyesine mahalle olarak bağlanmıştır. 12.11.2010 tarihi itibariyle Ulukent Ahmet efendi Mahallesi Çiğli'ye Bağlanmıştır. İlçe nüfusunun % 91'i ilçe merkezi ve merkeze bağlı yerleşim yerlerinde ve % 9'u köylerde yaşamaktadır İDARİ DURUM 1 Merkez belediyesi, 8 belde belediyesi ile 27 köy bulunmakta iken 5216 Sayılı Yerel Yönetim Yasası gereğince, 23.07.2004 tarihinden itibaren; Ayvacık, Bağcılar, Belen, Buruncuk, Çaltı, Çavuş, Doğa, Günerli, Haykıran, Kesik, Musabey, Süzbeyli, Telekler, Tuzçullu, Yahşelli ve Yanık olmak üzere toplam 16 köy mahalle kapsamına girmiş, 11 köyün ise köy tüzel kişiliği devam ettirilmiştir.. Köyler toplu bir yerleşim dokusuna sahiptirler. Genellikle birbirine yakın mesafelerde kurulmuştur. Ancak; Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 13.06.2005 tarihli oturumunda alınan karara göre; Belen, Haykıran, Yanık, Doğa Köyleri, daha sonra Çaltı, Telekler, Bağcılar, Ayvacık ve Yahşelli Köyleri tekrar Köy Tüzel Kişiliğine kavuşmuş ve köy sayısı 20'ye çıkmıştır. Yine 29.03.2009 tarihinde yapılan Mahalli İdareler seçimlerinden sonra 7 Belde Belediye Başkanlıklarının (Asarlık ,Emiralem, Koyundere, Maltepe, Seyrek, Türkeli, Ulukent Belde Belediyeleri) tüzel kişilikleri kapanarak. İlçe belediyesine mahalle olarak bağlanmıştır. Harmandalı Beldesi; 22 Mayıs 2008 gün ve 26824 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "5747 Sayılı Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması" hakkındaki yasaya istinaden; İlçemize bağlı Harmandalı Beldesi 29.03.2009 tarihinde yapılan Mahalli İdareler Seçimlerinden sonra ilçemize olan idari bağlılığı sona ererek, Çiğli İlçesine bağlanmıştır. Menemen’in Ticaret ve Sanayi Tarihi Tarihi ipek yolu üzerinde kurulmuş olan Menemen kazası özellikle 19.yüzyılda önem kazanan İzmir limanına yakınlığı, çevresindeki Manisa, Bergama ve Foça gibi ekonomisi iyi olan yerleşim alanlarına geçiş noktası oluşturması geniş bir ürün yelpazesine sahip şehri ticarette ön plana çıkartmıştır. Manifatura, bakkaliye, benzin, mazot, gazyağı, demir levazımatı gibi malzemeleri dışarıdan alan şehir tarım ürünlerini satarak gelir elde etmektedir. Tarımsal ürünlerini, tren, deve ve iki tekerlekli arabalarla İzmir’e ihraç etmiştir. 1844 yılına ait karyelerin ticari geliri tarımsal ve hayvansal gelirleri üzerine kurulu ekonomiye sahip Menemen kaza merkeziyle kıyaslandığında hemen-hemen yok denecek kadar az olup 23 karye gelirler olarak ancak % 2’lik oranda kalmıştır. 1844 yılı Menemen Köylerinin ticari gelir kalemleri incelendiğinde Tuzcullu karyesinin belirgin olarak ortaya çıktığı görülecektir. Osmanlının tuz ihtiyacını karşılayan tuzlalardan birisinin Tuzcullu karyesinde oluşu bu önemli gelir kaynağını açıklamakta. Osmanlı dönemindeki ticari yapı Cumhuriyetin ilk yıllarında da devam etmiş. Ticari mal olarak bölge ürettiği tarım ürünlerini İzmir limanını ağırlıklı olarak kullanarak yurtdışına satarken özellikle bölgede Amerikan Forbes firması yakın zamana kadar meyan kökünü yurtdışına Menemen üzerinden ihraç etmiştir. Emiralem bölgesinde üretilen çilek ve incir bölgenin önemli ticari malını teşkil ederken Foça üzerinden Osmanlı döneminde liman ticareti az da olsa Aliağa Limanını da kullanarak devam etmiştir. Günümüzde ise çırçır fabrikaları, üzüm ve incir işleme fabrikaları, konserve imal eden fabrikalar, tavuk çiftliği üretim ve kesim tesisi ile tarımsal sanayinin yanı sıra iki önemli sektör daha bulunmaktadır. Bunlar çömlekçilik ve deri sektörüdür. İlçenin yapısı gereği ticaret de gıda ağırlıklı olmaktadır. Yoğurt ve peynir imalatı yapan küçük mandıralar hem merkezden hem de köylerden süt toplamakta, kendi ihtiyaçları dışındaki miktarı da yöreye ve dışarıya satmaktadırlar. Ayrıca canlı hayvan ve et ticareti de yapılmaktadır. Menemen’de üretilen meyve ve sebzeler de ticarete konu olmaktadır. Satışlar genellikle Foça, Çiğli, Aliağa, Karşıyaka pazarlarında gerçekleştirilmektedir. Ege’de bağcılık ve şarap imalatının antik çağlardan bu yana yaygın olması, Zeytinyağının bölgenin önemli geçim kaynağı oluşu hazırlanan şarapların, zeytinyağların saklanması ve taşınabilmesi için “anfora” adı verilen pişmiş topraktan kaplara konması, geleneksel bir biçimde anfora yapımına neden olmuştur. Menemen testisi bu geleneğin bir uzantısı olarak görülmektedir. Sanayi yönünden oldukça sıkıntılı bir belde olan Menemen kazası Osmanlı döneminde süt üretimi ve hayvancılığa dayanan bir sanayi tesisi ancak cumhuriyet döneminde görülmekte. 1307 yılı Aydın Vilayeti Salnamesinde fabrika olarak kabul edilebilecek iki sanayi