Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

Listeria monocytogenes soylarının genetik ve virülens farklılıkları

Nurcay KOCAMAN*, Belgin SARIMEHMETOĞLU**

Öz: monocytogenes insanlarda ve Giriş hayvanlarda septisemi, menenjit, meningoensefalit, L. monocytogenes, gıda kaynaklı hastalık düşük gibi ciddi invazif hastalıklara neden olabilen oluşturan etiyolojik bir ajandır (29, 39, 40, 49). Gıda gıda kaynaklı bir patojendir. Epidemiyolojik zincirinde yüksek tuz konsantrasyonu, ekstrem pH ve araştırmalarda, gıda işletmelerinden kontaminasyon sıcaklık gibi koşullarda hayatta kalabilme özelliğine kaynağının takibinde ve farklı türler arasındaki sahiptir (1, 15, 22, 27). ilişkinin evriminin belirlenmesinde L. monocytogenes Kısa çubuk görünümünde, tek veya kısa zincir türlerinin alt tiplendirmesi çok önemlidir. Bu şeklinde, 0,4 - 0,5 x 1-2 µm boyutlarında, paralel derlemede L. monocytogenes’in soyları ile soyları kenarlı ve küt uçlu, Gram pozitif bir bakteri olan L. arasındaki genetik ve virülens farklılıklarından monocytogenes; L. grayi, L. innocua, L. ivanovii, L. bahsedilmiştir. welshimeri ve L. seeligeri ile birlikte sınıfı, Anahtar sözcükler: Epidemiyoloji, Listeria takımı, familyasında yer monocytogenes, soy, virülens almaktadır (30). Son zamanlarda, geleneksel fenotipik Genetic and virulence differences of Listeria metodlar ve genom dizilimi kullanılarak yapılan monocytogenes strains araştırmalarda, Listeria soyunun bilinen 6 türünden Abstract: Listeria monocytogenes is a foodborne farklı olduğu belirtilen yeni türler bildirilmiştir. pathogen capable of causing serious invasive Graves ve ark. (16) Listeria marthii; Leclercq ve ark. disease, including abortion, septicemia, meningitis, (26) Listeria rocourtiae; Bertsch ve ark. (2) Listeria and meningoencephalitis in humans and animals. fleischmannii; Den Bakker ve ark. (11) Listeria Subtyping of L. monocytogenes strains can prove to floridensis, Listeria aquatica, , be crucial in epidemiological investigations, source Listeria riparia, ; Lang Halter tracking contamination from food processing plants ve ark. (25) Listeria weihenstephanensis; Weller ve and determining evolutionary relationships between ark. (47) ise Listeria booriae sp. nov. ve Listeria different strains. In this paper L. monocytogenes newyorkensis sp.nov. türlerini rapor etmişlerdir. Den strains and genetic and virulence differences among Bakker ve ark. (10) L. grayi’nin diğer Listeria türleri L. monocytogenes strains are reviewed. ile uzaktan akraba olduğunu ve farklı cins içine Keywords: Epidemiology, L. monocytogenes, alınmasını önermektedir. strains, virulence

∗ Dr. Ziraat (Gıda) Müh., Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Sıhhiye, Ankara.

∗∗ Prof. Dr., Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Gıda Hijyeni ve Teknolojisi AD, Dışkapı, Ankara.

www.veteriner.org.tr/tr/dergi 97 Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

Orsi ve Wiedmann (33), Listeria cinsinin tüm L. newyorkensis, L. cornellensis, L. rocourtiae, L. üyelerinin fenotipik ve genotipik özellikleri ile weihenstephanensis, L. grandensis, L. riparia, L. ilgili son bilgileri inceledikleri çalışmalarında; bu booriae türlerini içermektedir. Orsi ve Wiedmann 17 türü, L. monocytogenes ile ilişkisini temel alarak (33), Listeria sensu lato içindeki 11 türü de üç farklı iki gruba ayırmıştır. (i) Listeria sensu strictu; L. monofiletik grupta açıklarken, ayrı cins olarak monocytogenes, L. marthii, L. innocua, L. ivanovii, tanınmasını önermektedirler (Şekil 1). L. welshimeri, L. seeligeri ve (ii) Listeria sensu lato; L. grayi, L. fleischmannii, L. floridensis, L. aquatica,

T 100 Listeria monocytogenes ATCC 15313 95 Listeria marthii FSL$4 -1201T 100 Listeria innocua CLIP 11262T Listeria 100 Listeria welshimeri SLCC5334T 100 Listeria ivanovii PAM55 100 Listeria seeligerei SLCC 3954T

T 100 Listeria grayi DSM 20601 Muraya Listeria grayi ATCC 25401T 95

100 Listeria fleichmanni subsp. fleiscmanni LU2006T 1 Listeria fleichmanni subsp. coloradonensis TTU M1 001T Mesolisteria T 100 Listeria floridonensis FSL S10-02091187 100 Listeria aquatica FSL S10-1088T 100 Listeria newyorkensis FSL A5-020 100 Listeria newyorkensis FSL M6-0635T 100 Listeria cornellensis TTU A1-0210 T 100 Listeria weihenstephanensis DSM 24699 T 100 Listeria grandensis TTU A1-012 Paenilisteria Listeria riparia FSL S10-1204T 100 Listeria booriae FSL A5-1281T T 100 Listeria rocourtiae CIP 109804 Listeria rocourtiae CIP 109804T 100 Brochothrix campestris ATOC 43754T Brochothrix thermosphacta ATCC 11509T Şekil 1: Listeria türlerinin filogenetik sınıflandırması ve önerilen yeni cins isimleri (33). Figure 1: Phylogenetic groups of Listeria species and proposed new genera names (33). Listeria sensu lato türlerinin hiçbiri patojen Listeria sensu lato grubundaki diğer türler flagellar değildir. Hem hemolitik testlerde hem de fosfoinosit proteinleri kodlayan hareket genlerini taşımaz. fosfolipaz C testlerinde pozitif değildirler. Ayrıca Flogenetik analizler, Listeria sensu strictu’nun genom analizleri Listeria sensu lato türlerinin; atası ve L. grayi ‘nin tüm flagellar biosentetik majör virülens genler prfA, plcA, hly, mpl, actA, genlerini, Basillus cereus kompleksinin atasından plcB genlerini içeren Listeria patojenite adası 1 horizantal gen transferi ile kazanıldığını göstermiştir. veya inlA, inlB içeren Listeria patojenite adası 2 Listeria sensu lato türleri, sensu strictu türleri ile bulundurmadığını göstermiştir. L. grayi dışında karşılaştırıldığında, internalin alanı ile ilgili genlerin

98 www.veteriner.org.tr/tr/dergi Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper yetersizliği görülmüştür. Bununla birlikte şaşırtıcı bazısının, değişen çevre şartlarına adaptasyon için biçimde, L. fleischmannii subsp. coloradonensis’in; gerekli elverişlilik faktörleri, diğerlerinin enfeksiyon Bacillus’dan MTX2 (putative mosquitocidal toxin) için gerekli virülens faktörler olduğu belirtilmektedir kodlayan genler bulundurduğu belirlenmiş ve bu (12). nedenle bazı Listeria sensu lato izolatlarının insektler L. monocytogenes, çevrede yaygın olarak gibi memeli olmayan konakçılarda hastalık nedeni bulunan ve gıdalarda kontrol edilmesi gereken bir olabileceği belirtilmiştir (33). patojendir. Bu nedenle Listeria monocytogenes Patojenik Listeria türlerinin her birinin, patojen insidensini azaltmak ve daha iyi kontrol önlemleri olmayan türlerle yakından ilişkili olduğu alabilmek için, mikroorganizma soylarının genetik ve virulens faktörlerinin belirlenmesi ve iyi anlaşılması belirtilmektedir. Patojen ve patojen olmayan Listeria gerekmektedir. Bu derlemede, etkene karşı alınacak türlerinin ve suşlarının farklılığının, yaklaşık 47 önlemlerin kolaylaştırılmasını sağlayabilecek milyon yıl önce, anahtar virülens genleri içeren faktörlerden olan L. monocytogenes soylarının patojenik atadan yaygınlaştığı; fakültatif patojenden genetik ve virulens farklılıklarının değerlendirilmesi saprofiteListeria türlerinin geçişinde gen kayıplarının amaçlanmıştır. kritik rolü olduğu belirtilmektedir. L. monocytogenes, L. monocytogenes’in soyları: Listeria türleri, L. innocua ve L. marthii ile; L. ivanovii, L. seeligeri Somatik (O faktör) ve Flagellar (H faktör) antijenlerine yakından ilişkilidir. L. seeligeri; Listeria patojenite göre tiplendirilmektedir (41). L. monocytogenes’in adası (LiPI) olarak da bilinen, temel Listeria virülens 1/2a, 1/2b, 1/2c, 3a, 3b, 3c, 4a, 4ab, 4b, 4c, 4d, gen bölgesinin benzerini içerse bile patojen olmadığı 4e ve 7 olmak üzere 13 serotipi vardır (13) Son belirtilmektedir (10). yıllarda, epidemiyolojik araştırmalarda ve kaynak Karşılaştırmalı genom çalışmalarında, L. izlemelerinde; yüksek ayrım gücü olan pulsed- monocytogenes’in 2853 geninin 270’inin (% field jel elektroforez (PFGE), multilocus sequence 10,5) L. innocua’da bulunmadığı belirlenmiştir. typing (MLST) gibi çeşitli genetik metodlar, alt L. monocytogenes CLIP80459 (serotip 4b) ile L. tiplendirme amacıyla kullanılmaktadır. Buna göre; monocytogenes EGDe (serotip 1/2a) suşlarının L. monocytogenes serotipleri genetik yapısına göre genleri karşılaştırıldığında ise CLIP80459 genlerinin önceleri 3 Soya (lineage) ayrılmış, Soy III de; IIIA, IIIB, IIIC olmak üzere 3 alt gruba ayrılmıştır. Daha yaklaşık % 8’nin L. monocytogenes EGDe sonra, Ward ve ark. (46), Soy IIIB’yi Soy 4 olarak genomunda olmadığı bildirilmiştir. L. monocytogenes ilk kez rapor etmişlerdir. Soy I; 1/2b, 3b, 4b, Soy izolatları arasındaki genetik farklılık, Listeria türleri II; 1/2a, 1/2c, 3c, Soy III ve IV; 4a, 4c ve atipik 4b arasındaki farklılığa yakındır. Bu farklılıklar yüzey serotiplerini içerir (Tablo 1) (32). proteinleri kodlayan genlerdeki farklılık ve şeker Liu ve ark. (28), Soy IIIA’nın tipik ramnoz pozitif metabolizmasında yer alan genlerdeki farklılıktan avirülent 4a serotipini ve virülent 4c serotipini, Soy kaynaklanmaktadır. L. monocytogenes’in 133 IIIC’nin; atipik ramnoz negatif virülent 4c serotipini, yüzey proteini kodlayan genin 30’unun (% 22,6), Soy IIIB’nin; atipik ramnoz negatif virülent olmayan 86 salgılanan proteininin 23’ünün (% 26,7) L. 4a ve virülent olmayan 4c serotipini içerdiğini innocua’da bulunmadığı belirlenmiştir. Bunların bildirmişlerdir.

www.veteriner.org.tr/tr/dergi 99 Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

Tablo 1: L. monocytogenes soylarının özeti (32) Table 1: Summary of L. monocytogenes lineages (32)

Soy İlk Tanımlama Serotip Genetik Özellikler Dağılım I Piffaretti ve ark. 1/2b, 3b, 3c, Soylar arasında en Değişik kaynaklardan (1989) MLEE* 4b düşük farklılık; en yaygın olarak çalışması ile düşük rekombinasyon izole edildi; insan seviyeleri izolatlarında fazla

II Piffaretti ve ark. 1/2a, 1/2c, 3a En fazla farklılık, en Değişik kaynaklardan (1989) MLEE yüksek rekombinasyon yaygın olarak izole çalışması ile seviyeleri edildi; Doğal çevrenin yanında gıda ve gıda ile ilgili çevrede fazla

III Rasmussen ve ark. 4a, 4b, 4c Çok farklılık; soy I ve Çoğu izolat (1995) kısmi sekans II arası rekombinasyon ruminantlardan elde analizi ile seviyesi edildi.

IV Roberts ve ark. 4a, 4b, 4c Şimdiye kadar analiz Çoğu izolat (2006) kısmi sekans edilen ruminantlardan elde analizi kullanarak birkaç izolat edildi. IIIB olarak ilk kez tanımladı; Ward ve ark (2008) soy IV olarak ilk kez bildirdiler. *MLEE; Çoklu-Lokus Enzim Elektroforezi Soy I (serotip 4b ve 1/2b) ve Soy II (1/2a), ve genelde hayvansal kaynaklardan izole edilir, insan klinik vakaları ile daha çok ilişkilidir. Soy I, listeriozisle ilişkileri de çok azdır (6, 20, 32, 48). insan listeriozis vakalarında sorumlu başlıca soydur. Soy ile listeriozis vakaları arasındaki ilişkinin, Bununla birlikte Soy II türleri çoğunlukla gıdalarda bölgelere göre değişebildiği; Kuzey Avrupa’da, Soy bulunur. Doğada, çiftlik çevresinde yaygın görülür. II 1/2a türlerinin, insan listeriozisinde daha yaygın Çevresel türler arasında da bulunur, ayrıca hayvan görüldüğü belirtilmektedir (32). listeriozislerinde de yaygındır, sporadik insan klinik L. monocytogenes’in soyları arasındaki vakalarından izole edilir. Soy III ve IV nadirdir genetik ve virülens farklılıklar: Listeria

100 www.veteriner.org.tr/tr/dergi Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper monocytogenes’in soylarının virülensliği arasında sıcaklıklara adaptasyon yetenekleri incelendiğinde, farklılıklar bulunmaktadır. Serotip 4b’nin daha soğuğa adaptasyonu hızlı olan izolatların, büyük yüksek patojeniteye sahip olduğu, serotip 4 ile bir olasılıkla PMSCs bulunmayan inlA gen taşıdığı infekte hastaların, 1/2 serotiple infekte hastalarla gösterilmiştir. Bu izolatların, buzdolabında PMSCs’li karşılaştırıldığında daha yüksek mortalite oranı izolatlardan daha hızlı büyüme ve adaptasyon gösterdiği belirtilmektedir (34,35). Bu durumun, kapasitesine sahip olduklarından önemli bir sorun serotip 4’de yüzey proteini internalinin ful olduğu belirtilmiştir (23). uzunlukta (kesintisiz) sürekli olarak bulunurken, L. monocytogenes suşlarının farklı virülenslik 1/2 serotiplerinde sürekli bulunmaması ile ilgili göstermesinin bir nedeninin InlA ve LLO gibi temel olabileceği belirtilmiştir (19). virülens faktörlerinin amino asit sekansındaki önemli L. monocytogenes’in memeli hücrelerine farklılıktan olabileceği bildirilmiştir (8). invazyonunda internalin ailesi proteinlerinden inlA Memeli hücresinin istilasından sonra L. ve inlB gereklidir. İnternalin, L. monocytogenes’in monocytogenes, hly gen tarafından kodlanan virülens aktivitesini kapsayan önemli proteinlerden por oluşturan bakteriyel toksini (listeriolysin-O, oluşur (12). Son zamanlarda InlJ, InlI, ve InlK LLO) ve sırasıyla plcA ve plcB genleri tarafından gibi bazı ek internalinler tanımlanmıştır (31,38). kodlanan fosfatidil-inositol fosfolipaz C (PI-PLC) ile İnternalinlerin varlığı ve dağılımı, virülens fosfatidil-kolin fosfolipaz C (PC-PLC)’ yi kullanarak potansiyelindeki farklılıkla ilişkilidir. InlC karaciğer fagositik vakuolden kaçar. Sitozolde serbest olan infeksiyonlarında hücreden hücreye yayılma L. monocytogenes hızlıca çoğalır ve hücre içi ve konakçı hücreyle etkileşimde elzemdir. InlD harekette kullandığı konakçı aktin filamentlerinin invazyon aktivitesi ile ilgili olduğu için serotip 1/2a polimerizasyonunu sağlamak için ActA kullanılır. ve 1/2b suşları, 1/2c suşlarından daha büyük invazyon Bu hareketler, komşu hücrelerle temas oluşturabilen yeteneğine sahipdir. InlD ve inlG gibi internalinlerin çıkıntılara neden olur ki bu durumda çift membran dağılımı göstermiştir ki internalin kümelerinin vakuoller oluşur. Bu hücreden hücreye geçiş, L. oluşumu kademeli olabilir ve elde edilmeleri bu alt monocytogenes’ in virülensliğini değerlendirmede grupların farklılığı ile ilişkili olabilir (50). kullanılabilen hücre tabakasında plak oluşumuna Soy II izolatlarında; inlA’daki erken durdurulan imkan verir (42). kodon mutasyonu ve prfA daki mutasyonlar nedeni L. monocytogenes’in en önemli virülens genleri, ile virülensliğin azalmış olabileceği gösterilmiştir. kromozomu üzerinde 10 kb lokusda kümelenmiştir ve Kovacevic ve ark. (23) L. monocytogenes’in 4 transkripsiyonel aktivatör PrfA (positive regulatory serotipinde (1/2a, 1/2c, 3a, 4b) inlA mutasyonlarını factor A) tarafından düzenlenir. Te´moin ve ark.(42), incelemişlerdir. 1/2a serotipinde azalmış virülenslik L. monocytogenes suşlarının düşük virülensliğini, ve erken durdurulan kodonları (PMSCs) doğuran inlA PFGE veya genotipleme, transkriptomik analiz mutasyonları yaygınken, serotip 4b’de nadir olduğu gibi metodlar ile belirlenemeyen, bazı virülens bildirilmiştir. İnceledikleri 54 L. monocytogenes genlerinde nokta mutasyonu nedeniyle olduğunu izolatının % 35’inde PMSCs belirlemişlerdir. Soğuk belirtmektedirler. Araştırmalarında, düşük virülens

www.veteriner.org.tr/tr/dergi 101 Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

özellikteki suşların % 42’sinde PrfA’da mutasyon metallere ve muhtemelen diğer bileşiklere karşı tespit etmişlerdir. Aynı çalışmada % 20’si, en az direnç verir (32). 3 gende (plcA, inlA ve inlB) bazı mutasyonlar Romanova ve ark. (36) et işleme endüstrisinde sergilemiştir. Düşük virülensliğe sahip türlerin, kullanılan dezenfektanlara karşı L. monocytogenes’in virülent türlerden ayrıldığını belirlemişlerdir. hassasiyetini araştırmışlardır. 19 izolat üzerinde; Genomik adalar, L.monocytogenes’in benzalkonyum klorür (BCl), clinicide (Kuarterner virülensliğinde ve yaşamında hayati rol oynar amonyum bileşiği-QAC), myristalkonyum klorür, ve bunların dağılımı değişik alt gruplar arasında iyodofor, çamaşır suyu, asetik asit, % 30 hidrojen virülenslik incelendiğinde farklı fenotipleri destekler peroksit ve etidyum bromürün etkisini incelemişlerdir. görünür. L. monocytogenes, Listeria pathogenicity İzolatlar arasında asetik asit, iyodofor, çamaşır islands (LIPIs) ve Listeria genomic islands (LGIs) suyu, etidyum bromüre hassasiyette önemli bir fark gibi genomik adalar içerir (9,14,18). LIPI1; hly, gözlenmezken, kuarterner amonyum bileşiği ve plcAB ve actA gibi virülens determinantları içerir hidrojen peroksit dezenfektanlarında 4 - 10 kat fark (18). Üstelik L. monocytogenes, düşük pH, yüksek bulunmuştur. Romanova ve ark. (36), direnç fenotipi tuz konsantrasyonu gibi uygun olmayan şartlarda gösteren tüm izolatların 2 plazmid bulundurduğunu hücrelerin yaşamını devam ettiren beş genden oluşan belirlemişler, kuarterner amonyum bileşiğine SSI-1 (stress survival islet) olarak adlandırılan gen direnç ve 2 plazmid bulundurmaları arasında kümesini taşır (37). SSI-1 bazı alt gruplarda bulunur, ilişki bulunduğunu belirtmişlerdir. Test edilen tüm bakterinin mide ve bağırsaktan geçişine yardım eder. izolatların, kuarterner amonyum bileşiğine direnci CRISPR/cas (Clustered regularly interspaced sağlayan efluks pompasını kodlayan mdrL geni short palindromic repeats) sistem, bakteriyel bulundurduğu tespit edilmiştir. mdrL geninin, hem immün sistem olarak nitelendirilir. Protein kromozomal hem de plazmid kaynaklı olabileceğini kodlamayan RNAs’ın dağılımı da L. monocytogenes bildirmişlerdir. patagonezinde potansiyel farklılıkları vurgular. Soy I, Listeriolizin S hemolizini taşırken, Soy Protein kodlamayan RNAs ve CRISPR sistemlerin II, III, IV’de yoktur. Soy I ve Soy II’nin hücre ikisinin; L. monocytogenes’in patojenitesi, yüzeyinde farklılıklar belirlenmiştir. Serotip 1/2, 3, antimikrobiyal direnci ve metabolizmasına yardım 4b’de teikoik asitlerin yapısı farklıdır. Teikoik asit ettiği bildirilmiştir (24, 43, 50). sadece antijenitede rol oynamaz faj spesifitesinde de L. monocytogenes suşlarında kromozom dışı rol oynar. Teikoik asidin yapısındaki farklılıklar, bazı bakteriyofajlar tarafından yenilmeyi önleyerek seçici DNA yani plazmid olduğu belirlenmiştir. Soy II avantaj sunabilir. Aynı serotipler arasında bile bazı izolatlarının, Soy I izolatlarından daha çok plazmid izolatlar, bazı fajlara dirençlidir. Moleküler olarak bu taşıdığı görülür. Soy I; klonaldır, plazmid ve ek direnç açık değildir (32). sekans elementleri (IS) azdır, horizantal gen transferi 1/2b ve 4b izolatlarını içeren Soy I’de; demir ile yabancı DNA’nın kazanılmasını sınırlayan transport geni (siderofor) bulunurken, Soy II’de mekanizmaya sahiptir. Bu plazmidler toksik bulunmamasının soylar arasındaki virülensliğin

102 www.veteriner.org.tr/tr/dergi Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper farklı olmasıyla ilişkili olabileceği belirtilmiştir (3, özelliklerinin bilinmesi, neden olduğu hastalıkların 5). kontrolünü de kolaylaştıracaktır. Soy II izolatları arasında sigC, lmo0421 gibi Kaynaklar stres cevabı ile ilgili genler tanımlanırken, Soy 1. Azizoglu RO, Kathariou S (2010): Temperature I’de tanımlanmamıştır (52). Bu genler sıcak şoku dependent requirement for catalase in aerobic stresi altında uyarılır (51). Ayrıca sıcak ve asit growth of Listeria monocytogenes F2365. Appl stres cevabında yer alan lmo0038; Soy I ve II’de Environ Microbiol, 76, 6998-7003. bulunurken, Soy III ve IV’de yoktur. Bu soyların 2. Bertsch D, Rau J, Eugster MR, Haug MC, gıda ve çevresinde düşük yaygınlıkta bulunmasını Lawson PA, Lacroix C, Meile L (2013): Listeria açıklayabilir (7). Farklı stres şartlarında farklı fleischmannii sp. nov., isolated from .cheese Int J büyüme ve yaşama yeteneklerine sahiptirler. Soy III, Syst Evol Microbiol, 63, 526-32. I ve II ye göre çevresel strese daha duyarlı görünür. 3. Boruckı MK, Krug MJ, Muraoka WT, Bu durum, Soy II’nin, Soy III’e göre gıdada daha Call DR (2003): Discrimination among Listeria yaygın bulunmasını açıklayabilir. Ayrıca Soy II, monmocytogenes isolates using a mixed genome Soy I’e göre bakteriyosinlere daha dirençlidir ve bu, çevrede avantaj sağlar (4). DNA microarray. Vet Microbiol, 69, 7336-7342. L. monocytogenes’in pediocin PA-1 ve nisin A’ya 4. Buncıc S, Avery SM, Rocourt J, Dımıtrıjevıc dirençli olan türleri bildirilmiştir (17). Bakteriyosinlere M (2001): Can food-related environmental factors direnç kazanımını; bakterinin fizyolojik aktivite induce different behaviour in two key serovars, 4b profilinin, hücre lipid kompozisyonunun ve ayrıca and 1/2a, of Listeria monocytogenes? Int J Food antibiyotik direnç profilindeki değişimin önemli Microbiol, 65, 201-2012. derecede etkileyebildiği belirtilmektedir (21). 5. Call DR, Boruckı MK, Besser TE (2003): Mixed- Dirençli türlerin hücre membranlarının daha fazla genome microarrays reveal multiple serotype and doymamış fosfotidilgliserol içerdikleri ve daha lineage-specific differences among strains of Listeria akışkan membrana sahip oldukları belirtilmektedir monocytogenes. J Clin Microbiol, 41, 632-639. (44,45). 6. Chen J, Zhang X, Meı L, Jıang L, Fang W Sonuç (2009): Prevalence of Listeria in Chinese Food Listeria türleri benzer özellikte olsa da, bu türlerin Products from 13 Provinces between 2000 and birçoğu farklı virulens özelliklere sahip soylar 2007 and virulence characterization of Listeria içermektedir. Bu nedenle Listeria soyları için genetik monocytogenes Isolates. Foodborne Pathogens and ve genomik özelliklerin bilinmesi gerekmektedir. Disease, 6, 7-14. L. monocytogenes’in uzun vadeli taşınmasını 7. Chen J, Jıang L, Chen Q, Zhao H, Luo X, Chen anlamak ve etkin surveyans sistemlerinin kurulması X, Fang W (2009): lmo0038 is involved in acid için; epidemik klonların izlenmesi ve tanınması; and heat stress responses and specific for Listeria ajanların orijinlerini ve virülens potansiyelini monocytogenes lineages I and II, and Listeria belirlemek önemlidir. Bakterinin virülensliğine etki ivanovii. Foodborne Pathogens and Disease, 6, 365– eden genlerdeki evrimin/değişimin anlaşılması, soy 376.

www.veteriner.org.tr/tr/dergi 103 Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

8. Ciolacu L, Nicolau AI, Wagner M, Rychli K clinical isolates during a large foodborne outbreak. (2015): Listeria monocytogenes isolated from food BMC Genomics, 11,120. Doi:10.1186/1471-2164- samples from a Romanian black market show distinct 11-120. virulence profiles. Int J Food Microbiol, 16, 209: 44- 15. Giotis ES, Muthaiyan A, Natesan S, et al. 51. (2010): Transcriptome analysis of alkali shock and 9. Clayton E M, Daly K M, Guinane C M, Hill alkali adaptation in Listeria monocytogenes 10403S. C, Cotter P D, Ross P R (2014): Atypical Listeria Foodborne Pathog Dis, 7, 1147-1157. innocua strains possess an intact LIPI-3. BMC 16. Graves LM, Helsel LO, Steigerwalt AG, Microbiol, 14, 58. Doi:10.1186/1471-2180-14-58. Morey RE, Daneshvar MI, Roof SE, Orsi 10. Den Bakker HC, Cummings CA, Ferreira RH, Fortes ED, Milillo SR, Den Bakker HC, V, Vatta P, Orsı RH, Degorıcıja L, Barker M, Wiedmann M, Swaminathan B, Sauders BD Petrauskene O, Furtado MR, Wıedmann M (2010): Listeria marthii sp. nov., isolated from the (2010): Comparative genomics of the bacterial natural environment, Finger Lakes National Forest. genus Listeria: Genome evolution is characterized Int J Syst Evol Microbiol, 60, 1280-1288. by limited gene acquisition and limited gene loss. 17. Gravesen A, Jydegaard AAM, Mendes Da BMC Genomics, 11, 688. Sılva J, Hansen TB, Knøchel S (2002): Frequency 11. Den Bakker HC, Warchocki S, Wright EM, of bacteriocin resistance development and associated Allred AF, Ahlstrom C, Manuel CS, Stasiewicz fitness costs in Listeria monocytogenes. Appl Environ MJ, Burrell A, Roof S, Strawn L, Fortes ED, Microbiol, 68, 756-64. Nightingale KK, Kephart D, Wiedmann M 18. Gonzalez-Zorn B, Dominguez-Bernal G, (2014): Five new species of Listeria (L. floridensis Suarez M, Ripio M T, Vega Y, Novella S, Rodriguez sp. nov, L. aquatica sp. nov., L. cornellensis sp. nov. A, Chico I, Tierrez A, Vazquez-Boland J A (2000): L. riparia sp. nov., and L. grandensis sp. nov.) from SmcL, a novel membrane-damaging virulence factor agricultural and natural environments in the United in Listeria. Int J Med Microbiol, 290, 369–374. States . Int J Syst Evol Microbiol, 64, 1882-1889. Doi:10.1016/S1438- 4221(00)80044-2. 12. Dussurget O, Pızarro-Cerda J, Cossart 19. Jacquet C, Doumıth M, Gordon JI, Martın P (2004): Molecular determinants of Listeria PM, Cossart P, Lecuıt M (2004): A molecular monocytogenes Virulence. Annu Rev Microbiol, 58, marker for evaluating the pathogenic potential of 587-610. foodborne Listeria monocytogenes. J Infect Dis, 189, 13. Farber JM, Peterkın PI (1991): Listeria 2094-2100. monocytogenes, a food-borne pathogen. Microbiol 20. Jeffers GT, Bruce JL, McDonough PL, Scarlett Rev, 55, 476-511. 14. Gilmour M W, Graham M, Van Domselaar J, Boor KJ, Wıedmann M (2001): Comparative G, Tyler S, Kent H, Trout- Yakel K M, Larios O, genetic characterization of Listeria monocytogenes Allen V, Lee B, Nadon C (2010): High-throughput isolates from human and animal listeriosis cases. genome sequencing of two Listeria monocytogenes Microbiology, 147, 1095–1104.

104 www.veteriner.org.tr/tr/dergi Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

21. Kaur G, Malık RK, Mıshra SK, Sıngh TP, 28. Liu D, Lawrence ML, Wiedmann M, Gorski Bhardwaj A, Sıngroha G, Vıj S, Kumar N (2011): L, Mandrell RE, Jerald Ainsworth A, Austin FW Nisin and class IIa bacteriocin resistance among (2006): Listeria monocytogenes Subgroups IIIA, IIIB, Listeria and other foodborne pathogens and spoilage and IIIC Delineate Genetically Distinct Populations . Microb Drug Resist, 17, 197-205. with Varied Pathogenic Potential. J Clin Microbiol, 22. Kocaman N, Sarımehmetoğlu, B (2016): Stress 44, 4229–4233. Responses of Listeria monocytogenes. Ankara Üniv 29. Lobacz A, Kowalik J, Tarczynska A (2013): Vet Fak Derg, 63, 421-427. Modeling the growth of Listeria monocytogenes in 23. Kovacevıc J, Arguedas-Villa C, Woznıak A, mold-ripened cheeses. J Dairy Sci, 96, 3449-3460. Tasara T, Allen KJ (2013): Different Serotypes 30. Mclaughlin J, Rees CED (2009): Genus I. Reveals Considerable Diversity in inlA Genotypes, Listeria. 244-257. In Bergey’s manual of systematic Mutability, and Adaptation to Cold Temperatures. bacteriology. P. De Vos, G.M. Garrity, D.Jones, N.R. Appl Environ Microbiol, 79, 1915-1922. Krieg, W. Ludwig, F.A. Rainey et al (eds). 2nd edn. 24. Kuenne C, Billion A, Mraheil M A, Strittmatter New York, USA, Springer. A, Daniel R, Goesmann A, Barbuddhe S, Hain T, 31. Neves D, Job V, Dortet L, Cossart P, Dessen, A Chakraborty T (2013): Reassessment of the Listeria (2013): Structure of internalin InlK from the human monocytogenes pan-genome reveals dynamic pathogen Listeria monocytogenes. J Mol Biol, 425, integration hotspots and mobile genetic elements as 4520–4529. Doi:10.1016/j.jmb.2013.08.010. major components of the accessory genome. BMC 32. Orsı RH, den Bakker HC, Wıedmann M Genomics, 14, 47. Doi:10.1186/1471- 2164-14-47. (2011): Listeria monocytogenes lineages: Genomics, 25. Lang Halter E, Neuhaus K, Scherer S (2013): evolution, ecology, and phenotypic characteristics. Listeria weihenstephanensis sp. nov., isolated Int J Med Microbiol, 301, 79-96. from the water plant Lemna trisulca taken from a 33. Orsi R H, Wiedmann M (2016): Characteristics freshwater pond. Int J Syst Evol Microbiol, 63, 641– and distribution of Listeria spp., including Listeria 647. Doi:10.1099/ijs.0.036830–0. species newly described since 2009. Appl Microbiol 26. Leclercq A, Clermont D, Bizet C, Grımont Biotechnol, 100, 5273–5287. PAD, Fléche-Matéos AL, Roche SM, Buchrıeser 34. Roberts A, Chan Y, Wıedmann M (2005): C, Cadet-Danıel V, Monnıer AL, Lecuıt M, Defination of genetically distinct attenuation Allerberger F (2010): Listeria rocourtiae sp. nov. mechanisms in naturally virulence-attenuated Int. J Syst Evol Micr, 60, 2210-2214. Listeria monocytogenes by comparative cell culture 27. Liu S, Graham JE, Bigelow L (2002): and molecular characterization. Appl Environ Identification of Listeria monocytogenes genes Microbiol, 71, 3900-3910. expressed in response to growth at low temperature. 35. Roche SM, Gracieux P, Albert I, Goualı Appl Environ Microbiol, 68, 1697-1705. M, Jacquet C, Martın PM, Velge P (2003):

www.veteriner.org.tr/tr/dergi 105 Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

Experimental validation of low virulence in field 44. Vadyvaloo V, Hastings JW, Van Der Merwe rains of Listeria monocytogenes. Infect Immun, 71, MJ, Rautenbach M (2002): Membranes of Class 3429-3436. IIa Bacteriocin-Resistant Listeria monocytogenes 36. Romanova N, Favrin S, Griffiths MW (2002): Cells Contain Increased Levels of Desaturated Sensitivity of Listeria monocytogenes to Sanitizers and Short-Acyl-Chain Phosphatidylglycerols. Appl Used in the Meat Processing Industry. Appl Environ Environ Microbiol, 68, 5223-5230. Microbiol, 68, 6405-6409. 45. Vadyvaloo V, Arous S, Gravesen A, Héchard Y, 37. Ryan S, Begley M, Hill C, Gahan C G Chauhan-Haubrock R, Hastıngs JW, Rautenbach (2010): A five-gene stress survival işlet (SSI-1) that M (2004): Cell-surface alterations in class IIa contributes to the growth of Listeria monocytogenes bacteriocin-resistant Listeria monocytogenes in suboptimal conditions. J Appl Microbiol, 109, strains. Microbiology, 150, 3025-33. 984–995. Doi:10.1111/j.1365- 2672.2010.04726.x 46. Ward TJ, Ducey TF, Usgaard T, Dunn, KA, 38. Sabet C, Lecuit M, Cabanes D, Cossart Bıelawskı JP (2008): Multilocus genotyping assays P, Bierne H (2005): LPXTG protein InlJ, a for single nucleotide polymorphism-based subtyping newly identified internalin involved in Listeria of Listeria monocytogenes isolates. Appl Environ monocytogenes virulence. Infect Immun, 73, 6912– Microbiol, 74, 7629-7642. 6922. Doi:10.1128/IAI.73.10.6912- 6922.2005. 47. Weller D, Andrus A, Wiedmann M, Den 39. Sarimehmetoglu B (1995): Sütte ve peynirde Bakker HC (2015): Listeria booriae sp. nov. and Listeria Monocytogenes’in bulunuşu ve önemi. Gıda Listeria newyorkensis sp.nov., from food processing Dergisi, 20, 259-264. environments in the USA. Int J Syst Evol Microbiol, 40. Sarimehmetoglu B, Kaymaz S (1994): Türk 65, 286-92. salamura beyaz peynirinde yapım ve olgunlaşma 48. Wiedmann M, Bruce JL, Keating C, Johnson aşamalarının Listeria monocytogenes üzerine etkisi. AE, Mcdonough P L, Batt CA (1997): Ribotypes Ankara Univ Vet Fak Derg, 41, 234-242. and virulence gene polymorphisms suggest three 41. Seeliger HPR, Höhne K (1979): Serotyping of distinct Listeria monocytogenes lineages with Listeria monocytogenes and related species. Met differences in pathogenic potential. Infect Immun, Microbiol,13, 31-49. 65, 2707-2716. 42. Te´moin, S, Roche S M, Gre´ pinet O, Fardini 49. Yildirim Y, Sarimehmetoglu B (2006): Beyaz Y, Velge P (2008): Multiple point mutations in virulence genes explain the low virulence of Listeria peynir yapımında bazı probiyotik bakterilerin monocytogenes field strain. Microbiol, 154, 939– kullanılmasının Listeria monocytogenes üzerine 948. etkisi. Erciyes Univ. Vet. Fak. Derg, 3, 1-7. 43. Touchon M, Rocha E P (2010): The small, 50. Zhang J, Cao G, Xu X, Allard M, Li P, Brown slow and specialized CRISPR and anti-CRISPR of E, Yang X, Pan H, Meng J (2016): Evolution Escherichia and Salmonella. PLoS ONE, 5, 11126. and Diversity of Listeria monocytogenes from doi: 10.1371/journal.pone.0011126. Clinical and Food Samples in Shanghai, China.

106 www.veteriner.org.tr/tr/dergi Vet Hekim Der Derg 89(1): 97-107,2018 Çağrılı Makale / Invited Paper

Frontiers in Microbiology, 7, 1-9. Doi: 10.3389/ fmicb.2016.01138. 51. Zhang C, Nıetfeldt J, Zhang M, Benson AK (2005): Functional consequences of genome evolution in Listeria monocytogenes: the lmo0423 and lmo0422 genes encode Sigma C and LstR, a lineage II-specific heat shock system. J Bacteriol, 187, 7243-7253. 52. Zhang C, Zhang M, Ju J, Nıetfeldt J, Wıse J, Terry PM, Olson M, Kachman SD, Wıedmann M, Samadpour M, Benson AK (2003): Genome diversification in phylogenetic lineages I and II of Listeria monocytogenes: identification of segments unique to lineage II populations. J Bacteriol, 185, 5573-5584.

Geliş Tarihi: 27.05.2017 / Kabul Tarihi: 21.07.2017

Sorumlu Yazar: Prof. Dr. Belgin SARIMEHMETOĞLU Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi, Gıda Hijyeni ve Teknolojisi Bölümü 06110, Dışkapı/ANKARA

www.veteriner.org.tr/tr/dergi 107