Programmabegroting 2021

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programmabegroting 2021 Gemeente Eemsdelta

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

INHOUDSOPGAVE

Inhoudsopgave ...... 3 Leeswijzer ...... 5 Inleiding ...... 7 Samenstelling bestuur ...... 11 Programmateksten ...... 13 Programma 0. Bestuur en ondersteuning ...... 14 Programma 1. Veiligheid ...... 17 Programma 2. Verkeer, vervoer en waterstaat...... 20 Programma 3. Economie ...... 23 Programma 4. Onderwijs ...... 28 Programma 5. Sport, cultuur en recreatie ...... 31 Programma 6. Sociaal domein ...... 39 Programma 7. Volksgezondheid en milieu ...... 48 Programma 8. Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing ...... 55 Programma 9. Algemene dekkingsmiddelen ...... 64 Programma 10. Overhead ...... 68 Paragrafen ...... 71 Paragraaf A. Lokale heffingen ...... 72 Paragraaf B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing ...... 81 Paragraaf C. Onderhoud kapitaalgoederen ...... 89 Paragraaf D. Financiering ...... 97 Paragraaf E. Bedrijfsvoering ...... 102 Paragraaf F. Verbonden partijen ...... 109 Paragraaf G. Grondbeleid ...... 120 Paragraaf H. Aardbevingen de Baas ...... 122 Paragraaf I. Eemsdelta in Balans ...... 125 Financiële begroting ...... 130 Uiteenzetting financiële positie ...... 133 Overzicht baten en lasten per programma ...... 140 Overzicht baten en lasten per taakveld ...... 142 Overzicht incidentele baten en lasten per programma ...... 144 Geprognotiseerde balans ...... 147 Overzicht investeringen...... 148

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht financieringsmiddelen ...... 149 Overzicht reserves en voorzieningen ...... 150 EMU saldo ...... 154

Bijlagen:

Bijlage 1: lijst met afkortingen…………………………………………………………………………………………. 153

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

LEESWIJZER Deze gemeentebegroting 2021 is opgebouwd uit drie delen:

• Programmaplan;

• Paragrafen;

• Financiële begroting; Programmaplan Het programmaplan vormt het inhoudelijke deel van de begroting. In dit deel staat wat we willen bereiken en wat we daarvoor gaan doen in 2021 . In dit programmaplan geven we per deelprogramma een overzicht van de lasten en baten. In de begroting is een specificatie van de lasten en baten gegeven op taakveld-niveau.

In een reguliere begroting worden de verschillen verklaard tussen de cijfers in het begrotingsjaar en de cijfers van het jaar daarvoor. Het spreekt voor zich dat zo'n vergelijking na een herindeling lastig is. In het financieel perspectief zijn wij uitgebreid ingegaan op de ontwikkelingen en de effecten van de samenvoeging. Bij de verschillende programma’s treft u daarom in deze begroting geen verklaring van verschillen aan ten opzichte van de voormalige gemeenten. Daarvoor in de plaats is een verklaring opgenomen van de mutaties in de meerjarenbegroting.

Voor de programma-indeling is voor de begroting 2021 de zogenaamde CBS-indeling gehanteerd. Deze wordt gehanteerd voor de Iv3-rapportages (Informatie voor derden). In aanloop naar de herindeling is met de raadswerkgroep financiën en de raadsklankbordgroep gesproken over de programmaindeling. Destijds is door beide gremia geadviseerd om een indeling te hanteren van 8- 10 programma's. Met de gemeenteraad gaan we in de loop van 2021 in gesprek over de programma- indeling voor de begroting 2022. Beleidskader Het is gebruikelijk in de programmabegroting de beleidsdocumenten per programma op te nemen. In deze begroting staan de beleidsdocumenten niet in de programma’s vermeld. De beleidsdocumenten die vanaf 2021 worden geactualiseerd en/of vastgesteld binnen de nieuwe gemeente worden in de programma-begroting 2022 opgenomen. Uitgangspunt hierbij is dat, zolang er geen beleidswijzigingen hebben plaatsgevonden, de bestaande documenten van de drie voormalige gemeenten leidend zijn. Beleidsindicatoren Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) hanteren gemeenten voor het toelichten van de maatschappelijke effecten in de programma’s en de programmaverantwoording de beleidsindicatoren. De cijfers zijn afkomstig van de website www.waarstaatjegemeente.nl. Cijfers van de gemeente Eemsdelta zijn hierop nog niet beschikbaar. Het cijfer van de gemeente Eemsdelta is bepaald op basis van de cijfers van de voormalige ADL- gemeenten . Reservemutaties Onderaan ieder programma zijn reservemutaties opgenomen. Deze reservemutaties zijn niet zichtbaar op de taakvelden van een programma. Ze hebben wel betrekking op het programma. Om een zo compleet mogelijk beeld van het programma weer te geven worden ze daarom apart zichtbaar gemaakt.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragrafen De regelgeving verplicht zeven paragrafen in de begroting op te nemen. In deze paragrafen zijn de beleidslijnen vastgelegd met betrekking tot beheersmatige aspecten. Het doel van de paragrafen is om onderwerpen die verspreid in de begroting staan (zoals lokale heffingen en bedrijfsvoering) gebundeld in een paragraaf weer te geven. We hebben in onze begroting naast de verplichte paragrafen ook een paragraaf Gaswinning opgenomen omdat de gevolgen van de gaswinning voor onze gemeenschap van grote invloed zijn. Bovendien hebben we een paragraaf Bezuinigingen opgenomen. Dit om inzicht te geven in het pakket aan bezuinigingen dat door de gemeenteraad moet worden vastgesteld om de begroting meerjarig sluitend te maken en vervolgens te kunnen monitoren. Financiële begroting In de financiële begroting vindt u samenvattende overzichten van onze financiële situatie. Daarnaast vindt u hier onder meer onze meerjarenbegroting, een overzicht van het in de begroting opgenomen investeringsplan en een overzicht van de reserves en voorzieningen. Met het vaststellen van de begroting stelt u ook het meerjareninvesteringsplan vast.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

INLEIDING

Appingedam, maart 2021

Voor u ligt de eerste begroting van de nieuwe zelfstandige gemeente Eemsdelta. Een gemeente die is ontstaan op 1 januari 2021 door de herindeling van de voormalige gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum. Een nieuwe gemeente, met een nieuw bestuur. Dat betekent nog al wat. We verbouwen drie gemeenten tot één nieuwe , met een sterk bestuur waar onze inwoners op kunnen rekenen. Onze missie is het realiseren van een toekomstbestendige en leefbaar Eemsdelta. We doen dat met lef, ambitie en enthousiasme voor onze inwoners, bedrijven, instellingen en bezoekers.

Toekomstvisie "Eemsdelta is dichtbij",

De toekomstvisie "Eemsdelta is dichtbij", is vastgesteld door de raden van Delfzijl, Appingedam en Loppersum. In deze visie zijn zes maatschappelijke doelen geformuleerd, die in het coalitieakkoord "Samen werken aan onze toekomst" nader zijn uitgewerkt.

• Aardbevingen de baas • Meer mensen aan de slag • Voorbereid op minder mensen en het binden van jongeren • Toekomstbestendige zorg en ondersteuning • Verduurzamen van de energiebehoefte • Recreatie en Toerisme

Aardbevingen de baas

De ‘aardbevingen de baas’ worden is een grote opgave. We doen dit samen met rijk en regio. De gemeente heeft een programma dat bestaat uit drie sporen: schadeafhandeling, versterken (inclusief bestuurlijke afspraken) en perspectief.

Veel bewoners van Eemsdelta hebben nu en in de komende jaren te maken met ingrijpende gevolgen van de versterkingsopgave. De versterkingsopgave heeft gevolgen voor het dagelijks leven en voor de leefbaarheid in dorpen en wijken. Naast het proactief inspelen op het meer in de openbaarheid komen van mogelijk verborgen problemen op sociaal vlak, zetten we ons in voor goede begeleiding van bewoners van de huidige naar de nieuwe woonplekken en het behouden en versterken van verbindingen tussen bewoners.

Meer mensen aan de slag

In Eemsdelta zetten we in op passend werk en excellent onderwijs, omscholing en bijscholing. Daarmee zorgen we er voor dat er vraag en aanbod op de arbeidsmarkt beter bij elkaar aansluiten. De komende jaren ontwikkelen we ons werkbedrijf (Fivelingo) verder door naar een werkleerbedrijf. Het doel is een hogere uitstroom te realiseren naar de reguliere arbeidsmarkt (infrastructuur inzetten voor bredere doelgroep). Dit doen we samen met het onderwijs en het bedrijfsleven.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

We werken aan meer werkgelegenheid en innovatie in onder andere landbouw, detailhandel en industrie en gaan aan de slag met economische zaken, arbeidsmarktverbetering en werkgelegenheid. We streven daarbij naar een goede integratie van economie en arbeidsmarkt.

Ons uitgangspunt is dat iedereen kan meedoen in onze samenleving. Lukt betaald werk niet, dan kijken we samen naar de mogelijkheid van vrijwilligerswerk of werk als mantelzorger.

Voorbereid op minder mensen en het binden van jongeren

We werken aan toekomstbestendige kernen en dorpen. Zo creëren we een aantrekkelijke woonomgeving , met perspectief op scholing en werk. Daarvoor maken we onze centra compacter en verbeteren we de openbare ruimte . We willen een gemeente zijn waar kinderen en jongeren veilig en kansrijk op kunnen groeien met voorzieningen om zo gezond mogelijk oud te worden.

Toekomstbestendige zorg en ondersteuning

Inwoners moeten ook in de toekomst kunnen rekenen op passende zorg en ondersteuning. De toename van het aantal ouderen in onze gemeenten leidt tot een relatief hogere hulpvraag. Een andere manier van werken in de zorg is een van de belangrijkste punten op onze agenda voor de komende jaren. We streven daarbij naar een goede balans tussen algemene voorzieningen en maatwerk in individuele gevallen.

We blijven inzetten op preventie, vroege interventie, versterken van informele netwerken, verandering van het zorglandschap (zorgaanbieders) en nieuwe arrangementen in zorg en verblijf. We zien hierbij een nauwe samenhang met dorps- en wijkvernieuwing en werken en leren. Voor initiatieven vanuit wijken en dorpen gaan we uit van maatwerk per dorp. We willen deze initiatieven zoals zorgbalies, dorpsondersteuners en dorpscoöperaties verder (laten) ontwikkelen en borgen door deze te faciliteren.

Verduurzamen van de energiebehoefte

In de komende jaren wordt duidelijk welke bijdrage de regio Groningen moet leveren aan de nationale opgave voor de productie van duurzame energie tot aan 2050. De gemeente Eemsdelta levert daarin al een fors aandeel.. De behoefte aan duurzame energie (zon, wind, warmte, waterstof, biogas etc.) wordt de komende jaren ook in onze gemeente groter.

Recreatie en Toerisme

Onze strategische opgave op het terrein van recreatie en toerisme benaderen we vanuit het belang van ons landschap, de rijke cultuurhistorie met als toeristische speerpunten de historische binnenstad van Appingedam, de vele wierdedorpen, Marconi Delfzijl en de haven van Termunterzijl.

Bezuinigingen Al onze ambities, zoals verwoord in het coalitieakkoord, zijn financieel vertaald in deze begroting. Een begroting die tot stand is gekomen onder een lastig financieel gesternte. Ondanks dat zijn wij er in geslaagd een sluitend meerjarenperspectief te presenteren.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 lasten in het sociaal domein (o.a. jeugdzorg en Wmo). De concept bezuinigingsvoorstellen zijn het nieuwe college besproken. Het college heeft een set bezuinigingen voorgelegd aan de gemeenteraad. Deze voorstellen zijn verwerkt in deze begroting. De stuurgroep, de raadsklankbordgroep en ook gemeenteraad zijn tussentijds meegenomen in de ontwikkeling van het financieel perspectief van de gemeente Eemsdelta.

Ondanks een stevig pakket aan bezuinigingsmaatregelen, blijven de hoofdpunten uit het coalitieakkoord "Samen werken aan onze toekomst" overeind . Het uitgangspunt is om in 2024 een structureel en reëel sluitende meerjarenbegroting te hebben. Bezuinigingen zijn daarbij onvermijdelijk. Er wordt met het pakket aan bezuinigingen van iedereen een bijdrage gevraagd. Bezuinigingen op de ambtelijke organisatie zijn onderdeel van het pakket evenals de formatie van de wethouders. Verder is terughoudend omgegaan met het verhogen van belastingen. Daarbij is een tijdelijke compensatieregeling in het leven geroepen voor de OZB van niet-woningen en de rioolheffing (voor huurders in de voormalige gemeente Loppersum). De bezuinigingen ontzien de meest kwetsbare groepen in de samenleving zo veel mogelijk.

Over de voortgang van de realisatie van de bezuinigingen informeren wij u periodiek (via de documenten uit de P&C-cyclus).

Hoogachtend,

Burgemeester en wethouders,

R. Koch G. Beukema

Secretaris Burgemeester

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 BEGROTING 2021 IN ÉÉN OOGOPSLAG

INKOMSTEN (bedragen x €1.000) UITGAVEN (bedragen x €1.000) Gemeentelijke tarieven 2021 Waar komt het geld vandaan? Waar gaat het geld naartoe? Hoeveel betaal ik in 2021?

Inkomsten uit het Rijk Bestuur en ondersteuning € 6.912 Onroerende zaakbelasting (OZB) € 532,13 Veiligheid € 15.628 Rioolheffing € 237,-- Gemeentefonds/ Algemene uitkering € 99.968 Verkeer, vervoer en waterstaat € 8.933 Afvalstoffenheffing vm Appingedam € 279,60 Overige Rijksbijdragen € 23.889 Economie € 1.460 Afvalstoffenheffing vm Delfzijl € 268,05 Subtotaal € 123.857 Onderwijs € 9.400 Afvalstoffenheffing vm Loppersum € 232,-- Sport, cultuur en recreatie € 13.771

Andere inkomstenbronnen Sociaal domein € 89.219 Volksgezondheid en milieu € 13.889 (de afvalstoffenheffing is nog niet geharmoniseerd en Grondopbrengsten en winstnemingen € 2.431 Volkshuisv., ruimt. ordening € 59.479 daarom zijn er nog 3 afzonderlijke tarieven in 2021). Aardbevingen de Baas € 60.410 Algemene dekkingsmiddelen € 3.880 Onttrekkingen aan reserves € 1.691 Overhead € 20.152 Totaal vm Appingedam € 1.048,73 Overig € 18.970 Totaal vm Delfzijl € 1.037,18 Subtotaal € 83.502 Totaal vm Loppersum € 1.001,13

Lokale heffingen

Onroerende zaakbelasting (OZB) € 17.207 TOTAAL (bedragen x€1.000) Rioolheffing € 5.179

Afvalstoffenheffing € 5.297

Toeristenbelasting € 137 Totaal inkomsten € 239.125 Reclamebelasting € 140 Totaal uitgaven € 242.721 Leges € 2.973 Overig € 833

Subtotaal € 31.766

Totaal € 239.125 Totaal € 242.721 Resultaat -/- €3.597

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

SAMENSTELLING BESTUUR Het college van burgemeester en wethouders is het bestuur van de gemeente. Hieronder volgt een overzicht van de samenstelling van het college van B&W en de taakverdeling binnen het college.

Burgemeester Gerard Beukema Portefeuille: Openbare orde, veiligheid en handhaving, Algemene bestuurlijke aangelegenheden en regionale samenwerking, klantencontact, voorlichting, communicatie en representatie, personeel en organisatie, informatieveiligheid en privacy, minderheden

Annalies Usmany-Dallinga (Lokaal Belang Eemsdelta) Portefeuille: Ruimtelijke ordening en ontwikkellocaties, wonen en welzijn, volkshuisvesting, versterkingsopgave, NPG, centrummanagement/stadspromotie

Jan Menninga (Lokaal Belang Eemsdelta) Portefeuille: Financien en belastingen, gebiedsregie/ leefbaarheid, sport en vergunningverlening

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Meindert Joostens (ChristenUnie) Portefeuille: Zorg, Wmo, onderwijs (excl. Huisvesting), kunst en cultuur, participatie, milieu/afval/ duurzaamheid, Wadden (ontwikkeling kustgebied)

Hans Ronde (VVD) Portefeuille: Werk/participatie/inkomen, economie, verkeer en vervoer, armoedebeleid, energietransitie/ klimaatadaptatie, informatisering en automatisering, inkoop/aanbesteding

Pier Prins (CDA) Portefeuille: Jeugdzorg, vastgoed/grondexploitaties, monumentenzorg, toezicht/handhaving, recreatie/ toerisme, landbouw/natuur en beheer openbare ruimte (incl. begraafplaatsen)

Gemeentesecretaris/ algemeen directeur Ronald Koch Verantwoordelijk voor de gemeentelijke organisatie Eerste aanspreekpunt college

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

PROGRAMMATEKSTEN

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 0. Bestuur en ondersteuning Taakvelden Het programma bestuur en ondersteuning bestaat uit de volgende taakvelden:

0.1 Bestuur 0.2 Burgerzaken Wat willen we? Om tot de beste plannen te komen voor onze nieuwe gemeente willen we een bestuurscultuur die gebaseerd is op collegiaal bestuur, op samenwerken en samen leren. We staan ten dienste van onze inwoners, ondernemers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Alle inwoners en bezoekers moeten digitaal, telefonisch en persoonlijk eenvoudig hun weg kunnen vinden.

Ontwikkelingen Gerard Beukema is benoemd als waarnemend burgemeester voor de gemeente Eemsdelta. Begin 2021 wijst de gemeenteraad de leden en adviseurs van een vertrouwenscommissie aan om de aanbeveling tot benoeming van de kroonbenoemde burgemeester voor te bereiden. Om de eerste en nieuwe gemeenteraad van Eemsdelta op een goede, krachtige wijze van start te laten gaan, is een inwerkprogramma opgesteld. Gestart is met het delen van praktische en inhoudelijke informatie waarbij op sommige onderwerpen een nadere verdieping wordt gemaakt. Daarna volgen kennismakingssessies met inwoners en maatschappelijke organisaties.

Beleidsindicatoren Er zijn geen beleidsindicatoren die een relatie hebben met dit programma. Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Onze inwoners en burgernabijheid

Schaalvergroting door de herindeling leidt tot een efficiëntere en effectievere aanpak van de uitdagingen waar wij voor staan. Dit mag niet leiden tot een grotere afstand tussen het bestuur en de inwoners . Onze inwoners moeten de nieuwe gemeente Eemsdelta dichtbij voelen. We kiezen voor het verder ontwikkelen van gebiedsgericht werken als integrale werkwijze om de leef kwaliteit in onze kernen te verbeteren.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Bevorderen dat inwoners gezamenlijk Continueren van de wijken dorpsbudgetten met hun straat, wijk en dorp, plannen maken om de leefbaarheid van hun eigen omgeving te vergroten. Verder ontwikkelen van gebiedsgericht Via gebiedsregisseurs en gebiedswethouders samen werken als integrale werkwijze om de met onze inwoners, organisaties en ondernemers leefkwaliteit in onze kernen te verbeteren. Wij geven de jeugd en jongeren een Verkenning jongerenadviesraad stem. Bestuurlijk borgen van gebiedsgericht Introduceren van wijken dorpswethouders werken. Gebiedsregie is het loket voor ideeën en initiatieven van inwoners.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Waardering tonen voor inwoners en Instellen van een waarderingsprijs organisaties die zich maatschappelijk verdienstelijk hebben gemaakt

Dienstverlening

Onze dienstverlening is zo ingericht dat inwoners en bezoekers eenvoudig hun weg kunnen vinden. De dienstverlening is klantgericht, dichtbij en transparant. Met duidelijke servicenormen, kwaliteit handvest en met een adequaat systeem voor meldingen en klachten.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Wij richten de dienstverlening zo in dat De fysieke balies in de Appingedam, Delfzijl en alle inwoners en bezoekers eenvoudig Loppersum blijven de komende jaren in stand. hun weg vinden.

Participatie met inwoners

De toegenomen digitalisering verandert de wereld om ons heen en heeft gevolgen voor de gemeente, bijvoorbeeld voor haar dienstverlening. Het communiceren met de inwoners gaat vaker via social media en online communities. Ook is er meer vraag naar goede digitale dienstverlening. Daarnaast hebben gemeenten de afgelopen jaren meer taken en verantwoordelijkheden gekregen, zowel in het fysieke domein, als in het sociaal domein. Ook hierdoor zijn verhoudingen tussen gemeente en inwoners veranderd We kiezen steeds een passende rol van een rechtmatige en presterende overheid tot een netwerkende en participerende overheid. Daarbij benutten we de participatieladder om inspraak van inwoners, kernen, wijken en buurten passend op te pakken.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Een inclusieve samenleving in Er zijn strategieën en instrumenten voorgesteld om Eemsdelta: deze doelen te bereiken. De rol van de gemeente- - Alle inwoners zijn welkom, doen raad en het college bij participatieprocessen wordt mee en horen erbij. in 2021 verder ontwikkeld samen met de - Ongeacht leeftijd, religie, seksuele medewerkers van het gebiedsgericht werken. Zo voorkeur, culturele achtergrond, blijft er ambtelijks en bestuurlijk aandacht voor gender, inkomen, politieke voorkeur participatie. of visie op de samenleving, talenten of beperkingen. - Iedereen kan meedoen en een bijdrage leveren op basis van zijn of haar eigen interesses en talenten. - Toegankelijkheid van algemene voorzieningen. Waar nodig, is maatwerk mogelijk. - Ruimte geven aan de inwoners van Eemsdelta die mee willen doen (betrokkenheid). - Plannen en besluiten voor Eemsdelta verbeteren (kwaliteitsimpuls).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Verbonden partijen Onderstaande verbonden partijen hebben een relatie met dit programma.

Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021 Gemeenschappelijke Bevorderen, ondersteunen en coördineren van de € 7.000 regeling Openbaar lichaam regionale grensoverschrijdende samenwerking van 'Eems Dollard Regio' (EDR) deelnemers op vrijwel alle beleidsgebieden. Vereniging van Een gezamenlijk gemeentelijk Waddenzeebeleid € 20.000 Waddenzeegemeenten voeren. Adviseren van gemeenten over regelgeving, bestuur en beheer Waddenzeegebied onderhouden contacten met belanghebbende instanties.

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

0.1 Bestuur 426 4.665 - 4.239 101 4.112 - 4.011 71 4.018 - 3.947 36 3.975 - 3.939 0.2 Burgerzaken 527 2.246 - 1.719 518 2.078 - 1.559 513 2.146 - 1.634 513 2.146 - 1.634 0.3 Beheer overige gebouwen en gronden Saldo programma Structureel 528 6.350 - 5.822 519 6.189 - 5.670 509 6.096 - 5.587 514 6.052 - 5.538 Saldo programma Incidenteel 425 562 - 137 100 100 75 69 6 35 69 - 34

0. Reservemutaties programma 0

Saldo begroting na bestemming 953 6.912 - 5.959 619 6.189 - 5.570 584 6.165 - 5.581 549 6.121 - 5.572

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel Door de herindeling is er een structureel schaalvoordeel in 2021 van € 497.000. Dit schaalvoordeel loopt met 190.000 in 2022. 190 15 0 Voordeel In 2021 zijn er nog incidentele projectkosten geraamd die voorvloeien uit de herindelingsbegroting. In de periode 2021 - 2024 325 30 35 Voordeel zullen er nog kosten worden gemaakt voor organisatieontwikkeling. Tegenover deze kosten staan de resterende rijksbijdrage die de gemeente nog zal ontvangen in deze periode. In 2021 maakt de gemeente extra kosten door o.a. corona voor de verkiezingen. In de 2022 zijn er geen verkiezingen en zullen de 166 -69 0 Voordeel kosten niet worden gemaakt. In 2023 en 2024 zijn er weer verkiezingen. Overige 42 48 9 Nadeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel De gemeente ontvangt voor de gemaakte kosten voor de herindeling een rijksvergoeding. De inkomsten nemen evenals de lasten -325 -30 -30 Nadeel af. Overige -9 -5 -5 Voordeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 1. Veiligheid Taakvelden Het programma veiligheid bestaat uit de volgende taakvelden:

1.1 Crisisbeheersing en brandweer 1.2 Openbare orde en veiligheid Wat willen we? Eemsdelta is een gemeente waar alle inwoners zich veilig voelen ook doordat de gemeente zich actief inzet. Dat doen wij samen met onze ketenpartners. Wij werken wij thema's zoals een veilige woon- en leefomgeving. Een veilige woon- en leefomgeving is een randvoorwaarde voor economische ontwikkelingen en goede veiligheidsvoorzieningen dragen bij aan een goed vestigingsklimaat.

Ontwikkelingen Het behouden van een goede kwaliteit van de woon- en leefomgeving is niet vanzelfsprekend. Inspanningen van veel verschillende organisaties op het gebied van industrie, wonen, zorg, preventie en handhaving liggen hieraan ten grondslag. Veiligheid raakt veel beleidsterreinen en kent vele uitdagingen zoals ondermijning, zorg en veiligheid. Daarnaast is er de laatste jaren al veel geïnvesteerd in de aanpak van sociale problemen, toch is er nog steeds sprake van sociale problematiek die moeilijk bereikbaar en oplosbaar is. De gemeente heeft de regie over de lokale veiligheid en stelt een integraal veiligheidsplan vast. Dit plan zal in de tweede helft van 2021 aan de gemeenteraad worden aangeboden. In dit plan wordt onder andere aandacht besteed aan het beleid op het gebied van zorg & veiligheid en de aanpak (van) ondermijning. Criminaliteit en ondermijning van de samenleving worden voorkomen en zo veel mogelijk tegengegaan. Dit is een belangrijke prioriteit voor de aankomende jaren. Ook zal aandacht worden besteed aan preventie en de aanpak van overlast gevende jongeren in de openbare ruimte.

Wij zijn voornemens om de Algemene Plaatselijke Verordeningen (APV) van de voormalige gemeenten voor het einde van het jaar te harmoniseren in een nieuwe APV voor de gemeente Eemsdelta. Daarnaast gaan wij de herziening van het horeca- en evenementenbeleid voorbereiden.

De intensieve samenwerking met politie, openbaar ministerie, de Veiligheidsregio Groningen, het Veiligheidshuis en diverse andere partijen dragen bij aan deze ontwikkelingen en vergroten de openbare orde en veiligheid.

Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000- Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Verwijzingen Halt Aantal per 2019 122 102 10.000 inwoners van 12-18 jaar Winkeldiefstallen Aantal per 1.000 2019 1,1 1,9 inwoners Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 2019 3,4 5,7 inwoners Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 2019 1,9 1,6 inwoners

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Vernielingen en Aantal per 1.000 2019 4,6 7,0 beschadigingen (in de inwoners openbare ruimte)

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, jeugdigen

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Jeugdigen moeten veilig kunnen • Er werken veel partijen samen in het domein van opgroeien in hun omgeving jeugd en veiligheid. Dit vraagt om duidelijke regierol vanuit de gemeente, maar ook een faciliterende rol. Meer grip krijgen op jeugdigen • Procesaanpak problematische jeugdgroepen en groepsgedrag" : een gecoördineerde en structurele aanpak (inclusief preventieve maatregelen) op het gebied van (jeugd) groepen en groepsgedrag. • De groepsscan zullen we blijven gebruiken om problemen rondom jeugdgroepen aan te pakken. We doen dit samen met een aantal partners zoals het veiligheidshuis, de politie, Halt, jongerenwerk en JBnoord.

Thema 2, Openbare orde en veiligheid

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Openbare orde die wordt gehandhaafd • Regelmatig overleg met diverse organisaties en creëren van een veilige woon- en over concrete veiligheidsvraagstukken in onze leefomgeving voor inwoners. gemeente. Daarbij is sprake van een goede afstemming tussen zorg en veiligheid. Verminderen van de criminaliteit en • Opstellen en uitvoeren van het integraal verbeteren veiligheidsbeleving. veiligheidsbeleid. • Het plan van aanpak ondermijning uitvoeren in nauwe samenwerking met ketenpartners

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

1.1 Crisisbeheersing en brandweer 3.476 - 3.476 3.476 - 3.476 3.476 - 3.476 3.396 - 3.396 1.2 Openbare orde en veiligheid 10.831 12.152 - 1.321 9.411 10.605 - 1.194 9.411 10.605 - 1.194 9.411 10.605 - 1.194

Saldo programma Structureel 10.831 11.328 - 497 9.411 14.081 - 4.670 9.411 14.080 - 4.670 9.411 14.001 - 4.590 Saldo programma Incidenteel 4.300 - 4.300

1. Reservemutaties programma 1 1.150 1.150 927 927 927 927 591 591

Saldo begroting na bestemming 11.981 15.628 - 3.647 10.337 14.081 - 3.743 10.337 14.080 - 3.743 10.001 14.001 - 4.000

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel Voor de uitvoering van het programma Aardbevingen is de Baas de begroting 2021 - 2024 zo inricht dat deze aansluit met de 1.420 Voordeel jaarlijks te ontvangen lumpsumvergoeding over de periode 2021-2024. In 2022 daalt deze bijdrage structureeel met 1,4 miljoen. Op deze wijze kunnen we begrotingstechnisch invulling geven aan de opgave. In de jaarrekening 2019 heeft de Veiligheidsregio Groningen (VRG) in opdracht van de accountant een voorziening moeten 80 Voordeel treffen van € 15,2 miljoen voor de toekomstige FLO-kosten. Deze FLO-kosten werden voorheen jaarlijks geraamd in de begroting van de VRG. Voorgesteld is aan de raden om het risico op te vangen middels een in te stellen bestemmingsreserve. Met het instellen van deze reserve is het risico beheersbaar geworden en neemt de jaarlijkse bijdrage af.

Overige 127 0 -0 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel Voor de uitvoering van het programma Aardbevingen de Baas is de begroting 2021 zo ingericht dat deze aansluit met de jaarlijks -1.420 0 0 Nadeel te ontvangen lumpsumvergoeding over de periode 2021-2024. Op deze wijze kunnen we begrotingstechnisch invulling geven aan de opgave. Het jaarlijks aanwenden van de huidige reserve NPG (€ 1,7 mln.) voor een bedrag van € 0,5 mln. als algemeen dekkingsmiddel zal conform besluitvorming over de begroting 2020 in stand blijven.

Overige 0 0 0 Voordeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 2. Verkeer, vervoer en waterstaat Taakvelden Het programma verkeer, vervoer en waterstaat bestaat uit de volgende taakvelden:

2.1 Verkeer en vervoer 2.2 Parkeren 2.4 Economische havens en waterwegen 2.5 Openbaar Vervoer Wat willen we? Een goede bereikbaarheid, zowel via de (vaar)wegen als met het openbaar vervoer, is essentieel voor de verdere ontwikkeling en de leefbaarheid in de gemeente Eemsdelta en de regio. Niet alleen als het gaat om wonen en werken, maar eveneens op recreatief vlak. De openbare ruimte is goed toegankelijk en veilig voor iedereen. Ontwikkelingen Veel van de kapitaalgoederen (wegen, bruggen/kunstwerken, riolering) zijn aan het einde van hun levensduur. Wij verwachten de komende jaren een grote opgave in herstel en vervanging. Tegelijkertijd zien we dat de versterkingsopgave, herontwikkeling van centra, energietransitie, klimaat adaptieve maatregelen impact hebben op de openbare ruimte en de kapitaalgoederen. Dit vraagt om samenwerking en een goede strategie om koppelkansen te benutten, werk met werk te kunnen maken, overlast voor bewoners te beperken en de investeringen en uitgaven zo laag mogelijk te houden.

We zien dat de openbare ruimte steeds meer wordt gebruikt voor ontspanning en recreatie. We zetten daarom vol in op de kwaliteitsverbetering van wandelpaden, wandelroutes en fietsverbindingen. Beleidsindicatoren Er zijn geen beleidsindicatoren die een relatie hebben met dit programma. Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, Openbare Ruimte

We zetten in op een toekomstbestendige, duurzame en veilige infrastructuur bestaande uit kwalitatief goede wegen en bruggen en duurzame openbare verlichting. Een infrastructuur die past bij de schaal van Eemsdelta en het gebruik.. Dit in samenhang en integraal met overige opgaven in de openbare ruimte. Een aantal bestaande herinrichtingsprojecten vanuit de drie voormalige gemeenten wordt dit jaar uitgevoerd. Voor de komende jaren wordt de staat van de kapitaalgoederen en de nodige investeringen in beeld gebracht. Dit moet leiden tot een Meerjarig Onderhoudsplan voor de openbare ruimte en kapitaalgoederen.

Het areaal aan openbare wegen, fietsen voetpaden is in onze gemeente relatief groot. Het beleid voor wegen, bruggen en openbare verlichting moet verder worden geharmoniseerd . We streven hierbij naar samenhang en integrale kwaliteit van de buitenruimte. We willen voldoen aan kwaliteitseisen in het beheer van de openbare ruimte. En daarbij willen we rekening houden met de gebruiksmogelijkheden, beeldkwaliteit, veiligheid en verzorgingsgraad en daarmee de leefbaarheid van wijken en dorpen. We doen dit samen met onze inwoners. Daarbij willen wij het deelnemen aan en ondersteunen van initiatieven vanuit de wijken en dorpen (eigen kracht) zoveel mogelijk benutten.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? • Harmonisatie beleid diverse assets: wegen, bruggen, openbare verlichting, kabels & leidingen. Toekomstbestendige, duurzame en veilige • (Opnieuw) vastleggen van het kwaliteitsniveaus en infrastructuur de kwaliteitseisen. • prioriteren en investeren. • Beheer- en onderhoud op orde en risico gestuurd.

Een goede en veilige inrichting van de • Uitvoeren van de lopende herinrichtingsprojecten vanuit de drie voormalige gemeenten. openbare ruimte passend bij de schaal en • In beeld brengen en formuleren van de opgaven in het karakter van de centra en dorpen de kapitaalgoederen.

Thema 2, Mobiliteit en bereikbaarheid

We blijven inzetten op de verbreding van de N33 en een goede bereikbaarheid van onze gemeente met het openbaar vervoer en via (elektrisch) deelmobiliteit. Dit laatste vraagt ook om een goede infrastructuur met laadpalen. Tevens hebben we aandacht voor de problemen met het landbouwverkeer en agrologistiek.

Omdat mobiliteit meer behelst dan alleen het autoverkeer, wordt ook ingezet op infrastructuur voor recreatie en toerisme, zoals herwaarderen van dorpshaventjes en de uitbreiding van het netwerk van fietsen wandelpaden tussen dorpen en centra.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? • Doorgaan met de lobby om de verbreding van de Verbreding van de N33 N33 te realiseren. • Stimuleren en in stand houden hoogwaardig openbaar vervoer. • Inzetten op projecten voor (elektrische) Een goed bereikbare en verkeersveilige deelmobiliteit en aanleg van laadpalen. gemeente • Investeren in recreatieve infrastructuur: haventjes, fietsen wandelpaden. • Aandacht voor landbouwverkeer/agrologistiek • Het opstellen van een mobiliteitsplan / gemeentelijk Duidelijke kaders voor mobiliteit en verkeer verkeer- en vervoersplan (GVVP). • Digitaliseren en visualiseren van data.

Verbonden partijen Er zijn geen verbonden partijen die een relatie hebben met dit programma. Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

2.1 Verkeer en vervoer 155 8.811 - 8.657 155 8.926 - 8.771 155 8.826 - 8.671 155 8.845 - 8.691 2.2 Parkeren 20 - 20 20 - 20 19 - 19 19 - 19 2.3 Recreatieve havens 2.4 Economische havens en waterwegen 34 - 34 140 - 140 249 - 249 424 - 424 2.5 Openbaar vervoer 72 68 4 72 68 4 72 68 4 72 68 4

Saldo programma Structureel 227 8.744 - 8.518 227 8.849 - 8.622 227 8.947 - 8.721 227 8.967 - 8.740 Saldo programma Incidenteel 189 - 189 305 - 305 215 - 215 390 - 390

2. Reservemutaties programma 2 494 594 - 100 450 614 - 164 520 614 - 94 695 614 81

Saldo begroting na bestemming 721 9.527 - 8.807 677 9.768 - 9.091 747 9.777 - 9.030 922 9.971 - 9.050

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel De harmonisatie van de vaste activa in combinatie met de harmonisatie van de reserves en voorzieningen geeft een voordelig resultaat -221 -199 -70 Nadeel in 2021. Het voordeel komt doordat de afschrijvingstermijnen nu zijn geüniformeerd. Vanaf 2022 zijn er hogere kapitaallasten door de nieuwe/vervangingsinvesteringen ten opzichte van 2021. In 2021 en 2022 zullen er incidenteel kosten worden gemaakt voor het (groot)onderhoud aan bruggen 44 145 Voordeel Vanaf 2022 stijgen de lasten voor het uitvoeren van de aanvullende middelen voor wegen, kunstwerken groen en riolering -225 -173 -172 Nadeel In 2021 en 2022 zijn er incidentele middelen beschikbaaar voor de uitvoering voor wegen. 100 Voordeel Voor vervanging en onderhoud van beschoeiingen en baggerwerkzaamheden is er in 2021 geen (groot) onderhoud gepland. In 2022 -106 -109 -175 Nadeel zullen een aantal vijvers worden gebaggerd en in 2023 zullen er werkzaamheden voor de beschoeiingen plaatsvinden. inventariseren van concept bezuinigingen 255 250 250 Voordeel Overige 32 -23 -27 Nadeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel

Overige 0 0 0 Voordeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 3. Economie Taakvelden Het programma economie bestaat uit de volgende taakvelden:

3.1 Economische ontwikkeling 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen 3.4 Economische promotie (en toerisme) Wat willen we? De gemeente Eemsdelta moeten we met haar steden en dorpen behouden, ontwikkelen en profileren als aantrekkelijke gemeente. Een gemeente waar het prima werken, ondernemen, recreëren en verblijven is. We willen zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Door te werken aan een samenhangend pakket van fysieke, sociale en economische maatregelen ontstaan goed bereikbare en vitale centra, dorpen en bedrijventerreinen, met een aantrekkelijke uitstraling naar de regio.

De landbouwondernemingen krijgen binnen vastgestelde planologische kaders ook ruimte voor nevenactiviteiten.

Ontwikkelingen De regio Eemsdelta omvat de topsectoren energie, chemie (Biobased Economy/Agribusiness), water(kennis)technologie en de ontwikkeling van waterstofproductie op windenergie.

Bedrijven en economische dragers verduurzamen, vergroenen en ontwikkelen door.

De stikstofproblematiek treft onze agrarische sector en het industriegebied Oosterhorn.

Door corona is een trend gezet naar meer thuiswerken en de behoefte van de versnelde aanleg van snel internet.

We zien door de corona het binnenlands toerisme groeien. Dit zorgt ervoor dat bezoekers naar gebieden gaan waar rust en ruimte is. In 2020 was het al zichtbaar en we verwachten dat dit de komende jaren voortduurt. Verder is duurzaam toerisme een trend en zijn wandelen, fietsen en varen populair.

Toerisme biedt kansen voor de groei van de werkgelegenheid in onze gemeente. De gemeente wil inzetten op de vrijetijdseconomie door een impuls te geven aan de promotie van de nieuwe gemeente. Provinciaal laten de cijfers (2019) in deze sector een groei zien van werkgelegenheid van 4,6%. Eenzelfde groei willen we ook in onze gemeente nastreven.

We voorzien voor de nabije toekomst een terugloop van bijvoorbeeld de agrarische werkgelegenheid in onze gemeente. Slim inzetten op de vrijetijdseconomie levert juist kansen op voor de groei van het aantal banen in deze sector. Daarom zetten we verder in op onderwijs (vooral MBO) om deze sterker te koppelen aan ondernemerschap en de toeristische sector. Ook de sector cultuur, dagbesteding zoals horeca, winkels en musea krijgen een impuls bij meer bezoekers. Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000- Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Functiemenging % 2019 49,9 43,2

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Vestigingen (van Aantal per 1.000 2019 147,3 111,2 bedrijven) inwoners in de leeftijd van 15 t/m 64 jaar

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, Economie

Voor de gemeente Eemsdelta en haar inwoners is Brede Welvaart van groot belang. Hierin speelt Economie een belangrijke rol. Primair als het gaat om inkomen, werkgelegenheid en (Regionaal) Bruto Product. Maar secundair net zo belangrijk als het gaat om het ondersteunen in leefbaarheid, gezondheid en toekomstperspectief.

Door het binden van bedrijven, goede verbindingen (fysiek en digitaal), maar ook door promoten en aantrekkelijk maken van de gemeente voor recreatie en toerisme, zetten we in op verdere economische groei.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Meer mensen aan de slag • De match tussen vraag en aanbod verbeteren. • Zorgen voor excellent onderwijs, omscholing, bijscholing en een gericht acquisitiebeleid zodat meer mensen aan het werk komen. • Faciliteren en ondersteunen van onze (lokale) ondernemers. • Initiatieven aanjagen en een professionele gesprekspartner zijn tussen overheden, ondernemers en onderwijsinstellingen. • Ontwikkelen van een visie op onze bedrijventerreinen. • Lokale ondernemers een eerlijke kans op opdrachten geven binnen het gemeentelijk inkoop- en aanbestedingsbeleid. • Onverkort inzetten op de verdubbeling van de N33. • Aantrekkelijk houden van onze gemeente als vestigingsplaats voor nieuwe en bestaande ondernemers. De (gebieds-)kwaliteiten van Eemsdelta blijven uitdragen via Marketing Eemsdelta om bestaande bedrijven en werknemers te binden en potentiele investeerders aan te trekken. Voorbereiden op minder mensen en • Versterken van onze centrumgebieden (NPG het binden van jongeren aanvraag). Benutten van koppelkansen tussen onderwijs en ondernemers en overheid. Verduurzaming en energietransitie Ondersteunen bij het verduurzamen van de chemiesector. Ruimte voor moderne en duurzame • Kaders opstellen voor mogelijk maken van landbouwbedrijven. investeringen.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Ruimte bieden voor nevenactiviteiten.

Thema 2, Toerisme

Hoofddoel is het inzetten op economische groei van de sector toerisme. De nieuwe gemeente zet hierbij in op een aantal doelstellingen:

- kans creëren voor groei van de werkgelegenheid; - perspectief bieden aan jongeren in het gebied om te kunnen blijven wonen en werken; - een boost geven aan promotie van de nieuwe gemeente en de ondernemers hier sterker bij betrekken ; - een visie neerzetten op toerisme; - benutten van kansen door onderscheidende overnachtingsmogelijkheden en aansprekende dagbestedingen te bieden; - samen met provincie en EDR kansen onderzoeken op het gebied van varen en water, wandelen fietsroutes en andere vormen van duurzaam toerisme; - onderzoeken van kansen voor toerisme bij de agrarische sector en op beleving bij de innovatie Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Groei toerisme, verbreden aanbod • Visie en uitvoeringsplan maken Boost geven aan de promotie • Opstellen plan van aanpak. Eemsdelta Ontwikkelen Eemsdelta - Ost-Friesland • Kansen EDR aanvraag onderzoeken op Toerismus GmbH themaroutes, Ost Friesland en Eemsdelta. Jongeren binden aan de sector toerisme • Koppeling leggen met MBO/HBO en Agrarisch onderwijs. Thema water, havens en routes verder • Inzet Project Eemsdelta 2030, o.a. Grote polder ontwikkelen om havens toegankelijker te maken en Routebureau Groningen.

Thema 3, Recreatie en Toerisme

Samenhangend programma recreatie en toerisme

Er volgt een Nationaal Programma Groningen (NPG) aanvraag voor:

• het versterken van de lokale gastvrijheid-en promotiestructuur (VVV); • het versterken en verder ontwikkelen van de toeristische infrastructuur en de versterking van ondernemerschap; • het versterken van de inzet op marketing & promotie; • het versterken van de lokale programmering (culturele) evenementen Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Samenhangend programma recreatie Versterken van de lokale gastvrijheid- en en toerisme promotiestructuur (VVV).

Verbonden partijen Onderstaande verbonden partijen hebben een relatie met dit programma.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021

GR Havenschap Delfzijl / Onze economische doelstellingen worden geen Eemshaven (Groningen ondersteund door de evenwichtige ontwikkeling Seaports) van de havens en de daarbij behorende industrieterreinen in Delfzijl en de Eemshaven. Publiek Belang Distributie en/of productie van electriciteit en geen Elektriciteitsproductie BV andere vormen van energie. Samen met Delta Energy BV vervullen van het aandeelhouderschap in NV EPZ, uitvoering Convenant Borssele 2034 uit 2006, inclusief het SET Fund en de verplichting om overigens te investeren in duurzame energieontwikkeling en voorbereiding van de ontwikkeling van een tweede kerncentrale. Het doel is dat de vennootschap in 2021 kan worden opgeheven en de resterende liquide middelen kunnen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang. CSV Amsterdam BV Afhandeling van alle rechten en plichten geen voortgekomen uit de verkoop van Essent en Attero (namens de verkopende aandeelhouders van Essent en Attero). De vennootschap wordt opgeheven. Na afwikkeling van de bezwaar- en/of beroepsprocedure Belastingdienst kunnen de resterende liquide middelen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang .

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

3.1 Economische ontwikkeling 40 - 40 40 - 40 40 - 40 20 - 20 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 51 - 51 51 - 51 51 - 51 51 - 51 3.3 Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen 20 73 - 52 20 73 - 52 20 73 - 52 20 73 - 52 3.4 Economische promotie 168 1.296 - 1.128 168 929 - 761 168 927 - 759 168 926 - 758

Saldo programma Structureel 189 1.090 - 901 189 1.073 - 884 189 1.071 - 882 189 1.069 - 881 Saldo programma Incidenteel 370 - 370 20 - 20 20 - 20

3. Reservemutaties programma 3 270 70 200 70 - 70 70 - 70 70 - 70

Saldo begroting na bestemming 459 1.530 - 1.071 189 1.163 - 974 189 1.161 - 972 189 1.139 - 951

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel In de begroting 2021 is het evenement Delfsail begroot, hiervoor zijn incidentele organisatiekosten en sponsorkosten geraamd. 350 Voordeel Voor Delfsail is een egalisatiereserve.

Overige 17 2 22 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel

Overige 0 0 0 Voordeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 4. Onderwijs Taakvelden Het programma onderwijs bestaat uit de volgende taakvelden:

4.1 Openbaar basisonderwijs 4.2 Onderwijshuisvesting 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken Wat willen we? In het onderwijs wordt de basis gelegd voor de ontwikkeling van kinderen tot volwassen deelnemers aan de maatschappij. Investeren in de toekomst, doen we samen met het onderwijs en de kinderopvang.

Projecten, programma's en leerlingenvervoer staan alle in het teken van het zo optimaal mogelijk maken van kansen voor kinderen.

Ontwikkelingen We gaan door met het voortzetten van de ingeslagen koers van onder andere het Onderwijs Achterstanden Beleid (OAB). Deze koers richt zich structureel op het waarborgen dat we Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) goed aanbieden. Daarnaast hebben we de vrije ruimte om samen met het onderwijs en andere partijen initiatieven te nemen om het onderwijs breder te steunen, taal- en ontwikkelingsachterstanden te verminderen en te voorkomen en om de brede ontwikkeling van kinderen te stimuleren.

De beleidsontwikkeling van sport, cultuur, armoede en jeugdhulp heeft raakvlakken met het onderwijs. In 2021 wordt de ontwikkeling van deze integrale benadering doorgezet.

In Eemsdelta zijn al diverse kindcentra gebouwd. Daarin werken onderwijs en kinderopvang samen. In 2021 start de versterking van drie kindcentra of scholen. De bouw van de scholen voor het speciaal onderwijs (RENN4 in Appingedam) is al gestart. Het voortgezet onderwijs en het MBO in Appingedam worden gehuisvest op de Campus Eemsdelta (de bouw is gestart).

Door ontwikkelen van schoolpleinen tot kindzones/ verordening leerlingenvervoer

Rondom scholen ontstaan openbare schoolerven waar spelen, bewegen en ontmoeten centraal staan. Deze zijn bedoeld voor de kinderen en alle andere wijkbewoners. De educatieve mogelijkheden worden vergroot en binnen- en buitenonderwijs kan worden verbonden.

De verordening 'bekostiging leerlingenvervoer' wordt in het eerste helft van 2021 vastgesteld.

RMC

Binnen het Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) werken wij samen aan het voorkomen van voortijdig schoolverlaten in Noord Groningen voor jongeren tussen de 18 en 23 jaar. Ook wordt verder gewerkt aan een aaneengesloten onderwijs-, ondersteunings- en hulpstructuur voor jongeren voor het primair Voortgezet Onderwijs (VO) en het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Bibliotheken

Wij vinden het belangrijk dat iedereen gelijke kansen krijgt. Onder andere door bibliotheekwerk zetten wij in op leesvaardigheid en leesplezier voor al onze inwoners, maar vooral voor de kinderen van Eemsdelta.

Om leesplezier en leesvaardigheid te bevorderen wordt in 2021 de provinciale bibliotheekvisie uitgevoerd en worden bibliotheken op school gerealiseerd in Loppersum en in kernen in de buurt van Loppersum

Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000- Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Absoluut verzuim Aantal per 1.000 2017 1,2 0,5 leerlingen Relatief verzuim Aantal per 1.000 2019 22 22 leerlingen Vroegtijdig schoolverlaters % deelnemers 2019 1,7 2,1 zonder startkwalificatie aan het VO en (vsv-ers) MBO onderwijs

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Dat kinderen eerder ondersteuning van • Verbeteren samenwerking tussen onderwijs en het onderwijs krijgen, zodat ze in staat jeugd(hulp). worden gesteld het onderwijsniveau te • Uitvoeren van het Project Samen voor het kind. volgen dat bij hen past. • Verminderen onder advisering. Meer gelijke kansen voor kinderen. • Samenwerken met kansrijke Groningers. • Gelijke kansen alliantie realiseren. • Jeugdeducatiefonds opzetten.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Veilige en inspirerende omgeving voor • Bouwen van kindcentra. kinderen en onderwijs (voor, tijdens en • Inrichten van schoolpleinen en schoolomgeving. na schooltijd). • Inzetten van de sociaal makelaar jeugd . • Inzetten van kinderen- en jongerenwerk.

Thema 1, Ontwikkeling taalvaardigheden

We gaan het leesplezier en leesvaardigheid vergroten door op alle scholen bibliotheken te realiseren.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Vergroten leesplezier en • Bibliotheken specifiek voor kinderen op alle leesvaardigheid scholen in Eemsdelta realiseren.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Verbonden partijen Onderstaande verbonden partij heeft een relatie met dit programma.

Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021 x € 1.000 Toezichthoudend orgaan Instandhouding samenwerkingsscholen ten geen (THO) SBO De Delta behoeve van het geven van speciaal basis- praktijk- (RENN4) Appingedam en leerwegondersteunend onderwijs.

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

4.1 Openbaar basisonderwijs 4.2 Onderwijshuisvesting 1.924 5.676 - 3.753 1.954 5.634 - 3.680 1.954 5.828 - 3.874 1.954 5.818 - 3.864 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 2.132 3.724 - 1.592 2.132 3.724 - 1.592 2.132 3.649 - 1.517 2.132 3.624 - 1.492

Saldo programma Structureel 4.055 9.009 - 4.954 4.085 8.967 - 4.882 4.085 8.871 - 4.786 4.085 8.837 - 4.751 Saldo programma Incidenteel 391 - 391 391 - 391 605 - 605 605 - 605

4. Reservemutaties programma 4 30 - 30 89 - 89 62 62 54 54

Saldo begroting na bestemming 4.055 9.429 - 5.374 4.085 9.446 - 5.361 4.147 9.476 - 5.329 4.139 9.442 - 5.302

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel De harmonisatie van de vaste activa in combinatie met de harmonisatie van de reserves en voorzieningen geeft een nadelig 18 -212 2 Nadeel resultaat in 2021. Het nadeel komt doordat de afschrijvingstermijnen nu zijn geüniformeerd. Vanaf 2022 zijn er kapitaallasten lager door de harmonisering. De stijging van de kapitaallasten voor onderwijshuisvesting wordt bekostigd uit de "Reserve Dehuisvesting kosten voor onderwijs". leerlingenvervoer neemt met ingang 2023 af door de realisatie van de Renn4/Beija Rijke. Het aantal 50 Voordeel vervoersbewegingen zal hierdoor afnemen. Overige 24 44 33 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel

Overige 30 0 0 Voordeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 5. Sport, cultuur en recreatie Taakvelden Het programma sport, cultuur en recreatie bestaat uit de volgende taakvelden:

5.1 Sportbeleid en activering 5.2 Sportaccommodaties 5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en cultuurparticipatie 5.4 Musea 5.5 Cultureel erfgoed 5.6 Media 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie Wat willen we? Sport, cultuur en recreatie en openbaar groen en natuur zijn belangrijke drager voor de leefbaarheid van de woonkernen en dorpen. Het aanbod van cultuur- en sportvoorzieningen en de inrichting en het beheer van recreatieve, speel- en groenvoorzieningen moet als voldoende en aantrekkelijk worden ervaren door inwoners en bezoekers. Daarbij moeten deze voorzieningen goed, veilig en bereikbaar zijn voor iedereen.

Sporten heeft een belangrijke sociale en maatschappelijke functie. Wij zetten in op meer sport en bewegen voor iedereen. De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd om de sportvoorzieningen op peil te brengen. We vinden sport en bewegen belangrijk in onze samenleving en zorgen ervoor dat iedereen in Eemsdelta kan sporten.

Instandhouding en doorontwikkeling van het erfgoed in Eemsdelta ter versterking van de identiteiten en gebiedskwaliteiten. Een toekomstbestendig en leefbaar Eemsdelta.

Ontwikkelingen Door onder andere corona zien we dat recreatie en toerisme in eigen land en in onze regio toeneemt, met tegelijk een toename van bezoek aan cultuur en erfgoed. Ook is er een trend naar gezonder leven, meer bewegen en activiteiten dicht bij huis.

Bewoners zijn zich meer bewust van hun woonomgeving en willen zich meer ervoor inzetten. Dit biedt kansen om de woonomgeving groener, gezonder, aantrekkelijker/fraaier en klimaatadaptief in te richten. Daarbij wordt de koppeling gezocht met andere ruimtelijke programma's.

We gaan dit jaar verder met de uitvoering van het lokaal sportakkoord, provinciaal beweegakkoord en jaarplan Sportstimulering Eemsdelta 2021. Dat doen we om uitvoering te geven aan meer sport en bewegen voor iedereen. Het akkoord is met onze partners vastgesteld en met inbreng van onze inwoners. Eemsdelta is actief deelnemer van deze akkoorden.

Ook verkennen we de doorontwikkeling van naschoolse activiteiten in samenhang met uitvoering sportakkoord. We gaan verder met de bestaande programma's sportstimulering en het sportbeleid wordt geharmoniseerd. De cofinanciering op de brede regeling combinatiefuncties is de inzet van

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Eemsdelta en wordt deels gedekt door GIDS-middelen (programma 7) en gerelateerd aan de inzet van cultuur-combinatiefuncties.

Cultuur in Eemsdelta

De nieuwe gemeente Eemsdelta zet in op een herziening van het cultuurbeleid en een pragmatische uitvoering passend bij de ambities; met haalbare doelen en kaders voor bijvoorbeeld een vernieuwd subsidiestelsel. Daarbij is vooral van belang dat de aantrekkende en verbindende rol van kunst en cultuur voor opgaven zoals de campusontwikkeling, Molenberg, toeristische ontwikkeling, regiomarketing en de sociale en educatieve opgaven, stevig wordt gepositioneerd.

Van Monumentenzorg naar ruimtelijk Erfgoed.

Het accent verschuift van objectgerichte monumentenzorg naar een gebiedsgerichte benadering. Daarbij wordt gekeken naar de samenhang tussen gebouwde monumenten, stedenbouwkundige, landschappelijke en archeologische waarden en de functie van het gebouw. Daarnaast is er een groeiend bewustzijn dat het ruimtelijk erfgoed in hoge mate bijdraagt aan het aantrekkelijke leef- en vestigingsklimaat in onze gemeente. Het draagt ook bij aan het onderscheidend karakter ervan.

Erfgoed onder druk

Desondanks staat het erfgoed onder druk. Hoewel veel eigenaren hun erfgoedpand met veel liefde en trots onderhouden en bewonen zijn de sporen van bevingsschade, versterking, leegstand door demografische veranderingen en schaalvergroting in de landbouw zichtbaar. Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000 - Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Niet-sporters % 2016 49,3 60,0

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, Ontwikkeling sport

Sporten heeft een belangrijke sociale en maatschappelijke functie. Wij zetten in op meer gezonde jaren en sport en bewegen voor iedereen. De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd om de sportvoorzieningen op peil te brengen. We vinden sport en bewegen belangrijk in onze samenleving en zorgen ervoor dat iedereen in Eemsdelta kan sporten.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Bredere ontwikkeling tussen sport, • Uitvoeren van projecten die zich richten op sport gezondheid en beweging. met gezondheid en bewegen. • Jaarplan Sportstimulering Eemsdelta uitvoeren.

Thema 2, Cultuur

We zetten in op een nieuwe visie op cultuurbeleid, passend bij de uitgangspunten van de nieuwe gemeente. Uitgangspunt is dat cultuur niet op zichzelf staat, maar als integraal instrument wordt ingezet bij maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Cultuur verbindt en biedt koppelkansen voor ambities op gebied van leefbaarheid en gebiedsontwikkeling.

We hebben zorg voor onze infrastructuur. Instellingen worden in verband met corona ondersteund met een compensatieregeling in 2021.Vanuit het nieuwe beleid en in aansluiting op

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Eemsdelta in Balans wordt opnieuw gekeken naar de opdrachten aan onze culturele partners. Het subsidiehuis wordt aangepast en geharmoniseerd. Hierin komen nieuwe subsidie-afspraken voort. Bestaande subsidies worden geharmoniseerd. Onze jeugd krijgt extra aandacht binnen een programma cultuureducatie binnen- en waar mogelijk buitenschools. Het project 'Mijn Thuis Mijn Verhaal' krijgt zo mogelijk een vervolg. Dit programma helpt kinderen hun weerbaarheid te vergroten in de, door de aardbevingen veranderende omgeving.

We zoeken naar koppelkansen met andere domeinen en ambities van Eemsdelta, zoals het zorgen voormeer aansluiting van kwetsbare doelgroepen door cultuurparticipatie, de inzet van cultuur bij de bouw van de Campus of het versterken van beeldkwaliteit bij ruimtelijke ontwikkelingen. De nieuwe gemeente vraagt ook om een herdefiniëring van haar identiteit. Erfgoed en beeldende kunst bieden kansen om deze verder uit te diepen en te versterken. Daarbij hoort ook het activeren van het bestaande erfgoed, vooral de kerken en musea, en het beschouwen van bijvoorbeeld hun podiumpotentieel. Daarnaast wordt actief doorgezet op de nieuwbouw van de Molenberg en de organisatie van een tussenperiode waarin de podiumfunctie kan continueren. In 2021 wordt naar een Cultuurplatform gewerkt voor een betere consultatie van het culturele veld. Ook wordt de enige zendmachtiging die de nieuwe gemeente mag voeren, toegewezen aan een lokale omroepstichting.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Compensatie corona voor cultuur • Evaluerem 2020 en opstellen nieuwe regeling of fonds 2021. Koppelkansen cultuur • Waar mogelijk aanhaken bij gebiedsontwikkeling, NPG-plannen economie, toerisme, sterke centra, Verlengde Schooldag etc en speerpunten provincie, fondsen en steunfuncties. Nieuwe visie en uitwerking • Nieuw kader vaststellen met de belangrijkste uitgangspunten van beleid, aansturing en financiering van cultuur. Communicatie met het veld • Mogelijk oprichten cultuurplatform.

Goede ondersteuningssystematiek • Verkennen van de mogelijke gevolgen van subsidies harmonisatie. • Aanzetten tot nieuwe regelingen voor structurele en incidentele subsidies. Sterke netwerkorganisatie IVAK voor • Monitoren en herijken opdracht en subsidie IVAK cultuureducatie en -participatie • Herijken opdracht combinatiefunctie cultuur.

Herijking opdracht cultuureducatie • Verkennen middelen, vraag en aanbod. • Evalueren en doorstarten Mijn Thuis Mijn Verhaal. Kansen op de Campus • Crossovers realiseren tussen bestaande en geplande activiteiten in de gemeente en de locatie Koppelpaarden. • Verbinden van jongeren, cultuur, techniek en innovatie via bijv. DAF (Digital Art Factory). Inzet cultuurparticipatie op • Waar mogelijk vraaggestuurde inzetten cultuur in maatschappelijke vraagstukken afstemming met welzijn.

Versterken beeldkwaliteit • Onderzoeken percentageregeling.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

• Waar mogelijk inzetten beeldende kunst en community art bij ruimtelijke ontwikkelingen. • Street Art in Loppersum (NPG). Digitaal en fysiek beheer kunst in de • Actualiseren website Staat in Eemsdelta. openbare ruimte • Waar mogelijk koppelen van kunst en routes. • Aandacht geven aan onderhoud. Beeldende kunst: versterken identiteit • Iconen van Appingedam; verder uitrollen. en imago • Kunstcollecties gemeente.

Sterke omroep met samenwerking in • Aanwijzen zendmachtiging 1 lokale omroep voor de regio Eemsdelta.

Grote en kleine podia met een divers • Voortvarend doorgaan met de nieuwbouw van de aanbod Molenberg. • Koppelkansen voor kleinere podia en erfgoed onderzoeken. Aanzet tot activeren en herijken • Het Visserijmuseum Termunterzijl verder erfgoed met als doel meer bezoekers professionaliseren . genereren • Onderzoek en governance en beter benutten van bestaande erfgoed (i.s.m. Ruimtelijk Erfgoed). Borgen en uitdragen van • Overdragen collectie Fransema naar Mohlmann. cultuurhistorische waarden

Cultuureducatie en cultuurparticipatie

We zoeken naar een gevarieerd aanbod cultuureducatie binnen- en buiten school, een sterk netwerk van aanbieders, goede coördinatie, en de inzet van (meer) flexibele medewerkers (combinatiefunctionarissen) tussen onderwijs, sport en cultuur. Het IVAK speelt hierin een adviserende en coördinerende rol. We zoeken naar verbreding van het succesvolle cultuurtraject Mijn Thuis Mijn Verhaal (NPG-traject cultuur voor kinderen van 4 tot 16 jaar in Appingedam met betrekking tot hun beleving van de aardbevingen); Wij willen aansluiten bij meer landelijke en provinciale ontwikkelingen, kansen en innovaties, en sturen cultuur- en welzijnsinstellingen aan om wederzijds elkaars expertise in te zetten bij vraagstukken als positieve gezondheid, corona, krimp en vergijzing, en bij de toenemende eenzaamheid en isolement van ouderen én jongeren. Bij de Campus Eemsdelta wordt in de ontwikkelfase cultuur nadrukkelijk ingezet om de aantrekking naar de regio te vergroten.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Sterke netwerkorganisatie IVAK voor • Monitoren en herijken opdracht en subsidie cultuureducatie en -participatie IVAK.

Kansen op de Campus • Crossovers realiseren tussen bestaande en geplande activiteiten in de gemeente en de locatie Koppelpaarden. • Verbinden van jongeren, cultuur, techniek en innovatie via bijv. DAF (Digital Art Factory).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Vernieuwing cultuureducatie • Verkennen middelen, vraag en aanbod cultuureducatie. • Op zoek naar uitbreiding aantal fte combinatiefunctie cultuur. Inzet cultuurparticipatie op • Waar mogelijk vraaggestuurd inzetten van maatschappelijke vraagstukken cultuur in afstemming met welzijn/Cadanz • Evalueren & doorstarten Mijn Thuis Mijn Verhaal.

Beeldende kunst, kunstenaars en beeldkwaliteit

Beeldende kunst in de openbare ruimte en binnen de gemeentelijke gebouwen, kan een belangrijke bijdrage leveren aan de identiteit en de uitstraling van de gemeente. Kunstenaars zijn goed inzetbaar bij het genereren van innovatie. In 2021 wordt gekeken hoe deze componenten het best kan worden ingezet bij maatschappelijk vastgoed, gebiedsontwikkeling en bij versterken van de identiteit.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Versterking beeldkwaliteit • Onderzoeken haalbaarheid percentageregeling maatschappelijk vastgoed en gebiedsontwikkeling • Waar mogelijk inzetten beeldende kunst en community art bij ruimtelijke ontwikkelingen. Digitaal en fysiek beheer kunst in de • Actualiseren website Staat in Eemsdelta openbare ruimte • Waar mogelijk koppelen van kunst en routes • Aandacht geven aan onderhoud. Innovatie, identiteit & imago • Iconen van Appingedam; verdere uitrollen van het beeldenprogramma. • Kunstcollecties nader onderzoeken op waarde en verdeling over gebouwen. • Besluit nemen over exposities Stadskantoor. • Starten project Street art in Loppersum (NPG project).

Omroep en media

In de vorige gemeenten opereerden Regio FM in Loppersum en Omroep Eemsdelta, voorheen Havenstad FM, in Appingedam en Delfzijl. Het Commissariaat van de Media geeft slechts één zendmachtiging per gemeente af. De betreffende omroep dient goed samen te werken met de regio met het oog op mogelijke vergroting naar regio-omroepen.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Sterke omroep met samenwerking in de • Aanwijzen zendmachtiging aan één lokale regio. omroep voor Eemsdelta.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Podia en presentatie

Grote en kleine podia met een divers aanbod zijn essentieel voor het vestigingsklimaat van bedrijven en voor de beleving van inwoners. De nieuwbouw van de Molenberg speelt hierin een essentiële rol voor de gemeente Eemsdelta. Voor de binding van haar bezoekers is het van belang dat de Molenberg een zekere mate van programmering overeind houdt gedurende het bouwproces.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Grote en kleine podia met een divers • Voortvarend doorgaan met de nieuwbouw van aanbod. de Molenberg. • Koppelkansen voor kleinere podia en erfgoed. Voortgang programmering Molenberg • Geschikte podia/locaties voor de tussenfase en fysieke ruimte voor cultuur en film. verder onderzoeken.

Cultureel erfgoed

De gemeente Eemsdelta beschikt over een groot arsenaal bijzondere cultuurhistorische musea en panden. Wij streven ernaar deze zoveel mogelijk op de kaart te zetten en te zorgen dat ze meer bezoekers genereren.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Activeren erfgoed om meer bezoekers • Collectiebeleid en governance Museum Stad te genereren Appingedam en MuzeeAquarium nader beschouwen. • Het Visserijmuseum Termunterzijl verder l professionaliseren. • Onderzoeken hoe het erfgoed beter kan worden benut (ism Ruimtelijk Erfgoed). Borgen en uitdragen cultuurhistorische • Overdracht collectie Fransema naar Mohlmann. waarden.

Thema 3, Ruimtelijk erfgoed

Erfgoed Eemsdelta in beeld

Om het erfgoed te kunnen beschermen en het in te zetten voor ruimtelijke kwaliteit, is het nodig het erfgoed goed in beeld te hebben. De inventarisatie van karakteristieke gebouwen in Eemsdelta is afgerond. Deze gebouwen worden beschermd in een bestemmingsplan. Voor zover de karakteristieke gebouwen nog niet zijn opgenomen in een bestemmingsplan, wordt dit opgepakt. Dit is het geval voor de karakteristieke gebouwen binnen het beschermd stadsgezicht van Appingedam en binnen het beschermd dorpsgezicht van Marsum (NB in samenwerking met Ruimtelijke ordening/ontwikkeling).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

De gemeentelijke monumenten zijn nog niet geïnventariseerd. Wel worden verzoeken in behandeling genomen van eigenaren om hun pand aan te wijzen als gemeentelijk monument,. Om het gemeentelijk beleid op dit punt te harmoniseren, wordt deze mogelijkheid breed gecommuniceerd. Het bestand van gemeentelijke monumenten wordt voor iedereen inzichtelijk gemaakt via het Gemeentelijk Monumentenregister. Hiermee wordt voldaan aan de wettelijke verplichting.

Daarnaast is het de wens om het erfgoed in Eemsdelta in beeld brengen, bijvoorbeeld met een (beknopte) visie op de toekomst van de ongeveer vijftig kerkgebouwen die de gemeente rijk is. Dit zijn de bakens van het Groningerland. De visie kan als bouwsteen dienen voor een bredere visie op het erfgoed in Eemsdelta. De kosten hiervoor kunnen worden gedekt uit de decentralisatie- uitkering van het Rijk. Deze uitkering komt voort uit landelijk beleid dat inzet op een toekomstperspectief voor (monumentale) kerken. Verbonden partijen Onderstaande verbonden partij heeft een relatie met dit programma.

Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021 Zwembad Appingedam- Instandhouden zwemvoorziening. 405.000 Delfzijl Vastgoed BV

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

5.1 Sportbeleid en activering 113 588 - 475 113 554 - 441 113 554 - 441 113 554 - 441 5.2 Sportaccommodaties 538 3.649 - 3.110 538 3.560 - 3.022 441 3.250 - 2.809 441 3.144 - 2.703 5.3 Cultuurpresentatie, cultuurproductie en 1.872 - 1.872 2.195 - 2.195 2.145 - 2.145 2.145 - 2.145 cultuurparticipatie 5.4 Musea 61 263 - 202 61 263 - 202 61 263 - 201 61 263 - 201 5.5 Cultureel erfgoed 323 - 323 315 - 315 314 - 314 314 - 314 5.6 Media 66 1.032 - 967 66 1.032 - 967 66 1.032 - 967 66 1.032 - 967 5.7 Openbaar groen en (openlucht) recreatie 87 6.044 - 5.957 87 6.066 - 5.980 87 5.936 - 5.849 87 5.957 - 5.871

Saldo programma Structureel 774 13.567 - 12.793 774 13.816 - 13.042 768 13.494 - 12.726 768 13.410 - 12.642 Saldo programma Incidenteel 91 204 - 113 91 170 - 79

5. Reservemutaties programma 5

Saldo begroting na bestemming 865 13.771 - 12.906 865 13.986 - 13.121 768 13.494 - 12.726 768 13.410 - 12.642

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel De harmonisatie van de vaste activa in combinatie met de harmonisatie van de reserves en voorzieningen geeft een nadelig -590 175 -21 Nadeel resultaat in 2021. Het nadeel komt doordat de afschrijvingstermijnen nu zijn geüniformeerd. Vanaf 2022 zijn er kapitaallasten hoger doordat dan het theater de Molenberg wordt opgeleverd. In 2021 heeft de gemeente een vergoeding gekregen vanuit het Rijk om diverse culturele organisaties te compenseren voor de 221 Voordeel inkomstenderving als gevolg van de COVID-19 crisis. In 2021 en 2022 zijn er incidentele middelen voor groenbeheer. 150 Voordeel inventariseren van concept bezuinigingen 77 114 75 Voordeel Overige 77 52 31 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel Door de oplevering van de Campus te Appingedam zal de gemeente geen huurinkomsten meer ontvangen voor de sporthal -66 Nadeel Eelwerd, daarnaast neemt de specifieke uitkering voor sport af vanaf 2023.

Overige 0 -31 0 Nadeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 6. Sociaal domein Taakvelden Het programma sociaal domein bestaat uit de volgende taakvelden:

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 6.2 Wijkteams 6.3 Inkomensregelingen 6.4 Begeleide participatie 6.5 Arbeidsparticipatie 6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 6.82 Geëscaleerde zorg 18- Wat willen we? De sociaal economische en maatschappelijke opgave is groot in Eemsdelta. We hebben te maken met diverse uitdagingen. Daarbij zetten in op het langer en veilig thuis kunnen blijven wonen, jeugd en jongeren kansrijk laten opgroeien, minder inwoners met problematische schulden en meer mensen aan de slag. Of te wel, alle inwoners doen naar vermogen volwaardig mee en krijgen waar nodig ondersteuning. De eerste jaren na de invoering van de decentralisaties (2015) hebben wij besteed aan het goed organiseren van de overgang van de nieuwe taken (transitie). De komende jaren willen we de transformatie in het sociaal domein verder vorm geven. Het gaat daarbij om het realiseren van een duurzame verandering die veel meer tijd vraagt dan de transitie.

Ontwikkelingen De volumegroei in het sociaal domein is een landelijke trend die zich in alle gemeenten voordoet zo blijkt onder meer uit de CBS cijfers. Tussen 2016-2018 is er landelijk sprake van een groei van ruim 10% in maatwerkvoorzieningen door een toegenomen zorgvraag vooral bij jeugd en Wmo. Om onze inwoners goede ondersteuning te blijven bieden is de transformatie gericht op efficiënte werkprocessen, monitoring, scholing en deskundigheidsbevordering, innovatieve werkwijze en investeren in slimme oplossingen (en meer collectieve en algemene voorzieningen) om de kosten te beheersen. Preventie, vroegsignalering en een sterke sociale basis zijn van groot belang met het oog op het voorkomen van zwaardere problemen en complexere zorgvragen. Dat geldt voor zorg, jeugd, inkomen, arbeid en schuldenproblematiek.

Wmo Het aantal cliënten en Wmo-indicaties voor maatwerkvoorzieningen (ZIN) is gestaag gegroeid. Deze groei is onder meer een gevolg van de toenemende vergrijzing en dito zorgvraag en de invoering door het Rijk van het abonnementstarief voor de eigen bijdrage van cliënten. De uitgaven op het terrein van de Wmo zijn ook toegenomen door een stijging van de CAO-lonen in de (thuis)zorgsector en daarmee gepaard gaande tariefstijgingen van aanbieders. De kosten voor Wmo vervoer nemen toe door de langere reisafstanden vooral vanuit sommige dorpen en vanuit Appingedam (door verplaatsen van het ziekenhuis naar Scheemda) en door tariefstijgingen

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Eenvoudige oplossingen en kostenbesparingen zijn niet op korte termijn voorhanden en vergen een zorgvuldig onderzoek in verband met de juridische aspecten. We onderzoeken besparings- mogelijkheden en zetten daarbij in op integraal werken, efficiëntie en een domein overstijgende aanpak.

Dashboard SD

Wij hebben het Digitaal Dashboard Sociaal Domein ontwikkeld. Het dashboard geeft inzicht in het gebruik van voorzieningen op gebied van Wmo, Jeugd en Participatie. Dit moet leiden tot een datamodel inclusief prognoses en betere monitoring. Dit datamodel stelt ons in staat om de gemeenteraad beter te informeren zodat we meer in control zijn en sturing kunnen geven.

Stichting Cadanz Welzijn Op 1 januari 2021 fuseren de stichtingen SWD en ASWA tot de nieuwe stichting Cadanz. We werken aan een gemeentelijke opdracht voor deze nieuwe welzijnsorganisatie in Eemsdelta. Dat is een kans voor verdere transformatie en versterking van de sociale basis. Cadanz voert taken uit op het gebied van maatschappelijk werk, jeugd, armoede, ouderen, statushouders, opbouwwerk en ondersteuning bij aardbevingsproblematiek.

Zorgvastgoed De herstructurering van de zorglocaties is opgepakt door de zorginstellingen in het Noorden met een gezamenlijk herstructureringsplan en het Groninger Zorgakkoord. Er verdwijnen de komende jaren zorginstellingen (Wiemersheerd, Solwerd). Daar staat tegenover dat de zorginstellingen samen met onder meer de huisartsen in de gemeente, zorgverzekeraar Menzis, onderwijsinstellingen en de gemeente toewerken naar innovatieve concepten (Expertisecentrum Delfzijl, experiment Observatiebedden, Eendracht maakt kracht, Sociaal programma Eemsdelta). De gemeente is daarbij verbinder met het Sociaal Plein Eemsdelta en ondersteuner vanuit de Wmo en welzijn.

Inkomen, armoede en schuldhulpverlening Gemeenten ontvangen een gebundelde uitkering (BUIG) voor het bekostigen van de uitkeringen in het kader van de Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz 2004 (levensonderhoud startende ondernemers) en voor de inzet van loonkostensubsidie. Dat budget is niet geoormerkt. Een overschot is vrij te besteden. Een tekort moet de gemeente ook zelf opvangen. Gemeenten met grote tekorten kunnen, onder voorwaarden, wel een beroep doen op gedeeltelijke compensatie: de vangnetuitkering.

Uitkeringsbestand (BUIG) De precieze gevolgen van de coronacrisis zijn nu nog niet in te schatten. Feit is wel dat de huidige situatie een zeer ongunstige uitwerking heeft op de macro-economie en dat we ook in Eemdelta de gevolgen zullen merken. De prognose voor 2021 komt uit op een gemiddeld bestand van ongeveer 1600 huishoudens. Er wordt rekening gehouden met een stijging van 100 huishoudens ten opzichte van 2020.

Tijdelijke ondersteuning aan ondernemers (Tozo) Vanuit het steunpakket van het Rijk wordt ondersteuning geboden aan zelfstandig ondernemers. Ultimo 2020 deden 775 ondernemers een beroep op deze regeling, De verwachting is dat dit aantal in 2021 oploopt naar 850.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Armoedebeleid We stimuleren meer mensen om aan de slag te gaan door gerichte te begeleiden tijdens het traject naar werk en ouders te ondersteunen die werk en bijstand combineren. Dit doen we onder andere door te kijken naar inkomstenverrekening, vergoeding eigen bijdrage kinderopvang, hulp bij het aanvragen van toeslagen en invullen van de belastingaangifte.

Voor wat betreft schuldhulpverlening is onze inzet er op gericht vroegtijdig hulp en ondersteuning te bieden bij betalingsachterstanden en life-events. Door actief mensen te ondersteunen willen we voorkomen dat schulden oplopen en problematisch worden. Daar hebben we in 2020 ervaring mee opgedaan in de pilot Financiële dienstverlening. Het wordt ook van ons gevraagd met de wetswijziging Wet gemeentelijke schuldhulpverlening die 1 januari 2021 van kracht is geworden.

Vanuit het Rijk is er in 2020 een aantal initiatieven ondernomen om schulden sneller te kunnen oplossen en gemeenten meer grip te geven op het onderwerp. Het gaat daarbij onder andere om bescherming van de beslagvrije voet, een meer sociale incasso en adviesrecht voor gemeenten bij toekenning beschermingsbewind. Hoe de gemeente Eemsdelta dit doet, is uitgewerkt in het beleidsplan Schuldhulpverlening.

Werk en participatie Eemsdelta heeft een ambitie: meer mensen aan het werk! Betaald werk, in een reguliere baan bij bedrijven en instellingen. Dit is een ambitie in een arbeidsmarktregio met aantoonbare beperkingen. Zoals factoren die van invloed zijn op de economie en die nauwelijks te beïnvloeden zijn. In het rapport Regio in beeld (Groningen) van UWV van oktober 2019 worden vier oorzaken benoemd waarom mensen uit de bijstand in de arbeidsmarktregio Groningen moeilijker aan werk komen. Deze ‘extern’ bepaalde factoren zijn: 1. ongeveer de helft van de werkzoekenden bezit geen startkwalificatie; 2. bijna veertig procent van de werkzoekenden heeft langer dan één jaar geleden betaald werk verricht; ruim veertig procent zelfs langer dan vijf jaar geleden; 3. mismatch tussen vraag vanuit de markt en aanbod van werkzoekenden; 4. de komst van nieuwe, minder goed bemiddelbare, doelgroepen na introductie van de Participatiewet (Wajongers, Nieuw Beschut, Afspraakbanen).

Het beperken van de instroom en het terugdringen van het aantal bijstandshuishoudens is in 2020 uitgewerkt in het plan van aanpak “Meer mensen aan het werk”. De uitvoering van dit plan is in 2020 gestart. De eerste effecten van deze aanpak zijn merkbaar, ondanks dat de coronapandemie die volledige uitvoering van het plan heeft belemmerd.. De aanpak wordt in 2021 voortgezet en de effecten van de werkwijze worden geëvalueerd.

Voor inwoners met een arbeidsbeperking heeft de gemeente Eemsdelta in haar eigen werkbedrijf Fivelingo. Mensen met een Wsw- of een Beschut Werken-indicatie werken op een beschutte en veilige werkplek vanuit een dienstverband bij de gemeente. Ook mensen met een afspraakbaan kunnen hier aan het werk. Tegelijk wordt actief gezocht naar mogelijkheden om mensen in het reguliere bedrijfsleven aan het werk te krijgen. De drempel wordt voor werkgevers verlaagd onder andere door het inzetten van loonkostensubsidie.

De voorziening beschut werk is een wettelijke taak als opvolger van de Wsw en biedt de mogelijkheid om mensen die elders lastig aan het werk komen met ondersteuning en begeleiding toch een plek te bieden.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Met het in 2015 stopzetten van nieuwe instroom is de Wsw een sterfhuisconstructie geworden. De doelgroep van de Wsw neemt geleidelijk af, in 2021 tot rond de 350 werknemers. Nieuw beschut is de nieuwe instroom. Deze mensen hebben wel een zwaardere indicatie (dus lagere verdiencapaciteit) en het zijn minder mensen. \uitstroom SW wordt niet gecompenseerd door nieuwe instroom vanuit de Participatiewet. De kosten voor deze voorziening worden zo over steeds minder werknemers verdeeld. Daarnaast ontvangen wij van het Rijk elk jaar minder vergoeding per werknemer. Ook bij gelijkblijvende omstandigheden gaan de kosten dus steeds verder omhoog. Het verlies wordt steeds groter. Dit zorgt op middellange termijn voor financiële uitdagingen. Om deze verandering op te vangen zijn keuzes nodig om huidige infrastructuur te benutten voor een bredere doelgroep. In 2021 wordt daarom de visie op het werkbedrijf verder doorontwikkeld. We kijken hoe we de komende jaren (decennia) toch kunnen investeren of het verlies kunnen beperken en van meerwaarde voor de samenleving kunnen zijn.

Begeleide participatie De voorziening beschutwerk is een wettelijke taak en een relatief duur instrument met een groot financieel risico. Dit omdat een langdurige financiële verplichting wordt aangegaan. De kosten van beschutwerk zijn van afhankelijk van veel factoren. Hieronder overzicht van de kosten: - salariskosten plus werkgeverslasten (SW oud – eigen cao en beschutwerk nieuw wettelijke minimumloon) ; - kosten begeleiding , overhead, infrastructuur, huisvesting; - loonkostensubsidie die wettelijk begrensd is op 70% van het minimumloon; - een beschutte werkplek levert ook opbrengsten op. De netto toegevoegde waarde is zeer beperkt.

De WSW-doelgroep neemt geleidelijk af. In 2021 zijn dit nog rond de 350 werknemers. Zonder verdere maatregelen nemen de kosten voor de infrastructuur relatief toe. Dit zorgt - naast de jaarlijkse krimpende bijdrage per gerealiseerde arbeidsplaats (uitgedrukt in arbeidsjaren) - op middellange termijn voor financiële uitdagingen. Om deze verandering op te vangen is het nodig de huidige infrastructuur te benutten voor een bredere doelgroep. In 2021 worden hiervoor voorstellen ter besluitvorming aangeboden.

Positief jeugdbeleid De drie ADL-raden hebben het Positief jeugdbeleid vastgesteld. Daarin is waarin het binden van jongeren als één van de centrale thema's van de gemeente Eemsdelta wordt benoemd. Daarnaast is het initiatief JongGoud Eemsdelta omarmd. Daarmee profileren we ons als een kindvriendelijke gemeente en zetten we in op kansen voor kinderen. De afgelopen jaren hebben we er voor gezorgd dat alle kinderen mee kunnen doen aan sport, cultuur en onderwijsactiviteiten.

Samen voor het kind In “Samen voor het Kind” brengen we school en jeugdhulp dichter bij elkaar zodat de samenwerking beter loopt en kinderen beter en sneller worden geholpen. Dat gebeurt met partners zoals de schoolbesturen in Kansrijke Groningers, het ministerie met de Gelijke Kansen Alliantie en met de NPG-middelen om kinderen en jongeren een kansrijke toekomst te bieden en met cofinanciering vanuit de gemeente.

Zorg & Veiligheid In de gemeente Eemsdelta krijgen we te maken met een toename van wettelijke taken en verantwoordelijkheden op het gebied van Zorg & Veiligheid. De toename van wettelijke taken en verantwoordelijkheden is mede ingegeven door de decentralisaties in het sociaal domein en de ambulantisering in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Er is een plan van aanpak

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Zorg & Veiligheid opgesteld voor de gemeente Eemsdelta. Een krachtige, effectieve en efficiënte samenhang tussen de domeinen Zorg en Veiligheid leiden tot een verbeterde integrale multidisciplinaire aanpak bij meervoudige complexe problematiek. Onze inwoners kunnen sneller en meer preventief worden ondersteund . Dat leidt tot minder escalaties. Specifiek aandacht heeft de preventie en de aanpak van overlast door jongeren in de openbare ruimte (de groeps- en individuele aanpak) Door samenwerking met politie, jongerenwerk en een individuele gerichte gezinsaanpak worden jongeren vroegtijdig begeleid en ondersteund ter voorkoming van jeugdoverlast.

Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000- Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Banen Aantal per 1.000 2019 702,4 630,5 inwoners in de leeftijd 15 – 64 jaar Jongeren met een delict % 12 t/m 21 jarigen 2019 1 2 voor de rechter Kinderen in uitkeringsgezin % kinderen tot 18 2019 4 10 jaar Netto arbeidsparticipatie % van de werkzame 2019 69,2 63,8 beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking Werkloze jongeren % 16 t/m 22 jarigen 2019 2 3 Personen met een Aantal per 10.000 2020 322,4 517,8 bijstandsuitkering inwoners Lopende re- Aantal per 10.000 2020 200,0 219,9 integratievoorzieningen inwoners van 15 – 64 jaar Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren 2020 9,6 11,4 tot 18 jaar Jongeren met % van alle jongeren 2020 1,1 1,6 jeugdbescherming tot 18 jaar Jongeren met % van alle jongeren 2020 0,3 0,8 jeugdreclassering van 12 tot 23 jaar Cliënten met een Aantal per 10.000 2020 600 583 maatwerkarrangement inwoners WMO

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, Transformatie Sociaal Domein

De sociaaleconomische opgave voor Eemdelta is groot. We moeten investeren in mens en maatschappij om concrete resultaten te boeken.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Beheersen van de kosten en verhogen • Beter samenwerken met maatschappelijke van de kwaliteit door een integrale partners, onderwijs, werkgevers, etc. benadering van het sociaal domein . • Verbeteren (gebiedsgerichte) samenwerking tussen uitvoerende teams en team beleid, en

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

tussen uitvoerende teams onderling (Wmo, jeugd, inkomen, werk & participatie). • Meer inzetten op kennisdeling binnen regio en met Rijksoverheid. • Aansluiten op landelijke programma’s. • Actief zoeken naar subsidiemogelijkheden Rijk en EU en NPG. • Doorontwikkelen van dashboard sociaal domein op beschikbaarheid van (integrale) informatie.

Thema 2, Toekomstbestendige zorg en ondersteuning

We zien in onze gemeente een stapeling van sociale en geestelijke problematiek. Eenzaamheid en het groeiend aantal dementerenden vragen daarbij om extra aandacht. Met een domein overstijgende en integrale aanpak kunnen we deze inwoners beter ondersteunen en duurzame oplossingen bieden voor complexe problematiek. Dit vraagt om een versterking van de lokale deskundigheid, capaciteit en inventiviteit van de gemeentelijke uitvoeringsorganisatie en van onze partners.

De herstructurering van de zorglocaties is opgepakt door de zorginstellingen in het Noorden met een gezamenlijk herstructureringsplan en het Groninger Zorgakkoord. Dit akkoord is door de colleges van de voormalige gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum ondertekend. Er verdwijnen de komende jaren zorginstellingen (Wiemersheerd, Solwerd). Daar staat tegenover dat de zorginstellingen samen met onder meer de huisartsen in de gemeente, zorgverzekeraar Menzis, onderwijsinstellingen en de gemeente toewerken naar innovatieve concepten (Expertisecentrum Delfzijl, experiment Observatiebedden, Eendracht maakt kracht, Sociaal programma Eemsdelta). De gemeente is daarbij verbinder met het Sociaal Plein Eemsdelta en ondersteuner vanuit de Wmo en welzijn.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Toekomstbestendige zorg en • Herstructureren zorglocaties en zorg- ondersteuning experimenten. • Doorontwikkelen ketenzorg ( complexe casus, dementie, eenzaamheid, wijkverpleging). • Doorontwikkelen Sociaal programma Eemsdelta, waarbij een gemeentebreed programma wordt opgesteld de komende periode, waarbij de focus nu nog op onderwijs en Delfzijl noord ligt.

Thema 3, Eemdelta dichtbij – Sociaal Plein Eemsdelta We zijn op 1 januari gestart met het Sociaal Plein Eemsdelta als centraal punt waar inwoners terecht kunnen voor hulp en ondersteuning. De bestaande loketten in de voormalige gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum blijven toegankelijk in het kader van een goede bereikbaarheid voor de inwoners. Dit concept wordt in de loop van 2021 doorontwikkeld.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Eemsdelta dichtbij • Sociaal Plein Eemsdelta doorontwikkelen. • Aansluiten op de gebiedsgerichte aanpak • Verbeteren van de samenwerking met maatschappelijke partners, onderwijs, werkgevers, etc.

Thema 4, Jeugdhulp Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Beheersen en terugdringen van de • Basis op orde (werkprocessen, op /in en kosten voor jeugdhulp. afstroom) krijgen. • Scherper definiëren reikwijdte jeugdwet (Aanpassen verordening). • Data analyseren en monitoren. • Beheersmaatregelen verder uitwerken zoals a) inzet ondersteuners jeugd en Gezin bij de huisartsen; b) contactmanagement en contractbeheer aanbieders ; c) afbakenen jeugdwet met WLZ en passend onderwijs. (Talent)ontwikkeling en gelijke kansen • Samenwerken met de Gelijke Kansen Alliantie, voor alle kinderen in onze gemeente. Kansrijke Start en Kansrijke Groningers. Zo werken we aan een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

Thema 5, Armoede en Schuldenproblematiek Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Schuldenproblematiek integraal • Vaststellen van en uitvoering geven aan het benaderen. beleidsplan Schuldhulpverlening. Vroegtijdig schuldenproblematiek • Samen met de specialisten van de Volkskrediet- signaleren. bank en Cadanz Welzijn mensen actief benaderen en financiële problemen oplossen zolang ze nog klein zijn.

Thema 6, Werk en participatie Korte situatieschets in een paar zinnen:

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Meer mensen aan de slag. • Bestand werkzoekenden verder in beeld brengen en actief aan de slag met de mensen met arbeidsvermogen; • Branchegewijs werkgevers benaderen en gesprekken met werkgevers intensiveren. • Mogelijkheden van scholingstrajecten benutten. • Verbinden met andere beleidsvelden. • Samenwerken met onderwijs, gemeente, provincie en Rijk. Doorontwikkeling werkbedrijf. • Visie vormen. • Meenemen ontwikkelingen visie van het Rijk op sociale werkvoorziening.

Verbonden partijen Onderstaande verbonden partijen hebben een relatie met dit programma.

Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021 Volkskredietbank Noord Hulp geven bij het herstellen van het evenwicht in 1.079.900 Oost Groningen het budget van hen die in financiële moeilijkheden verkeren of dreigen te geraken. Daarnaast voorziet de VKB op zakelijke en sociaal verantwoorde wijze in de behoefte aan volkskrediet. Gemeenschappelijke De gemeenschappelijke regeling is aangegaan met geen regeling Centrumregeling als doel de taken en bevoegdheden van de Beschermd Wonen regiogemeenten vanuit de Wmo op het gebied van beschermd wonen en de begeleiding maatschappelijke opvang en vrouwenopvang door mandaat en volmacht op te dragen aan de centrumgemeente. Hierdoor wordt het behalen van schaalvoordelen, het stimuleren van de samenwerking tussen de deelnemers, de beheersing van de middelen en eventuele besparingen of aanvullende kosten en de verevening van risico's geregeld. Publiek Vervoer Realiseren van efficiënter Wmo- en 49.700 Groningen/Drenthe leerlingenvervoer in samenwerking met andere (openbaar) vervoerssystemen, contractbeheer met de vervoerders, doorontwikkeling product Publiek Vervoer.

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 88 4.239 - 4.151 88 4.104 - 4.015 88 4.033 - 3.945 88 3.963 - 3.875 6.2 Wijkteams 4.444 - 4.444 4.249 - 4.249 4.244 - 4.244 4.214 - 4.214 6.3 Inkomensregelingen 21.899 27.993 - 6.094 21.899 27.869 - 5.969 21.899 27.835 - 5.935 21.899 27.826 - 5.927 6.4 Begeleide participatie 4.335 14.160 - 9.825 4.375 13.768 - 9.393 4.375 13.616 - 9.241 4.375 13.616 - 9.241 6.5 Arbeidsparticipatie 2.089 - 2.089 2.089 - 2.089 2.089 - 2.089 2.089 - 2.089 6.6 Maatwerkvoorzieningen (WMO) 64 1.684 - 1.620 64 1.684 - 1.620 64 1.669 - 1.605 64 1.669 - 1.605 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 368 10.904 - 10.536 368 10.899 - 10.531 368 10.889 - 10.521 368 10.889 - 10.521 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- 17.052 - 17.052 16.777 - 16.777 16.277 - 16.277 16.377 - 16.377 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ 3.779 4.258 - 479 3.681 4.064 - 383 3.681 4.064 - 383 3.681 4.064 - 383 6.82 Geëscaleerde zorg 18- 2.397 - 2.397 2.397 - 2.397 2.397 - 2.397 2.397 - 2.397

Saldo programma Structureel 30.435 88.983 - 58.548 30.475 87.899 - 57.424 30.475 87.113 - 56.638 30.475 87.105 - 56.629 Saldo programma Incidenteel 98 236 - 138

6. Reservemutaties programma 6

Saldo begroting na bestemming 30.533 89.219 - 58.686 30.475 87.899 - 57.424 30.475 87.113 - 56.638 30.475 87.105 - 56.629

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel De loonkosten voor uitvoering van Wet sociale werkvoorziening dalen. 317 151 Voordeel De taakstelling op op het sociaal domein met betrekking tot de jeugdzorg neemt toe in 2024. -200 Nadeel Voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang dalen de kosten doordat er incidentele middelen waren. 193 Voordeel inventariseren van concept bezuinigingen 808 600 200 Voordeel Overige 3 35 9 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel Voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang dalen de eenmalige inkomsten. -98 Nadeel

Overige 40 0 0 Nadeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 7. Volksgezondheid en milieu Taakvelden Het programma volksgezondheid en milieu bestaat uit de volgende taakvelden:

7.1 Volksgezondheid 7.2 Riolering 7.3 Afval 7.4 Milieubeheer 7.5 Begraafplaatsen en crematoria Wat willen we? Een gezonde, schone en duurzame woon- en leefomgeving realiseren op basis van weten regelgeving (wettelijke taak). Een gezond leven en actief bewegen vermindert de kans op aandoeningen en ziekten. Als je je goed voelt, dan kun je meer betekenen voor jezelf, je naasten en de samenleving. De gemeente streeft dan ook naar meer gezonde jaren voor alle inwoners van Eemsdelta. We zetten vol in op projecten gericht op een gezonde levensstijl op alle levensgebieden. Ontwikkelingen Duurzaamheid en verduurzaming is een belangrijke ontwikkeling binnen dit programma. Zorg voor het klimaat en milieu, hergebruik van producten, vermindering gebruik fossiele brandstoffen zijn belangrijke thema's. Wij hebben een visie 'Ruimte voor Energie' vastgesteld. Deze visie geeft koers voor de verduurzaming op de lange termijn en biedt (ruimtelijke) kaders voor de initiatieven die zich nu voordoen in de gemeenten.

In 2021 werken we aan de uitvoering van een nieuw afvalbeleidsplan waarin onder andere de Rijksdoelstelling (verminderen restafval uit huishoudelijk afval) in is opgenomen.

De afvalstoffenheffing is niet geharmoniseerd. Binnen twee jaar moet de gemeenteraad van Eemsdelta hier één methode en één tarief voor hebben vastgesteld. Al in 2021 werken we aan het opstellen van een nieuw afvalbeleidsplan waarin onder andere de Rijkdoelstelling is opgenomen om de hoeveelheid restafval uit huishoudelijk afval te verminderen. Vanuit de (wettelijk verplichte) harmonisatie van het afvalbeleid tot het integrale afvalbeleid Eemsdelta zijn er mogelijkheden voor verbetering van de verhouding kosten en baten. De bestuurlijke en maatschappelijke sensitiviteit is hoog voor dit programma. Dit geeft aan dat de weg naar harmonisatie zorgvuldig en uitgebreid moet worden uitgezet.

De combinatie van de haal-/brengmogelijkheden in één centrale milieustraat komt onder andere in het afvalbeleidsplan aan de orde.

Volksgezondheid

Uitvoering van de wet op de publieke gezondheid wordt gegeven vanuit de gemeenschappelijke regeling PG&Z (programma 7). Naast het uitvoeren van deze wettelijke taken krijgt het thema "gezondheid" in Eemsdelta nadrukkelijk een plek binnen veel verschillende beleidsterreinen. Het concept 'positieve gezondheid' staat hierbij centraal. Positieve gezondheid neemt de bevordering van een gezonde levensstijl op alle levensgebieden, zoals meer bewegen, participeren, sporten, een gezonde voeding en minder middelen-, alcohol- en nicotinegebruik als vertrekpunt. Dit sluit naadloos aan op de integrale visie binnen het Sociaal en Ruimtelijk domein die in Eemsdelta wordt nagestreefd. Vanuit de regio en gemeente heeft men voornemens om in de toekomst de organisatie van de GGD zowel inhoudelijk als financieel meer te laten aansluiten bij opgaven en financiën gemeenten

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

In Eemsdelta is een aantal speerpunten benoemd. Daarbij krijgen de lokale uitdagingen de aandacht. Deze speerpunten komen onder andere terug in het aanbod van extra bewegingsonderwijs en naschoolse (beweeg)activiteiten op de scholen (zie programma 4) en het sportstimuleringsprogramma (zie programma 5). Financiering hiervan ligt deels bij de GIDS-middelen (programma 7), de Brede Regeling Combinatiefuncties (programma 4 en 5) en gemeentelijk budget.

Vanuit het budget voor uitvoering van lokaal gezondheidsbeleid wordt o.a. aandacht besteed aan thema's zoals gezond gewicht, de Rookvrije generatie, minder alcohol- en middelengebruik, meer ruimte voor sport in de openbare ruimte, etc.

Daarnaast lopen er nog diverse projecten op het gebied van gezondheid en preventie die worden gefinancierd vanuit het NPG, zoals de pilots GLI en Blue Zone (in voormalig Appingedam).

De GIDS-gelden worden voor een groot deel ingezet voor het sportstimuleringsprogramma (cofinanciering met landelijke regeling Combinatiefuncties) en een kleiner deel voor verdere uitvoeren van onze lokale gezondheidsbeleid.

Afgelopen jaren is er een grote doorontwikkeling geweest binnen het thema zorg en veiligheid. De coördinatie van dit dossier werd extern belegd. Per 2021 zijn deze taken binnen de gemeente belegd.

Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000- Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Omvang huishoudelijk Kg/inwoner 2019 130 220 restafval Hernieuwbare elektriciteit % 2018 Onbekend 28,3

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, Ruimte voor energie

De gemeente Eemsdelta heeft een visie 'Ruimte voor Energie' vastgesteld. De visie geeft koers aan de verduurzaming op de lange termijn en biedt (ruimtelijke) kaders voor de initiatieven die zich nu voordoen in de gemeenten. Op dit moment zijn dat vooral initiatieven op het gebied van wind- en zonne-energie. Met windenergie wordt terughoudend omgegaan. Buiten de huidige uitbreidingen van windparken bij Delfzijl biedt de visie geen nieuwe mogelijkheden voor windparken. Wel is er een mogelijkheid voor de verkenning van dorpsmolens. Dit zijn losse windturbines die volledig in eigendom zijn van de samenleving. Vanuit het oogpunt van draagvlak en vanuit de wil om de verduurzaming nadrukkelijk ook ten goede te laten komen aan de eigen samenleving, zetten wij ons in voor lokaal eigenaarschap. Ook willen wij de lokale kennis benutten en ons inzetten om koppelkansen vorm te geven.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Verduurzaming lange termijn - Inzetten op duurzame energie - Bieden ruimtelijke kaders voor initiatieven

Thema 2, Begraafplaatsen

De exploitatie van de begraafplaatsen hangt nauw samen met het hoge maatschappelijke verwachtingsniveau als het gaat om netheid, piëteit en dienstverlening bij begravingen en

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 begraafplaatsbeheer. De huidige ruimtelijke capaciteit voor begraven op de gemeentelijke begraafplaatsen van Eemsdelta is groot. De dekkingspercentages van de respectievelijke exploitaties zijn laag. Dit vraagt om bestuurlijke keuzes en herijken van de doelstelling.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Herijken van de bestuurlijke • Opstellen beleidsplan Begraafplaatsen, inclusief doelstelling. harmonisatie beheersverordening en - reglement. Verlagen van de onderhoudskosten • Investeren in betere en minder verlagen. onderhoudsintensieve inrichting. Harmoniseren van de tarieven. • Harmoniseren begraaftarieven Appingedam, Loppersum en Delfzijl, inclusief onderzoek kostendekkendheid.

Thema 3, Afval en grondstoffen

Landelijk is sprake van een toename van hergebruik van huishoudelijk afval. Wettelijk is een verdere reductie van het restafval voorgeschreven. Er is steeds meer sprake van een welkringloopeconomie (circulaire economie) . Duurzaamheid speelt een steeds belangrijkere rol. Het beleid van de komende jaren is gericht op verdere reductie van het restafval.

Vanuit de (wettelijk verplichte) harmonisatie van het afvalbeleid tot het integrale afvalbeleid Eemsdelta zijn er mogelijkheden voor verbetering van de verhouding tussen kosten en baten. De bestuurlijke en maatschappelijke sensitiviteit voor dit programma is hoog. Dit geeft aan dat de weg naar harmonisatie zorgvuldig en uitgebreid moet worden uitgezet.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Harmoniseren van de inzameling van • Opstellen van het afvalbeleidsplan en huishoudelijk afval (inclusief harmoniseren inzamelsysteem. harmoniseren tarief).

Harmoniseren van brengstations Grof • Opstellen plan voor harmoniseren van de huishoudelijk afval . brengstations voor grof huishoudelijk afval. • Inzetten op combi van haal- en brengmogelijkheden op één centrale locatie. Ontbinden van de GR – • Deelnemen aan de werkgroep ontbinden GR. Vuilverwerkingsbedrijf Noord Groningen .

Reduceren van de afvalstromen en • Beleid opstellen om te komen tot reductie van bevorderen van de kringloopeconomie. afvalstromen.

Thema 4, Riolering

De gemeente heeft de wettelijke zorg voor het inzamelen en transporteren van afvalwater. Hierbij wordt ingezet op zo min mogelijk vermenging met schoon (regen) water. Op veel plaatsen gebruiken we nog gemengde rioolstelsels. Bij vervanging gaan we over op een gescheiden rioolstelsel, daar waar mogelijk drukriolering en afkoppelen van daken en grote verharde oppervlakken. Omdat het hier gaat om grote investeringen wordt risicogestuurd vervangen. Een en

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 ander wordt uitgewerkt in het nieuwe watertakenplan en gemeentelijke rioleringsplan. Hierin worden tevens de tarieven voor de rioolheffing geüniformeerd en bepaald. Om de kosten te beperken, kwaliteit te verhogen, kwetsbaarheid te verminderen en duurzame innovaties te bevorderen werken we ook de komende vijf jaar samen in de Waterketen Groningen Noord Drenthe (gemeenten, waterschappen en waterbedrijven).

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Opstellen van een nieuw Watertaken en • Opstellen van watertakenplan en GRP. gemeentelijke rioleringsplan (inclusief harmoniseren van tarieven).

Realiseren van een goed werkend • Vervangen oude rioolstelsels. rioolstelsel.

Zorgvuldig omgaan met • Invoeren van risico gestuurd beheer. beheersbudgetten en investeringen.

Thema 5, Klimaat- en energietransitie

Door de verandering van het klimaat zien we de fysieke leefomgeving veranderen. We zien dat in effecten op het gebied van droogte, hitte en wateroverlast. En we zien de vraag naar duurzame energie toenemen. We hebben als gemeente tevens de regie gekregen voor de warmtetransitie.

Oosterhorn, het industriegebied is sterk in ontwikkeling. Hier vindt een transitie plaats van fossiele grondstoffen naar groene grondstoffen.

Er wordt veel gebouwd in het kader van de versterkingsopgaven. Belangrijk is dat we dit aan laten sluiten op de visie 'Ruimte voor energie'. Hierin wordt benoemd dat we als gemeente willen inzetten op het besparen van energie. In de visie is aangegeven dat we drie zonneparken toestaan in het buitengebied (Leidraad zonneparken). Op basis van ervaring van de ontwikkeling van deze parken wordt gekeken wat het beleid voor zonne-energie wordt. Oosterhorn is in deze visie buiten beschouwing gelaten. Dit gebied wordt ontwikkeld in samenhang met andere opgaven in de Gemeente Eemsdelta

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Een programma energiebesparing • Inventariseren van de huidige activiteiten op het (energieteam) opstellen. gebied van energiebesparing in de voormalige gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum. • Deze activiteiten actualiseren en synchroniseren. Integrale gebiedsontwikkeling • Een integraal gebiedsplan ontwikkelen voor het Oosterhorn bereiken. industrieterrein Oosterhorn. Actualiseren van de visie 'Ruimte voor • Op basis van de uitkomsten leidraad energie'. zonneparken en de ervaringen in het programma energieprogramma de visie 'Ruimte voor Energie' evalueren en indien nodig aanpassen.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

De industrie is sterk in ontwikkeling. Hier vindt een transitieplaats van fossiele naar groene grondstoffen en energie plaats. In de structuurvisie van Eemsmond is opgenomen dat er een milieubeleidsplan wordt opgesteld voor de gemeente Eemsdelta.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Beschermen en verbeteren van de • Opstellen van milieubeleid voor de gemeente leefomgeving. Eemsdelta (inclusief externe veiligheid). • Input leveren aan de ontwikkeling van de Luchtapp naar Hinder-app (project wordt door provincie getrokken, in gemeente Eemdelta wordt de pilot uitgerold).

In de komende jaren wordt duidelijk welke bijdrage de regio Groningen moet leveren aan de nationale opgave voor de productie van duurzame energie tot aan 2050. De gemeente Eemsdelta levert daarin al een fors aandeel, voor gebruik door zowel huishoudens als industrie. De behoefte aan duurzame energie (zon, wind, warmte, waterstof, biogas etc.) wordt de komende jaren groter, ook in de gemeente Eemsdelta. Nieuwe ontwikkelingen moeten beheersbaar zijn. Daarin willen wij eigen keuzes maken.

Op dit moment zijn er veel initiatieven op het gebied van wind- en zonne-energie. Met windenergie wordt terughoudend omgegaan. Buiten de huidige uitbreidingen van windparken bij Delfzijl biedt de visie geen nieuwe mogelijkheden voor windparken. Wel is er een mogelijkheid voor de verkenning van dorpsmolens. Vanuit het oogpunt van draagvlak en de wil om de verduurzaming nadrukkelijk ook ten goede te laten komen aan de eigen samenleving, zetten we in op lokaal eigenaarschap en het benutten en inzetten van lokale kennis om koppelkansen vorm te geven. Ook gaan we door met projecten voor de aanleg van warmtenetten.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Verduurzaming van de • Met visie omgaan met wind- en zonne-energie. energievoorzieningen op lange termijn. • Warmtenetten aanleggen. De gemeente aardgasvrij maken. • Een transitievisie warmte inclusief wijkuitvoeringsplannen tot 2030 opstellen. • Onderzoeken of het onderzoek warmtenet Oosterhorn – Delfzijl – Appingedam een vervolg moet krijgen. • Deelnemen aan het programma aardgasvrije wijken.

Het gebruik van fossiele energie heeft geleid tot een klimaatverandering die onomkeerbaar is. De belangrijkste effecten van klimaatverandering zijn hogere temperaturen, vaker en langer periodes van extreme hitte en droogte, meer en extremere neerslag en een stijging van de zeespiegel. We moeten ons hier op voorbereiden en aanpassen (= adaptatie). In verschillende beleidsdocumenten van de Rijksoverheid, zoals de Nationale Adaptatie Strategie (NAS) en het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) staat dat gemeenten met dit thema aan de slag moeten. In een bestuursakkoord met medeoverheden, zoals gemeenten en waterschappen, worden afspraken gemaakt over klimaatadaptatie.

Klimaatadaptatie vraagt om aanpassingen op het gebied van waterbeheer, zeeweringen, meer groen in de steden en dorpen, crisismanagement en tal van andere zaken die effecten ondervinden

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 van de veranderende meteorologische omstandigheden. Klimaatadaptatie biedt volop mogelijkheden voor het vergroten van de leefbaarheid in de steden, wijken en dorpen, voor het vergroten van de biodiversiteit en voor het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit. Ook biedt het kansen voor sociale doelen, zoals participatie, gezond oud worden en het tegengaan van eenzaamheid.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? De gemeente klimaatbestendig maken • Een regionale adaptatie strategie opstellen in samenwerking met de provincie en waterschappen. • Klimaat(risico)dialogen voeren met interne en externe stakeholders. • Maatregelenplan opstellen. • Onderzoeken of we voor DPRA gelden in aanmerking komen.

Thema 6, Volksgezondheid

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Meer gezonde jaren voor onze • Verder uitvoering geven aan lokaal inwoners. preventieakkoord en sportakkoord. • Meer aandacht geven aan regionale samenwerking. Zorg en Veiligheid lokaal organiseren. • Coördinator Zorg en Veiligheid intern beleggen.

Verbonden partijen Onderstaande verbonden partijen hebben een relatie met dit programma.

Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021 Gemeenschappelijke Een efficiënte en effectieve integrale uitvoering van 315.000 regeling Publieke de taken op het gebied van publieke gezondheid Gezondheid & Zorg met als doel bij te dragen aan een verlenging van de Groningen (GR PG&Z) gezonde levensverwachting en een verkleining van gezondheidsverschillen. De GR PG&Z kent twee uitvoeringsorganisaties: de GGD en de Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) voor de inkoop van de jeugdhulp. Omgevingsdienst Uitvoeren van VTH-taken op het gebied van de 732.000 Groningen fysieke leefomgeving. Sturen en coördineren van de uitvoering van VTH-BRZO-taken in Noord- Nederland. BV Groningen Milieu Inzameling van huishoudelijk afval van alle Friese 877.600 (OMRIN) gemeenten en gemeenten in Noord Groningen. NV Fryslân Miljeu Inzameling van huishoudelijk afval van alle Friese geen gemeenten en gemeenten in Noord Groningen. Vuilverwerkingsbedrijf De doelmatige en uit oogpunt van milieuhygiëne 14.400 Noord-Groningen verantwoorde wijze van verwijdering van

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

afvalstoffen overeenkomstig het bij of krachtens de Afvalstoffenwet bepaalde.

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

7.1 Volksgezondheid 182 2.173 - 1.991 182 1.974 - 1.792 182 1.974 - 1.792 182 1.974 - 1.792 7.2 Riolering 5.179 3.788 1.390 5.439 4.016 1.423 5.584 4.148 1.437 5.709 4.260 1.448 7.3 Afval 6.422 5.068 1.354 6.421 5.075 1.346 6.531 5.055 1.476 6.532 5.056 1.476 7.4 Milieubeheer 74 1.846 - 1.772 11 1.789 - 1.778 1.718 - 1.718 1.718 - 1.718 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 290 1.013 - 723 290 993 - 702 290 931 - 641 290 931 - 640

Saldo programma Structureel 12.073 13.621 - 1.548 12.332 13.776 - 1.443 12.458 13.826 - 1.369 12.583 13.940 - 1.357 Saldo programma Incidenteel 74 268 - 194 11 72 - 61 130 130 131 131

7. Reservemutaties programma 7

Saldo begroting na bestemming 12.147 13.889 - 1.742 12.343 13.848 - 1.504 12.588 13.826 - 1.239 12.714 13.940 - 1.226

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel In 2021 was is het kader van het project 'Gezond in de Stad' € 139.000 beschikbaar gesteld voor buurtcoaches. 139 Voordeel Door de harmonisatie van het afschrijvingsbeleid en nieuwe investeren stijgen de kapitaallasten. -123 -120 -114 Nadeel inventariseren van concept bezuinigingen 90 110 0 Voordeel Overige -64 32 1 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel De totale inkomsten voor rioolheffing nemen af in 2021, dit wordt veroorzaakt doordat de kosten hiervoor afnemen. Vanaf 2022 260 145 125 Voordeel nemen de inkomsten ten opzichte van 2021 weer toe.

Overige -64 99 1 Nadeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 8. Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing Taakvelden Het programma volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing bestaat uit de volgende taakvelden:

8.1 Ruimtelijke Ordening 8.2 Grondexploitatie (niet-bedrijven terreinen) 8.3 Wonen en bouwen Wat willen we? De gemeente Eemsdelta ontwikkelen en profileren als aantrekkelijke gemeente. Een gemeente waar het prima wonen, werken en verblijven is. De functie van de centra en dorpen wordt verder vorm en inhoud gegeven onder andere door het aanscherpen van ruimtelijke en functionele prioriteiten. We willen werken aan toekomstbestendige kernen en dorpen om een aantrekkelijke woonomgeving te bieden, met perspectief op scholing en werk. Dat doen we door aan de slag te gaan met onze centra door deze compacter te maken, door onze openbare ruimte te verbeteren, in te zetten op verduurzaming en ons vastgoed aan te pakken. We willen een gemeente zijn waar kinderen en jongeren veilig en kansrijk op kunnen groeien. En een gemeente waar voorzieningen zijn om zo gezond mogelijk oud te worden.

Wij willen inspelen op het binden en het aantrekken van mensen. Dit doen we door een passend woningaanbod in een aantrekkelijke woonomgeving te bieden, met maatwerk voor de dorpen. Het aanbieden van bijvoorbeeld starters-, blijvers- en duurzaamheidsleningen past hier uitstekend bij. Om zelfstandig te kunnen wonen moeten er ook voor mensen met een zorgbehoefte voldoende aangepaste woningen in Eemsdelta zijn.

Binnen dit programma valt het Gemeentelijk Vastgoed. Dit bestaat uit diverse gebouwen van gemeentehuizen en werkplaatsen, een theater, schoolgebouwen, sporthallen en buurtcentra tot kleine baarhuisjes op begraafplaatsen. Inzet is ons vastgoed te verduurzamen, net als de leefomgeving. Hierbij zijn de klimaatveranderingen van invloed op de wijze van onderhoud, renovatie en (ver)bouwen. Ook wordt gekeken naar de vastgoedportefeuille en wat hiervan kan worden afgestoten. Ontwikkelingen De afgelopen jaren hebben we wijken geherstructureerd en versterkt, om daarmee de woningvoorraad passender te maken en een veilige en duurzame leefomgeving te creëren. Door de versterkingsopgave komen er in korte tijd veel verhuisbewegingen op gang. In het bouwbesluit staat dat nieuwbouw gasloos moet worden gerealiseerd. Daarnaast is het een wens om met andere bronnen woningen en panden te verduurzamen. Er wordt ingezet op het aardgasvrij maken van woningen, onder andere door de aanleg van een warmtenet in Loppersum.

De gemeente Eemsdelta staat voor een forse opgave in de fysieke leefomgeving. Veel ontwikkelingen hangen samen met het forse versterkingsprogramma dat wordt uitgerold over de gemeente Eemsdelta. Voor de stad Appingedam is de opgave vastgelegd in het lokale Plan van Aanpak Mijnraadadvies (2020), de Stadvisie Appingedam ‘Groot in kleinschaligheid’ (2019) en het CHW- bestemmingsplan Stad Appingedam (2019).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

In Eemsdelta is sprake van een opvallende ontwikkeling met een tweetal woningmarkten die naast elkaar bestaan:

- een woningmarkt die noodzakelijk is ter compensatie van de versterkingsaanpak, waarbij op aanzienlijke schaal sprake is van vervangende nieuwbouw en transformatie van wijken, dorpen en buurten; - een reguliere woningmarkt, die inspeelt op de wensen van starters, in- uit- en doorstromers. De ontwikkelingen dienen dusdanig plaats te vinden dat we vooruit bouwen waar vraag naar is, en zo weer te werken aan de groei van onze bevolking.

Daarnaast kan het Groninger zorgakkoord hieraan worden toegevoegd, waarbij een groot deel van het zorgvastgoed in Eemsdelta wordt versterkt, of middels verplaatsing en /of sloopnieuwbouw wordt vervangen.

De ontwikkeling van de versterkingsopgave speelt binnen dit programma een grote rol. Het is een complexe opgave waarbij aandacht is voor de sociale vitaliteit, duurzaamheid en woningtransitie die aansluit bij de inwoner van nu en voor de toekomst. Doel is te komen tot een stabiele woningmarkt met oog voor compacte centra, diversiteit, (onderwijs)voorzieningen, demografie en economische ontwikkelingen. Met maatwerk in buurten, wijken of dorpen waar de versterkingsopgave geen rol speelt, maar de leefomgeving en toegankelijkheid wel.

In de voormalige gemeente Loppersum zijn diverse locaties vrijgekomen als gevolg van de versterkingsopgave in het gebied. Op deze locaties staan of stonden schoolgebouwen, die door de realisatie van aardbevingsbestendige en toekomstgerichte scholen en kindcentra elders in de dorpen, geen onderwijs functie meer hebben. De voormalige scholen krijgen een nieuwe invulling of moeten worden herontwikkeld.

In Middelstum en Loppersum wordt gewerkt aan Wonen met een Plus. In Middelstum gaat het om de herinvulling van het Hippolytushoes. Het complex bestaat uit aanleunwoningen en een voormalig zorgcomplex. Gemeente, eigenaar en de dorpscoöperatie kijken samen met een zorgaanbieder naar de mogelijkheden van het gebouw, de exploitatie en naar de mogelijkheden die de versterking van het gebouw toekomst gericht biedt.

In Loppersum gaat het om de herontwikkeling van Wiemersheerd. Hier wordt na gefaseerde sloop nieuwbouw intramurale zorg gerealiseerd, appartementen en levensloopbestendige grondgebonden woningen. De 'plus' wordt gezocht in de afstemming en samenwerking met het te versterken dorpshuis op het terrein, de dorpscoöperatie, de zorgaanbieder en de eigenaar van het complex.

Verspreid over Delfzijl, met een zwaartepunt in Delfzijl Noord, worden de gaten in de stedelijke structuur (ontstaan door de grote sloopopgave in de periode 1995-2010) gebruikt om nieuwbouw te realiseren. Dit betreft een kleine duizend woningen verspreid over een dertig verschillende locaties.

Herijken van de bestuurlijke doelstellingen, beheer leefomgeving, assetmanagement en programmering vastgoedbeheer door:

- afstoten / privatiseren beheer en exploitatie; - versoberen inrichting/afwerking bestaande en nieuw te ontwikkelen gebouwen met oog op kwaliteit; - afwegen kerntaken gemeentelijke verantwoordelijkheid en service; - verduurzamen gebouwen en innovatie;

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Realisatie 25.000- Realisatie 50.000 inwoners Eemsdelta Gemiddelde WOZ waarde Duizend 2020 Onbekend 146 euro Nieuw gebouwde woningen Aantal per 2018 7,5 6,4 1.000 woningen Demografische druk % 2020 60,3 63,5 Gemeentelijke woonlasten In Euro's 2020 715 795 eenpersoonshuishouden Gemeentelijke woonlasten In Euro's 2020 793 842 meerpersoonshuishouden

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Thema 1, Herstructurering en transformatie winkelcentra (stadsontwikkeling)

In onze kernen worden grote herstructureringsprojecten doorgevoerd om te zorgen dat onze kernen ook in de toekomst aantrekkelijk blijven, functies aangepast worden zoals de winkelgebieden en nieuwe functies zoals wonen en zorg daarbinnen hun plek kunnen krijgen. Het betreft nu vooral Delfzijl centrum Zuidoost (= inclusief sloop en vervangende nieuwbouw theater en congrescentrum de Molenberg), Appingedam en Loppersum.

Opwierde

In de wijk Opwierde in Appingedam is sprake van grootschalige vervanging. Binnen verschillende versterkings-programma’s wordt gewerkt aan vervangende nieuwbouw voor circa 1.550 woningen. Deze opgave wordt gecombineerd met het verduurzamen (aardgasvrij) en optimaliseren van de woningvoorraad door het creëren van differentiatie, zodat deze beter aansluit op de demografische ontwikkelingen. In een groot deel van de wijk wordt de openbare ruimte vernieuwd met aandacht voor groen, toegankelijkheid en waterbeheer. Op andere inbreidingslocaties in Opwierde zijn grondgebonden duurzame levensloopbestendige woningen gerealiseerd.

In Opwierde is ook aandacht voor het toevoegen van appartementen nabij voorzieningen en het vervangen van gedateerde gestapelde woningen door levensloopbestendige grondgebonden gezinswoningen elders in de wijk. Daarin wordt nauw samengewerkt met de woningcorporaties.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Stadsontwikkeling Herstructureren en transformeren winkelcentra

Thema 2, Omgevingswet

Vanaf 1 januari 2022 komen alle regels over onze leefomgeving samen in één nieuwe wet: de Omgevingswet. Deze wet gaat over de inrichting van de ruimte: over woningen, bedrijfsgebouwen, water(voorziening), milieu, natuur, infrastructuur en cultureel erfgoed bijvoorbeeld. Daarbij wordt gezondheid ook als een belangrijk thema gezien. Van grote projecten als de aanleg van een woonwijk, bedrijventerrein of natuurgebied tot kleine zaken als het kappen van een boom of het plaatsen van een dakkapel. De wet gaat over de samenhang tussen al deze onderdelen van onze leefruimte en over de veranderingen daarin. Al met al een zeer omvangrijke wetswijziging. Deze ontwikkeling is dan ook

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 niet alleen van invloed op programma 8, maar raakt aan diverse verschillende programma’s, die binnen dit project worden meegenomen.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Dat in de nieuwe werkprocessen Binnen verschillende deelprojecten wordt het integraal wordt gewerkt en dat de volgende uitgevoerd: fysieke leefomgeving (digitaal) wordt 1. Minimale acties: toegerust op de komst van de - minimale acties uitvoeren; Omgevingswet. - opstellen Participatieplan.

2. Omgevingsvisie en omgevingsplan - een omgevingsvisie voor Eemsdelta opstellen; - een pilot omgevingsplan voor een deel van de gemeente realiseren.

3. Bewustwording - zorgen dat voldoende kennis van de Omgevingswet aanwezig is bij Gemeenteraad, College, Concerndirectie en medewerkers; - bewust worden van andere manier van (samen)werken, houding en gedrag; - externe communicatie richting inwoners/bedrijven en externe partijen verzorgen; - werkprocessen inrichten voor een ideale werking van de Omgevingswet.

4. ICT: - zorgen dat de systemen voldoen aan de Omgevingswet; - de ICT systemen aansluiten op de Landelijke voorziening DSO (Digitaal Stelsel Omgevingswet); - een portal inrichten voor de gebruikers zoals inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties, etc.

Thema 3, Volkshuisvesting en stedelijke vernieuwing

De werkwijze is erop gericht om op een interactieve & integrale wijze vanuit een gebiedsaanpak de leef kwaliteit van jong tot oud te verbeteren.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? • Realiseren van een aantrekkelijke • Prestatieafspraken opstellen. woonomgeving door een passend • Samenbrengen van huidige visies. woningaanbod te creëren om • Sterke lobby naar provincie en rijk opzetten. inwoners te binden en om mensen • Profileren van wonen in de gemeente aan te trekken. Eemsdelta. • Vraag en aanbod reguliere woningmarkt op basis van huidige ontwikkelingen onderzoeken.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? • Uitvoeren fonds particuliere woningbouwtransitie. • Integraal woonprogramma als onderdeel van de omgevingsvisie opzetten. • Woningbouwtransitie koppelen aan de versterkingsopgave. • Toekomstbestendige en krachtige • Uitvoeren geplande nieuwbouwprogramma. centra, dorpen en wijken. • Maatwerk bieden in de dorpen. • Harmoniseren en uitvoeren maatregelenpakket (starters-, blijvers-, verzilveren duurzaamheidsleningen).

Thema 4, Stadsontwikkeling

Zie ook thema 1, Herstructurering en transformatie winkelcentra (stadsontwikkeling).

Centrum Zuidoost Delfzijl

In het centrum Zuidoost in de kern Delfzijl is momenteel veel gaande. Zo zijn de eerste stappen gezet voor de vernieuwing van Theater De Molenberg. Het pand De Bolder is gekocht. In het centrum en op diverse locaties vraagt de openbare ruimte om een opknapbeurt. En of dat nog niet genoeg is, is er een potentiele vraag naar woningbouw. (door de versterkingsopgave en de toenemende vraag uit de markt). Al deze ontwikkelingen beïnvloeden elkaar. Keuzes die voor De Molenberg worden gemaakt, raken bijvoorbeeld ook De Bolder en het al of niet aanpassen van bestemmingsplannen en vice versa. Worden de juiste keuzes gemaakt, dan kan er een sneeuwbaleffect optreden, waarbij er een ‘momentum’ ontstaat, dat de ontwikkeling van het gehele gebied kan versnellen. Dit ‘momentum’ hebben wij te pakken en willen we graag doorzetten in de nieuwe gemeente Eemsdelta.

Reguliere stadsprojecten

Daarnaast zijn er ook projecten die onder de noemer ‘reguliere stadsontwikkeling’ vallen: het invullen van een vrijgekomen schoollocatie (De Citer aan de Dijkhuizenweg), het opwaarderen van ‘rotte kiezen’ in een aanloopstraat van het historisch centrum (appartementenbouw aan het Bolwerk) en het ontwikkelen van binnenstedelijke woonlocaties: De Tip (reeds in uitvoering) en De Eendracht.

Woningbouwlocatie De Tip is ontwikkeling op loopafstand van het historische centrum en winkelcentrum. In parkachtige setting worden dertig grondgebonden levensloopbestendige woningen gerealiseerd voor de sociale huur. Naast sociale huur is ruimte voor het realiseren van maximaal vijftien vrijstaande woningen aan het water.

De ontwikkeling van De Eendracht is een meerjarige opgave die na een aanloopperiode nu zichtbaar is. Met de bouw van tien ‘tiny houses’ is het startsignaal gegeven voor de realisatie van een veelzijdige woonwijk die het toonbeeld is van de gedeelde stad: koopwoningen, huurwoningen, verschillende marktsegmenten en woningtypes, maar ook een combinatie van functies zoals wonen en zorg. De openbare ruimte wordt duurzaam en klimaatbestendig ingericht, waarbij een relatie naar het industriële verleden van de locatie wordt gelegd.

In 2021 wordt op De Eendracht de eerste fase woningbouw gesaneerd en bouwrijp gemaakt, waarna na de zomer de eerste woningen worden gebouwd. Daarnaast wordt verder gewerkt aan de voorbereiding van de plannen rondom de zorginvulling aan de noordzijde van het

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 plangebied. Tot slot wordt een ontwikkelkader voor de tweede fase woningbouw en een plan van aanpak opgesteld voor de sloop en sanering van de warmtekracht centrale (WKC).

Loppersum wordt gezien is als dorpskern verantwoordelijk voor een groter gebied. Het winkelaanbod is divers en voor het gebied redelijk compleet. Toch is versterking gewenst, vooral in diversiteit. Met de centrumvisie uit 2019 , afspraken over een gezamenlijke (versterkings) aanpak, worden de panden in het centrum versterkt. Daar waar mogelijk worden koppelkansen benut. Deze koppelkansen zorgen, als domino blokken, voor doorstroom en versterking van het centrum en het dorp.

In Loppersum vindt op meerdere locaties sloop/nieuwbouw plaats door de versterkingsopgave. Daarbij worden hele wijken gesloopt en herbouwd. Soms met stedenbouwkundige aanpassingen, soms met herbouw op de zelfde locatie. De combinaties particulier en corporatie bezit maken de opgaven complex.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Een kwaliteitsimpuls met een goed en • Verder uitwerken en uitvoeren van de in 2019 divers woningaanbod en voorzieningen. vastgestelde gebiedsagenda Centrum Zuidoost Delfzijl. • Verder ontwikkelen van de locatie De Eendracht.

Wonen met een PLUS Delfzijl:

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? 1. Herontwikkelen van het plangebied 1. Voor deze gebiedsontwikkeling is een tussen de Waterstraat/Willemstraat/ ontwikkelaar in combinatie met een architect Havenstraat via een Europese aanbesteding geselecteerd (Rottinghuis in combinatie met de Zwarte 2. Kleiner en compacter maken van Hond). het kernwinkelgebied door de 2. Met betrokken partijen zijn privaatrechtelijke verplaatsing van de Lidl uit de overeenkomsten afgesloten (Lidl, Acantus, laagbouw van de Vennenflat (in lijn Noorderzorg en Rottinghuis). met de doelstellingen uit het actieplan Centrum). 3. Door de Lidl te verplaatsen kan de 3. De benodigde panden worden aangekocht. laagbouw van de Vennenflat worden gesloopt en de inrichting van Plein de Vennen worden afgerond. 4. Een projectteam werkt aan een definitief 4. Nieuwe woningen bouwen voor ontwerp. Acantus (perspectieflocatie). 5. Het bestemmingsplan voor deze ontwikkeling is 5. Zorg en diensten voor toekomstige in procedure. bewoners met een zorgvraag aanbieden.

Thema 5, Perspectief locaties Delfzijl

Het hoofddoel is realiseren van vervangende woningen voor de 856 huishoudens die in aanmerking komen voor sloop en nieuwbouw. Dit gebeurt in de periode 2019 - 2025. Naast dit hoofddoel zijn de volgende subdoelen:

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

- De stedelijke structuur aanhelen door het vullen van de gaten ontstaan door de eerdere sloopopgave. Hierdoor wordt de menselijke maat in het stedenbouwkundige raster weer hersteld. - Een transitie opstarten in de woningvoorraad van Delfzijl. Door de vele verschillende projectlocaties is het mogelijk om een grote diversiteit van woonproducten te realiseren. Van vrijstaande woningen tot appartementen, van kleine tot grote woningen, van gezinswoningen tot seniorenwoningen, van levensloopbestendig tot aan woongroepen etc. Dit leidt tot een toename van de diversiteit in de woningvoorraad van Delfzijl. Dit is weer goed voor de balans in de woonmarkt. Dit biedt de bewoners van de desbetreffende woningen tevens de kans om een stap te zetten in hun wooncarrière. - De lokale markt betrekken bij de realisatie van deze opgave. Door op 30 verschillende locaties verschillende producten te ontwikkelen, variëren de projecten van klein (vanaf vijf woningen) tot groter (meer dan zestig woningen). Deze schaalgrootte maakt dat dit ook behapbaar is voor de (kleinere) lokale / regionale partijen. - Doorstroom en instroom creëren op de woonmarkt. De koopwoningen worden aangeboden via de reguliere kanalen bij nieuwbouw (via ontwikkelaars en makelaars). De mensen uit de sloop- en nieuwbouwopgave kunnen zich inschrijven bij het door hun gewenste aanbod. Die inschrijving staat daarbij ook open voor woningzoekers uit de reguliere markt. Er ontstaat zodoende aanbod op de woonmarkt. Dit aanbod was er zonder deze opgave niet geweest. Dat is goed voor de doorstroom binnen Delfzijl en instroom van buiten Delfzijl. - Een impuls geven aan de kwaliteit van de openbare omgeving. Door de opgave te verspreiden over dertig locaties wordt er in veel verschillende buurten en wijken kwaliteit toegevoegd in de vorm van woningen, maar wordt ook de openbare ruimte (deels) aangepakt.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen?

Voldoende aanbod van nieuwe Nieuwbouw ontwikkelen en realiseren op dertig woningen voor de bewoners uit de locaties verspreid in Delfzijl. sloopopgave.

Stedelijke structuur aanhelen en De gaten die zijn ontstaan door eerdere sloop menselijke maat terugbrengen. inzetten voor de ontwikkeling van het aanbod aan nieuwe woningen.

Transitie woningvoorraad Delfzijl Een grote diversiteit creëren in het nieuwe aanbod. opstarten.

Lokale/regionale werkgelegenheid Lokale partijen betrekken. creëren.

Doorstroom en instroom creëren in Voldoende aanbod creëren en aanbod ook woonmarkt Delfzijl. openstellen aan reguliere markt.

Verbetering van openbare ruimte. Door verspreiding van nieuwbouwlocaties wordt er op veel locaties kwaliteit toegevoegd in de vorm van nieuwe woningen. Tevens wordt de openbare in de directe omgeving (deels) een kwaliteitsimpuls gegeven.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Thema 6, Gemeentelijk vastgoed

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Verminderen portefeuille gemeentelijk • Mogelijkheid afstoten/privatiseren beheer en vastgoed. exploitatie onderzoeken. Goede, doelmatige en duurzame • Versoberen, verduurzamen en verbeteren gemeentelijke gebouwen op basis van kwaliteit van het gemeentelijk vastgoed. programmatische aanpak. • Opstellen MJOP Gebouwen.

Thema 7, Grondbeleid

De paragraaf Grondbeleid bevat informatie over financiële ontwikkelingen van het afgelopen jaar, gaat in op de risico's die zich bij bouwgrond voordoen en besteedt aandacht aan de strategische visie van het grondbeleid.

Voor de grondexploitaties streven we maatwerk en flexibiliteit na voor een brede doelgroep van particulieren, projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties. Specifieke gevallen onderbouwen we met een sluitende berekening, die economisch moet passen binnen de vastgestelde grondexploitaties. Ditzelfde geldt voor eventuele nieuwe ontwikkelingen en aankopen. De grondexploitaties en woningbouwontwikkelingen hebben een nadrukkelijke rol in de herhuisvestingopgave in relatie met de noodzakelijke krimp en sloopopgave.

Het grondbeleid faciliteert hierin de integrale planvorming, zoals het Integraal Investeringsplan (IIP) en de actieplannen voor het centrum, de dorpen en de wijken. Uit deze plannen blijkt dat we de meeste dynamiek verwachten in het stedelijk gebied. Naast de wijken gaan we snel en flexibel maatwerk leveren, vooral in het centrum. Dit doen we op basis van economisch resultaat en sluitende business cases en binnen de financiële kaders. Buiten het stedelijk gebied verwachten we een behoudender aanpak. Uitzondering hierop zijn de dorpskernen, waar we voor inbreidingen, functieveranderingen en maatschappelijke functies ook het nodige maatwerk inzetten. Bovendien heeft het Programma Aardbevingen de Baas een grote dynamiek en zorgt daar ook voor de nodige grondaankopen. Op de perspectieflocaties worden gronden verkocht. Daarvoor wordt telkens een grondexploitatie opgesteld. De versterkingsopgave en de hieruit voortvloeiende consequenties voor het grondbeleid zijn blijvend onderwerp van aandacht. Verbonden partijen Er zijn geen verbonden partijen die een relatie hebben met dit programma. Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

8.1 Ruimtelijke Ordening 819 - 819 813 - 813 843 - 843 842 - 842 8.2 2.454 2.445 10 3.632 3.628 4 2.572 2.586 - 14 2.225 2.239 - 14 Grondexploitatie (niet-bedrijven terreinen)

8.3 Wonen en bouwen 53.572 56.215 - 2.643 53.000 57.676 - 4.676 52.925 55.675 - 2.750 46.676 49.321 - 2.645

Saldo programma Structureel 54.741 58.526 - 3.784 56.322 59.854 - 3.532 55.407 58.989 - 3.582 48.861 52.402 - 3.541 Saldo programma Incidenteel 1.285 953 332 310 2.262 - 1.952 91 116 - 25 40 40

8. Reservemutaties programma 8 403 - 403 2.102 277 1.825 100 186 - 86 147 - 147

Saldo begroting na bestemming 56.026 59.881 - 3.855 58.734 62.393 - 3.659 55.598 59.290 - 3.692 48.901 52.549 - 3.648

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel Voor invoering van de omgevingswet is € 400.000 incidenteel beschikbaar in de begroting 2021. 400 Voordeel Door uniformering van de verantwoording van de inkomsten en uitgaven nemen de lasten en baten af voor de grondexploitaties. -1.183 1.060 348 Nadeel Tot 2023 zal er uitvoering worden gegeven aan het project wonen met een plus. Voor dit project is er een reserve, in geval van een -2.102 2.001 100 Nadeel tekort of overschot wordt er een beroep gedaan op deze reserve. De uitvoeringskosten voor Batch zullen naar verwachting in 2024 dalen, hierdoor dalen ook de inkomsten 6.214 Voordeel In 2021 zijn er projectmiddelen beschikbaar gesteld voor het Project Delfzijl centrum Zuid-Oost (NPG) 290 Voordeel Overige -42 -50 40 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel Door uniformering van de verantwoording van de inkomsten en uitgaven nemen de lasten en baten af voor de grondexploitaties. 1.183 -1.060 -348 Voordeel In 2021 zijn er projectmiddelen beschikbaar gesteld voor het Project Delfzijl centrum Zuid-Oost (NPG). -290 Nadeel De gemeente verhuurd een vastgoedobject tot medio 2023, deze huurinkomsten dalen tot aan de oplevering van het project -120 -75 -35 Nadeel wonen met een plus. De uitvoeringskosten voor Batch zullen naar verwachting in 2024 dalen, hierdoor dalen ook de inkomsten -6.214 Nadeel Het COA terrein zal in 2021 voor het laatst worden verhuurd, daarnaast is er een verkoop van een gemeentelijk gebouw in 2021. -162 Nadeel Overige -5 1 1 Nadeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 9. Algemene dekkingsmiddelen

Taakvelden Het programma algemene dekkingsmiddelen bestaat uit de volgende taakvelden:

0.5 Treasury 0.61 OZB woningen 0.62 OZB niet-woningen 0.64 Belastingen overig 0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen gemeentefonds 0.8 Overige baten en lasten 0.9 Vpb 0.10 Mutaties reserves Wat willen we? Het programma Algemene dekkingsmiddelen bestaat uit de onderdelen saldo financieringsfunctie, algemene uitkering uit het Gemeentefonds, lokale heffingen waarvan de besteding niet gebonden is en overige algemene dekkingsmiddelen, waaronder onvoorzien. Kenmerk van de algemene dekkingsmiddelen is dat aan deze middelen geen vooraf bepaald bestedingsdoel gekoppeld is. Zij zijn daarmee voor de gemeente vrij besteedbaar. Ontwikkelingen Herijking gemeentefonds

De minister van BZK schuift de besluitvorming over het invoeren van de nieuwe verdeling (herijking) van het gemeentefonds door naar het volgend kabinet. Dit betekent dat de invoering van de nieuwe verdeling opschuift naar 1 januari 2023. Reden hiervoor is enerzijds de huidige financiële positie van gemeenten. Anderzijds lopen er nog gesprekken tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van BZK en Financiën over onder andere de financiering van het sociaal domein. Het streven is medio dit jaar duidelijkheid te hebben over de definitieve effecten per gemeenten (circulaire van het gemeentefonds).

Algemene uitkering

Gemeenten ontvangen uit het gemeentefonds een algemene uitkering van het Rijk. Deze uitkering is vrij besteedbaar. De berekening van de algemene uitkering in deze begroting is gebaseerd op de Decembercirculaire 2020. We ontvangen via de algemene uitkering voor nog één jaar (2021) een zogenaamde krimpbijdrage.

Lokale heffingen

Onder lokale heffingen in het kader van de algemene dekkingsmiddelen worden die heffingen verstaan, waarvan de besteding niet gebonden is. Voor onze gemeente spreken we dan over de Onroerendezaak-belastingen, Precariobelasting, Reclamebelasting en Toeristenbelasting. Precariobelasting zal voor het laatst in 2021 worden geïnd, daarna vervalt deze belasting. In de paragraaf Lokale heffingen wordt nader ingegaan op ons beleid en de ontwikkeling van de lokale heffingen.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Vennootschapsbelasting

Overheidsondernemingen zoals gemeenten, provincies en waterschappen zijn belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Dit houdt in dat concurrerende en/of op winst gerichte ondernemingsactiviteiten van overheden belastingplichtig zijn.

Onvoorzien

Voorgeschreven is dat gemeenten een bedrag voor onvoorzien opnemen in de begroting. In de begroting is structureel een bedrag geraamd van € 115.000. Dit bedrag is bedoeld ter dekking van onverwachte incidentele uitgaven. Omschrijving 2020 2021 2022 2023 2024

Beginstand Onvoorzien actuele stand saldi 115.000 115.200 115.000 115.000

Nieuw begrotingssaldo #VERW! 115.000 115.200 115.000 115.000

Dividend

Wij ontvangen jaarlijks dividenduitkeringen uit hoofde van ons aandelenbezit in de Bank Nederlandse Gemeenten (€ 237.000), Enexis (€ 522.500) en Afvalsturing Friesland/Omrin (€ 103.200). Daarnaast wordt rekening gehouden met een compensatie-uitkering van het Havenschap (€ 52.600).

Beleidsindicatoren

Er zijn geen beleidsindicatoren die een relatie hebben met dit programma.

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Belastingharmonisatie

Eind oktober 2020 zijn de belastingverordeningen 2021 voor de gemeente Eemsdelta vastgesteld. Uitgangspunt is dezelfde belastingopbrengst voor de gemeente Eemsdelta als destijds voor de ADL- gemeenten Hondenbelasting wordt niet geheven in de gemeente Eemsdelta. De gemeenten Delfzijl en Loppersum hadden deze heffing wel. De gemiste inkomsten worden gecompenseerd in de OZB- heffing. De gemeenteraad van Eemsdelta heeft in maart 2021 (eerste kwartaal) de OZB-tarieven voor 2021 vastgesteld . Dit is wettelijk zo geregeld. Op termijn moet er over de belastingen nog een aantal keuzes worden gemaakt, onder over de wijze van afval inzamelen. De stuurgroep herindeling en de raadsklankbordgroep hebben aanbevolen om per 1 januari 2022 voor de gehele gemeente Eemsdelta de toeristenbelasting in te voeren. Daarnaast heeft de stuurgroep voorgesteld om voor de verhoging van het OZB-tarief niet-woningen in Loppersum een compensatieregeling in te stellen. Voor de rioolheffing 2021 is al in oktober 2020 een compensatieregeling vastgesteld. Met deze regeling worden de huurders in de voormalige gemeente Loppersum in vier jaar afbouwend gecompenseerd. Het Noordelijk Belastingkantoor (NBK) voert voor de gemeente Eemsdelta de heffing en inning uit van de gemeentelijke belastingen. Zie verder de paragraaf lokale heffingen.

We gaan behoedzaam om met lastendrukverhoging voor inwoners, organisaties en bedrijven. De benchmark woonlasten is daarbij voor ons een belangrijk vertrekpunt. Het betaalbaar houden van woningen voor onze inwoners vinden we van groot belang.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Terughoudend omgaan met Compensatieregeling treffen voor OZB niet- lastendrukverhoging voor inwoners, woningen voor de voormalige gemeente organisaties en bedrijven. Loppersum. Idem voor de rioolheffing door wijziging heffingsgrondslag in de voormalige gemeente Loppersum (van eigenaar naar gebruiker pand).

Verbonden partijen Naam Openbaar belang en doel Bijdrage 2021 x € 1.000 Bank voor Nederlandse Bankier ten dienste van overheden. De bank draagt geen Gemeenten NV duurzaam bij aan laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Enexis Het (doen) distribueren en het (doen) transporteren geen van energie, zoals elektriciteit, gas, warmte en (warm) water. Waterbedrijf Groningen Voorziening van het verzorgingsgebied met geen drinkwater en water voor andere doeleinden.

Wat mag het kosten? Onderstaand overzicht geeft de lasten en baten per taakveld aan van dit programma en verschillenanalyse van de meerjarenbegroting.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

0.5 Treasury 3.657 126 3.531 4.340 126 4.214 4.435 126 4.309 4.643 126 4.517 0.61 OZB woningen 7.090 1.038 6.052 7.308 1.038 6.270 7.549 1.038 6.511 7.786 1.038 6.748 0.62 OZB niet-woningen 10.262 175 10.087 10.581 175 10.406 10.847 175 10.672 11.145 175 10.970 0.63 Parkeerbelasting 0.64 Belastingen overig 326 90 236 170 90 80 170 90 80 170 90 80 0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen 99.968 99.968 97.159 97.159 96.563 96.563 96.147 96.147 gemeentefonds 0.8 Overige baten en lasten 55 1.344 - 1.289 55 155 - 100 55 160 - 105 55 155 - 100 0.9 Vennootschapsbelasting (VpB) 10 - 10 10 - 10 10 - 10 10 - 10 0.11 Resultaat

Saldo programma Structureel 119.632 1.211 118.420 119.613 1.594 118.019 119.619 1.598 118.021 119.946 1.594 118.352 Saldo programma Incidenteel 1.727 1.571 156

9. Reservemutaties programma algemene dekkingsmiddelen

Saldo begroting na bestemming 121.359 2.782 118.576 119.613 1.594 118.019 119.619 1.598 118.021 119.946 1.594 118.352

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel In de algemene uitkering krijgt de gemeente een éénmalige vergoeding voor Covid-19. 1.187 Voordeel Overige 2 -5 4 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel De toerekening van rente aan taakvelden zijn geüniformeerd. De toegerekende rentelasten aan taakvelden zijn hierdoor ten 682 212 206 Voordeel opzicht van de oude gemeenten gewijzigd. De administratieve bate "beoordeling rentepositie" stijgt hierdoor.

De totale algemene uitkering Eemsdelta valt lager uit dan de som van de drie algemene uitkeringen. Dit komt o.a. omdat elke -2.809 -596 -416 Nadeel gemeente een vast basisbedrag ontvangt. Doordat nu 3 gemeenten samengaan, vervalt 2 keer keer dat vaste bedrag. Ook vinden er nog enkele andere bijstelleing plaats. Zo worden de plaatsen Appingedam en Delfzijl nu gezien als 1 kern, gezien de te geringe afstand tussen de plaatsen. De decembercirculaire 2020 is verwerkt in de begroting. Daarnaast heeft de gemeente in 2021 nog eenmalig een krimpbijdrage ontvangen.

inventariseren van concept bezuinigingen 460 497 535 Voordeel Overige -78 -107 2 Nadeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma 10. Overhead Taakvelden Het programma overhead bestaat uit de volgende taakvelden: 0.4 Overhead

De overheadkosten zijn alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van:

• medewerkers in het primaire proces; • financiën, toezicht en controle gericht op de eigen organisatie; • personeel en organisatie; • de gemeentesecretaris; • inkoop (incl. aanbesteding en contractmanagement); • juridische zaken; • bestuurszaken en bestuursondersteuning; • informatievoorziening en automatisering; • facilitaire zaken en huisvesting (incl. beveiliging); • documentaire informatievoorziening (DIV); • managementondersteuning primair proces.

Uitgangspunten Wij hanteren de volgende uitgangspunten:

• De directe kosten zijn zoveel mogelijk direct toegerekend aan de taakvelden. • De loonkosten zijn op basis van een geschatte inzet van personeel toegerekend aan de taakvelden en overhead. Daarbij is gerekend met een gemiddeld uurtarief, gebaseerd op 1.350 productieve uren per fulltime fte (voor collega's uit de buitendienst 1.450 uren). Voor de binnendienst en de buitendienst worden twee tarieven gehanteerd. • De kosten van ICT kunnen we in 2021 nog niet specificeren in direct toe te rekenen kosten aan taakvelden en overheadkosten. De kosten zijn daarom nog opgenomen in het tarief van de overheadkosten. (In het verleden zijn de investeringen onder één noemer verwerkt en niet uitgesplitst). • De overheadkosten zijn toegerekend aan de grondexploitatie, investeringen, (subsidie) projecten en werken voor derden op basis van het gemiddeld uurtarief en een opslag voor facilitaire diensten en organisatiekosten. • De ondersteunende diensten (zoals activiteiten van personeelszaken, facilitaire zaken, financiën) voor de organisatie zijn wel begrepen in bovengenoemde tarieven. • De toerekening van de overheadkosten aan de tarieven en heffingen is extracomptabel. De toerekening is gebaseerd op de geschatte inzet van personeel. Daarbij is het gemiddeld uurtarief gehanteerd met een opslag voor facilitaire diensten. • Om inzicht te houden in het totaal van de overheadkosten, worden alle overheadkosten opgenomen en daar waar toerekening plaatsvindt naar investeringen en dergelijke, wordt dit als negatieve last overgeboekt naar de betreffende activiteit. • De bijdragen aan verbonden partijen verantwoorden wij op het betreffende taakveld.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we? In het gewijzigde Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) wordt voorgeschreven dat de baten en lasten van overhead niet meer onder de afzonderlijke programma’s opgenomen mogen worden, maar in een apart overzicht in de programmabegroting moeten worden gepresenteerd. Door het centraal begroten van de overhead is het niet meer mogelijk om vanuit de taakvelden de tarieven te bepalen. Daarom is in het BBV bepaald dat de totstandkoming van de tarieven in de paragraaf Lokale heffingen wordt toegelicht.

Ontwikkelingen Rechtmatigheidsverklaring

Zoals het er nu uitziet dient over het boekjaar 2021 een rechtmatigheidsverantwoording afgegeven te worden door het college. Dit vraagt van de gehele organisatie dat de processen in de organisatie op orde zijn en dat de organisatie zelf een uitspraak kan doen over de rechtmatigheid.

Onderzoek huisvesting

Op dit moment vinden de gemeenteraadsvergaderingen plaats in de raadszaal van Delfzijl, is het college gehuisvest in Appingedam en is de ambtelijke organisatie verdeeld over de locaties van de voormalige drie gemeenten. In de RKBG heeft de voorzitter van de stuurgroep aangegeven dat we in 2021 willen (laten) onderzoeken of herhuisvesting en/of centrale huisvesting ons op termijn efficiencyvoordelen kan brengen. Daarbij speelt ook een rol dat onze medewerkers door de corona pandemie vanaf maart 2020 in hoofdzaak thuis zijn gaan werken. Er is daardoor veel veranderd in onze beleving van werken en het kijken naar kantoorhuisvesting. Deze nieuwe inzichten worden nadrukkelijk betrokken bij het onderzoek.

Beleidsindicatoren Naam indicator Eenheid Periode Eemsdelta Formatie Fte per 1.000 2021 12,04 inwoners Bezetting Fte per 1.000 2021 10,84 inwoners Apparaatskosten Kosten per inwoner 2021 1.067,42 Externe inhuur Kosten als % van 2021 10,09% totale loonsom + totale kosten inhuur externen Overhead % van totale lasten 2021 8,25%

Wat willen we bereiken en wat gaan we daarvoor doen? Sluitende (meerjaren)begroting

De belangrijkste eis van de toezichthouder op het gebied van de gemeentelijke financiële huishouding is dat de (meerjaren)begroting sluitend is. Onder de noemer "Eemsdelta in Balans" is medio 2020, op basis van het financieel perspectief voor 2021-2024, een project gestart om te komen tot een pakket aan bezuinigingsvoorstellen om zodoende een sluitende begroting 2021-2024 te kunnen laten vaststellen.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Begroting met een sluitende Bij de behandeling van de begroting een pakket aan (meerjaren) raming. bezuinigingsvoorstellen aanbieden aan de raad.

Planning & control-cyclus

De documenten uit de P&C-cyclus zijn belangrijke documenten waarmee de gemeenteraad zijn kaderstellende en controlerende rol kan uitoefenen. Het college gaat met de auditcommissie en de gemeenteraad in gesprek in 2021 om de planning & control-cyclus verder te ontwikkelen. Het college gaat onder andere met de gemeenteraad in gesprek over de programma-indeling van de begroting 2022.

Wat willen we bereiken? Wat gaan we daarvoor doen? Doorontwikkelen van de financiële In gesprek gaan met de auditcommissie en documenten uit de planning & control- gemeenteraad. cyclus.

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2021 Begroting 2022 Begroting 2023 Begroting 2024 Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

0.4 Overhead 250 20.152 - 19.902 250 18.711 - 18.461 250 16.904 - 16.654 250 16.074 - 15.824

Saldo programma Structureel 250 19.862 - 19.612 250 18.546 - 18.296 250 16.889 - 16.639 250 16.074 - 15.824 Saldo programma Incidenteel 290 - 290 165 - 165 15 - 15

10. Reservemutaties programma overhead

Saldo begroting na bestemming 250 20.152 - 19.902 250 18.711 - 18.461 250 16.904 - 16.654 250 16.074 - 15.824

Voordeel Lasten 2022 2023 2024 / nadeel Door een efficiency besparing bij het cluster Interne en Externe Dienstverlening nemen de lasten af met € 86.000. De totale 86 100 0 Voordeel efficiency besparing bedraagt €250.000 in 2024. inventariseren van concept bezuinigingen 1.354 1.695 854 Voordeel Overige 1 12 -24 Voordeel

Voordeel Baten 2022 2023 2024 / nadeel

Overige 0 0 0 Nadeel

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

PARAGRAFEN

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf A. Lokale heffingen Deze paragraaf geeft informatie over het beleid en de ontwikkeling van de tarieven van de lokale heffingen en het kwijtscheldingsbeleid. Hiermee ontstaat inzicht in de lokale lastendruk. Dat is van belang voor de integrale afweging tussen beleid en de opbrengsten.

De gemeenteraad bepaalt welke heffingen een gemeente heeft, de heffingsmaatstaven en de tarieven. De gemeenteraad stelt hiertoe heffingsverordeningen vast. De heffingen die geheven mogen worden zijn limitatief in de Gemeentewet genoemd. Voor alle gemeentelijke heffingen geldt dat het te betalen bedrag niet afhankelijk mag worden gesteld van het inkomen, de winst of het vermogen van de belastingplichtige.

De gemeentelijke heffingen zijn te onderscheiden in:

• ongebonden heffingen, waarvan de opbrengst als algemeen dekkingsmiddel wordt gebruikt en waarbij geen direct aanwijsbare tegenprestatie is aan te wijzen (onroerende zaakbelastingen, reclamebelasting, toeristenbelasting en precariobelasting); • gebonden heffingen, waarvan de opbrengst bedoeld is ter dekking van direct aanwijsbare lasten (reinigingsheffingen, lijkbezorgingsrechten, rioolheffing en leges).

De begrote opbrengst van een gebonden heffing mag de begrote lasten niet overschrijden. Voor het rioolrecht en de afvalstoffenheffing geldt in onze gemeente 100% kostendekking. Voor de overige gebonden heffingen is het percentage kostendekking lager dan 100%.

Op grond van de Notitie Harmonisatie Belastingen is besloten:

a. de hondenbelasting en de forensenbelasting af te schaffen en de gederfde inkomsten te verdisconteren in de onroerendezaakbelastingen; b. de precariobelasting op leidingen met ingang van 2022 af te schaffen; c. de tarieven in de legesverordening, de verordening rioolheffingen en de verordening onroerendezaakbelastingen te harmoniseren; d. de tarieven van de lijkbezorgingsrechten, liggeld woonschepen, havengelden, reclamebelasting en reinigingsheffingen niet te harmoniseren in afwachting van harmonisering van het beleid; e. in 2021 alleen toeristenbelasting in het gebied van Delfzijl te heffen en dit in 2022 uit te breiden naar de gehele gemeente Eemsdelta.

In de notitie Harmonisatie Belastingen zijn tweecompensatieregelingen opgenomen om eventueel in te voeren; het rioolrecht voor de belastingplichtigen in het woongebied van de voormalige gemeente Loppersum en de eigenarenheffing in de onroerendezaakbelastingen.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Geraamde inkomsten Inkomsten Begroting Lokale Heffingen (bedragen in €) 2021 Onroerende-zaakbelastingen 17.207.000 Hondenbelasting 0 Forensenbelasting 0 Afvalstoffenheffing 5.296.600 Reinigingsrechten 86.900 Rioolheffing 5.170.800 Toeristenbelasting 137.000 Reclamebelasting 140.000 Precariobelasting 156.000 Liggeld woonschepen 14.600 Havengelden 18.200 Lijkbezorgingsrechten 286.300 Leges Titel 1 Algemene dienstverlening 576.400 Leges Titel 2 Omgevingsvergunningen 2.632.400 Leges Titel 3 Dienstverlening onder EU richtlijn 23.500 Marktgelden 20.400 31.766.100 Toelichting en Beleid t.a.v. lokale heffingen Hieronder wordt per heffing een korte toelichting gegeven op de geldende regels en het beleid voor die heffing. Een algemeen beleidsuitgangspunt is dat de heffingen in principe geïndexeerd worden op basis van de index Bruto Binnenlands Product (BBP-index). Deze index geeft de mate van economische groei aan en is bepaald op 1,8%.

Onroerende zaakbelastingen De onroerendezaakbelastingen bestaat uit twee belastingen; te weten: a. een gebruikersbelasting b. een eigenarenbelasting De aanslag onroerendezaakbelastingen is gebaseerd op de WOZ-waarde van de onroerende zaak niet-woningen. Het tarief is een percentage van die vastgesteld WOZ-waarde.

De totale opbrengst van de onroerendezaakbelastingen over het belastingjaar 2021 bedraagt € 17.207.000 en is opgebouwd uit de volgende onderdelen: a. de opbrengsten van Appingedam, Delfzijl en Loppersum € 16.269.000 b. de wegvallende opbrengst van de hondenbelasting van Delfzijl en Loppersum € 181.000 c. de wegvallende opbrengst van de forensbelasting van Loppersum € 6.000 d. areaaluitbreiding € 42.000 d. de trendmatige verhoging van 1,8% € 297.000 Totaal conform nota Harmonisatie Belastingen € 16.795.000 e. de extra verhoging met 2,5% € 412.000 Totale geraamde opbrengst € 17.207.000

De tarieven worden bij separaat raadsvoorstel vastgesteld en gelden voor het gehele grondgebied van de gemeente.

Afvalstoffenheffing De afvalstoffenheffing is een belasting ter dekking van de kosten van het inzamelen van huishoudelijk afval. Aangezien er voor de herindeling verschillen waren in de wijze van heffing en dit niet op 1 januari 2021 kon worden geüniformeerd, zijn de verordeningen van de drie gemeenten in

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 stand gebleven. Dit betekent dat voor de grondgebieden van de voormalige gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum verschillende basissystemen van heffing worden gehanteerd: Appingedam: vast bedrag met opslag voor één- of meerpersoonshuishouden; Delfzijl: vast bedrag met opslag voor één- of meerpersoonshuishouden; Loppersum vast bedrag met opslag per lediging en per kilogram restafval.

Reinigingsrechten De reinigingsrechten zijn rechten voor het verwijderen van bedrijfsafval. Deze rechten worden alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeente Delfzijl.

De opbrengst is gelijk aan de geraamde opbrengst van Delfzijl en bedraagt € 86.900. De opbrengst is niet geïndexeerd.

Rioolheffing De rioolheffing is een belasting voor de kosten van inzameling, transport en verwerking van afvalwater en de zorgplicht voor hemel- en grondwater. De verordeningen zijn geüniformeerd, zodat ingaande 1 januari 2021 een uniform tarief geldt voor de gehele gemeente. Door de uniformering is de belastingplicht voor de belastingplichtigen op het grondgebied van de voormalige gemeente Loppersum verschoven van eigenaar naar gebruiker.

Gelet op de verschuiving van de belastingplicht op het grondgebied van de voormalige gemeente Loppersum heeft het college van de gemeente Loppersum voor vier jaar een compensatieregeling vastgesteld. Op grond van die regeling ontvangen huurders de volgende compensatie:

Voor het jaar 2021 € 189,60 (80%); Voor het jaar 2022 € 142,20 (60%); Voor het jaar 2023 € 94,80 (40%); Voor het jaar 2024 € 47,40 (20%).

Toeristenbelasting De toeristenbelasting is een belasting voor het tegen vergoeding houden van verblijf met overnachting binnen de gemeente door personen die niet als ingezetene zijn ingeschreven in de gemeente. Besloten is om voor het jaar 2021 alleen toeristenbelasting te heffen voor het grondgebied van de voormalige gemeente Delfzijl. De gemeenteraad van Eemsdelta wordt ter overweging gegeven vanaf 2022 toeristenbelasting in de gehele gemeente te heffen.

Reclamebelasting De reclamebelasting is een belasting voor het hebben van een openbare aankondiging die zichtbaar is vanaf de openbare weg. Deze belasting werd geheven in de voormalige gemeenten Appingedam en Delfzijl. Dit geldt ook voor het jaar 2021. De netto-opbrengst wordt ter beschikking gesteld aan de Stichting Promotie Activiteiten Appingedam en de Handelvereniging Delfzijl het Dok voor promotie en voor ondersteuning van lokale evenementen. In 2021 wordt met de stichtingen onderzocht of de tarieven uniform kunnen worden.

Precariobelasting De precariobelasting is een belasting voor het hebben van voorwerpen onder, op of boven voor de openbare dienst bestemde gemeentegrond. Deze belasting werd geheven in de voormalige gemeente Delfzijl voor het hebben van leidingen, kabels en buizen. De precariobelasting kan bij wet alleen nog voor het jaar 2021 geheven worden. Daarna houdt die mogelijkheid op.

Liggeld Woonschepen Het liggeld is een recht voor het hebben van een ligplaats voor een woonschip en het gebruik van de

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 diensten die verband houden met die ligplaats. De voormalige gemeenten Appingedam en Delfzijl hebben elk een woonschepenhaven aangewezen. Het beheer, de geboden faciliteiten en het beleid rondom de woonschepenhavens is verschillend. Om die reden zijn de tarieven verschillend. Zodra het beheer, de geboden faciliteiten en het beleid geüniformeerd zijn kan tot één tarief gekomen worden. Tot die tijd worden verschillende tarieven gehanteerd.

Havengelden Havengelden zijn rechten voor het gebruik van de (passanten)havens, door vaartuigen (niet zijnde woonschepen), overeenkomstig de bestemming ervan en/of het genot van door of vanwege de gemeente verstrekte diensten. In de voormalige gemeenten Appingedam en Loppersum zijn havens voor recreatieve vaartuigen. Ook hier geldt dat het beheer, de geboden faciliteiten en het beleid verschillende zijn. De tarieven zijn om die reden verschillend.

Lijkbezorgingsrechten De lijkbezorgingsrechten zijn rechten voor het gebruik van de begraafplaats en voor het door de gemeente verlenen van diensten in verband met de begraafplaats. In de gemeente zijn in totaal 14 begraafplaatsen. Er zijn grote verschillen tussen de verschillende begraafplaatsen voor wat betreft onderhoudsniveau, de wijze van kostentoerekening, termijnen van uitsluitend recht en keuzes die in het verleden zijn gemaakt. Voordat de tarieven kunnen worden geharmoniseerd, is eerst een eenduidig beleid voor het beheer van de begraafplaatsen in de gemeente nodig. Tot dat moment blijven de verschillen in de tarieven gehandhaafd.

Leges a. De leges zijn rechten voor: het genot van door of vanwege het gemeentebestuur verstrekte diensten; b. het verrichten van handelingen voor een aanvraag van een Nederlandse identiteitskaart of een reisdocument.

De legesverordening is volledig geharmoniseerd. Hierbij is uitgegaan van de productomschrijvingen en wijze van tarifering zoals de modelverordening van de VNG die kent. Het hoogste tarief van de voormalige gemeenten is als uitgangspunt genomen. . Tenzij dit naar verwachting tot een overschrijding van de 100% kostendekking leidt. Voor de tarieven voor de omgevingsvergunningen is gekozen voor het gemiddelde van de tarieven van de voormalige gemeenten.

Tussen het tarief van de leges en de door de gemeente voor die dienst gemaakte kosten is geen rechtstreeks verband vereist. Met de invoering van de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevingsrecht) en de Europese Dienstenrichtlijn geldt niet meer dat de legesverordening als geheel bezien maximaal kostendekkend mag zijn. Om die reden is de legesverordening in drie titels onderverdeeld. Voor Titel 1 (algemene dienstverlening) geldt dat het totaal van de leges voor de in deze titel opgenomen diensten de kosten niet mag overschrijden. Voor Titel 2 (Omgevingsvergunningen) geldt dat de wetgever er vanuit ging dat het totaal van de leges voor de in deze titel opgenomen diensten de kosten niet mag overschrijden. Dit is echter niet in een wettelijke bepaling vastgelegd. Dit betekent dat verrekening met hetgeen in Titel 1 staat mogelijk is. Voor Titel 3 (Europese Dienstenrichtlijn) geldt dat per vergunningstelsel (bv. Drank- en horeca) de kostendekkendheid moet worden beoordeeld.

Marktgelden Marktgelden zijn rechten voor het innemen van een standplaats op een markt en/of het gebruikmaken van door of vanwege de gemeente verstrekte diensten voor een standplaats. In de drie voormalige gemeenten worden markten gehouden. Alleen in Appingedam werd deze georganiseerd

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 door de stichting Top van Groningen. Deze stichting heeft aangegeven de markt niet meer te willen organiseren. Dit is echter nog niet geregeld. Vooralsnog is uitgegaan van de huidige situatie. Zodra het beleid voor de markten geüniformeerd is, wordt de verordening marktgelden hierop aangepast. Overzicht lokale heffingen Tarieven De tarieven van de onroerendezaakbelastingen worden bij separaat raadsvoorstel vastgesteld in het eerste kwartaal van 2021. Deze gelden dan voor het gehele grondgebied van de gemeente. De volgende tarieven zijn voorgesteld:

Onroerende-zaakbelastingen Woningen - eigenaren 0,1935% Niet-woningen - eigenaren 0,5139% Niet-woningen - gebruikers 0,4360% Voor de afvalstoffenheffing en reinigingsrechten gelden nog de tarieven van de voormalige gemeenten. Afvalstoffenheffing Appingedam Delfzijl Loppersum Vast bedrag € 200,00 € 136,90 € 134,00 Opslag eenpersoonshuishouden € 54,40 € 75,30 € - Opslag meerpersoonshuishouden € 79,60 € 131,15 € - Opslag per lediging € - € - € 1,35 Opslag per kg restafval € - € - € 0,22

Reinigingsheffing Bij een hoeveelheid die overeenkomt met de inhoud van maximaal twee plastic zakken € 251,65 maximaal vijf plastic zakken € 352,80 zes of meer plastic zakken € 528,40 Reinigingsheffing wordt alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeente Delfzijl. Rioolheffing Voor een perceel € 237,00 Voor een perceel met een WOZ-waarde < € 30.000 € 75,00 Toeristenbelasting wordt alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeente Delfzijl.

De reclamebelasting wordt alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeenten Appingedam en Delfzijl.

Precariobelasting wordt alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeente Delfzijl en alleen voor het jaar 2021. Deze belasting vervalt van rechtswege m.i.v. 2022. Precariobelasting Delfzijl per strekkende meter € 0,39

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Het liggeld wordt alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeenten Appingedam en Delfzijl. Liggeld woonschepen Appingedam Delfzijl per ligplaats per jaar € 614,40 per ligplaats per jaar, tot een lengte van € 201,85 Verhoging per strekkende meter boven 15 meter € 12,85 Het havengeld wordt alleen geheven voor het grondgebied van de voormalige gemeenten Appingedam en Loppersum. Gelet op de diversiteit in tarieven zijn ter vergelijking alleen de tarieven voor een ligplaats gedurende het zomerseizoen weergegeven. Havengelden Appingedam Loppersum voor een vaartuig met een lengte tot en met 10 meter € 509,00 verhoging per strekkende meter boven 10 meter € 50,90 Voor een vaartuig tot een lengte van 5 meter € 110,70 Voor een vaartuig met een lengte van 5 meter tot 10 meter € 166,05 Voor een vaartuig tot een lengte van 10 meter of meer € 276,75 Zowel de verordening lijkbezorgingsrechten als de legesverordening kent een grote diversiteit aan tarieven. Om die reden zijn hier geen tarieven van deze verordeningen genoemd.

Voor de marktgelden zijn alleen de tarieven voor de dag standplaatsen weergegeven. Marktgelden Delfzijl Loppersum standplaats per strekkende meter € 1,48 € 1,15 Verhoging per dag € 2,50 € - verhoging ivm gebruik verlichting per strekkende meter € 0,47 € - verhoging ivm gebruik verlichting € - € 2,34 Kostendekking Hierna is voor de gebonden heffingen een overzicht gegeven van de kostendekking.

Afvalstoffenheffing/Reinigingsrechten Begroting 2021

Kosten taakveld 4.845.700 Kwijtschelding 456.200 Toegerekende overhead 142.200 Toegerekende BTW 923.700 Storting in reserve - Dotatie aan voorziening - Totale lasten 6.367.800 Opbrengst afvalstoffenheffing 5.296.600 Opbrengst reinigingsrechten 86.900 Overige inkomsten 966.400 Onttrekking aan reserve - Onttrekking aan voorziening - Totale baten 6.349.900

Dekkingspercentage 99,7%

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Rioolheffing Begroting 2021

Kosten taakveld 3.948.600 Kwijtschelding 550.500 Toegerekende overhead 293.900 Toegerekende BTW 386.600 Storting in reserve - Dotatie aan voorziening - Totale lasten 5.179.600 Opbrengst rioolheffing 5.170.800 Overige inkomsten 8.000 Onttrekking aan reserve - Onttrekking aan voorziening - Totale baten 5.178.800

Dekkingspercentage 100,0%

Lijk- Markt Lig- en Leges Heffing bezorgings gelden haven Leges Leges Leges Leges rechten gelden Titel 1 Titel 2 Titel 3 Totaal Kosten taakveld 963.568 66.896 175.664 2.033.105 1.703.478 932.843 4.669.426 BTW 51.089 7.686 27.225 11.278 166.181 9.954 187.413 overhead 89.839 - 11.126 1.074.057 940.010 529.483 2.543.551 Storting reserve ------Dotatie aan voorziening ------Totaal lasten 1.104.496 74.582 214.015 3.118.440 2.809.670 1.472.280 7.400.390 Opbrengst 286.300 15.000 32.800 576.363 2.632.400 23.500 3.232.263 Overige inkomsten - 5.400 17.700 - - - - Onttrekking reserve ------Vrijval voorziening 2.900 ------Totaal baten 289.200 20.400 50.500 576.363 2.632.400 23.500 3.232.263

Dekkingspercentage 26,2% 27,4% 23,6% 18,5% 93,7% 1,6% 43,7% Lokale lastendruk Onderstaand is de ontwikkeling van de lokale lastendruk weergegeven. Op de ontwikkeling van de lokale lastendruk zijn de volgende factoren van invloed: a. de mutatie van de WOZ-waarde; b. de wijziging van de belastingplicht voor de rioolheffing in de voormalige gemeente Loppersum; c. de tarieven voor 2021 (voor de OZB is gerekend met het tarief uit de notitie Harmonisatie belastingen).

Om de ontwikkeling in de lastendruk vergelijkbaar te houden is in onderstaande tabellen uitgegaan van een WOZ-waarde van € 275.000. Hierdoor is het effect van de waardeontwikkeling (waar de gemeente geen invloed op heeft) geëlimineerd.

Doordat voor de afvalstoffenheffing nog verschillende tarieven voor de grondgebieden van de voormalige gemeenten gelden, is in onderstaand overzicht een uitsplitsing gegeven in de oude gemeenten. Hierbij valt op dat de lokale lastendruk voor een huurwoning in de voormalige gemeenten Appingedam en Delfzijl nagenoeg gelijk is aan die van 2020. Voor de voormalige gemeente Loppersum is deze verdubbeld, maar de lastendruk is wel lager dan die voor Appingedam (-€ 47.60) en Delfzijl (-€-36.05).

Verder dient hierbij opgemerkt te worden dat de huurders in de voormalige gemeente Loppersum een compensatie ontvangen voor het rioolrecht. Deze compensatie bedraagt:

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Voor het jaar 2021 € 189,60 Voor het jaar 2022 € 142,20 Voor het jaar 2023 € 94,80 Voor het jaar 2024 € 47,40.

Na compensatie is de procentuele toename van de woonlasten voor de gebruikers van een huurwoning in de voormalige gemeente Loppersum 20% en de totale woonlasten zijn hierdoor € 237.20 (t.o.v. Appingedam) en (€ 225.65) (t.o.v. Delfzijl) lager.

2020 Eemsdelta 2021 Huurwoning Appingedam Delfzijl Loppersum Appingedam Delfzijl Loppersum Onroerende-zaakbelastingen € - € - € - € - € - € - Afvalstoffenheffing € 279,60 € 268,05 € 232,00 € 279,60 € 268,05 € 232,00 Rioolheffing incl compensatie € 236,40 € 265,65 € - € 237,00 € 237,00 € 47,40 Totaal € 516,00 € 533,70 € 232,00 € 516,60 € 505,05 € 279,40 Mutatie t.o.v. 2020 100% 95% 120% Voor een eigen woning zijn de woonlasten in vergelijking met 2020 lager.

2020 Eemsdelta 2021 Eigen woning Appingedam Delfzijl Loppersum Appingedam Delfzijl Loppersum Onroerende-zaakbelastingen € 667,15 € 567,88 € 476,03 € 532,13 € 532,13 € 532,13 Afvalstoffenheffing € 279,60 € 268,05 € 232,00 € 279,60 € 268,05 € 232,00 Rioolheffing € 236,40 € 265,65 € 345,65 € 237,00 € 237,00 € 237,00 Totaal € 1.183,15 € 1.101,58 € 1.053,68 € 1.048,73 € 1.037,18 € 1.001,13 Mutatie t.o.v. 2020 89% 94% 95% N.B. Het bedrag voor de afvalstoffenheffing in de voormalige gemeente Loppersum is een inschatting o.b.v. aangeboden hoeveelheden, conform de notitie Harmonisatie lokale heffingen.

Grafisch weergegeven geeft dit het volgende beeld:

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Kwijtscheldingsbeleid De wettelijke basis voor het verlenen van kwijtschelding van gemeentelijke belastingen/heffingen is vastgelegd in de Invorderingswet. In de belastingverordeningen staat of kwijtschelding wel of niet mogelijk is. Daarnaast is een aparte verordening 'Kwijtschelding gemeentelijke belastingen' door de gemeenteraad vastgesteld. Kwijtschelding is alleen mogelijk van de aanslagen afvalstoffenheffing en rioolheffing.

Kwijtschelding wordt verleend op basis van 100% van de bijstandsnorm, waarbij ook een vermogenstoets plaatsvindt. Afhankelijk van de inkomens- en vermogenstoetsen worden de woonlasten voor minima geheel of gedeeltelijk kwijtgescholden. Bij de berekening van de betaalcapaciteit wordt rekening gehouden met zowel de gemeentelijke belastingen als de waterschaplasten. Gedeeltelijke kwijtschelding is mogelijk.

De uitvoering van de kwijtscheldingsregeling is uitbesteed aan het Noordelijk Belastingkantoor.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Inleiding

Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de aanwezige risico’s. Het weerstandsvermogen geeft aan in welke mate de organisatie in staat is financiële tegenvallers op te vangen. Onder weerstandscapaciteit verstaat het besluit begroting en verantwoording de middelen en mogelijkheden waarover de organisatie beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken. Een risico kan worden gedefinieerd als de kans waarop een gebeurtenis zich kan voordoen en welke impact deze gebeurtenis heeft. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen zijn alleen die risico’s van belang waarvoor geen maatregelen zijn getroffen. Het weerstandsvermogen is voldoende indien het saldo van de weerstandscapaciteit minus de aanwezige risico’s positief is.

Voor een goede beoordeling en inzicht in het weerstandsvermogen is het van belang dit vermogen af te zetten tegen de risico’s. De omvang van een risico is afhankelijk van: 1. de kans dat het risico zich voordoet; 2. het financiële gevolg van het risico = de impact.

Beleid omtrent weerstandscapaciteit Het beleid betreffende het weerstandsvermogen geven we als volgt weer: • de gemeenteraad stelt de hoogte van het benodigde weerstandsvermogen in deze paragraaf vast; • het streven is uit te komen op een ratio van 1,0, dat wordt aangemerkt als voldoende en dat is voor een startende gemeente als Eemdelta een mooie streven; • de algemene reserve mag niet negatief zijn; • de gemeenteraad stelt op voorstel van het college een bestemmingsreserve vast; • de (incidentele) weerstandscapaciteit gebruiken wij voor zowel incidentele als structurele tegenvallers; • structurele tegenvallers dekken wij in de eerstvolgende meerjarenbegroting; • de post onvoorzien gebruiken we voor incidentele tegenvallers; • risico’s beoordelen wij jaarlijks bij de jaarrekening en begroting en waar nodig passen wij die aan.

In 2020 hebben we te maken gekregen met de wereldwijde gevolgen van het coronavirus (Covid- 19). Hiervoor monitoren wij voortdurende de actuele ontwikkelingen en maatregelen en acteren hierop. Op het moment dat zich onvoorziene omstandigheden voordoen, kijken we wat hiervan de mogelijke gevolgen zijn. Ondanks het feit dat duidelijk is dat het coronavirus ook in 2021 (financiële) impact zal hebben. Denk hierbij onder andere aan het versneld in aanmerking komen voor een Bbz uitkering door de maatregelen van de Rijksoverheid, minder of uitgestelde inkomsten van gemeentelijke belastingen en druk op de sociale voorzieningen. Op basis van een impactanalyse kunnen wij wel inschatten op welke activiteiten van onze gemeente de crisis invloed heeft. Dit zijn onder andere de volgende:

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

• extra werkzaamheden voor onze verbonden partijen (risico-inschatting wordt door hunzelf nog gemaakt). Dit zal zijn weerslag op onze organisatie hebben. Bijvoorbeeld handhaving, gezondheidszorg, ondersteuning bijzondere bijstand (incl. ZZP'ers); • andere dienstverlening: meer op afstand werken vereist andere vaardigheden en de technische vraagstukken zijn groter (meer druk op de systemen, telefonie etc.). Contacten met de inwoners zijn lastiger vorm te geven; • voortdurende monitoring van de doorgangsmogelijkheden op het gebied van grote projecten, vooral vanwege de problematiek rondom de gaswinning; • voortdurende monitoring van de nieuwe ontwikkelingen en maatregelen: hoe kunnen we onze dienstverlening zoveel mogelijk door laten gaan. Denk hierbij ook aan de dienstverlening op het gebied van jeugdzorg, Wmo etc. Continuïteit van de zorg is hierbij een belangrijk thema; • onderzoek doen naar mogelijkheden voor een flexibele omgang met prestatieverantwoordingen over verstrekte subsidies.

Weerstandscapaciteit Om de risico’s financieel op te vangen horen wij te beschikken over een weerstandscapaciteit. Op deze wijze kunnen wij de gevolgen dekken uit deze buffer, zonder dat we de begroting en het beleid direct hoeven aan te passen. In onderstaande tabel maken wij onderscheid tussen de structurele en incidentele weerstandscapaciteit. Bestanddeel Incidentele Structurele weerstandscapaciteit weerstandscapaciteit Onvoorzien X Algemene Reserve X Bestanddelen Bestemmingsreserve X Stille reserves X Onbenutte belastingcapaciteit X Vrije ruimte in de meerjarenraming X (begrotingsruimte) Kostenreductie (bezuinigingen) X Adequate beheersmaatregelen X (opzet, bestaan en werking)

Onvoorzien Conform het provinciaal toetsingskader is het niet verplicht om een post onvoorzien op te nemen als onderdeel van de weerstandscapaciteit. We zijn verplicht een materieel sluitende meerjarenbegroting te presenteren. In de begroting is voor dekking van niet voorziene uitgaven een structureel bedrag opgenomen. Dit budget wenden wij incidenteel aan.

Algemene Reserve De Algemene Reserve dient voor: ▪ calamiteiten (risico’s ) en onvoorziene uitgaven; ▪ voor het afdekken van rekeningtekorten en incidentele bedragen.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Egalisatiereserve Egalisatiereserves zetten wij niet in bij de beschikbare weerstandscapaciteit van de organisatie. Deze reserves zijn specifiek bedoeld om de risico's verbonden aan het taakveld te dekken.

Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves behoren tot de weerstandscapaciteit zolang nog geen specifiek doel aanwezig is. Deze reserves kunnen we relatief eenvoudig omzetten naar de algemene reserve. Zo kunnen we het weerstandsvermogen versterken.

Stille reserves Van stille reserves is sprake als activa onder de opbrengstwaarde of tegen nul zijn gewaardeerd, maar (direct) verkoopbaar zijn als men dat zou willen tegen een bepaalde (hogere) waarde. Bij verkoop van deze bezittingen ontstaan dus winsten die eenmalig vrij inzetbaar zijn. Onder de stille reserves vallen onder andere: ▪ de meerwaarde van de aandelen (financiële vaste activa) die nu nog zijn gewaardeerd tegen de aanschafwaarde; ▪ de meerwaarde van de gemeentelijke gronden die zijn gewaardeerd tegen de toen geldende aankoopwaarden. Een belangrijke voorwaarde is dat het een en ander per direct verkoopbaar is. Daarom merken we de stille reserve in aandelen (financiële vaste activa) niet aan als weerstandscapaciteit. Daarnaast genereren deze bestanddelen structurele opbrengsten in de vorm van dividend. Op dit moment zijn de stille reserves niet bekend. Voor het bepalen van de omvang van de weerstandscapaciteit staat dit op nihil.

Onbenutte belastingcapaciteit De onbenutte belastingcapaciteit kan de gemeenteraad aangespreken door daartoe (na een gedegen afweging) te besluiten.

Vrije ruimte in de meerjarenraming (begrotingsruimte) Als de begroting en meerjarenraming sluiten met een positief saldo, is sprake van een begrotingsruimte, die wij kunnen inzetten voor structurele financiële tegenvallers die zich hebben voorgedaan en eerst incidenteel zijn afgedekt. In het geval er sprake is van een incidenteel begrotingstekort kan er gebruik worden gemaakt van eventuele reserves.

Kostenreductie (bezuinigingen) Om mogelijke structurele risico’s op te kunnen vangen kan een oplossing gevonden worden in kostenreductie en/of bezuinigingen. Omdat dit afhankelijk is van nog te maken politieke keuzes kunnen we de omvang hiervan niet meenemen in het bepalen van de omvang van de weerstandscapaciteit.

Weerstandscapaciteit. Op basis van bovenstaande is de weerstandscapaciteit als volgt:

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Risico inventarisatie Onderstaand de risico-inschatting per maart 2021. Voor de begroting 2021 zijn de nu al bekende risico's vanuit de oude gemeenten in kaart gebracht. Daarnaast is geprobeerd om al zoveel mogelijk nieuwe risico's voor de gemeente Eemsdelta in kaart te brengen al dan wel of niet met financieel gevolg.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Para- Omschrijving Risico in € graaf begroting Bedragen x € 1.000,- 2021 2. a. Wijziging Rijksbeleid Algemene uitkering € 1.000 Herijking gemeentefonds* € - BUIG € 520 Sociaal domein € 570 WMO Tarieven € 400 Risico BTW beschermingsbewind VKB € 169

3. b. Lokale heffingen Bouwleges € 160 OZB € 1.510 Kwijtscheldingen € - Leges - BAM € 77

4. c. Kapitaalgoederen Onderhoud Kapitaalgoederen € 810 Essentaksterfte € 120

5. d. Financiering Geldleningen € - Garantstellingen € 440

6. e. Verbonden partijen Bijdrage aan verbonden partijen € 28 Maatschappelijke instellingen € 300

7. f. Grondbeleid en I.I.P. Grondexploitaties € 200

8. g. Aardbevingsproblematiek Algemeen/gaswinning € 1.550

9. h. Bedrijfsvoering Juridische control en financial control € - Ziekteverzuim € 244 Wet Werk en Zekerheid € - Corona** pm Payroll € - ERD - WGA € - Seizoensarbeid € 250 Eemsdelta in balans € 1.200 Restrisico's € 460

Totaal € 10.008

*Dit risico speelt vanaf 2023 en wordt voor nu nog niet als bedrag opgenomen. ** Bij corona gaan we er op dit moment vanuit dat de lasten die de gemeente heeft door corona volledig worden vergoed door het Rijk

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

WEERSTANDSVERMOGEN Het weerstandsvermogen is een indicator voor de mate waarin we binnen een duurzaam meerjarig sluitende begroting substantiële financiële tegenvallers kunnen opvangen. Dit zonder aantasting van het bestaande beleid. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico’s. De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door het risicoprofiel van de gemeente als geheel, inclusief de getroffen beheersmaatregelen en het vrije vermogen om tegenvallers op te vangen. De relatie drukken we uit in een verhoudingsgetal, waarbij een ratio van het weerstandsvermogen van minimaal 1,0 vereist is.

De ratio van het weerstandsvermogen kan worden beoordeeld aan de hand van de volgende tabel:

Waardering Ratio weerstandsvermogen Betekenis A > 2,0 Uitstekend B 1,4 <> 2,0 Ruim voldoende C 1,0 <> 1,4 Voldoende D 0,8 <> 1,0 Matig E 0,6 <> 0,8 Onvoldoende F < 0,6 Ruim onvoldoende

Bovenstaand is de benodigde weerstandscapaciteit berekend. Dit is een inschatting van de huidige risico's en is uitsluitend bedoeld om het weerstandsvermogen mee te berekenen. Het is dus geen budget dat kan worden gebruikt om uitgaven, gekoppeld zijn aan het risico, te dekken.

De ratio voor de gemeente Eemsdelta is 1,32. Dit is ruim voldoende. Hiermee kunnen we concluderen dat we voldoende capaciteit hebben om de risico's te dekken.

Daarnaast is het weerstandsvermogen voor de komende jaren berekend.

Het afnemende ratio in 2022 heeft een verband met de daling van de algemene reserve en de post onvoorzien in 2022. Daarnaast wordt nog een actuelere stand van de risico's verwacht, naarmate Eemdelta er meer inzicht komt in de organisatie waardoor risico's nog beter ingeschat kunnen worden. In 2023 en 2024 stijgt de ratio omdat dan het voordelig begrotingssaldo van die jaren wordt toegevoegd aan de algemene reserve.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Kengetallen

Beoordeling kengetallen Structurele Netto exploitatie- Grond- Belasting- Signaleringswaarden Schuldquote Solvabiliteit ruimte exploitatie capaciteit Minst risicovol < 90% > 50 % > 0% < 20% < 95% Gemiddeld risicovol 90% - 130% 20% - 50% 0% 20% - 35% 95% - 105% Meest risicovol > 130% < 20% < 0% > 35% > 105% Onderstaand volgt een andere toelichting op de kengetallen. Daar waar een kengetal een rood vlak vertoont is cursief een aanvullende verklaring opgenomen.

1. Netto schuldquote De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken.

2. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen De netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft informatie over de schuldenlast en de eigen middelen na correctie van de doorgeleende gelden aan verbonden partijen.

3. Solvabiliteitsratio De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin wij in staat zijn om aan onze financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio verstaan wij het eigen vermogen als een percentage van de omvang van het balanstotaal.

Als gevolg van de middelen in het kader van Aardbevingen de Baas en een niet sluitende begroting staat dit kengetal op "rood". Wij hebben in het kader van de Aardbevingen de Baas forse geldstromen ontvangen (vooruitontvangen) die wij de komende jaren gaan besteden. Tevens moet er, in het kader van het sluitend krijgen van de begroting, de komende jaren een deel van de algemene reserve worden ingezet.

4. Structurele exploitatieruimte Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte wij hebben om de eigen lasten te dragen en welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een positief percentage geeft aan dat het structurele deel van de baten

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

en lasten een overschot kent. Dit bedrag geven wij vervolgens in een percentage van de totale baten aan.

5. Grondexploitatie Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Voor de berekening van dit kengetal delen wij de bouwgrond in exploitatie door de totale baten uit de programmabegroting en uitgedrukt in een percentage.

6. Belastingcapaciteit De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Het betreft hier de woonlasten van de meerpersoonshuishoudens in jaar 2021 (t = het begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar 2020 (t-1 = het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar) uitgedrukt in een percentage.

De belastingcapaciteit in Eemsdelta is hoger dan het landelijk gemiddelde. Dat wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het OZB-tarief hoger ligt dan het landelijk gemiddelde.

Conclusie De ratio van het weerstandsvermogen 2021 bedraagt 1,32. Dit is hoger dan vereist (1,0).

Dit betekent dat we de aanwezige risico’s kunnen nog steeds volledig kunnen dekken zonder dat de bedrijfsvoering op korte termijn direct gevaar loopt. Op grond van het voorgaande kan geconcludeerd worden dat ons weerstandsvermogen van een uitstekend niveau is. Opgemerkt moet worden dat wij staan voor een behoorlijke opgave in het kader van Aardbevingen de Baas en het project Eemsdelta in Balans. Tevens zijn de financiële gevolgen van de herijking gemeentefonds (miv 2023) nog niet verwerkt in de huidige begroting. De huidige ratio kan hiermee onder druk komen te staan.

Ook de financiële kengetallen zien er gezond uit, met uitzondering van de solvabiliteitsratio en de belastingcapaciteit.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf C. Onderhoud kapitaalgoederen

In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen wordt conform artikel 12 van het BBV ingegaan op het beleidskader en de financiële consequenties voor het onderhoud van de kapitaalgoederen wegen, riolering, water, groen en gebouwen.

We gaan in op de stand van zaken bij de herindeling van de gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum naar de nieuwe gemeente Eemsdelta. Onderhoudsopgave voor de gemeente Eemsdelta, areaalomvang en de daarvoor beschikbare middelen. De komende periode wordt het beleid over de kapitaalgoederen geharmoniseerd en wordt ook deze paragraaf verder verfijnd.

Het beheer en onderhoud van onze kapitaalgoederen vraagt de komende jaren om een forse inzet van onze middelen (personeel en financiën). De kapitaalgoederen, zoals wegen, straatmeubilair, riolen en gemalen, watergangen, groen, infrastructurele kunstwerken en gebouwen, zijn van groot belang voor het functioneren van onze gemeente. Daarbij zijn leefbaarheid, veiligheid, bereikbaarheid en toegankelijkheid en recreatie sleutelbegrippen. Ook sociaalmaatschappelijke en economische belangen zijn daarmee gediend. Denk daarbij aan voorzieningenniveau, werkgelegenheid en vestigingsklimaat. Een goed onderhouden openbare ruimte is het visitekaartje en vormt de eerste indruk van de gemeente. Beheer en onderhoud zijn bovendien nodig om kapitaalvernietiging op economische waarden en geïnvesteerd vermogen te voorkomen.

Deze paragraaf geeft inzicht in de kaders en basisinformatie over de omvang, de ontwikkelingen, de onderhoudstoestand en de kosten van de kapitaalgoederen. Het meerjarenperspectief wordt geschetst in het verlengde van deze beheerplannen op basis van recente inspectie- en onderzoeksresultaten en landelijk gehanteerde richtlijnen. Daarbij wordt aangegeven welk groot en welk klein onderhoud er op termijn noodzakelijk is. Zo ook voor het vervangen van versleten en/of verouderde kapitaalgoederen. Gemeentelijke kaders In 2021 stellen we een integraal strategisch plan op voor de fysieke leefomgeving, een toekomstgerichte visie op de gewenste ruimtelijke, functionele en maatschappelijke kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Het gaat hierbij om hoe we willen dat de openbare ruimte er uit ziet, maar ook welk onderhoudsniveau gewenst is. Hierop kan de ontwikkeling, de versterking en het beheer worden afgestemd, binnen de gestelde bestuurlijke, wettelijke en financiële kaders. De visie wordt zo veel als mogelijk in samenspraak met de inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners ontwikkeld. Bijzondere aandacht voor participatie en samenwerking, duurzaamheid, innovaties en beheersing van waarden en risico's. Het plan bevat de speerpunten voor de bestuurlijke agenda voor het beleid van de openbare ruimte voor de komende vijf jaar, en sluit aan bij de strategische doelen "Openbare ruimte op orde", "Aantrekkelijk Landschap", "Sterker kernen en Centrumdorpen", "Leefbare en Zelfredzame dorpen". Deze visie vertalen we naar sectorale beheerplannen en daaraan gekoppelde Integrale MeerJaren InvesteringsProgramma's. Deze MJIP's vormen de basis voor de programmabegroting 2022 e.v.

De programmabegroting 2021 is tot stand gekomen door samenvoeging van de lopende, eerder door de gemeenteraden vastgestelde beheerplannen (met de daarin opgenomen wettelijke eisen, landelijke richtlijnen en gemeentelijke kwaliteitsdoelstellingen) en de daaraan gekoppelde Integrale MeerJaren Investerings Programma's (IMJP's).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Regulier onderhoud Het regulier onderhoud bestaat in hoofdzaak uit alle reguliere wettelijk voorgeschreven inspecties en aanvullende controles, verzorgende onderhoudsmaatregelen (zoals vegen, reinigen, gladheidsbestrijding, kruidenbeheer, snoeien, smeren van mechanismen en legionellabeheer), het herstellen van plaatselijke schades en het afwikkelen van calamiteiten c.a. Deze werkzaamheden worden grotendeels planmatig meerdere malen per jaar uitgevoerd. Grotendeels seizoengebonden. Deze maatregelen zijn erop gericht om de gestelde kwaliteitseisen uit oogpunt van "Veilig, Heel en Schoon" te realiseren.

In de landelijke gehanteerde normsystemen voor het beheer en onderhoud van openbare ruimten en gebouwen is sprake van de kwaliteitsnormen "Hoog", "Basis", "Laag". De eerder vastgestelde gemeentelijke kwaliteitsdoelstellingen zijn voor vrijwel alle kapitaalgoederen in de openbare ruimte op "Basis" gesteld, met uitzondering van bijzondere en intensief gebruikte locaties/objecten/panden en gebieden met een centrumfunctie, waar een hogere kwaliteit wenselijk is. De eerder vastgestelde kwaliteitsnorm is voor vrijwel alle gebouwen en panden "Laag", met uitzondering van gebouwen met een bijzondere functie.

Daar waar sprake is van samenwerking met inwoners passen wij ons regulier onderhoud aan de plaatselijke afspraken en omstandigheden, met als doel zo veel mogelijk gebiedsbewust maatwerk te leveren in centra, dorpen, wijken en buurten.

Door slijtage en veroudering van verhardingen, riolen, bruggen en beschoeiingen, groen en gebouwen neemt de opgave voor het uitvoeren van regulier onderhoud toe en dreigt het gevaar voor achterstanden Grootonderhoud en vervanging Het groot onderhoud bestaat in hoofdzaak uit periodieke maatregelen die eens per twee of meer jaren worden uitgevoerd. Aan deze maatregelen gaat een gerichte kwaliteitsinspectie vooraf, met gebruikmaking van landelijk gehanteerde kwaliteitssystemen en input van landelijk kenniscentra zoals de genormeerde beheerskostensystematiek van de stichting CROW (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Weg- en Waterbouw). Voorbeelden van deze maatregelen zijn herbestratingen, opnieuw aanbrengen van dek- en slijtlagen op asfaltwegen, vervangen van versleten onderdelen, renoveren van beschermende verflagen, en baggeren van waterbodems. Deze maatregelen zijn erop gericht om de voorzieningen duurzaam in stand te houden, de veiligheid en functionaliteit van de beheerobjecten te kunnen waarborgen. Dit alles binnen de geldende wettelijke eisen (o.a. veiligheid en milieu), landelijke richtlijnen en/of gestelde specifieke gemeentelijke kwaliteitsdoelstellingen. Met in achtneming van de functionele en/of economische levensduur. Daarbij worden steeds meer de uitgangspunten uit oogpunt van maatschappelijke waarden en risicobeheer toegepast. Voorbeelden daarvan zijn het plaatselijke gelijktijdig uitvoeren van meerdere onderhoudsmaatregelen in combinatie met bewonersinitiatieven en (her-) inrichtingsprojecten.

De levensduur van verschillende kapitaalgoederen loopt sterk uiteen en varieert van bijvoorbeeld tien jaar van speeltoestellen tot honderd jaar van de hoofdconstructie van grote bruggen. Wordt de levensduur van het beheerobject bereikt, dan is geheel of gedeeltelijke renovatie/vervanging nodig. Bij het plannen van vervangingsmaatregelen is de technische en economische noodzaak tot vervanging, en functiebehoud het uitgangspunt. Vervolgens worden maatschappelijke waarden en relevante risico's in beeld gebracht. Hetzelfde geldt voor de mogelijkheden om de vervangingsopgave onderling of met ruimtelijke ontwikkelingen, versterkingsopgaven en (her-) inrichtingsprojecten te verbinden. De grootonderhouds- en vervangingsopgave is vertaald in Integrale MeerJaren Programma's (IMJP's).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Beheer op orde Een groot deel van de uitleggebieden en bijbehorende infrastructuur (riolering, wegen en paden, kunstwerken, openbare verlichting, groen, etc.) in Eemsdelta is aangelegd tussen 1950 en 1980. De periode van de jaren 50/60 in de vorige eeuw is ook de tijd dat in deze regio de dorpen zijn aangesloten op de riolering. Daar komt nog bij dat de (grotere) kunstwerken veelal in het begin van de 20e eeuw zijn gebouwd en een technische levensduur van 80-100 jaar hebben. Bij gelijkblijvende omstandigheden en tijdig en voldoende onderhoud is de technische levensduur van wegen 40 jaar en van riolering 60 jaar. Lantaarnpalen hebben een technische levensduur van 40 jaar. De technische levensduur van openbaar groen is 15 jaar, voor straat- en laanbomen 40 jaar en parkbomen 75 jaar. De technische levensduur is daarom op veel locaties ruim verstreken, of verloopt (min of meer ineens i.v.m. de gelijktijdige aanleg) de komende jaren. Dat geldt ook voor de economische levensduur. De toenemende kosten voor regulier onderhoud, herstel-, tijdelijke en noodmaatregelen lopen op tot boven de kosten van vervanging. De z.g. "lifecycle costs" (totaal beslag op de middelen gedurende de gehele levensduur van het kapitaalgoed) nemen toe voor de gemeente Eemsdelta als geheel en voor de stedelijke kern van Delfzijl in het bijzonder.

Toen de desbetreffende openbare ruimten werden aangelegd (40 tot 60 jaar geleden) zag de wereld er anders uit. De ontwikkeling was gericht op groei. De basisvoorzieningen (o.a. wegen, groen en riolering) werden daarom "op de groei" aangelegd. Echter, we hebben nu minder inwoners dan 60 jaar geleden werd voorspeld. De inwoners "nu en straks" hebben ook een andere leeftijdsopbouw dan destijds. En als het gaat om de aard, omvang en kwaliteit van de openbare ruimte heeft men nu andere wensen en behoeften dan toen. Daarnaast is de techniek ook niet stil blijven staan en stellen we nadrukkelijke eisen uit oogpunt van duurzaamheid en klimaatdoelstellingen. Eén op één vervangen van de huidige voorzieningen is niet rationeel gelet de aanwezige overmaat en de moderne eisen, behoeften en belangen. We hebben veel meer te maken met een herstructurering- en transitieopgave dan een vervangingsopgave. Daarbij dienen we de kapitaalgoederen "op maat" te vervangen. En met deze opgaven willen we aansluiten bij parallelle actuele opgaven in Eemsdelta. De uitdaging is om het vervangen van verouderde voorzieningen en het terugdringen van de overmaat te benutten voor, en te verbinden met, actuele maatschappelijke kansen, belangen en behoeften. In nauwe samenwerking met alle betrokken inwoners, partijen en maatschappelijke partners. Nadrukkelijk rekening houdend met de spin off van deze inhaalslag voor o.a. de werkgelegenheid, de regionale economische belangen en de leefbaarheid van woon-, werken buitengebieden.

In aanloop naar de nieuwe gemeente is gekeken naar de staat van alle kapitaalgoederen (wegen, riolering, kunstwerken, openbaar groen, gebouwen, etc.) en is een analyse gemaakt van de noodzakelijke vervangingsinvesteringen op korte, middellange en langere termijn. Daarbij is gebleken dat op delen van de kapitaalgoederen uit oogpunt van veiligheid, functionaliteit en risicobeheersing een inhaalslag moet worden gemaakt. Daarom starten we op korte termijn met vervangingen in een aantal acute en risicovolle situaties. Daarbij krijgen maatregelen prioriteit, die in combinatie met ruimtelijke en versterkingsopgaven kunnen worden gerealiseerd.

Daarnaast stellen wij voor de periode 2022 e.v. een "nota kapitaalgoederen 2022-2031" op. Deze is de basis voor een voortschrijdend "integraal beheer- en transitieprogramma" en de vertaling daarvan in de meerjarenprogrammabegrotingen van Eemsdelta.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Areaal en financiën

Wegen en meubilair

Verharding; hoeveelheden in vierkante meters

Wegtype Asfalt Beton Elementen Half- onverhard

Hoofdweg 0 0 400 0

Zwaar belaste weg 177.300 2.900 6.700 0

Gemiddeld belaste weg 425.700 2.800 32.700 200

Licht belaste weg 919.200 80.500 63.800 19.300

Weg in woongebied 703.200 12.900 805.400 15.600

Weg in verblijfsgebied 25.200 2.200 671.000 38.900

Fietspad 146.100 24.500 64.400 23.900

Totaal 2.396.700 125.800 1.644.400 97.900

Meubilair

Type hoeveelheid (in stuks Verkeersborden 12.100 Dragers / palen 8.270 Banken / picknick-sets 532 Prullenbakken 670 Afzetpalen 840 Lichtmasten 12.368 Overig meubilair PM

Wegen 2021 2022 2023 2024 Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 110.500 110.500 110.500 110.500 Groot onderhoud 530.274 509.274 460.274 416.274 Toevoeging voorziening wegen 841.100 841.100 841.100 841.100 Calimiteiten budget 120.000 120.000 120.000 120.000 Subtotaal 1.601.874 1.580.874 1.531.874 1.487.874 Interne uren / tractie 2.060.052 2.056.818 2.052.084 2.050.770 Kapitaallasten 1.994.000 2.180.000 2.347.700 2.409.600 Subtotaal 4.054.052 4.236.818 4.399.784 4.460.370 Totaal 5.655.926 5.817.692 5.931.658 5.948.244

Investeringen 4.061.200 3.923.700 1.904.800 600.000 Mutatie voorziening wegen 3.000 3.000 3.000 3.000 De beschikbare middelen voor wegen: exploitatielasten, investeringen reserves en voorzieningen worden de komende periode verder geharmoniseerd.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Riolering

Type systeem lengte (in kilometers) Gemengd 276 Gescheiden DroogWaterAfvoer (DWA) 50 Gescheiden RegenWaterAfvoer (RWA) 109

Pompen c.a. aantal (in stuks) Pompunits 257 Gemalen 70 Kolken 34.959

Riolering 2021 2022 2023 2024 Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 429.700 497.500 561.500 561.500 Groot onderhoud 421.200 421.200 371.200 371.200 Subtotaal 850.900 918.700 932.700 932.700 Interne uren / tractie 729.522 728.962 727.469 727.110 Kapitaallasten 1.901.400 2.024.500 2.144.100 2.257.900 Subtotaal 2.630.922 2.753.462 2.871.569 2.985.010 Totaal 3.481.822 3.672.162 3.804.269 3.917.710

Investeringen 3.301.357 3.237.089 3.186.859 2.067.200 Mutatie voorziening riolering 158.269 188.186 174.197 174.197 De beschikbare middelen voor het product riolering: exploitatielasten, investeringen en voorzieningen worden de komende periode verder geharmoniseerd.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Kunstwerken

Beschoeiingen

Type / Materiaal lengte (in meters) Hout 12.379 Staal 259 Beton 22 Kunststof 40 Metselwerk 76

Kunstwerken en water 2021 2022 2023 2024 Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 4.500 4.500 4.500 4.500 Groot onderhoud 608.759 562.659 417.659 412.659 Subtotaal 613.259 567.159 422.159 417.159 Interne uren / tractie 59.437 59.437 59.437 59.437 Kapitaallasten 312.000 347.000 364.200 358.600 Subtotaal 371.437 406.437 423.637 418.037 Totaal 984.696 973.596 845.796 835.196

Investeringen 857.000 515.000 65.000 65.000 Mutatie reserve groot onderhoud - -100.431 -164.431 80.569

De beschikbare middelen voor het product kunstwerken : exploitatielasten, investeringen en reserve zullen de komende periode verder worden geharmoniseerd.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Groen, water en spelen

Type / materiaal hoeveelheid

Beplanting 169 hectare Bomen 36.180 stuks Gras 549 hectare Hagen 17 kilometer Sportvelden 28 hectare

Wateroppervlak 122 hectare Waterlopen 338 kilometer Oevers 140 hectare

Speelplekken 186 stuks Speeltoestellen 1.318 stuks

Groen 2021 2022 2023 2024 Begroot Begroot Begroot Begroot Onderhoud 363.892 332.892 301.892 276.892 Subtotaal 363.892 332.892 301.892 276.892 Interne uren / tractie 3.106.740 3.099.696 3.085.518 3.081.897 Kapitaallasten 78.600 102.600 126.200 149.600 Subtotaal 3.185.340 3.202.296 3.211.718 3.231.497 Totaal 3.549.232 3.535.188 3.513.610 3.508.389

Investeringen 1.041.000 1.041.000 1.041.000 541.000

De beschikbare middelen voor het product groen: exploitatielasten en investeringen worden de komende periode verder geharmoniseerd.

Gebouwen

Type hoeveelheid Gemeentelijke panden 191 stuks

Gebouwen 2021 2022 2023 2024 Begroot Begroot Begroot Begroot Onderhoud 386.782 212.333 210.570 222.506 Subtotaal 386.782 212.333 210.570 222.506 Interne uren / tractie 354.279 353.966 353.134 352.933 Kapitaallasten *1 115.600 115.800 116.000 93.200 Subtotaal 469.879 469.766 469.134 446.133 Totaal 856.661 682.099 679.703 668.639

Mutatie reserve groot onderhoud -6.850 -132.500 -126.500 80.569

De beschikbare middelen voor het gebouwonderhoud zijn sterk versnipperd door de begroting en zijn vooralsnog niet eenduidig bij elkaar op te tellen. De hierboven gepresenteerde bedragen zijn exclusief

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 onderhoudskosten sport en onderwijs. De onderhoudsmiddelen voor gebouwonderhoud: exploitatielasten en investeringen worden de komende periode verder geharmoniseerd.

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf D. Financiering

In deze paragraaf gaan we in op het treasurybeleid en de beheersing van de financiële risico's. Treasury is het inzichtelijk hebben van de in- en uitgaande geldstromen en de beheersing van de hieraan verbonden risico’s en het rapporteren hierover via de reguliere planning- en controlcyclus. Het gaat daarbij om het sturen en beheersen, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële vermogenswaarden, de financiële geldstromen, de financiële positie en de hieraan verbonden risico’s. De treasuryfunctie binnen onze gemeente dient uitsluitend de publieke taak en geschiedt binnen de financiële kaders van de wet zoals die in de wet FIDO (Financiering Decentrale Overheden) zijn vastgelegd en in het treasurystatuut van de gemeente. Gemeentefinanciering Beleidsvoornemens

Doelstelling van de gemeentelijke treasuryfunctie is vooral het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente-)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals renterisico’s, koersrisico’s, kredietrisico’s en liquiditeitsrisico’s. De nadere uitwerking in kaders en richtlijnen is opgenomen in het (nieuwe) treasurystatuut. Zo mag de gemeente leningen of garanties uit hoofde van de “publieke taak” uitsluitend verstrekken aan door de gemeenteraad goedgekeurde derde partijen. Voorts is het gebruik van derivaten slechts toegestaan als deze derivaten een prudent karakter hebben en niet zijn gericht op het genereren van inkomsten door het lopen van overmatig risico.

Verder worden nieuwe leningen of uitzettingen afgestemd op de bestaande financiële positie en de liquiditeitenplanning.

Schatkistbankieren

In februari 2013 heeft het kabinet het voorstel ‘Wijziging van de wet financiering decentrale overheden (Fido) in verband met het rentedragend aanhouden van liquide middelen in ’s Rijks schatkist’ bij de Tweede Kamer ingediend. Het wetsvoorstel verplicht alle decentrale overheden om hun overtollige liquide middelen aan te houden in de schatkist. Het woord ‘overtollig’ verwijst naar alle middelen die decentrale overheden niet onmiddellijk nodig hebben voor de publieke taak. Geld en vermogen mogen niet langer bij bijvoorbeeld banken buiten de schatkist worden aangehouden. Dagelijks wordt het saldo op de bankrekeningen boven de € 500.000 afgestort naar de schatkist. Daardoor blijven de gemeenten altijd onder het drempelbedrag.

De hoogte van het drempelbedrag is afhankelijk van de financiële omvang van een decentrale overheid, afgemeten aan de omvang van de begroting (dezelfde maatstaf die ook wordt gebruikt voor de berekening van de kasgeldlimiet). De drempel is nu gelijk aan 0,75% van het begrotingstotaal. Voor Eemsdelta bedraagt de totale drempel € 1,8 miljoen.

Financiering

De financiering van gemeentelijke activiteiten is gebaseerd op integrale financiering. De totale financieringsbehoefte van de gemeente is de graadmeter. Bij de nu geldende renteontwikkeling wordt eerst de ruimte die de kasgeldlimiet geeft, optimaal benut om kort geld aan te trekken voor o.a. voorfinanciering van investeringen. Het moment van consolidatie van kort geld naar lang geld hangt onder meer af van de renteontwikkelingen op de korte en lange termijn en de ruimte binnen de kasgeldlimiet. De looptijd van de geldlening wordt bepaald door de aard van de te financieren

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 investeringen, de resterende looptijd van de bestaande leningen en de te betalen rentepercentages bij de verschillende termijnen van de leningen. Bij het aantrekken van geldleningen wordt bij tenminste twee financiële instellingen een offerte gevraagd.

(bedragen x € 1.000) 2021 2022 2023 2024 Totaal geïnvesteerd per 1 januari 214.294.414 235.090.614 236.071.390 236.957.190 Financieringsmiddelen: * Aangegane geldleningen 91.188.000 83.609.000 76.698.000 109.987.000 * Rekening Courant 3.679.000 10.626.000 18.003.000 3.148.000 * Reserves 46.858.112 41.777.775 40.874.655 46.060.169 * Voorzieningen 9.549.465 9.379.120 9.201.058 9.036.985 Financieringsoverschot per 1 januari -63.019.837 -89.698.720 -91.294.677 -68.725.036 Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt, verwachten wij een financieringstekort. Dit leidt tot een oplopend financieringstekort van rond € 57 miljoen in 2021. De interne financieringsmiddelen en de lopende vaste schulden nemen sterker af dan de investeringen, zoals uit de tabel blijkt. Dit leidt tot een oplopend financieringstekort.

Het financieringstekort geeft het bedrag weer van de nieuwe leningen die moeten worden aangetrokken als de overige balansposten, zoals vaste activa (investeringen), eigen vermogen (reserves) en vreemd vermogen, zich volgens de begroting ontwikkelen. De gemeente past totaalfinanciering toe. Daarbij worden, op basis van de werkelijke totale liquiditeitsbehoefte (het saldo van uitgaven en ontvangsten) van de gemeente, leningen aangetrokken of middelen bij de schatkist gestald. Ervaring leert dat de werkelijke liquiditeitsbehoefte in de praktijk lager uitvalt dan het begrote financieringstekort. Volgens de wet fido mag niet eerder worden geleend dan dat de middelen daadwerkelijk nodig zijn. Ook moet de looptijd passen bij de verwachte duur van de liquiditeitsbehoefte. Pas bij een structurele liquiditeitsbehoefte worden langlopende leningen afgesloten.

Relatiebeheer

Het totale betalingsverkeer vindt plaats bij drie banken, Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), Rabobank en ABN-AMRO Bank. Het betalingsverkeer tussen het Rijk en de gemeente en de betalingen aan derden vindt geheel plaats via de BNG.

Bestaande opgenomen geldleningen

Hieronder is een overzicht opgenomen van de leningen voor boekjaar 2021.

Oorspronke Lening- Jaar van Jaar Rente Restant Nieu- Rente 2021 Aflossing Restant- lijk bedrag nummer opname van % schuld we 2021 schuld van de lening laatste 1-1-2021 lenin- 31-12-2021 geldlening aflos- gen sing 6.806.703 400.088.002 1998 2023 5,4 816.805 36.716 272.268 544.537 726.048 400.088.048 1998 2023 5,48 87.126 3.979 29.042 58.084 703.359 400.089.967 1999 2024 4,93 112.538 5.086 28.134 84.404 2.722.681 90.697 1999 2024 5,775 435.630 20.126 108.907 326.723 2.268.901 93.171 2001 2026 5,52 544.536 30.058 90.756 453.780 6.500.000 400.096.009 2002 2027 4,975 1.820.000 89.575 260.000 1.560.000 1.000.000 95977 2002 2022 4,865 100.000 4.645 50.000 50.000 166.386 400.084.630 2005 2025 3,95 41.597 1.628 8.319 33.278 7.600.000 99.620 2005 2031 4,41 3.344.000 147.470 304.000 3.040.000 5.000.000 40.100.607 2005 2030 3,74% 2.000.000 74.800 200.000 1.800.000 10.000.000 40.101.542 2006 2021 3,91 666.666 6.299 666.667 -1

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Oorspronke Lening- Jaar van Jaar Rente Restant Nieu- Rente 2021 Aflossing Restant- lijk bedrag nummer opname van % schuld we 2021 schuld van de lening laatste 1-1-2021 lenin- 31-12-2021 geldlening aflos- gen sing 15.000.000 40.102.508 2007 2032 4,375 7.200.000 289.916 600.000 6.600.000 2.500.000 102.577 2007 2032 4,4 1.200.000 49.244 100.000 1.100.000 2.000.000 102.732 2007 2032 4,59 960.000 41.801 80.000 880.000 1.500.000 103.203 2007 2032 4,71 720.000 33.772 60.000 660.000 3.000.000 103.141 2007 2032 4,7 1.440.000 67.680 120.000 1.320.000 1.500.000 40.103.189 2007 2032 4,69% 720.000 32.713 60.000 660.000 10.000.000 40.103.346 2008 2033 4,57 5.200.000 220.375 400.000 4.800.000 2.000.000 103.369 2008 2033 4,59 1.040.000 44.296 80.000 960.000 7.000.000 40.104.941 2010 2030 3,925 3.237.500 119.699 350.000 2.887.500 13.000.000 40.106.043 2010 2030 3,78 6.500.000 233.659 650.000 5.850.000 14.000.000 40.106.977 2011 2031 3,55 7.700.000 259.198 700.000 7.000.000 1.500.000 107.946 2012 2022 1,94 300.000 5.644 150.000 150.000 3.000.000 40.108.744 2013 2038 3,1 2.160.000 65.151 120.000 2.040.000 2.500.000 108.139 2013 2038 3,12 1.800.000 56.160 100.000 1.700.000 3.000.000 10.028.329 2014 2039 2,889 2.280.000 65.869 120.000 2.160.000 3.000.000 109.402 2014 2039 1,84 2.280.000 41.952 120.000 2.160.000 8.000.000 40.110.182 2015 2040 1,55 6.400.000 96.486 320.000 6.080.000 3.000.000 109.819 2015 2025 0,73 1.500.000 9.774 300.000 1.200.000 4.000.000 109.631 2015 2040 1,22 3.200.000 39.040 160.000 3.040.000 3.000.000 110.138 2015 2040 1,635 2.400.000 39.240 120.000 2.280.000 3.000.000 400.098.987 2015 2030 1,21% 2.000.000 24.200 200.000 1.800.000 2.000.000 40.110.420 2016 2056 1,53 1.800.000 27.540 50.000 1.750.000 10.000.000 40.112.382 2018 2043 1,415 9.200.000 127.491 400.000 8.800.000 4.000.000 40.111.719 2018 2058 1,83 3.800.000 69.540 100.000 3.700.000 4.000.000 40.112.795 2019 2059 1,25 3.900.000 48.750 100.000 3.800.000 2.281.620 40.114.381 2020 2030 -0,04% 2.281.620 0 0 2.281.620

91.188.018 0 2.529.572 7.578.093 83.609.925

Schema Rentetoerekening en renteomslagpercentage

Wij betalen rente over de leningen die wij bij derden afsluiten. Deze leningen sluiten we vooral af om onze investeringen te kunnen betalen. We rekenen daarom de rente toe aan de gedane investeringen. Dit doen we met een vaste omslagrente van 2,5%. Het omslagpercentage wordt ook gebruikt voor de rente die we vergoeden op reserves en voorzieningen. De genoemde (omslag) rente wordt berekend door de aan de taakvelden toe te rekenen rente te delen door de boekwaarde per 1 januari van de vast activa die integraal zijn gefinancierd. De afwijking hierop mag maximaal 0,50% zijn. De omslagrente voor het begrotingsjaar 2021 komt uit op rond 2,50%. (rente / boekwaarde = € 4,2 miljoen /€ 207 miljoen).

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Renteschema Bedragen x 1.000 De externe rentelasten over de korte en lange financiering 2.505 + De externe rentebaten - Totaal door te rekenen externe rente 2.505

De rente die aan de grondexploitatie moet worden 94 - De rente van projectfinanciering die aan het - - De rentebaat van doorverstrekte leningen indien daar - +

Aan taakvelden toe te rekenen externe rente -94

Rente over eigen vermogen 1.586 + Rente over voorzieningen 239 + Totaal aan taakvelden toe te rekenen rente 4.424

De aan taakvelden toegerekende rente (renteomslag) 5.316 -

Renteresultaat op het taakveld Treasury -893 De totale rentelast bedraagt rond € 4,4 miljoen, bestaande uit € 2,5 miljoen externe rentelasten en bijna € 1,9 miljoen rente eigen financieringsmiddelen. Bijna 60% van de totale financiering geschiedt dus met vreemd vermogen. Aan de taakvelden wordt € 5,3 miljoen rente toegerekend, zodat per saldo ruim € 0,9 miljoen als 'te veel verdeelde rente' op het taakveld treasury resteert.

Kasbeheer

De liquiditeitspositie moet zodanig zijn dat verplichtingen tijdig kunnen worden nagekomen. Het betalingsverkeer wordt uitgevoerd door de NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG).

Bespaarde rente

In de notitie “rente 2017” van de Commissie BBV wordt aanbevolen om de systematiek van bespaarde rente te laten vervallen. Dit vanwege het verlangde inzicht, de eenvoud en transparantie. Renterisicobeheer In de wet FIDO is een kasgeldlimiet en een renterisiconorm gegeven om de invloed van (externe) rentewijzigingen op de financiële resultaten van de gemeente te beperken.

Kasgeldlimiet

De kasgeldlimiet is opgenomen om een grens te stellen aan de korte financiering. Dit is financiering met een looptijd van één jaar of korter. De kasgeldlimiet wordt berekend als een percentage (8,5%) van het totaal van de jaarbegroting van de gemeente bij aanvang van het jaar. De kasgeldlimiet wordt in principe niet overschreden op grond van de Wet Fido.

Bedragen x € 1.000 1) Saldo vlottende passiva 165.000 2) Saldo vlottende activa 180.000 Verschil (2-1) 15.000 Toegestane kasgeldlimiet 8,5% 20.145 Ruimte 35.145

100

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Voor 2021 zijn de begrote jaarlasten, voor mutaties met reserves, in totaal € 239 miljoen. Uit bovenstaande tabel blijkt dat de ruimte in de kasgeldlimiet naar verwachting in 2021 niet wordt overschreden. Ten opzichte van de toegestane kasgeldlimiet is sprake van ruimte van ruim € 35 miljoen.

De rentepercentages van korte financieringsmiddelen zijn doorgaans lager dan de rentepercentages van lange financieringsmiddelen. Om optimaal van de ruimte onder de kasgeldlimiet te kunnen profiteren is een adequate liquiditeitsprognose van de geldstromen van groot belang.

Renterisiconorm

De renterisiconorm houdt in, dat de jaarlijks verplichte aflossingen en de renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Deze norm beperkt zich tot de eigen treasury- activiteiten. De renterisiconorm is een bedrag ter grootte van een percentage van het totaal van de begrotingsomvang bij aanvang van het begrotingsjaar. De renterisiconorm wordt in principe niet overschreden op grond van de Wet Fido.

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de gemeente naar verwachting in 2021 de renterisicionorm niet overschrijdt. In totaal wordt ruim € 7 miljoen aan leningen afgelost in 2021 en voor rond € 2,5 miljoen aan renteherziening verwacht. De renterisiconorm bedraagt ruim € 48 miljoen, zodat voor rond € 38 miljoen aan onderschrijding is. In 2024 zal een nieuwe geldlening worden aangegaan van € 40 miljoen.

101

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf E. Bedrijfsvoering

In deze paragraaf Bedrijfsvoering besteden we achtereenvolgens aandacht aan de onderdelen Personeel en Organisatie, Communicatie, Informatieontwikkeling, Automatisering, Juridische zaken en Planning en Control. Personeel en organisatie Organisatieontwikkeling

Het programma rondom organisatieontwikkeling is verdeeld in drie fasen.

Fase I Primair gericht op persoonlijke interesse/behoefte:

2019-2020 Wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik? (Loopbaanontwikkeling, keuzes maken)

Collectief aanbod:

Gericht op ontwikkeling, (persoonlijke) effectiviteit

Loopbaanontwikkeling

Omgaan met veranderingen

Fase II Gericht op herindeling (gekoppeld aan visie & aan de inrichting van de nieuwe organisatie): 2020-2021 Besturingsfilosofie - leiderschapsstijl

Individuele trainingen

Samenwerken

Leiderschap

Cultuur

Fase III De organisatie na de herindeling:

2021 en verder Teamontwikkeling

Cultuur

Persoonlijke ontwikkeling

In het kader van de herindeling is in 2019 een eerste stap (fase I) gezet richting organisatieontwikkeling. In 2020 zijn we formeel gestart met het programma 'klaar voor de start'. Doel van dit programma was medewerkers voor te bereiden op de komende herindeling. Dit programma was gericht op 'wie ben ik', 'wat wil ik' en 'wat kan ik'. Ook omgaan met veranderingen was een thema. Gedurende dit jaar hebben medewerkers gebruik kunnen maken van een breed aanbod van trainingen, workshops en individuele trajecten.

Het aanbod was verdeeld over een aantal thema's:

102

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

• personele ontwikkeling/talenten/arbeidsmarktprofilering (Talent in kaart, CV/Linkedin training, loopbaanassement); • vakinhoudelijk aanbod (waarderende gespreksvoering, timemanagement); • aanbod gericht op herindeling (werkgeluk, kijkje in de keuken van een collega).

Vanwege corona is een aantal workshops digitaal aangeboden.

Doel van fase I was vooral om medewerkers voor te bereiden op de komende herindeling (aandacht voor werkgeluk, gezondheid & vitaliteiten inzicht te krijgen in zichzelf. Deze inzichten kunnen medewerkers ondersteunen bij hun keuze in het plaatsingsproces. Gezien het grote aantal 'ambitiefuncties' waarvoor medewerkers hun belangstelling hebben kenbaar gemaakt, zou je kunnen concluderen dat dit aanbod effect heeft gehad.

Gezien de wijze waarop het aanbod rondom organisatieontwikkeling tot stand is gekomen (op basis van behoefte en betrokkenheid van medewerkers) komen we in aanmerking voor een subsidie (max. € 50.000) vanuit het A&O fonds (projecten die nieuw zijn voor de sector).

In het laatste kwartaal van 2020 is een start gemaakt met het traject rondom leiderschaps- en teamontwikkeling (fase II en III). In 2021 krijgt dit programma verder vorm.

Opleidingen 2020 heeft vooral in het teken gestaan van de ontwikkeling richting de herindeling. Ter voorbereiding op de samenwerking vanaf 2021 hebben we, daar waar het kon, samen invulling gegeven aan het organisatiebrede opleidingsaanbod. Er zijn opleidingen aangeboden op het gebied van 'gebiedsgericht werken', 'agressie & ongewenste omgangsvormen' en 'adviseur in een politiek krachtenveld'. Daarnaast is een groot aantal workshops aangeboden op het gebied van vitaliteit & gezondheid.

In 2021 wordt vooral ingezet op trainingen op het gebied van de omgevingswet, programmatisch werken en gebiedsgericht werken . Daarnaast is 2021 vooral gericht op leiderschaps- en teamontwikkeling. En voor medewerkers die in een nieuwe functie zijn geplaatst kan aanvullende opleiding en trainingen nodig zijn.

Arbo

Gezondheid, Vitaliteit en Arbo is een overstijgende expertise, die zich bezighoudt met overkoepelende en organisatie brede thema’s rondom vitaliteit en gezondheid, zoals de RI&E en de Arbo-commissie, het opstellen van beleid rondom deze thema’s en het geven van gevraagd en ongevraagd advies.

Ten tijde van het schrijven van dit onderdeel is P&O bezig om de vacature van Gezondheid, vitaliteit en Arbo adviseur in te vullen, om hiermee aan de slag te kunnen in 2021.

Werving & Selectie

De aandacht ligt het komende jaar op het positioneren van de nieuwe gemeente op de arbeidsmarkt. Daarnaast kan worden geconstateerd dat het aantrekken van professionals niet altijd eenvoudig is. De samenwerking met andere gemeenten voor het uitwisselen van kennis en kunde dient te worden geïntensiveerd . Ook is het vroegtijdig binnen halen van talenten die net zijn afgestudeerd, is erg belangrijk om de continuïteit en kwaliteit in de toekomst te kunnen waarborgen. Traineeships kunnen daarin ook een oplossing bieden. Verdere verwachting is dat medewerkers nog zijn of haar plekje binnen de nieuwe organisatie moet vinden en er daardoor een groter beroep gedaan wordt op het mobiliteitspunt. In het begin van het jaar verwachten we een piek op de nog niet ingevulde vacatures

103

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 voor de nieuwe organisatie. Vervolgens stabiliseert het aantal vacatures en wordt dit door bijvoorbeeld natuurlijk verloop en budget technische mogelijkheden gereguleerd. Communicatie Communicatie is van iedereen. Daarom pakt het Communicatie de rol van sparring partner, coach en procesbegeleider op voor bestuur en organisatie. Dat doen zij stevig maar afgestemd. Vanaf het eerste moment. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de teams Online, Bestuurssecretariaat, Gebiedsregie en KCC. Op die manier levert zij haar bijdrage aan de missie van een toekomstbestendig en leefbaar Eemsdelta en het dienstverleningsconcept Eemsdelta.

Communicatie is altijd een coproductie tussen het bestuur, de beleidsmedewerkers/ projectleiders, andere medewerkers en het team Communicatie. Die coproductie kan alleen succesvol worden wanneer ‘Communicatie’ er vanaf het begin bij wordt betrokken. Daardoor kan 'Communicatie ook als interne verbinder optreden. Om welk proces het ook gaat: steeds samen optrekken kan het verschil maken.

Het team Communicatie biedt advisering en ondersteuning bij het bereiken van organisatorische en bestuurlijke doelen. Deze bestaan onder andere uit:

✓ Verbinden – zorgen voor samenhang en kruisbestuivingen; ✓ Begeleiden – collega's en bestuur coachen in ‘communicatiever worden’; ✓ Creëren – communicatiemiddelen ontwikkelen; ✓ Integreren – communicatieprocessen plannen, afstemmen en integreren; ✓ Adviseren – eigen kennis inzetten om processen te verbeteren; ✓ Analyseren – vraagstukken in kaart brengen; ✓ Organiseren – meedenken over en faciliteren van ontmoetingen.

In onze communicatieaanpak 2021 werken we onder andere aan:

✓ Corporate communicatie, dit doen we door: o Hoofdthema's uit het collegeprogramma te koppelen aan de kernwaarden van onze gemeente;. o Dit in onze communicatie(-uitingen) consequent terug te laten komen. o Bestuur en directie strategisch te adviseren over corporate communicatie. ✓ Communicatieve organisatie, dit doen we door: o Introduceren van factor C en medewerkers hierin te trainen. Dit in afstemming met P&O.. Factor C is een manier van werken die helpt om in alle fases van een traject bewust te zijn van de benodigde communicatiestappen . o Standaardiseren van communicatiemiddelen. Dit houdt in dat we formats maken van bijvoorbeeld persberichten waarmee medewerkers zelfstandig kunnen werken. o In overleg met team online en het KCC een newsroom inrichten, waarbij online monitoring, webcare, informatieanalyse en KCC contacten samenkomen. ✓ Interne communicatiestrategie, dit doen we door: o Versterken van de identiteit van de gemeentelijke organisatie en daarbij de inzet van communicatiemiddelen. o Koppeling van communicatieadviseurs aan collegeleden. o Koppeling van communicatieadviseurs aan clusters en/of teams, programma's en/of projecten. o Communicatie van tekst naar beeld en beleving.

104

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

o Structurele monitoring of we de goede (digitale) communicatiemiddelen inzetten en of we dit op de juiste manier doen, dan wel nog bij moeten stellen. Dit is samenwerking met team online. ✓ Afronden implementatie huisstijl Eemsdelta en integreren beheer huisstijl in team communicatie, dit doen we door: o Aanspreekpunten huisstijlmedewerkers introduceren. o Ondersteuning en faciliteren toepassing huisstijl. o Afronden digitale huisstijlhandboek. o Organiseren van beheer en bewaken huisstijl door team communicatie. Informatievoorziening Nu we de gemeente Eemsdelta zijn willen we het niet meer alleen hebben over ICT of Automatisering maar meer over informatievoorziening. Onder informatievoorziening verstaan we alle activiteiten die er toe bijdragen dat we als organisatie over kloppende, actuele informatie beschikken, die we kunnen gebruiken op een betrouwbare en veilige omgeving, terugvindbaar bewaren en vernietigen wanneer dat moet.

Onze informatievoorziening gaat daarmee over het beheren van onze (belangrijkste) gegevens, onze basisregistraties, GEO-data en welke slimme informatie we eruit halen met Business Intelligence. Ook gaat onze informatievoorziening over het betrouwbaar verwerken en opslaan van al onze digitale documenten en besluitvorming. Deze informatie moeten we vastleggen, processen bewaken en besluiten bewaren. Soms juist informatie vernietigen om geen onnodige risico’s te lopen, of omdat mensen recht hebben te worden vergeten. En natuurlijk komt er ook een stuk techniek bij kijken. Fysiek staat veel informatie in twee datacentra in Groningen en we zien ook steeds meer informatie ‘verplaatsen’ naar de datacentra van de leveranciers van applicaties (de zogeheten Cloud). Het beheren van techniek gaat minder over doen en meer over regie. Regie op onze architectuur: vasthouden aan principes om de veiligheid en beschikbaarheid te garanderen. Regie op onze leveranciers: het voeren van goede aanbestedingen, het controleren van leveranciers en het houden van leveranciers aan de gemaakte afspraken. Daarnaast gaat het beheren van techniek ook over het helpen van onze organisatie, onze ‘klant’ met het maken van de juiste keuzes en het zorgen voor slim en nuttig gebruik van onze informatievoorziening in de vorm van informatiemanagement.

In 2020 hebben we ons applicatielandschap voor Eemsdelta opnieuw vormgegeven en zijn we door Corona veel mobieler gaan werken dan was voorzien. We hebben op dit moment relatief weinig extra ambities, anders dan het effect van alle honderden gemaakte keuzes in 2020, in 2021 goed op te vangen en in te bedden in een betrouwbare informatieomgeving. We maken in 2021 kennis met een compleet nieuwe inrichting van onze informatievoorziening en met een nieuwe organisatie, afdelingen en teams. We verwachten in de loop van 2021 de vruchten te plukken van de intensieve arbeid en keuzes gemaakt in de twee voorgaande jaren, zodat we vanaf 2022 weer verder kunnen kijken naar noodzakelijke vernieuwing.

Automatisering GemCC heeft in 2020 een bijzonder jaar gehad. Ten eerste is de reguliere dienstverlening van de automatisering en servicedesk gewoon doorgegaan voor de deelnemende gemeenten (Appingedam, Delfzijl en Loppersum) en de aangesloten Gemeenschappelijke Regelingen (WO-DEAL en Werkplein Fivelingo). Mede door Corona waren er extra uitdagingen met betrekking tot thuis werken en ‘de winkel open houden’. Ten tweede heeft GemCC in 2020 de herindeling van techniek en applicaties naar Eemsdelta uitgevoerd wat ook bemoeilijkt is door de zeer beperkte mogelijkheid tot fysieke bijeenkomsten. Tot slot zit in de herindeling de transitie van de gemeenschappelijke regeling GemCC naar team Informatievoorziening Eemsdelta besloten. Team Informatievoorziening

105

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 bevat niet alleen de Servicedesk en ICT, maar ook GEO & data en Documenten en Processen (de voormalige DIV-teams).

Richtsnoer voor de keuzes in de herindeling en de transitie naar team Informatievoorziening is het informatiebeleid 2023 geweest. Deze visie is vastgesteld door de projectgroep en de stuurgroep herindeling eind 2019. Aan het aanvankelijke “opstartbudget herindeling” is een budget toegevoegd voor de herindeling op basis van het “projectplan Harmonisatie Applicaties” en het “totaalplan Informatievoorziening”.

In de herindeling is het volledige applicatielandschap van onze vijf organisaties (een kleine duizend applicaties) opgedeeld in deelprojecten en zijn op alle deelprojecten deelprojectleiders aangetrokken. Per deelproject zijn de applicaties geïnventariseerd, de contracten doorgenomen, indien van toepassing nieuwe aanbestedingen uitgevoerd en hebben we samen met de vakafdelingen de keuzes gemaakt voor het definitieve applicatielandschap van Eemsdelta. De Europese aanbesteding voor het werven van een nieuwe ICT-partner (SLTNis afgerond. Samen met deze partner beheren wij onze IT- omgeving ondergebracht in twee datacentra in Groningen. In 2019 zijn de verbindingen hierheen al gelegd en is een aantal overige voorzorgsmaatregelen genomen. Juridische zaken

Informatieveiligheid

De gemeente werkt met veel waardevolle en privacygevoelige informatie. Onze medewerkers moeten bij hun werkzaamheden kunnen beschikken over betrouwbare informatie om de klanten optimaal te kunnen helpen en adviseren. Daarbij moeten burgers en bedrijven er op kunnen vertrouwen dat hun gegevens bij ons in goede handen zijn. Informatieveiligheid, en daarmee ook het nemen van allerlei beheersmaatregelen om de risico’s te beperken, wordt daarom steeds belangrijker. De basis van deze maatregelen zijn vastgesteld in een landelijk normenkader, genaamd BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid) en moeten worden aangevuld met lokale maatregelen. Maatregelen die ons College moet nemen en die de beschikbaarheid, integriteit en vertrouwelijkheid van de informatie verbeteren c.q. garanderen. Daarmee verbeteren ze de kwaliteit van de dienstverlening . Jaarlijks zullen wij, evenals alle overige Nederlandse gemeenten, ons via de verplichte ENSIA-zelfevaluatie op het gebied van Informatieveiligheid moeten verantwoorden richting de Gemeenteraad en ten aanzien van de deelterreinen BRP, Reisdocumenten, BAG, BGT, BRO, DigiD en SUWI eveneens bij de departementen over de genomen maatregelen. Voor DigiD en SUWI geldt tevens een auditplicht. Budget is nodig voor het invoeren van maatregelen, het (laten) uitvoeren van audits, het doen toenemen van de bewustwording onder medewerkers, het reageren op beveiligingsincidenten en eventueel corrigeren van de gevolgen daarvan, et cetera.

Privacy

Met de totstandkoming van de gemeente Eemsdelta is er per 1 januari 2021 gekozen om de functie van Functionaris Gegevensbescherming (FG) en de functie van Privacy Officer (PO) niet langer in één persoon te verenigen. Hierdoor kan de Functionaris Gegevensbescherming zich in 2021 volledig op zijn eigen toezichthoudende taken richten, vooral optreden als interne toezichthouder en rapporteren, informeren en adviseren van zowel het college als de gehele gemeentelijke organisatie. De Privacy Officer kan zich in 2021 richten op de eigen taken, waarbij de nadruk ligt op het ondersteunen van de organisatie om zo goed mogelijk privacy compliant aan de AVG en relevante privacywet- en regelgeving te zijn.

106

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Beleidsstukken die daarvoor van belang zijn, zijn het Privacy beleid en het Kapstokbeleid. Het Privacy beleid dat in 2019 voor de ADL-gemeenten is vastgesteld, wordt 2021 aangepast en kan door het college van de gemeente Eemsdelta worden vastgesteld. Het Kapstokbeleid is in 2020 vastgesteld en wordt begin 2021 uitgerold.

Dit biedt een opening om te gaan werken met de tools die volgens de regelgeving kunnen worden gebruikt om de accountability in de organisatie te verhogen. Accountability omvat het aantoonbaar voldoen aan alle weten regelgeving op het gebied van de privacy. Als het gaat om tools kan o.a. gedacht worden aan verwerkingsovereenkomsten en aan het goed inrichten van werkprocessen en het aanwijzen en benoemen van de proceseigenaren. Door middel van deze tools kan het risicobewustzijn inzake de privacy in alle lagen van de organisatie worden verhoogd. Planning en Control

Control

In 2020 is vastgesteld dat we als organisatie conform het 3LoD (Three Lines of Defence) gaan werken waarbij de verantwoordelijkheden laag in de organisatie zijn belegd.

De eerste lijn is verantwoordelijk voor de procesbeschrijvingen en de Interne Controle. Daarbij wordt het team/cluster ondersteund door de tweede lijn met adviezen. Vanuit het team Concern Control zijn dat de controllers. Uiteindelijk dient ook onafhankelijk te worden getoetst of de teams/clusters conform de vastgelegde processen werken. Dat is de derde lijn. De auditor voert diverse audits uit om een onafhankelijk oordeel te geven over de rechtmatigheid van de bestede middelen van de gemeente Eemsdelta. Vanuit een risicogerichte aanpak geeft de auditor mede uitvoering aan het Auditplan. Aan de hand van de bevindingen worden heldere en bruikbare adviezen en mogelijke beheersmaatregelen opgesteld voor het management.

Binnen de gemeente Eemsdelta zijn de controllers toegewezen aan een cluster. Gedurende 2021 is het zaak voor de clustercontrollers en programmacontroller om zich het cluster eigen te maken, integraal te adviseren op beleidsvoorstellen, Risicomanagement uitrollen en mede zorgen voor betrouwbare management informatie. Er dient bekeken te worden welke informatie beschikbaar is, hoe we de informatie gebruiken en waarop wordt gestuurd . Dit dient in nauwe samenwerking met de clusters opgezet te worden.

Het college dient over het boekjaar 2021 een rechtmatigheidsverantwoording af te geven .Veel collega gemeenten en colleges starten met de verantwoording gericht op financiële rechtmatigheid en de hantering van de wettelijke normen. Gezien het feit dat de gemeente Eemsdelta in een opbouwende fase verkeerd kiest het college voor de jaren 2021 en 2022 voor de minimale variant.

Dit vraagt van de gehele organisatie dat de processen in de organisatie op orde zijn. Het team Concern Control is eigenaar van het proces om te komen tot een rechtmatigheidsverklaring.

Financieel beheer

In 2021 willen we op efficiënte en eenvoudige wijze actuele P&C informatie (financieel en beleidsmatig) kunnen ontsluiten voor bestuur & organisatie en publicatie naar buiten. Verder voeren we organisatiebreed een projectadministratie in. Onze inkooptrajecten willen gestructureerd in onze administratie borgen. We willen daarmee bereiken dat we organisatie en bestuur beter van dienst kunnen zijn op het gebied van financieel beheer en advies en dat de interne processen efficiënter worden.

107

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Financieel advies

Aandachtspunten voor 2021 zijn het verder optimaliseren van het opstellen van de planning en control documenten. Dit doen we door ons te oriënteren op een tool die dit proces ondersteunt. We verwachten dat in 2021 dat budgethouders behoorlijke ondersteuning vragen van de financieel adviseurs. Hier zullen we in 2021 voldoende aandacht voor hebben. Daarnaast zorgen we voor de ondersteuning van projecten voor bijvoorbeeld het scholenprogramma, Nationaal Programma Groningen en Aardbevingen de Baas.

108

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf F. Verbonden partijen

Deze paragraaf geeft inzicht in beleidsmatige maar ook de bestuurlijke en financiële betrokkenheid van onze gemeente bij verbonden partijen waarin onze gemeente participeert. Verbonden partijen voeren werkzaamheden uit waarvoor de verbonden gemeente verantwoordelijk is.

Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. Bestuurlijk belang De gemeente heeft door de vertegenwoordiging in het bestuur en/of door middel van stemrecht. Financieel belang Het bedrag dat ter beschikking is gesteld aan de verbonden partij en dat niet verhaalbaar is indien de verbonden partij failliet gaat. Voor dit bedrag bestaat aansprakelijkheid indien de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Overzicht verbonden partijen In onderstaande tabellen is een overzicht opgenomen van het bestuurlijk en financieel belang van de verschillende verbonden partijen volgens de meest recent beschikbare gegevens. De bedragen zijn vermeld in duizendtallen, tenzij anders aangegeven.

Gemeenschappelijke regelingen (Bedragen x € 1.000) GR Havenschap Delfzijl / Eemshaven (Groningen Seaports) Vestigingsplaats Delfzijl Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Onze economische doelstellingen worden ondersteund door de belang evenwichtige ontwikkeling van de havens en de daarbij behorende industrieterreinen in Delfzijl en de Eemshaven. Relatie met 3. Economie programma Portefeuillehouder Hans Ronde Bestuurlijk Belang Gemeente Eemsdelta is vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur. Financieel Belang - Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 219.876 Begroot 31/12/21: € 219.876 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 3.284 Begroot 31/12/21: € 2.434 Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0. Risico's De GR staat borg voor de financiering van GSP NV. Behoudens publieke taken (havenmeester) vinden alle (financiële) activiteiten plaats in de NV. De risico's van de GR hangen sterk samen met de risico's van de NV. Het weerstandsvermogen van de NV is voldoende om risico's op te vangen. Toezichthoudend orgaan (THO) SBO De Delta Appingedam Vestigingsplaats Appingedam Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Instandhouding samenwerkingsscholen ten behoeve van het geven van belang speciaal basis- praktijk- en leerwegondersteunend onderwijs.

109

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Relatie met 4. Onderwijs programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang - Financieel Belang - Eigen vermogen - Vreemd vermogen - Financieel resultaat - Risico's De gemeente heeft zich als THO garant gesteld voor mogelijke kosten i.v.m. wachtgeldclaims bij de overgang naar Renn4 in 2013 voor lopende dossiers. Jaarlijks worden de kosten bij de gemeente in rekening gebracht. Gemeenschappelijke regeling Openbaar lichaam 'Eems Dollard Regio' (EDR) Vestigingsplaats Leer Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling, Openbaar lichaam Openbaar/publiek Bevordering, ondersteuning en coördinatie van de regionale belang grensoverschrijdende samenwerking van haar deelnemers op vrijwel alle beleidsgebieden. Relatie met 0. Bestuur en ondersteuning programma Portefeuillehouder Hans Ronde Bestuurlijk Belang De gemeente heeft, net als ieder lid, recht op 2 vertegenwoordigers in het algemeen bestuur (de EDR-Raad). Financieel Belang Bijdrage o.b.v. inwonertal. In de begroting 2021 is een bijdrage geraamd van € 6.558. Eigen vermogen € 5 (jaarrekening 2019) Vreemd vermogen € 21 (jaarrekening 2019) Financieel resultaat € 124 (begroting 2020) Risico's Geen Veiligheidsregio Groningen Vestigingsplaats Groningen Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Een efficiënte en kwalitatieve organisatie van brandweerzorg, belang geneeskundige hulpverlening, crisismanagement en crisisbeheersing onder een regionale en bestuurlijke regie. Multidisciplinaire samenwerking om rampen en crisis te bestrijden. Relatie met 1. Veiligheid programma Portefeuillehouder Gerard Beukema Bestuurlijk Belang De burgemeester is vertegenwoordigd in het algemeen bestuur dat gevormd wordt door de burgemeesters van de Groninger gemeenten. Financieel Belang Financieel belang: aansprakelijkheid indien de Veiligheidsregio Groningen niet aan haar verplichtingen kan voldoen. De bijdragen voor rampenbestrijding en crisisbeheersing, de GHOR en de Gemeentelijke Kolom Groningen zijn bepaald aan de hand van het aantal inwoners van

110

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

de gemeente. De bijdrage voor brandweerzorg is gebaseerd op het fictieve aandeel brandweerzorg in het gemeentefonds. Eigen vermogen Begroot 1/1/20: € 4.800 Begroot 31/12/21: € 2.800 Vreemd vermogen Niet bekend Niet bekend Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0. Risico's Geen. Gemeenschappelijke regeling Publieke Gezondheid & Zorg Groningen (GR PG&Z) Vestigingsplaats Groningen Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Een efficiënte en effectieve integrale uitvoering van de taken op het belang gebied van publieke gezondheid met als doel bij te dragen aan een verlenging van de gezonde levensverwachting en een verkleining van gezondheidsverschillen. De GR PG&Z kent twee uitvoeringsorganisaties: de GGD en de Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) voor de inkoop van de jeugdhulp. Relatie met 7. Volksgezondheid en milieu programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang Een collegelid is voorzitter van het Dagelijks Bestuur en vertegenwoordigt de gemeente in het Algemeen Bestuur, dat gevormd wordt door de 12 portefeuillehouders Gezondheid van de Groninger gemeenten. Financieel Belang Gemeentelijke bijdrage van € 274 duizend voor de bedrijfsvoering RIGG en € 1, 3 miljoen voor de GGD. Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 2.313 Begroot 31/12/21: € 1.520 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 17.856 Begroot 31/12/21: € 17.756 Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0. Risico's In het geval van faillissement of liquidatie dragen de gemeenten gezamenlijk de aanwezige schulden en lasten. Daarnaast blijft de gemeente verantwoordelijk voor de taken op het gebied van publieke gezondheid en de jeugdzorg. Volkskredietbank Noord Oost Groningen Vestigingsplaats Appingedam Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Hulpverlenen bij het herstellen van het geldelijke evenwicht in het budget belang van hen die in financiële moeilijkheden verkeren of dreigen te geraken. Daarnaast voorziet de VKB op zakelijke en sociaal verantwoorde wijze in de behoefte aan volkskrediet. Relatie met 6. Sociaal domein programma Portefeuillehouder Hans Ronde Bestuurlijk Belang De gemeente is vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur en het Dagelijks Bestuur door een wethouder. Financieel Belang Voor 2021 is de gemeentelijke bijdrage geraamd op € 1.080. Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 414 Begroot 31/12/21: € 309 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 6.538 Begroot 31/12/21: € 6.508 Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0.

111

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Risico's De Volkskredietbank is een uitvoeringsorgaan van de deelnemende gemeenten. In dat kader ontvangt de Volkskredietbank op basis van de opgestelde begroting financiële bijdragen van de deelnemende gemeenten en is het niet nodig dat de Volkskredietbank over een eigen weerstandsvermogen beschikt. Een nadelig exploitatiesaldo wordt op basis van de gemeenschappelijke regeling volledig doorberekend aan de deelnemende gemeenten. In het weerstandsvermogen wordt daarom voorzien door de deelnemende gemeenten zelf. Een eventueel nadelig exploitatiesaldo brengen de gemeenten ten laste van de door hen opgebouwde weerstandscapaciteit. Hiermee is de weerstandscapaciteit van de VKB als zodanig gewaarborgd. Er loopt hiernaast ook een BTW-risico binnen de VKB ten aanzien van mogelijke BTW-plicht op beschermingsbewind. VKB heeft zich altijd op het standpunt gesteld dat deze dienst niet Btw-plichtig is. De claim van de belastingdienst is € 531.000, waarvan het risico voor Eemsdelta € 169.100 bedraagt. Omgevingsdienst Groningen Vestigingsplaats Veendam Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Uitvoeren van VTH-taken op het gebied van de fysieke leefomgeving. belang Sturen en coördineren van de uitvoering van VTH-BRZO-taken in Noord- Nederland. Relatie met programma 7. Volksgezondheid en milieu Portefeuillehouder Pier Prins Bestuurlijk Belang Alle colleges van de 12 Groninger gemeenten en de provincie Groningen zijn vertegenwoordigd met één lid in het Algemeen Bestuur. Een gedeputeerde van de provincie Groningen is voorzitter van het Algemeen Bestuur. Financieel Belang De deelnemersbijdrage in 2020 bedraagt 728 duizend euro. Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 605 Begroot 31/12/21: € 605 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 3.758 Begroot 31/12/21: € 3.801 Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0. 2020 Risico's Tegenvallers worden betaald uit de algemene reserve. Als tegenvallers hoger uitvallen dan de beschikbare algemene reserve, dan moet de deelnemersbijdrage worden verhoogd om de tegenvaller te financieren. Gemeenschappelijke regeling Centrumregeling Beschermd Wonen Vestigingsplaats Groningen Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling, centrumgemeente Openbaar/publiek De gemeenschappelijke regeling is aangegaan met als doel de taken en belang bevoegdheden van de regiogemeenten vanuit de Wmo op het gebied van beschermd wonen, en de begeleiding maatschappelijke opvang en vrouwenopvang door mandaat en volmacht op te dragen aan de centrumgemeente. Hierdoor wordt het behalen van schaalvoordelen, het stimuleren van de samenwerking tussen de deelnemers, de beheersing van de middelen en eventuele besparingen of aanvullende kosten en de verevening van risico's geregeld.

112

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Relatie met 6. Sociaal domein programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang Deze 'lichte' centrumregeling is een gemeenschappelijke regeling zonder eigen bestuur en zonder een eigen uitvoeringsorganisatie. Financieel Belang De gemeente Groningen ontvangt centrumgemeentegelden (geoormerkte middelen voor Beschermd wonen en Opvang) als onderdeel van de Integratie-uitkering Sociaal Domein. Het budget is niet onderverdeeld naar de deelnemende gemeenten. Eigen vermogen De gemeenschappelijke regeling beschikt niet over eigen vermogen. De beschikbare middelen bestaan uit de centrumgemeentegelden. Vreemd vermogen De gemeenschappelijke regeling beschikt niet over vreemd vermogen. De beschikbare middelen bestaan uit de centrumgemeentegelden. Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2020 bedraagt € 0. Risico's Gezien de afspraken over de gezamenlijke uitvoering worden geen beleids- en of financiële risico’s voorzien. Publiek Vervoer Groningen/Drenthe Vestigingsplaats Assen Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek Efficiënter WMO- en leerlingenvervoer i.s.m. andere (openbaar) belang vervoerssystemen, contractbeheer met de vervoerders, doorontwikkeling product Publiek Vervoer. Relatie met 6. Sociaal domein programma Portefeuillehouder Hans Ronde Bestuurlijk Belang Wij zijn vertegenwoordigd in een bestuur, één afgevaardigde per regio. Financieel Belang De bijdragen van de deelnemende partijen zijn gebaseerd op de verdeling van gelden in de Algemene uitkering. Deze bijdragen worden jaarlijks geïndexeerd. Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 11 Begroot 31/12/21: € 6 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 0 Begroot 31/12/21: € 50 Financieel resultaat Begroot resultaat over 2021 bedraagt € 6 duizend euro. Risico's In de GR is de mogelijkheid opgenomen om uit te treden, na minimaal twee jaar (art. 25). Over de financiële afwikkeling dient in dat geval te worden onderhandeld. Dit biedt enerzijds de gelegenheid om te bezien hoe de samenwerking en het Publiek Vervoer zich ontwikkelen. Uittreden brengt echter de noodzaak mee om langs andere weg het doelgroepenvervoer in te kopen. Naar verwachting is dit duurder dan de huidige aanbesteding (zie business case). Aan de andere kant zal het eventueel uittreden van andere partners naar verwachting financiële gevolgen hebben voor de gemeente Groningen. • Extra inkomsten voor extra inzet op innovatie en doorontwikkeling zijn de komende jaren te verwachten door cofinanciering vanuit Europese subsidies en het Rijk • Voor de volledigheid wordt ook vermeld dat zich bij Publiek Vervoer risico's kunnen voordoen die het gevolg zijn van autonome

113

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

ontwikkelingen, en die dus niet voortvloeien uit deelname aan de GR. Met onderstaande risico's zou ook rekening gehouden moeten worden indien het doelgroepenvervoer niet gezamenlijk zou zijn aanbesteed. • Door de toenemende vergrijzing moet rekening gehouden worden met een mogelijke autonome groei van het aantal Wmo-pashouders van circa 2% per jaar (gebaseerd op cijfers van het CBS). • Binnen de taxibranche wordt doorgaans de NEA-index gebruikt voor de jaarlijkse indexering. De hoogte daarvan wordt jaarlijks vastgesteld door het Sociaal Fonds Taxi. De afgelopen 12 jaar heeft de NEA-index grote fluctuaties laten zien, onder andere door de sterk wisselende olieprijzen. Het gemiddelde over die periode bedraagt 3,1%. Uitgaande van een gemiddelde jaarlijkse NEA-index van 3,1% kunnen de kosten van Publiek Vervoer gedurende de looptijd van de overeenkomsten (inclusief optionele verlengingen) met 27,7% stijgen. Dit is een kostenstijging waar zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers geen invloed op kunnen uitoefenen. De kanttekening hierbij is echter wel dat deze indexering is gebaseerd op historische indexcijfers. Het is mogelijk dat de indexering de komende jaren hoger of lager is dan 3,1% per jaar.

114

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Vennootschappen en coöperaties (Bedragen x € 1.000) Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed BV Vestigingsplaats Delfzijl Rechtsvorm Besloten Vennootschap Openbaar/publiek Instandhouding zwemvoorziening belang Relatie met 5. Sport, cultuur en recreatie programma Portefeuillehouder Jan Menninga Bestuurlijk Belang - Financieel Belang - Eigen vermogen € 0,5 (jaarrekening 2019) Vreemd vermogen € 5 (jaarrekening 2019) Financieel resultaat Na bijdrage van de gemeente € 0. Risico's De B.V. exploiteert het zwembadgebouw en verhuurt deze aan de exploitant. De gemeente draagt jaarlijks bij in het verschil tussen de lasten en baten. Dit verschil is structureel geraamd in onze begroting. Verder zijn er geen risico's. Bank voor Nederlandse Gemeenten NV Vestigingsplaats Den Haag Rechtsvorm Naamloze Vennootschap Openbaar/publiek Bankier ten dienste van overheden. De bank draagt duurzaam bij aan de belang laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Relatie met 9. Overhead programma Portefeuillehouder Jan Menninga Bestuurlijk Belang Een collegelid vertegenwoordigt de gemeente in de aandeelhoudersvergadering. Financieel Belang 87.009 aandelen. Eigen vermogen Niet bekend Vreemd vermogen Niet bekend Financieel resultaat Niet bekend Risico's Geen Publiek Belang Elektriciteitsproductie BV Vestigingsplaats 's-Hertogenbosch Rechtsvorm Besloten Vennootschap Openbaar/publiek Distributie en/of productie van elektrische- en andere vormen van belang energie. Samen met Delta Energy BV vervullen van het aandeelhouderschap in NV EPZ, uitvoering Convenant Borssele 2034 uit 2006, inclusief het SET Fund en de verplichting om overigens te investeren in duurzame energieontwikkeling en voorbereiding van de ontwikkeling van een tweede kerncentrale. Het doel is dat de vennootschap in 2021 zal kunnen worden opgeheven en de resterende liquide middelen kunnen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang.

115

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Relatie met 3. Economie programma Portefeuillehouder Jan Menninga Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Financieel Belang 0,45% Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 1.590 Begroot 31/12/21: € 0 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 0 Begroot 31/12/21: € 0 Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0. Risico's Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is relatief gering en beperkt tot de hoogte van het gestort aandelenkapitaal en het resterend werkkapitaal in deze vennootschap. CSV Amsterdam BV Vestigingsplaats 's-Hertogenbosch Rechtsvorm Besloten Vennootschap Openbaar/publiek Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de belang verkoop van Essent en Attero (namens de verkopende aandeelhouders van Essent en Attero). De vennootschap zal worden opgeheven en de resterende liquide middelen kunnen worden uitgekeerd aan de aandeelhouders naar rato van het aandelenbelang na afwikkeling van de bezwaar- en/of beroepsprocedure Belastingdienst. Relatie met 3. Economie programma Portefeuillehouder Jan Menninga Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Financieel Belang 0,45% Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 375 Begroot 31/12/21: € 300 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 0 Begroot 31/12/21: € 0 Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 75 negatief. Risico's Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is relatief gering en beperkt tot de hoogte van het gestort aandelenkapitaal en het resterend werkkapitaal van deze vennootschap. Enexis Holding N.V. Vestigingsplaats 's-Hertogenbosch Rechtsvorm Naamloze Vennootschap Openbaar/publiek Het (doen) distribueren en het (doen) transporteren van energie, zoals belang elektriciteit, gas, warmte en (warm) water. Relatie met 3. Economie programma Portefeuillehouder Jan Menninga Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). De AVA is het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Enexis. Financieel Belang 680.970 aandelen Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 4.088 Begroot 31/12/21: € 4.088 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 4.435 Begroot 31/12/21: € 4.435 Financieel resultaat Het verwachte resultaat over 2021 bedraagt 99,9 miljoen euro. Risico's Geen.

116

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Waterbedrijf Groningen NV Vestigingsplaats Groningen Rechtsvorm Naamloze Vennootschap Openbaar/publiek Voorziening van het verzorgingsgebied met drinkwater en water voor belang andere doeleinden. Relatie met 3. Economie programma Portefeuillehouder Jan Menninga Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Financieel Belang 9,93% Eigen vermogen Begroot 1/1/21: € 87.144 Begroot 31/12/21: € 88.938 Vreemd vermogen Begroot 1/1/21: € 128.706 Begroot 31/12/21: € 146.007 Financieel resultaat Het verwachte resultaat over 2021 bedraagt 1,8 miljoen euro. Risico's Geen. Afvalsturing Friesland NV (OMRIN) Vestigingsplaats Leeuwarden Rechtsvorm Naamloze Vennootschap Openbaar/publiek Verwerking van huishoudelijk afval van alle Friese gemeenten en belang gemeenten in Noord Groningen. Relatie met 7. Volksgezondheid en milieu programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) Financieel Belang 5,1% van de aandelen. Eigen vermogen Niet bekend Vreemd vermogen Niet bekend Financieel resultaat Niet bekend Risico's Geringe risico's. BV Groningen Milieu (OMRIN) Vestigingsplaats Leeuwarden Rechtsvorm Besloten Vennootschap Openbaar/publiek Inzameling van huishoudelijk afval van alle Friese gemeenten en belang gemeenten in Noord Groningen. Relatie met 7. Volksgezondheid en milieu programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Financieel Belang € 250 Eigen vermogen Niet bekend Vreemd vermogen Niet bekend Financieel resultaat Niet bekend Risico's Geringe risico's NV Fryslân Miljeu Vestigingsplaats Leeuwarden Rechtsvorm Naamloze Vennootschap

117

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Openbaar/publiek Inzameling van huishoudelijk afval van alle Friese gemeenten en belang gemeenten in Noord Groningen. Relatie met 7. Volksgezondheid en milieu programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang Aandeelhouder in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Financieel Belang 4,12% van de aandelen. Eigen vermogen Niet bekend Vreemd vermogen Niet bekend Financieel resultaat Niet bekend Risico's Geen Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen Vestigingsplaats Statutair gevestigd te Leeuwarden en uitvoering in Usquert. Rechtsvorm Gemeenschappelijke regeling Openbaar/publiek De doelmatige en uit oogpunt van milieuhygiëne verantwoorde wijze van belang verwijdering van afvalstoffen overeenkomstig het bij of krachtens de Afvalstoffenwet bepaalde. Relatie met 7. Volksgezondheid en milieu programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang Vertegenwoordiging in het Algemeen bestuur. Financieel Belang 12,5% Eigen vermogen Niet bekend Vreemd vermogen Niet bekend Financieel resultaat Niet bekend Risico's Beperkt zich tot de deelname in het aandelenkapitaal en een renterisico bij herziening van het percentage van de achterstallige lening.

Verenigingen (Bedragen x € 1.000) Vereniging van Waddenzeegemeenten Vestigingsplaats Delfzijl Rechtsvorm Vereniging Openbaar/publiek Het voeren van een gezamenlijk gemeentelijk Waddenzeebeleid. belang Adviseren gemeenten over regelgeving, bestuur en beheer Waddenzeegebied onderhouden contacten met belanghebbende instanties. Relatie met 0. Bestuur en ondersteuning programma Portefeuillehouder Meindert Joostens Bestuurlijk Belang - Financieel Belang Jaarlijkse ledenbijdrage gebaseerd op bedrag per inwoner. De begrote bijdrage voor 2021 is € 20.000. Eigen vermogen € 53 (jaarrekening 2019) Vreemd vermogen € 129 (jaarrekening 2019) Financieel resultaat Het begroot resultaat over 2021 bedraagt € 0. Risico's Geen

118

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

119

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf G. Grondbeleid

De paragraaf grondbeleid bevat informatie over financiële ontwikkelingen van het afgelopen jaar, gaat in op de risico's die zich bij bouwgrond voordoen en besteedt aandacht aan de strategische visie van het grondbeleid. Visie Voor de grondexploitaties streven we maatwerk en flexibiliteit na voor een brede doelgroep van particulieren, projectontwikkelaars en woningbouwcorporaties. Specifieke gevallen onderbouwen we met een sluitende berekening, die economisch moet passen binnen de vastgestelde grondexploitaties. Ditzelfde geldt voor eventuele nieuwe ontwikkelingen en aankopen. De grondexploitaties en woningbouwontwikkelingen hebben een nadrukkelijke rol in de herhuisvestingopgave in relatie met de noodzakelijke krimp en sloopopgave.

Het grondbeleid faciliteert hierin de integrale planvorming, zoals het IIP (integraal investeringsplan) en de actieplannen voor het centrum, de dorpen en de wijken. Uit deze plannen blijkt dat we de meeste dynamiek verwachten in het stedelijk gebied. Naast de wijken gaan we snel en flexibel maatwerk leveren, vooral in het centrum op basis van economisch resultaat en sluitende business cases en binnen de financiële kaders. Buiten het stedelijk gebied verwachten we een behoudender aanpak. Uitzondering hierop zijn de dorpskernen, waar we voor inbreidingen, functieveranderingen en maatschappelijke functies ook het nodige maatwerk inzetten. Bovendien heeft het Programma Aardbevingen de Baas een grote dynamiek en zorgt daar ook voor de nodige grond aankopen. In de perspectieflocaties worden gronden verkocht. Daarvoor wordt telkens een grondexploitatie opgesteld.

De versterkingsopgave en de hieruit voortvloeiende consequenties voor het grondbeleid zijn blijvend onderwerp van aandacht. Ontwikkelingen Met de integratie van de drie gemeenten worden ook de grondexploitaties en het grondbeleid meer en meer op elkaar afgestemd. In 2021 komt er een nieuw grondbeleid. Op dit moment is daarbij prijsdifferentiatie naar locatie in beeld. Dat betekent dat er prijsverschillen kunnen zijn tussen de verschillende dorpen en kernen in de gemeente. Actuele prognose resultaten grondexploitatie bestand is incl rente en inclusief doorgerekende kosten stijging, er is geen % opbrengststijging meegerekend (wel bij Campus) 10%

Complex Begin 2021 Kosten 2021 Opbrengsten 2021 Eind 2021 Eind 2022 Eind 2023 Eind 2024 Eindwaarde Voorziening Botterlaan Delfzijl -235000 52000 0 -183000 -183000 Groot Bronswijk Wagenborgen 206000 20000 -188000 38000 -51000 -143000 -235000 -165000 Over de Wijmers Loppersum 958500 102500 -267000 794000 600000 600000 60000 Middelstum-Zuidrand 618000 38000 -220000 436000 251000 251000 25100 Hilmaarweg-Borglanden Stedum 165000 12000 -56000 121000 77000 32000 -10000 -10000 Verspreid liggende terreinen pm Omgeving Campusterrein Appingedam -2194000 306000 0 -1888000 -48000 1339000 2933000 3514000 351400 Kwelderland-Uitwierderweg Delfzijl -134500 44000 -90500 -91000 -91000 Schrijversbuurt Delfzijl -448000 364000 0 -84000 -84000 Eendracht-terrein Appingedam 2693000 1277000 -2046000 1924000 2267000 2023000 1381000 -81000

Totaal 1629000 2215500 -2777000 1067500 3005000 3251000 4069000 3751000 436500

120

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Onderbouwing van geraamde winstneming

In de komende jaren leiden de lopende grondexploitaties voor een deel tot een winst maar die weegt niet op tegen de resultaten van de negatieve grondexploitaties.

Risico De oude grondexploitaties zijn afgesloten waarmee de risico's zijn verwerkt. Voor wat betreft nieuwe grondexploitaties worden de risico's verwerkt in de risicoparagraaf. Beleidsuitgangspunten De volgende parameters worden gehanteerd voor de herziening van de grondexploitaties:

121

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf H. Aardbevingen de Baas

De gaswinning heeft Nederland grote welvaart gebracht. Er is echter ook een keerzijde. De winning leidt, door compactie in de ondergrond, tot aardbevingen in Groningen.

De aardbevingen hebben afgelopen jaren grote nadelige gevolgen gebracht in de regio, vaak zijn de gevolgen zelfs ontwrichtend voor individuele inwoners en of groepen in de samenleving. Gebouwen worden beschadigd en vaak wordt geconstateerd dat gebouwen constructief moeten worden versterkt omdat ze niet voldoen aan de veiligheidsnorm. Inwoners voelen zich onveilig en niet geholpen door de organisaties die hen zouden moeten helpen om te komen tot een oplossing. Dit alles heeft een enorme impact op het leven van onze inwoners, waar het gaat om hun huizen, hun leefomgeving en soms zelfs hun gezondheid. Het vertrouwen in de overheid staat zwaar onder druk.

Het is noodzakelijk dat schade wordt hersteld en dat gebouwen veilig zijn. De aardbevingsgemeenten uit de regio, de provincie en het rijk trekken samen op in de verschillende aanpakken. Om mensen en het gebied perspectief te bieden, is het Nationaal Programma Groningen ingericht. Dit programma moet eraan bijdragen dat Groningen beter wordt achtergelaten dan voor de (zware) bevingen het geval was. Dit betekent veel meer dan alleen maar het herstellen en het versterken van gebouwen.

In 2018 heeft het Kabinet besloten de Gaswinning (versneld) af te bouwen en op afzienbare termijn helemaal te stoppen. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat dit er toe leidt dat de kans op zware bevingen en het aantal bevingen afneemt. De grootste compactie van het Groninger gasveld bevindt zich echter onder Eemsdelta, waardoor de inwoners van de gemeente Eemsdelta waarschijnlijk het langst geconfronteerd blijven met de negatieve gevolgen van de gaswinning.

De versnelde afbouw heeft effect op de noodzaak tot het preventief versterken van woningen; ook deze neemt af. Daarom zijn in november 2020 bestuurlijke afspraken gemaakt over bijdragen die recht doen aan de eerder gemaakte afspraken en perspectief bieden door middel van compensatie voor inwoners.

Ondanks deze op zich positieve ontwikkelingen wordt van de gemeente Eemsdelta de komende jaren nog een forse inspanning gevraagd. Een inspanning die ook gepaard gaat met kansen voor mensen die in Eemsdelta wonen, werken en recreëren. Daar waar mogelijk worden koppelingen gemaakt tussen de versterkingsopgave, het perspectief van het Nationaal Programma Groningen, andere beleidsdoelstellingen en individuele wensen. Bij alles staat het belang van de inwoners voorop.. De inwoners worden betrokken bij uit te werken plannen. Regelmatig zijn zij vertegenwoordigd in belangengroepen, dorpsverenigingen of welzijnsinstellingen. Ook willen we inwoners van het werkaanbod via Social Return of Investment (SROI) laten profiteren van de aanpak van hun eigen dorp of wijk en investeren in vitale, sociale, gezonde jongeren, volwassenen en ouderen.

Naast het feit dat de aanpak van de gevolgen op zichzelf al complexe materie is, is ook de organisatie rondom de afhandeling van schade, versterken en het bieden van perspectief een veelkoppig monster. We moeten daarom erkennen dat onze ambities en doelstellingen tot stand moeten komen in een complex en weerbarstig systeem. Om dit zo goed mogelijk het hoofd te bieden, is binnen de gemeente een apart programma ingericht onder de noemer Aardbevingen de Baas. De uitvoering van delen van het programma vindt plaats binnen de verschillende clusters van de gemeentelijke organisatie.

122

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Het programma kent 3 verschillende sporen.

Spoor 1 Schadeafhandeling

Onze inwoners hebben recht op vergoeden van de schade . Zowel materieel als immaterieel. De gemeente Eemsdelta blijft aandringen op het verbeteren en correct uitvoeren van rechtvaardige schaderegelingen, zoals het vergoeden van de fysieke schade en waardevermindering. In complexe situaties dragen we actief bij aan het bereiken van een oplossing.

Spoor 2 Versterken (inclusief uitwerken bestuurlijke afspraken)

Ongeveer 15.000 adressen binnen de gemeente Eemsdelta zijn onderdeel van de versterkingsopgave. Daarmee valt ruim 60% van de totale (regio brede) opgave in de nieuwe gemeente. Jaarlijks vindt een herijking plaats van het plan van aanpak, waarin de prioritering is bepaald van de 15.000 panden waar door opname en beoordeling moet worden vastgesteld of aan de geldende veiligheidsnorm wordt voldaan. Als niet aan de veiligheidsnorm wordt voldaan, moet worden vastgesteld hoe het vervolgtraject er uit ziet (versterken, sloopnieuwbouw).

Voor versterkingsprojecten geldt dat ze waar mogelijk worden gecombineerd met stads- en dorpsvernieuwing, zodat ook andere beleidsdoelstellingen worden gehaald. Hierbij valt te denken aan een transitie van de woningvoorraad, maar ook sociale programma's die werkgelegenheid of het volgen van onderwijs bevorderen. Dat geldt niet alleen voor woningen, maar ook voor winkelcentra, onderwijs- en zorggebouwen. Voor zowel onderwijs als zorg is een apart programma ingericht. Op deze manier is de versterkingsnoodzaak maximaal gekoppeld aan de transitiebehoefte in deze sectoren. Een gebiedsgerichte aanpak is daarbij van belang. Zo wordt van de nood een deugd gemaakt en is Eemsdelta klaar voor de toekomst.

Bestuurders van rijk en gemeenten in de regio hebben aanvullende afspraken gemaakt over de veiligheid en versterking van woningen en gebouwen in het aardbevingsgebied. Het gaat om maatregelen die bewoners nieuwe perspectieven bieden en een financiële tegemoetkoming voor het lange wachten in onzekerheid en spanning. De afspraken zijn bedoeld om de aanpak van versterking te versnellen en te vereenvoudigen, met meer keuzemogelijkheden en regie voor bewoners. Daarnaast komen er middelen beschikbaar voor een gebiedsaanpak.

In feite is er sprake van een terugtrekkende rijksoverheid en meer regie van de gemeenten. Wij willen die regierol oppakken en samen met de inwoners zoeken naar maatwerk om veiligheid, duidelijkheid en perspectief te bieden.

Door de afspraken in het bestuursakkoord krijgen de inwoners in het aardbevingsgebied de mogelijkheid om hun woning te verbeteren, te onderhouden en te verduurzamen.

Onderdeel van de bestuurlijke afspraken is ook dat bestaande toezeggingen worden nagekomen; overal waar al afspraken over uitvoering zijn of waar versterkingsadviezen beschikbaar zijn, mogen worden doorgezet in de uitvoering. Voor de inwoners van de gemeente Eemsdelta geeft dit hele mooie kansen; meer dan 2.000 woningen worden nieuw gebouwd. Soms gebeurd dit op dezelfde locatie als de oorspronkelijke woning, maar ook regelmatig kan gebouwd worden op een zogenaamde perspectieflocatie. Bij de uitwerking worden bewoners betrokken. De doelstelling is om de dorpen en wijken ook tijdens de periode van werkzaamheden leefbaar te houden. Hiervoor worden ook sociale programma's ingericht en plannen gerealiseerd in de openbare ruimte.

123

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Spoor 3 Perspectief

Het Nationaal Programma Groningen (NPG) biedt aanknopingspunten voor het creëren van toekomstperspectief voor inwoners en voor het versterken van de leefbaarheid, de sociaaleconomische positie, welvaart en welzijn van inwoners in het aardbevingsgebied. Voor de uitvoering van alle plannen en projecten in de regio heeft het rijk een startkapitaal van € 1,15 miljard beschikbaar gesteld voor het gehele aardbevingsgebied. We willen met het lokale programma NPG Eemsdelta een verantwoorde besteding van de NPG middelen borgen. Voor toekomstige toekenning van bijdragen zullen projectaanvragen worden getoetst aan dit lokale programma.

De problematiek rond de aardbevingen creëert ook kansen daar waar het gaat om meer mensen aan het werk te krijgen (in de bouw, verhuizingen, sociaal maatschappelijk) en om onze oude woningvoorraad te transformeren naar prachtige woonwijken. We maken ons er sterk voor deze kansen te verzilveren.

Besluitvorming door de gemeenteraad voor activiteiten binnen of gerelateerd aan het programma Aardbevingen de Baas vinden plaats op verschillende onderdelen.

Jaarlijks wordt het Plan van Aanpak Versterken geactualiseerd. In dit plan wordt onder meer de prioritering voor uitvoeringsplannen en voor opnames en beoordelingen vastgelegd. Voor het Nationaal Programma is de gemeenteraad bevoegd om een programmakader vast te stellen. Dit is het kader voor toekomstige projectaanvragen om toegang te krijgen tot de beschikbare middelen van het NPG.

Om uitvoering te kunnen geven aan de versterkings- en perspectiefprojecten zijn middelen nodig waarvoor (voorbereidings)kredieten of susbidiebedragen beschikbaar moeten worden gesteld. Ook zijn er projecten waarvoor ruimtelijke procedures doorlopen moeten worden. Wanneer dit aan de orde is, wordt de gemeenteraad gevraagd om tot besluitvorming over te gaan.

124

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Paragraaf I. Eemsdelta in Balans

Begin 2020 werd een niet sluitende begroting verwacht en is zijn mogelijke bezuinigingen geïnventariseerd onder de noemer "Eemsdelta in Balans". Doel van deze actie was een structureel sluitende meerjarenbegroting. Het verwachte tekort werd voornamelijk veroorzaakt door oplopende lasten in het sociaal domein (o.a. jeugdzorg en Wmo). De concept bezuinigingsvoorstellen zijn het nieuwe college besproken. Het college heeft een set bezuinigingen voorgelegd aan de gemeenteraad. Deze voorstellen zijn verwerkt in deze begroting. De stuurgroep, de raadsklankbordgroep en ook gemeenteraad zijn tussentijds meegenomen in de ontwikkeling van het financieel perspectief van de gemeente Eemsdelta.

Ondanks een stevig pakket aan bezuinigingen, blijven de hoofdpunten uit het coalitieakkoord "Samen werken aan onze toekomst" overeind . Het uitgangspunt is om in 2024 een structureel en reëel sluitende meerjarenbegroting te hebben. Bezuinigingen zijn daarbij onvermijdelijk. Er wordt met het pakket aan bezuinigingen van iedereen een bijdrage gevraagd. Bezuinigingen op de ambtelijke organisatie zijn onderdeel van het pakket evenals de formatie van de wethouders. Verder is terughoudend omgegaan met het verhogen van belastingen. Daarbij is een tijdelijke compensatieregeling in het leven geroepen voor de OZB van niet-woningen en de rioolheffing (voor huurders in de voormalige gemeente Loppersum). De bezuinigingen ontzien de meest kwetsbare groepen in de samenleving zo veel mogelijk.

Dit heeft geleid tot de volgende bezuinigingen, die zijn verwerkt in de begroting 2021-2024 ("s" is een structurele bezuiniging, "i" is een incidentele bezuiniging of een incidentele extra last) :

i/s 2021 2022 2023 2024 2025 Programma 0. Bestuur en ondersteuning 205.700 213.700 221.700 230.400 230.400 Taakveld 0.1 Bestuur 200.500 208.500 216.500 225.200 225.200 Communicatie s 14.000 14.000 14.000 14.000 14.000 Besparing op communicatiemiddelen. Representatie- en vergaderkosten College van B&W s 14.000 22.000 30.000 38.700 38.700 Het representatieve deel vanuit college (deels) te schrappen, denk aan attenties ter ere van jubilarissen, herdenking etc. Formatie-omvang wethouders s 160.000 160.000 160.000 160.000 160.000 Begrote formatie 5,5 fte. Werkelijke formatie 4,35 fte. Geen geld voor nationale en internationale betrekkingen opheffen s 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 Budget opheffen, eventuele reis- en verblijfkosten uit de daarvoor bedoelde budgetten betalen. Taakveld 0.2 Burgerzaken 5.200 5.200 5.200 5.200 5.200 Legesverhoging huwelijken s 5.200 5.200 5.200 5.200 5.200 Het bedrag van de legesverordening in 2021 is al verhoogd, waardoor deze besparing al gerealiseerd is.

Programma 1. Veiligheid 837.542 1.355.794 1.744.796 2.094.798 2.300.750 Taakveld 1.1 Crisisbeheersing en brandweer 11.300 11.300 11.300 11.300 11.300 Efficiënter oefenen ihkv rampenbestrijding s 11.300 11.300 11.300 11.300 11.300 Rampenbestrijding, gezamenlijk optrekken met de regio en taakstelling VRG. Taakveld 1.2 Openbare orde en veiligheid 24.800 24.800 24.800 24.800 24.800 Minder budget voor opvang van zwerfdieren s 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 Besparen op de opvang van zwerfdieren. Afschaffen calamiteitenbudget OOV s 4.800 4.800 4.800 4.800 4.800 Bedoeld voor calamiteiten (ivm procedures). De gemeentewet voorziet hier echter al in.

125

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

i/s 2021 2022 2023 2024 2025 Programma 2. Verkeer, vervoer en waterstaat 550.000 805.000 1.055.000 1.305.000 1.515.000 Taakveld 2.1 Verkeer en Vervoer 550.000 805.000 1.055.000 1.305.000 1.515.000 Harmonisatie/ efficiency openbare ruimte 240.000 490.000 740.000 990.000 1.200.000 Besparing door harmonisatie en eficiency ten aanzien van de openbare ruimte. Minimaliseren beheer openbare ruimte versterkingslocaties 300.000 300.000 300.000 300.000 300.000 Terugschroeven van het onderhoudsniveau in de gebieden waar door versterking, sloop en nieuwbouw en herinrichting openbare ruimte de komende jaren wordt gewerkt Efficiënte inzet tractie s 10.000 15.000 15.000 15.000 15.000 Door efficiënte inzet van de tractie kan structureel worden bespaard op onderhoud en brandstoffen.

Programma 3. Economie 9.000 25.000 25.000 25.000 25.000 Taakveld 3.4 Economische promotie 9.000 25.000 25.000 25.000 25.000 Economische zaken s 9.000 25.000 25.000 25.000 25.000 Schrappen reiskosten en opzeggen huur pand Eemsmondgebouw

Programma 4. Onderwijs 25.000 53.000 78.000 103.000 103.000 Taakveld 4.2 Onderwijshuisvesting - 28.000 28.000 28.000 28.000 Privatiseren beheer en exploitatie gymlokalen s - 28.000 28.000 28.000 28.000 Onderzoek naar nadere invulling van deze bezuiniging. Combinatie van voorstel 17 en 20. Taakveld 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 25.000 25.000 50.000 75.000 75.000 Besparing op vervoer s - - 25.000 50.000 50.000 Besparing leerlingenvervoer Naschools activiteitenprogramma vervalt s 25.000 25.000 25.000 25.000 25.000 Het naschoolse activiteitenprogramma komt (grotendeels) te vervallen, beleid harmoniseren

Programma 5. Sport, cultuur en recreatie 65.000 141.750 255.750 330.750 330.750 Taakveld 5.1 Sportbeoefening en - bevordering - 68.000 132.000 207.000 207.000 Efficiency Sportaccommodaties s - 68.000 132.000 207.000 207.000 Onderzoek naar nadere invulling van deze bezuiniging. Combinatie van voorstel 17 en 20. Taakveld 5.3 Cultuurpresentatiecultuurproductie en cultuurparticipatie - - 50.000 50.000 50.000 Cultuur s 50.000 50.000 50.000 Bezuiniging op IVAK, op basis van cultuurvisie Budget archeologisch onderzoek vervalt s 15.000 15.000 15.000 15.000 15.000 Kosten voor onderzoeken opnemen in de begroting van projecten. Taakveld 5.5 Cultureel Erfgoed - 8.750 8.750 8.750 8.750 Versobering cultureel Erfgoed s 8.750 8.750 8.750 8.750 Keuzes maken in beleid en versobering van taken. Verplichte taken blijven in stand. Taakveld 5.6 Openbare bibliotheek 50.000 50.000 50.000 50.000 50.000 Bibliotheekwerk deels onderbrengen bij OAB s 50.000 50.000 50.000 50.000 50.000 € 50.000 jaarlijks dekken uit OAB-middelen.

Programma 6. Sociaal domein 615.742 1.493.144 2.093.146 2.293.148 2.289.100 Taakveld 6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 103.400 140.900 140.900 140.900 140.900 Afschaffen rolstoelbus s - 8.500 8.500 8.500 8.500 Afschaffen bijdrage rolstoelbus. Beleid harmoniseren. Lokaal sociaal beleid – i.r.t. dorpenbudget s 100.000 100.000 100.000 100.000 100.000 Versobering bijdragen aan dorpsbelangen, verenigingen, wijkraden, projecten leefbaarheid dorpen, subsidie buurtverenigingen en dorpenbudget, compensatieregelingen dorpshuizen, kosten Steunstees. Versobering uitvoering Wet inburgering en integratie s - 29.000 29.000 29.000 29.000 Subsidiering van activiteiten en migrantengroepen. Jeugd- en jongerwerk: geen vergoeding materialen/onderhoud s 3.400 3.400 3.400 3.400 3.400 Materiaalkosten en onderhoud (jeugd)gebouwen. Omdat deze jeugdactiviteiten grotendeels gestopt zijn of gebouwen zijn afgestoten levert deze maatregel een besparing op. Taakveld 6.2 Wijkteams 45.000 150.000 150.000 150.000 150.000 Minder expertise inhuren voor (on)afhankelijke cliëntondersteuning s - 105.000 105.000 105.000 105.000 Minder specialistische inzet bij Wmo en Participatie-wet. Versoberen innovatie sociaal domein s 45.000 45.000 45.000 45.000 45.000 Versoberen van initiatieven gericht op participatie om te komen tot innovatie samen met de inwoners en sociale partners.

126

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

i/s 2021 2022 2023 2024 2025 Taakveld 6.3 Inkomensregeling - 100.000 100.000 100.000 100.000 Armoedebeleid 100.000 100.000 100.000 100.000 Betreft bezuiniging op integraal armoedebeleid Taakveld 6.71 Maatwerk dienstverlening 18+ - 28.000 28.000 28.000 28.000 Mantelzorgcompliment versoberen s - 28.000 28.000 28.000 28.000 Halveren budget mantelzorgcompliment. Taakveld 6.72 Maatwerk dienstverlening 18- 180.000 180.000 480.000 480.000 480.000 Besparing jeugdzorg door inzet contractmanagement s - - 300.000 300.000 300.000 Besparing op de jeugdzorg is mogelijk door inzet van een contractmanager. Controle op afspraken met aanbieders. Inzet Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) bij de huisarts s 180.000 180.000 180.000 180.000 180.000 De besparing wordt gerealiseerd door het terugdringen van verwijzingen naar de specialistische jeugdzorg en het verlenen van directe en kortdurende zorg. Taakveld 6.9 Overig Sociaal 285.321 892.222 1.192.223 1.392.224 1.390.200 Werk en inkomen Eemsdelta inclusief s 75.000 150.000 150.000 150.000 150.000 Inzet 10 doelgroepers WSW binnen gemeentelijke organisatie. Herziening detacheringstarieven s 40.000 80.000 80.000 80.000 80.000 Markconform maken detacheringstarieven WSW die buiten organisatie werken. Productieopdrachten optimaliseren s 25.000 25.000 25.000 25.000 25.000 Verhogen winstgevendheid productie werkbedrijf Wmo Onderzoek scootmobielpool s - 15.000 15.000 15.000 Scootmobielpools gaan opzetten. Vervoerskosten individuele vergoeding s - - 10.000 10.000 10.000 Afschaffen vergoeding die nog in 1 voormalige gemeente werd gehanteerd. Strenger indiceren collectief vervoer en maatregelen beperken kilometerbudget s - 5.000 5.000 5.000 5.000 Kijken naar laternatieven en beter informeren clienten over stand van budget. Projectgelden uitvoeringsagenda s 175.500 202.500 177.500 177.500 177.500 Projecten op terrein van Wmo en jeugd onderzocht op actualiteit en bessparingsmogelijkheden OAB (extra) s 50.000 50.000 50.000 50.000 50.000 € 50.000 jaarlijks dekken uit OAB-middelen. (aanvulling op voorstel 27) Jeugd Sturing op omvang, kwaliteit eigen indicaties: basis op orde, afbakening jeugdhulp s -100.000 200.000 400.000 500.000 500.000 Het betreft strakker sturen op het proces omtrent de wettelijke taken individuele voorzieningen. Het verlenen en beschikken van jeugdhulp (onderhoudsplicht, naleving, motivering en zorgvuldigheidsbeginsel en het afgeven beschikkingen). De basiselementen van het proces dienen op orde te zijn. Het betreft ook strakker sturen op herindicaties. Vraagt eenmalige investering 100.000

Ernstige Enkelvoudige Dyslexie s -30.000 -10.000 20.000 50.000 50.000 Terugdringen kosten door vermindering aantal D scores cito toets groep 3 en 4. Elimineren van de “vals positieve” dyslectische leerlingen tot ca. 3,6%. Besparing kosten wijkteams s 7.000 7.000 7.000 7.000 7.000 Betreft huisvestingskosten en facilitaire onderdelen CJG Overig Cadanz s - 70.000 140.000 210.000 210.000 Er komt een bezuiniging op het structurele budget van Cadanz. Deze bezuiniging wordt nader uitgewerkt in de opdrachtverlening.

Programma 7. Volksgezondheid en milieu 54.021 143.922 253.923 253.924 251.900 Taakveld 7.1 Volksgezondheid 40.800 110.700 110.700 110.700 110.700 Inbesteden OGGZ coördinatie s 15.300 51.000 51.000 51.000 51.000 Door de coordinatie zelf uit te voeren, wordt geld bespaard. Vermindering kosten GGD s 5.400 11.000 11.000 11.000 11.000 kerntakendiscussie met de GGD. Verminderen kosten Jeugdgezondheidszorg GGD s 20.100 48.700 48.700 48.700 48.700 kerntakendiscussie met de GGD.

127

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

i/s 2021 2022 2023 2024 2025 Taakveld 7.4 Milieubeheer 61.200 61.200 111.200 111.200 111.200 Milieubeheer: budget vervalt s 25.300 25.300 25.300 25.300 25.300 Budget wordt geschrapt. Indien zich dit voordoet een budget regelen. Ongedierte en kadaververwerking/verontr.oppervlaktewater. s 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 Budget geheel laten vervallen. Incidentele externe expertise t.b.v. toezicht of handhaving: budget vervalt s 8.400 8.400 8.400 8.400 8.400 Indien van toepassing, aanvraag voor onderzoek indienen met een begroot bedrag. Algemeen beleid milieu s 22.500 22.500 72.500 72.500 72.500 Milieubeleid en energietransitie en Project Duurzaam Dynamisch Delfzijl Taakveld 7.5 Begraafplaatsen en crematoria -50.000 -30.000 30.000 30.000 30.000 Efficiency onderhoud en dienstverlening begraafplaatsen en crematoria s 20.000 30.000 30.000 30.000 Incidentele frictielasten i -50.000 -50.000 Herijken bestuurlijke doelstellingen betreffende beheer en exploitatie van de (lijkbezorging en) gemeentelijke begraafplaatsen met o.a.: harmoniseren beleid, verordeningen en reglementen, leges van o.a. grafrechten. Onderhoudsbijdrage bijzondere begraafplaatsen worden ontzien.

Programma 8. Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing 20.000 24.000 27.000 31.100 31.100 Taakveld 8.3 Wonen en bouwen 20.000 24.000 27.000 31.100 31.100 Huurdersverenigingen overdragen naar woningbouwverenigingen s - 4.000 7.000 11.100 11.100 Budget gefaseerd afbouwen. Welstandsluwe gebieden aanbieden s 7.500 7.500 7.500 7.500 7.500 Vermindering onderzoekskosten door het aanwijzen van welstandsluwe gebieden. Gebiedsontwikkeling: budget vervalt s 12.500 12.500 12.500 12.500 12.500 Betreft geen doelgericht budget. Het budget kan daarom vervallen.

Programma 9. Algemene dekkingsmiddelen 462.000 922.000 1.419.000 1.954.000 1.954.000 Taakveld 0.61 OZB woningen 167.000 345.000 546.000 783.000 783.000 Extra verhoging heffing OZB woningen s 167.000 345.000 546.000 783.000 783.000 De heffing OZB Woningen vanaf 2021 jaarlijks extra te verhogen met 2,5% tot uiteindelijk 10 % in 2024. Taakveld 0.62 OZB niet-woningen 245.000 497.000 763.000 1.061.000 1.061.000 Extra verhoging heffing OZB niet-woningen s 245.000 497.000 763.000 1.061.000 1.061.000 De heffing OZB niet Woningen vanaf 2021 jaarlijks extra te verhogen met 2,5% tot uiteindelijk 10 % in 2024 Taakveld 0.8 Overige baten en lasten 50.000 80.000 110.000 110.000 110.000 Verlaging stelpost "Onvoorziene uitgaven" s 50.000 80.000 110.000 110.000 110.000 Post onvoorzien ramen o.b.v. de richtlijnen en uitgangpunten begroting (€ 2,50 x 46.000 inwoners) en geen post onvoorzien voor structurele uitgaven.

128

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

i/s 2021 2022 2023 2024 2025 Programma 10. Overhead 348.600 1.202.650 2.397.350 3.251.250 3.251.250 Taakveld 0.4 Overhead 348.600 1.202.650 2.397.350 3.251.250 3.251.250 Verlaging kosten financieel beheer s - 33.000 33.000 33.000 33.000 Minder gebruik van ondersteuning en expertise derden. Efficienter onderhoud en beheer Gemeentewerken/klein materieel s - 20.000 40.000 59.000 59.000 Incidentele frictielasten i -25.000 -25.000 Kostenbesparing door efficiëntie bedrijsvoering, contracten samenvoegen en verduurzaming.

Incidentele besparing hardware i 125.000 90.400 15.100 - - Incidentele besparing hardware door omschakeling naar mobiele omgeving zonder meerkosten, investeringsplan en goede aanbestedingsvoorwaarden. Besparing software / applicaties s - 100.000 200.000 300.000 300.000 Efficiency door vermindering van het aantal applicaties a.g.v. de toekomstgerichte lijn. De appl.&bestandsomgeving is robuust en extern ondergebracht. Vermindering kopieer- en drukwerk door digitaal/thuiswerken s 20.700 20.700 20.700 20.700 20.700 Besparing op het drukwerk door digitalisering en meer thuiswerken (ook structureel). Versobering catering s 30.000 60.000 60.000 60.000 60.000 Uitkomsten van aanbesteding koffie- en theevoorzieningen. Sobere broodjes bij overleggen, alleen bij overleggen college/raad met externen luxere broodjes.

Beperking aanschaf kantoorbenodigdheden s 5.000 10.000 10.000 10.000 10.000 Minder kantoorbenodigdheden door meer thuis en meer digitaal te werken. Efficiencyvoordelen op postbehandeling s 7.900 15.800 15.800 15.800 15.800 Bundelen contracten postbezorging en waar mogelijk meer digitaliseren. Elimineren dubbelingen abonnementen en vakliteratuur s 38.500 77.000 77.000 77.000 77.000 Opzeggen van overbodige abonnementen. Versoberen kosten algemeen personeelsbeleid s 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000 Versobering personele activiteiten, geen einde-/nieuwjaarsfeest, versoberen kadootjes afscheid etc. Verminderen adviezen afwikkeling exittrajecten s 40.000 40.000 40.000 40.000 40.000 Geen juridisch advies bij externe partijen, binnen eigen organisatie oplossen. Project organisatieontwikkeling en samenwerking s 55.000 55.000 55.000 55.000 55.000 Geen trainingen/ontwikkeling meer op specifiek gebied (bv omgevingswet) en niet meer op het gebied van systemen. Verminderen reiskostenvergoeding s 31.500 31.500 31.500 31.500 31.500 Afname reiskosten door minder reisbewegingen a.g.v. meer digitaal vergaderen. Minder gebruik van juridische adviezen s - 29.250 29.250 29.250 29.250 Verlaging inzet externe juridische expertise voor complexe casuïstiek. Personeel s - 625.000 1.750.000 2.500.000 2.500.000 Algemene efficiencytaakstelling. Externe benchmark inzetten.

Koppelkansen Aardbevingen de Baas Koppelkansen Aardbevingen de Baas 500.000 1.000.000 1.500.000 1.500.000 1.500.000 Koppelkansen op het gebied van NPG en inpassingskosten

TOTAAL BEZUINIGINGEN 2.844.300 5.943.500 9.245.200 11.196.900 11.398.800 Deze bezuinigingen monitoren wij en wij informeren de raad hierover (reguliere P&C-cyclus).

129

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

FINANCIËLE BEGROTING

Bij het opstellen van de programmabegroting wordt rekening gehouden met het vastgesteld gemeentelijk financieel kader. Bovendien wordt ook het toetsingskader van de toezichthouder betrokken bij het opstellen van de conceptbegroting. Gemeentelijke financiële nota's en verordeningen Naast de geldende weten regelgeving, houden wij bij het opstellen van de Programmabegroting 2021-2024 rekening met de verordeningen van de gemeente Eemsdelta, waaronder de financiële verordening (artikel 212), nota waardering en afschrijving van de activa en de nota Reserves en voorzieningen. Besluitvorming De besluiten, met een meerjarig financieel effect, die de raden tot en met zomerreces 2020 heeft genomen, zijn verwerkt in de begroting. Prijsstijging goederen en diensten Bij de raming van bestaand beleid is het uitgangspunt:

- Het handhaven van de nullijn. - Autonome ontwikkelingen mogen worden meegenomen in de raming. - Het loon- en prijspeil in de meerjarenraming is gelijk aan het loon- en prijspeil van het begrotingsjaar 2021. - We hanteren constante prijzen. De algemene uitkering vanuit het gemeentefonds wordt berekend met behulp van constante prijzen. - Subsidies worden in beginsel niet gecorrigeerd met de prijsontwikkelingen, tenzij er meerjarige afspraken zijn gemaakt. - Voor de grondexploitatie worden de uitgangspunten separaat voorgelegd. - De huren en pachten worden geïndexeerd volgens de consumentenprijsindex van het CBS.

Onvoorziene uitgaven Voor onvoorziene uitgaven wordt jaarlijks per inwoner € 2,50 in de begroting opgenomen. Structureel is er een budget van € 115.000 geraamd. Investeringen, rente en afschrijving • De rente en afschrijvingslasten worden voor het eerst geraamd in de begroting volgend op het jaar dat een investeringswerk is afgesloten en gereed gemeld. • In de begroting 2021 wordt uitgegaan van een intern rente rekentarief die wordt berekend op basis het gemiddeld rentepercentage over de leningen die wij bij derden hebben uitstaan. Dit intern rentepercentage wordt gehanteerd voor bestaande en nieuwe investeringen en voor eigen financieringsmiddelen. • De vrijvallende kapitaallasten van de afgeschreven investeringen komen ten gunste van het begrotingssaldo. Investeringen worden conform de huidige meerjarenbegrotingen van de drie gemeenten opgenomen.

130

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Personeelskosten De loonkosten van het gemeentelijk personeel worden op basis van toegekende formatie per 1 januari 2021 berekend. Ten einde de salarisbegroting 2021 te kunnen berekenen dient het volgende in acht te worden genomen:

• per 1 januari 2021 loopt de huidige cao af; • basis voor de berekening van de salarisbegroting 2021 conform het nieuwe functieboek Eemsdelta; • groei van de individuele loonontwikkeling (jaarlijkse periodieken en uitloopschalen) wordt voor 2020 geprognosticeerd op 0,20%; • de verwachting is dat de lonen in 2021 met 3,15% stijgen; • verwacht wordt dat in 2021, de premies voor pensioen en WW reparatie verder stijgen. De stijging van de werkgeverslasten pensioen wordt op 0,9% geraamd en de WW reparatie op 0,1%; • met de salarisbegroting 2020 als basis wordt dan ook met de volgende loonontwikkeling rekening gehouden voor de salarisbegroting 2021:

- nominale loonkostenontwikkeling 3,15%

- individuele loonontwikkeling 0,20%

- werkgeverslasten 1,00%

Totale stijging 4,35%

Bijdrage Verbonden Partijen De verbonden partijen dienen jaarlijks de begroting in bij de gemeente ter goedkeuring. De goedgekeurde begroting wordt verwerkt in de gemeentelijke programmabegroting in een aparte paragraaf over de verbonden partijen. Over het algemeen hanteren de verbonden partijen een prijsindexatie die past binnen onze uitgangspunten. Inkomsten (diensten, belastingen en heffingen) • De tarieven voor diensten worden in elk geval gecorrigeerd met de in de Meicirculaire van het Gemeentefonds genoemde prijsontwikkelingen; • voor de OZB, rioolheffingen, afvalstoffenheffingen, reinigingsheffingen, leges en rechten zullen we conform de nog op te stellen uitgangspunten van de harmonisatie belastingen volgen, tenzij het financieel perspectief anders uitwijst; • diensten voor derden worden apart berekend. Schaalvoordelen in begroting Eemsdelta 2021 Bij het samenvoegen van de begroting Eemsdelta worden de volgende uitgangspunten gehanteerd voor beïnvloedbare kosten:

1. mutaties worden opgenomen als gevolg van de meicirculaire, loonontwikkeling, rente en afschrijvingslasten, contractuele verplichten en ontwikkeling van gemeenschappelijke regelingen; 2. budgetten met direct schaalvoordeel worden samengevoegd met: a. een schaalvoordeel van 30% of; b. een schaalvoordeel van 50%; 3. samenvoeging van de budgetten die niet direct schaalvoordeel opleveren (glijdend schaalvoordeel) worden samengevoegd met een schaalvoordeel;

131

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

a. van 15% in het eerste jaar oplopend naar 30% in het tweede jaar of; b. van 25% in het eerste jaar oplopend naar 50% in het tweede jaar; 4. samenvoegen huidige budgetten zonder schaalvoordelen, worden overgenomen conform de huidige ramingen; 5. boordeling financiële consequenties uit de financiële verordening 212 en schaalvoordelen komen ten gunste van het begrotingssaldo.

132

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Uiteenzetting financiële positie De uiteenzetting van de financiële positie bevat een raming voor het begrotingsjaar van de financiële gevolgen van het bestaande en nieuwe beleid dat in de programma's is opgenomen. Verder besteden we aandacht aan:

• de financiële analyse van de programmabegroting; • arbeidsrechtelijk gerelateerde verplichtingen; • de loonkostenstijging; • de investeringen en financiering; • het verloop van de reserves en de voorzieningen; • verlofstuwmeren.

Voor het verklaren van de verschillen is uitgegaan van een analyse tussen de cijfers uit de meerjarenbegroting 2020 van de voormalige gemeenten en de financiële stand van de actuele begroting 2021. Hiermee doen we recht aan het analyseren van de cijfers tussen het laatste informatiemoment en aan de meest actuele geraamde financiële situatie. Een en ander houdt in dat we de verschillenanalyses voor de beoordeling van de financiële positie op het niveau van de kostensoorten presenteren. Financiële analyse programmabegroting Huidig begrotingssaldo laat het volgende beeld zien ten opzichte van de ADL-begrotingen 2020 (hierin zijn de bezuinigingen nog niet verwerkt):

Omschrijving 2021 2022 2023 2024 2025

A Begrotingssaldo cfm prim. begroting 2020 690.000 770.000 520.000 520.000 520.000 B consolidatie begrotingen drie gemeenten -404.000 -404.000 -404.000 -404.000 -404.000 C Algemene uitkering gemeente Eemsdelta volgens december circulaire -799.000 -14.000 -243.000 -659.000 -356.000 D Algemene uitkering, krimpgelden 1 jaar langer; ingezet als alg dekkingmiddel 1.203.000 E Schaalvoordelen budgetten 581.000 874.000 890.000 890.000 890.000 F Functieboeken I en II 149.000 149.000 149.000 149.000 149.000 G Cao stijging loonkosten 2021 (neutraal, dekking Algemene uitkering) -1.728.000 -1.728.000 -1.728.000 -1.728.000 -1.728.000 H Stijging Algemene uitkering (loonindex) 1.728.000 1.728.000 1.728.000 1.728.000 1.728.000 I Ontwikkelingen gemeenschappelijke regelingen/verbonden partijen -267.000 -309.000 -175.000 -175.000 -175.000 J Effecten meerjaren prognose * Hogere kosten Sociaal Domein Jeugd (incl BUIG) -2.993.000 -2.993.000 -2.993.000 -2.993.000 -2.993.000 * Hogere kosten WPF -1.083.000 -1.083.000 -1.083.000 -1.083.000 -1.083.000 * Hogere kosten onderhoud Kapitaalgoederen 0 -225.000 -398.000 -570.000 -1.000.000 * Lagere ontvangst uitkering BUIG 0 0 0 0 0 * Harminisatie subsidies 0 0 0 0 0 K Harmonisatie gemeentelijke belastingen * Lagere OZB-opbrengst niet woningen (tijdelijk) pm pm pm pm pm * Compensatie OZB niet-woningen Loppersum pm pm pm pm pm * Invoeren toeristenbelasting in geheel Eemsdelta pm pm pm pm pm L Voorzichtigheidsbeginsel gehanteerd bij de twee bezuinigingsmaatregelen -1.150.000 -1.600.000 -1.800.000 -2.000.000 -2.000.000 M Herindelingsbegroting incl Frictiekosten (budgettair neutraal verwerkt) 0 0 0 0 0 N Salarissen vast personeel ten laste van lumpsum 0 0 0 0 -1.413.000 Opname vast personeel (14fte AdB) in organisatie 0 0 0 0 1.413.000 O Structurele gevolgen uit de rapportages 2020/ jaarrekening 2019 -1.385.000 -1.385.000 -1.385.000 -1.385.000 -1.385.000 P autonome ontwikkelingen -1.213.000 -813.000 -572.000 -544.000 -544.000 Q Indexatie belastinginkomsten 241.000 194.000 146.000 146.000 146.000 R Harmonisatie activa en ontwikkelingen kapitaallasten -52.000 -81.000 92.000 -186.000 -430.000 S Geldleningen 41.000 87.000 426.000 606.000 606.000 T Overige ontwikkelingen * Harmonisatie arbeidsvoorwaarden pm pm pm pm pm

Begrotingssaldo stand -6.441.000 -6.833.000 -6.830.000 -7.688.000 -8.059.000

133

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

De begroting 2021 sluit (voor verwerking van de bezuinigingen) met een negatief saldo voor 2021, maar ook meerjarig is de begroting nog niet in balans. Er is geen structureel en reëel evenwicht. Structureel evenwicht wil zeggen dat alle structurele uitgaven gedekt zijn door structurele inkomsten. Reëel evenwicht betekent dat onze ramingen in de begroting volledig, realistisch en haalbaar zijn.

In de begroting zijn bezuinigingen verwerkt waardoor de begroting wel weer structureel en reëel in evenwicht is in 2023 en 2024.

Per onderdeel uit bovenstaand financieel perspectief wordt hieronder een korte toelichting gegeven.

A Begrotingssaldo conform primaire begroting 2020

Dit is een optelling van de primaire begrotingen van de ADL-gemeenten 2020-2023. Het voordelig saldo van € 520.000 in 2023 is aangemerkt als structureel.

B Consolidatie begrotingen

Dit betreft voornamelijk onderlinge verrekeningen die niet geheel aansloten in de ADL-begrotingen 2020-2023. Na consolidatie ontstonden deze administratieve verrekenverschillen. Het betreft onder anderen de doorbelasting van GemCC en de doorbelasting van personeelskosten. Uiteindelijk resulteert dit in een structureel nadeel van € 404.000.

C Algemene uitkering

De totale algemene uitkering Eemsdelta valt lager uit dan de som van de drie algemene uitkeringen. Dit komt o.a. omdat elke gemeente een vast basisbedrag ontvangt. Doordat nu drie gemeenten samengaan, vervalt twee keer dat vaste bedrag. Ook vinden er nog enkele andere "kortingen" plaats. Zo worden de plaatsen Appingedam en Delfzijl nu gezien als één kern, gezien de te geringe afstand tussen de plaatsen. De decembercirculaire 2020 is verwerkt in de begroting. Het nadeel bedraagt € 356.000 in 2025. De mogelijke financiële effecten van de herijking gemeentefonds zijn hierin nog niet verwerkt.

D Algemene uitkering - Krimpgelden

De ADL-gemeenten ontvingen tot en met 2020 een bijdrage krimp. De looptijd tot en met 2020 is met één jaar verlengd (dit is opgenomen in de septembercirculaire 2020), in verband met het uitstel van de herijking gemeentefonds. Hierdoor ontstaat een incidentele extra bate van € 1.203.000). Deze incidentele bate wordt in 2021 als algemeen dekkingsmiddel ingezet. Het is nog niet duidelijk is of er ook na 2021 een nieuwe periode aan krimpmiddelen beschikbaar wordt gesteld. We verwachten dat hierover in de loop van 2021 meer duidelijkheid ontstaat.

E Schaalvoordelen budgetten

Bij het samenvoegen van de begrotingen van de ADL-gemeenten treden ook schaalvoordelen op. In de nieuwe gemeente is er maar één gemeentelijke website nodig, hoeft de accountant maar één jaarrekening te controleren, etc. Dit levert een structureel schaalvoordeel op van € 890.000. De handelswijze in vastgelegd in de in mei vastgestelde uitgangspunten en richtlijnen van de begroting Eemsdelta.

F Functieboek I en II

Dit betreft het verschil tussen het functieboek (I en II) en de begrootte salarisbedragen in huidige vastgestelde individuele begrotingen.

134

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

G Cao stijging lonen en

H Dekking algemene uitkering

We verwachten dat de loonkosten in 2021 ten opzichte van ten opzichte van 2020 met 4,35% stijgen. De index is vastgelegd in de uitgangspunten en richtlijnen van de begroting Eemsdelta Dit veroorzaakt een stijging van loonkosten van € 1.728.000. We gaan uit dat deze stijging volledig wordt gecompenseerd via een stijging van de algemene uitkering (stijging accres).

I Ontwikkelingen gemeenschappelijke regelingen en samenwerkingsverbanden

Dit betreffen de bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen waaraan de gemeente Eemsdelta deelneemt en die niet opgaan in de nieuwe gemeente, zoals de VRG en de ODG Jaarlijks stijgt de gemeentelijke bijdrage aan deze gemeenschappelijke regelingen omdat een deel van de vaste kosten van deze gemeenschappelijke regelingen stijgt, zoals de personeelskosten door o.a. een cao-stijging. Per saldo levert dit een extra structurele last op van € 175.000. De kosten van de ANG en OMRIN kunnen de eerste twee jaren niet worden meegenomen in de afvalstoffenheffing, omdat de afvalstoffenheffing naar verwachting pas per 2023 kan worden geharmoniseerd. In de tussentijd mogen de huidige tarieven voor afvalstoffenheffing niet worden verhoogd. Vanaf 2023 bij de harmonisatie van de tarieven wordt de toename van de kosten wel volledig meegenomen in de afvalstoffenheffing.

J Effecten meerjarenprognose

Hogere kosten Sociaal Domein Jeugd (incl. BUIG)

Op basis van een recente prognose van de kostenontwikkeling 2020 van de jeugdzorg (ZIN en PGB jeugd) lijkt het huidige budget van de ADL-gemeenten onvoldoende. De kosten voor ZIN (Zorg in Natura), inclusief het solidaire deel, indexatie met 2,5% en overige bijkomende kosten wordt het benodigde budget geschat op € 19,2 miljoen. De lasten voor de PGB jeugd worden geschat op € 891.000.

Op basis van de prognose van april 2020 (inclusief indexering en solidaire deel) is het benodigd budget voor ZIN in 2021 € 19,2 miljoen. Dit is een stijging van € 3 miljoen, dit betekent een nadelig financieel effect van € 3 miljoen.

Hogere kosten Werkplein Fivelingo (effect integratie GR in Eemsdelta).

De begroting is aangepast om in te kunnen spelen op o.a. de gevolgen van de Corona-crisis. Het Rijk heeft de TOZO-regeling in het leven geroepen voor de ZZP'ers. Het aantal mensen in de uitkering zal toenemen door de crisis. De primaire begroting van het Werkplein was niet juist verwerkt in de primaire begrotingen van de ADL-gemeenten. Hierdoor is het budget voor de uitvoeringskosten € 500.000 te laag geraamd. Een deel van de extra lasten zijn incidenteel van aard en een deel structureel. De structurele extra lasten bedragen € 583.000 (naast de € 500.000 uitvoeringskosten). De extra lasten zitten op de onderdelen minimabeleid (voornamelijk verstrekkingen), de uitvoeringskosten en begeleide participatie).

Hogere kosten onderhoud kapitaalgoederen

In het meerjarenperspectief is uitgegaan van een stelpost van € 1 miljoen per jaar voor extra lasten voor onderhoud en vervanging van kapitaalgoederen in de nieuwe gemeente. Ondertussen is een eerste theoretische verkenning gedaan van de noodzakelijke vervangingsinvesteringen. Het nieuwe

135

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021 team moet deze verkenning nog nader uitwerken. De werkplanning voor 2021 wordt momenteel opgesteld en daarnaast lopen de geplande vervangingswerken 2020-2021 door. We gaan ervan uit dat er voor vervanging van kunstwerken structureel € 2 miljoen extra nodig is, voor wegen in 2021 € 500.000 en vanaf 2022 jaarlijks € 1 miljoen extra nodig. Voor groen vervangingen zijn voor 2021 investeringskredieten beschikbaar maar vanaf 2022 houden we rekening met een extra jaarlijkse vervanging van € 500.000. Voor riolering gaan we voorlopig uit van een extra jaarlijkse investering van € 1 miljoen. De kapitaallasten hiervan worden vanaf 2022 gedekt uit het tarief van de rioolheffing. De kapitaallasten van de extra investeringen in kunstwerken, wegen en groen leiden tot een extra kapitaallast die oploopt van € 225.000 in 2022 naar € 1 miljoen in 2025.

K Harmonisatie gemeentelijke belastingen

In 2021 stelt de nieuwe gemeenteraad de OZB-tarieven vast. In o.a. de raadsklankbordgroep is gesproken over een mogelijke compensatieregeling voor niet-woningen in Loppersum. Ook is gesproken over het invoeren van toeristenbelasting in de gehele gemeente Eemsdelta in 2021. Beide onderdelen zijn in de begroting op p.m. gezet.

L Voorzichtigheidsbeginsel bezuinigingsmaatregelen

Om de begroting 2020-2023 sluitend te krijgen hebben de gemeente Delfzijl en Loppersum een pakket aan bezuinigingen dan wel kostenreducties vastgesteld dan wel begrotingstechnisch verwerkt op het sociaal domein. Het totaal te bezuinigen bedrag bedraagt structureel € 2.000.000 en in project Eemsdelta in Balans wordt invulling gegeven aan de taakstelling.

M Herindelingsbegroting

De herindelingskosten worden volledig bekostigd uit het herindelingsbudget.

N Salarissen vast personeel ten laste van lumpsum

Het programma Aardbevingen de Baas bestaat uit een vaste formatie van 14 fte (loonsom € 1.413.000). Aangezien deze formatie exclusief werkzaam is voor het programma Aardbevingen de Baas, worden deze loonkosten bekostigd uit de lumpsum gedurende de looptijd van de lumpsum (periode 2021-2024). Vanaf 2025 zal de dekking voor de 14 fte programma Aardbevingen de Baas structureel moeten worden gedekt vanuit de loonsom.

O Structurele gevolgen eerste rapportage ADL-gemeenten 2020 en jaarrekeningen 2019

De ADL-gemeenten maken tweemaal per jaar een financiële rapportage op, op basis waarvan de budgetten in de huidige begroting worden bijgesteld. Structurele (niet begrootte) effecten van de eerste rapportage 2020, tweede rapportage 2020 en de jaarrekening 2019 werken door in de begroting van de gemeente Eemsdelta.

P Autonome ontwikkelingen

De autonome ontwikkelingen geven een structureel nadeel van € 544.000. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door indexatie van de kosten die worden gemaakt voor begeleiding en groepsbegeleiding (nadeel € 90.000), stijging van de werkgeverslasten (nadeel € 234.000) en de raad heeft in gestemd met de voorgesteld zienswijze op de conceptbegroting raad en griffie Eemsdelta 2021 vanuit de raadsklankbordgroep (nadeel € 110.000). Naast deze structurele middelen zijn er in 2021 incidenteel lasten voor de Omgevingswet (€ 400.000), conceptbegroting raad en griffie (€ 62.500) en voor seizoensarbeid (€ 250.000).

136

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Q Indexatie belastinginkomsten

De belastinginkomsten worden geïndexeerd (1,8%) conform de uitgangspunten van de begroting. Dit levert een structureel voordeel op van € 146.000.

R Harmonisatie vaste activa en reserves en voorzieningen

De harmonisatie van de vaste activa in combinatie met de harmonisatie van de reserves en voorzieningen geeft een nadelig resultaat van € 430.000 in 2025. Het nadeel komt doordat de begroting 2021 voor de uitvoering van het programma Aardbevingen de Baas zo is ingericht dat deze aansluit met de jaarlijks te ontvangen lumpsumvergoeding over de periode 2021-2024. Op deze wijze kunnen we begrotingstechnisch invulling geven aan de opgave. Het jaarlijks aanwenden van de huidige reserve NPG (€ 1,7 mln.) voor een bedrag van € 0,5 mln komt te vervallen in 2025. Hierdoor ontstaat nadeel. De harmonisatie van de afschrijvingstermijnen zijn geüniformeerd. Dit levert een voordeel op in de afschrijvingslasten.

S Geldleningen

Het voordeel (€ 87.000 in 2021 oplopend naar € 606.000 in 2024) op de rentelasten is te verklaren doordat we geen lening hoeven aan te trekken tot 2024. Uit de liquiditeitsprognose blijkt dat we de komende jaren als gemeente Eemsdelta niet hoeven te lenen. In afzonderlijke begrotingen was dit nog wel het geval.

T Overige ontwikkelingen

Over een aantal onderwerpen moet nog definitieve besluitvorming plaatsvinden in de nieuwe gemeente Eemsdelta en daarom zijn deze onderwerpen eerst als p.m.-post opgenomen in de begroting. Dit betreft o.a. het harmoniseren van de arbeidsvoorwaarden.

Hiernaast moeten mogelijk voorzieningen worden ingesteld voor wachtgelden bestuurders en personeel. Beide voorzieningen worden, indien van toepassing, gevormd via een eenmalige dotatie en dit verwerken wij in de jaarrekeningen 2020 van de ADL-gemeenten, aangezien wij verwachten begin 2021 zicht te hebben of er een voorziening gevormd moet worden en wat de omvang zal zijn.

137

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Arbeidsrechtelijk gerelateerde verplichtingen We geven inzicht in de jaarlijks terugkerende aan arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume. Hiermee bedoelen we de aanspraken op toekomstige uitkeringen door huidig dan wel voormalig personeel. Jaarlijks nemen we de verplichtingen op in de begroting. De arbeidskosten (loonkosten) 2021 zijn gebaseerd op het loonpeil per 1 januari 2021 en de vastgestelde formatieomvang.

Omvang ambtelijke organisatie

De formatie omvang die is opgenomen in de begroting bedraagt 552,23 fte. Bij de uitgangspunten voor de ramingen hebben we aangegeven een verwachte stijging van de loonkosten te verwerken in de begroting. Tot op heden is er nog geen akkoord gesloten over een nieuwe cao die de verwachte loonstijging veranderd.

Wachtgelden/pensioenen bestuurders

Door burgemeester- en/of wethouder wisselingen kunnen wachtgeldverplichtingen voor de komende jaren ontstaan. De verplichtingen zijn opgenomen in de begroting van baten en lasten. Jaarlijks beoordelen wij of de voorziening toereikend is om aan de verplichtingen te kunnen voldoen. Het niveau van de voorziening is op peil. Voor gewezen bestuurders die niet onder de APPA (Algemene wet politieke ambtsdragers) vallen en waarvoor wel verplichtingen bestaan, is naar verwachting sprake van een jaarlijks gelijkblijvend volume. Om deze reden is hiervoor geen voorziening gevormd.

Soort verplichting Omvang Opgenomen in Opmerking voorziening per de exploitatie 1 januari 2021

Voorziening is Wachtgelden bestuurders € 252.000 toereikend

Voorziening is Pensioenen bestuurders (APPA) € 2.222.000 toereikend

Pensioenen bestuurders (niet APPA) € 210.000

Verlofstuwmeren

Ter voorkoming van het ontstaan van verlofstuwmeren kan een medewerker maximaal 72 uren bij een fulltime dienstverband meenemen naar een volgend jaar. Daarnaast biedt de cao-gemeenten de medewerkers de mogelijkheid om maximaal 72 uren per jaar te verkopen en 144 uur te kopen bij een fulltime dienstverband. Naar verwachting is sprake van een jaarlijks gelijkblijvend volume, zodat hiervoor geen voorziening is gevormd.

138

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Investeringen en financiering Investeringen

De op de staat van activa opgenomen investeringen in zowel investeringen met een economisch nut als investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut, waarderen wij netto. Dit houdt in dat we bijdragen van derden op de investeringen in mindering brengen. Dit doet zich voornamelijk voor bij de uitvoering van het integraal investering programma en de onderwijstransitie. De boekwaarde van de investeringen inclusief de grondexploitatie op 1 januari 2021 bedraagt € 214,3 miljoen.

Financiering

De financieringspositie is als volgt opgebouwd:

Langlopende geldleningen € 91,2 miljoen

Rekening Courant € 3,7 miljoen

Reserves en Voorzieningen € 62,1 miljoen

Er is sprake van een financieringstekort van 57 miljoen. Zie ook de paragraaf financiering. Reserves en voorzieningen Het saldo van de reserves en voorzieningen bedraagt per 1 januari 2021 € 60,0 miljoen. De geraamde mutaties in 2021 bedragen € 4,3 miljoen (voornamelijk door het tekort van de begroting 2021 van € 3,6 miljoen). Het geraamde saldo aan het einde van 2021 bedraagt dan € 55,7 miljoen.

De omvang van de voorzieningen is voldoende om aan gerelateerde verplichtingen te kunnen voldoen. Met andere woorden: de voorzieningen zijn op peil.

139

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht baten en lasten per programma Programma Begroting 2021 Begroting 2022 (Bedragen * € 1.000) Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Bestuur en ondersteuning 953 6.912 -5.959 619 6.189 -5.570 Veiligheid 10.831 15.628 -4.797 9.411 14.081 -4.670 Verkeer, vervoer en waterstaat 227 8.933 -8.707 227 9.154 -8.927 Economie 189 1.460 -1.271 189 1.093 -904 Onderwijs 4.055 9.400 -5.345 4.085 9.358 -5.273 Sport, cultuur en recreatie 865 13.771 -12.906 865 13.986 -13.121 Sociaal domein 30.533 89.219 -58.686 30.475 87.899 -57.424 Volksgezondheid en milieu 12.147 13.889 -1.742 12.343 13.848 -1.504 Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing 56.026 59.479 -3.452 56.632 62.116 -5.484 Overhead 250 20.152 -19.902 250 18.711 -18.461 Algemene dekkingsmiddelen: Lokale heffingen 17.678 1.303 16.375 18.059 1.303 16.756

Algemene uitkeringen 99.968 - 99.968 97.159 - 97.159 Dividend 915 32 884 915 32 884 Saldo financieringsfunctie 2.742 95 2.647 3.425 95 3.330 Overige algemene dekkingsmiddelen 55 42 13 55 40 15 Vennootschapsbelasting - 10 -10 - 10 -10 Onvoorzien - 1.302 -1.302 - 115 -115 Totaal saldo van baten en lasten 237.434 241.625 -4.191 234.709 238.028 -3.318 Reservemutaties programma 0 ------Reservemutaties programma 1 927 - 927 927 - 927 Reservemutaties programma 2 494 594 -100 450 614 -164 Reservemutaties programma 3 270 70 200 - 70 -70 Reservemutaties programma 4 - 30 -30 - 89 -89 Reservemutaties programma 5 ------Reservemutaties programma 6 ------Reservemutaties programma 7 ------

Reservemutaties programma 8 - 403 -403 2.102 277 1.825 Reservemutaties algemene dekkingsmiddelen ------Totaal mutaties reserves 1.691 1.096 594 3.478 1.049 2.429 Resultaat van de begroting van baten en lasten 239.125 242.721 -3.597 238.188 239.077 -889

140

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Programma Begroting 2023 Begroting 2024 (Bedragen * € 1.000) Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Bestuur en ondersteuning 584 6.165 -5.581 549 6.121 -5.572 Veiligheid 9.411 14.080 -4.670 9.411 14.001 -4.590 Verkeer, vervoer en waterstaat 227 9.162 -8.936 227 9.357 -9.130 Economie 189 1.091 -902 189 1.069 -881 Onderwijs 4.085 9.476 -5.391 4.085 9.442 -5.356 Sport, cultuur en recreatie 768 13.494 -12.726 768 13.410 -12.642 Sociaal domein 30.475 87.113 -56.638 30.475 87.105 -56.629

Volksgezondheid en milieu 12.588 13.826 -1.239 12.714 13.940 -1.226 Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing 55.498 59.105 -3.607 48.901 52.402 -3.501 Overhead 250 16.904 -16.654 250 16.074 -15.824 Algemene dekkingsmiddelen: Lokale heffingen 18.566 1.303 17.263 19.101 1.303 17.798 Algemene uitkeringen 96.563 - 96.563 96.147 - 96.147 Dividend 915 32 884 915 32 884 Saldo financieringsfunctie 3.520 95 3.425 3.728 95 3.633 Overige algemene dekkingsmiddelen 55 44 11 55 40 15 Vennootschapsbelasting - 10 -10 - 10 -10 Onvoorzien - 116 -116 - 116 -116 Totaal saldo van baten en lasten 233.693 232.016 1.677 227.514 224.514 3.000 Reservemutaties programma 0 ------Reservemutaties programma 1 927 - 927 591 - 591 Reservemutaties programma 2 520 614 -94 695 614 81 Reservemutaties programma 3 - 70 -70 - 70 -70 Reservemutaties programma 4 62 - 62 54 - 54 Reservemutaties programma 5 ------Reservemutaties programma 6 ------Reservemutaties programma 7 ------Reservemutaties programma 8 100 186 -86 - 147 -147 Reservemutaties algemene dekkingsmiddelen ------Totaal mutaties reserves 1.609 870 739 1.340 831 509 Resultaat van de begroting van baten en lasten 235.301 232.886 2.415 228.854 225.345 3.509

141

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht baten en lasten per taakveld

142

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

143

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht incidentele baten en lasten per programma In onderstaand schema zijn de volgende incidentele geraamde lasten en baten van enige omvang gesaldeerd per programma.

Overzicht incidentele baten en lasten (art. 19c en 23b BBV)

(Bedragen * € 1.000) Incidentele lasten 2021 2022 2023 2024 0) Bestuur en ondersteuning 562 - 69 69 Accountantslasten (010.05) 168 Herindeling (010.99) 325 Verkiezingen (020.06) 69 69 69 1) Veiligheid 4.300 - - - Jongerenwerker (120.01) 30 Stadstoezicht, applic. (120.05) 97 Aardbevingsdos./ pers. (120.08) 4.173 2) Verkeer, vervoer en waterstaat 189 305 215 390 Bruggen 2021 (210.10) 189

Bruggen 2022 (210.10) 145 Beschoeiing Langerijp (240.01) 215 390 Baggeren vijver (240.01) 160 3) Economie 370 20 20 - Citypas (310.01) 20 20 20 Delfsail (340.03) 350 4) Onderwijs 391 391 605 605 Kapl.VO (sloop) (420.02) 391 391 DDO/ Campus (420.02) 605 605 5) Sport, cultuur en recreatie 204 170 - - Gezond in Bewegen (510.01) 34 Loonkosten Eelwerd (520.01) 70 70 Sporthal Eelwerd (sloop) (520.01) 100 100 6) Sociaal domein 236 - - -

Project de Inzet (620.04) 42 Beschermd wonen (681.02) 194 7) Volksgezondheid en milieu 268 72 - - Gezond in de Stad (710.04) 139 Bodemsan. Solwerdstr. (740.04) 9 22 Efficiency onderhoud en dienstverlening begraafplaatsen 50 en 50 crematoria Liquidatie WO-DEAL (740.11) 70 8) Volkshuisvesting, ruimtelijke 953 2.262 116 - Grondexploitaties 663 160 16 Proj. Delfzijl-Zuidoost (830.18) 290 Vennenvlat (830.50) 2.102 100 10) Overhead 290 165 15 - Inhuur, pers.projecten (040.03) 111 50 Incidentele besparing hardware (040) 125 90 15 - Efficienter onderhoud en beheer Gemeentewerken/klein 25 materieel 25 Fin.administr, inh. pers. (040.06) 29 9) Algemene dekkingsmiddelen 1.571 - - - Corona (080.02) 1.571 Reservemutaties 30 89 - - Programma 4 30 89 Algemene dekkingsmiddelen Totaal incidentele lasten 18.728 6.949 2.080 2.128

144

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht incidentele baten en lasten (art. 19c en 23b BBV) vervolg

(Bedragen * € 1.000) Incidentele baten 2021 2022 2023 2024 0) Bestuur en ondersteuning 425 100 75 35 Herindeling (010.99) 425 100 75 35 1) Veiligheid - - - - xx 2) Verkeer, vervoer en waterstaat - - - - xx 3) Economie - - - - xx 4) Onderwijs - - - - xx 5) Sport, cultuur en recreatie 91 91 - - Opbrengst Eelwerd (520.01) 66 66 SPUK uitkering 25 25 6) Sociaal domein 98 - - - Beschermd wonen (681.02) 98 7) Volksgezondheid en milieu 74 11 130 131 Stijging afvalbaten (730.05) 130 131 Bodemsan. Solwerdstr. (740.04) 4 11 Liquidatie WO-DEAL (740.11) 70 8) Volkshuisvesting, ruimtelijke 1.285 310 91 40 Grondexploitaties 663 160 16 Verkoop Bierumer school (830.09) 82 Proj. Delfzijl-Zuidoost/NPG (830.18) 290 Vennenvlat (830.50) 250 150 75 40 10) Overhead - - - - xx 9) Algemene dekkingsmiddelen 1.727 - - - Precariobelasting (064.03) 156 Algemene uitkering DU corona 1.571 Reservemutaties 540 150 137 94 Programma 3 270 Programma 4 62 54 Programma 8 270 150 75 40 Totaal incidentele baten 8.480 1.324 866 600 Totaal Incidenteel begroting 10.248- 5.625- 1.214- 1.528-

145

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves (art. 19d en 23c BBV)

(Bedragen * € 1.000) Structurele reservemutaties 2021 2022 2023 2024 Toevoegingen Programma 0 - - - - Programma 1 - - - - Programma 2 594 614 614 614 Programma 3 70 70 70 70 Programma 4 -0 -0 - - Programma 5 - - - - Programma 6 - - - - Programma 7 - - - - Programma 8 443 311 224 189 Algemene dekkingsmiddelen - - - - Totaal 1.106 994 908 873

Onttrekkingen Programma 0 - - - - Programma 1 927 927 927 591 Programma 2 494 450 520 695 Programma 3 - - - - Programma 4 - - 0 0 Programma 5 - - - - Programma 6 - - - - Programma 7 - - - - AlgemeneProgramma 8 -270 1.952 25 -40 dekkingsmiddelen - - - -

Totaal 1.151 3.328 1.472 1.246

Bepaling structurele begrotingssaldi

(Bedragen * € 1.000) Strucureel begrotingssaldo 2021 2022 2023 2024 Saldo baten en lasten -4.151 -3.284 1.715 3.042 Toevoeging en onttrekkingen aan reserves 554 2.395 701 467 Begrotingssaldo na bestemming -3.597 -889 2.415 3.509 Waarvan incidentele baten en lasten (saldo) -10.248 -5.625 -1.214 -1.528 Strucureel begrotingssaldo 6.651 4.735 3.629 5.037

146

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Geprognotiseerde balans

T T+1 T+2 T+3 (Bedragen * € 1.000) Activa 31-12-2021 31-12-2022 31-12-2023 31-12-2024 (im) Materiële vaste activa 226.714 227.448 227.516 224.504 Financiële vaste activa: Kapitaalverstrekkingen 1.474 1.474 1.474 1.474 Financiële vaste activa: Leningen 1.574 1.574 1.574 1.574 Financiële vaste activa: Uitzettingen > 1 jaar 2.324 2.324 2.324 2.324 + Totaal Vaste Activa 232.086 232.820 232.888 229.876

Voorraden: Onderhanden werk & Overige gronden 1.068 3.005 3.251 4.069 hulpstoffen Voorraden: Gereed product en handelsgoederen & 8 8 8 8 vooruitbetalingen Uitzettingen <1 jaar 43.573 31.363 24.735 16.328 Liquide middelen - - - - Overlopende activa 13.324 13.178 13.738 13.738 + Totaal Vlottende Activa 57.973 47.554 41.732 34.143

Totaal Activa 290.059 280.374 274.620 264.019

Passiva 31-12-2021 31-12-2022 31-12-2023 31-12-2024 Eigen vermogen 50.455 46.264 42.946 44.622 Reserve Winstsaldo -3.597 -4.486 -2.071 1.438 Voorzieningen 9.549 9.379 9.201 9.037 Vaste schuld 91.188 83.609 76.698 109.987 + Totaal Vaste Passiva 147.595 134.766 126.774 165.084

Vlottende schuld 49.460 52.235 58.585 31.603 Liquide middelen 3.679 10.626 18.003 3.148 Overlopende passiva 89.325 82.747 71.258 64.184 + Totaal Vlottende Passiva 142.464 145.608 147.846 98.935

Totaal Passiva 290.059 280.374 274.620 264.019 * de gemeente Eemsdelta is ontstaan per 1 januari 2021, cijfers van de oude organisaties zijn niet opgenomen

147

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht investeringen

(Bedragen * € 1.000) Bedrag Bedrag Bedrag Bedrag Investering Investering Investering Investering Bijdragen Omschrijving 2021 2022 2023 2024 van derden Investeringen economisch nut Automatisering & systeembeheer 250 250 250 250 Geo-informatiediensten - 170 - - Gladheidbestrijding - 22 - - Tractie Klein materieel 65 112 - - Klein materieel (incl. bestelauto's) 148 - 32 60 Kolkenzuiger 250 - - - Speelvoorzieningen 110 110 110 110 Theater en Congrescentrum de Molenberg 13729 - - - 10500 Subtotaal 14552 664 392 420 10500

Investeringen economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan wordengeheven Riolering en waterbeheer 3301 3237 3187 2067 Subtotaal 3301 3237 3187 2067 -

Investeringen maatschappelijk nut Bruggen klein onderhoud 792 450 - - Essentak 541 541 541 541 Grachten en vijvers 65 65 65 65 Groenbeheer 500 500 500 - Openbare verlichting 389 391 392 391 Stads- en dorpsvernieuwing 1210 - - - Verhardingen uitbesteed werk 4061 3924 1905 600 Subtotaal 7558 5871 3403 1597 -

Investeringen financiële vaste activa

Subtotaal - - - - -

Totaal investeringen 25411 9772 6982 4084 10500

148

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht financieringsmiddelen

2021 2022 2023 2024 Vaste activa:

Mutatie Investeringen in economisch nut 17.852.500 3.901.000 3.579.000 2.487.000 Investeringen in maatschappelijk nut 7.558.200 5.870.700 3.402.800 1.597.000 Afschrijving regulier -6.552.000 -9.036.924 -6.914.000 -7.096.000 Totale mutatie in boekjaar 18.858.700 734.776 67.800 -3.012.000

Boekwaarde vaste activa Boekwaarde investeringen incl gronden 1/1 214.855.914 233.153.114 235.825.390 236.139.190 Mutatie boekwaarde voorraad gronden Mutatie boekwaarde Grondexploitatie -561.500 1.937.500 246.000 818.000 Totaal financieringsmiddelen (a) 214.294.414 235.090.614 236.071.390 236.957.190

Financieringsmiddelen: Opgenomen geldleningen per 1/1 91.188.000 83.609.000 76.698.000 109.987.000 Rekening Courant 3.679.000 10.626.000 18.003.000 3.148.000 Reserves totaal 46.858.112 41.777.775 40.874.655 46.060.169 Voorzieningen per 1/1 9.549.465 9.379.120 9.201.058 9.036.985 Totaal financieringsmiddelen (b) 151.274.577 145.391.894 144.776.713 168.232.154

Financieringsoverschot 01-01 (b-a) -63.019.837 -89.698.720 -91.294.677 -68.725.036

149

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Overzicht reserves en voorzieningen

Reserves (Bedragen * € 1.000) Naam reserve Saldo Toe- Onttrek- Saldo Mutaties Saldo Mutaties Saldo Mutaties Saldo 1-1-2021 voegingen kingen 31-12-2021 2022 31-12-2022 2023 31-12-2023 2024 31-12-2024 Algemene reserve Algemene reserve 14.863 - - 14.863 - 14.863 - 14.863 - 14.863,41 Winstsaldo - - -3.597 -3.597 -889 -4.486 2.415 -2.071 3.509 1.438

Egalisatiereserves Reserve vastgoed 1.786 270 - 2.056 -1.952 105 -25 80 40 119,83

Bestemmingsreserves Reserve kunstwerken 1.554 594 494 1.654 164 1.819 94 1.913 -81 1.832,60 Reserve onderhoud gebouwen 1.152 133 - 1.285 127 1.411 111 1.522 107 1.628,20 Reserve huisvesting onderwijs 18.775 30 - 18.805 89 18.893 -62 18.831 -54 18.777,18 Reserve bommenregeling 610 - 150 460 -150 310 -150 160 -150 9,50 Reserve Delfsail 200 70 270 - 70 70 70 140 70 210,00 Reserve Meerjarenprogramma NCG 1.744 - 500 1.244 -500 744 -500 244 -244 - Bijdrage FLO Veiligheidsregio Groningen 1.027 - 277 750 -277 473 -277 197 -197 - Reserve aardgasvrije wijken 8.744 - - 8.744 - 8.744 - 8.744 - 8.743,77

Totaal 50.455 1.096 1.906- 46.264 3.318- 42.946 1.677 44.622 3.000 47.622

150

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Toelichting reserves Bedragen x € 1.000 Saldo Doel van de reserve Noodzakelijke Maximale Wijze en omvang Wijze en omvang Looptijd 1-1-2021 omvang omvang stortingen onttrekkingen Naam reserve

Algemene reserve 14.863 Het opvangen van Conform weerstands- n.v.t. Positieve Negatieve Doorlopend onverwachte tegenvallers vermogen. rekeningsaldi en rekeningsaldi en en fluctuaties in de incidentele incidentele lasten. exploitatie. meevallers en baten. Reserve vastgoed 1.786 Herontwikkeling in in 2021 2,1 mln, 2,1 mln Stortingen uit Naar gelang kosten Uiterlijk centrum/verkleinen daarna aflopend. huurinkomsten en conform 2024 winkelgebied en Vennenflat. jaarschijfritme. herhuisvesting ondernemers en bewoners. Egalisatiereserves 1.786

Reserve kunstwerken 1.554 Bekostiging van Nog niet bekend. Nog niet Jaarlijkse storting O.b.v. onderhoud Doorlopend werkzaamheden en bekend. o.b.v. overschotten (volgens projecten ten behoeve kapitaallasten en meerjarenplan) van kunstwerken. budgetten kunstwerken. kunstwerken. Reserve onderhoud gebouwen 1.152 Het mogelijk maken van Nog niet bekend. Nog niet Jaarlijkse storting, in O.b.v. uitgaven, in Doorlopend grootschalig onderhoud bekend. de toekomst obv de toekomst obv aan gebouwen. onderhoudsplan. onderhoudsplan. Reserve huisvesting onderwijs 18.775 Ter dekking van Nog niet bekend. n.v.t. Bijdragen van bij in gebruik name Tot 2035 toekomstige derden en batige van (mog. investeringen in de saldi op de vaste schoolgebouwen en uitloop onderwijsgebouwen. lasten onderwijshuis- ikc's en dekking 2039) vesting. kap.lasten. Reserve bommenregeling 610 Het bekostigen van n.v.t. n.v.t. Bijdragen van het Bij het uitvoeren van t/m 2025 toekomstige opsporingen rijk en minder werkzaamheden/dec en het ruimen van uitgaven. laraties van derden. explosieven. Reserve Delfsail 200 Organiseren van het Afhankelijk van Gelijk aan Jaarlijks € 70.000. Jaarlijks € 20.000. Doorlopend vijfjaarlijks evenement toezegging van de noodza- Delfsail. gemeente voor de kelijke volgende editie. Nu omvang. € 270.000 Reserve Meerjarenprogramma 1.744 Continueren van de inzet 1,8 miljoen 1,8 miljoen Geen. € 500.000 per jaar. t/m 2024 NCG van de gemeente in de versterkingsoperatie. Bijdrage FLO Veiligheidsregio 1.027 Bijdrage in de 1,027 miljoen n.v.t. Geen. € 227.000 per jaar. t/m 2024 Groningen toekomstige bijdrage aan de Veiligheidsregio voor de FLO-kosten. Reserve aardgasvrije wijken 8.744 Verduurzamen en Nog niet bekend. n.v.t. Middelen vanuit het Naar gelang kosten Onbekend aardgasvrij maken van de rijk. en conform gemeente. jaarschijfritme. Bestemmingsreserves 33.805

Totaal 50.455

151

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Voorzieningen

152

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Toelichting voorzieningen

Bedragen x € 1.000 Saldo Doel van de voorziening Noodzakelijke omvang Jaarlijkse storting Wijze en omvang Looptijd 1-1-2021 onttrekkingen Naam voorziening Voorziening rioolheffing 1.750 Een verplichte voorziening (BBV) om n.v.t. Variabel Overschotten op Doorlopend. schommelingen in het tarief Rioolheffing rioolheffing worden te voorkomen. Niet bestede middelen gestort en tekorten worden aan de voorziening toegevoegd. worden onttrokken. Voorziening Fusie De Delta - 131 Verplichtingen van de SBO de Delta - Dit moet blijken uit het Afhankelijk van Via jaarrekening o.b.v. Tot de medewerkers Renn4 Renn4 ten aanzien van het voormalig beheersplan/ calculatie. hoogte berekende daadwerkelijke allemaal uit dienst zijn en personeel. Betreft ontslagvergoedingen voorziening. uitbetalingen aan de financiële afwikkeling voor overgenomen personeel. voormalig personeel. heeft plaatsgevonden. Voorziening pensioenen 2.297 Voorziening (Algemene wet politieke Jaarlijks bepaald op basis Afhankelijk van de Op basis van werkelijke Doorlopend. bestuurders (APPA) ambtsdragers) t.b.v. ouderdoms- en van een actuariële rentestand en uitbetalingen per jaar aan nabestaandenpensioen voor de (ex-) berekening vastgesteld. eventuele nieuwe (partners van) oud- wethouders en/of vervallen wethouders. wordt gereserveerd. deelnemers. Voorziening wachtgelden 252 De voorziening is ingesteld voor De omvang is afhankelijk Afhankelijk van Ter dekking van ontstane Doorlopend. bestuurders wachtgeldregeling oud bestuurders. De van bestuurswisselingen. ontstane wachtgeld- wachtgeldverplich-tingen. gemeente is wettelijk verplicht om verplich-tingen wachtgeld te betalen aan oud bestuurders bij bestuurswisselingen. Voorziening bovenformatief 0 De voorziening is ingesteld voor De omvang is afhankelijk Afhankelijk van Ter dekking van ontstane t/m 2025 personeel medewerkers die niet geplaatst zijn in het van de het aantal bijstelling van de verplichtingen. functieboek personeelsleden dat verplichting uitstroomt Grafrechten / Begraafrechten 694 Vooruitontvangen grafrechten. n.v.t. Opbrengsten van Nader te bepalen vanaf Doorlopend. grafrechten. Vanaf 2021. 2021 opnieuw bepalen. Afkoopsommen onderhoud 37 Het onderhoud van graven kan worden Huidige omvang is n.v.t. Jaarlijks € 2.720 Doorlopend. graven Rusthof afgekocht voor een periode van 30 jaren; noodzakelijk. ieder jaar valt van de gestorte bedragen 1/30 deel vrij t.g.v. de exploitatie. Afkoopsommen onderhoud 4 Het onderhoud van graven kan worden Huidige omvang is n.v.t. Jaarlijks € 267 Doorlopend. graven Stilleweer afgekocht voor een periode van 30 jaren; noodzakelijk. ieder jaar valt van de gestorte bedragen 1/30 deel vrij t.g.v. de exploitatie.

Voorziening onderhoud Brede 564 Het in stand houden van het gebouw. Voldoende om meerjaren In relatie met MJOP. Op basis van uitgaven 40 jaar. School Noord onderhoud uit te voeren en gerelateerd aan het MJOP. te anticiperen op vervangingsvragen. Voorziening onderhoud Brede 313 Onderhoud van het gebouw, plus indien O.b.v. MJOP, moet € 48.500 Op basis van uitgaven 40 jaar. School Tuikwerd nodig het vervangen van bijbehorende voldoende zijn om te gerelateerd aan het MJOP. installaties. sparen voor de vervangingen op termijn. Voorziening onderhoud wegen 2.066 Egalisatie onderhoudskosten wegen. Om O.b.v. beheerplan wegen. € 846.800 Op basis van het Doorlopend. schommelingen in de uitgaven voor groot Iedere 4 jaar wordt dit onderhouds-programma onderhoud wegen op te vangen. opnieuw beoordeeld. wegen. Voorziening Wet Werk en 17 Voorziening dient ter reparatie van de Afhankelijk van het aantal De jaarlijkse storting Gerelateerd aan de Doorlopend. Zekerheid verkorting in de Wet Werk en Zekerheid. mensen die een WW- is het bedrag van de aanspraken op WW- uitkering aanvragen en inhoudingen via het uitkeringen en de welke aanvulling daarop salaris. benodigde aanvulling moet worden gedaan. daarop. Voorziening overige 751 Deze voorziening is gevormd voor risico's Berekening door het O.b.v. de berekening Op het moment dat de Tot en met de definitieve verplichtingen terzake van bepaalde te verwachten Noordelijk van het NBK. Rechtbank uitspraak heeft uitspraak van de verplichtingen of verliezen. Belastingkantoor te gedaan en de zaak Rechtbank. Bij waardering voor Groningen op grond van definitief is. onroerendzaakbelastingen is bezwaar waarderingen (WOZ) van aangetekend. Indien de rechter de de NAM objecten. belastingplichtige in het gelijk stelt kan hierdoor een verplichting ontstaan. Voorziening Afvalstoffenheffing 117 Deze reserve dient om te grote Minimaal € 117.000 om de Afrekening bij Afrekening bij jaarrekening/ Doorlopend. schommelingen in het tarief voor de aan de geraamde jaarrekening/rapport rapportages bij voor- en afvalstoffenheffing te voorkomen. onttrekkingen te voldoen. ages bij voor- en nadelen en nadelen. tariefsegalisatie. Kapitaallasten Watertakenplan 271 Dekking kapitaallasten gepleegde n.v.t. Geen. Bedrag ter dekking van de Gelijk aan einddatum investeringen o.b.v. het jaarlijkse kapitaallasten. geactiveerde Watertakenplan DAL/W2 2018-2022. kapitaaluitgaven. Beheer openbare ruimte 286 Het reserveren van middelen die van het n.v.t. Afhankelijk van Onttrekkingen vinden Doorlopend. rijk zijn verkregen voor investeringen in bijdragen van plaats o.b.v. concrete het beheer van de openbare ruimte. Deze derden. bestedings-voorstellen. worden waar nodig aangevuld met eigen middelen.

Totaal 9.549

153

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

EMU saldo

(Bedragen * € 1.000) Meerjarig geprognosticeerd EMU-saldo T-1 T T+1 T+2 T+3 31-12-2020 31-12-2021 31-12-2022 31-12-2023 31-12-2024 EMU-SALDO -34.138 -53.184 -974 5.982 -7.640 EMU-SALDO referentiewaarde 6.510 6.510 6.510 6.510 6.510 Verschil EMU-saldo & referentiewaarde -40.648 -59.694 -7.484 -528 -14.150

Financiële vaste activa Kapitaalverstrekking en en leningen -1.844 3.048 - - - Uitzettingen 2.793 -3.655 - - - Mutaties Activa Vlottende activa (1 januari Uitzettingen -23.221 -3.584 -12.210 -6.628 -8.407 tot Liquide middelen 854 -1.076 - - - 31 Overlopende activa 35.893 -42.641 -146 560 - december) Vaste Passiva Vaste schuld -6.043 4.092 -7.579 -6.911 33.289 Passiva Vlottende passiva Vlottende schuld 69.082 -35.564 2.775 6.350 -26.982 Overlopende passiva -14.428 36.748 -6.578 -11.489 -7.074 Eventuele boekwinst bij verkoop effecten en (im)materiële vaste - - - - - activa * de gemeente Eemsdelta is ontstaan per 1 januari 2021, cijfers van de oude organisaties zijn niet opgenomen

(Bedragen * € 1.000) T-1 T T+1 2020 2021 2022 Omschrijving x € 1000,- x € 1000,- x € 1000,- Volgens realisatie tot Volgens begroting Volgens en met juli 2020, 2021 meerjarenraming in aangevuld met raming begroting 2022 resterende periode

Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie 1. BBV, artikel 17c) -1.894 -4.191 -3.318

2. Mutatie (im)materiële vaste activa 19.740 54.002 734

3. Mutatie voorzieningen -1.100 4.059 -170

4. Mutatie voorraden (incl. bouwgronden in exploitatie) -1.046 -5.358 1.937

Verwachte boekwinst bij verkoop effecten en verwachte boekwinst bij 5. verkoop (im)materiële vaste activa - - -

Berekend EMU-saldo -19.793 -44.585 -2.841 * de gemeente Eemsdelta is ontstaan per 1 januari 2021, cijfers van de oude organisaties zijn niet opgenomen. Hierdoor kan het EMU saldo 2021 niet berekend worden.

154

Gemeente Eemsdelta – Begroting 2021

Bijlage 1: lijst met afkortingen

155