(Ambrosia Artemisiifolia L.) Na Teritoriji Opštine Obrenovac

UDK: 581.5.522.2 Naučni rad – Scientific paper

Rasprostranjenost ambrozije (Ambrosia artemisiifolia L.) na teritoriji opštine Obrenovac

Radmila Stanković-Kalezić, Vladan Jovanović, Vaskrsija Janjić, Ljiljana Radivojević, Ljiljana Šantrić, Jelena Gajić-Umiljendić Institut za pesticide i zaštitu životne sredine, Banatska 31b, 11080 Beograd, Srbija

REZIME Na osnovu podataka dobijenih florističkim snimanjem ambrozija je na teritoriji opštine Obrenovac evidentirana na 1034 lokaliteta ukupne površine od oko 655 ha. Po veličini zakorovljene površine ističu se mesne zajednice Grabovac (54,876 ha), Zvečka (53,195 ha), Trstenica (55,25 ha), Dren (55,233 ha) i Orašac (50,655 ha). Naročito alarmantno je to da skoro polovina lokaliteta, tačnije 470 lokaliteta (45,45%), predstavljaju žarišta rasprostranjenja, sa zastupljeno- šću ambrozije na preko 50% površine (ocena 4) na lokalitetu. Najčešću vrstu staništa za razvoj ambrozije nesumnjivo predstavljaju strništa, koja čine 81,16% zakorovljenih površina (531 ha) na teritoriji opštine Obrenovac. Relativno mala površina ruderalnih staništa koja je napadnuta ambrozijom može da izazove pogrešan utisak da sa te strane nema velike opasnosti. Slika se menja kada se pogleda broj zakorovljenih lokaliteta, najveći broj ih je na ruderalnom staništu (450). Pored puta su evidentirana 303 lokaliteta. To su lokaliteti male pojedinačne površine ali velike dužine i zato predstavljaju vrlo važan faktor za rasprostranjenje ambrozije. Koliko je stepen zakorovljenosti u opštini Obrenovac visok pokazuje i pojava da se ambrozija sporadično, ali u dovoljnom broju, javlja i u livadskim sastojinama, što znači da, iako po prirodi pionirska biljka, pritom i još relativno nova na ovim prostorima, počinje uspešno da kompetira sa autohtonim biljkama. Ključne reči: Obrenovac; ambrozija; rasprostranjenost

UVOD

Ambrozija (Ambrosia artemisiifolia L.) je jednogodišnja zeljasta biljka iz familije glavočika (Asteraceae). U literaturi se navode različita narodna imena (Janjić i sar., 2007; Konstantinović i sar., 2008), ali se ona u kolokvijalnom razgovoru, kao još nova i nepoznata vrsta, najčešće naziva jednostavno ambrozija, po nazivu koji se obično upotrebljava u sredstvima informisa- nja. Pripada adventivnom flornom elementu, a introdukovana je iz Severne Severne i Srednje

103 Radmila Stanković-Kalezić i saradnici srednje Amerike u Evropu oko 1800. godine (Priszter, 1960; Hansen, 1976). Ambrozija kli- ja u kasno proleće, a cveta i plodonosi od juna do oktobra, pa i duže, shodno meteorološkim prilikama u datoj godini. U periodu cvetanja ambrozija je jak alergen, koji izaziva ozbiljne zdravstvene probleme kod ljudi, koji se manifestuju na organima za disanje. Ambrozija je od jedne specijalizovane vrste, nastale u sušnim i toplim predelima jugoza- padne Severne Amerike, postala široko rasprostranjena u umerenom klimatskom pojasu na skoro celoj planeti. Svoju veliku zastupljenost u značajnoj meri duguje osobinama svog semena, pre svega brojnosti proizvedenih semena po jednoj biljci i dugovečnosti semena u zemlji- štu. Jedna biljka ambrozije obično proizvede oko 500 do 3 000 semena (Janjić i Kojić, 2000), ali su povremeno nalaženi vrlo visoki i bujni primerci biljaka koji su imali i preko 30 000 semena (npr. Bazzaz, 1974). U jednom slučaju je nađena biljka čija je ukupna masa bila preko 24 kg i koja je imala 62 000 semena (Dickerson i Sweet, 1971). Od svih proizvedenih semena neka mogu da prežive jako dugo, tako da je bilo semena koja su klijala i nakon 40 godina provedenih u zemljištu. Iako je za klijanje semena potrebna visoka temperatura, u nekim eksperimentima je osvetljavano seme klijalo u malom procentu i na vrlo niskoj konstantnoj temperaturi od 5 ± 20 C (Jovanović i sar., 2007). S obzirom na veliku plastičnost, ambrozija uspeva u veoma nepovoljnim uslovima, u po- četku na nepoljoprivrednim površinama, ruderalnim staništima, a kasnije nastanjuje i po- staje vrlo frekventna korovska vrsta u većem broju poljoprivrednih kultura. Ova vrsta je izu- zetno invazivna. Brzina njene migracije je od 6 do 20 km godišnje. U Srbiji je ambrozija prvi put konstatovana 1953. godine u okolini Sremskih Karlovaca (Slavnić, 1953). Na području Zemuna ova vrsta je konstatovana 1988. godine (Đorđević, 1988), a u ostalim delovima Beograda 1991. godine (Jovanović, 1992), u početku po ivicama puteva, neuređenim površinama, a kasnije i na poljima. Danas je ambrozija prisutna skoro na celoj teritoriji Srbije, a naročito je raširena u Vojvodini.

PODRUČJE PROUČAVANJA I METODE RADA

Opština Obrenovac pripada gradu Beogradu, u njoj živi oko 71 000 stanovnika. Obrenovačka opština se nalazi u središnjem delu donjokolubarskog basena dolinama Kolubare i Tamnave, na istoku i jugu se graniči sa Šumadijom, na zapadu su ogranci Pocerine, a na severu reka Sava. Površina opštine je 410 km2, od čega koje je urbanizovano oko 42 km2. Najveći deo teritorije je izrazito ravničarskog karaktera, dok su pojedini delovi brežuljka- sti i blago brdoviti prema zapadnim padinama Avale i Parćanskog visa na istoku i jugoisto- ku i ka Pocerju na zapadu. U brdovitom delu dominira vrh Bukvik, u ataru sela Mislođin, sa nadmorskom visinom od 221 metar, a najniža tačka je na 73 metra nadmorske visine, u pro- storu Plošće, unutar širokog meandra Save oko atara sela Zabrežje. U Obrenovcu se ukrštaju važni putevi koji od Beograda, udaljenog 29 kilometara ka istoku, vode na zapad ka Šapcu, Loznici i zatim Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj, odnosno ka Valjevu i Ibarskoj magistrali i dalje prema jadranskom primorju.

104 Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009.

Obrenovac se nalazi gotovo u središtu severnog umereno toplog pojasa, sa klimom blažom od tipične panonske, kontinentalne. Prosečna godišnja temperatura u ovoj oblasti je oko 11°C, leti oko 22°C, a zimi oko -1°C, sa maksimalnim rasponom koji se kreće od -28°C do 40°C. U toku godine količina padavina iznosi oko 640 litara po kvadratnom metru, u sušnim godina- ma oko 440, a u kišnim i do 940 litara po kvadratnom metru. Padavine su izražene u proleće i krajem leta, odnosno početkom jeseni. Terenska ispitivanja zastupljenosti ambrozije na teritoriji opštine Obrenovac obavljena su u periodu od avgusta do oktobra 2009. godine. Ispitana je cela teritorija opštine. Lokacije po- vršina zakorovljenih ambrozijom su zabeležene pomoću GPS uređaja. Površina lokaliteta je određivana na osnovu lične procene. Za određivanje zastupljenosti ambrozije (tj. procenta površine koju pokriva) na svakom lokalitetu je korišćena delimično izmenjena metoda prema Braun-Blanque-u (1965) sa sledećim ocenama: ocena 1 - zastupljenost do 5%, ocena 2 - zastupljenost 6-25%, ocena 3 - zastupljenost 26-50%, ocena 4 - zastupljenost preko 50%. Za svaku zakorovljenu površinu je utvrđen tip staništa kome pripada (strnište, ruderalna staništa, kukuruz, livada, neobrađene njive, soja, lucerka). Zbog specifičnosti uslova koji vla- daju uz nasip prema rekama on je takođe izdvojen kao jedna celina i u tabelama gde su rezultati prikazani po mesnim zajednicama (Tabela 2 i 3) nasip je prikazan posebno. Dobijeni rezultati su prikazani sa 3 tabele i jednom kartom. Procenti u kolonama „Broj snimaka” i „Površina” su računati u odnosu na ukupan broj snimaka, odnosno ukupnu površinu, dok procenti u koloni „Ocena” predstavljaju procenat broja snimaka sa navedenom ocenom na određenom staništu (Tabela 1), tj. u konkretnoj mesnoj zajednici (Tabela 2).

Tabela 1. Stepen rasprostranjenosti ambrozije na različitim staništima na teritoriji opštine Obrenovac u 2009. godini Table 1. Common ragweed distribution in different habitats in Obrenovac Municipality in 2009. Broj snimaka Ocena Površina Stanište Relevé No. Evaluation Area Habitat № % 1 % 2 % 3 % 4 % ha % Strnište / Stubble 415 40,14 15 3,61 73 17,59 327 78,80 531,22 81,16 Ruderalno / Ruderal 450 43,52 63 14,00 145 32,22 157 34,89 85 18,89 21,275 3,25 Kukuruz / Maize 78 7,54 3 3,85 25 32,05 33 42,31 17 21,79 26,272 4,01 Livada / Meadow 42 4,06 3 7,14 6 14,29 15 35,71 18 42,86 33,551 5,13 Neobrađene njive 22 2,13 0 3 13,64 6 27,27 13 59,09 17,296 2,64 Uncultivated field Soja / Soybean 19 1,84 3 15,79 8 42,11 8 42,11 21,2 3,24 Lucerka / Alfalfa 8 0,77 1 12,50 1 12,50 4 50,00 2 25,00 3,74 0,57 Ukupno / Total 1034 100 70 6,77 198 19,15 296 28,63 470 45,45 654,555 100

105 Radmila Stanković-Kalezić i saradnici % 100 8,44 8,44 6,23 2,73 5,44 8,38 5,28 8,13 7,74 5,34 5,97 3,59 5,68 0,59 2,77 3,43 2,51 0,97 0,61 1,33 0,79 2,33 0,04 0,57 1,07 1,59 Area Površina Površina ha 3,76 3,871 6,350 3,983 8,736 5,191 0,291 7,006 55,233 55,250 40,770 17,889 35,586 54,876 34,535 53,195 50,655 34,962 39,050 23,520 37,190 18,154 22,430 16,431 15,261 10,380 654,555 % 54,17 53,85 53,23 34,43 30,51 63,79 32,76 71,15 60,78 68,09 59,09 53,66 56,41 32,43 50,00 44,44 17,65 28,00 12,00 20,83 26,09 45,45 25,00 12,50 18,75 40,00 45,45 6 7 3 5 6 4 2 3 6 4 39 35 33 21 18 37 19 37 31 32 26 22 22 12 18 16 10 470 % 22,22 32,31 25,81 26,23 44,07 22,41 41,38 21,15 23,53 14,89 22,73 26,83 20,51 29,73 25,00 30,56 38,24 32,00 24,00 41,67 17,39 36,36 18,75 56,25 56,25 26,67 28,63 7 8 9 8 6 4 8 3 9 9 4 3 16 21 16 16 26 13 24 11 12 10 11 11 11 13 10 296 Ocena Evaluation % 5,77 8,51 9,09 20,83 12,31 17,74 24,59 18,64 13,79 24,14 15,69 14,63 17,95 18,92 19,44 16,67 38,24 16,00 44,00 29,17 52,17 18,18 25,00 18,75 18,75 20,00 19,15 8 8 3 8 4 4 6 7 7 7 6 4 7 4 4 3 3 3 2 15 11 15 11 14 13 11 12 198

% 2,78 1,54 3,23 6,78 1,72 1,92 8,51 9,09 4,88 5,13 5,56 8,33 5,88 8,33 4,35 6,25 6,77 14,75 18,92 24,00 20,00 31,25 12,50 13,33

2 1 2 9 4 1 1 4 4 2 2 7 2 3 2 6 5 2 1 5 2 1 2 1 70 % 100 6,96 6,29 6,00 5,90 5,71 5,61 5,61 5,03 4,93 4,55 4,26 3,97 3,77 3,58 3,48 3,48 3,29 2,42 2,42 2,32 2,22 2,13 1,55 1,55 1,55 1,45 Relevé No. Relevé

Broj snimaka Broj 72 65 62 61 59 58 58 52 51 47 44 41 39 37 36 36 34 25 25 24 23 22 16 16 16 15 1034 Stepen rasprostranjenosti ambrozije u mesnim zajednicama na teritoriji opštine Obrenovac u 2009. godini Obrenovac opštine na teritoriji zajednicama u mesnim ambrozije rasprostranjenosti Stepen Common ragweed distribution in different communes of Obrenovac Municipality in 2009. Municipality Obrenovac of communes in different ragweed distribution Common Mesne zajednice Mesne Communes Dren Trstenica Piromani Obrenovac polje Veliko Grabovac nasipa Pored Zvečka Orašac Stubline Ljubinić Ušće Vukićevica Barič Skela Pojlane Ratari Belo polje Konatice Baljevac Draževac Urovci M, Moštanica Jasenak Mislođin Krtinska UKUPNO/TOTAL Tabela 2. Tabela 2. Table

106 Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009.

REZULTATI I DISKUSIJA

Istraživanja obavljena prethodnih godina pokazala su da je ambrozija raširena na teritoriji čitave Srbije (Vrbničanin i sar., 2008; Konstantinović i sar., 2008). Već je poznato da je ambrozija u manjoj ili većoj meri prisutna na celoj teritoriji grada Beograda (Stanković-Kalezić i sar., 2006). Shvatajući koliko štetna ova biljka može, pre svega, biti po zdravlje ljudi, grad Beograd, Sekretarijat za komunalne i stambene poslove, je organizovao prvo suzbijanje ambrozije na teritoriji grada Beograda u 2007. godini, gde su primenjene mehaničke i hemij- ske mere suzbijanja u zavisnosti od tipa terena gde je ambrozija bila prisutna. Međutim, ove mere nisu podjednako obuhvatile sve delove Beograda, tako da je postojala potreba da se i na teritoriji opštine Obrenovac preduzmu dodatna ispitivanja rasprostranjenja ambrozije. Na osnovu podataka dobijenih florističkim snimanjem ambrozija je na teritoriji opštine Obrenovac evidentirana na 1 034 lokaliteta ukupne površine od preko 655 ha (Tabela 1, Slika 1). Može se konstatovati da je na čitavoj površini opštine ambrozija prisutna u zabrinjavaju- ćoj brojnosti. Prisutnost ambrozije u zavisnosti od vrste staništa varira u širokom opsegu. Na uređenim zelenim površinama u samom Obrenovcu i u centrima drugih naselja i ispred dvorišta uz kolovoz skoro da je uopšte nema, ili se mogu naći pojedinačni primerci koji ne predstavljaju značajan problem. Međutim, van grada i uređenih delova naseljenih mesta ambrozija se nalazi u velikom broju i na velikoj površini, naročito na poljoprivrednom zemljištu, gde se, usled razlika u vrsti kulture, u vremenu sejanja kultura i primeni agrotehničkih i hemijskih mera, razvija sa različitom učestalošću i brojnošću. Gledano prema površini, vrstu staništa na kojem se ambrozija najviše razvija nesumnjivo predstavljaju strništa (Tabela 1), koja či- ne 81,16% zakorovljenih površina (531 ha) na teritoriji opštine Obrenovac. Njive oslobođe- ne biljnog pokrivača nakon žetve, sa visokom temperaturom koja odgovara semenu ambrozije (Ristić i sar., 2008), sa još uvek dovoljno vlažnim zemljištem, idealno su mesto za ubrza- no nicanje i rast klijanaca ove jako kompetitivne pionirske vrste. Ambrozija u gustom sklopu prekriva strništa, broj često prelazi 200 biljaka na 1 m2. S druge strane, u lucerki (Tabela 1) je ima vrlo retko (3,74 ha) i javlja se u relativno malom broju. U kukuruzištu je često ima po obodu, a u pojedinim slučajevima je celokupna njiva zakorovljena, ali su brojnost i ukupna zaražena površina značajno manji nego na strništima. Týr i saradnici (2008) su u Republici Slovačkoj konstatovali znatno veću zaraženost u kulturi kukuruza nego u strništu, ali ova razlika verovatno potiče od drugačije primene agrotehnike na njivama nakon žetve. U soji se mogu naći najrobusniji primerci ambrozije, gde, slično kao u kukuruzu, ima mali broj biljaka po kvadratnom metru, najčešće 1-3, ali su one vrlo razvijene, pokrivaju praktično čitavu površinu i u potpunosti ugušuju usev. Ovakva pojava se mogla očekivati na slabo održava- nim poljima soje, jer se, zbog velikih potreba za svetlom, ambrozija na poljoprivrednim po- vršinama najčešće može naći u korenasto krtolastim kulturama i kulturama koje se gaje u redovima sa razmakom između njih (povrće, soja, duvan, itd.) (Bassett i Crompton, 1975). Relativno mala površina ruderalnih staništa koja je napadnuta ambrozijom može da izazove pogrešan utisak da sa te strane nema velike opasnosti. Slika se menja kada se pogleda broj

107 Radmila Stanković-Kalezić i saradnici

Slika 1. Stepen rasprostranjenosti ambrozije na teritoriji opštine Obrenovac u 2009. godini Figure 1. Common ragweed distribution in Obrenovac Municipality in 2009.

108 Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009.

109 Autor i saradnici Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009.

1 1 ha 0,7 0,5 0,5 0,04 3,74 Alfalfa Lucerka

1 1 2 1 1 8 1 Br. snim. snim. Rel. No. Rel.

7 3 1 3 2 1 ha 2,5 0,7 0,5 0,5 21,2 Soja Soybean

7 2 1 3 1 1 1 1 1 1 19 Br. snim. snim. Rel. No. Rel.

2 9 1 ha 1,5 0,5 0,1 0,5 0,1 0,3 0,72 1,57 0,006 17,30

1 3 3 1 1 1 1 1 4 3 1 2 22 Br. Neobra. njiva njiva Neobra. snim. snim. Rel. No. Rel. Uncultivated field Uncultivated

2 1 5 1 2 ha 2,5 0,5 1,5 5,9 1,12 3,11 0,15 7,21 0,05 0,01 33,55 Livada Meadow

4 5 1 1 4 1 2 2 3 4 9 1 2 1 1 42 Br. 1 0,5 snim. Rel. No. Rel. 2 1 ha 0,7 5,5 1,1 1,61 0,11 0,54 0,77 2,94 0,07 3,58 1,04 0,54 1,01 0,02 0,03 1,02 0,03 0,559 0,201 1,011 0,827 0,015 26,27 Maize Kukuruz Kukuruz 4 3 3 3 7 6 2 5 1 3 2 1 4 7 3 1 7 1 2 2 1 4 4 1 78 Br. snim. snim. Rel. No. Rel. ha 0,6 0,8 2,4 0,2 1,92 0,19 0,58 0,28 0,21 0,38 0,21 0195 0,423 0,453 0,415 0,455 0,615 0,428 0,135 0,243 0,585 0,150 0,397 0,281 0,283 0,385 11,71 Roadside 8 7 9 6 6 4 8 7 9 8 8 Pored puta puta Pored 18 18 12 12 16 22 12 14 13 14 21 13 12 14 12 Br. 303 snim. Rel. No. Rel. ha 4,67 4,44 3,56 2.89 5,11 3,33 2,22 6,44 2,44 3,56 2,44 1,33 3,33 1,33 3,78 2,89 4,00 6,67 7,11 3,33 2,00 4,00 3,56 2,00 3,11 10,67 43,52 6 6 9 9 21 20 16 13 23 14 10 29 11 16 11 15 17 13 18 48 30 32 15 18 16 14 Br. 450 snim. Ruder. staništa staništa Ruder. Ruderal habitat Ruderal Rel. No. Rel.

8 3 6 4 15 ha 7,9 5,4 0,4 52,5 45,8 45,1 30,4 37,4 34,5 32,5 10,3 4,22 15,1 14,7 2,25 48,11 31,84 50,65 11,58 14,57 531,22 Stubble Strništa Strništa

9 6 8 8 4 4 4 3 2 1 47 37 32 30 29 28 28 28 26 20 15 12 12 11 11 Br. 415 snim. Rel. No. Rel. Stepen rasprostranjenosti ambrozije u mesnim zajednicama opštine Obrenovac na različitim staništima u 2009. godini staništima na različitim Obrenovac opštine zajednicama u mesnim ambrozije rasprostranjenosti Stepen Common ragweed distribution in different communes of Obrenovac Municipality and different habitats in 2009 habitats different and Municipality Obrenovac of communes in different ragweed distribution Common Tabela 3. Tabela 3. Table zajednice Mesne Communes Dren Trstenica Grabovac Orašac polje Veliko Zvečka Stubline Piromani Ljubinić Vukićevica Poljane Krtinska Draževac Urovci Skela Ratari Ušće Obrenovac nasipa Pored Barič Baljevac Mislođin Belo polje Konatice Jasenak M. Moštanica UKUPNO/TOTAL

110 Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009. zakorovljenih lokaliteta, najveći broj ih je na ruderalnom staništu (450). Od tog broja lokaliteta na ruderalnom staništu, pored puta su evidentirana 303 lokaliteta (Tabela 1 i 3). To su lokaliteti male pojedinačne površine, ali velike dužine, i zato predstavljaju vrlo važan izvor širenja ambrozije, jer, s obzirom na izraženu dinamičnost i cenotičku nestabilnost, ruderalna staništa predstavljaju pogodan prostor sa slobodnim ekološkim nišama za unete adventivne vrste, koje nakon kraće ili duže faze prilagođavanja, počinju često ekspanzivno da se ši- re potiskujući autohtone vrse (Stanković-Kalezić i sar., 2009). Kada se posmatra rasprostranjenje ambrozije u pojedinim mesnim zajednicama opštine Obrenovac (Tabela 2) uočava se da se po veličini zakorovljene površine ističu mesne zajednice Grabovac (54,876 ha), Zvečka (53,195 ha), Trstenica (55,25 ha), Dren (55,233 ha) i Orašac (50,655 ha). Takođe veliku površinu pod ambrozijom, po više od 30 ha, imaju tereni pored nasipa i mesne zajednice Stubline, Veliko Polje, Piromani, Ljubinić i Vukićevica. Naročito alarmantno je to da skoro polovina lokaliteta, tačnije 470 lokaliteta (45,45%), predstavljaju žari- šta rasprostranjenja, tj. tačke sa zastupljenošću ambrozije na preko 50% površine (ocena 4). Pritom, sve mesne zajednice koje su gore navedene zbog velikih površina pod ambrozijom, osim Velikog Polja, imaju vrlo visok procenat, preko 50%, lokaliteta sa ocenom 4, gde posebno pa- da u oči Zvečka sa 71,15% lokaliteta sa ovom ocenom. Nema nijedne mesne zajednice bez ambrozije, ali je u nešto manjoj meri prisutna u mesnim zajednicama Baljevac, Jasenak, Mislođin, Draževac, Konatice, Barič, Belo Polje i Mala Moštanica (gde je ima i najmanje, „samo” 0,291 ha). Gledajući raspored lokaliteta razvrstanih po staništu (Tabela 3) vidi se da je ambrozija na ruderalnim staništima, pored puta, u strništima i u kukuruzu rasprostranjena u skoro svim mesnim zajednicama, dok je na ostalim staništima sporadično rasprostranjena. Ambrozija je u Srbiji postala visoko invazivna adventivna vrsta (Vrbničanin i sar., 2004, 2008; Konstantinović i sar., 2008; Stanković-Kalezić i sar., 2009). Koliko je stepen zakorovljenosti u opštini Obrenovac visok pokazuje i pojava da se ambrozija sporadično, ali u dovoljnom broju, javlja i u livadskim sastojinama, što znači da, iako po prirodi pionirska biljka, pritom i još relativno nova na ovim prostorima, počinje uspešno da kompetira sa autohtonim biljkama i u uobičajenim ekološkim uslovima.

ZAKLJUČAK

Iz dobijenih rezultata se jasno može videti da je čitava teritorija opštine Obrenovac, naro- čito zapadno od Kolubare, žestoko napadnuta ambrozijom. Visoka zastupljenost na strništi- ma pokazuje da je seme ambrozije prisutno u velikom broju u zemljištu i da čeka pogodan momenat za klijanje. Gust sklop biljnog pokrivača, bilo na njivama ili na nekultivisanom ze- mljištu, kao i adekvatna primena agrotehničkih mera, sprečavaju pojavljivanje ambrozije na konkretnom terenu, ali samo trenutno, do prve prilike kada izostane primena agrotehničkih mera ili dođe do narušavanja celovitosti biljnog pokrivača (do čega dolazi npr. prilikom že- tve). Rasprostranjenost ambrozije pored puteva u opštini omogućuje biljci nesmetanu pro- dukciju novog semena, koje je osnovni preduslov za njen opstanak i dalje uspešno širenje.

111 Autor i saradnici Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009.

Ovako velika prisutnost ambrozije na teritoriji opštine Obrenovac ukazuje da se njeno suzbijanje i svođenje brojnosti na ograničen nivo ne može rešiti jednostavno, već u dužem vre- menskom periodu primenom administrativnih, preventivnih, agrotehničkih i hemijskih mera njenog suzbijanja.

ZAHVALNICA

Rad je rezultat projekta TR20041 - Biološka,�� hemijska, toksikološka i ekološka proučava- nja herbicida i njihova primena. Ministarstvo za nauku i tehnološki razvoj Republike Srbije.

LITERATURA

Bazzaz, F.A.: Ecophysiology of Ambrosia artemisiifolia: A successional dominant. Ecology, 55, 1, 112-119, 1974. Bassett, W.P., Crompton, C.W.: The biology of Canadian weeds. 11. Ambrosia artemisiifolia L. and A. psilostachya DC. Canadian Journal of Plant Science, 55, 463-476, 1975. Braun-Blanquet, J.: Plant sociology – The study of plant communities. Hafner Publisching Company, New York, 1965. Dickerson, C.T., Sweet, R.D.: Common ragweed ecotypes. Weed Science, 19, 1, 64-66, 1971. Đorđević, S.: Sezonska dinamika korova u usevu kukuruza na černozemu u Zemun Polju. Diplomski rad, Poljoprivredni fakultet, Beograd-Zemun, 1988. Hansen, A.: Ambrosia L. In: Flora Europaea. (T.G. Tutin, ed.) Cambridge University Press, Cambridge, UK, 4, 142-143, 1976. Janjić, V., Kojić, M.: Atlas korova. Institut za istraživanja u poljoprivredi „Srbija”, Beograd, 2000. Janjić, V., Vrbničanin, S., Stanković-Kalezić, R., Radivojević, Lj., Marisavljević, D.: Poreklo i rasprostranjenost ambrozije. U: Ambrozija, Herbološko društvo Srbije, 9-28, 2007. Jovanović, S.: Sinekološka i floristička studija ruderalne vegetacije na području Beograda. Doktorska disertacija, Biološki fakultet PMF, Beograd, 1992. Jovanović, V., Janjić, V., Nikolić, B.: Seme ambrozije. U: Ambrozija, Herbološko društvo Srbije, Beograd, 95-102, 2007. Konstantinović, B., Meseldžija, M., Konstantinović, B.: Mapiranje važnijih invazivnih korova i njihovo suzbijanje. Acta herbologica, 17, 2, 53-56, 2008. Priszter, Sz.: Adventiv gyomnovenyeink terjedese. A Keszthelyi Mezogazdasagi Akademia Kiadvanyai. Mezogazdasagi Kiado, Budapest, 1960. Ristić, B., Božić, D., Pavlović, D., Vrbničanin, S.: Klijavost semena ambrozije pri različitim uslovima svetlosti i temperature. Acta herbologica, 17, 1, 175-180, 2008. Slavnić, Ž.: Prilog flori našeg Podunavlja. Glasnik biološke sekcije, Serija II/BT 4–6, Zagreb, 1953. Stanković-Kalezić, R., Janjić, V., Radivojević, Lj., Šantrić, Lj.: Rasprostranjenost ambrozije na teritoriji grada Beograda. Zbornik rezimea VIII savetovanja o zaštiti bilja, Zlatibor, 48, 2006. Stanković-Kalezić, R., Jovanović, S., Janjić, V., Radivojević, Lj.: Fitogeografska analiza ruderalne flore na području Pančevačkog rita. Acta herbologica, 18, 1, 41-50, 2009. Týr, Š., Vereš, T., Lacko-Bartošová, M.: Weed infestation of field crops with Ambrosia artemisiifolia (L.) in the Slovak Republic. Acta herbologica, 17, 1, 85-88, 2008 Vrbničanin, S., Karadžić, B., Dajić-Stevanović, Z.: Adventivne i invazivne korovske vrste na području Srbije. Acta herbologica, 13, 1, 1-12, 2004.

112 Acta herbologica, Vol. 18, No. 2, 103-112, 2009.

Vrbničanin, S., Malidža, G., Stefanović, L., Elezović, U., Stanković-Kalezić, R., Marisavljević, D., Radovanov- Jovanović, K., Pavlović, D., Gavrić, M.: Distribucija nekih ekonomski štetnih, invazivnih i karantinskih korovskih vrsta na području Srbije (II deo: Prostorna distribucija i zastupljenost devet korovskih vrsta). Biljni lekar, 6, 408-418, 2008.

Distribution of common ragweed (Ambrosia artemisiifolia L.) in the territory of Obrenovac Municipality

SUMMARY Common ragweed was recorded on 1034 sites in a total area of 655 ha during a floristic sur- vey of the territory of Obrenovac Municipality, Serbia. In terms of area size, the highest weediness was found in the communes of Grabovac (54.876 ha), Zvečka (53.195 ha), Trstenica (55.25 ha), Dren (55.233) and Orašac (50.655 ha). Especially alarming is the fact that nearly half of the examined sites, i.e. a total of 470 (45.45%), constitute foci for further ragweed expansion as the species covers over 50% of total surface (evaluation point 4) in those sites. Stubbles were evidently the most frequent habitat of common ragweed, accounting for 81.16% of all weedy surface (531 ha) in the territory of Obrenovac Municipality. A relatively small area infested by common ragweed might mislead one into believing that threat is not great in those sites. Upon examining the number of weedy sites, however, a different picture emerges as their number is highest in ruderal habitats (450). A total of 303 weedy sites were recorded along roads that have small surface size but considerable length, and as such become an important factor for common rageweed spreading. The level of weediness in Obrenovac Municipality is further indicated by the sporadic but suf- ficiently high frequency of common ragweed in meadows. It demonstrates that, despite being a pioneer plant species and a relatively new one in the region, it has already become a successful compatitor against autochthonous plants under regular ecological conditions. Keywords: Obrenovac; common ragweed; distribution

Primljen: 09.12.2009. Odobren: 25.12.2009.

113