www.gaelsceal.ie 3D sa Páidí Ó Lionáird bhaile L. 15 L. 22 An Cabaret Fírinne Shaol Ag Cosaint an Craiceáilte na Réaltaí Anglo-Celt L. 17 L. 22 L. 31

€1.65 (£1.50) Ag Cothú Phobal na Gaeilge 21.05.2010 Uimh. 9 •

Scoileanna sa Gaeilge faoi Chroslámhach Réabhlóid na Léinte ionsaithe Le Gráinne McElwain Dearga curtha faoi chois foréigneacha DAR leis an Roinn Oideachais ó Le Treasa Bhreathnach thuaidh tá ag teipeadh ar an tríú cuid de Ghaelscoileanna an Tuaiscirt Le Joanne Ní Riain mhí an Mhárta, maraíodh ar a laghad 75 AR an Aoine an tseach- caighdeán sásúil oideachais a bhaint “Níl a fhios daoine agus gortaíodh lámh le 2,000. tain seo caite ag a amach agus freastal ar na scoláirí mar TÁ cuirfiú i bhfeidhm i mBangkok agus Is é seo an chéad uair a cuireadh cuir- ceathair a chlog ar maid- ba cheart dóibh. D’fhoilsigh siad liosta i 23 limistéar eile go dtí oíche amárach fiú i bhfeidhm sa tír ó cuireadh léir- in fuair an PSNI i nDún d’ocht scoil déag nach raibh cigirí na againn céard tar éis an fhoréigin pholaitiúil is measa sitheoirí faoi chois ocht mbliana déag ó Pádraig tuairisc go raibh Roinne sásta leo agus ina measc bhí sa tír le 20 bliain. shin. Tar éis do 6 cheannaire na ‘Léinte ceithre cinn de seacht nGaelscoil. atá i ndán”: Ímní Cuireadh an cuirfiú i bhfeidhm Dé Dearga’ ghéilleadh, bhris bradaíocht chomharthaí áite curtha Ní róshásta atá Seán Ó Coinn, Céadaoin mar gheall ar na círéibeacha agus loscadh forleathan amach sa trí thine. Príomhfheidhmeannach Chomhairle forleathana sa phríomhchathair tar éis chathair. I measc na 35 foirgneamh a Is i mBaile na bhFiann na Gaelscolaíochta leis an chlúdach ar Easaoránaigh cniogbheartaíocht mhíleata ar lucht cuireadh trí thine, bhí stocmhalartán (Vianstown) a cuireadh atá faighte ag an scéal seo sna meáin agóide frithrialtais inar maraíodh 53 ar na Téalainne, an comhlacht soláthar na ceithre chomhartha agus an droch-cháil atá sé ag tarraingt Éireannacha i a laghad an tseachtain seo, iriseoir leictreachais príomhúil, bainc, agus dhátheangacha trí thine ar na Gaelscoileanna, áfach. Iodálach san áireamh. Gortaíodh breis ceann de na siopalanna is mó san Áise. leis na tintreacha ó Deir sé go bhfuil an t-uafás oibre is 400 duine. phéire de na comharthaí déanta sna scoileanna atá i gceist agus mBangkok Ón uair a thosaigh na hagóidí i lár ar lean ar leathanach 3 ag leathadh chun roinnt feabhas tagtha orthu ó cuireadh damáiste a dhéanamh tuairisc na Roinne i dtoll a chéile. d’fhálaithe i ngar dóibh. Chomh maith leis sin deir Ó Coinn go Deir comhairleoir bhfuil an Roinn Oideachais i dTuais- Faoiseamh Fiche Aonú Aoiseach Shinn Féin sa cheantar ceart Éireann ag caitheamh níos fearr Éamonn Mac Con Midhe leo anois ná mar a bhíodh agus nach GRIANGHRAF: LEON FARRELL/PHOTOCALL IRELAND gurbh é seo an dara cean- bhfuil Comhairle na Gaelscolaíochta tar taobh istigh de mhí in aghaidh tuairisc na gCigirí. inar tharla seo. Scriosadh “Go stairiúil níor tugadh dóthain comharthaí sa Ghlasdro- tacaíochta ná maoiniú do na mainn, baile idir an Gaelscoileanna. Ní raibh na leabhair Caisleán Nua is Cill ná na háiseanna cearta ann, ach le bli- Chaoil, ag tús na míosa. ain anuas rinne an Rialtas ó thuaidh Deir Marcus Mac infheistiú de £1 milliún sa Ghaelsco- Ruairí, gníomhaire laíocht chun an bhearna a líonadh idir Gaeilge sa cheantar, “tá iad agus scoileanna a fheidhmíonn trí barúil mhaith ag muintir Bhéarla,” a deir Ó Coinn. na háite gur dílseoirí iad Deir sé go bhfuil deacrachtaí ar leith siúd a thosaigh na tinte ag na Gaelscoileanna nuabhunaithe seo.” nach bhfuil ag scoileanna eile atá bunaithe le fada. ar lean ar leathanach 2 Ní raibh an Roinn ag tacú leis na Gaelscoileanna mar ba cheart agus bhí easpa airgid, acmhainní agus áiseanna RÉIGIÚNACH • 8 ag go leor de na scoileanna. Fiú ó TUAIRIMÍ 12 thaobh foirgnimh de, níl ach trí • Ghaelscoil as 21 ó thuaidh ar tógadh CÚRSAI SAOIL• 16 foirgnimh as an nua dóibh. GNÓ• 18 Tá an chuid eile ag feidhmiú in ion- COMHSHAOL 20 aid eile, go leor acu nach bhfuil feiliú- • BEATHA 22 nach mar scoileanna. Cruthaíonn sé • sin deacrachtaí breise do mhúinteoirí OIDEACHAS• 25 agus do scoileanna feidhmiú i gceart. MIONFHÓGRAÍ• 28 Agus iad ag seoladh a bhfeachtas '21st Century Aid', tá Oxfam Ireland ag impí ar an Rialtas cloí lena ngealltanas 0.7 fán SPÓRT 29 ar lean ar leathanach 25 gcéad den ioncam náisiúnta a bheith á chaitheamh ar chúnamh do thíortha bochta roimh 2015. • 2 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 1 NUACHT NÁISIÚNTA Tábhacht na Dúthrachta Cánacha na Moltaí an GRIANGHRAF: LAURA HUTTON PHOTOCALL IRELAND hEaglaise Fhorais le ‘Dochreidte’ Le Pádraic Déiseach

DEIR Páirtí an Lucht Oibre go dul chuig na bhfuil sé ‘dochreidte’ go gcaith- fidh scoileanna Caitliceacha €2 mhilliún a íoc le Cumann Bhain- isteoirí na mBunscoileanna Ranna inniu? Caitliceacha ag am a bhfuil cior- ruithe móra á ndéanamh ar an gcóras oideachais. Le Treasa Bhreathnach bhrú ó thuaidh.” Ba é an chéad mho- Deir Urlabhraí Oideachais an ladh a rinne na 19 n-eagras Gaeilge pháirtí, Ruairí Quinn, go bhfuil TÁ cruinniú de chuid bhord Fhoras na d’Fhoras na Gaeilge, mar chuid den scoileanna ag streachailt cheana Gaeilge ar bun ag 10r.n. inniu ina phróiseas atheagar bunmhaoinithe, ná féin le bunchostais reatha ar nós bpléifear atheagar maoinithe na n- Fóram Comhphleanála a bhunú. táillí uisce agus billí teasa gan a eagraíochtaí bunmhaoinithe Gaeilge. Rinneadar an moladh sin níos lú ná mí bheith orthu tuilleadh airgid a Má ghlactar le moltaí an Fhorais i measc ó shin agus, anois, le seachtain anuas tá chaitheamh le costais a bpátrún a mholtaí na n-eagraíochtaí Gaeilge ag an an Fóram bunaithe. Bunaíodh an fóram chlúdach. Tá sé ag iarraidh ar an gcruinniú seo cuirfear ar aghaidh iad Comhphleanála chun ábhair éagsúla Eaglais , atá mar pháthrún ar 92% chuig Roinn na Gaeltachta agus an comónta do na eagraíochtaí ar fad a phlé de scoileanna ó dheas, athbhrei- Chomhairle Aireachta Thuaidh/ Theas idir atheagar na n-eagraíochtaí agus aon thniú a dhéanamh ar cén chaoi a inniu. Tá aon cheathrú den mhaoiniú ghnó eile comónta a bhaineann leo ar maoineofar an CPSMA sa tod- €20 milliún de chuid an Fhorais curtha fad. hchaí. “Tarraingíonn an cás seo ar fáil dóibh ón Roinn Cultúrtha, Ealaíon Cheap an Fóram Comhphleanála aird ar an ngá práinneach atá le agus Fóillíochta ó thuaidh agus is ann a Caoimhín Ó Cnaimhsí mar éascaitheoir leasú ar an gcóras Pátrúnachta. bhí Ferdie Mac an Fhailigh inné chun ar an bpróiseas athchóirithe an tseach- Tá sé thar am go rachfaí i tuairisc a thabhairt dóibh maidir le dul tain seo caite chomh maith. Is iar-stát- gcomhairle le tuismitheoirí chun cinn atheagar maoinithe na n- seirbhíseach é an tUasal Ó Cnaimhsí a maidir lena bpátrún scoile agus eagraíochtaí Gaeilge i measc nithe eile bhí mar Rúnaí Ginearálta ar an Roinn cén chaoi ar cheart é a mhaoiniú. nach iad. Saothair ó 1990 – 93 agus ar an Roinn Ní raibh an córas oideachais sa tír Deir Julian de Spáinn, Ard-Rúnaí Fiontar agus Fostaíochta ó 1993 – 97. seo chomh tearcmhaoinithe Chonradh na Gaeilge, faoin bpróiseas Faoi láthair tá sé ina chathaoirleach ar an riamh is atá sé anois,” a dúirt sé. uile-oileánda “tuigimid go bhfuil na hea- tSuirbhéireacht Ordanáis agus ina “Tá Éire ag caitheamh 4.7% dá graíochtaí bunmhaoinithe Gaeilge ó stiúrthóir ar roinnt comhlachtaí príob- holltáirgeacht intíre ar oideachas thuaidh buartha nach bhfuil a leithéid de háideacha agus tá sé ina shaineolaí ar faoi láthair. Creidim gur cheart go Straitéis 20 bliain acu mar atá ó dheas, bhainistíocht athruithe. Beidh cruinniú mbeadh sprioc ag an tír 7% ar a ach is ceist í sin do pholaiteoirí an Tuais- ar bun inniu ag an bhFóram Comh- Léireoidh an comhlucht Amharclainne Rough Magic 'The Importance of Being laghad de a chaitheamh ar an cirt. Is eagraíocht uile-oileánda muid atá phleanála ag a 10r.n. chomh maith i Earnest' in amharclann an Gaiety ó 2-19 Meitheamh. Le feiceáil anseo tá gcóras oideachais tar éis roinnt ag obair ar bhonn uile-oileánda agus tá gComhdháil Náisiúnta na Gaeilge i Stockard Channing mar Lady Bracknell, Aoife Duffin mar Gwendolyn Fairfax blianta agus leibhéal an muid ag cabhrú le feachtas Gaeilge a mBaile Átha Cliath. agus Gemma Reeves mar Cecily Cardew. chaiteachais sin a choinneáil.” Gaeilge faoi ionsaithe foréigneacha Trevor Ó Clochartaigh Bainisteoir Tionscadail 00353-91-536201 go bhfuil coimpléasc ísleachta acu.” [email protected] Comharthaí Deir an comhairleoir chomh maith “tá sochaí le chéile de dhíth orainn, Patricia Ní Chonghaile dátheangacha Comhordaitheoir Táirgíochta sochaí a ghlacann le difríochtaí 00353-91-536201 seachas sochaí a phlúchann [email protected] curtha trí thine i difríochtaí.” Ciarán Dunbar Ní raibh Jim Wells, Ball Tionóil an Eagarthóir 00353-91-536201 gContae an Dúin DUP sa cheantar, ar fáil i gcomhair [email protected] ráitis maidir leis an scéal seo. Agus Treasa Bhreathnach ar lean ó leathanach a haon muid ag dul i gcló ní raibh aon Soláthróir Ábhair 00353-91-536201 Is éard a deir an comhairleoir Mac ráiteas ar fáil dúinn ach an oiread ó [email protected] Con Midhe, “cuireann sé na sean- ionadaí UUP an cheantair John laethanta i gcuimhne dúinn nuair a McCallister. Gráinne McElwain Soláthróir Ábhair 00353-91-536201 choinnigh aontachtaithe an Ghaeilge Dúirt an Sáirsint John McKenna de [email protected] ina teanga dhofheicthe ó thuaidh. chuid PSNI Dhún Phádraig go bhfuil Tá an chuma ar an scéal go bhfuil fiosrúchán leanúnach ar bun ag an deacrachtaí acu siúd a rinne an PSNI maidir le díobháil coirpigh agus gníomh seo glacadh le cultúr nach é táthar ag iarraidh ar aon duine a Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agus Ceart, a gcultúr féin é. Léiríonn sé go bhfuil bhfuil eolas acu faoin choir seo dul i bogearraí a chabhraíonn le litriú agus gramadach na Gaeilge, www.cruinneog.com siad neamhshocair lena gcultúr agus dteagmháil leo ar 0845 600 800. An Comhairleoir Éamonn Mac Con Midhe GAELSCÉAL NUACHT 3 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 •

'Séid an dusta de do thrumpa, a George' Achomharc GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND tugtha do Laurence Rush

le hAnton Mac Cába bhréagnaigh tuarascáil a rinne an Coimisinéir Faisnéise, an BEIDH achomharc ar rialú brei- Tiarna Robert Gibson, a raibh sa thimh san Ard-Chúirt i mBéal chlár Panorama. Sa bhreithiú- Feirste, ag scriosadh amach cás nas, dúirt an breitheamh gur a thóg duine d’íobartaigh na dhearbhaigh sé seo ón leagan hÓmaí. Bhí Laurence Rush ag foilsithe de thuarascáil Gibson. cur an dlí ar Stát-Rúnaí agus ar Ba leagan sin gur baineadh Phríomh-Constábla an Tuais- sleachta móra de de bharr na cirt, as gan Buama na hÓmaí a slándála náisiúnta. Rialaigh an fhiosrú mar is ceart, agus gan é breitheamh, leis, go gcoiscfí ar An tráchtaire George Hook i gcomhluadar Ursula Cunningham-O'Donovan agus Seamus Stephenson agus iad a g cleachtadh don a chosc roimh ré. Maraíodh Rush an t-ábhar ón dtascradh a taispeántas deireadh ón gceolfhoireann 'Blow the Dust of Your Trumpet'. Grúpa iad seo a chruthaíonn pobal cheoil d'aosaigh agus Libby Rush, bean Laurence, sa fháil, ar bhonn slándála a thugann deis dóibh a gcuid tallainne a roinnt le cách. Beidh siad ag casadh sa gCeoláras Náisiúnta ag a 8 i.n. ar an 26 Bealtaine. bhuama an 15ú Lúnasa 1998, in náisiúnta. Tuilleadh eolais ag www.nch.ie. éineacht le 28 eile agus cúpla sa Bhí Rush ag iarraidh fianaise bhroinn. Scriosadh an cás ó Peter Keeley a thabhairt amach ar iarratas ó dhlíodóir na isteach sa chás. Tugann Keeley bpéas. “Tá sé soiléir go bhfuil sé ‘Kevin Fulton’ air féin. Bhí sé neamh-inmharthanach,” dar ina ghníomhaire ag na seirbhísí Réabhlóid na Léinte Dearga curtha faoi chois leis an bhreithiúnas. slándála le scór bliain, é bain- Ag labhairt taobh amuigh teach leis an Fíor-IRA in 1998. ar lean ó leathanach a haon raibh na ‘Léinte Dearga’ agus míleata.” Tá An Roinn Gnóthaí Eachtra- den chúirt, dúirt Des Doherty, Rinne Keeley líomhaintí gur “Ar an iomlán tá cúrsaí faoi réidh le robach a dhéanamh ar Tá Taksin faoi amhras faoi na cha ag moladh do mhuintir na dlíodóir Rush, go raibh díomá thug sé le fios do Bhrainse smacht againn,” a dúirt an an gcathair inné. Tá an iarmhairt hagóidí a spreagadh agus a hÉireann gan taisteal go dtí an air. “Beimid ag déanamh Speisialta an sean-RUC go raibh Coróinéal Sansern Kaewkumn- uafásach.” mhaoiniú, ach séanann sé gur Téalainn ach amháin má tá sé achomhairc san Ard-Chúirt,” ar an Fíor-IRA ag beartú ionsaí erd, urlabhraí de chuid Arm na De réir Conor Bracken, “saoi na sceimhlitheoireachta” é riachtanach. Ach ní áirítear pais- seisean. “Agus b’fhéidir níos buamála an deireadh seach- Téalainne. stiúrthóir Chomhlachas i gcónaí. Mhaígh Abhisit Vejjaji- inéirí a bheidh ag taisteal trí Aer- faide ná sin, chun na hEorpa.” taine gur tharla uafás na hÓmaí. Tuigtear áfach go bhfuil pócaí Tráchtála na hÉireann sa va, Príomh-Aire reatha na tire, fort Bangkok ar a mbealach Beidh Michael Mansfield, an t- Rialaigh an breitheamh nach ann sa chathair go fóill nach Téalainn, téann na trioblóidí i go raibh sé “muiníneach agus chuig tíortha eile taobh amuigh abhcóide cearta daonna, ag raibh rud ar bith eisiach le Kee- bhfuil smachtaithe acu. bhfeidhm go mór mór ar ghnó tiomanta chun deireadh a chur den Téalainn. gníomhú do Rush san ley: “Níl rud ar bith eisiach le “Tá Bangkok loiscneach,” a áitiúil. “Cé go bhfuil an agóid leis na fadhbanna agus síocháin Tuairisciú sa bhreis le Pádraic achomharc. gníomhaire de chuid an stáit dúirt easaoránach fadtéarmach thart, tá imní ar chách go bhfuil is ord a athbhunú sa tír.” Déiseach Luaigh an breitheamh roinnt bheith bainteach le coir, agus é Daniel Corrigan, 35, as Báile Átha sé chun athrú go suíomh níos fianaise a thóg Rush. Dhá bhli- mar sprioc aige faisnéis a bhail- Cliath inné. “Tá an spéir dubh le contúirtí amach anseo,” a dúirt ain ó shin, léirigh an clár iú a bhaineann lena déanamh.” deatach, tá urchair ó ghunnaí fós sé. “Tá sé ag éirí níos teannasaí Panorama ar an BBC go raibh na Ní raibh Rush bainteach leis le cloisteáil. Níl a fhios againn ar an talamh agus níos deacra seirbhísí slándála ag déanamh an chás sibhialta a bhuaigh cuid céard atá i ndán.” gnó a reáchtáil anseo i gcónaí.” LÉAS LAMHÁLTAIS tascradh ar fhóin phóca a bhí ag de na híobartaigh anuraidh, in Tá cónaí ar easaoránach Éire- Ag caint le Reuters, dúirt na buamadóirí lá an bhuama. éadan cúigir a bhí bainteach leis annach eile, Lisa McNamara, 44, Taksin Shinawatra, iar- LE CARRCHLÓS A OIBRIÚ Thóg sin ceist ag Rush: arbh an Fíor-IRA. “Bhí sé mar dhual- sa ‘chrios dearg’ i lar na cathrach. phríomhaire na Téalainne, go AG ROS AN MHÍL fhéidir na buamadóirí a ghab- gas ar an rialtas iad a “Bhí orm mo theach a fhágáil bhfuil imní air go mbeidh “tre- háil roimh an bhuama? chúiseamh, ní ar scaifte íobar- seacht n-uaire laistigh de chuig allchogaíocht trasna na tíre de Cuireann an tAire Talmhaíochta, Iascaigh agus Bia fáilte Dar leis an bhreitheamh, tach,” ar seisean. seachtaine,” a dúirt sí. “Is léir go thoradh na cniogbheartaíochta roimh thairiscintí ó dhaoine a bhfuil spéis acu carrchlós le spás do níos mó ná trí chéad feithicil (nó mar sin) suite ag Lárionad Chuan lascaigh Ros an Mhíl, Co. na Gaillimhe a oibriú ag tosú an 14 Meitheamh 2010 go dtí 13 Méan Fómhair 2010. “Daoine marbh de bharr ionsaithe gnéis i Rath Bhotha” Is féidir an suíomh a bhreathnú ach réamhshocrú a dhéanamh leis an Máistir Cuain, an Capt. John Donnelly (Teil: 091-572108) nó lena chúntoir. Is féidir foirmeacha Le hEoin Mac Garvey tuairisc Dheoise Rath Bhotha dheoise Rath Bhotha le linn bhfadhb. Tharla rudaí iarratais agus breaceolas ar na coinníollacha faoinar féidir foilsithe roimh dheireadh na cuid mhaith de thréimhse uafásacha do pháistí anseo agus an suíomh a thabhairt ar léas a fháil ó oifig an Mháistir TÁ daoine óga i dTír Chonaill bliana. Chas sé le heaspag na Eugene Greene mar shagart ach níor labhair aon duine amach. Cuain nó a íoslodail ó láithreán greasáin na Roinne ag: marbh de bharr na n-ionsaithe deoise Philip Boyce agus leis an tá sé ráite aige gur chomhoib- Chonaic mise daoine marbh de www.agriculture.gov.ie nó ó láithreán gréasáin Soláthair gnéis a rinneadh orthu i iarbhleachtaire Martin Ridge righ an deoise. Dúirt sé in agal- bharr na n-ionsaithe seo, daoine Rialtais www.etenders.gov.ie nDeoise Rath Bhotha thar na mar chuid den fhiosrúchán atá lamh leis an BBC roinnt blianta a chuir lámh ina mbás féin agus Ba chóir foirmeacha tairisceana comhlánaithe a sheoladh blianta, de réir an iarbhleach- ar bun. In 2008 scríobh Martin ó shin nach bhfuil aon chuid chuir sin isteach go mór orm,” a ar ais chuig an seoladh thíos faoi am nach deanaí ná taire Gardaí Martin Ridge. Ridge an leabhar Breaking the den deoise ag baint le líomhain- dúirt sé. Dúirt sé go raibh air 5 i.n. 4 Meitheamh 2010. Ba chóir “Tairiscint do Léas ar Chárrchlos ag Ros an Mhíl” a scríobh ar chlé ar bharr an Bhí sé ag labhairt an tseach- Silence, scéal fán fhiosrúchán ar tí ionsaithe gnéis fá Eugene an leabhar a scríobh le guth a chlúdaigh litreach. Ní ghlacfar le tairiscintí déanacha. tain seo ag éirí as an scéal go an Ath. Eugene Greene agus ar Greene. Deir Martin Ridge gur thabhairt do na daoine a ion- mbeidh Deoise Rath Bhotha ar an iarmháistir scoile Denis Mc chuir fir óga lámh ina mbás féin saíodh. Coinníonn an Roinn Talmhaíochta Iascaigh & Bia an ceart dul i mbun idirbheartaíochta le haon iarratasóir agus níl cheann de na chéad deoisí a Ginley, beirt a cuireadh i de bharr na n-ionsaithe gnéis Tá sé ráite go minic ag an dualgas ar an Roinn glacadh le haon iarratas. ndéanfar scrúdú uirthi faoin bpríosún de bharr ionsaithe agus an dóigh ar theip ar an Athair Paddy Mc Cafferty, atá Rannán Riaracháin an lascaigh Mhara, An Roinn dóigh a ndearna an deoise gnéis ar pháistí. Tá sé tugtha le deoise déileáil leo. lonnaithe i mBaile Átha Cliath Talmhaíochta Iascaigh & Bia, An Cloichín, Cloich na cásanna ionsaí gnéis a bhain le fios ag Ridge gur chuir an “Chríochnaigh fiosrúcháin na agus a ionsaíodh faoi láimh na Coillte, Co. Chorcaí. cléir a láimhseáil. eaglais sa deoise go leor bacan- nGardaí fá na cásanna seo in cléire é féin, go bhfuil go leor Tá sé tugtha le fios ag Ian na ina bhealach le linn an fhios- 2002 agus níor scríobh mise an ceisteanna le freagairt ag an Elliot ón ‘National Board for rúcháin. leabhar go dtí 2008. Sin sé Easpag Ó hEigeartaigh fán email: [email protected] Safeguarding Children’ go Ba é Easpag Dhoire Seamus Ó bliana agus níor thug duine ar dóigh ar láimhseáil sé cás www.agriculture.gov.ie bhfuil sé ag dréim go mbeidh hEigeartaigh a bhí i gceannas ar bith sa deoise seo aird ar an Eugene Greene. 4 NUACHT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 Cé a ghlacfaidh Sóisialaigh ag streachailt leo

áit an Ridire? le hAnton Mac Cába BA ó Thuaidh a bhí an vóta ab fhearr ag iarrthóir le hAnton Mac Cába ach iad cúramach. Meastar sóisialach ar bith (sin, níos nach mbeadh ceachtar acu faide ar chlé ná an Lucht ’fhógair an Ridire sásta dul san iomaíocht lena Oibre) in iomlán na Ríochta Reg Empey go chéile. Aontaithe sa toghchán West- bhfuil sé le héirí as Tá Elliott ina Chomhalta den minister. Bhí sin ag Eamonn ceannaireacht Tionól Reachtach ó Fhear McCann i bhFeabhail Pháirtí Aontach- Manach-Tír Eoghan Theas. Is (Cathair Dhoire) agus 2,936 tachD Uladh (UUP) san feirmeoir é, é ina Ardmháistir vóta aige. Chuir sin sa fhómhar. D’imigh sé i ndiaidh ar an Ord Buí i bhFear Manach. cheathrú háit é, níos mó ná a thubaiste olltoghchán West- Léirigh sé go bhfuil sé sásta dhá oiread vóta aige agus a minster. Don chéad uair le 120 comhoibriú leis an DUP san bhí ag Páirtí Aontachtach bliain, níl suíochán Westmin- olltoghchán, trí shocrú a rin- Uladh. ster ag an pháirtí. neadh le hAontachtach Bhí McCann ina iarrthóir Meastar, i láthair na huaire, neamhspleách a chur chun ag People Before Profit. Agus go bhfuil triúr iomaitheoirí tosaigh. Sa Tionól, is faoi chúr- Ian Paisley ar scor, tá láidre ann don chean- saí talmhaíochta is mó a McCann ar an aon iarrthóir ó naireacht. Is iad seo ná Tom labhraíonn sé. na 60idí atá ag streachailt leis Elliott, Danny Kennedy agus Is é Danny Kennedy leas- go fóill. Sheas sé do shean- Michael McGimpsey. cheannaire an UUP. Is as Deis- Pharlaimint Stormont i 1969. cúiseanna leis seo. I gceantair Baineann Elliott agus ceart Ard Mhacha dó, agus Ní mhothaíonn sé mórán an lucht oibre, bhí daoine den Kennedy le heite traidisiúnta cónaí air lámh leis an Sruthán. difriúil leis an gcaoi a raibh sé bharúil gur gá na Coimeá- an pháirtí. Is beirt iad a bheadh Tá sé san Ord Buí, is seinneann i 1969: daigh a choinneáil amach, ba i bhfabhar comhoibriú níos sé i mbanna buí áitiúil. Tá “Tá sé sa dúchas ionam ar leas Pháirtí an Lucht Oibre fearr leis an Pháirtí Aontach- meas air sa phobal Caitliceach, leanúint liom i mbun feach- nó na náisiúnaithe a dhéan- tach Daonlathach (DUP). Tá mar dhuine a dhéanann obair tais. Sin an rud a dhéanaim, fadh siad sin. Bhí locht ar na aithne agus meas forleathan do dhuine ar bith. tá sé rómhall anois agam stop meáin: “Bhí siad ag rá gur ‘rás orthu sa pháirtí. Ní bheadh Is é Michael McGimpsey an a chur leis.” aon fhís mhór ag ceachtar acu, tríú hiarrthóir láidir. Is Sheas McCann go láidir in éadan ciorruithe sa Bhí McCann ina chaiteachas poiblí, beart a iarrthóir ag People thaitin le neart vótóirí. B’shin a dúradh leis ag na doirsí – i Before Profit. Agus gceantair Chaitliceacha agus Ian Paisley ar scor, tá i gceantair Phrotastúnacha. McCann ar an aon Beidh McCann ina iarrthóir i dtoghchán an Tionóil agus iarrthóir ó na 60idí Chomhairle Cathrach Dhoire atá ag streachailt leis an bhliain seo chugainn. go fóill. Sheas sé do Bheadh seans níos fearr aige suíochán Tionóil a fháil, ach shean-Pharlaimint é den bharúil go mbeadh sin Stormont i 1969. crua: “Níl ach an leathchuid An Spailpín Fánach Ceardlann an Spídéil, de chuóta agam, dá mbeinn Conamara. 091-553343 ábalta sin a choinneáil. Níl idir dhá chapall’ a bhí ann.” mé ró-mhuiníneach. I Chomh maith leis sin, bhí dtoghchán Tionóil, bheadh grúpaí ar an eite chlé scoilte, sé níos deacra dímheas a an scoilt sin níos nimhní in chaitheamh ar People Before Albain de bharr scoilte sa Priondáil T-Léinte agus Cochaill Profit mar vóta amú. Ach tá Phàrtaidh Sòisealach. Comhalta den Tionól Reach- ach. Is duine conspóideach é, a na suíocháin ag an SDLP, Bhí buanna faoi leith ag www.tshirt.ie tach é ó Dheisceart Bhéal bhfuil neart naimhde sa Sinn Féin agus an Páirtí feachtas McCann, dar le Feirste. Tá sé ina Aire Sláinte, pháirtí aige. Dúirt sé go poiblí Daonlathach Aontachtach, hEmmet O’Connor, léachtóir jab nach bhfuil chomh con- gur cheart d’Empey imeacht, agus tá meaisíní láidre acu.” le polaitíocht in Ollscoil spóideach agus atá ó Dheas, sular imigh. I súile go leor, Roimhe sin, tá súil aige bhei- Uladh: “Tá próifíl fhadtéar- gan a bheith i bhfad uaidh. léirigh sé sin easpa dílseachta. th ábalta an eite chlé a thab- mach aige, tá sin táb- Malairt Empey, bheadh sé níos Tá seasamh diúltach ag hairt le céile le cineál éigin de hachtach. Ní iarrthóir imeal- báúla le Páirtí an Lucht Oibre McNarry, Kennedy agus Elliot i dhúshlán a thabhairt ar fud lach eile ón eite chlé é, is cuid ná leis na Coimeádaigh. leith na Gaeilge. Mhol McNar- an Tuaiscirt. de shaol Dhoire é. Is íocón ag Baineann sé le heite liobrálach ry rún le cosc a chur ar úsáid na D’éirigh níos fearr leis ná le Doire é, cosúil le John Hume an pháirtí. Gaeilge sa Tionól i Stormont, duine ar bith den 87 iarrthóir agus Dana. Sa pháirtí, deirtear nach labhair Kennedy go láidir ar a sóisialach sa Bhreatain, idir Tá ardmheas air, mar gur bhfuil caidreamh rómhaith shon. An Chomhghuaillíocht Ceard- sheas sé lena phrionsabail. aige leis na baill. Cuirtear an Dá dtoghfaí Elliott nó chumannach agus Sóisialach, Feictear do dhaoine go bhfuil locht céanna i leith Basil Kennedy, tá daoine sa pháirtí Páirtí Sóisialach an Lucht sé tiomanta.” McCrea, duine eile a luaitear. den bharúil go mbeadh orthu Oibre agus Pàrtaidh Ach ní ceist phearsantachta Tá sé ar an Bhord Póilíneachta, leas-cheannaire ó mhórchean- Sòisealach na h-Alba. amháin é, dar le O’Connor, agus ina urlabhraí oideachais. tar Bhéal Feirste a bheith acu. Ní bhfuair ach beirt den 87 “tá McCann gníomhach ar Tá súil aige tacaíocht níos tras- Ní fios an mbeidh iarrthóirí thar 1,000 vóta, 1,592 ar an cheisteanna, ó tháillí uisce go www.spailpin.com phobalaí a mhealladh chuig an eile ann don cheannaireacht. vóta ab airde. forbairt na seirbhíse trae- UUP. Tá cead vótála ag gach ball, Dúirt Richie Venton, nacha go hobair thraspho- Luaitear David McNarry agus tig le ball ar bith dul san urlabhraí thar ceann Pàrtaidh bail, tá an-tábhacht leis sin ar chomh maith, fear buí sinsear- iomaíocht. Sòisealach na h-Alba, go raibh fad.” GAELSCÉAL NUACHT GHAEILGE 5 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 • Lonnaíocht Ghaeltachta i mBaile Átha Cliath?

Le Pádraic Déiseach pleananna ach á gcur le chéile faoi láthair. Níl aon áit faoi leith roghnaithe “Níl aon chúis ann TÁ pleananna á gcur le chéile ag an don lonnaíocht ach oiread ach deir sé go nach bhféadfadh eagraíocht Comhluadar faoi láthair le bhfuil “claonadh i dtreo dheisceart na lonnaíocht Ghaeltachta a bhunú i cathrach.” grúpa teaghlach mórcheantar Bhaile Átha Cliath. D’eas- Tá Comhluadar tar éis dul i teacht le chéile agus cair an togra ó éileamh ó chuid de bhaill dteagmháil leis an Roinn Comhshaoil lonnaíocht Ghaeilge a na heagraíochta go mbreathnófaí ar na agus tá an Roinn ag déanamh iniúchta ar féidearthachtaí a leithéid de lonnaíocht an gceist. Tá sé i gceist eastát tithíochta bhunú ina mbeadh an a bhunú i gceantar Bhaile Átha Cliath nó nó grúpa tithe le chéile a aimsiú. Crei- Ghaeilge in úsáid mar sa cheantar máguaird. deann Ó Cuilinn go bhfuil seans níos theanga chaidrimh Tá Comhluadar ag feidhmiú mar ‘éas- fearr acu anois ná riamh mar tá pragh- caitheoir’ ar an togra agus tá sanna na dtithe ag titim agus tá an eatarthu. Tá sé comharchumann tithíochtá á bhunú acu oiread sin tithe folmha ann. cruthaithe ag Comh- ag Comhluadar nach bhfuil aon fáth ann suim acu sa togra ag tabhairt cuairte ar faoi láthair. Reáchtáladh cruinniú poiblí Rinneadh iarrachtaí thar na blianta luadar nach bhfuil nach féidir clann a thógáil le Gaeilge.” Bhéal Feirste amárach (Dé Sathairn), áit i mí an Mhárta agus tá cúig theaghlach lonnaíochtaí dá leithéid a bhunú ach Maíonn sé freisin go bhfuil tábhacht faoi a míneoidh muintir Bhóthar Seoighe déag tar éis suim a léiriú sa togra go dtí níor éirigh leo. Creideann Ó Cuilinn go aon fáth ann nach leith ag baint le bunú na lonnaíochta cén chaoi ar éirigh leo Gaeltacht uir- seo. Deir Feargal Ó Cuilinn, Stiúrthóir bhfuil sé indéanta, áfach, agus tá sé féidir clann a thógáil agus an meath atá ag teacht ar an beach a bhunú ann sna seachtóidí. Fág- Chomhluadar, go bhfuil “daoine éagsúla dóchasach go n-éireoidh leo an uair seo. le Gaeilge.” nGaeltacht. faidh bus Chomhluadar ó Chearnóg tar éis suim a léiriú, idir lánúnacha “Níl aon chúis ann nach bhféadfadh Tá an togra á bhunú ar lonnaíocht Mhuirfean i mBaile Átha Cliath 2, ag nuaphósta gan pháistí agus theaghlaigh grúpa teaghlach teacht le chéile agus Ghaeltachta Bhéal Feirste ar Bhóthar meán lae agus tá fáilte roimh chách, idir le páistí ag aois iar-bhunscoile.” lonnaíocht Ghaeilge a bhunú ina Seoighe agus labhair Séamus Mac Seáin thuismitheoirí agus a bpáistí, freastal ar Deir Ó Cuilinn nach bhfuil aon sprioc- mbeadh an Ghaeilge in úsáid mar thean- ó Bhéal Feirste ag an gcruinniú poiblí i an turas lae seo. Tuilleadh eolais ó am luaite leis an togra mar níl na ga chaidrimh eatarthu. Tá sé cruthaithe mí an Mhárta. Beidh siad siúd a bhfuil Chomhluadar ag 01-6715116. Gaelg Vio!

Le Pádraic Déiseach NATIONALSEACHTAIN NÁISIÚNTA BIODIVERSITY NA BITHÉAGSÚLACHTA WEEK BÍONN an nuachtlitir ‘Gaelg 2121 - 3030 Bealtaine May 2010 Vio’ ag freastal ar phobal Ghaeilge Mhanann agus is é TheTá United 2010 sainithe Nations ag has na designated Náisiúin Aontaithe 2010 as marInternational Bhliain Idirnáisiúnta Year of Biodiversity na Bithéagsúlachta. (IYB 2010). ceann de na scéalta is mó atá On 22An May 22 Bealtaine 2010 countries ceiliúrfaidh all tíorthaover the ó gach world cearn will den celebrate domhan LáInternational Idirnáisiúnta Dayna of acu an mhí seo ná gur Biodiversity,Bithéagsúlachta, a global ceiliúradh celebration domhanda to raise le curpublic le heolas awareness an phobail of thear thábhacht importance na of bunaíodh Cumann Fogh- biodiversity andbithéagsúlachta the consequences agus ar ofna itshiarmhairtí loss. a bhainfeadh lena cailleadh. laimeoirí Ghaeilge Mhanann le deireanaí. Beidh an BiodiversityCiallaíonn bithéagsúlacht means “all life “an on bheatha earth”. EventsI measc takingna n-imeachtaí place include:a bheidh ar siúl tá: cumann á rith faoi choimirce Ituile is fascinatingar domhan”. and Tá sí valuable, ríshuimiúil it agusis all lu- •• An Ireland’s chéad BioBlitzfirst BioBlitz in Éirinn to abe bheidh held inar Fhondúireacht Oidhreacht aroundachmhar, us táimid and we timpeallaithe are part of aici it. agus siúlfive i gcúig locations; áit: Páirc Glenveagh Náisiúnta NationalGhleann Mhanann agus tá sé mar Asis cuidpart di of muid. the celebrations, the Bheatha,Park, Co. Co. Donegal, Dhún na nGall,Connemara Páirc aidhm aige tacaíocht agus NationalMar chuid Parks de Sheachtain and Wildlife Náisiúnta Service na of NáisiúntaNational Chonamara, Park, Co. Galway, Co. na Gaillimhe, Coole spreagadh a thabhairt theBithéagsúlachta, Department oftá ceiliúradhEnvironment, seach- PáircPark, na Co.Cúile Galway, (Coole Park),Wicklow Co. na Gail- d’fhoghlaimeoirí na teanga. Mountains National Park, Co. Heritagetaine ar bhithéagsúlacht and Local Government, na hÉireann, le limhe, Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Cowag (‘comhrádh’) an t- Is forbairt eile é an t- Luimnigh ar dhuine acu siúd Wicklow and Newbridge Demesne, environmentalneart gníomhaíochtaí NGOs, do Local gach aois- Mhantáin, Co. Chill Mhantáin agus ainm atá ar an gcumann agus úrscéal grafach Y Çhelg (‘An a ghlac páirt ann. Cuirfear Authorities and a wide range of other Co. Dublin tá blag bunaithe acu chun tSeilg’) a foilsíodh le deire- roinnt de na pointí a ghrúpa, eagraithe ag an tSeirbhís Diméin Dhroichead Nua (Newbridge organisationsPáirceanna Náisiúnta have arranged agus Fiadhúlra a week de •Demesne), Nature Walks Co. Bhaile Átha Cliath daoine a choinneáil ar an anaí. Is é seo an chéad ardaíodh ag an seimineár san long celebration of Ireland’s chuid na Roinne Comhshaoil, •• Siúlóidí Traditional Dúlra Craft Fairs eolas faoina bhfuil ag tarlú, úrscéal grafach i nGaeilge áireamh sa Stráitéis Cúig biodiversity, with plenty of activities Oidhreachta agus Rialtais Áitiúil, i •• Aonaigh Music Events Ceardaíochta Traidisiúnta cowag.wordpress.com. Mhanann agus tá sé bunaithe Bliana do Ghaeilge Mhanann aimed at all age groups. Deir Oifigeach Ghaeilge ar an scéal Fiannaíochta atá á cur i dtoll a chéile faoi gcomhar le hEagraíochtaí Neamhrial- •• Imeachtaí Storytelling Ceoil Mhanann, Adrian Cain, “Tá Gaeilge Tóraíocht Dhiarmada láthair. tasacha comhshaoil, le hÚdaráis Áitiúla •• Seanchas Bat Walks súil agam go bhfeidhmeoidh agus Ghráinne. Is aistriúchán Má tá suim agatsa Gaeilge agus le raon leathan eagraíochtaí eile. • Siúlóidí Ialtóg • Public Lectures an grúpa mar chúnamh é ar An Tóraíocht le Colmán Ó Mhanann a fhoghlaim beidh • Léachtaí Poiblí d’fhoghlaimeoirí, dá spea- Raghallaigh a d’fhoilsigh Cló cúrsaí sa teanga ar siúl ar Details of all events taking place are available on Notice Nature, Ireland’s Public gadh agus dá dtacú agus iad Mhaigh Eo. Tá sé seo Oileán Mhanann i rith an AwarenessTá sonraí faoi Campaign na himeachtaí on biodiversity, ar fad a bheidh www ar.noticenatur siúl ar fáil ar e.ieNoticeand Nature, also on Feachtas the Irish ag iarraidh bogadh ó fhogh- maisithe go slachtmhar le tsamhraidh. Cúrsaí deireadh Feasachta Poiblí na EnvironmentalhÉireann ar bhithéagsúlacht, Network’s website, www.noticenature.ie www.ien.ie . Is féidir teacht ar laim na teanga go dtí labhairt pictiúir tharraingteacha. Tá seachtaine i mí Lúnasa a shonraíCome freisin along ar láithreán to an event gréasáin near Líonra you – Comhshaoil bring your nafamily hÉireann, and friends. www.ien.ie na teanga.” Bíonn grúpa sé i gceist An Táin a fhoilsiú i bheidh ann agus beidh siad Buail isteach go dtí imeacht i do cheantar – tabhair leat do mhuintir agus do chairde. comhrá ar siúl gach coicís nGaeilge Mhanann amach ag díriú ar thosaitheoirí agus You’ll be surprised at what you’ll learn!! Cuirfidh sé iontas ort an méid a fhoghlaimeoidh tú!! chun cabhrú le daoine cur anseo freisin. orthu siúd atá ag foghlaim na lena gcuid scileanna comhrá Tá rudaí eile i mbéal an teanga le píosa. Tá na cúrsaí agus bíonn idir chainteoirí phobail i láthair na huaire saor in aisce agus tá siad á líofa agus fhoghlaimeoirí ag chomh maith. Eagraíodh gcur ar fáil ag Fondúireacht glacadh páirte i seomra Seiminéar Ghaeilge Mhanann Oidhreacht Mhanann. comhrá ar líne gach seach- le gairid agus bhí Tadhg Ó Tá tuilleadh eolais le fáil ar tain. hIfearnáin ó Ollscoil www.learnmanx.com. 6 NUACHT IDIRNÁISIÚNTA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010

Stailc Ocrais Creathanna GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND. in Eaglais Chaitliceach na Sile Le Maebh Ní Fhallúin in Santiago

N tseachtain chéanna a in 2003 ag déanamh cur síos ar an d’eisigh Comhairle na méid a d’fhulaing sé de bharr Karadi- nEaspag ráiteas ag iar- ma ag tosú sna hochtóidí nuair a bhí sé raidh maithiúnas ó phobal seacht mbliana déag d’aois. In 2005, na Sile de bharr cásanna nuair nach bhfuair sé freagra ar bith mhí-úsáidA gnéasaí ar mhionaoisigh - uathu, d’ardaigh sé an scéal arís leis na tá 20 cás á n-iniúchadh faoi láthair -, húdaráis eaglasta. An bhliain sin, tháinig sé chun solais go bhfuil rinne iarbhall paróiste eile, James líomhaintí tromchúiseacha maidir le Hamilton, gearán leis an eaglais faoi mí-úsáid ghnéasach curtha i leith Karadima agus cuireadh fiosrúchán ar duine de na sagairt is mó aitheanta in bun ar deireadh. Fágadh faoi chúram Eaglais na Sile, an t-Athair Fernando an dlíodóra eaglasta Emilio Escudero, Karadima, ag ceathrar iarbhall dá comhghleacaí le Karadima, an scéal a pharóiste. iniúchadh. Faoi 2009 bhí tuilleadh Tá an scéal áirithe seo ag cruthú líomhaintí tagtha chun cinn in conspóid ollmhór sa tSile ar roinnt aghaidh Karadima ó fhoinsí eile ach cúiseanna difriúla. Bheartaigh beirt gan mórán dul chun cinn san fhios- fhear, a mhaíonn gur bhain Karadima rúchán. Bheartaigh ceathrar cúiseoirí mí-úsáid ghnéasach astu nuair a bhí a gcásanna a chuir faoi bhráid Ardeas- siad sna déaga agus a chónaíonn anois pag Santiago agus mar thoradh air sin sna Stáit Aontaithe, teacht amach go ceapadh dlíodóir nua eaglasta chun poiblí agus a scéalta a insint sa NY bheith i bhfeighil an imscrúdaithe. Times. Deir siad nach raibh an dara Níor cuireadh Karadima faoi agal- rogha acu toisc faillí iomlána na n- lamh don chéad uair go dtí mí Eanáir údarás eaglasta sa tSile aghaidh a na bliana seo, léiriú soiléir ar thabhairt ar ghearáin a rinne siad faoi neamhéifeachtacht an fhiosrúcháin Karadima ó 2003 i leith. eaglasta. Ar an 21 Aibreán, iad dubh Sa tSile, tá meas mór ar an Athair dóite de mhoilleanna leanúnacha na Fernando Karadima (80), iar-shagart heaglaise, thóg an ceathrar fear a paróiste El Bosque, pobal rachmasach gcásanna chuig an Ionchúisitheoir coimeádach in oirthear Chathair San- Poiblí agus osclaíodh imscrúdú coir- tiago, de bharr blianta fada caite aige iúil. Ar an 23 Aibreán, foilsíodh sonraí Crochann íospartaigh mhí-úsáide, John Ayers agus Kevin Flanagan bróga linbh lasmuigh de phálás Ardeaspag ag traenáil sagart agus ag múnlú na líomhaintí sa NY Times. Bhaile Átha Cliath, an Dr. Diarmuid Martin. Ta Stailc Ocrais tosaithe ag John Ayers le haird a tharraingt ar chás na Caitlicigh óga na tíre. Fear carasmat- Is Caitlicigh iad tuairim is 70% de híospartaigh. ach is ea é a raibh tionchar mór aige ar phobal na Sile agus freastalaíonn líon fhás agus ar fhorbairt na heaglaise, mór daoine ar Aifreann. Tá sí ar fear a mheall na céadta chun na sagar- cheann de na tíortha is coimeadaí i tachta agus a bhfuil lucht leanúna dílis Meiriceá Theas - níor ceadaíodh Karadima ag maíomh gur bréaga iad aige i measc an scothaicme. Níos sun- colscaradh go dtí 2004. Cé go bhfuil na líomhaintí ina choinne agus tá Teannas ag ardú sa Chóiré tasaí fós, ó thaobh na n-impleachtaí stair chorraitheach ag an Eaglais lucht paróiste El Bosque ag labhairt atá ann d’Eaglais na Sile, bhí Karadima Chaitliceach sa tSile, aithnítear an ról amach go láidir ar a shon. TÁ lucht fiosrúcháin cathartha idir an dá thír sna mar mheantóir ag cúigear den tábhachtach atá aici sa chóras Tá fiosrúchán an Ionchúisitheora idirnáisiúnta ag maíomh gur caogaidí. chúigear is fiche easpag atá i réim oideachais - tá sé ollscoil Chaitliceach Phoiblí faoi lánseol. Cuireadh torthaí scriosadh an bád cogaidh an Tuigtear go bhfuil an anois, cuid acu atá tar éis tacú leis go ann agus tá cuid de na bunscoileanna imscrúdú na heaglaise faoi bhráid ‘Cheonan’ mar thoradh ar Chóiré Theas ag iarraidh go poiblí. Diúltaíonn Karadima do na agus meánscoileanna príobháideacha abhcóidí Karadima cúpla seachtain ó phléascadh toirpéid ó mbeadh smachtbhannaí níos líomhaintí uilig agus tá a lucht leanú- is iomráití san ardchathair faoi chean- shin agus tá go dtí an 20 Bealtaine acu fhomhuireán de chuid na déine i gcoinne an Tuaiscirt na á chosaint go tréan. nas an chléir. freagra a thabhairt ar na líomhaintí Cóiré Thuaidh faoin bhád. anois. Tá dhá fhiosrúchán ar bun faoi Is cosúil go raibh an ceathrar geará- ina aghaidh. Tá meon agus dílseachtaí “Níl aon mhíniú sochreidte Tá sé ráite ag Coimisiún láthair isteach sa scéal, fiosrúchán naí i lucht leanúna Karadima tráth dá an phobail roinnte ar an gcás seo. Ach eile ann” dar leo. Cosanta Náisiúnta na Cóiré eaglasta agus fiosrúchán de chuid an raibh, cuid acu mar earcaigh Acción bíodh Karadima ciontach nó neamh- Tá sé á mhaíomh ag an Thuaidh áfach go bhfrithgh- Ionchúisitheora Phoiblí. Tá ceathrar Católica, gluaiseacht óige a stiúir chiontach, más ea go bhfuil an eaglais Tuaisceart go bhfuil an níomhóidh siad i gcoinne fear ag tabhairt cásanna in aghaidh Karadima. San agallamh leis an NY chun treoracha an Phápa a chomh- tuarascáil seo “bréagach.” smachtbhannaí, a chuireann Karadima maidir le mí-úsáid Times, labhraíonn duine acu faoin líonadh maidir le hoscailteacht, Chuaigh an coirbhéad go isteach ar leas a stáit, le dian- ghnéasach thar thréimhse os cionn onóir a mhothaigh sé nuair a thairg ceartas agus cosaint páistí, ní mór tóin poill tar éis dó briseadh bhearta éagsúla, cogadh iom- scór bliain - José Andrés Murillo (35, Karadima bheith mar athair faoistine dóibh cinntiú nach ndéantar faillí arís ina dhá phíosa sa Mhuir Bhuí lán san áireamh.” iarbhall de na hÍosánaigh), James agus treoraí spioradálta aige, gur ar líomhaintí a fhiosrú. De bharr trom- i mí an Mhárta. Cailleadh 46 Maíonn an Chóiré Thuaidh Hamilton (44, Dochtúir), Fernado bhraith sé mar a bheadh Dia tar éis é a chúis na ngearán in aghaidh Karadi- ball den chriú san eachtra. go bhfuil airm adamhacha Batlle (33, Dlíodóir) agus Juan Carlos roghnú. Chuaigh Karadima ar scor sa ma, an ról lárnach a bhí aige san Meastar go hoifigiúil go acu agus maíonn an CIA go Cruz (46, Feidhmeannach Cor- bhliain 2006 agus in 2008 rinneadh Eaglais agus suim na meáin chu- bhfuil staid chogaidh idir an bhfuil stór suntasach d’airm paráideach). Deir Murillo gur scríobh ceiliúradh sa pharóiste ar 50 bliain dó marsáide sa scéal, is cás suntasach é dá thír ó bhí an cogadh cheimiceacha acu. sé litir chuig an gCairdinéal Errázuriz mar shagart. Ó bhris an scéal, tá seo d’Eaglais Chaitliceach na Sile. GAELSCÉAL NUACHT IDIRNÁISIÚNTA 7 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 • Reifreann á Bheartú faoi Bhreis Cumhachtaí Reachtaíochta don Bhreatain Bheag I láthair na huaire, is faoi rialtas díláraithe na Breataine Bige atá cúrsaí sláinte, cúrsaí oideachais agus cúrsaí iompair agus bóthair á riar. Ach maidir leis an reachtaíocht a bhaineann leis na réimsí díláraithe seo, is ag Londain a bhíonn an focal scoir fós nuair a bhíonn dlí le ceadú.

Le Diarmuid Johnson

EACHTAIN tar éis a cheaptha ina Phríomh-Aire ar an mBreatain Mhór, thug David Cameron cuairt ar Chardiff. Údar a thurais? Cúrsaí díláraithe.S Dúirt sé gur cheart reifreann a ghairm maidir le breis cumhachta don Bhreatain Bheag i scríobh a cuid reach- taíochta ós rud é gur mian le Tionól na Breataine Bige sin a dhéanamh. Seo é an scéal a rabhthas ag fanacht leis. I láthair na huaire, is faoi rialtas díláraithe na Breataine Bige atá cúrsaí sláinte, cúrsaí oideachais agus cúrsaí iompair agus bóthair á riar. Chomh maith leis sin tá smacht ag an Tionól ar chúrsaí oidhreachta, cuir i gcás. Ach maidir leis an reachtaíocht a bhaineann leis na réimsí díláraithe seo, is ag Londain a bhíonn an focal scoir fós nuair a bhíonn dlí le ceadú. Tá an chuma ar an scéal anois go ngairmfear reifreann maidir leis an gceist seo. Más faoiseamh don tír dea-mhéin an Is mór an díol spéise na Tóraithe a Triúr a bhí acu roimhe sin. Is sna cean- Phríomh-Aire, ní cosán gan dris atá bheith i réim i Westminster nuair is iad tair is láidre Breatnais atá an ion- rompu. Bhí díomá ar go leor daoine gur an Lucht Oibre is láidre i gCardiff. Níor adaíocht acu: Gwynedd, Arfon agus bean ar i Sasana atá a toghcheantar féin tharla sin cheana ó bunaíodh an Tionól Carmarthen. a cheap David Cameron ina Rúnaí ar an i 1998. Fad a bhí an Lucht Oibre i gcean- Ach ba dhrochbhuille dóibh bua an mBreatain Bheag. Is í Cheryl Gillan an nas i Sasana, bhí srian ar a gcuid comh- Lucht Oibre in Anglesey, agus bua na feisire Coimeádach i dtoghcheantar leacaithe thar teorainn nó b’éigean cloí Lib Dems i gCeredigion. Trí shuíochán Chesham-Amersham ar theorainn na le polasaithe páirtí. Ach má bhíonn ar fad atá ag na Lib Dems: is in Breataine Bige. Is i gCardiff a rugadh í. muintir na tíre míshásta faoin saol crua Brycheiniog-Maesyfed (Brecon-Rad- Agus thug an Camshrónach – sin é an atá á thuar anois faoi rialtas na norshire) agus i gCardiff atá an péire bunús atá le sloinne an Phríomh-Aire – dTóraithe, nuair a bheas toghchán an eile. Seo spléachadh más ea ar líon na le fios go soiléir gur fad saoil is mian leis Tionóil ann in 2011, is dóigh go neartó- bhfeisirí atá ag na páirtithe ar fad. (Na féin don Ríocht Aontaithe: ‘Níor mhaith far an Lucht Oibre, agus go lagófar na figiúirí idir lúibíní, sin iad líon na liom go dtarraingeofaí An Bhreatain Tóraithe agus na Daonlathaithe Lio- bhfeisirí a bhí ag na páirtithe roimh an Bheag, Albain, Sasana agus Tuaisceart barálacha dá réir. toghchán). Páirtí an Lucht Oibre 26 (30); Éireann óna chéile,’ ar sé. ‘Is mian liom Is ceist eile céard atá i ndán do Plaid Na Tóraithe 8 (3); Na Daonlathaigh Lio- iad a fheiceáil in aontíos lena chéile.’ Cymru. Triúr feisirí dá gcuid a toghadh. barálacha 3 (4); Plaid Cymru 3 (2). Cogadh Gael re Gallaibh le hAnton Mac Cába Comunn Gàidhealach don bhrú seo, comharthaí bóthair Gàidhlig de dhíth Tá na comharthaí mar chuid de agus tá an Mòd le bheith i nGallaibh i Dúirt sé go bhfuil ar dhaoine,” ar seisean. “Agus tá sin i chur i bhfeidhm Achda na Gàidhlig, a TÁ macallaí an Tuaiscirt, nó an Dain- mbliana. gceist ar fud iomlán chósta thoir na rith Pàrlamaid na h-Alba d’aon ghuth gin, sa raic faoi chomharthaí dáthean- Is é John Rosie, comhairleoir “cultúr eachtrannach nGarbhchríoch, síos chomh fada le cúig bliana ó shin. gacha i nGallaibh (Caithness) na hAl- neamhspleách ó Inbhir Theòrsa, is dá bhrú ar phobal hInbhir Nìs.” Is é Gallaibh an contae is faide ó ban. Tá na comharthaí mar pholasaí glórmhaire in éadan na gcomharthaí. Níl an Comhairleoir Bill Fernie ó thuaidh in Albain. Bhí, cinnte, tion- ag Comhairle na Gàidhealtachd, a Dúirt sé go bhfuil “cultúr eachtran- Ghallaibh.” Chuir sé Inbhir Ùige sa chontae ar aon intinn char láidir Lochlannach ann. Tá neart bhfuil Gallaibh mar chuid di. Tá Gal- nach dá bhrú ar phobal Ghallaibh.” “coilíneachas leis. Tá Fernie ar Choiste na Gàidhlig den phobal den bharúil gur dúchas laibh ar an aon cheantar faoi Chuir sé “coilíneachas Gaelach” i leith Gaelach” i leith na ag an Chomhairle. Lochlannach, agus ní Gaelach, atá Chomhairle na Gàidhealtachd mar ar na Comhairle, go bhfuil an polasaí Dúirt sé le Gaelscéal nár cheist acu. chothaigh siad seo conspóid. dátheangach “dá bhrú síos scornacha Comhairle, go bhfuil mhór í, nó nach raibh comharthaí dá Albainis a labhraíodh leis na céadta Tá seo chomh te go bhfuil comhair- na ndaoine, in éadan a dtola.” Labhair an polasaí dáthean- gcur in airde ach nuair a bhí na sean- bliain in oir-thuaisceart an chontae. leoirí ag éileamh neamhspleáchais ón sé go poiblí in éadan airgead a gach “dá bhrú síos chomharthaí caite. “Tá daoine sa Ach, de réir an daonáirimh, bhí gComhairle. chaitheamh ar an Ghàidhlig agus cior- chontae gur cuimhin leo a seantui- Gàidhlig ag tromlach an phobail sa Ar an taobh eile, spreag seo feach- ruithe dá ndéanamh ar sheirbhísí na scornacha na smitheoirí bheith ag labhairt chontae i gcoitinne ag tús an 19ú tas idirlín leis an Mhòd (Oireachtas Comhairle. ndaoine, in éadan a Gàidhlig,” ar seisean. “Tá daoine ion- céad. Más ainmneacha Lochlannacha Ghaeil na hAlban) a aistriú ó Inbhir Dúirt sé le Gaelscéal gur ghlac sé an dtola.” tach dearfach faoin Mhòd, go bhfuil atá ar neart áiteanna cois farraige, is Theòrsa i nGallaibh go dtí an Garastùn seasamh mar go raibh tionchar láidir féile cheoil atá leithleach d’Albain ainmneacha Gàidhlig atá istigh faoin ar an chósta thiar. Dhiúltaigh an Lochlannach i nGallaibh. “Níl amháin ag teacht chuig contae s’acu.” tír. GAELSCÉAL 8 • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 2 NUACHT RÉIGIÚNACH

Raghallaigh ón ngrúpa ‘Bealach an óstáin, leaba 's bricfeasta, siopaí, Iarthair’. Mar gheall ar an méid tóra bialanna agus tithe tábhairne - mar CONNACHT atá ar an turas traenach sin go dtí seo thoradh ar an bhféile. bhí ar Iarnród Éireann an traein a Dheimhnigh urlabhraí ar son NUACHT athrú ó thraein le dhá charráiste go Chomhairle Baile Chathair na Mart traein le ceithre charráiste. Deir go bhfuil iarratas ceadúnais á mheas Colmán go bhfuil Iarnród Éireann acu faoi láthair. Mhínigh sé go bhfuil “anois ag breathnú ar iarratas ceadúnais ag teastáil do gach fhéidearthachtaí traenacha níos imeacht a tharraingíonn breis is deireanaí ná an traein dheireanach 5,000 duine faoi choinníollacha an ag 17.25 a chur ar fáil chun sólathar Achta Pleanála agus Forbartha 2000 níos fearr a dhéanamh ar a gcus- chomh maith le Páirt 16 de na taiméirí.” Deir sé chomh maith go rialacha um Pleanáil agus Forbairt bhfuil géarghá anois le tabhairt faoi 2001. Faoi na coinníollacha seo tá ar bhealach traenach ó Ghaillimh go thionscnóirí an imeachta plean bain- Sligeach a bheith oscailte faoi 2012 in istiú tráchta agus plean sábháil- am don Volvo Ocean Race. Tá teachta a chur isteach. Colmán anois ag iarraidh ar Rialtas Seoltar scéalta chuig: na hÉireann stop a chur “leis an [email protected] moilleadóireacht atá ar bun acu” sa Oibrithe Oifig an Phoist, Indreabhán, Gráinne Ní Mháille chaoi go mbeidh traein ann ó Ghail- Comóradh agus Deirdre Seoighe le Nan Uí Chéide a d’oscail an oifig go limh go Sligeach faoi 2012, an bhliain hoifigiúil i Siopa an Phobail ar an Aoine, 14ú Bealtaine. a bhfuil sé i gceist ag Iarnród Éireann 100 bliain traenacha idirchathrach ó Chorcaigh muid faoi deara seanchurach de gcurachaí, rásaí naomhóga, rásaí go Luimneach go Gaillimh a bheith i Athbheochan chuid iarchoiste an Spidéil a bhí caite sóisir agus sinsir, rásaí sinsir na mban bhfeidhm acu, rud a d’fhágfadh go Scoil thíos sa Sídean, chuir muid ceist agus rása fear agus ban le trách- mbeadh turas gan stopadh agat ar Fhéile fúithi, rinne muid suas í agus tho- taireacht bheo á déanamh ag Seán Ó agus, ar ndóigh, turas níos tapúla. Samhraidh saigh muid ag iomrá,” a deir Deaglán. Coisdealbha ar na rásaí ar fad. Beidh Churachaí an Bhí baint ag Mike P. Ó Conaola le iar- beannú na mbád ar siúl ar an gcé ag choiste Curachaí an Spidéil agus thug an Ath Seán Mac Aodha díreach tar Scéalta Mhaigh Eo Acla sé cúnamh don choiste nua agus iad éis an Aifrinn ag 12.15. Beidh ochtar Spidéil ag iarraidh na curachaí ar fad a ceoltóir óg traidisiúnta ón gceantar ag Féile Cheoil Le Piaras Ó Raghallaigh dheisiú; ba é Pat Mhichealín Ó seinm ar feadh an lae. Beidh tar- Le Treasa Bhreathnach Cualáin ón Cheathrú Rua a rinne na raingt téide agus caitheamh na crúite TÁ ceiliúradh ollmhór á eagrú i curachaí a dheisiú dóibh. Is é Brian Ó ar siúl chomh maith le pre- Chathair na mbliana do chomóradh céad bliain TÁ athbheochan iomrá ar siúl sa Feinneadha ón Spidéal atá mar abchaisleán don aos óg. Scoil Acla agus comóradh 25 bliain Spidéal leis an chéad fhéile Rásaí na thraenálaí ag foireann iomrá an Mart i mbaol athsheoladh na scoile samhraidh. gCurachaí á heagrú sa cheantar ó Spidéil agus tá roinnt comhairle Tá imeachtaí éagsúla traidisiúnta 2003 ar an 6ú Meitheamh. Is iad faighte acu chomh maith ó Phat agus cultúrtha á n-eagrú go mí Deaglán Ó Fátharta (23), Doiminic Ó Mhichealín agus Mike P. Cé nár tho- Bealach an Le Piaras Ó Raghallaigh Dheireadh Fómhair ar oileán Acla – Droighneáin (23) agus Stiofán Ó Cua- saigh siad ag iomrá go dtí anuraidh tá mar aon le hiarracht ar churiarracht naigh (21) an t-aon fhoireann iomrá sa fás agus forbairt déanta ar iomróirí an Iarthair TÁ an fhéile cheoil is mó i Maigh Eo i dhomhanda ar thrá an Chaoil. Spidéal le hos cionn 15 bliana. Rinne Spidéil ó shin agus, i láthair na mbaol tar éis do chónaitheoirí áitiúla Is í scoil Acla an scoil is sine in siad cinneadh chun coiste a bhunú huaire, tá foireann nua óg cailíní á “TÁ ag éirí trí oiread níos fearr ná agóidí a dhéanamh in aghaidh Éirinn le neart ceoil, rince agus chun athbheochan a dhéanamh ar traenáil chomh maith. Ar Dhomh- mar a bhí súil leis leis an mbealach Fhéile Cheoil Chathair na Mart an amhráin thraidisiúnta Ghaelacha á fhéile Churachaí an Spidéil. Thosaigh nach na féile beidh neart imeachtaí ar iarnróid ó Luimneach go Gaillimh,” tseachtain seo. Rinne cónaitheoirí múineadh ann chuile bhliain. an triúr ag iomrá anuraidh, “thug uisce agus ar thalamh tirim, rásaí na sin mar atá ráite ag Colmán Ó sa bhaile gearán foirmiúil faoin Cuirtear an-bhéim ar an ealaín agus chlampar a bhíonn ar siúl déanach ar an gcultúr freisin le linn na féile san oíche mórthimpeall na sráidean- agus bíonn béim ollmhór á cur ar na sa bhaile. 'Ghaeilge Acla'. Tá an Féile Cheoil socraithe don Beidh imeachtaí mar oícheanta séasúr turasóireachta is gnóthaí sa Gaelacha, taispeántais griangraf bhliain ón 5ú Lúnasa go dtí an 8ú agus staire, deireadh seachtaine Lúnasa, agus bhí seoladh na féile ar ceoil agus rince, deireadh seachtaine na bacáin an tseachtain seo filíochta agus deireadh seachtaine chugainn. Dúirt James Reidy, staire ann an samhradh seo. cónaitheoir áitiúil a bhfuil cónaí air Tá iarracht ar churiarracht in aice an stáitse ceoil, go bhfuil tion- dhomhanda á déanamh ag Scoil Acla char diúltach ag an bhféile ar íomhá freisin i mbliana, iarracht an líon is an bhaile. mó feadóga stáin a bheith ag seinm “Tá réimse éifeachtaí ón gclam- an phoirt chéanna, Fáinne Geal an par - torann ard, bruscar caite tim- Lae, in aon áit amháin. peall na háite, ólachán agus Beidh sé ar siúl ar an trá is faide ar damáiste do charranna mar aon le Oileán Acla, Trá Mhór, An Caol, trá daoine ag cur amach agus ag cúig chiliméadar ar fhad, ar an 31 déanamh a múin díreach lasmuigh Iúil, mar chuid de cheiliúradh de dhoras mo thí féin,” a dúirt sé. comóradh 100 bliain na scoile, 1910– Dúirt Dick Bourke, eagraí agus 2010. Tá an scéal seo á scaipeadh ar fear gnó áitiúil, nárbh fhéidir leis fud an idirlín agus suíomhanna nóta tráchta a thabhairt ar aon agóid, greasáin sóisialta, agus tá éileamh toisc go raibh ceadúnas don fhéile an-mhór ann le haghaidh feadóga D’eagraigh Gaeilge Locha Riach agus Coiste Ghlór na nGael ócáid speisialta sa bhialann Iodálach ‘Il Porcetto’ i faoi aird Chomhairle Baile Chathair stáin sna siopaí ceoil. mBaile Locha Riachle deireannas le comhghairdeas a ghabháil leis na siopadóirí ar ghearrliosta ‘Comórtas na na Mart. Glacfaidh mic léinn, iarmhic léinn, bhFuinneog’ i mbliana. Sa phictiúr tá John Kelly, ‘JFK Signs & Designs’, Caoimhín Ó Codhla, ‘Foras na Gaeilge’, Luaigh sé freisin go dtagann na daoine áitiúla agus cuairteoirí araon Comh. Pat Hynes, Méara Bhaile Locha Riach agus Betty Smoljakova, ‘It’s U – Mo Chúisle’. céadta míle euro isteach sa bhaile - páirt sa churiarracht dhomhanda sa GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 RÉIGIÚNACH • 9

Guinness Book of Records. Beidh na d’fhoilsigh sí ná ‘An Dealg Droighin’ léitheoireacht le cloisteáil ó Nuala Ní pearsa aitheanta Shay Healy a bhí ina himeachtaí ar siúl go Deireadh in 1981, bliain tar éis di 7 mbliana a Dhomhnaill, Maurice Harmon agus shuí ina aice liom, “nach álainn an Fómhair agus táthar ag súil go bhf- chaitheamh ina cónaí sa Tuirc. Ó LAIGHEAN Marilar Aleixandre i measc scríbh- rud é bheith in ann an t-ómós a thab- reastalóidh na céadta duine orthu. shin i leith tá éagsúlacht cnuasach neoirí eile. Tuilleadh eolais ó hairt don cheol i gceart mar seo”. Bhí foilsithe aici, idir chnuasaigh NUACHT www.dublin.cervantes.es nó Tom sé soiléir ón gciúnas i rith na n- filíochta, dhráma do pháistí, Kelly ag 01 6311537 amhrán gur aontaigh an lucht éis- Seirbhísí scripteanna scannáin agus roinnt teachta leis. Bhí an spotsolas ag lon- mhaith eile nach iad. Mar fhile radh go geal ar Ghaillimh an oíche cónaithe do Mhaigh Eo beidh ceard- úd. Is iad lucht Luimnigh a bheidh ar Dóiteáin lanna á stiúradh ag Nuala le grúpaí Seisiún stáitse an chéad bhabhta eile ar an 1 scríbhneoirí agus scoileanna fud fad Meitheamh le Mick Hanly agus a d’Oileáin an chontae agus beidh deis ag muin- chairde, Arty McGlynn agus aoíonna tir Mhaigh Eo Nuala a chloisteáil ag Chontae na speisialta. Is féidir ticéid a cheannach léamh a cuid filíochta féin. ón Button Factory, www.buttonfac- Chuan Mhó Gaillimhe sa tory.ie, City Discs, nó www.tickets.ie. Le Treasa Bhreathnach Athchoiriú Phríomhchat Turas go dtí “TÁ na hoileáin i gCuan Mhó mar Seoltar scéalta chuig: chuid de chontae Mhaigh Eo, mar [email protected] hair sin cén fáth nach bhfuil na seirbhísí €7m ar scoil an Casino i céanna againn,” a deir Dónal Ó Sé, AON duine den chéad duine nó mar cathaoirleach ar Choiste Oileáin Naomh sin a raibh an t-ádh leo a bheith i Marino Mhaigh Eo. Ag comhdháil náisiúnta láthair Dé Máirt seo caite ag an Choiste na nOileán an tseachtain seo An Gael sa Pháil seisiún is déanaí de na ‘County Ses- MÁ tá fonn ort aithne níos fearr a phléadar easpa seirbhísí dóiteáin na Breandán i Le Kate Fennell sions’ sa Button Factory i mBarra an chur ar radharcanna inspéise Bhaile n-oileán. Teampaill, is cinnte gur mhothaigh Átha Cliath trí Ghaeilge tá turas Cé go bhfuil siad timpeallaithe ag mBéal an siad gurbh fhiú go mór streachailt le eagraithe chuig an Casino i Marino uisce ní aon chabhair é seo do Filíocht na fuacht agus báisteach na hoíche sin le in aice le Bóthar Mhullach Íde maid- mhuintir na n-oileán nuair atá tine bheith ann. Bhíomar go léir faoi in Dé Sathairn, 29 Bealtaine ar acu agus tarlaíonn sé sách minic. Tá Mhuirthead gheasa ag bua na gceoltóirí a tháinig 11.15r.n. Tógadh an Casino, a chial- aláram deataigh, blaincéid tine agus Gailílse i aníos as Gaillimh an oíche sin chun laíonn ‘tigín’ in Iodáilis, san 18ú céad múchtóirí tine ag gach teach in D'OSCAIL an tAire Oideachais Mary na poirt agus amhráin a chasadh ar thalamh an eastáit Marino go Oileán Chliara ach “ní hé sin a Coughlan, athfhorbairt nua ar fiú €7 nGaeilge dúinn, sin iad Máirtín O’ Connor ar speisialta do James Caulfield, Iarla dhóthain” a deir Dónal, “chuaigh milliún euro é go hoifigiúil ag an gcairdín, Liz agus Yvonne Kane ar Charlemont a hAon a bhí an-tugtha teach trí thine ar an oileán le déanaí Coláiste Naomh Breandán i mBéal BEIDH an tOllamh Michael Cronin ó an bhfidil, Áine Ní Dhroighneáin ag don Iodáil agus do chultúr na agus bhí ar gach uile theach a gcuid an Mhuirthead an tseachtain seo. Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath gabháil fhoinn agus Steve Cooney ar hIodáile. Is é ceann de na samplaí is múchtóirí tine a úsáid chun cúnamh Tá seomraí nua adhmadóireach- ag seoladh bailiúchán filíochta an ngiotár. Sheinn Shona Kipling, aoí fearr san Eoraip é den ailtireacht a thabhairt an tine a mhúchadh agus ta, staidéar foirgníochta, ealaíne, Gailílse atá aistrithe go Gaeilge agus speisialta as an gCaisleán Nua i nua-chlaisiceach agus cé go bhfuil sé an teach a shábháil.” leabharlann nua, saotharlann tean- go Béarla ag scríbhneoirí Éirean- Sasana, cúpla port ar an gcairdín beag tá sé sheomra dhéag ann! Ní amháin go bhfuil sé con- ga, seomra dearadh tógála, dhá nacha ar an gCéadaoin beag seo, 26 freisin agus is soiléir go gcloisfidh Níl ach costas €2 ar an turas treo- túirteach nach bhfuil seirbhísí shaotharlann eolaíochta, seomra Bealtaine in Instituto Cervantes, muid i bhfad níos mó uaithi siúd raithe agus is féidir gach eolas a fháil dóiteáin ar na hoileáin, deir Dónal ríomhaireachta, seomra grafaice Plás Lincoln, BÁC 2, ag 6.30i.n. amach anseo. Mheall an oíche, a ag Imeachtaí ar “tá sé ag dul sách deacair ar dhaoine teicniúla agus seomra foirne nua Deirtear go bhfuil ‘scoth filíochta eagraíonn an fliúiteadóir Conor www.cnocadoiri.com. Ba cheart árachas tí a fháil anois chomh anois ann. Tá halla gleacaíochta san na linne seo ó Ghalicia’ sa leabhar Byrne chuile choicís, slua breá agus teagmháil a dhéanamh leo agus spás maith.” Tá Coiste Oileáin Mhaigh Eo fhorbairt nua freisin. dar teideal, To the Wind Our Sails. In iad buíoch go bhféadfaí suí agus aird a chur in áirithe roimh ré. Tá an Casi- anois ag lorg cruinniú leis an Aire Dúirt Príomhoide na scoile, Sabri- éineacht le ceol ón nGailís á sheinm cheart a thabhairt ar an gceol. Mar a no 20 nóiméad ar shiúl ó stáisiún nua Gaeltachta chun an cheist seo a na Munnelly, go bhfuil sí thar a ag Eimear Dempsey beidh dúirt an cumadóir, craoltóir agus Dart Chluain Tarbh. phlé chomh maith lena míshástacht bheith sásta leis an bhfoirgneamh le córas oibre na scéime deontas nua agus deir sí go gcruthaíonn sé fiontraíochta de chuid na Roinne atmaisféar foghlamtha níos fearr Gnóthaí Pobail, Comhionannais ann anois. Dúirt sí freisin go raibh agus Gaeltachta. an t-ádh ar an scoil cistiúchán a fháil roimh ghearradh siar na ndeontas. “Tá lúcháir an domhain orainn File cónaithe leis an toradh atá faighte againn. Tá breis spáis sa scoil anois agus déanann sé difríocht ollmhór a nua do bheith ag múineadh ann. Tá seom- ra ranga ag gach múinteoir anois Mhaigh E agus tá infheistíocht mhór déanta i dteicneolaíocht nua. Le Treasa Bhreathnach Tá na seomraí níos mó agus níos éirimiúla agus anois tá fáil ar gach IS í an file Nuala Ní Dhomhnaill atá ábhar ar an gcuraclam sa scoil. Tá ainmnithe mar scríbhneoir cónaithe an chosúlacht air gur scoil nua atá Mhaigh Eo do 2010. Cé gur rugadh í i ann agus tá na múinteoirí agus mic Lancashire Shasana, tógadh sa léinn ar fad an-bhuíoch go deo as Daingean, Co. Chiarraí í agus is sa seo”, a deir Sabrina. nGaeilge amháin a scríobhann sí a Thosaigh obair thógála le linn an cuid filíochta. tsamhraidh in 2008 agus bhí ar an Bíonn Nuala ag tarraingt ó scoil an Teastas Sóiseareach agus an bhéaloideas na hÉireann agus í ag Ardteist a chur ar fáil in Óstán an úsáid a chuid téamaí chun Broadhaven Bay fad is a bhí an obair codarsnacht a chruthú le téamaí ag dul ar aghaidh. Thug mic léinn nua-aimseartha bunaithe ar chultúr na scoile onóir don Aire agus Bríde de Róiste agus Eimma Whitmore leis an Aire Pat Carey T.D. agus Liam Ó Maolmhichil, Cathaoirleach Foras na na hÉireann sa lá atá inniu ann. Ba é bheannaigh Easpag Chill Ala, an Dr Gaeilge ag seoladh oifigiúil 'Cumasú is Cothú,’ tuairisc ar thábhacht Scéim Phobail Gaeilge, a seoladh an tseachtain an chéad chnuasach filíochta a Fleming, an foirgneamh. seo caite.

An bhfuil scéilín agat? Ba mhaith linn freastal ar gach Gaeltacht is Gaelphobal sa tír. Má tá scéilíní nó nótaí áitiúla agaibh, cuirigí iad chuig an seoladh rphoist seo le bhur dtoil, [email protected], agus déanfaidh muid ár ndícheall iad a chur i gcló. GAELSCÉAL 10 • RÉIGIÚNACH Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010

chun na mionphleananna a réiteach rompu siúd atá fiosrach faoin spórt don halla spóirt, agus bhí meastachán guaisbheartaíochta agus ar mhaith MUMHAN maidir le costas don bhforbairt iom- leo tuilleadh eolais a fháil faoi. lán le plé ag cruinniú de Choiste Gair- www.rhinoswavecharge.com NUACHT moideachais Chontae Chorcaí i gColáiste Ghobnatan Déardaoin. Táthar ag súil go mbeidh na pleananna réidh faoi Mheán Fómhair Ullmhúcháin seo chugainn agus beidh maoiniú don halla spóirt á lorg ón Roinn Oideachais. ar bun do chuairt an Lucht agóide Uachtaráin

ag súil le le Seán Ó Loingsigh Seoltar scéalta chuig: [email protected] heolas ó TÁ réamhullmhúcháin ar bun do chuairt an Uachtaráin Máire Mhic Giolla Íosa ar Ghaeltacht Mhúscraí Dé Chomhairle Sathairn an 29 Bealtaine. Is iad MFG Mhúscraí a thug an Múscraí Contae cuireadh don Uachtarán tamall ó shin agus glacadh leis le déanaí. Tá sé socraithe go mbeidh ceil- Foireann Chorcaí iúradh ar obair dheonach an chean- tair ann ar an lá agus go mbeidh gach le Seán Ó Loingsigh eagraíocht phobail i nGaeltacht deartha le Mhúscraí páirteach ann. Do thionóil TÁTHAR ag súil go gcuirfear eolas os Meitheal Mhúscraí cruinniú oíche Dé ceapadh do comhair cruinnithe de Chomhairle Baill Sinn Féin i mbun agóide i mBaile Bhúirne Luain seo caite in Óstán Ghobnatan Contae Chorcaí go luath maidir le mar a raibh ionadaithe ós na hea- dromchla nua a chur ar leath de graíochtaí éagsúla pobail i nGaeltacht halla spóirt i stráice phríomhbhóthar an N22 atá i Mhúscraí i láthair chun an taispeántas ndrochchaoi i mBaile Bhúirne. d’obair dheonach a chuirfear i láthair mBaile Bhúirne Thug innealtóir an chontae Noel ansan do Mháire Mhic Giolla Íosa a O’Keeffe le fios an tseachtain seo caite phlé. Is san iarnóin ar an 29ú lá a le Seán Ó Loingsigh go raibh maoiniú breise curtha ar fáil bheidh an tUachtarán ag teacht agus ag an Údarás um Bóithre Náisiúnta tá sí le freastal ar cheolchoirm CUIRFEAR tús le próiseas tairisceana agus go raibh sé i gceist oibreacha a speisialta san Ionad Cultúrtha agus ar go luath chun foireann deartha a dhéanamnh ar chuid den bhóthar ócáid bhronnta teastais oiliúna cheapadh le haghaidh mion- conspóideach i gceann cúpla mí. FETAC in Ionad Áise Réidh na nDoirí. phleananna a réiteach do halla spóirt D’fhreastail thart ar 200 duine ar De bharr easpa slí, is le cuireadh a atá le tógaint le hais Choláiste Ghob- agóid cois bóthair i mBaile Bhúirne an bheidh daoine ag freastal ar na trí natan i mBaile Bhúirne. tseachtain seo caite chun a míshás- imeacht atá beartaithe ach tuigtear go Tá an cead deireanach pleanála tacht a chur in iúl do Chomhairle Con- mbeidh deis ag an bpobal i gcoitinne (final grant) eisithe ag Comhairle Con- tae Chorcaí maidir le drochstaid an bualadh leis an Uachtarán nuair a tae Chorcaí maidir leis an iarratas don stráice iomláin ó Bhaile Mhic Íre go dtí shroichfidh sí an tIonad Cultúrtha halla spóirt dhá úrlár a chuir Bord an Muileann. agus an tIonad Áise. Glaodh amach Bainistíochta Choláiste Ghobnatan Bhailigh na léirseoirí i gcarrchlós an ainmneacha breis is 100 cumann i faoina mbráid i mí Feabhra. tséipéil ar an Má Réidh ar a 4.00 tráth- nGaeltacht Mhúscraí ag an gcruinniú Foirgneamh 840 méadar cearnach nóna Dé hAoine agus chuir an grúpa oíche Dé Luain agus scaipeadh atá i gceist ina mbeidh an halla spóirt eagraithe, Muintir Bhaile Bhúirne, bileoga le haghaidh ionadaí amháin féin, seomraí feistis, oifigí agus seaicéid shofheicithe ar fáil chun iad a an ceann d’ainmniú don taispeántas áiseanna stórála, chomh maith le chaitheamh le linn na hagóide a lean oibre a bheidh ar siúl in Óstán Ghob- hailéar féachana agus giomnáisiam ar ar feadh uair a’ chloig feadh an stráice Corcaigh agus Ciarraí aontaithe ar cheist bhóthar Bhaile Bhúirne natan. Tá teachtaireachtaí don an gcéad urlár. 2 km. Bhí na comhairleoirí contae Uachtarán le scríobh ag na cumainn Tá an fhorbairt le dul chun cinn ar Aindrias Ó Muimhneacháin (FF) agus “Bím ag taisteal ar an mbóthar mé áit a mbeidh an trá lán le daoine ag chomh maith agus cuirfear iad i shuíomh 0.42 acra de chuid Údarás Michael Creed (FG) i láthair, agus féin agus tá sé go huafásach – caith- surfáil eitleoige agus ag tonnmhar- leabhrán eolais a bheidh á bhronnadh na Gaeltachta atá ar léas fadtréimh- ghlac comhalta áitiúil Údarás na fimid rud éigin a dhéanamh faoi. Tá caíocht. D’eagraigh Ryan Coote, sur- uirthi. Mar is iondúil le cuairteanna seach faoi láthair ag Coláiste Ghob- Gaeltachta, Micheál Ó Scanaill, páirt muintir na háite ag tabhairt amach fálaí eitleoige iomaíoch an t-imeacht an Uachtaráin, beidh na himeachtaí ar natan le haghaidh clós sacair do na san agóid. faoi ar feadh cúpla bliain anois agus den chéad uair, dhá bhliain ó shin siúl nuair a shroichfidh sí na hionaid daltaí. Tá plé ar bun ag Coláiste Ghob- “Táim ag súil go gcuirfidh sí teach- níl aon rud ag tárlúint,” a dúirt Des chun “surfáil eitleoige agus tonn- éagsúla, agus tuigtear go mbeidh na natan le hÚdarás na Gaeltachta maid- taireacht mhaith chuig Comhairle O’Grady. Tuigtear go bhfuil an grúpa mharcaíocht a chur chun cinn in teastais bhreisoideachais FETAC ir leis an suíomh a cheannach le Contae Chorcaí an t-airgead a gnímh Muintir Bhaile Bhúirne ag Éirinn.” bronnta ar beagnach 70 duine a ghlac haghaidh an halla spóirt a bheidh scaoileadh agus tabhairt faoin obair fanacht go gcuirfear an t-eolas ar fáil Tarlaíonn an Wave Charge i gcei- páirt i gcúrsaí a reachtáil MFG suite idir an mheánscoil agus Eastáit chomh luath agus is féidir,” dúirt an faoi cad atá beartaithe ag Comhairle thre shuíomh ar fud na tíre i rith na Mhúscraí i rith 2009 faoin am go bhf- Thionscail Bhaile Bhúirne. Comhairleoir Ó Muimhneacháin. Contae Chorcaí a dhéanamh maidir bliana ach ní féidir cinneadh a reastalóidh sí ar an ócáid dheireanach Ós rud é go bhfuil sé i gceist an Bhí comharthaí á n-iompar ag roin- leis na hoibreacha bóthair sara dtab- dhéanamh faoin suíomh féin go dtí sin i lárionad Mheitheal Mhúscraí in suíomh a aistriú ó eagraíocht stáit nt den lucht agóide agus bhí buíon de harfar faoin gcéad chéim eile sa an Déardaoin roimh an deireadh Ionad Áise Réidh na nDoirí níos amháin go ceann eile (coiste gair- chuid Shinn Féin ann le hainm an bhfeachtas. seachtaine mar go bhfuil sé go hiom- déanaí san iarnóin. moideachais) táthar ag súil gur beag pháirtí ar na comharthaí, an chéad lán ag brath ar an aimsir. Is Táthar ag súil go dtabharfaidh an costas a bheidh air. Halla don uair le fada, nó riamh, go bhfacthas príomhchócaire é Ryan agus cuire- Máire Mhic Giolla Íosa aitheasc ag an bpobal áitiúil i gcoitinne a bheidh ann baill de pháirtí polaitiúil ag léirsiú go Ciarraí ann sé bia orgánach ar fáil dóibh siúd ócáid san Ionad Áise agus ag na chomh maith dar le príomhoide poiblí le hainm a bpáirtí in airde maid- a ghlacann páirt sa deireadh seach- himeachtaí sa dá ionad eile níos Choláiste Ghobnatan, Breandán Ó ir le ceist áitiúil. Bhí iarrthóir Shinn taine. Tá costas €70 i gceist má tá tú luaithe. Lionáird. Féin i dtoghcheantar Mhaigh Rhino’s Wave ag iarraidh páirt a ghlacadh sa “Ní bheidh cent amháin sa bhliain Chromtha sna toghcháin áitiúla anu- deireadh seachtaine, cuirtear lón, An bhfuil scéilín agat? Ba mhaith linn ag an scoil chun an halla seo a rith, raidh - Des O’Grady ón bhFearann – le Charge dinnéar agus sólaistí ar fáil duit ar an freastal ar gach Gaeltacht is Gaelphobal sa mar sin beimid ag brath go huile agus lucht a pháirtí. Is múinteoir meán- Satharn agus an Domhnach agus tír. Má tá scéilíní nó nótaí áitiúla agaibh, go hiomlán ar úsáid an phobail chun scoile in Áth an Chóiste é an Grádach Le Treasa Bhreathnach beidh tú ag fágáil le hoodie. Caith- cuirigí iad chuig an seoladh rphoist seo le airgead a bheith againn lena a fuair 1,380 vóta ina chéad iarracht le fear do lóistín féin a eagrú ach má tá bhur dtoil, [email protected], agus choimeád sa tsiúl,” a dúirt sé. haghaidh thoghchán na comhairle IS i gCiarraí a bheidh Rhino’s Wave campa agat ní bheidh tú as áit. Bíonn déanfaidh muid ár ndícheall iad a chur i gcló. Meastar go gcosnóidh sé €56,000 contae in 2009. Charge an deireadh seachtaine seo, gach fáilte roimh lucht féachana agus GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 11 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 •

tas ar na daoine is sine. Tá muid ULADH freisin ag feiceáil ardú ar líon na gcuairteoirí a thagann ó thar lear – ar meán rinneadh ionadaíocht ar 30 tír NUACHT iasachta gach bliain le cúpla bliain anuas. Ní é sin le rá go bhfuil siad ag taisteal anseo ar a shon sin amháin. Deireann go leor acu linn go ndearna siad cinneadh cuairt a thabhairt ar an áit seo agus iad in Éirinn – ag staidéar, ar ghnó nó cibé rud a bhí ar siúl acu.” Club Óige Gaeilge Seoltar scéalta chuig:

[email protected] le hAnton Mac Cába

TÁ níos mó ná dhá scór duine óg anois ag freastal gach Déardaoin ar Chlub Óige Gaeilge ar an Ómaigh i Ardú ar líon na dTír Eoghain. Déanann Óige na hÓmaí na gnáthrudaí a dhéanann nOilithreach club óige ar bith - trí Ghaeilge. Dúirt Stiofán Ó hAodha, an comh- chuig Loch stiúrthóir, go raibh daoine ar an chlub nach raibh riamh ar an naíscoil Proinsias Ó Cuilinn, a aintín Bríd Uí Ghallachóir agus na páistí ó rang 3 agus 4. Thug Bríd an fíorscéal seo dóibh. ná ar an bhunscoil Ghaeilge ar an Dearg bhaile. “Níl an Ghaeilge ar a thoil ag an té sin ina chónaí. Íoctar an liúntas Déardaoin. Má tá suim agaibh in aon Cuireadh don phobal agus do achan duine,” ar seisean. “Ní chuir- is airde i mBaile Átha Cliath ag €92 sa cheann de na himeachtaí seo b’fhiú chomhlachtaí urraíochta atá i gceist Le Judy Ní Ógáin imid duine ar bith ó dhoras mar nach tseachtain, ag ísliú go €66 sa tseach- daoibh cuairt a thabhairt ar a suíomh ag an seoladh seo. “Beidh fáiltiú bhfuil Gaeilge acu. Tagann daoine ó tain i gceantair thuaithe ar nós Dhún idirlín www.culturlann-doire.ie fíona, taispeántas fógraíochta, ceol TÁ ardú tagtha ar líon na n- scoileanna nach bhfuil Gaeilge á na nGall, dóibh siúd i lóistín chun d’áit a chur san áireamh. agus craic ann. Beidh babhta bréige oilithreach chuig Purgadóir Phádraig déanamh iontu. Tá siad ábalta rudaí comhroinnte. Tá teaghlaigh le páistí den seó ar siúl chun blas a thabhairt ag Loch Dearg i gCo. Dhún na nGall beaga simplí a rá.” i dteideal íocaíochtaí níos airde, le do dhaoine”, arsa Ó Domhnaill. agus iad tar éis tús a chur le séasúr Cuireadh tús leis an chlub an mhí suas le €1,100 sa mí á íoc le teagh- Beidh polaiteoirí agus na meáin na bliana seo le cúrsaí spioradálta seo caite, nuair a fuarthas maoiniú ó laigh le dhá pháiste nó níos mó. Seoladh Leabhair áitiúla i láthair ag an ócáid seo. lae, a thosaigh le gairid. Taispeánann Bhord Oideachais agus Leabharlann Caithfidh an té atá ag fáil an liún- SEOLFAR dhá leabhar de chuid Cois- Beidh ticéid ar díol ar feadh trí figúirí iomlána na bliana anuraidh go an Iarthair. tais chíosa seo ranníocaíocht €24 a céim Feirste, Mo Dhá Róisín le Nol- seachtaine ón Aoine. Seo an ócáid raibh ardú idir 10-15% ar líon na dhéanamh ar a gcíos agus níl aon laig Mac Congáil agus Snámhóirí mhaoinithe dheireanach don gcuairteoirí ansin sa bhliain 2008 chinnteacht ann go n-éireoidh le Gaeltachta le Gabhán Ó Fachtna, fhoirgneamh pobail. agus taispeánann líon na gcuairteoirí gach duine a dhéanfas iarratas ar an amárach ag a 1.00 i.n. i gCultúrlann Is eagraíocht ghairmiúil tiom- ar an deireadh seachtaine le gairid go Níos mó tóra ar liúntas, de bharr na ndian-riach- McAdam Ó Fiach sa Cheathrú Póilí. saithe iad ‘Who wants to be a Thou- mbeidh bliain mhaith eile ag an tanaisí cáilitheachta. Beidh an dá údar ag léamh sleach- sandaire?’. De réir liosta de na hea- ionad i mbliana. Bhí ardú suntasach Liúntas Cíosa i ta ó na saothair seo. graíochtaí a bhain úsáid as an seó in ar líon na gcuairteoirí chuig Loch Sraith leabhar Shéamuis Uí Ghri- 2009, ba €60,000 an brabús is mó a Dearg ar an chéad deireadh seach- anna ó na 1940í í Mo Dhá Róisín, tuilleadh, do Chumann Alzheimer taine i mbliana, i gcomparáid le anu- nDún na nGall Scoil Samhraidh curtha in eagar ag Mac Congáil, údar Ros Comáin. raidh, le os cionn 300 cuairteoir. Leabhar Gramadaí Gaeilge. Cuireadh tús leis na cúrsaí spio- Le Judy Ní Ógáin Cholm Cille Cnuasach gearrscéalta í Snámhóirí radálta lae ag Loch Dearg sa bhliain Gaeltachta. Seo an dara leabhar ó 1992. Leanfaidh na cúrsaí lae ar TÁ ardú suntasach tagtha ar líon na Le Treasa Bhreathnach pheann Fhachtna, údar Bás is Beat- Drámaí le páistí aghaidh gach Luan, Máirt, Satharn ndaoine i nDún na nGall atá ag fáil ha ar an Bhóthar Chreagach. agus Domhnach go dtí an 30 Beal- íocaíochtaí leasa shóisialta chun TÁ Scoil Samhraidh Cholm Cille Chéim Aniar, taine. Tosnaíonn na cúrsaí lae ar ais cabhrú leo a gcuid cíosa a íoc. De réir chun a bheith ar ais arís i mbliana i arís ar an 1 Lúnasa go dtí an 21 Meán na staitisticí a tháinig amach le gCultúrlann Uí Chanáin ón 4ú Fómhair. Tosnaíonn na cúrsaí spio- gairid, tháinig ardú 5.7% ar líon na Meitheamh go dtí an 10ú. Is Who wants to be Na Dúnaibh radálta 3 lá ar an 1 Meitheamh agus ndaoine ag éileamh cúnamh cíosa sa meascán d’imeachtaí cultúrtha leanann siad sin ar aghaidh go dtí an gContae idir 2008 - 2009. éagsúla a bheidh ar bun ar feadh na a Thousandaire? BHÍ ceithre dhráma ar an ardán ag 13 Lúnasa. Tháinig ardú suntasach ar Taispeánann na figiúirí atá ar fáil seachtaine idir cheol, fhilíocht, dhrá- Céim Aniar in Amharclann an Ghri- líon na n-oilithreach ar na cúrsaí 3 lá don bhliain 2009 gur lorg 3,470 maíocht, léachtaí agus imeachtaí do Le Sophie Gahan anáin d’Fhéile Scoildrámaíochta sin chomh maith, de réir figiúirí. duine i nDún na nGall liúntas cíosa dhaoine óga. Ar an Aoine beidh Ghaoth Dobhair ar an 14 Márta, Dúirt an Moinsíneoir Richard chun go mbeadh siad ábalta fanacht máthair Dhoimnic Mhic Giolla BEIDH an seoladh oifigiúil don seó 2010. Baineadh sé dhuais ar fad ag Moran, “bhí séasúr na bliana anu- ina dtithe. Seo i gcomparáid le 3,282 Bhríde, buaiteoir Chorn Uí Riada, ag náisiúnta ‘Who wants to be a Thou- an gcomórtas seo agus d’éirigh leis raidh go maith, den chéad uair le sa bhliain 2008. seoladh a leabhar nua do pháistí ‘Ící sandaire’, ar siúl in Áislann Rann na an dá dhráma, “An Réal” agus “Roth roinnt blianta anuas, agus tháinig Go náisiúnta, tá níos mó ná 93,000 Pící’ ina bhfuil 24 amhrán agus Feirste anocht, ag a 8 i.n. an Tíogair Cheiltigh” dul tríd go dtí ardú ar líon na n-oilithreach. Ní duine ag éileamh liúntas cíosa agus dánta nuachumtha. Beidh an seó féin ag teacht chuig Féile Uladh a bhí ar siúl in Ard chreidim go bhfuil sé chomh simplí táthar imníoch go dtiocfaidh ardú go Thar an deireadh seachtaine beidh an gceantar ar an Satharn an 19ú Mhacha ar an 28 Márta. lena rá ‘gurb é an cúlú eacna- dtí 100,000 ar líon na ndaoine a dianchúrsaí Gaeilge ar bun chomh Meitheamh. Is é aidhm an tseó seo Bhain Proinsias Ó Cuilinn duais maíochta is cúis leis’ ach tá leidean- dteastóidh cúnamh cíosa uathu faoi maith le taispeántas de chuid chu- ná airgead a chruinniú chun áisean- don dráma úrscríofa is fearr do na ina threo sin ann ceart go leor. dheireadh na bliana, mar nach bhfuil mann déantóirí agus deisitheoirí na a chur ar fáil mar chuid den “Roth an Tíogair Cheiltigh” agus Feiceann muid daoine a chaill a na comharthaí ann a thabharfadh le uirlisí an Iarthuaiscirt ó 11.30r.n. fhoirgneamh pobail a tógadh sa chuaigh an dráma “An Réal” ar bpost agus daoine óga nach bhfuil fios go mbeidh an eacnamaíocht Beidh cuairt á tabhairt ar roinnt cheantar i mbliana. aghaidh go dtí an Fhéile Náisiúnta ábalta obair a fháil”. slán. Ceaptar gur ganntanas postan- láithreáin seandálaíochta i gceantar Oíche saor in aisce atá i gceist ar an Scoildrámaíochta a bhí ar siúl sa De réir mar a dúirt an Moinsíneoir na, daoine ag glacadh le huaireanta Léim an Mhadaidh chomh maith le Aoine, agus beidh breis is 600 ticéad Mhuileann gCearr. Bhuaigh na páistí Moran, tá go leor leor daoine óga ag oibre níos ísle gan rogha, agus pá Droim Ceatt ar an Domhnach ag 3i.n. don seó le díol ann. a rannóg agus duais speisialta na tabhairt cuairte ar an ionad ag Loch níos ísle, is cúis leis an ardú mhór Beidh drámaíocht ó Bhranar ar siúl Séan Seosamh O’Doherty, bainis- Gaeltachta ag an chomórtas seo. Dearg. “Níl mé ag caint ar pháistí seo. D’ardaigh líon na ndaoine i ar an Luan ar 9.30i.n, ‘An Seanfhear teoir fhoireann pheile Dhún na Ba mhaith linn comhghairdeas a scoile anseo, ach daoine óga sna nDún na nGall atá ag éileamh leas Beag’. nGall, a bheidh á seoladh. “Is eisean ghabháil leis na páistí ó rang 3 & 4 a luathfhichidí – tagann an oiread sin sóisialta suas go 20,000 le cúpla mí Beidh an scoil samhraidh ag a cheannaigh an chéad ticéad” arsa bhain dhá dhuais ag an Fhéile acu ar cuairt. Cuireann líon na anuas. Athraíonn méid an liúntais críochnú le ceol ón ngrúpa traidis- Brian Ó Domhnaill ó choiste Náisiúnta Scoildrámaíochta ar an 23 ndaoine óga a thagann ar cuairt ion- chíosa de réir an Chontae ina bhfuil iúnta ‘Guidewires’ ag 8i.n. ar an airgeadais Rann na Feirste. Aibreán. 12 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 3 TUAIRIMÍ Ardán: Na Meáin Ghaeilge: Dochar Dúinn Féin?

Is féidir a rá go héasca go bhfuil na meáin Ghaeilge níos sláintiúla ná tugtha dúinn? Nó, an bhfuil pobal na dhul chun cinn na teanga sna meáin. mar a bhí riamh. Le stáisiún teilifíse, stáisiún raidió náisiúnta agus trí Gaeilge ina ghrúpa faoi leith ar chor ar Is féidir comparáid a dhéanamh idir é stáisiún áitiúla ar a laghad (Raidió Rí-Rá, Raidió Fáilte agus Raidió na bith? Bheadh cás láidir ann le rá go seo agus cás bhunú BBC Cymru/Wales bhfuil Gaeilgeoirí ina bpobal eitneach, le Plaid Cymru, páirtí náisiúnaíoch na Life); dhá nuachtán (Gaelscéal agus Foinse), rogha mhaith d’irisí ach is annamh an lipéad sin á chur Breataine Bige. Le tacaíocht pho- (Nós*, Comhar srl) agus go leor suímh idirlín, is iontach an méid atá orthu – n’fheadar an chúis. laitiúil, d’éirigh leis na Breatnaigh a ar fáil do chainteoirí na Gaeilge. Tá fuinneamh an bhlagasféir Ó thús na craoltóireachta in Éirinn, réigiún craoltóireachta féin a bhaint Ghaeilge chomh láidir sin go bhfuil catagóir ann dó féin ag tugadh áit shiombalach don Ghaeilge amach ins an BBC. i gcónaí, ach is deacair a rá go raibh Le bunú stáisiúin raidió áitiúla ar Duaiseanna Blagadóireachta na hÉireann, agus is ard an caighdeán a tionchar buan ag an teanga ar nós Raidió na Life i mBaile Átha Cliath fheictear ar na blaganna Gaeilge. Mar atá ráite ag Breandán Delap, chraoltóireacht raidió le linn na agus Raidió Fáilte i mBéal Feirste, “few minority language communities have it so good.” mblianta. Le bunú 2RN, ba iad siom- tugadh guth do phobal uirbeach na bail an náisiúin ná amhráin Gaeilge a bhí fós á fhorbairt. In ain- Ghaelacha, amhráin i nGaeilge, rincí neoin an aidhm chéanna a bheith ag Scott De Buitléir Gaeilge seachas an Nuacht. agus cluichí an CLG. Is suimiúil go an dá stáisiún úd, is difriúil an Tá sé cloiste agam (go ndúirt James J. Walsh go raibh gá le éifeacht atá acu ar a gceantair craolta. CH leis an méid seo de neamhoifigiúil, dar ndóigh) nach seirbhís raidió don nGaeltacht agus Tá tábhacht de chineál éigin ag stáisiúin, d’fhoilseacháin bhfuil bainistíocht TV3 i bhfabhar na timpeall an ama chéanna go ndúirt an Raidió Fáilte i gceantar Bhóthar na agus de shuímh idirlín atá teanga ar chor ar bith, agus más fíor nuachtán Breatnaise, Y Cymro, gur bhFál toisc go gcraoltar é ó bhreac- dírithe ar phobal na an ráfla sin, tá sé go han-soiléir óna Agus pobal na Gaeilge cheart do BBC Wales athlonnú go dtí Ghaeltacht i mBéal Feirste, ceantar Gaeilge (agus iad chuid craoltóireachta. Tá meán an lár y Fro Gymraeg (ceantar na Breat- nach bhfuil ann i mBaile Átha Cliath. bunaitheA ag pobal na Gaeilge), an raidió i bhfad níos cairdiúla don ina mhionphobal in naise) ionas go gcuirfí féith na Cé go bhfuil na stáisiúin seo ina n- bhfuil an mionphobal i ndiaidh iad nGaeilge, de bharr reachtaíochta de Éirinn, áfach, an féiniúlachta Breatní níos láidre i áiseanna iontacha dá bpobail, is féin a imeallú, nó a scaradh amach as chuid Údarás Craolacháin na hÉire- measc fhoireann BBC Wales. éagsúil caighdeán na craoltóireachta gnáthmheáin na tíre seo? ann. Mar gheall uirthi, cloistear clár bhfuil sé ceart nach Aimsíonn TG4 agus S4C (Sianel ó chlár go clár orthu toisc easpa Le bunú TnaG/TG4, is cinnte nach Gaeilge amháin ar bheagnach gach bhfuil mórán airde Pedwar Cymru) an lucht féachana traenála agus cód cleachtais sna bhfuil an méid sin Gaeilge le feiceáil ó stáisiún raidió sa Phoblacht. tugtha ag na meáin céanna, .i. timpeall 3% de dhaonra na stáisiúin. phríomhchraoltóir na tíre a thuil- Agus na meáin chlóite i gceist, is hÉireann agus na Breataine Bige. Ní Is féidir argóint a ardú go bhfuil na leadh, ach cén sórt dochair a maith an rud é go bhfuil Foinse á Bhéarla orainn? An aon eisceacht í an chosúlacht seo. Den meáin Ghaeilge i ndiaidh iad féin a dhéanann sé sin d’íomhá na teanga i dháileadh le nuachtán chomh mór leor píosa beag d’aire chuid is mó, bhí gluaiseachtaí na imeallú ionas go mbeidís in ann tab- measc Bhéarlóirí na hÉireann? An leis an Irish Independent, agus is ion- na meán tugtha Gaeilge agus na Breatnaise ar comh- hairt faoina gcuid tionscadal féin. mbeidís in ann dearmad a dhéanamh tach an uirlis do phobal na Gaeilge é leibhéal lena chéile. Seans ann go ndéantar dochar orainn, pobal beag ach láidir a Gaelscéal, chomh fada is go bhfanann dúinn? Nó, an bhfuil Toisc reachtaíocht níos fairsinge i d’íomhá na teanga i measc Béarlóirí, labhraíonn an teanga go fóill? sé in aice leis na hiomaitheoirí móra pobal na Gaeilge ina gcás na Breatnaise, tá argóintí ann le ach is é an t-aon solas cabhrach ná Ó thaobh na meán craolta de, is é eile ar sheilf an tsiopa. ghrúpa faoi leith ar rá go bhfuil staid na Breatnaise i reachtaíocht de chuid Údarás Crao- polasaí oifigiúil RTÉ ná sochaí Is féidir glacadh leis, mar sin, go measc na meán níos sláintiúla ná mar lacháin na hÉireann, a deir go dhátheangach na hÉireann a léiriú ina bhfuil áit faoi leith ag an nGaeilge sna chor ar bith? Bheadh atá staid na Gaeilge iontu. gcaitheann stáisiúin raidió méid chuid craoltóireachta. Cuirtear an meáin in Éirinn – sa Phoblacht agus i cás láidir ann le rá go Seachas cás Thuaisceart Éireann, is áirithe ama a thabhairt do chraoladh polasaí seo i bhfeidhm, ach go lag. Ní dTuaisceart Éireann araon. É sin ráite, bhfuil Gaeilgeoirí ina annamh don Ghaeilge a bheith nasc- na Gaeilge. Imeascú atá anseo, rud a chloistear mórán Gaeilge ar na trí tá an áit sin ar imeall an sféir phoiblí tha le gluaiseacht nó páirtí polaitiúil. chabhraíonn le normálú na teanga i stáisiún eile nach Raidió na Gaeltach- Éireannaigh. Agus pobal na Gaeilge bpobal eitneach, ach Gluaiseachtaí pobail, mar sin, ab ea measc an mhórphobail. ta iad, seachas cúpla focal ó Hector Ó ina mhionphobal in Éirinn, áfach, an is annamh an lipéad cúis bunú stáisiúin nó foilseacháin hEochagáin ar a chlár ar RTÉ 2FM. Ar bhfuil sé ceart nach bhfuil mórán aird sin á chur orthu – n’f- Ghaeilge sa Phoblacht. Mar gheall air Rinneadh Eagarthóireacht ar ‘Ardán’ theilifís, is beag an méid atá déanta ag tugtha ag na meáin Bhéarla orainn? seo, is féidir a rá nach raibh mórán Scott agus tá an leagan iomlán den alt RTÉ One agus RTÉ Two trí mheán na An leor píosa beag d’aire na meán headar an chúis. cumhacht pholaitiúil taobh thiar de seo le feiceáil ar www.gaelsceal.ie.

AR NA BLAGANNA

Mise Áine: Rírá Chuir múinteoir inniú faoin ráiteas a d'éisigh an Gaeltacht21: Athbhreithniú na pháirtíochta le Foras na Gaeilge Do Chonradh na Gaeilge: Ceist faoi muinteartha liom, bean atá ag obair Cairdinéal inné agus é ag lorg eas- n-eagras Gaeilge! Fáiltíodh roimh ...chun leasa na Gaeilge agus earnáil chaighdeán oideachais i i nGaelscoil i mBaile Átha Cliath, pag cúnta ón bPápa chun cabhrú ráitis an Aire Gnóthaí Pobail, dheonach na Gaeilge. nGaelscoileanna? chuir sí ordú isteach le haghaidh leis. Nior aimsigh mé é ach bhí an- Comhionannais, agus Gaeltachta, http://gaeltacht21.blogspot.com/ Tá sé tugtha le fios ag an Belfast deich gcinn acu ... bhain na páistí chuid léirmheastóireacht... tho- Pat Carey TD, sna meáin chu- Telegraph ... go raibh seacht sult ar dóigh as an ngreannán ... saigh mé ag léamh nótai Dhiarmada marsáide maidir le leanúint de Grá faoi ghruaim: Cruinniú Aware gaelscoil, d’ár leis an Roinn Fuair mé scéal... go raibh an dara Úí Mháirtín, an Árdeaspaigh, mhaoiniú na n-eagraíochtaí Tá post ag teastáil uaim. Éirím ar Oideachais sna 6 Chontae, nach heagrán réidh le dáileadh ...Creidim ar an chaint a thug sé do bunmhaoinithe fad agus atá maidin agus an chéad smaoineamh raibh caighdeán oideachas “sásúil” féin go bhfuil comhghairdeas tuillte na ridirí seachtain ó athbhreithniú ar bun ag a bhíonn agam ná ba mhaith bheith ar fáil a sholáthar acu ... Leagann ag lucht Rírá, mar is léir go bhfuil shin. Bhí mé gafa! ... Foras na Gaeilge ar ag déanamh rud éigin fiúntach Seán Ó Coinn, Comhairle na obair fhiúntach ag dul ar aghaidh Is fiú go mór na nótaí struchtúr maoinithe na inniu. ... dar leo siúd ag an gcruin- Gaelscolaíochta an locht leis an acu, más fianaise an méid sin a seo a léamh ina iom- n-eagras bun- niú ba chóir go mbeinn mé buartha Roinn Oideachais agus na chuala mé go dtí seo. lán má tá duine mhaoinithe... faoi mo shláinte agus sin é. Nuair gníomhaireachtaí stáit agus an http://miseaine.blogspot.com/ chun cainte faoin Tá súil ag na hea- atá mé ag mothú níos fearr beidh easpa tacaíochta atá tugtha acu do méid a dúirt sé. graíochtaí bun- mé in ann díriú ar phost an aimsir na gaelscoileanna nua thar na An Codú: Diarmuid Ó Máirtín, Cad http://smaointe- mhaoinithe go leanfar den sin. blianta fada. dúirt sé? Bhí mé ag lorg nuacht fanacha.blogspot.com/ phróiseas ar bhonn comh- http://nuaaois.blogspot.com/ http://dochonradh.wordpress.com/ GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 13 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 • An Euro i do Phóca

na n-earraí a tháirgtear gar do 20% níos ísle nár mar a bhí sé mhí ó shin má tá tú dá gceannach i ndollair. Ar ndóigh, má bhíonn na hearraí níos saoire cean- naítear iad agus téann níos mó daoine Le Conall Ó Móráin thar n-ais ag obair ag táirgeadh na n- earraí seo ar a bhfuil tóir. Dea-scéal maidir le fostaíocht agus go ginearálta cheapfá. Ach, nach mbeadh sé go breá Á an traein ag gluaiseacht, dá mbeadh an saol chomh simplí sin? ach fan soicind, níl sí. Cé Smaoinigh ar an dtraein thuasluaite mhéad uair atá sé seo tar éis tamaillín. An féidir a bheith cinnte gurb Ttarlú dúinn ar fad agus é an Euro atá ag titim nó gurb é an dol- muid inár suí sa stáisiún lar atá ag treisiú? Cén ceann acu atá ag traenach nuair a thosnaíonn an traein bogadh agus an bhfuil siad ag bogadh in aice linn ag bogadh? Ní féidir bheith amach óna chéile nó an bhfuil siad cinnte an tusa, nó an traein ar a bhfuil araon ag dul sa treo céanna, ach ceann tú, atá faoi sheol. Mothú ait é. Is féidir acu ag dul níos moille ná an ceann eile? an mothú céanna d’fháil ón Euro faoi Céard a tharlaíonn má thiteann láthair. Ní hé sin traein an Eurostar ach praghas an phuint Sterling agus an dol- an Euro, an nóta airgid atá fós inár lar Meiriceánach agus praghas an Euro pócaí in ainneoin cách. ag an am céanna? Cén fáth fiú go dtar- Mí na Samhna seo caite b’fhiú $1.50 lódh a leithéid? gach Euro. De bharr gach a bhfuil tar éis Tá sé deacair uaireanta é a chrei- titim amach ó shin, anseo, sa Ghréig diúint ach tá polaiteoirí an domhain, agus pointí idir eatarthu, ní fiú ach nó a bhformhór ar aon nós, den tuairim chomh héasca leis sin. Mar, ar ndóigh, Euro, titim 15% go garbh, nó le breath- $1.23 an Euro anois. Go teoiriciúil an go bhfuil sé i bhfad níos éasca vótaí Tá sé deacair uairean- má lagaítear cumhacht cheannaithe an nú air ar bhealach eile, tá ár gcuid bia fáth go dtarlaíonn sé seo ná go bhfuil d’fháil ó dhaoine atá ag obair ná uathu Euro (nó an dollar) cosnaíonn earraí atá dá thabhairt isteach sa tír againn ón fonn ar dhaoine, na mílte míle daoine siúd atá díomhaoin ceal oibre. Dá bhrí ta é a chreidiúint ach eachtrannacha níos mó. Cuireann sé mBreatain imithe in airde 15% tharais agus na mílte infheisteoirí móra ar fud sin oireann sé go mór do pholaiteoirí tá polaiteoirí an sin bac ar dhaoine iompórtáil a achar naoi mí. Cuireann sé sin leis an na cruinne, a gcuid airgid a tharraingt laghdú a dhéanamh, d’aon ghnó, ar an dhéanamh ar earraí iomlán táirgthe bhfulaingt sa tír seo ach níl sé ráite ag amach ó eacnamaíocht na hEorpa. Níl gcóras airgid. Má tá an t-airgead reatha domhain, nó a agus bíonn orthu earraí de dhéanamh éinne le deireanas mar go bhfuil cúrsaí muinín acu go bhfeicfidh siad teacht lag ba chóir go gcruthófaí poist. bhformhór ar aon áitiúil a chur ina n-áit. Sin dea-scéal eile, cosúil leis an dífhostaíocht, in ann isteach nó díbhinn maith go leor ar a Ní féidir é a chruthú go heolaíoch ach nós, den tuairim go arís go minic, mar arís cuireann sé leis greim d’fháil ar na ceannlínte. gcuid infheistíochtaí anseo, san Eoraip. sin a chreidtear a tharla nuair a tháinig an bhfostaíocht. Ach céard a tharlaíonn Cuir leis seo go mbeidh praghas ola, Roghnaíonn siad, dá bharr sin, an tUachtarán Reagan chun bhfuil sé i bhfad níos in eacnamaíocht bheag ‘oscailte’ (is é agus peitreal dá bharr sin, ag dul in scaireanna a cheannach, abraimis, sna cumhachta. Lig sé den dollar titim go éasca vótaí d’fháil ó sin go bhfuil muid ag ceannach agus ag airde go láidir, mar gur i ndollair a Stáit Aontaithe, scaireanna i gcomh- dtí go raibh earraí a táirgeadh i Meiriceá dhaoine atá ag obair díol ár n-earraí go hidirnáisiúnta, gan thrádáiltear ola, agus gur as ola a lachtaí cosúil le McDonalds nó chomh mealltach sin ó thaobh mórán de mhargadh inmheánach dhéantar earraí plaisteacha, agus Microsoft nó Morgan Stanley. Chun na praghais de gur éirigh leis na milliúin ná uathu siúd atá againn, de bharr an tír agus an daonra úsáidtear fuinneamh de bhunadh ola scaireanna seo a cheannach caithfear Meiriceánach a chur ag obair arís (agus díomhaoin ceal oibre. bheith chomh beag) cosúil linne in nó an gháis atá gaolta leis, chun na díol astu i ndollair Mheiriceánacha ar ndóigh bhuaigh sé an dara téarma Dá bhrí sin oireann sé Éirinn? hearraí plaisteacha a tháirgeadh. chun an margadh a dhéanamh. Dá mar Uachtarán). B’shin sna 1980í. Arís Tá muidne, sa tír seo, fós ag díol an Cás dúlagair? Ait go leor tá casadh bharr sin caithfear Euro a dhíol agus creidtear go mb’fhéidir go raibh an go mór do pho- tríú cuid dár n-earraí agus seirbhísí eile ar an scéal. Tá an chuma air go dollair a cheannach. Má tá tóir ar an cleas céanna ar siúl ag a chomharba, laiteoirí laghdú a lenár gcomharsa sa Ríocht Aontaithe. mbeidh fás eacnamaíochta againn an dollar imíonn an praghas in airde, George W. Bush, nuair a chonaic muid dhéanamh, d’aon Dá bhrí sin tá sé breá simplí ar ár bhliain seo chugainn, suas le 3% de réir muna bhfuil tóir ar rud titeann an praghas an dollair ag titim go tubais- bhfeirmeoirí a gcuid beithígh a dhíol le na faisnéise. Sin tar éis titim thart ar praghas agus sa chás seo níl tóir ar an teach, rud a scaoil linn peitreal a chean- ghnó, ar an gcóras air- Sasanaigh. Ach tá íoróin sa mhéid sin 16% le blianta beaga anuas. Tabhar- Euro agus tá luach an airgid Eorpaigh nach go saor in ainneoin go raibh sé gid. Má tá an t- mar go bhfuil cuid den fheoil chéanna faidh muid sin faoi deara, beidh rudaí tar éis titim beagnach 20% laistigh de féin, agus a athair roimhe, ag cogaíocht airgead reatha lag ba ag teacht thar n-ais chugainn i bpióga beagán níos gile, ach ní chuirfidh ardú leathbhliain. Sin titim mhór, thobann. i gceartlár ola an domhain. Thit Tesco, nó burgair Birds Eye mar, i mí 3% san eacnamaíocht ach leath an air- Ach tá dea-scéal sa mhéid seo do praghas ola i lár an chogaidh i dtír gur chóir go gcruthófaí Dheireadh Fómhair seo caite, bhí an gid bhreise atá dá lorg ag an rialtas roinnt daoine. Má táthar ag táirgeadh leo an deichiú cuid d’ola an domhain. poist. Euro agus an punt Sterling beagnach uainn sa chéad bhuiséid eile ar fáil. laistigh de limistéar an Euro tá costas Nach trua nach bhfuil an scéal comhionann. Anois ní fiú ach 86p an A Thiarna bí trócaireach. Gafa sa Spáinn

dá mbeinn asam féin mar gur cheap Ar an bhfón póca beag sin, bhí ar an bpaisinéir féin dáta an chéad Dár ndóigh dá mbeadh mé san 21ú mise go raibh iallach ar an gcomh- muid in ann dul isteach ar shuíomh ticéid a athrú. haois, chuirfinn anonn mo cholún lacht ar cheannaigh tú an ticéad idirlín an chomhlachta ar thaistil Scríobh mé go bhfuil muid ag ar an idirlíon ach ní raibh mé ag uathu thú a thabhairt abhaile. Bhuel muid leo agus teangmháil a brath go mór ar thaisteal aeir cúpla smaoineamh mar sin ag an am agus tá, ach caithfidh tú féin do dhéanamh le go mbeadh muid in seachtain ó shin sa bpáipéar seo, ar aon nós chaith mé mo lá deiridh ar Le Bernie Ní Fhlatharta shuíochán a chur in áirithe arís. ann filleadh abhaile. agus tá, mar an tseachtain seo caite saoire ag socrú bealach abhaile. Éacht mór agus tú ar do chuid Agus b’shin ceacht dhomsa, ach smaoinigh mé ar bhealaí eile ar a Thuig mé ansin go bhfuil mise laethanta saoire, gan do ríomhaire. céard faoin dream nach bhfuil taithí bhféadfainn dul abhaile ach ní raibh freisin ag brath ar éascaíocht agus go Ach muna bhfuil do ríomhaire acu ar an idirlíon? Chuala mé lánúin siad praiticiúil. Bhí an traein bhfuilim cosúil le gach aon duine S rud amháin é scríobh faoin agat, tabhair leat d’iníon a bhfuil ag an aerfort i Malaga ag inseacht go róchostasach agus thógfadh sí rófha- eile ag iarraidh dul ó áit amháin go mbolcán brúchtach ach is rud iPhone aici agus atá in ann é a úsáid. raibh siadsan ag an aerfort an oíche da agus chomh maith leis sin bheadh háit eile chomh sciobtha agus is eile ar fad é agus tú sáinnithe Ní bean mé a bhfuil tóir aici ar roimhe nuair a fuair siad amach go orm taisteal ar bhád le mórthír na féidir. Ithar lear mar gheall air. Sin a uirlisí na teicneolaíochta ach chona- raibh an eitilt curtha ar ceal. hEorpa a fhágáil. Ní bheadh mé fos An mbeadh mé níos sona dá tharla domsa an tseachtain seo ic mé go díreach cén tábhacht atá Dála an scéil tá iallach ar aerlínte sa mbaile agus bheadh duine eile ag mbeadh an saol níos simplí agus gan caite. Agus bheadh mé fós sa Spáinn iontu agus san idirlíon. paisinéirí a thabhairt abhaile ach tá scríobh an cholúin seo arís! deifir orm in aon áit? Déarfainn é. 14 TUAIRIMÍ GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010

Gaelscéal An Chuasnóg, Baile Ard Eagarfhocal An Spidéal, Co. na Gaillimhe An Euro, An Ghearmáin agus An Ghréig

TÁ Poblacht na hÉireann, an Ghear- deireadh a chur le caimiléireacht, gadh bannaí ar thír ar bith agus ná aghaidh mar atá? máin agus an Ghréig ar fad sa bhád deireadh a chur le himghabháil déanaimis dearmad, nuair a deirim- Níl sé cothrom ná cóir go mbeadh céanna. Tá muid ar fad i limistéir an cánach, srianadh ollmhór a id an focal ‘margaí’ nach bhfuil i caighdeán maireachtála i dtír Euro. dhéanamh ar a mbuiséad agus a n- gceist ann ach daoine, daoine amháin ag ísliú chun caighdeán Mar sin de, is féidir go spréifidh na easnamh sa bhuiséad sin a ísliú, neamh-thofa a bhfuil an t-uafás maireachtála i dtír eile a choinneáil fadhbanna eacnamaíochta atá á agus an aois scoir a ardú. cumhachta is tionchair acu. ard go bréagach. bhfulaingt sa Ghréig chuig tíortha Muna bhfuil siad ag iarraidh na Is é an dóigh is fearr leis an tion- Tá an Euro bunaithe ar an eile sa limistéar sin agus tá Éire i rudaí seo a dhéanamh, bíodh acu char sin a mhaolú áfach ná an t-eas- Deutschmark, má chailltear mbaol ach go háirithe mar gheall ar agus fáilte. Ní ceart d’Eorpaigh eile namh sa bhuiséad a ísliú chomh tacaíocht dó i measc cháiníocóirí na na laigí ar ár ngeilleagar féin. íoc astu áfach, ní caipitleachas ná fada agus is féidir sa dóigh is nach Gearmáine, beidh deireadh leis an Uime sin, ní amháin gur cheart sóisialachas sin ach ciall. mbeidh orthu an méid sin airgid a Euro. dúinn cuidiú leo mar chomh-Eor- Is cinnte dearfa go bhfuil ‘na mar- fháil ar iasacht. Is ionann banna agus Má tá ar na Gearmánaigh, a éiríonn paigh, caithfidh muid ar fad cuidiú gaí’ sin go mór in amhras fá thoil na iasacht i ndeireadh na dála. as an obair agus iad 67, teacht i dtar- leo chun ár ngeilleagair féin a cho- Gréige dul i ngleic lena bhfadhbanna Caithfidh muid an cheist a chur, an rtháil ar na Gréagaigh agus cuidiú saint. maidir le fiacha de. Dar ndóigh, níor gcuideoidh iasacht mhór airgid leis leo leanúint ar aghaidh ag éirí as an Caithfidh na Gréagaigh a bheith cheart go mbeadh an méid seo tion- an phróiseas sin nó an mbeidh an AE obair agus iad 53, sin a tharlóidh. réalaíoch áfach, caithfidh siadsan chair ag cearrbhachas ar an mhar- ag cuidiú leis an Ghréig leanúint ar Cothrom na féinne le bhur dtoil.

LITREACHA chuig an Eagarthóir CEIST na Seachtaine

An Piollaire is Níl an Rialtas Dáiríre faoin neamhthorthúlacht Straitéis 20 A Eagarthóir, a Chara, NaProTechnology tabhairt faoi na rudaí is Bliain don Chuir mise sonrú sa dá alt ag Treasa siocair leis an neamhthorthúlacht. Ní Bhreathnach in eagrán an 7 Bealtaine de leigheas atá sa toirchiú in vitro ar an Ghaeilge Ghaelscéal, an ceann fá dtaobh den Phiol- neamhthorthúlacht. Ní dhéanann an laire ar lch 16, agus an ceann fá dtaobh den toirchiú in vitro ach teacht timpeall ar an SIN an tuairim a bhí ag os cionn neamhthorthúlacht ar lch 17. neamhthorthúlacht. 96% de na ginte a leath na ndaoine a rinne ‘Suirbhé Os rud é go bhfuil mise i mo chógaiseoir, choimprítear in vitro, cailltear iad sula dtig na Seachtaine Seo’ ar ár suíomh tá a fhios agam gur ginmhillteán atá i ‘bPi- iad a bhreith. Nach millteanach an cail- www.gaelsceal.ie. Nuair a ollaire na Maidine’, mar a bheirtear air. Tá a leadh sin? cuireadh an cheist, d’fhreagair fhios agam fosta go bhfuil an ginmhilleadh Ba í Margaret Sanger a thionscain glu- 52% Níl, 19% Tá agus 30% Níl ar cheann de mhodhanna oibre dílse an aiseacht an bhreithrialaithe sna Stáit Aon- fhios agam. Léiríonn seo go tseachtain seo chugainn. Beidh Luaitear Dustin, Donna & Joseph ghnáth-fhrithghiniúnaigh bhéil. Sin rud taithe. Bhí sise go mór in éadan na nAfra- bhfuil jab le déanamh go fóill ag na réamhbhabhtaí ar siúl ar an McCaul agus Dervish - a tháinig nach dtuigeann achan bhean a bhíonn á Chairibeach agus na ndaoine faoi an Aire Gaeltachta, Pat Carey, Mháirt agus ar an Déardaoin, leis san áit deiridh sa chomórtas i ghlacadh. Scoir mé féin in 1993 de bheith mhíchumas. Bhí sí ag plé le Páirtí na Nait- agus a chomhghleacaithe Rial- an gcraobh cheannais ar an 2007 - ar chuid de na hiarrachtaí ag riar na ndrugaí sin de thairbhe an mhod- sithe sa Ghearmáin. Is iad na ceantair is mó tais tiomantas an Rialtais maidir Satharn. Dar ndóigh, is í Niamh is measa a bhí againn sa chomór- ha oibre ghinmhilltigh acu. Bhí mé as obair a bhfuil clinicí ginmhillte sna Stáit Aon- leis an Straitéis a chur ina luí Kavanagh a bheidh ag coinneáil tas. Cuirtear an milleán go minic ar feadh trí bliana de bharr an chinnidh sin, taithe ceantair na ndaoine gorma, agus na orthu. bhratach na hÉireann ar foluain ar líon na dtíortha ó Oirthear na ach níl lá dá aithreachas orm. ceantair bhochta a bhfuil an mhuintir leis an amhrán ‘It’s for You’ agus hEorpa atá anois páirteach sa Is iomaí sin fo-iarmhairt ar úsáid an Phi- Spáinneach iontu. Tá an ciníochas go smior is í sin a bhuaigh an comórtas i chomórtas agus a mbíonn ollaire: cuir i gcás ailse chíche, ailse cheirb- sa ghluaiseacht ar son an bhreithrialaithe, 1993. Seacht n-uaire atá an patrún vótála ann a thugann fab- heacs, trombóis féithe doimhne, agus sa ghluaiseacht ar son an ghinmhillte. An fiú d’Éirinn comórtas buaite ag Éirinn ón har dóibh féin agus dá gcuid neamhthorthúlacht, míchumaí ar an tsuth. Foilsíodh leabhar liom féin anuraidh fá gcead uair a chroch Dana an comharsana. Tá daoine eile ag Idir 50% agus 70% de na mná a roghnaíonn dtaobh den fhrithghiniúint, Who is at the páirt a ghlacadh chraobh léi i 1970. Lean Johnny guí nach mbuafaimid, mar leis ginmhilleadh, bhí cineál inteacht frithgh- Centre of YOUR Marriage? Tá sé le fáil ó Logan í i 1980 agus in ’87 agus an ngéarchéim eacnamaíochta iniúna in úsáid acu nuair a tugadh torrach Human Life International (Ireland) [Teil. sa chomórtas scríobh sé an t-amhrán buacach ní bheadh muid in acmhainn an iad. Scar mo bheansa le ceathrar daoine (01) 855 2504]. Tá cur síos sa leabhar sin ar do Linda Martin i 1992. Na ‘Rock comórtas a reáchtáil an bhliain clainne, rud a ghoill go mór orainn beirt, go an dóigh a gcuireann an fhrithghiniúint Eoraifíse? n’Roll Kids’ agus Charlie McGet- seo chugainn! dtí gur chuir muid eolas ar an NaProTech- deireadh le sonas an phósta, agus tá sonraí tigan & Paul Harrington a tháinig Céard a cheapann tusa? An fiú nology, dóigh nádúrtha leis an eolaíochta ann fosta faoin mhodh oibre MÁS maith nó olc leat é is é an i dtús áite i 1994 agus ba í Eimear d’Éirinn páirt a ghlacadh sa neamhthorthúlacht a leigheas, dóigh atá á ginmhillteach ag na piollairí frithghiniú- comórtas amhránaíochta Quinn an buaiteoir deiridh a bhí chomórtas Eoraifíse? Téigh cleachtadh ag an Dr Phil Boyle i gClinic na nacha, agus faoi na fo-iarmhairtí a bhíonn Eoraifíse ceann de na hócáidí againn i 1996. chuig www.gaelsceal.ie agus Gaillimhe i nDabhach Uisce, in aice le orthu sin. teilifíse is mó sa domhan gach Ach má bhí laethanta geala caith do vóta. Tá deis ann do Cathair na Gaillimhe. Is amhlaidh a éiríonn Patrick McCrystal, bliain. Ó chroch Alexander againn sna naochaidí, ó shin i thuairim a fhágáil chomh maith leis an NaProTechnology in idir 40% agus Stiúrthóir Human Life International Rybak croíthe na hEorpa leis leith níor éirigh chomh maith sin agus beidh na torthaí againn in 60% de na cásanna. Sin le rá go bhfuil sí i (Ireland), lena amhrán mealltach ‘Fairy- linn. Go deimhin, tá daoine ann Gaelscéal na seachtaine seo bhfad níos rathúla agus níos saoire ná an 6 Plás Belvedere, tale’ anuraidh, tá na a mheasann go ndearna muid chugainn. toirchiú in vitro. Is é rud a éiríonn leis an Baile Átha Cliath 1. hullmhúcháin ar siúl in Oslo don amadáin dínn féin ar stáitsí Idir an dá linn, guímid chuile 55ú comórtas a bheidh ar siúl an móra, idirnáisiúnta go rialta. rath ar Niamh Kavanagh! GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 TUAIRIMÍ • 15 Dóchasach, ach Airdeallach

muid maidir le clann agus páistí agus mar sin de. Pléitear gach ar tharla níos Bhí áthas air a bheith i luaithe sa ló – an t-ionad álainn atá i láthair ag ócáid dá dTeach an Árd-Mhéara ar Shráid Dhá- sain, caighdeán an lóin (a bhí blasta leithéid ach an Le Páidí Ó Lionáird ach bíonn blas ar an mbeagán), an cuimhin libh an méid comhluadar (rud nach mbíonn aon a scríobh mé cúpla bhaint agamsa leis mar go mbím ag barr an tseomra ar dualgas). Bíonn go seachtain ó shin faoi N tseachtain seo caite, maith agus ní bhíonn go holc go dtí go fhear na bó féin? fuair sibhse a cheannaigh dtosnaíonn an chaint agus an plé ar an Gaelscéal forlíonadh bpríomh-ábhar atá mar chnámh Dúirt sé go neamhb- ildaite ag déanamh cur spairne bhliantúil agus de shíor is halbh go mbeadh síos ar na Barr 50 Gnó le cosúil – Canad anois don nGaeilge? airgead ag a roinn le Gaeilge.A Daoibhse nárbh eol daoibh Ansan bíonn anailís ar an méid a bhí cheana cad a bhí i gceist leis seo, déan- ráite ag aoí-chainteoirí na hócáide – caitheamh ar an faidh mé cur síos gairid ar a bhfuil i bhí beirt ann i mbliana mar a thar- nGaeilge. Ní dúirt sé gceist. Cúig bliana ó shin, bheartaigh laíonn sé. Ba é Cathaoirleach Fhoras cé mhéad ach … i an foilsitheoir aitheanta Máirtín Ó na Gaeilge, Liam Ó Maolmhichíl, a Muilleoir ó Ghrúpa Meán Bhéal Feirste thug aitheasc ciallmhar ar aidhm an gcomhthéacs na n- go raibh sé in am aitheantas a thab- Fhorais na heagrais atá faoina chúram orduithe is déanaí ón hairt do na céadta comhlacht atá ag a mhaoiniú nuair a bheidh siadsan tar Aire Airgeadais, €3b a cur fostaíochta ar fáil agus atá ag éis a rá leis an bhForas ar dtúis cad a déanamh iarrachta ár dteanga bhíonn ar siúl acu agus cad atá sainiúil fháil go beo, ar éigean dhúchais a chur chun cinn nó ag cothú faoin méid a bhíonn ag siúl ag eagras go mbeidh cúpla An tAire Pat Carey agus Máirtín Ó Muilleoir i mbun comhrá ag na Gradaim Barr 50 phobal labhartha na Gaeilge más maith amháin thar cheann eile. Bhí an tAire leath-choróin le (PIC : BELFAST MEDIA GROUP). leat – ní hamháin sa Ghaeltacht áfach Gnóthaí Pobail, Comhionannais agus ach ar fud na 32 contae. Gaeltachta, Pat Carey, i mbun dualgais caitheamh linn mar a rá go mbeadh níos mó measa agam ar fear i gceannas!) Thaitin sé liom ag an am gur iarr sé chomh maith i mbliana. Dea- beidh ciorruithe i an Aire seo ná go leor eile sa chomh- Ach thar aon pholaiteoir eile, seo ormsa bheith i m’fhear tí i mbun na chomhartha? Beirt? N’fheadar. Bhí ngach roinn dá bhfuil aireacht. Meas le beagán faitís freisin. polaiteoir amháin atá tar éis an fód a hócáide. Taitníonn sé fós liom. Tá áthas air a bheith i láthair ag ócáid dá Ní hé go gceapaim nach bhfuil a chroí sheasamh gach uair a cuireadh ceist air áthas orm a bheith luaite le hócáid il- leithéid ach an cuimhin libh an méid a ann arís. Bhí an méid a san áit cheart, táim cinnte go bhfuil. Ní é a dhéanamh – cuma cén t-uafás a bhí oileánda mar seo ó bhliain go bliain. scríobh mé cúpla seachtain ó shin faoi dúirt an Aire gonta, hé go gceapaim nach dtuigeann sé táb- ag titim amach agus cuma cén donas a Tugann sé deis dom bualadh leo siúd fhear na bó féin? Dúirt sé go neamhb- dea-scríofa agus hacht na tréimhse seo i stair na tean- bhí le cosaint. Sheas sé agus chosain atá ag cruthú na bpost seo agus atá i halbh go mbeadh airgead ag a roinn le gan, arís táim cinnte go dtuigeann. Ní sé. Dhein sé gach ar iarradh air a mbun fiontraíocht nuálaíoch go caitheamh ar an nGaeilge. Ní dúirt sé simplí. hé go gceapaim go bhfuil an Plean dhéanamh. Níl aon bhaint aige leis an háirithe sa lá atá inniu ann. Chomh cé mhéad ach … i gcomhthéacs na n- Straitéise 20 bliain caite i dtraipisí aige nGaeltacht. Is as Caisleán na Mainge i maith le deis chun bualadh le fion- orduithe is déanaí ón Aire Airgeadais, – níl fós agus ní dócha go gcaithfear lár-dheisceart na Ríochta é – fada a traithe agus gnólachtaí éagsúla, bíonn €3b a fháil go beo, ar éigean go mbeidh um a dtaca seo mar nach bhfuil aon dhóthain ón tobar go bhfuil sé beag deis agam bualadh le héagsúlacht cúpla leath-choróin le caitheamh linn chaiteachas luaite leis ar an gcéad dul beann ar aon toghdóir Gaeltachta. Ní cairde – cuid acu a théann i bhfad siar ó mar beidh ciorruithe i ngach roinn dá síos, rud a chabhraíonn len í a orthu atá sé ag brath go háirithe agus é mo laethanta ag plé le hÓgras ins na bhfuil ann arís. Bhí an méid a dúirt an choimeád beo. Dúirt sé áfach go tofa thar ceann mhuintir Bhleá Cliath 1980í. Aire gonta, dea-scríofa agus simplí. mbeadh sé ag cur an dréacht-phlean os Thiar Thuaidh. Dá bharr sin is fiú a Bíonn deis againn breith suas lena An ndeachaigh sé i bhfeidhm orm? comhair na comh-aireachta agus na bheith airdeallach mar déanfaidh sé bhfuil ag tarlú i saolta a chéile, saghas Bhuel b’fhéidir nach ndeachaigh sé i Dála go luath agus á bhrú ar aghaidh as gach a ndeirtear leis a dhéanamh cuma comparáid a dhéanamh ar cá seasann bhfeidhm orm per se ach caithfidh mé san (táim ar bís le fáil amach cé a chuir- cé chomh pianmhar is a bhíonn sé.

SÚIL SIAR na Seachtaine

An Stoc, Bealtaine 1919 sú is doiligh dhó mórán tairbhe a bheith aige. ach ‘siad is minice a rinne a cadódh. Fhad ‘s agus ar a gcéill. Tá siad ar a gcéill leis an Ar an ádhbhar sin, níor mhór do dhuine a mhair an gual agus na cnámhaí bhíodar dhá marbhadh agus an lot agus an dórtadh fola a bheith ina Cholum Cille nó ina Bhearchán cadódh. Nuair a bhéas an gual caithte agus na chonaiceadar le ceithre bliadhna agus trí Naomhtha le go bhféadfadh sé rádh le cin- cnámhaí suaighte rachaidh an teine as uaithi ráithe. Tá siad a’ cur malairt chrotha agus An Saoghal nteacht nó buille-fá-thuairim féin a bheith féin. Sin í an uair a fhuaróchas an saoghal malairt chórtais orthu ó lá go lá gan aon aige cé’n cos a bhéas ar an saoghal an mhí seo agus a shuaimhneochar sé. An chuma bhéas mhaith dhóibh ann. Tá siad ag athrú ó chaoi chugainn, ní áirighim fá cheann bliadhna. air an uair sin fanfa sí sgathamh air. go caoi agus ó thaobh go taobh mar bheadh A’ Síor-Mheilt duine a bheadh a’ rámhailligh ina intinn agus a bheadh ag iarraidh an tinneas agus an trom- AN muileann a bhíos a’ síor-mheilt deir siad Saoghal Corrach An Phian luidhe a chur dhe agus é cinnte air a go meileann sé mín agus garbh. Ach ‘fhad’s tá dhéanamh. Féachfa siad chuile shlighe agus an t-uisge a’ rith le fánaidh agus an rotha a’ TÁ an saoghal briste, tig linn a rádh, le ceithre TÁ ríoghachtaí an domhain ar fad ag iarraidh chuile sheift leis an meádhchain atá a’ luig- casadh agus é a’ meilt déanfa sé leas eigín as bliadhna agus trí ráithe, ach tá sé ar fiuchadh síothcháin agus é cinnte orthu a fhághail. Tá headh ar a gcroidhe agus ar a n-intinn a chur an mbealach sin, más olc maith a dhéanfas sé anois seach ‘s mar bhí sé ariamh. Má bhí sé na ríoghachtaí páirteacha ag iarraidh an dhíobh shul dá dtuga siad iad féin suas don é. Is maith ann an mhín gharbh féin agus corrach ceithre bliadhna ó shoin is geall le go éadáil atá gnóithte acu a thabhairt leo gan bhás. beidh an bronnach dhá bárr le fághail ag bhfuil sé ina bhrothchán anois. Deir siad nach cosg gan bacadh. Níl siad baileach ar aon Tá siad ag iarraidh ar a námhaid gan a bhei- duine nó ag beithidheach. Ní hé sin do rothaí bhfuil aon mhaith a bheith a’ súil le síth ó intinn cé’n chaoi ar chóir a roinnt. An mhuin- th dhá gcéasadh. Tá siad a’ cur impidhe orthu an tsaoghail. Ní hé amháin go bhfuil siad a’ ghaoith. Níl aon mhaith a bheith a’ súil gurb tir a chaill an cluiche is maith leo an t-ualach as ucht Dé leigean dóibh agus gan a bheith casadh ach tá siad ina sodar agus tá dhá shi- iad cuallacht Pháris a ughdróchas síothchán a chaitheamh dhíobh. Is maith leo an bhreith dhá bpianadh tuilleamh. Na comhairleacha ubhal fúthu san am céadna; is má bhíonn an don domhan ná carthannas ná caoin- a sheachaint. Is mian leo reidh-an-achair a seo atá ar na ríoghacthaí páirteacha a bhí a’ liathán i ngiodán áithrid anois is deacair a chomhrac idir náisiúin. fhághail nuair nach bhfuil siad i ndon an déanamh gaisge as an méid den Chríostu- rádh cé mbeidh sé fá cheann míosa, gan caint An mhuintir a d’ughdruigh an t-achrann tá phian ‘fhuilint. igheacht a bhí ionntu féin bu mhaith leo ar a rádh cé mbeidh sé fá cheann bliadhna. sé fánach a bheith a’ súil le síothchán uathu. Tá ualach orthu nach gcuirfe siad díobh go chuile leighear a fhéachaint le n-a naimhde An té atá a’ faireadh ar a bhronnaigh le tiom- Ní hé amháin gurb iad a chuir an teine síos réidh .i. an t-ocras. Tá siad ar a mothú leis ach amháin grádh Dé agus maithteanas. 16 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 4 CÚRSAÍ SAOIL Féile Phléaráca Chonamara

nadh Árann agus Chonamara ‘The Tem- porary’ a fheiceáil a bhí mar thacaíocht ag na Hot House Flowers agus The Coro- nas, beidh siad ag seinm i gColáiste Lur- gan anocht ag a 8i.n. Tá seans agaibh Le Treasa Bhreathnach dul ar thóir bhur n-óige agus tabhairt faoin dealbhóireacht ghainimh ar an Trá Mór amárach ag a 4 nó turas a thógáil siar sna blianta le siúlóid staire 3 huaire Á an fhéile Pléaráca á an chloig go leith á treorú ag Máirtín Ó reáchtáil anois le beagnach Cadhain ar an Domhnach ag tosú ag 2.30 scór bliain anuas agus í mar ag Tigh Mholly. Is sa bPoitín Stil a bhei- Tchuid lárnach d’fhéilire dh an comórtas damhsa ar an sean-nós shaol na nGael i gConamara do dhaoine fásta á reáchtáil ar an Domh- le linn an ama sin. Bunaíodh an chéad nach ag tosú ag 8.i.n. le €5 i gceist do lá riamh é chun iarracht a dhéanamh chead isteach. dul i ngleic le bás na Gaeilge, mar a bhí Bronnadh Gradam Phléaráca na luaite i dtuarascáil a réitigh Breandán Ó bliana seo ar Risteárd Dónal Mac Aodha. hEithir, “Staid Láithreach na nGaeilge.” Cé gur as Meiriceá ó dhúchas é Risteárd Tuairiscíodh ann go mbeadh an tá sé anois ina chonaí i gConamara le hos Ghaeilge marbh taobh istigh de dheich cionn scór bliain. Deir Gearóid Mac mbliana agus bunaíodh an fhéile chun Murchú ó choiste Fhéile Phléaráca gur dul i ngleic le is sin agus as síolta na féile roghnaíodh é mar go bhfuil “a chroí is a d’fhás an eagraíocht féin. Is iad Pléaráca anam i gcultúr na Gaeltachta.” Deir sé Teo ceann de na heagraíochtaí pobalb- chomh maith go bhfuil an t-uafás obair hunaithe a bhfuil athbhreithniú iomlán dheonach déanta ag Risteárd thar na á dhéanamh orthu ag an Roinn Pobail, Dealbh Bád Móna Turlach O’ Conner taobh amuigh de Seanscoil Shailearna Risteárd Dónal Mac Aodha blianta chun an Ghaeltacht agus muintir Comhionannais agus Gaeltachta agus na Gaeltachta a chur chun cinn. Taobh mar gheall air sin níl siad iomlán cinnte féile agus mhuintir an phobail. “Meast- thugadh fadó, agus beidh Turlach ag amuigh den chabhair a thug sé le faoina dtodhchaí tar éis 2010. Tháinig ar i mbliana go mbeidh costas €15,000 Tuairiscíodh ann go tógáil deilbhe de bhád móna déanta ón heisiúintí cheirníní PJ Sonny Choilm deireadh leis an scéim clár forbartha ar an bhféile, ach go dtí seo níl aon mhóin seo a bheidh le feiceáil taobh Learaí agus Thomás Mhic Eoin, is é Ris- pobail de chuid na Roinne Gnóthaí mhaoiniú faighte againn ó Ealaín na mbeadh an Ghaeilge amuigh de Sheanscoil Shailearna ar teárd bunaitheoir fhéile damhsa ar an Pobail, Comhionannais agus Gaeltachta Gaeltachta,” a deir Peigí. marbh taobh istigh de feadh na féile. Beidh dhá scannán gan seannós Choilín Sheáin Darach a ag tús mhí Eanáir agus mar thoradh air Tá moill ar mhaoiniú Ealaín na dheich mbliana agus fuaim de chuid Charlie Chaplin “Work” eagraítear gach Eanáir i Ros Muc. Is í sin tháinig deireadh le maoiniú Phléará- Gaeltachta ós rud é go raibh moill ar a bunaíodh an fhéile chun agus “A Night Out” le tionlacan pianó dealbh copar Liam Butler den chorréisc ca, ach tar éis dóibh a gcás a chur os gcuid maoinithe féin go dtí an tseach- beo seinnte ag Deirdre Stevens á dtais- a bronnadh ar Risteárd aréir ag oscailt comhair na Roinne tugadh maoiniú tain seo ach deir Muireann Ní Dhroigh- dul i ngleic le seo agus peáint amuigh faoin aer ag Tigh Mholly oifigiúil na féile. Tá an chorr éisc sealadach dóibh go deireadh na bliana. neáin ó Ealaín na Gaeltachta, “beidh as síolta an fhéile d’fhás ag 11 anocht díreach tar éis Sheisiún an coitianta i gConamara agus deirtear go Is éard atá molta do Phléaráca faoin cruinniú againn ar an gCéadaoin agus an eagraíocht féin. Phléaráca a thosóidh ag a 10. bhfuil ceangal idir ‘Mháire Fhada’ agus athbhreithniú ar eagraíochtaí pobalbhu- beidh maoiniú Phléaráca á phlé ach tá Nó más fearr libh banna ceoil de bhu- sástacht, fiosracht nó críonnacht. naithe sa Ghaeltacht ná na hea- rudaí ag breathnú sách dearfach cé go graíochtaí ealaíon ar fad a chur faoin bhfuil gach baol ann go mbeidh gior- aon scáth amháin, ach deir Peigí Ní raithe ar mhaoiniú.” Arú anuraidh chuir Chonghaile “tá Pléaráca Teo ag iarraidh Ealaín na Gaeltachta maoiniú de fanacht mar eagraíocht neamhspleách, €10,000 ar fáil don fhéile agus €8,000 Ag Guí gach rath ar Fhéile Phléarca 2010 agus níl muid ag iarraidh a bheith faoi anuraidh ach i mbliana muna scáth aon eagraíocht eile.” Cé gur chuir bhfaightear an maoiniú sin nó má an t-iar-Aire Gaeltachta Éamon Ó Cuív bhíonn laghdú suntasach air beidh tús leis an athbhreithniú seo in 2009, tá orthu tarraingt as roinnt cairn éagsúla. sé anois fágtha faoi chúram an Aire nua Tá roinnt airgid fágtha sa bpota acu ó Gaeltachta, Pat Carey. Deir Peigí Ní chiste 2009 agus i mbliana chuir Chonghaile “tá geallúint tugtha dúinn Cumann Forbartha Chois Fharraige ón Aire go gcasfaidh sé linn mar gheall maoiniú ar fáil dóibh ó chiste Ghlór na ar an athbhreithniú seo an chéad uair nGael agus ar ndóigh beidh airgead á eile a bheidh sé i gConamara.” bhailiú acu ar dhoirse de roinnt do na I dtús a shaoil bhí féile Phléaráca á himeachtaí. Beidh imeachtaí na féile ar reáchtáil ar fud fad na Gaeltachta ach trí siúl i dTigh Mholly, An Poitín Stil, Tigh bhliana ó shin rinne siad cinneadh an Chualáin, Seanscoil Shailearna, Coláiste fhéile a bheith lonnaithe san aon chean- Lurgan, Trá Mhór, agus amuigh faoin aer tar amháin. Go hiondúil déanann coistí i measc an phobail. Má bhíonn tú tim- pobail áitiúla iarratas ar Phléaráca an peall ar cheantar Chois Fharraige thar an fhéile a reáchtáil ina gceantar féin ach i deireadh seachtaine coinnigh súil ghéar mbliana mar gheall ar éiginnteacht amach do Bhrídín Sheáin Bhríde Johnny maoinithe rinne Pléaráca cinneadh gan agus a cairde a bheidh ag déanamh ion- glacadh le haon iarratas agus roghnaigh saithe ealaíon ar an bpobal. Is togra é siad Cois Fharraige d’aon ghnó. Bíonn ‘An Bád Móna’ de chuid Turlach O’Con- meascán mór daoine de dhíth chun an ner a bheidh ag nascadh dhá thraidisiún. fhéile a eagrú gach uile bhliain, idir Beidh páistí scoile ag tabhairt fód choiste stiúrtha Phléaráca, choiste na móna isteach go dtí an scoil leo, mar a GAELSCÉAL CÚRSAÍ SAOIL 17 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 •

Enda O’ Reilly Rónán Mac MC Muipéid agus Aodha Bhuí Jimmy the Hideous Penguin

An Cabaret Craiceáilte

Le Treasa Bhreathnach Feirste agus Féile Orialla i measc eile. Dhá bhliain ó shin rinne Rónán cin- Cabaret Craiceáilte sa Odean, S togra iomlán deonach é an neadh Cabaret Craiceáilte a reáchtáil ar Baile Átha Cliath Cabaret Craiceáilte a chuirtear ar bhonn míosúil sa teach tábhairne siúl chun ardán a thabhairt do ‘Teach Hiúdaí Beag’ i nGaoth Dobhair, Icheoltóirí óga agus sean bhu- áit a mbíonn meascán ceoil ar an naithe a gcuid ceol Gaeilge a stáitse, idir shean-nós, hip hap, rac- chur os comhair an mhórphobail. Is cheol, reggae agus bluegrass i measc ócáid í seo atá ar siúl timpeall na tíre ó eile nach iad. Is minic a tharla sé gur 1993 agus san oíche amárach is sa tugadh cuireadh do cheoltóirí agus bPoitín Stil, Indreabhán, Co. na Gail- bannaí ceoil nach raibh ach cúpla limhe a bheidh na ceoltóirí, an chraic amhrán acu i nGaeilge ach tar éis agus ceiliúradh ar bun le cuairt an dóibh a bheith páirteach sa gCabaret Cabaret Craiceáilte go Conamara. Is é d’fhorbair siad a gcuid amhráin Rónán Mac Aodha Bhuí a bhfuil cáil air Ghaeilge. Ní raibh ach cúpla amhrán de bharr a chláir raidió ‘Rónán Beo’ ar Gaeilge ag Henrietta Game sular ghlac Raidió na Gaeltachta, fórsa tiomána an siad páirt sa gCabaret, agus anois an Cabaret agus bhí sé ann ón tús. deireadh seachtaine seo tá EP iomlán Cé go raibh aithne ar an gCabaret Gaeilge á eisiúint acu mar chuid de faoi ainmneacha difriúla ar feadh na Chabaret fhéile Phléaráca. Tá sé mar mblianta tá an chraic chéanna ag baint aidhm ag Rónán tionscail cheoil na leis ón tús. Tháinig an ciorcal Gaeilge a spreagadh agus is léir ó Hen- craiceáilte ar an saol i mBaile Átha rietta Game gurb é seo go díreach atá á Cliath an chéad lá riamh, áit a raibh dhéanamh acu. cónaí ar Rónán ag an am agus ó shin i Bíonn neart riaracháin i gceist leis an leith reáchtáiltear an fhéile ó cheann gCabaret a eagrú agus go mór mhór ceann na tíre. Is ar mhaithe le nuair atá sé ar camchuairt agus ní leis “siamsaíocht Ghaeilge agus saol féin a dhéanann Rónán an t-eagrú uile, sóisialta Gaeilge a chothú agus a sprea- bíonn cuidiú á fháil aige ó Bhernie Nic gadh” a rinne Rónán cinneadh an cior- Pháidin agus Caomhán Ó Scolaí a cal a reáchtáil i dtús báire. “Tá muid ag dhéanann na póstaeir dó gach uile mhí iarraidh scene agus tionscail a chruthú agus Ríonach Ní Scolaí agus Máire Ní agus a chothú chun ceoltóirí Gaeilge a Dhomhnaill a thugann cuidiú dó ar an spreagadh agus chun go spreagfaí doras i measc neart daoine eile fud fad ceoltóirí eile nach bhfuil Gaeilge acu na tíre. chun ceoil i nGaeilge,” a deir sé. Ag an Má dhéantar aon bhrabús ar an den fhéile ón tús ach níl siad tar éis nach raibh luaite roimh ré. am chasadh an ciorcal craiceáilte le oíche téann sé uile i dtreo na gceoltóirí casadh i gConamara ar feadh roinnt Tá sé mar aidhm fhadtéarmach ag chéile uair amháin sa tseachtain agus agus i dtreo chostais na hoíche agus Is é Rónán Mac Aodh mhaith blianta. Beidh buaiteoir Chorn Rónán go bhforbrófar an Cabaret mhaireadh an fhéile bhliantúil 3 lá, taobh amuigh de sin má bhíonn aon ní Bhuí de cháil a chlár Uí Riada, Dominic Mac Giolla Bhríde as Craiceáilte ina fhéile bhliantúil 3 lá go ‘Craic na Samhna’, leis an gcéad fágtha téann sé isteach i gciste chun raidió ‘Rónán Beo’ ar Gaoth Dobhair, mar chuid den Cabaret díreach mar a bhíonn ag na féilte Béar- cheann á reáchtáil acu i Ráth Cairn, tuilleadh ceolchoirmeacha agus féilte chomh maith agus an t-amhránaí óg la Electric Picnic agus Oxygen ach go Contae na Mí. Cuireadh an fhéile a eagrú. Raidió na Gaeltachta Enda O’Reilly as Tamhlacht, Baile Átha mbeadh an Cabaret Craiceáilte ar chraiceáilte ar bun in áiteanna éagsúla I measc na mbannaí ceoil a bheidh atá mar fhórsa tiomá- Cliath a mbíonn gig aige gach seach- bhonn níos lú. Deir Rónán “tá draíocht ar fud na tíre, An Spidéal, Co na Gail- ag seinm ag Cabaret fhéile Phléaráca na don gCabaret agus tain ar an idirlíon darb ainm ‘Enda faoi leith ag baint leis an gCabaret sa limhe, Ráth Cairn, Co na Mí, Oileán beidh Bréag a bhfuil dlúthcheangail Reilly At the Hut.’ Mar a bhíonn go chaoi is go nascann sé muintir na Toraigh agus mar chuid de ‘Phuball fada acu leis an fhéile chraiceáilte ós a bhí óna tús. hiondúil beidh neart ceoltóirí / damh- pobail Gaeilge uile ar fud na tíre le Gaeilge’ an Electric Picnic, Fleadh rud é go raibh siad ag seinm mar chuid sóirí agus siamsóirí eile ar an stáitse chéile.” 18 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 5 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ 3D sa bhaile?

Pléann Diarmuid Ó Muirgheasa an ‘éabhlóid’ 3D i scannánaíocht na linne seo

Í minic a tharlaíonn rudaí atá suimiúil i gcúrsaí scannánaíochta, ó thaobh Conas go teicneolaíochta de ar aon chaoi. Tá HDTV ann le díreach a tamallN anois, cinnte – ach tá scáileán ríomhaireachta agam le 10 mbliana a chuaigh ag taifeach níos airde ná na oibríonn 3D? scáileáin is fearr acu seo, agus má tá fón maith agat gach seans nach bhfuil GO bunúsach soláthraíonn an sé chomh fada sin ó scáileán HD ach teilifís / an t-uasteilgeoir (projec- oiread. tor) /pé rud dhá phictiúr éagsúla Fuaim, bhí éifeacht cuibheasach mór don dá shúil, rud a ligeann don aici sin, is dócha. Agus dath, sin éabh- inchinn éifeacht an "tríú dimin- lóid eile. Agus anois 3D... Bhuel, má sean" a bhrath, cosúil leis an tslí a dhéanaimid dearmad ar na leaganacha mbraitheann sí san fhíor-saol é. éagsúla de 3D a bhí ann le 150 bliain Sa phictiúrlann tá dhá uasteil- anuas, is éabhlóid eile iomlán nua é geoir, agus mar gheall ar na spéa- seo! claí, agus beagán cleasaíocht Tá cúis iontach maith go ndearnadh chliste le lionsaí polaraithe, ní dearmad ar fad ar an teic 3D a bhí ann féidir leis an dá shúil ach pictiúr go dtí seo: ní raibh sé go maith ar chor amháin a fheiceáil. ar bith. Gan trácht orthu sin a éiríonn Ba chosúil leis sin, nach mór, a iontach tinn chomh luath agus a d’oibrigh na sean-spéaclaí dearga chuireann siad na spéaclaí orthu, agus agus gorma chomh maith, ach iad siúd nach n-éiríonn leo an pictiúr gan ach an t-aon uasteilgeoir 3D a chur le chéile ina gceann mar is amháin, agus dathanna éagsúla in ceart, níor chruthaigh na teicneo- áit an pholaraithe. Oibríonn na laíochtaí pictiúir ró-iontacha don fhuíl- teilifíseáin nua rud beag éagsúil leach againn riamh. uaidh seo - úsáideann siad spéa- Mar gheall ar an teic nua, is misniúil claí "gníomhacha," a dhorchaíonn nó is amadán an té a rachadh ag argóint lionsa amháin ag an am, ionas le James Cameron faoi conas airgead a nach féidir leis an dá shúil ach dhéanamh in Hollywood, agus deir gach dara fráma den phictiúr a seisean go bhfuil an t-airgead ar fad atá fheiceáil. Faraor, ciallaíonn sé seo le déanamh san earnáil anois ag brath go bhfuil costas níos mó leis na ar an teicneolaíocht nua seo. Ach nach spéaclaí (ar gá go mbeidís ábalta bhfuil seisean claonta? lionsa a dhorchú agus a ghealú 60 Tá sé i ndiaidh scannán 3D a stiúradh uair sa soicind, agus díreach ag an a thóg isteach figiúr éigin i bhfoisceacht ráta céanna a n-athraíonn an teil- de $3 bhilliún (agus nach bhfuil ach ifís frámaí chomh maith), agus díreach i ndiaidh teacht amach ar DVD mar go bhfuil dhá oiread an méid is Blu-ray chomh maith – agus nach oiread – cosnaíonn péire spéaclaí do na chóir bheith ag smaoineamh ar uasteil- pictiúr le feiceáil tá teilifís agus bhfuil an “special edition” de eisithe go scáileáin bhaile seo timpeall ar €100! geoir (projector). Cén fáth a nglacfá le Fuaim, bhí éifeacht seinnteoir Bluray ag teastáil in fóill ach oiread), níl aon chaoi nach Sin ar fad ráite, taitníonn an taithí 3D le 46” (agus costas beagnach €1700 air) éineacht leis na spéaclaí sular mbeadh sé claonta! daoine, in ainneoin na héifeachta dá- nuair is féidir uasteilgeoir a fháil a cuibheasach mór aige féidir an éifeacht a ghiniúint i do Deir sé go mbeidh gach rud ar an teil- shraithí atá ann go fóill. Ní thógann chaithfidh pictiúr 100” ar pé balla atá sin, is dócha. Agus sheomra suite féin. Agus péire ifís 3D faoi cheann 25 bliain, agus gach scannán 3D isteach beagnach $3 agat ar leath an phraghais (nó níos lú)? dath, sin éabhlóid spéaclaí sa bhreis d'aon chara ar seans go bhfuil an ceart aige ansin. Is bhilliún muna ndeir daoine lena Tá na spéaclaí fós de dhíth faraor, ach mian leo suí isteach leat chomh cuma cé mhéad airgid atá déanta aige gcairde gur fiú é a fheiceáil, agus má tá má tá tú sásta cur suas leis sin eile. Agus anois 3D... maith, dar ndóigh. áfach, níl a fhios aige conas mar a tú sásta cur suas leis na spéaclaí úd, cruthóidh an Acer H5360 Bhuel, má éireoidh le déantóirí teilifís agus iad ag agus má tá airgead agat le caitheamh, (www.tinyurl.com/38oreza) pictiúr iarraidh scáileáin a dhearadh nach níl aon dochar léim isteach anois. dochreidte ar €599. Ach cá bhfaighfidh dhéanaimid dearmad rudaí ag tarlú mar gheall ar 3D don dteastaíonn spéaclaí uathu, agus níl Tá neart roghanna anois ó thaobh tú na scannáin, cluichí srl? Fadhb eile is ar na leaganacha XBox agus PS3 cheana féin, ach níl an seans dá laghad go mbeidh seilbh ar an teic 3D don bhaile. Tá scáileáin cinnte. éagsúla de 3D a bhí chumhacht acu sin cluichí HD a thais- margadh riamh ag teilifíse a dteast- ríomhaireachta ann, idir 22” agus 24”, a Faoi láthair is fíor-bheag líon na scan- peáint i 3D (tá 3D dhá uair níos deacra, aíonn spéaclaí speisialta uaithi. N’f- chosnaíonn ó €270 nó mar sin suas. An nán atá ar fáil i 3D “ceart”. Den chuid is ann le 150 bliain dála an scéil, mar go bhfuil pictiúr headar ar misniúil nó amaideach atá tuairim atá amuigh orthu sin, áfach, ná mó, aon rud a bhfuil “3D” air, is don anuas, is éabhlóid eile éagsúil ag teastáil don dá shúil). Ach tá mé, ach bheinn sásta geall a thógáil leis go bhfuil na scáileáin róbheag chun sean-chaighdeán é go fóill, leis na spéa- iomlán nua é seo! rogha amháin eile ann, murar féidir leat an Uasal Cameron nach mbeidh trom- éifeacht mhaith a chothú. Oibríonn claí gorma agus dearga, agus cad is fiú fanacht – PC atá do-chreidte lach an phobail sásta spéaclaí a aimsiú siad, ach is fearr iad a bheith chomh €600 a chaitheamh ar uasteilgeoir 3D cumhachtach, agus a thagann leis an agus a chaitheamh gach uair is mian leo mór agus is féidir. Ag féachaint ar chinn más sean-3D a mbeidh tú ag feachaint chóras NVidia 3D Vision, agus a chos- féachaint ar an teilifís. Agus ní hamháin níos mó ná sin, tá leithéidí an scáileán air? Athróidh sé sin go luath, agus faoi naíonn tuairim is €3000: go dteastaíonn spéaclaí speisialta ó na 46” seo ó Samsung aimsir na Nollag beidh scannáin “cear- www.tinyurl.com/37ddxaq. scáileáin úd, ach ní spéaclaí saora cosúil (www.tinyurl.com/36yrhqo), ach más ta” 3D ar fud na háite, ach idir an dá linn Nó d’fhéadfá fanacht, mar a dhéan- leis na cinn sa phictiúrlann iad ach mian leat an taithí a fháil i gceart ba bí ag smaoineamh ar chluichíocht. Tá fadh duine ciallmhar. GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ • 19 BMW ag Maithú - Maith sibh! aisghairm 122,000 ‘Frása an lae’ agus ‘Sloinne.ie’ ar a mbealach gluaisrothar

Pádraic Déiseach

TÁ BMW ag aisghairm 122,000 gluais- rothar timpeall an domhain mar gheall ar fhadhbanna coscáin. Dúirt urlabhraí nár tharla aon timpistí ach go bhfuarthas cúpla gearán. Rinneadh na gluaisrothair idir Lúnasa 2006 agus Bealtaine 2009. Is ionann líon na nglu- aisrothar atá aisghairthe agus an tríú cuid de ghluaisrothair BMW a táirgíodh sa tréimhse sin. Sna litreacha a seoladh amach chuig úinéirí dúradh go bhféadfadh sceit- headh sreabháin choscáin tarlú mar gheall ar chreathadh agus go dteipfeadh ar na coscáin dá bharr. Fóin Phóca agus Ailse Inchinne Michael agus Kerrill Thornhill ón chomhlacht Maithú ag ceiliúradh i mBÁC an tseachtain seo caite

agus chruthaigh mé "Get the focal" ag beirt acu seo, ‘Frása an lae’ agus Pádraic Déiseach in 2004 mar uirlis dom féin. Bhí mé Buaiteoirí Gradaim ‘Sloinne.ie.’ i gcónaí ag dul go dtí féilte Gaeilge Ghaisce ag an mBarr 50 “Chruthaigh muid ‘frása an lae’ in LÉIRÍONN staidéar nua go bhfuil baol agus bhí mé ag éirí tuirseach ag cur éineacht le Kíla agus Samsung, is fei- níos mó ann go bhfaighidh daoine a na ceiste, cad í an Ghaeilge ar ...? Gradam do Sheirbhísí Gaeilge dhmchlár an-simplí é. Faigheann tú bhaineann úsáid as fón póca go Le Ciarán Dunbar Mar sin chruthaigh mé an foclóir san Earnáil Phobail An Roinn frása nua gach lá ar do Samsung rímhinic ailse ach go bhfuil go leor fóin phóca. Chonaic cuid do mo Forbartha Réigiúnaí Wave, agus is féidir leat éisteacht le ‘earráidí agus claontachtaí’ ag baint chairde é agus dúirt siad go mbeadh Gradam Gnó na Gaeltachta fuaimniú an fhrása le Colm Ó leis na torthaí seo. Theip ar éileamh air mar sin chuaigh mé go (Urraithe ag Údarás na Snodaigh,” arsa Michael. thaighdeoirí baint chonclúideach a Á an Gradam do Ghnó na dtí Foras na Gaeilge agus thug siad Gaeltachta) ABÚ Media Maidir le ‘Sloinne.ie,’ deir aimsiú idir fóin phóca agus ailse Bliana ag na Gradaim an-tacaíocht dúinn an feidhmchlár a Ceannródaí Gnó na Bliana Micheal, “beidh muid ag seoladh inchinne. Cuireadh an staidéar Barr 50 bainte ag an sheoladh.” Fionnbarra Ó Brolcháin suíomh idirlín nua in éineacht le idirnáisiúnta ar bun in 2000 agus rin- chomhlacht teicneo- Tá an-rath ar an leagan saor de Gradam do chomhlacht a Foras na Gaeilge go luath a ligfidh do neadh iniúchadh ar mhinicíocht laíocht faisnéise Maithiú. ‘Get the Focal,’ ach an gcuireann sé bhaineann sárúsáid as an dhaoine a sloinne as Gaeilge a lorg.” úsáide fón póca maidir le 13,000 TáT Maithú bunaithe i mBéal an Átha, sin isteach ar dhíolachán an leagain Ghaeilge ina chuid margaíochta Beidh an t-eolas bunaithe ar an leab- duine a raibh ailse inchinne orthu in Co. Mhaigh Eo faoi stiúir Michael iomláin? (Urraithe ag Institiúid Mhar- har ‘An Sloinnteoir Gaeilge agus an 13 tír. agus Kerrill Thornhill agus dar le “Tá rath ar an leagan lán” a deir gaíochta na hÉireann) ESB tAinmneoir’ le Muiris Ó Droigh- Michael tá siad “lánsásta” leis an Micheal, is féidir foclóir Uí Dhónaill Gradam Pobail/ Community neáin. bhua seo. go léir a chuardach leis an leagan, tá Award (Urraithe ag TG4) Raidió Ba é seo an cúigiú bliain de na Cuireann Maithú raon seirbhísí IT sé úsáideach do dhaoine atá ag na Life Gradaim Barr 50 Gnó le Gaeilge, Microsoft ar fáil, suímh idirlín, óstacht, léamh na bpáipéar as Gaeilge! Tá Gradam Seirbhísí as Gaeilge gradaim eagraithe ag Grúpa Meán bogearraí le fóin phóca agus sain- fuaimniú na bhfocal ar fáil freisin, (Urraithe ag Foras na Gaeilge) Bhéal Feirste in éineacht le Foras na Hotmail ag chomhairle. Tá clú agus cáil ar na taitníonn sin le daoine thar sáile.” METEOR Gaeilge a bhfuil mar aidhm acu bogearraí fóin a d’fhorbair an comh- Maidir leis an todhchaí, beidh Gnó Gaeilge na Bliana (Urraithe úsáid na Gaeilge i gcúrsaí gnó a lacht, 'Get the Focal Irish Translator.' roinnt táirgí nua á seoladh ag Maithú ag Foras na Gaeilge) MAITHÚ chothú. http://www.maithu.com/ tabhairt “Táim fós ag foghlaim Gaeilge go luath agus baint leis an Ghaeilge dúshlán Gmail Invest NI buartha fá na Tóraithe agus Yahoo Pádraic Déiseach

Le Danny Brown gcuirfeadh ciorruithe breise ar leagar na Sé Chontae agus tá eagla bhfuil cuid mhaith de chaiteachas TÁ Microsoft ag athnuachan a sheirb- chaiteachas poiblí isteach ar chu- ar dhaoine go ngearrfar siar go Invest NI ag dul i dtreo comhlach- hís ríomhphoist Hotmail in iarracht TÁ Invest NI, an áisíneacht stáit le mas na heagraíochta gnóthaí úra a dian ar an chaiteachas sin sa chái- taí atá i mbaol agus mhínigh sé go dul i ngleic lena iomaitheoirí Yahoo infheistíocht idirnáisiúnta a mhealladh isteach. naisnéis. mbeadh riocht níos fearr ar na agus Google. Sa leagan nuashonraithe mhealladh chuig na Sé Chontae, Tá cáinaisnéis éigeandála geallta Tá sé suntasach fosta go ndúirt comhlachtaí sin jabanna a chruthú beidh úsáideoirí in ann breathnú agus buartha faoi impleachtaí cior- ag an Aire Airgeadais úr i Westmin- Hamilton go raibh Invest NI ag nuair a thosódh an geilleagar ag fás eagarthóireacht a dhéanamh ar ruithe ar chaiteachas poiblí ar an ster, George Osborne, ar an 22 díriú níos mó ar jabanna a arís, rud atá ar na bacáin, dar leis. cháipéisí a sheoltar trí Hotmail ar lea- obair atá le déanamh acu sna Meitheamh agus tá an Príomh- chaomhnú in áit iad a chruthú. Measann sé gur sábháladh 2,200 ganacha ar líne de Office. blianta atá romhainn. Aire, David Cameron ag rá go Tháinig laghdú ar líon na bpost a post a bhí i mbaol anuraidh. Ach tá Beidh athruithe eile ann chun dul i Dúirt an príomhfheidhmean- ndéanfar athbhreithniú ar gach cruthaíodh ó 6,500 sa bhliain 2008 eagla ar shaineolaithe go ngearrfar ngleic le turscar agus fioscaireacht. Is nach, Alastair Hamilton, an gné den chaiteachas poiblí. go dtí 4,300 anuraidh agus tá an £6 mhilliún de bhuiséad £208 mil- é Hotmail an soláthraí ríomhphoist is tseachtain seo go raibh 90% de Roimh an olltoghchán, dúirt chosúlacht ann go mbeidh laghdú liún Invest NI agus go gcuirfidh sé mó ar domhan ach tá an iomaíocht ag bhuiséad 2010/11 geallta cheana Cameron go raibh barraíocht eile ann i mbliana. sin bac ar obair chaomhnaithe na géarú, sna Stáit Aontaithe ach go féin do thionscnaimh agus go béime ar an earnáil phoiblí i ngeil- Tá sé admhaithe ag Hamilton go háisíneachta. háirithe. 20 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 6 COMHSHAOL Bithéagsúlacht na hÉireann Pléann Conn Ó Muineacháin iarrachtaí chun bithéagsúlacht na hÉireann a chaomhnú.

S cosúil go bhfuil an samhradh faoi bhláth ar deireadh thiar thall, agus beidh deis speisialta chun taitneamh a bhaint as an ndúlra an deireadh seachtaine seoI agus an Lá Idirnáisiúnta um Éagsúlacht Bhitheolaíochta á cheil- iúradh in ionaid éagsúla ar fud na tíre. Sa bhliain 2000, shocraigh na Náisiúin Aontaithe ar an 22ú Beal- taine mar lá speisialta chun tuiscint agus feasacht ar an mbithéagsúlacht a chothú. Tá béim ar leith air i mbliana, mar go bhfuil 2010 ainm- nithe mar Bhliain Idirnáisiúnta na Bithéagsúlachta chomh maith. Anseo in Éirinn tá an tIonad Náisiúnta le Sonraí Bithéagsúlachta (biodiversity) ag eagrú ócáidí don bpobal i bpáirceanna fiadhúlra ar fud na tíre faoin dteideal "BioBlitz." Tosóidh an blitz ag a cúig a chlog tráthnóna inniu agus leanfaidh sé ar feadh tréimhse 24 uair an chloig. Is "comórtas" de shaghas é, idir shé cinn de pháirceanna fiadhúlra sa tír: Páirc Náisiúnta Ghleann Bheatha i gCo. Dhún na nGall; Páirc Náisiúnta Chonamara agus Páirc na Cúile i gCo. na Gaillimhe, Páirc Náisiúnta Shléib- hte Chill Mhantáin, Diméin an Droichid Nua i gCo. Bhaile Átha Cliath agus Páirc Fiadhúlra Oiléan Fóta i gCo. Chorcaí. I gcaitheamh na tréimhse sin, rachaidh eolaithe sna 6 ionad in iomaíocht le chéile chun an líon is mó speicis éagsúla plandaí agus ain- mhithe a thaifeadadh. Beidh deis ag an bpobal páirt a ghlacadh i gcuid de na hiarrachtaí agus beidh saineo- laithe ar fáil chun an próiseas ar fad a mhíniú. Togra de chuid na Comhairle Oidhreachta is ea an tIonad Náisiún- ta le Sonraí Bithéagsúlachta a bunaíodh in 2007. Feidhmíonn siad mar lárionad chun sonraí ar éagsúlacht bhitheolaíochta na tíre a chruinniú agus a riaradh, i gcomhar le ranna rialtais, le forais taighde, le heagraíochtaí neamhrialtais agus le daoine deonacha. Sular bunaíodh é, mar a mhíníonn breis agus milliún taifead ann gadh. mhaith é caomhnú na obair thábhachtach ag glanadh an stiúrthóir an ionaid, an Dr Liam cheana ag cur síos ar thart ar 9,000 Tógann sé na milliúin de bhlianta bithéagsúlachta: is eacnamaíocht uisce. Is dúlra sláintiúil é an dúlra Lysaght, ní raibh aon ionad lárnach speiceas difriúil, le heolas ar an scai- chun éiceachóras (ecosystem) le mhaith é freisin. Is minic a luaitear éagsúil. údarásach ina bhféadfaí an t-eolas peadh atá ag na speicis agus an dlús héagsúlacht mhór speiceas a fhor- An Gorta Mór, mar shampla, ar an Is é an tIonad Náisiúnta le Sonraí seo a chruinniú. Is togra bainistíocht a mheastar a bheith acu sna gnáthó- bairt trí phróiseas na héabhlóide, ndainséar a bhaineann le Bithéagsúlachta atá i mbun comhor- faisnéise é an t-ionad agus is cuid ga éagsúla. ach deir eolaithe go bhfuil an monashaothrú talmhaíochta a danáidithe ar imeachtaí an deireadh thábhachtach den obair é go bhfuil Dar leis an Dr Lysaght is cuid tháb- éagsúlacht sin dá scrios ag ráta níos bhraitheann go rómhór ar bharra seachtaine seo, ach moltar dul i na sonraí a stóráiltear ar fáil go héas- hachtach é de mhisean an ionaid an tapúla ná riamh anois. Tá an amháin. dteagmháil leis na páirceanna féin le ca ar an idirlíon do chách. ról oideachasúil atá acu agus tá siad ghníomhaíocht dhaonna ina cúis Agus rinne Oifigeach Fiadhúlra na deimhniú cad iad na himeachtaí don Baintear úsáid as bogearra ag ceapadh go gcuideoidh dea-aim- mhór leis seo, le brú ar ghnáthóga, Comhairle Oidhreachta, Cliona bpobal a bheidh ar siúl acu. léarscáilíochta chun an t-eolas a sir an deireadh seachtaine go mór le dianfheirmeoireacht agus truailliú. O'Brien, tagairt le déanaí d'orgá- Tá tuilleadh eolais ag www.biodi- chur ar fáil ar bhealach ciallmhar. Tá rannpháirtíocht an phobail a sprea- Ach ní amháin gur eolaíocht naigh sna haibhneacha a dhéanann versityireland.ie. GAELSCÉAL COMHSHAOL 21 Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 • Gníomhaithe Greenpeace i mBaol Príosúin

Pádraic Déiseach “Bhí sé mar aidhm againn a chruthú go mbíonn caimiléireacht rialta ar bun Á beirt ghníomhaithe i gclár míolta móra rialtas na Seapáine Greenpeace a nocht caim- agus d’éirigh linn a chruthú go raibh iléireacht i gclár míolta an t-iniúchadh ar leas an phobail,” a móra rialtas na Seapáine i dúirt Junichi Sato, Stiúrthóir Cláir mbaol príosúin. Tá Junichi Greenpeace sa tSeapáin. “Is údar imní SatoT agus Toru Suzuki, nó ‘Beirt é go bhfuil baol láidir ann go gcuirfear Thóiceo’ mar a thugtar orthu, ar triail i bpríosún muid, in ainneoin na sa tSeapáin faoi láthair agus tháinig fianaise móire a chruthaíonn gur siad os comhair na cúirte an tseach- cheart muid a ligean saor.” tain seo caite. In ainneoin na Léirigh fianaise sa chúirt go raibh fianaise móire a feoil míl mhóir á tógáil go chruthaíonn go raibh mídhleathach, ní hamháin ag caimiléireacht ar bun, tá an gcriú ach ag na hoifigigh baol láidir fós ann go chomh maith. Dúradh dtabharfar pianbhreith freisin gur seachadadh choimeádta don bheirt. feoil chuig Gabhadh Junichi agus Gníomhaireacht Iascaigh Toru in 2008, nuair a na Seapáine fiú – thug siad bosca feoil míl gníomhaireacht atá freagrach mhóir ar láimh do na as todhchaí an chláir míolta húdaráis, ar éirigh leo teacht air, a móra. chruthaigh na líomhaintí a bhain le Tá tacaíocht Chomhairle Cearta caimiléireacht mhór a bheith ar siúl i Daonna na Náisiún Aontaithe ag Beirt dtionscal míolta móra na Seapáine, Thóiceo agus tá imní léirithe ag tionscal atá maoinithe ag an Amnesty International maidir lena gcáiníocóir. gcás. Tá meáin chumarsáide na Ar an lá deiridh den fhianaise ó fhin- Seapáine, a chloíonn leis an seasamh nithe, rinne an bheirt sealgairí atá ag oifigiúil i dtaobh seilg míolta móra go croí na conspóide bréagnú ar a chéile, hiondúil, anois ag ceistiú seasamh na ar na ráitis a thug siad do na húdaráis n-údarás. Cloisfear na hargóintí agus ar éilimh an chúisitheora. deiridh ar an 8 Meitheamh.

Cúrsaí Iascaireachta Timpeallacht: Timpeallacht : Laghduithe Iascaigh in Laghairteanna Tuinnín Gorm i mBaol 2011 ag teastáil ón AE i mBaol D’FHÉADFADH 20% de speicis naitheacht,” ar sise. laghairte a bheith básaithe go deo faoi Tá Greenpeace ag éileamh go gcuirfí deireadh he hiascach an Deir an tuarascáil go ndéanfaidh 2080 mar gheall ar théamh domhan- tuinnín ghoirm sa Mheánmhuir. Tá tuinnín gorm na Meán- TÁ Coimisiún na hEorpa ag iarraidh an AE iarracht freisin athruithe da, dar le staidéar nua. mhara i mbaol a bháis go deo mar gheall ar dhrochbhainistiú inbhuanaitheacht a chothromú le cuóta nach bhfuil ag teastáil a Fiú má théitear i ngleic le téamh iascaigh a deir siad. Maíonn na saineolaithe go bhfuil ias- seasmhacht agus é ag socrú teorain- sheachaint. domhanda gheobhaidh 6% de speicis caireacht déanta ar 80% den speiceas cheana féin agus go neacha gabhála éisc na bliana seo D'aontaigh tíortha an AE in 2002 laghairte bás mar thoradh ar na gáis bhféadfadh sé a bheith imithe mar speiceas tráchtála faoi chugainn. D’oscail an Coimisiún filleadh ar ghabháil inbhuanaithe atá san atmaisféar cheana féin. Is reip- cheann cúpla bliain. Maíonn Greenpeace go gcaithfear an t- cainteanna ar chuótaí éisc 2011 le faoi 2015. Ach tá ró-iascach fós ar til fhuarfhuilteach í an laghairt agus iascach a stopadh agus am a thabhairt do na stoic fás in tuarascáil ag cur síos ar na siúl ar thart ar 90% de na stoic. mar gheall ar theámh domhanda athuair. tosaíochtaí a bheidh aige agus teo- Tá tíortha iascaigh fós ag breith ar beidh siad ag rainneacha gabhála á socrú. 34% sa bhreis ar an méid is inbhua- caitheamh i Tá an Coimisinéir Maria Damana- naithe, dar le heolaithe. bhfad níos ki ag tacú le cur chuige níos déine i Gach bliain socraíonn airí iascaigh mó ama sa ngeall ar an imní atá ann go bhfuil an AE teorainneacha gabhála don scáth in na cuótaí éisc reatha ró-ard chun na Mhuir Bhailt, don Mhuir Dhubh is ionad a stoic a chothú. don Atlantach Thoir-Thuaidh, lena bheith “Is mian liom a bheith soiléir go n-áirítear an Mhuir Thuaidh. amuigh ag gcaithfidh meas a bheith ag na cuó- Bunaítear moltaí an Choimisiúin seilg agus ag taí a shocrófar ar thiomantais an ar chomhairle eolaíoch faoi staid na breith uib- Aontais Eorpaigh don inbhua- stoc lena mbaineann. heacha. 22 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 7 BEATHA Fírinne shaol na Réaltaí Saol an láithreora agus an aisteora sna meáin Ghaeilge

Le hÁine Seagrave agus Sophie Gahan

OILSE, ceamara, aicsean! Cairpéad dearg, seaimpéin, pasanna VIP. Nach mbaineann siad go léir le saol an láithreora? Measann goS leor daoine go mbaineann, ach an bhfuil saol an láithreora chomh ‘glam’ is a dhealraíonn sé? Tá Siún Nic Gearailt ag obair mar láithreoir nuachta le TG4 ó tháinig sé ar an aer i 1996. Tá sí ag láithriú Nuacht RTÉ faoi láthair agus dar léi is é an brú a thugann spreagadh di. “Nuair a lasann an solas dearg agus sinn ar an aer, an stiúrthóir nó an tEa- garthóir ag cur in iúl athruithe agus Maireéad Ní Chuaig Doireann Ní Chorragáin scéalta nua atá ag teacht chun cinn , is ag an bpointe sin a bhraithim go hiom- lán i mo bheathaigh,“ a deir sí. Tá Colmán Mac Séalaigh ag obair mar láithreoir ar PONC faoi láthair, clár siamsaíochta do dhaoine óga ar TG4, ach ní chuireann an brú a bhaineann leis an phost seo isteach air. “B’fhearr liom a bheith faoi bhrú chun dul ag breathnú ar scannán nó ag imirt cluichí ríomhaireachta seachas a bheith sáinnithe in oifig áit éigin.” Ach míníonn sé go mbíonn laethanta crua oibre i gceist chomh maith, “go minic bíonn muid ar an mbóthar ag taifeadadh, mar sin bíonn cúpla lá fada i gceist.” “Caitheann muid laethanta fada ag Siún Nic Gearailt Colman Mac Séalaigh Norma Sheahan obair le linn na bliana,” a deir Mairéad Ní Chuaig, láithreoir aimsire ar TG4. shaol an láithreora. Denise Bonner i Ros na Rún ar feadh go mbíonn cabhair ag teastáil uaim ó “Chomh luath agus a fhaighim cúpla Aontaíonn siad go léir ar rud dhá bhliain idir 2000 agus 2002. Síleann Doireann Ní oiliúnaí teanga ó thaobh na Gaeilge seachtain nó mí saoire téim thar lear amháin, go mbaineann siad ar fad tait- Agus í ag caint faoi bheith ag obair de.” chun faoiseamh a fháil.” Ag tagairt neamh as a bpost. “Ní mhothaítear sna meáin, i nGaeilge nó i mBéarla, Chorragáin, Gaeil- Seo an tríú páirt atá faighte ag Norma don íomhá ‘glam’ a bhaineann le saol gur ag obair atá tú nuair a fhaigheann deir sí, “is cuma cén teanga atá i geoir agus aisteoir a trí Ghaeilge. Ba é an gearrscannán Cior- an láithreora deir Mairéad, “bíonn tú post a thaitníonn leat”, arsa gceist, fad is atá scéal fiúntach le cal an chéad deis ar scáileán aici. Níl orainn éadaí proifisiúnta a Mairéad. Is léir gur post gnóthach é hinsint.” ghlac páirt Ali Foley ar ach Gaeilge na hardteiste aici, deir sí, chaitheamh os comhair an cheamara. post an láithreora, ach céard faoi obair D’fhág sí Ros na Rún toisc gur feadh cúig bliana i Fair ach faigheann sí deiseanna sa bhreis Dar ndóigh tá stílithe againn anseo in aisteoireachta san earnáil chéanna? Is mhothaigh sí, “nach raibh rud ar bith City, “gur bóthar níos toisc nach gcuireann sé isteach uirthi TG4 a chuidíonn linn.” léir nach bhfuil an saol os comhair an eile le déanamh leis an charachtar”. Sa úsáid a bhaint as teanga ar bith. Deir Siún Nic Gearailt, áfach, in ain- cheamara chomh 'glam' is a shamh- lá atá inniu ann, leanann Doireann ag deacra é nuair nach as “Labhróinn Rúisis dá dtabharfaí post neoin a grá féin don fhaisean, gurb é lófá, ach an bhfuil constaicí eile ann? obair leis an Ghaeilge trí athghuthú a ceantar Gaeltachta dom,” ar sí. “faisean an rud deireanach a bhíonn Céard faoi dheacrachtaí ó thaobh dhéanamh leis an chomhlacht Macalla tú”. Síleann Norma gur ceart a bheith ar d'aigne ag an obair. Bíonn ort a teanga de? Uaireanta is é an caighdeán i mBaile Átha Cliath. I measc na oscailte do gach rud, chun deiseanna a bheith réitithe roimh ré agus díriú ar aisteoireachta agus ní caighdeán na gcarachtar a bhfuil a guth curtha leo tá fháil ó thaobh obair aisteoireachta de. do chuid oibre, nuacht an lae, bíonn i Gaeilge is tábhachtaí d’aisteoirí. Velma i Scooby Doo agus Aang in “An chéad chomhairle a chuirfinn ar bhfad an iomarca ag tarlú.” Síleann Doireann Ní Chorragáin, Avatar. Beidh dráma Gaeilge, scríofa ag aisteoir atá ag tosú amach anois ná post “Caithfidh muid freastal ar ócáidí, Gaeilgeoir agus aisteoir a ghlac páirt Doireann don scéim Údar, á eile a fháil. Bíodh obair aisteoireachta is cuid den chlár oibre é,” a deir Ali Foley ar feadh cúig bliana in Fair thaifeadadh go luath. mar do rogha dheireanach, ach amháin Mairéad, maidir le hócáidí sóisialta. City, “is bóthar níos deacra é nuair Aisteoir eile a oibríonn trí Ghaeilge, má tá tú ag iarraidh bheith éiginnte faoi An scéal céanna ag Colmán, nach as ceantar Gaeltachta tú”. De réir ach nach bhfuil Gaeilge go hiomlán do chuid oibre,” a deir Sheahan. “faigheann muid cuireadh go minic Dhoirinne, “uaireanta bíonn easpa líofa aici, í Norma Sheahan, nó 'Emer' Ach tá Doireann Ní Chorragáin níos chun freastal ar ócáidí le bheith sa measa orthu siúd a fhoghlaimíonn ón gclár An Crisis ar TG4. Tá ainm- dearfaí, “ba chóir dóibh dul ar thóir lucht féachana agus bíonn an-spraoi Gaeilge, fiú má tá siad líofa go gin- niúchán faighte ag Sheahan i mbliana oibre atá suimiúil dóibh. Lean do bhri- leo siúd. Bhí an deis agam taisteal go earálta i saol na Gaeilge.” mar shár-aisteoir mná ag Féile Theil- onglóid, bíodh misneach agat agus pé dtí an Iodáil le hagallaimh a chur ar Tá Gaeilge líofa ag Doireann ón tráth ifíse Monte Carlo. Dar le Sheahan, teanga a labhraíonn tú, fág focail roinnt aisteoirí le déanaí”, a dúirt sé a bhí sí ag freastal ar scoil lán Ghaeilge “tógann sé 10 n-uaire níos faide orm dheasa i gcluais do chomhaisteoirí i agus é ag míniú an chuid 'glam' de i mBaile Átha Cliath. Ghlac sí páirt mo pháirt a chur i láthair ar an seit toisc gcónaí.” GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 BEATHA • 23 NUACHT Litríochta Le Sophie Gahan

Tír Tairngire An Ród go An Chríostaíocht An Rogha 10 An Rogha 10, ón siopa leabhar Cúpla Focal, Peadar Ó hUallaigh, Durlas Eile le Sinsearacht Bré, Co. Chill Mhantáin ar fáil chomh maith Coiscéim, €7.50 ar www.cuplafocal.ie. Tá breis is 40 SRAITH dánta le Seán Ua Cearnaigh, Helen Ó Murchú, chatagóir de leabhair ar an suíomh seo. An Peadar Ó hUallaigh é Coiscéim, €7.50 Foilseacháin Ábhair tseachtain seo tá na cúig catagóir is mó seo ina “tugtar ar SCÉALTA samh- Spioradálta éileamh agus na leabhair is mó éileamh ó na thuras inmheánach laíochta faoi conas a SA leabhar seo déantar catagóirí sin roghnaithe againn. muid” ar thalamh na tháinig lucht cur síos ar stair na sois- Páistí: hÉireann, sin de réir bunaitheoirí an Chu- céalaíochta in Éirinn. Na Clocha Síneacha, Karen Tazi, Móinín réamhrá scríofa ag mann Lúthchleas Gael Ón chéad leath den Ag Taisteal le Tarlach sa Pholainn, Laoise Ní Nuala Ní Dhomhnaill ar an chinneadh teacht chúigiú céad thuas go dtí Chomhraí, An Gúm ag tús an leabhair. le chéile in 1884 agus an lá atá inniu ann agus Nóinín agus Róllaí Póllaí, Eibhlís Ní Dhonn- Talamh Chorca beart a dhéanamh clár nua soiscéalaíochta in Ard-Dheoise Átha chadha, An Gúm Dhuibhne “atá i gceist maidir le rialacha spóirt Cliath le linn na bliana 2008. Úrscéalta: agus faoi dhraíocht ag an bhfile”, arsa Ní na nGael. Tugtar léargas ar shaol na soiscéalaithe seo An Cléireach, Darach Ó Scolaí, Leabhar Dhomhnaill. Leabhar beag simplí, 39 leathanach, é seo thar na céadta bliain. Agus ní na soiscéalaithe Breac Téann Ó hUallaigh siar ar stair na hÉireann leagtha amach i naoi gcaibidil ghonta. Sé cáiliúla amháin. Déantar ceangail idir na sois- An Béal Bocht, Myles na gCopaleen, Mercier agus ar na déithe áitiúla trí na dánta seo. Rud a leathanach atá i gceist don chaibidil is faide. céalaithe agus stair na tíre trí chur síos a Press thugann nádúrthacht do leagan amach na Leamh éadrom atá ann, rud atá deacair a dhéanamh ar logainmneacha, ainmneach ban- Gearrscéalta: leabhair seo ná teanga Chúige Mumhan á úsáid dhéanamh le leabhar faoin stair. In ionad plé naomh srl. Chomh maith le ceangail idir an An Chéad Chloch, Pádraig Ó Conaire, Merci- ann. Cabhraíonn úsáid na canúna seo le leis an iomarca fíricí tá scéalta dea-chumtha, Ghaeilge agus an tsoiscéalaíocht. er Press híomhá stair an talamh seo a chruthú. Rugadh bunaithe ar fhíricí. Tugann na scéalta seo Leabhar beag taitneamhach atá ann. Ní Aoibhneas na hÓige, Seán Mac Cumhaill, agus tógadh i gCluain MealaÓ hUallaigh, tá éagsúlacht don leabhar, i gcomparáid le leab- bheadh suim ach ag daoine a bhfuil suim acu i Coiscéim cónaí air i gCorca Dhuibhne ó 1984 ar aghaidh. hair eile faoin stair. Ní thógfaidh sé i bhfad gcúrsaí creidimh. Ba dhoiligh liom a thuiscint Seanchas/Béaloideas: Tá an leabhar seo leagtha amach go breá léamh tríd, bheadh an léitheoir in ann cúrsaí a in amanna. Bheadh tuiscint faoi leith maidir le Inis Meáin, Peadar Ó Coincheanainn cuimseartha i dtrí phríomh-chaibidil, Saol, shamhlú é féin i bhfoirm níos nádúrtha ná fíricí cúrsaí reiligiúin ag teastáil don leabhar seo Padaí Láidir Mac Culadh agus Gaeltacht Thír Solas agus Aimsir. Tá sceitsí ceilteacha le a phróiseáil. Rugadh i dTiobraid Árann Ua chomh maith le spéis áirithe i Stair na hÉire- Eoghain, Pádraig Ó Baoighill, Coiscéim haimsiú tríd an leabhar. Cearnaigh, bhuaigh duais CLG leis sa bhliain ann agus an cheangail idir an bheirt. Filíocht: 2009, i gComórtas Liteartha an Oireachtais. Máirtín Ó Direáin, Na Dánta, An Clóchomhar

Cló Iar-Chonnacht CEOLTÓIR na Seachtaine Indreabhán, Co. na Gaillimhe Teil: 091 593307 [email protected] www.cic.ie Labhraíonn Joanne Ní Riain le Traic Ó Braonáin

Cá bhfuil tú faoi láthair agus Bhí sé go hiontach nuair a d’iar- tar éis seinm agus taifead liom TUAR MHIC ÉADAIGH: céard atá ar siúl agat? Sa bhaile radh orm amhráin a chur ar na le blianta beag anuas, roinnt STAIR AGUS SEANCHAS ar an gcéad lá de mo laethanta halbaim, agus thug sé neart acu siúd ar an albam. Bhuail mé Pádraig Standún saoire bhliantúil ó obair Chu- deis dom seinm beo a le formhór dóibh tríd an €15 (bog) mann na bhFiann ar tí an tráth- dhéanamh, agus an muinín a ghréasán ollmhór de dhaoine i nóna a chaitheamh sa thabhairt le forbairt a gCumann na bhFiann, cuid acu Tá trácht sa leabhar seo ar chúrsaí stiúideo…arís! dhéanamh ar an gceol. atá chun taifead a dhéanamh bíoblóireachta sa naoú haois déag, cur síos liom an tseachtain seo ar an saol a chaith na gnáthdhaoine sa Inis dúinn faoin inspioráid nó An bhfuil sé ar intinn agat d’al- chugainn. An duine is mó a seanreacht agus cuntas ar Chogadh na tionchair is mó atá taobh thiar bam fhéin a thaifead go luath? bheadh ag seinm liom ná Saoirse sa cheantar, chomh maith le stair na den cheol… Bheadh tionchar Tá sé déanta! Críochnaigh mé ceoltóir as Muineachán darbh ag go leor grúpaí cheoil orm, anuraidh é agus tá sé á dhíol ar ainm Ciarán Ó Muirí. Tá a gcuid bhfoirgneamh, na n-institiúidí agus na ach go háirithe cinn Éirean- “ebay” faoi láthair (cuardaigh amhráin féin aige, agus tugann ndaoine atá ar marthain go fóill. nacha. Tá an scéalaíocht agus ‘Traic CD’), agus le cloisteáil ag muid faoi obair ar cheol a chéile Gheobhaidh muintir Thuar Mhic Éadaigh in an ceol go láidir sa DNA againn www.myspace.com/traicmusic cúpla uair sa mhí. Éirinn agus níos faide ó bhaile lón sa tír seo, agus fágann sin muid Táim i mbun taifead a machnaimh agus cuimhne sa leabhar seo. le ceann de na suímh cheoil is dhéanamh ar an dara halbam Tá clár agat ar Raidió na Life saibhre ar domhan. Le sin ráite, faoi láthair. chomh maith… Táim ag crao- is dócha gur an Albanach Mike ladh ar Raidió na Life le fada an Scott is mó a rinne tionchar, Bíonn tú ag scríobh amhráin i lá agus tá an-mheas agam ar agus is é Rónán Mac Aodh Bhuí mBéarla agus i nGaeilge; cén fhoireann an stáisiún agus an Ceiliúradh 25 bliain CIC ó RnaG a thug an teidil “An chaoi a roghnaíonn tú an tean- méid a bhaineann siad amach Waterboy Gaelach” dom! ga agus amhrán á scríobh agat? ar bhonn leanúnach. Tá súil Seachtain cheiliúrtha ar RnaG 31 Bealtaine — 4 Meitheamh Is é an t-amhrán Grá Mór an agam clár nua a thosú go luath agus tairiscintí speisialta i siopa CIC le linn na seachtaine … agus an próiseas scríofa atá chéad cheann a scríobh mé trí a dhíreoidh ar albaim éagsúla agat? Tosaíonn an próiseas Ghaeilge, agus is cuimhin liom de chuid bannaí cheol Éirean- Buail isteach chuig an siopa in Indreabhán le linn na seachtaine, ceannaigh trí scríofa den chuid is mó le go soiléir an mothúchán láidir nach ag dul siar na blianta…a tháirge ar luach €25 nó níos mó agus faigh an ceann is saoire in aisce. smaoineamh sa chloigeann a dearfach a bhfuair mé uaidh leithéid de The Golden Horde, bhfanann ar an lá go dtagann sin. Braitheann an teanga ina a Whipping Boy, The Pale, Blink, an ceol oiriúnach dó…. mírean- scríobhtar an t-amhrán ar an A House, Fat Lady Sings, Hot- SLADMHARGADH AR LEABHAIR CIC na mearaí ar fud na háite! téarmaíocht is oiriúnaí don house Flowers, An Emotional amhrán sin. Tá leagan Fish…níl deireadh leis na Cúig bheartán fhichead (150 leabhar sa mbeart) ar €340 Bhí amhráin agat ar dhlúthd- dhátheangach agam de go leor féidearthachtaí! hioscaí Seachtain na Gaeilge dóibh fós. Bíonn tú ag seinm le . ‘Ceol ‘06’, agus ‘Ceol ‘07’. Sílim ceoltóirí eile ar d'amhráin ar An féidir leat achoimre ar gur smaoineamh den scoth é na Ceol agus myspace. Cé hiad cheol agus stíl Traic a halbaim ‘Ceol’, a dtacaíonn go agus cén sórt chaidreamh oibre dhéanamh i gcúig focal dúinn? Tá catalóg iomlán ar www.cic.ie mór le híomhá an teanga, ach atá agaibh? Roc agus Bailéad go háirithe i measc na hóige. Tá go leor ceoltóirí éagsúla Scéalaíoch…Éireannach! GAELSCÉAL 24 • BEATHA Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 ROGHA TEILIFÍSE ROGHA RAIDIÓ na Seachtaine na Seachtaine

NVTV: Cuideachta ó Le hÁine Seagrave Ocean fm 102.5-105: Cois na Tine Thuaidh Clara Gill Raidió na Gaeltachta: Agallamh le Clara Ní Ghiolla, bean Clár seachtainiúil ceol traidisiúnta é a bhfuil mar inspioráid ar go leor Oileán Fhidhinse Cois na Tine ar an stáisiún áitiúil do daoine. Ag caint ar saol s’aici agus í Tá Oileán Fhidhinse suite amach ó Dhún na nGall Theas, Sligeach agus ag obair i Meiriceá, i Sasainn agus Roisín na Mainiach i gCarna in Liatroim. Tá sé curtha i láthair ag in Árainn. Bíonn plé ann chomh iarthar Cho. na Gaillimhe. Tá an t- Vince Hearns. Is meascán de cheol maith faoina chuid oibre i mBéal oileán tréigthe anois le roinnt traidisiúnta na nGael agus caint é Feirste le Raidió Fáilte, Síol agus blianta, agus sa chlár faisnéise seo an clár. leis an Chumann Fitzroy. labhraíonn Maireád Uí Chuaig le Dé Domhnaigh 7.00i.n. http://www.northernvisions.org/ind daoine ar de bhunadh an oileáin iad ex/gael1.html faoi stair agus faoi mhuintir an Raidió Fáilte, Béal oileáin agus faoin gcaoi ar mhair TG4: Ros na Rún siad ann. Feirste: Fonn Maidin Dé Domhnaigh 10.00 Clár beo bríomhar de cheol traidis- Níl rudaí ag dul go maith do Dhon- iúnta ó na beirt cheoltóirí, Méabh ncha sa chúirt. Tá a fhios aige nach KCLR96FM: Tobar an Ní Thuathaláin, fidleoir as Béal bhfuil rudaí go breathnú go maith Feirste, agus Feilimí Ó Conchub- dó agus tá imní air má chiontaítear Cheantair hair, giotáraí as Contae Lú. Sa chlár as an dúnmharú é go gcaithfidh sé Is clár seachtainiúil é Tobar an spraoiúil seo cluinfidh tú an chuid tréimhse fhada sa phríosún. Cheantair ar an stáisiún áitiúil do is fearr de cheol traidisiúnta na Socraíonn sé imeacht agus Cheatharlach agus Chill Chainnigh hÉireann, idir shean agus nua, goideann sé pas Chaomháin. KCLR96fm curtha i láthair ag Bride chomh maith le hagallamh agus Tugann Caitríona cabhair dó éalú de Róiste agus baill eile Ghlór ceol beo ón stiúideo. Is féidir éis- TG4: Scéal na Fadgies as Ros na Rún i ngan fhios d’aon Cheatharlach agus painéal d’aíonna teacht le Raidió Fáilte ar 107.1 fm i duine. Bíonn imní mhór ar Vince speisialta. mórcheantar Bhéal Feirste agus ar Téann an scríbhneoir agus léachtóir Fionntán De Brún ar ais chuig a nuair nach dtagann Donncha ag an Is meascán bríomhar de chaint, fud an domhain ar www.raidio- bhaile dhúchais Béal Feirste ag lorg eolais ar na Fadgies a bhí ann tar gcúirt, tá a fhios aige go mbreath- cheol agus aíonna sa stiúideo é an failte.com éis an Ghorta Mhóir. Ba chainteoirí Gaeilge iad na daoine sin a bhíodh naíonn sé ciontach anois i súile an clár agus is féidir é a chloisteáil gach Dé hAoine 9:00-10:00 i.n. ag díol torthaí agus éisc a tháinig as Gaeltacht Ó Méith i gCo. Lú ar ghiúiré. Bíonn abhcóide Ríona tráthnóna Dé Céadaoin idir 9 agus dtús. Dé Céadaoin 9.30 i.n. sásta gur imigh Donncha mar go 10i.n. mbeidh cás níos láidre ag Ríona dá Dé Céadaoin 9.00i.n. bharr. An éireoidh le Donncha éalú as an tír sula dtagann na Gardaí air? Raidió na Life: Dé Máirt. 8.30i.n. Tuairisc Déardaoin BBC Tuaisceart: Díríonn an clár ar chúrsaí reatha na seachtaine. Bíonn scéalta beaga, Imeall Geal móra is éadroma na hÉireann agus Raidió Uirbeach Gaeilge Cuireann Tomaí Ó Conghaile agus na cruinne idir lámha ag na Gráinne McElwain ceoltóirí agus láithreoirí Jack Ó Leocháin agus aoichainteoirí inár láthair in Ionad Eoin Ó Murchú. Más spéis leat scéal Éigse Sheáin Uí Chuilleanáin in Iúr nó teachtaireacht a sheoladh go Cinn Trá. Ceol agus cuideachta sa Tuairisc Déardaoin seol go Láithreoirí Raidió Rí-Rá, Seán Ó stiúdieo le The Dirty 9s, General [email protected] é. hAdhmaill agus Miriam Maher, leis Fiasco, agus iarr phríomh-dhamh- Déardaoin: 7.00i.n. an Aire Gaeltachta Éamon Ó Cuív, i seoir Riverdance, Breandán de Gal- stiúideo an stáisiúin. laí. Dé Luain 11.20i.n.

Stáisiún Gaeilge Átha Cliath

Sceideal, Podchraoltaí & Beoshruth ar

Taifeadadh & Léiriú Fuaime Tel: 01-6616333 GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 • 25 OIDEACHAS 8 Gaelscoileanna sa Chroslámhach

ar lean ó leathanach a haon dearfacha. Shuigh muid síos B’éigean do gach scoil a bhí agus chuir muid liosta le chéile ar liosta na gcigirí plean a chur “Sílim go bhfuil feach- ar an dóigh ar féidir linn na le chéile i gcomhar leis an tas ag cuid de na feabhsuithe a bhí molta ag an Roinn Oideachais chun feabhas meáin in aghaidh an Chigire a chur i bhfeidhm. a chur ar an mhodh oibre a bhí Ghlac muid leis na moltaí agus acu. Bhí idir ocht mí dhéag Aire Oideachais” a caithfidh muid tuairisc a chur agus dhá bhliain acu chun é sin deir Seán Ó Coinn. isteach chucu roimh an 24ú a dhéanamh nó bheadh an “Ní miste linn má tá den mhí seo.” seans ann go ndúnfaí an scoil Tá roinnt daoine ag ar fad. Tá Gaelscoil amháin, tuairimí acu faoin Aire déanamh mór is fiú den mhéid Gaelscoil Mhic Reachtain i ach nuair a thosaíonn airgid atá an tAire Caitríona mBéal Feirste, bainte den liosta siad ag tabhairt Ruane á chaitheamh ar sin anois ag an Roinn Ghaelscoileanna. “Sílim go Oideachais mar go bhfuil na amach faoi bhfuil feachtas ag cuid de na cigirí sásta leis an dul chun cinn Ghaelscoileanna mar meáin in aghaidh an Aire atá déanta acu. chuid den fheachtas Oideachais” a deir Seán Ó Tá Gaelscoil na Móna i mBéal Coinn. “Ní miste linn má tá Feirste, a bhfuil 93 páiste ag sin, níl sé sin ceart”. tuairimí acu faoin Aire ach freastal uirthi, ar an liosta agus nuair a thosaíonn siad ag tab- rinneadh cigireacht uirthi i mí Mhuireagáin, Príomhoide na hairt amach faoi na Samhna seo caite. “Bhí go scoile faoin liosta, “agus Ghaelscoileanna mar chuid leor bolscaireacht dhiúltach dhírigh siad isteach ar na rudaí den fheachtas sin, níl sé sin An tAire Oideachais, Caitríona Ruane, ag oscailt Ghaelscoil na Móna go hoifigiúil. Tá Gaelscoil na sna meáin” a deir Karen Uí a bhí mícheart seachas na rudaí ceart”. Móna ar cheann de na scoileanna is mó fás sa Tuaisceart. Scéim Chónaithe Choláiste na hOllscoile, Corcaigh le hÁine Seagrave chaithfidh siad a bheith ag Thuama. “Labhraíonn siad déanamh cúrsa Gaeilge” ach ba Gaeilge ó mhaidin go hoíche”, IS é an 3 Meitheamh an dáta chóir gur mhian leo páirt a a deir sí. Bronnann Bord na deireanach le haghaidh iar- ghlacadh i nGaeltacht na Gaeilge scoláireacht €500 i ratas a chur isteach ar Áras Uí hOllscoile, arsa Claire Ní ndeireadh na bliana acadúla ar Thuama, Gaeltacht na Mhuirthile ó Oifig na Gaeilge gach áitritheoir a chomhlío- hOllscoile i gCorcaigh, i Labhartha. nann coinníollacha na Scéime mbliana. “Caithfidh na hiarratasóirí Cónaithe agus a ghlacann páirt Bunaíodh Ionad Cónaithe agallaimh a dhéanamh chun ghníomhach sa scéim. Gaeilge COC sa bhliain 1993 spás a fháil agus coinnítear “Caithfidh na mic léinn Ar mhaith leat árasán a roinnt le agus osclaíodh Áras Uí Thuama spásanna le haghaidh mic freastal ar imeachtaí, ar nós ar an 5 Márta 2008. Cuireann sé léinn na chéad bhliain gach bli- céilí nó imeachtaí spóirt, i rith lóistín ar fáil ar champas na ain” arsa Ní Mhuirthile. na bliana chun an scoláireacht mic léinn eile le Gaeilge? hOllscoile le haghaidh seachtar Is í an Ghaeilge an ghnáth- a fháil. Is seans maith é chun áitritheoirí is fiche gur mic theanga chumarsáide a bhíonn aithne a chur ar a chéile,” dar léinn de chuid COC iad. “Ní in úsáid gach lá in Áras Uí léi. Bunscoil na mBeann

TÁ obair faoi lánseoil chun Mhártain gar do bhaile Chill cúpla mí anuas le cinntiú go bunscoil ghaelach úr a oscailt Chaoil. mbunófar an scoil úr i mí ag tús mhí Mheán Fómhair i Bunófar an scoil le Mheán Fómhair, beidh an gCill Chaoil, Co. an Dúin. tacaíocht ón Roinn scoil oscailte do chách.” Beidh Bunscoil na mBeann ag Oideachais agus beidh Tá tuilleadh eolais ar fáil ó freastal ar pháistí a d’fhreast- Comhairle na Gaelscolaíochta Eamon Rodgers ar ail ar Naíscoil na mBeann le agus Iontaobhas na Gaelsco- 07718080241 nó ó Kathy ar dhá bhliain anuas. Beidh laíochta ag tacú leis an scoil 02841764845. fairsinge is áiseanna go leor lena chois. Tá traidisiún láidir ó thaobh ann do 18 bpáiste. Dar le hEamon Mac Ruairí, na Gaeilge de sa bhunscoil Beidh an scoil bunaithe ar cathaoirleach ar an choiste Bhéarla sa bhaile, Bunscoil Bhóthar an Mhullaigh (Head taobh thiar den scoil “tá muid Cholmáin, chomh maith. Road) i mBaile Mhic Giolla ag obair go díograiseach le 26 OIDEACHAS GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 Easpa Gnéas- Brú ar Leapacha Ospidéil! oideachais sna scoileanna

Le hÁine Seagrave oideachas sóisialta pearsanta agus sláinte (OSPS) tiomnaithe do shraith NÍ fhaigheann beagnach trí cheathrú shinsearach sa mheánscoil,” dar leis. de dhéagóirí na hÉireann oideachas I measc na ngearán a bhí déanta ag caidrimh agus gnéis dar le suirbhé ar daltaí dúirt siad go raibh náire ar dhaltaí meánscoile a eisíodh i rith na mhúinteoirí agus iad ag caint faoi seachtaine. ghnéas agus go múintear gnéa- Rinneadh an suirbhé ar 220 déagóir soideachas mar chuid de rang ó 94 meánscoil trasna na tíre. Dúirt reiligiúin i 32% de chásanna. 74% de fhreagróirí nach bhfuair siad “Tá sé fíorthábhachtach go mbeadh aon oideachas caidrimh agus gnéis ar múinteoirí áirithe ar fáil i ngach scoil a chor ar bith i rith na bliana seo caite. bheadh ábalta caint go hoscailte faoi Scrúdaíodh neart an chórais ghnéa- ghnéasoideachas,” dar le Carina soideachais atá i bhfeidhm in Éirinn, McEvoy, múinteoir OSPS i gColáiste idir an clár oideachas sóisialta Chluain Chaoin, An Charraig Dhubh. pearsanta agus sláinte (OSPS) agus an De réir an tsuirbhé is déanaí lagh- clár oideachas caidrimh agus gnéis daíonn an méid oideachais a (OGC) sna scoileanna. fhaigheann daltaí de réir mar a théann Ceapadh go raibh leibhéil arda ran- siad ar aghaidh sna blianta, le béim an npháirtíochta maidir le gnéa- ghnéasoideachais ar an tsraith soideachas in Éirinn ach de réir an shóisearach. tsuirbhé seo ‘Life Skills Matter – Not “Tá galair gnéas-tarchurtha ag breis Just Points’ déanta ag dream óg ó agus 10% de dhéagóirí faoin aois 19 Mic léinn leigheas ceathrú bliana ó VSA (Voluntary Services Abroad) ag fáil faoi réir chun leaba a bhrú ó Ghaillimh Dháil na nÓg, ní bhfuair ach 26% de agus 60% idir 20-29,” dar le Dr. Col- go Luimneach ar son na carthanachta. Le feiceáil tá Rita Flaherty Laura Gaffney, Sarah Mulligan,Georgina Duig- dhaltaí dara leibhéal gnéasoideachas lette Bonner, Leas-Phríomhoifigeach nan, Colm Keane agus Kapil Sharma. Bhunaigh an Dr. Dom Colbert an VSA i 1977 agus is mic léinn ollscoile a in 2009. Dúirt an tAire Leanaí agus Leighis na Roinne Sláinte. “Ba chóir go bhíonn ina bhun. Bailíonn siad airgead le seirbhísí sláinte a chur ar fáil i dtíortha ar nós an tSaimbia, an Tansáin, Gnóthaí Óige , Barry Andrews, gur mbeadh gnéasoideachas éigeantach an Chéinia agus an tSeineagáil. Tá €70,000 bailithe san Iarthar le roinnt míonna agus tá súil acu sprioc de údar imní iad na torthaí. “Níl aon chlár sna meánscoileanna,” arsa Bonner. €100,000 a shroicheadh roimh an Samhradh.

Coiste Naíonra Naithí Bainisteoir/ Stiúrthóir Naíonra

DiopDlióomplaó mIaar cIhaéricmhéei msaen sAains tAriústcrhiúánch án Lánaimseartha aguas gsuasn sEaang Earatghaóritrheóaicrheta c(ahrt l(íanre l)í*n e)* Bun Riachtanais: Is léirIs goléir bhfuil go bhfuilráchairt ráchairt mhór mhórar sheirbhísí ar sheirbhísí aistriúcháin aistriúcháin agus agus eagarthóireachtaeagarthóireachta le tamall le tamallanuas anuasagus deiseannaagus deiseanna fostaíochta fostaíochta ann doann do Ard chaighdeán Gaeilge. dhaoinedhaoine dá réir. dá réir. Leibhéal 5/6 FETAC ar a laghad Is cúrsaIs páirtaimsearthacúrsa páirtaimseartha ar líne ar thar líne dhá thar bhliain dhá bhliain é seo do é seodhaoine do dhaoine atá ag atá ag chomh maith le taithí iarraidhiarraidh barr feabhaisbarr feabhais a chur a archur a gcuidar a gcuidscileanna scileanna aistriúcháin aistriúcháin agus agus eagarthóireachtaeagarthóireachta agus cáilíochtagus cáilíocht ghairmiúil ghairmiúil a bhaint a bhaintamach. amach. Díreofar Díreofar sa sa chúrsachúrsa ar raon ar leathan raon leathan téacsanna téacsanna a aistriú a aistriú go Gaeilge, go Gaeilge, ar chruinneas ar chruinneas Seol litir iarratais agus CV roimh GaeilgeGaeilge agus cúrsaíagus cúrsaístíle agus stíle aragus fhadhbanna ar fhadhbanna coitianta coitianta a aithint a aithint agus aagus a reiteach.reiteach. Gheofar Gheofar taithí taithíar théacsanna ar théacsanna Gaeilge Gaeilge a chur a inchur eagar in eagarchomh chomh 31.05.2010 maith.maith.

TuilleadhTuilleadh eolais óeolais Stiúrthóir ó Stiúrthóir an chúrsa, an chúrsa, an Dr Antainan Dr Antain Mac Lochlainn, Mac Lochlainn, ag ag chuig: [email protected]@nuim.ie nó ó [email protected] nó ó [email protected] agus agus An Cathaoirleach Teil: 01T-e7i0l:8 0614-1770 8/ 67401873 7/ 3770 8 3070375 3 0(00)315 /3 7 (008)16 4/ 1770 8 6417 Naíonra Naithí http://whwttwp:./n/wuwimw.i.en/ulaimng.iuea/lgaen/cgouuargsee/sc/ohudrispe-st/rhadnisp.-sthrtamnsl .shtml 39 Bóthar Barton Thoir

Ionad nIoan daTde naan gdaTcehaan gacha Dúndroma, Baile Átha Cliath 14 OllscoiOl nllas choÉil inreaa hnÉn,i rMeaán Nn,u Madá Nuad Má NuMadá Nuad Breis Eolais: An seoladh thuas nó Co. ChCillo .D Cahrail l Dara [email protected] Beidh anBeidh cúrsa an teorantacúrsa teoranta do 30 duine. do 30 duine. Dáta deiridhDáta deiridh do na hiarratais:do na hiarratais: 14 Me i1th4e Mameihth 2e0a1m0h 2010 D’fhéadfadh gearr liosta a bheith i bhfeidhm Is fostóir comhionannais é Naíonra Naithí *leibhéal*leibhéal 9 9 GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 OIDEACHAS • 27

Cúrsaí Teaghlaigh Cabhair ó Chomhluadar Crosfhocal 21.05.2010

chuir aithne ar a chéile trí amháin agus Béarla nó teanga gcinneadh na páistí a thógáil le Conas a Bhéarla agus más é an Béarla eile á labhairt ag an tui- Gaeilge. Tá sé riachtanach an an ghnáthmheán cumarsáide smitheoir eile leis na páistí. tuismitheoir atá gan Ghaeilge a théann muid i eadraibh go fóill seans go (Tá cúpla teaghlach ann inar bheith ar a shuaimhneas leis dtógfaidh sé tamall oraibh dul shealbhaigh na páistí dhá an gcinneadh agus sásta tacú mbun ár i dtaithí ar labhairt na Gaeilge. theanga óna dtuismitheoirí leis. Ar an ábhar sin is fiú tréaniar- agus an tríú teanga lasmuigh D’fhéadfadh sé tacaíocht a gclann a racht a dhéanamh nós lab- den teach). Is é an socrú is thabhairt trí bheith dearfach hartha an Bhéarla a athrú go fearr go labhródh an tui- faoin Ghaeilge i gcónaí, trí thógáil le Gaeilge chomh luath agus a smitheoir le Gaeilge an teanga fhreastal ar imeachtaí Gaeilge bheidh cinneadh déanta sin amháin leis an bpáiste. Is leis na páistí, breathnú ar Gaeilge? agaibh bhur gclann a thógáil gá don tuismitheoir seo a bhei- chláir theilifíse Ghaeilge leo, le Gaeilge. th diongbháilte faoi agus cloí agus iad a spreagadh chun Nuair a bhíonn Gaeilge ag an leis an nGaeilge an t-am ar fad. Gaeilge a úsáid chomh minic mbeirt tuismitheoirí... Nuair a bhíonn Gaeilge ag tui- Chomh maith leis sin is gá agus is féidir leo. Má tá Gaeilge ag an mbeirt smitheoir amháin agus Béar- dó/di oiread ama agus is féidir B’fhiú go mór, dá mb’fhéidir, agaibh, is féidir a shocrú gurb don tuismitheoir atá ar í an Ghaeilge an teanga a bheagán Gaeilge freastal ar NODANNA labhróidh sibh leis an bpáiste Sa dara halt ó Chomhluadar, grúpa tacaíochta rang Gaeilge agus iarracht a TRASNA an t-am ar fad. Ar an bhealach dhéanamh í a fhoghlaim i 2 Mothúcháin bhróin nár éirigh le beart éigin (5) do thuismitheoirí ar mian leo a bpáistí a 4 Idir solas agus teas ó thine nó ó chipín (6) seo tá sibh ag féachaint chuige dteannta an pháiste. D’fhéad- 5 Téigh síos go tobann gan rabhadh (3) go mbeidh bunús maith thógáil le Gaeilge, féachtar ar an gceist is mó a fadh sé a dhóthain Gaeilge a 8 Craobh d'eagraíocht pholaitiúil (6) Gaeilge ag an bpáiste sula dta- fhoghlaim chun an chaint idir 10 Crann coitianta i bhfál timpeall gairdín (3) chuirtear ar fhoireann Chomhluadar agus iad 11 Teach amháin, an teach 'íochtarach' den Oireachtas (4) gann sé faoi thionchar an ag cur comhairle ar thuismitheoirí. an tuismitheoir eile agus an 13 Duine a thugann cothú agus maoiniú d'fhilí agus ealaíontóirí (6) Bhéarla. Tá sé tábhachtach páiste a thuiscint agus 14 Foirne nó daoine in iomaíocht lena chéile go spórtúil (8) 17 Fios, aithne (5) Gaeilge a bheith á labhairt la ag an tuismitheoir eile... a chaitheamh ag caint agus ag comhráití simplí a bheith aige 18 Áit chónaithe do mhanach (4) eadraibh féin an t-am ar fad Is féidir páistí a thógáil le spraoi leis an bpáiste agus ag leis an bpáiste. 19 Iontach, thar barr (3) freisin mar go mbeidh an Gaeilge nuair nach mbíonn léamh dó. Ná déan dearmad – Dá mb’fhéidir, b’inmholta é 21 Áit a bhíodh sábháilte do do chuid airgid, tráth den saol! (4) 22 Costasach (4) páiste ag sealbhú na Gaeilge Gaeilge ag an bheirt thui- dá mhéad Gaeilge dá beagán Gaeilge a bheith in 23 Beart, rud atá déanta (6) trí bheith ag éisteacht le smitheoirí ach an straitéis gcloiseann an páiste is amh- úsáid idir na tuismitheoirí ag 24 Ainmhí beag le heireaball mór a bhailíonn cnónna don daoine eile ag labhairt Gaeilge cheart teanga a aimsiú. Deich laidh is fearr a bheidh sé ábalta amanna rialta nuair a bhíonn gheimhreadh (4) 25 Neach, té (5) chomh maith le bheith ag éis- faoin gcéad de na teaghlaigh í a shealbhú, a úsáid agus a an páiste i láthair. D’fheadfaí 30 Páiste baineann (5) teacht le daoine ag labhairt atá cláraithe le Comhluadar, is ionramháil. Tá sé tábhachtach nós a thosú mar shampla gan 32 Intinn (5) leis féin. teaghlaigh iad ina bhfuil freisin tacaíocht na beirte tui- ach Gaeilge a labhairt ag am 34 An dara lá den tseachtain (5) 35 Traein áitiúil ghasta i mBaile Átha Cliath (4) Más tuismitheoirí sibh a Gaeilge ag tuismitheoir smitheoirí a bheith leis an dinnéir. 36 Barr as a ndéantar uisce beatha (5) 37 Beoir, deoch a dhíoltar i dtábhairne (5)

SÍOS 1 Áit gur féidir abhainn a thrasnú (3) 3 Teach chónaithe an Uachtaráin (4) Gàidhlig ‘san Dhachaigh - Gaeilge sa Bhaile 4 Bád mór (4) 6 Áit gainmheach ar an chósta (3) 7 I dtrioblóid, i ----- (5) TÁ lámhleabhar seolta in Tá sé lán de chomhairle faoi Ar na fáthanna a bhfuil “Ba mhaith linn go labhróidh 8 Clúdaíonn sé éan, cearc, lacha srl (5) 9 Ceangail éadach le chéile le snáth agus snáthaid (5) Albain dar teideal ‘Gaelic for chúrsaí maidir leis an Ghaeilge meath ar an Ghaeilge mar tuismitheoirí a bhfuil Gaeilge 10 Eagras stáit, ..... na Gaeilge mar shampla (5) Life Initiative’ a bhfuil mar a fhoghlaim agus faoi straitéisí theanga tí in Albain, creidtear acu an Ghaeilge le chéile agus 12 Coinnigh siar ó rud (8) 14 Báire i gcluiche peile (3) aidhm aige daoine a spreagadh maidir leis an Ghaeilge sa go bhfuil tuismitheoirí ag caint go bhfoghlaimeodh siad siúd 15 Céile na bó (5) chun a gcuid páistí a thógáil le bhaile. Deir Fionnlagh, “níl i mBéarla lena gcuid páistí ar an nach bhfuil an teanga acu í sula 16 An teach eile san Oireachtas (6) Gaeilge. Tá sé scríofa ag muid ag fáil locht ar bith ar na ábhar go gcreideann siad go mbeidh páistí acu,” arsa 19 An ceann is giorra duit, seachas an ceann sin (3) 20 Rud nach bhfuil crua (3) Fionnlagh MacLeoid agus scoileanna ach ní féidir leis an mbeidh an scoil ábalta an tean- Fionnlagh. 23 Gan a bheith álainn, deas (6) Derek Faber agus tá sé dírithe ar scoil áit an bhaile a ghlacadh ga a theagaisc dóibh ina hiom- http://cnsa.org.uk/ nó fin- 26 Imní, scéin (5) an aoisghrúpa idir 18-25. maidir le sealbhú teanga de.” láine. [email protected] 27 Cumas, ábaltacht (5) 28 Soiléir, cruinn (5) 29 Airgead curtha ar chapall le rás a bhuachan (5) 31 Caite, mar bhia (3) 32 Ball den rialtas atá freagrach as Roinn (4) 33 Cáil, iomrá (3) Draíodóir i mBun Oibre, Mic léinn as Coláiste Calasanc- Crosfhocal tius, Co. na Gail- limhe, Gavin Burke, 14.05.2010 David Hansberry, Buaiteoir na Alan Jacobsen agus Seachtaine seo: Jack MacDonagh,i Liam Ó Broin, gcuideachta an Dr. 21 Bóthar Bancroft, Mark Foley, ó Roinn Tamhlacht, BÁC. 24 na hEolaíochta in NUIG. Tá an Ollscoil ag rith sraith de cheardlanna Duais na seachtaine eolaíochta do mhic Bronnfar rogha leabhar Gaeilge ar bhuaiteoir na seachtaine. léinn dara leibhéal Ní mór iarratais a bheith ar ais roimh 26 Bealtaine, 2010 chuig: don dara bhliain as a Crosfhocal, Gaelscéal, An Chuasnóg, An Spidéal, Co na Gaillimhe. chéile ar an 24 & 25 Ainm ...... Meitheamh chun iad a spreagadh le heo- laíocht a dhéanamh Seoladh ...... mar ábhar ollscoile. Breis eolais ag 091- Uimhir Fóin...... 492182 agus nuigal- way.ie/science/news. GAELSCÉAL 28 • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 9 MIONFHÓGRAÍ

DRÁMAÍ GAEILGE Ceardlanna • Léirithe • Leabharlann ar Líne www.drama-gaeilge.com An Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta Camas, Conamara 091-574146

Tóg mionfhógra linn ar feadh 10 seachtain ar chostas iomlán de €20.00 in aghaidh na seachtaine. Is cuma más seirbhís nó gnó é, ócáid nó ceol, seol chugainn é agus cuirfidh muid i gcló é. 4cm x 2cm costas €20.00 (+CBL21%). Iomlán €242.00 Glaoigh ar Patricia ag 086 -0234251 nó [email protected]

www.gaelsceal.ie Spriocdháta iontrála do Nuacht Chomórtais Nuacht! Spórt áitiúil! & Stíl! Scéalta Tuairimí! Cúrsaí Liteartha an Oideachas! Pobail! Ócáidí! Reatha! Imeachtaí! Nuacht! Oireachtais

1 Iúil 2010

Oifig an Oireachtais 6 Sráid Fhearchair, Baile Átha Cliath 2. 01/4753857 [email protected]

Coláistí Samhraidh (Meitheamh-Lúnasa). Líon teoranta áiteanna ar fáil. I gcóir do bhainis nó cóisir Dún na nGall- Maigh Eo- Corcaigh Glaoigh ar 091 553159 1890 675675 www.parklodgehotel.ie ww.gael-linn.ie GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 SPÓRT • 29 Webber arís eile sa Phrionsacht

Tá an cúrsa seo ar chúl an tí ag falla a bhualadh. Ní seo ceann de na mórchuid na dtiománaithe óir go cúrsaí ina dtarlódh sé seo áfach toisc bhfuil an formhór díobh ina gcónaí i go bhfuil an éagsúlacht mórthim- bPrionsacht seo Mhonacó, idir oir- peall an bhaile bhig seo dochreidte dheisceart na Fraince agus iar- álainn. Le Páidí Ó Lionáird thuaisceart na hIodáile. Cúrsa Tá dhá rás as a chéile buaite ag sráideanna atá ann agus é teann, Mark Webber don fhoireann Red casta le fána ghéar agus tollán fiú – Bull ach is ag Renault a bhí an bua is gach ní a d’fheadfadh rás spleodrach mó i Monacó, iad a dhein na trí PHOSTA go posta arís, a dhéanamh as, tá sé ann. Áit-ainm- inneall a chríochnaigh sna chéad trí dhá sheachtain as a neacha ar nós Beau Rivage, áit. chéile. Sin mar a Mirabeau, coradh biorach Loews, Beidh sos coicíse anois sara dtu- Óchríochnaigh Grand Prix Portier, Chicane agus La Rascasse - gann siad aghaidh soir go hIostanbúl Mhonacó an Domhnach foghlaimíonn tú iad bliain i ndiaidh na Tuirce, cúrsa leadránach eile agus seo caite mar ar éirigh le Mark Web- bliana agus iad ag dul timpeall an iomlán difriúil óna n-eispéireas i ber a ghluaisteán Red Bull a chúrsa seo, atá 3.34km ar fhaid, 78 Monacó. thiomáint ó thús go críoch chun babhta. Webber ag barr dhréimire na tosaigh agus é féin a chur go barr Tá draíocht ann freisin. Luamhan- dtiománaithe le 78 pointe, ar comh- liosta na dtiománaithe F1 i mbliana. na móra, tithe áille crochta ar aillte, scór lena chomhghleacaí foirne Vet- I measc na rásanna gluaisteán dá óstáin ghalánta le casino nó dhó ina tel ach, le dhá bhua, téann sé chun bhfuil ann, tá Monacó ag barr ‘na measc agus, ar ndóigh, tá saibhreas cinn air cosúil le cúil bhreise, agus corónach triaraí’. D’fhéadfaí an Indy thar cuimse ann. Baineann go leor Alonso sa tríú háit le 75 pointe. 500 agus Le Mans 24 a chur ar dheis den saibhreas seo leis an gcóras Ó thaobh foirne de, tá Red Bull is ar chlé ach bheadh Monacó ar an cánach a fheidhmíonn ann faoi Renault chun cinn le 156 pointe. Tá gcéim is airde den ardán i measc stiúir an Phrionsa Albert Grimaldi, Ferrari sa dara háit le 136 pointe agus tiománaithe. Le stair 55 bliain agus Ceannasaí na Prionsachta. Tá McLaren Mercedes sa tríú háit le 129 fíor-bheagán athruithe nó leasuithe draíocht 007 go smior ann. dhó agus a chríochnaigh an rás sa aidh, má thosaíonn tú chun tosaigh, pointe. Séasúr fíor-oscailte i ndáiríre déanta ar an gcúrsa ó shin, Thosaigh an rás gan aon ghais- 13ú háit). Bhí rith an ráis seo i is deacair d’áit a chailliúint muna agus seans ag aon cheann acu comhairítear bua anseo mar bhuaic- cíocht, le stop amháin in aghaidh an ndáiríre sa cháiliú Dé Sathairn. Mar a dteipeann ar do charr nó muna craobh na bliana seo a chrochadh ghradam na dtiománaithe. tiománaí (seachas Petrov a stop faoi dúirt Sebastian Vettel (RBR) ina dhi- gcailleann tú d’fhéinsmacht agus leo. Cluichí le teacht i gCraobhchluichí Peile

Le Gráinne McElwain Tá dabht mór faoi lánchúlaí Kevin Tuairiscítear go bhfuil a rúitín briste Reilly ach dea-scéal don Mhí go aige agus tá dabht fosta faoin gcap- Craobh Uladh- Cluiche mbeidh Shane O’Rourke ar ais ag taen Paul Barden. Is beag nár bhuail imirt a chéad chluiche Craoibhe ó siad Ciarraí anuraidh sna babthaí Ceathrú Ceannais chluiche leathcheannais na hÉire- cáilithe ach sin anuraidh agus níor Aontroim v Tír Eoghain ann in 2007 mar gheall ar ghortuithe bhuaigh siad ach dhá chluiche Dé Domhnaigh @4.00i.n. a bhí ag cur as dó. sraithe i mbliana. Tá Graham Ger- Páirc Mhic Easmuinn Ní raibh aon rud speisialta faoin aghty ag obair leo faoi láthair agus Chuaigh Aontroim chomh fada le tsraith a bhí ag Uíbh Fháilí i mbliana. beidh a thionchar ag teastáil. Cluiche Ceannais Uladh anuraidh Chaill siad ceithre chluiche agus Bua: An Lú. ach chaill siad in aghaidh Thír bhuaigh siad trí cinn i roinn a trí. Seo Eoghain 1-18 i gcoinne 0-15. Bhí an dara bliain ag Tom Cribben mar Craobh na sraith mhaith acu agus fuair siad bhainisteoir agus níl an oiread sin ardú céime don dara bliain as a gortuithe ag cur as dó. Ní bheidh Mumhan- Cluiche chéile ach arís chaill siad amach ar David Egan ag imirt ach tá Scott Ceathrú Ceannais an chorn i gcoinne Shligigh sa Brady ar ais tar éis bliana in eas- Chluiche Ceannais. Is foireann óg namh. Bhí gortú ar Niall McNamee An Clár v Port Láirge ocrach é Aontroim agus thug Naomh ach ba chóir go mbeadh sé in ann Dún Garbhán @ 3.00i.n Gall go leor féinmhuiníne don chon- imirt. Luaigh Tom Cribben airde Imreoidh na buaiteoirí in aghaidh tae nuair a bhuaigh siad Craobh na agus fisiciúlacht na Mí agus seans Luimnigh chun áit a bhaint amach i gClub don chéad uair riamh. Tá maith go mbeidh an teist seo gCluiche Ceannais na Mumhan. Tá imreoirí óga fisiciúla acu ar nós róchrua dóibh. gortuithe ag cur isteach ar an Tomás McCann agus chun tosaigh tá Bua: An Mhí chosantóir Lawrence Healy agus an imreoirí iontacha acu: CJ MCGourty, tosaí Barry Toner ach tá an bainis- Paddy Cunningham agus Kevin An Lú v Longfort teoir Michael McDermott Niblock. Paddy Keenan, An Lú Niall McNamee, Uíbh Fhailí muiníneach go mbeidh siad ag imirt. Seo an t-ochtú séasúr ag Mickey PIC: RAY MCMANUS / SPORTSFILE PIC: RAY MCMANUS / SPORTSFILE @ 3.50i.n Chaill siad amach ar ardú céime in Harte i gceannas ar Thír Eoghain Port Laoise aghaidh Phort Láirge i mbliana agus agus tá Brian Dooher ag tosú a shéú leaids in ann iad féin a ardú don bhuaigh an Mhí Craobh Laighean. Is Tá an Lú tar éis sleamhnú siar le beidh siad ag súil le díoltas a bhaint craobh déag. Bhí drochshraith ag Tír chluiche seo. Tá go leor ceisteanna le é Nigel Crawford an Captaen i cúpla bliain anuas. Bhuaigh siad amach i nDún Garbhán. Eoghain agus dícháilíodh iad go freagairt ag Tír Eoghain ar an Domh- mbliana, an t-aon nasc atá fágtha Corn Uí Bhroinn in 2009 ach ní raibh Bhain Port Láirge ardú céime Roinn a dó agus arís i mbliana bhí go nach ach seo é an t-am chun breith inniu leis an fhoireann a bhuaigh Craobh iontach acu anuraidh ag amach go roinn a trí ach chaill siad le leor leor gortuithe ag cur isteach orthu. Craobh na hÉireann i 1999. Bhíodar buachaint ar Cheatharlach agus dhá phointe in aghaidh Luimnigh i orthu. Ní bheidh Conor Gormley, Bua: Tír Eoghain (go drogallach!) thuas seal, thíos seal sa tsraith. ansin ag cailleadh in aghaidh Laoise gCluiche Ceannais na Sraithe. Bhuail Enda McGinley, ná Aidan Cassidy leo Bhuaigh siad ceithre chluiche ach agus Thiobraid Árann sna babhtaí siad an Clár le naoi bpointe sa ar an Domhnach agus tá dabht faoi Craobh Laighean- An chaill siad trí cinn agus beidh siad cáilithe. D’éirigh Éamon McEneaney chluiche deireanach den tsraith agus chosantóir PJ Quinn. Níl Stephen Ó fós i Roinn a dó an bhliain seo as agus tá Peter Fitzpatrick i mbun mar sin is iad rogha na coitiantachta Neill tar éis imirt le fada ach seans Chéad Bhabhta chugainn. Tá fadhb mhillteanach bainistíochta. Bhíodar maith go leor don chluiche seo. Bíonn siad ag maith go mbeidh Tommy McGuigan An Mhí v Uíbh Fhailí acu le gortuithe le Ollie Lewis, Niall sa tsraith ach an bhfuil siad ag brath brath an bharraíocht ar Liam Ó Lion- agus Kyle Coney i gceart. Beidh ceis- Dé Domhnaigh @ 2.00i.n McKeigue, David Brady, Jamie an bharraíocht ar Phaddy Keenan? náin ach gan mórán eatarthu, ba teanna i mbliana faoi ocras Thír Port Laoise Queany, Brian Sheridan agus Cor- Ní bheidh Brian Kavanagh ag imirt chóir go mbeadh an lá ag Port Láirge. Eoghain agus an mbeidh na sean- 2001 an bhliain dheireanach gur mac McGuinness ar fad in easnamh. agus is buille mór é sin do Longfort. Bua: Port Láirge 30 SPÓRT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 Cé a thógfaidh Corn Mhic Cárthaigh?

cúrsaí bí cinnte go mbeidh coimhlint Feicfimid an tseachtain seo gcoinne Tipp, agus is droch- ghéar d’áiteanna ar an bhfoireann . Mar sin táim ag tab- chugainn an mbeidh Tiobraid Árann i chomhartha é sin agus gan ach seach- Agus má tá an goile acu, beidh sé an- hairt an nod do Chill measc rogha na n-údar i mbliana. Bhi tain fágtha. deacair buachan orthu. Mar sin féin an-mhí-ádh orthu sa chraobh anu- Is deacair Port Láirge a thomhas bhí comharthaí ann i rith na gcluichí Chainnigh ach gach raidh agus go dtí seo níl an form céan- freisin. Tá Tony Browne ar ais ag imirt Le John Allen sraithe go bhfuil siad daonna agus seans go n-athróidh na taispeánta acu. Ach thugadar agus é i mbarr a mhaitheasa ainneoin b’fhéidir go bhfuil an paca ag breith mé m’aigne roimh léasadh ceart do BÁC coicís ó shin a aoise. Agus má bhíonn siad in ann suas orthu. agus is maith an rud go bhfuil an sean- leithéidí Thomas Connors, Maurice Ag úsáid na fianaise is déanaí, is iad deireadh an laoch Eoin Kelly gan gortú ag cur Shanahan, Richie Foley agus Thomas Í fada uainn anois séasúr an Ghaillimh atá chun tosaigh ar na samhradh. isteach air agus é ar ard-form le Ryan a thabhairt isteach leis na na hiomána agus Corn foirne eile. Thugadar ardtaispeántas i déanaí. Tá gortú ag cur isteach ar Lar seanfhondúirí, d’fhéadfaidís dúshlán Mhic Cárthaigh á thosnú. gcraobh na sraithe agus, níos táb- Corbett le tamall freisin faraor agus, aon fhoirne a thabhairt. NBeidh daonlathas an ama hachtaí, i mo thuairim-se, níor luíodar dá bharr sin, níl mórán iomána Mar sin táim ag tabhairt an nod do seo den bhliain (nuair atá síos nuair a tháinig an brú orthu sa imeartha le mí anuas aige agus is trua Chill Chainnigh ach gach seans go n- gach foireann cothrom, mar dhea) ag chluiche sraithe i gcoinne na gCat. san mar tá Lar, agus é ag imirt go athróidh mé m’aigne roimh dheireadh críochnú sar i bhfad nuair a thosnóidh Thaispeánadar an lá sin go bhfuil maith, ag teastáil ó na Tiobradaigh. an tsamhraidh. na cluichí agus feicfimid an bhearna mianach iontu.Tá na himreoirí acu, níl Ach tá sé luath sa bhliain chraoibhe Focal scoir faoi pheil an deireadh leathan atá idir na foirne is treise agus aon dabht faoi sin. Is dóigh liom nach fós agus beidh i bhfad níos mó eolais seachtaine. Nach raibh se amaideach leithéidí Luimnigh, Laoise, Aontroma bhfuil faitíos ar na leaids óga roimh againn ar fhoireann Liam Sheedy i riail nua a thabhairt isteach faoin bpas agus cúpla foireann eile. Chill Chainnigh mar tá siad tar éis ndiaidh an chluiche mhóir i gcoinne láimhe agus gan ach deich lá fágtha Dar ndóigh ar barr tá Cill Chainnigh buachan orthu minic go leor i gcluichí Chorcaí ar an tríochadú lá den mhí. roimh thosach na gcluichí craoibhe? agus iad ag caitheamh éidí an Rí le cei- faoi aois. An rud a chuirfeadh isteach Ag caint faoi Chorcaigh, ní dóigh Loit se na cluichí a bhí ar an teilifís thre shéasúr anois. Thug siad léasadh ormsa fúthu ná an tslí nach féidir leo liom go bhfuil mórán idir iad agus Port agus a lán cluichí eile freisin. Má tá sé do Phort Láirge le déanaí, i gcluiche buillí marfacha a leagan ar fhoirne Láirge, ach cé gur imríodar craobh na soiléir go bhfuil imreoir ag bualadh na dúshláin, agus iad ag tosnú amach ar nuair a bhíonn siad go mór in uachtar i sraithe tá an liathróide lena láimh, nach cuma an mbóthar stairiúil i dtreo cúig gcluichí. Chonaiceamar iad ag tabhairt fhoireann cois conas mar a bhuaileann sé í. Bhi trua chraobh i ndiaidh a chéile a bhaint an bhua uathu anuraidh do Phort Laoi sa cheathrú agam dos na himreoirí agus dos na réi- amach. Bhíodar ag imirt gan Henry Láirge agus iad go mór in uachtar den háit agamsa .Níl teoirí. Nuair atá imreoir faoi bhrú i Shefflin dos na cluichí sraithe ar fad chuid is mó den chluiche. I gcoinne aon dabht ach go gcluiche, déanann sé an rud a agus mas fíor é gur Joe Canning prion- Chorcaí i gcraobh na sraithe cheapas bhfuil fadhbanna d’fhoghlaim sé (mar shampla, conas sa na dtosaithe sa tír faoi láthair, bhuel gur thosnaíodar ag tógaint an iomad acu sna tosaithe pas láimhe a thabhairt) ag tosach a is é Henry an Rí. Nuair a chuirtear as an liathróid sa dara leath agus iad .Tá go leor cluichí shaoil imeartha agus a chleacht sé ó Richie Hogan, John Mulhall Cha Fitz- go mór ar barr. Ní dhéanfadh Cill imeartha acu i shin, agus, i mo thuairim-se, níl bhfuil patrick agus mórán eile nach iad leis Chainnigh é sin . Ach más féidir leo mbliana ach ní mórán mícheart leis sin. Ní raibh aon an gcúigear déag a thosnaigh an bheith níos cliniciúla tugaim an-seans dóigh liom go ghá leis an athrú seo agus táim ag súil chraobh anuraidh tá sé soiléir go dóibh Craobh na hÉireann a bhfuil na rogh- le hathrú aigne ciallmhar ó Pháirc an bhfuil painéal an-láidir ag na Cait arís i bhuachan. nóirí cinnte fós Chrócaigh sara loiteann an riail mbliana. Is dócha gurb í an cheist Roimhe sin tá mé ag súil go mór le faoi cé hiad an sheafóideach an chuid eile den bhliain mhór ná - an bhfuil an goile céanna craobh Laighean idir Gaillimh agus CC seisear tosaithe a pheile. acu don choimhlint? Le bainisteoir (mo leithscéal do na foirne eile sa thosnóidh i Beir Bua den scoth i mBrian Cody ag stiúradh chúige). Traidisiún Peile na Mí á Neartú

peile. D’fhoglaim na himreoirí cé don Mhí? chomh crua is atá an cath amuigh Pic: Éamonn O’ Brien, “B’fhearr liom gan an méid seo ansin ar an pháirc agus d’fhoghlaim Tradisiún Peile na Mí gortuithe a bheith againn ach sin é muid go gcaithfidh muid imirt go a Neartú PIC: BRIAN LAW- an fáth go bhfuil painéal de 31 deireadh an chluiche agus is cuma LESS / SPRORTSFILE againn. Tá neart ar an phainéal agus Le Gráinne McElwain cén fhoireann atá os do chomhair, seo deis do na himreoirí eile teacht caithfidh meas a bheith agat orthu”. isteach agus jab maith a dhéanamh. Chaill an Mhí in aghaidh Thiobraid Sin mar atá an spórt agus ní féidir Árann i mbabhta a ceathair den linn tada eile a dhéanamh faoi. G a dó a chlog an Domh- tsraith, cluiche a cheap gach duine Beidh muid ag cur amach an 15 is nach beag seo cuirfidh go mbuafadh siad. fearr ar an lá agus ag súil le an Mhí tús lena bhfeach- Téann an Mhí isteach sa chluiche buachaint”. Atas i gCúige Laighean. Tá craoibhe seo in aghaidh Uíbh Fhailí Dea-scéal don Mhí ná go mbeidh an-tradisiún peile ag an mar rogha láidir na n-údar. “Ní Shane O’Rourke ar ais tar éis dhá Mhí agus is laochra iad na fir uilig a maith linn an teideal sin mar bhliain in easnamh. Bhí roinnt gor- d’imir ar fhoirne na Mí agus a bhfuil imríonn muid i gcónaí níos fearr tuithe ag cur isteach air agus thóg sé Craobh na hÉireann buaite acu nuair nach bhfuil éinne ag súil go sos chun plé leo. “Bhí Shane ag imirt seacht n-uaire. Ach sin na sean- mbeadh an lá linn”. Bhí bliain thri- sa tsraith ag tosnú nó ag teacht laethanta agus níl mórán buaite ag oblóideach ag Uíbh Fhailí anuraidh isteach mar ionadaí ach níl sé ach an Mhí le roinnt blianta anuas. ach faoi Tom Cribben tá cuma chluiche”. Queeney. “Tá seans ann go mbeidh bliain is fiche d’aois. Seans maith go Tháinig Eamonn O’Brien isteach mar shocair orthu. “Tá tosaithe thar barr Is ag dul in olcas atá an liosta gor- muid in ann Jamie a ainmniú mar mbeidh sé ag tosnú ar an Domh- bhainisteoir anuraidh agus chuaigh acu agus bíonn contúirt ag baint leo i tuithe atá ag cur as don Mhí faoi ionadaí ach ní dóigh linn go mbeidh nach”. an Mhí chomh fada le Cluiche gcónaí os comhair cúil” a deir láthair. Ní bheidh Niall McKeigue, Kevin réidh in am. Chaill Kevin an “Níl an bhainistíocht in ann ach an Leathcheannais na hÉireann ach O’Brien agus “tá traidisiún láidir, David Brady, Brendan Murphy, Cor- tsraith ar fad agus tá an-trua agam fhoireann a ullmhú chomh maith chaill siad ansin in aghaidh Chorcaí. bródúil ag Uíbh Fhailí agus neart mac McGuinness, Davy Dalton ná dó mar tá go leor leor oibre déanta agus is féidir linn agus, ina dhiaidh Bhíodar thuas seal thíos seal sa carachtair chomh maith. Ag Brian Sheridan ag imirt. Le rudaí a aige leis féin chun teacht ar ais ag sin, bheifeá ag súil go n-imreoidís tsraith i mbliana i roinn a dó ach bhí féachaint ar stair s’againne sna dhéanamh níos measa, gortaíodh imirt”. Chaill Kevin beagnach dhá thar barr ar an lá. Má imríonn muid buntáiste leis an tsraith chomh cluichí le blianta beaga anuas, ní tosaí úrnua Ollie Lewis i gcluiche bhliain peile mar gheall ar ghortú go maith, beidh deis againn dul ar maith. “ Ní raibh mé ró-dhíomách. féidir linn dul isteach sa chluiche seo dúshláin in aghaidh na Gaillimhe an droma ach ghortaigh sé teannán na aghaidh ach muna n-imríonn muid Bhain muid triail as go leor imreoirí gan meas a bheith againn orthu agus tseachtain seo caite agus tá dabht hioscaide ag traenáil an tseachtain go maith ní bheidh muid ag dul fríd nua agus fuair go leor leaids neart muid a bheith iomlán dírithe ar an mór faoi Kevin Reilly agus Jamie seo caite. Ach an ghéarchéim é seo go dtí an dara babhta.” GAELSCÉAL Dé hAoine, 21 Bealtaine, 2010 SPÓRT • 31 Na rialacha Ag Cosaint an Anglo-Celt nua úd Le Gráinne McElwain Eoghain ar an lá. “ Is iontach na him- reoirí iad in Aontroim agus b’fhéidir Le Seán Ó Curraighín TÁ Mickey Harte, bainisteoir Thír roimhe seo nach raibh an fhéin- Eoghain, ag súil go mór leis an mhuinín cheart iontu. Ach tá siad tar IN ainneoin na tráchtaireachta chluiche in aghaidh Aontroma ar an éis dul ó roinn a ceathair go roinn a forleithne a rinneadh ar Domhanch. “Tá muid an- dó taobh istigh de dhá bhliain agus mhíshástacht i leith na rialacha mhuiníneach as an méid atá déanta leis an bhua ag Naomh Gall, tá cúis nua sna meáin an tseachtain seo, againn agus tá a fhios againn go mhaith acu a bheith muiníneach. tá a bhfód féin seasta ag an CLG. bhfuil an-seans ann má oibríonn B’fhéidir gurb é an rud nach bhfuil Má tá bhur n-aigní ar caochann muid fíorchrua ar an lá. Is cliché é i acu ná an taithí ar dhul chomh fada ag iarraidh ciall a bhaint as ndáiríre ach braitheann sé go hiom- le cluichí ceannais agus na laethanta díospóireacht na rialacha, seo iad lán ar uaillmhian na n-imreoirí agus móra ach ní bhfaighidh tú an taithí arís leagtha amach ceann ar cén fhoireann atá ag iarraidh baint sin go dtí go mbeidh tú ann”. cheann. ar an lá”. Cá bhfuil Tír Eoghain mar sin i Ní dóigh le Mickey go bhfuil aon mbliana? “Ag iarraidh Craobh Uladh Peil amháin dabht ann faoin ocras atá ar na him- a bhuaigh muid anuraidh a chosaint reoirí i mbliana. “Ní raibh muid agus cé nach raibh sraith iontach I gcás an phas láimhe, caithfidh sásta leis an dóigh ar imir muid anu- againn, ní dóigh liom go raibh sí an t-imreoir gníomh buailte cin- raidh agus gur chaill muid in chomh dona agus a bhí daoine ag nte a léiriú lena láimh. Caithfidh aghaidh Chorcaí. Tá na himreoirí ag maíomh. Tá uaillmhian dhochreidte an réiteoir an t-imreoir a fheiceáil iarraidh a bheith in áit níos fearr i ag an fhoireann seo agus tá muid ag ag tarraingt a láimhe siar sula mbliana”. cuartú tuilleadh ratha i mbliana.” mbuailtear an liathróid. Tá an cic Chuaigh Aontroim chomh fada le Uaillmhian ag na himreoirí agus pionóis bogtha chun tosaigh go Cluiche Ceannais Uladh anuraidh uaillmhian ag an bhainisteoir chomh 11 mhéadar ón gcúl. Tá gach cic ach chaill siad in aghaidh Thír maith. Mickey Harte, Bainisteoir Thír Eoghain PIC: OLIVER MCVEIGH / SPORTSFILE amach le glacadh ón líne 13 mhéadar agus gach cic taobhlíne le glacadh lasmuigh den taobh- líne. Níl cead gualainn a thabhairt Rothaíocht ar an dá thaobh den Atlantach d’imreoir atá ag ciceáil na caide. Is féidir an liathróid a phreabadh sa tslí chéanna is a dhéantar i gcispheil. Ciallaíonn seo gur féidir an liathróid a phreabadh faoi dhó mura bhfuil sé i seilbh iomlán an imreora.

Le Páidí Ó Lionáird Iománaíocht amháin Caithfear an sliotar isteach ar an URAR leor cam- fhiche slat má ghlactar an poc chuairt rásaíochta amach lasmuigh den chearnóg amháin mhór a bhei- bheag. Tá seo athruithe ó phoc Mth ar siúl, tá dhá saor ar an líne 65 méadar. I gcás cheann ar siúl ag an pás láimhe caithfidh an t-imreoir am céanna faoi láthair. Mar a bhí an an sliotar a scaoileadh le gníomh tseachtain seo caite, tá an Giro d’I- buailte láimhe. talia faoi lán seoil faoi láthair ach Nuair atá poc éirice á ghlacadh, anois, le cúig lá anuas, tá camchuairt níl cead ag an gcúl báire agus na Chalifornia ar bun freisin, bíodh is trí cosantóirí bogadh ón líne cúil nach bhfuil ach achar seachtaine i agus níl cead ag aon imreoir gceist leis sin. Ar ndóigh níl lucht bogadh laistigh den stua ná den leanta na rásaíochta rothar ag gearán líne fiche slat go dtí go mbuail- faoin rogha atá ann dóibh, go tear an sliotar. háirithe agus iad ar siúl ag amanna éagsúla de bharr an chloig Iománaíocht agus idirnáisiúnta ach is é an trua é mar sin féin go bhfuilid san iomaíocht Peil lena chéile d’uachtar na rothaithe atá Má chuirtear stad leis an ag glacadh páirte. chluiche de bharr gortú imreora, Cuir i gcás go bhfuil go leor den leanfaidh an imirt ar aghaidh le chaint san Iodáil le coicís anuas saorchic ag cíbe foireann a raibh dírithe ar an Meiriceánach Tyler Far- seilbh na liathróide acu. Níl cead rar a bhfuil cúpla staid buaite go dtí scóráil óna leithéid de chic saor. seo aige. Is fear luais lasraigh é Farrar Má tá an imirt le tosnú leis an ón fhoireann Garmin-Transitions (an chaid i mbéal beirte, caithfidh fhoireann chéanna le Dan Martin na seo tarlú 13m ar a laghad ón hÉireann) ach n’fheadar an mbeadh chun cinn ó thaobh an ranguithe gin- shoicind déag (1’12”) chun cinn ar I gcás rás Chalifornia, beidh an rás taobhlíne. Is féidir leis an réiteoir sé in ann seasamh gualainn ar earálta? Seans gur mar atá sé a Cadel Evans, an té is gaire dó. ag tabhairt aghaidh ar an Big Bear a buntáiste a bhronnadh ar imreoir ghualainn le Mark Cavendish ón bheadh, ach bíonn an comhartha Bhuaigh sé an rás clasaiceach Liège- dhreapadh tar éis taisteal ó Pasade- a ndearnadh feall air trína láimh fhoireann HTC Columbia? Ní dóigh ceiste sin i gcónaí ann, nach mbíonn? Baston-Liège cúpla seachtain ó shin na. Faoi láthair tá an Meiriceánach a ardú chun ligean don chluiche liomsa go mbeadh ach ní bheidh a Ar aon nós, seachas san ar fad, cá agus cuma na maitheasa ar a chosa David Zabriskie (Garmin-Transi- leanúint ar aghaidh. Imreofar 10 fhios againn ach an oiread le linn an bhfuil na rothaithe? Bhuel ar an (má thuigeann tú leat mé). Inniu tions), Michael Rogers (HTC-Colum- nóiméad an leath i gcomhair am Giro óir is i gCalifornia atá dtaobh seo den Atlantach tá sé dea- táthar ar staid réasúnta leibhéalta ar bia) na hAstráile agus Levi breise amach anseo. Bronnfar Cavendish. Mar an gcéanna an scéal cair a shamhlú gur féidir fear na a mbíodh Marco Pantani ag traenáil, Leipheimer (Radioshack) i ngiorracht saorchic ar fhoireann má théann é le hAlexander Vinokourov (Astana) Casacstáine, Alexander Vinokourov, le cósta na mara Aidriadaí, ag tosú le 6 shoicind dá chéile chun cinn, ach imreoir lasmuigh den pháirc agus an tAstrálach, Cadel Evans a bhaint anuas dá sheasamh go cois Monte Conero. Bígí ag faire ceapaimse go bhfuil sár-sheans ag imeartha chun buntáiste a (BMC) agus Lance “an Lámh Láidir” ceann cúpla lá. Faoi mar atáthar ag amach do Tyler Farrar nó Matt Goss Andy Schleck ón fhoireann Saxo- ghnóthú. Armstrong. Cé acu siúd a bheadh scríobh, tá sé nóiméad agus dhá arís. Bank! www.gaelsceal.ie SPÓRT Déan teagmháil linn ag [email protected] • 21.05.2010 PIC: BRENDAN MORAN / SPORTSFILE

Michael Shields agus an pas láimhe Rialacha faoi Lán Seoil Le Gráinne McElwain thrialach isteach, is é sin an dorn Stiúrthóir an CLG, go bhfuil an méid againn, agus ansin riail eile tógtha dóigh a gcuirfidh sí feabhas ar an amháin a úsáid le pasanna láimhe. sin rúille búille faoi mar go raibh isteach atá ag iarraidh an pas doirn a chluiche”. HÍ go leor cainte faoi na Ag an Chomhdháil i mbliana, rin- gach club agus contae curtha ar an choinneáil. Níl ciall ar bith leis.” “An chéad uair go bhfuair mé rialacha nua an tseach- neadh cinneadh fáil réidh leis an riail eolas faoi riail an phas láimhe nua Luaigh Paraic Ó Dufaigh, Ard- amach go raibh an riail nua seo ag tain seo agus go háirithe thrialach sin ach vótáil na hion- seo. Stiúrthóir an CLG, go raibh ceithre teacht isteach ná ag an seoladh do Ban pas láimhe a bhfuil go adaithe ar son rúin ó Chomhairle “Ní dóigh liom go bhfuil an riail ag seachtaine ag foirne réiteach a Chomórtas Chraobh Uladh seachtain leor de na himreoirí agus Chonnacht ag iarraidh go mbeadh freastal orainn mar is ceart agus aon- dhéanamh don riail nua seo ach an é go leith ó shin nuair a dúirt duine de bainisteoirí buartha faoi. buille ceart i gceist leis na pasanna taím go hiomlán leis na tuairimí sin an t-am a bhí ag bainisteoirí? na bainisteoirí liom go mbeadh an “Aon riail a bhfuil deacracht agus láimhe. Níl na bainisteoirí ná na amuigh ansin faoi riail nua. Sílim go “Fuair mé féin leathanach amháin riail nua seo i bhfeidhm” a deir Mick- débhrí ag baint léi do na réiteoirí, himreoirí sásta leis seo mar gur raibh teip sa chumarsáid idir na ag míniú cad go díreach a bhí i gceist ey Harte. bheinn buartha fúithi. Ar pháipéar tá tháinig sé isteach chomh mall sa riarthóirí a bhí ag iarraidh athrú agus leis an riail nua agus ansin eolas Thóg Eamonn O’Brien an réiteoir an riail fuarasta ach i gcluiche le luas bhliain agus gan aon chluichí na daoine a chuireann athrú i bhfei- oifigiúil ar an riail” a deir Eamonn David McColdrick isteach chun dul aisteach ann, beidh sé an- deacair ag imeartha acu leis an riail nua. dhm” a deir Mickey Harte, bainis- O’Brien. “Fuair mé sin coicís ó shin fríd na rialacha nua leis na himreoirí an réiteoir cinneadh a dhéanamh ar Ar an 16ú Aibreán, ceadaíodh an teoir Thír Eoghain. ach bhí an chuid is mó den an tseachtain seo caite ach dhiúl- phas láimhe” a deir Eamonn riail nua seo agus bhí ceithre seach- “Sílim go bhfuil sé an-aisteach ullmhúchán do chluiche s’againne taigh Mickey an tairiscint sin ó O’Brien, bainisteoir na Mí. “Bheinn taine ag foirne fáil réidh do na nach raibh an riail seo le feiceáil sna déanta againn faoin am sin. Níl Pháirc an Chrócaigh. Dúirt sé “Bhí an féin ag insint do na leaids an dorn a hathruithe nua. Bhí ionadaí ó gach meáin roimh ré agus níl loighic ar fadhb agam le rialacha nua ach ba tairiscint ann ach níl mé ró-chinnte úsáid an t-am ar fad”. contae ag an Chomhdháil agus tá bith ann gur diúltaíodh an pas doirn mhaith liom fáil amach cén fáth go faoi”. Ní raibh sé ag iarraidh níos mó Le linn na sraithe, tháinig riail ionadh ar Pharaic Duffy, Ard- agus gur filleadh ar na pasanna a bhí raibh an riail seo ag teastáil agus cén a rá faoi ag an phointe sin.