PapurPris: 50c Pawb Ebrill 2012 Rhif 378

Ar y dde: Elen Pencwm a Geraint Jenkins yn dangos y cwpanau a enillon nhw yng ngystadleuaeth Panto Ffermwyr Ifainc . Stori ar dudalen 4.

tud 3 tud 4 tud 9 tud 12 Pobl a Phethe Noson Banto Gwledd o Enwau Lleol Chwaraeon CARIO’R FFLAM I DALYBONT Am y tro cyntaf a falle’r tro olaf yn ei hanes, bydd y ffagl Olympaidd yn cael ei gario trwy bentre Talybont! Bydd hyn yn digwydd am naw o’r gloch fore dydd Llun, 28 Mai eleni. Merch bobologaidd sy’n gweithio yn y pentre, sef Danielle Pryce o’r , fydd yn cario’r fflam ar ran fer o’i daith tua Llundain. “Mae hyn yn fraint fawr i mi,” meddai Danielle. “Dwi ddim yn teimlo ei fod e’n mynd i ddigwydd eto, ond dwi’n mynd i aros nes y dydd ei hun a dwi’n siãr bydd popeth yn iawn.” Mae Danielle yn gweithio yn y Llew Gwyn, ac mae pawb sydd wedi mynd i’r dafarn yn gyfarwydd a’i gwên serchog a’i chroeso Cymraeg. Mae hi’n mwynhau’r gwaith ond mae’n dechrau ar swydd newydd wythnos i ddydd Llun pan fydd yn dechrau fel Gweithiwr Ieuenctid dan hyfforddiant i Gyngor Ceredigion – ond mae Danielle yn gobeithio y bydd hi’n dal i allu gweini yn y Llew Gwyn am noson neu ddwy yr wythnos.

Swyddogion C.FF.I. Talybont – Manon Mai Ysgrifenyddes, Geraint Jenkins Trysorydd, Elgan Evans Cadeirydd, Elen Thomas Ysgrifennydddes – yn cyflwyno sieciau o £857.30 yr un i Phil Jones a Rhys Pugh Evans yn cynrychioli Brigad Dân Borth, Manon Richards Cadeirydd C.FF.I. Ceredigion yn derbyn siec ar gyfer Ambiwlans Awyr Cymru, ac Emlyn Jones gyda’r siec i Ysgol Llwyn yr Eos, . STORI LAWN TUDALEN 4. Dyddiadur

Os am gynnwys manylion am Cletwr. Croeso i bawb weithgareddau eich mudiad neu’ch 22 Bethel 2 Arwyn Pierce sefydliad yn Nyddiadur y Mis, dylech Nasareth 10 Raymond Davies anfon y manylion llawn at Glenys Rehoboth 5 Bugail Edwards, Cartrefle, Tal-y-bont (01970 Eglwys Dewi Sant 11 832 442) o leiaf deng niwrnod cyn y Gw asanaeth Teuluol rhifyn nesaf o’r papur. 27 C l w b N o s W e n e r , L l e w G w y n Ebrill Linda Griffiths a 2 arall 29 Sefydliad y Merched: “Cerdded yn y Goedwig” 15 Bethel 5 Gweinidog (Cymdeithas Gwragedd y Nasareth Rehoboth 10 Parch M. J. Morris Byd) Eglwys Dewi Sant 11 Boreol Bethel 2 Parch Andrew We ddi Lenny 16 Merched y Wawr : Hanes  5HKRERWK(L¿RQ5REHUWV sefydlu’r dafarn a choginio (Rho dri Edwards “Y Ffarmers”) Mai Diwrnod Cyngor Cymuned 19 Sefydliad y Merched Talybont Rygiau Clwt 6 Bethel 10 Gweinidog ( C) Rhyngwladol y 21 Cwmni Cletwr: Diwrnod Nasareth 10 Bugail Mae’r Cyngor yn gwahodd Agored yng Ngaffi Cletwr, Tre’r Rehoboth 5 Bugaill ( C) Menywod tendrau erbyn 31 Mai 2011 – Ddôl 9 y bore - 5 yr hwyr: Eglwys Dewi Sant 11 paned, lluniaeth a mwy o Cymun Bendigaid Fe drefnodd Del Tansley, Sheila am waith angenrheidiol ar wybo daeth am fenter Cwmni lwybrau cyhoeddus ym mhlwyf Lloyd a Vic Bamford fore coffi Llangynfelyn. chi wneud i’r diwrnod fod hyd yn yn nhy Del sef ,Ty’r Ysgol ar yr Am fanylion pellach, cysyllter â: oed yn fwy arbennig drwy godi 8fed o Fawrth. Roedd yn fore Y Clerc Llythyr arian i ni wrth fwynhau golygfeydd llwyddianus ac fe godwyd £300 ysblennydd yr arfordir. Os ydych Cyngor Cymuned Llangynfelyn chi eisiau gwneud hyn, cysylltwch â tuag at Oxfam. Dioch i bawb am Blaenddôl, Tre’r-ddôl, Machynlleth, Annwyl Olygydd, Joseph Cuff ar 029 20668276 neu gefnogi, ac i Westy Ynyshir am Powys drwy [email protected] roi’r brif wobr raffl - cinio i ddau SY20 8PL Rwy’n ysgrifennu i annog eich Mae nifer o bobl yn cerdded 07835 742 183 darllenwyr i ddathlu bod ein llwybr i godi arian i ni oherwydd bod yn Ynyshir. newydd gwych, sef Llwybr Arfordir ganddyn nhw aelodau o’r teulu sydd Cymru Gyfan yn cael ei agor, a â diabetes neu er cof am rywun hynny drwy gymryd rhan yn un arbennig y byrhaodd y cyflwr ei b/ o’r nifer o deithiau cerdded sydd fywyd. Ond mae rheswm da a syml wedi’u trefnu ar benwythnos cyntaf arall dros gerdded llwybr yr arfordir y llwybr ar 5/6 Mai. – mynd am dro yn yr awyr agored Am y tro cyntaf erioed, mae llwybr yw un o’r ffyrdd gorau o gadw’n di-dor bellach yn dilyn yr arfordir iach, gostwng eich pwysau gwaed, cyfan, gan ymestyn am 870 milltir colli pwysau a theimlo’n dda. Ac o Gas-gwent yn Aber Hafren i’r mae hynny’n berthnasol i ni i gyd – Fferi Isaf yng Nghilgwri. Gallwch gyda diabetes neu hebddo! ddewis un o ddwsinau o deithiau cerdded wedi’u trefnu sy’n digwydd Yn gywir, y penwythnos hwnnw drwy edrych ar wefan Ramblers Cymru. Dai Williams Ond wrth gynllunio eich taith, Cyfarwyddwr, Diabetes UK Cymru cofiwch fod o leiaf 250 o bobl yng Nghymru sydd â diabetes am bob milltir o’r arfordir hwnnw. Mae Golygyddion y rhifyn hwn diabetes yn gyflwr sy’n para am oes, yn gyflwr difrifol sy’n gallu achosi oedd Enid a Robat. Golygydd- anabledd. Diabetes UK Cymru ion y rhifyn nesaf fydd Catrin GAREJ DAVMOR 07921 397 201; cat_jenks@ yw’r unig elusen yng Nghymru sy’n gofalu am bob un sydd â diabetes hotmail.com a Rhian 832344 a’u teuluoedd, gan ymgysylltu â / 07773 313 867, rhian. M.O.T., Gwasanaeth, nhw ac ymgyrchu drostynt. Gallech [email protected], gyda Ceri’n dylunio, stiwdio@ceri- Batris a Theiars talybont.com. Dylai’r deunydd fod yn llaw’r golygyddion Gellir llogi car, fan neu fws mini i’w gyrru eich hun erbyn dydd Gwener 4 Mai a bydd y papur ar werth ddydd Gwener 11 Mai. www.davmorgarage.co.uk Ffôn: 01970 832278

2 Cydymdeimlad Dathlu Cydymdeimlwn yn ddwys Llongyfarchiadau i Garmon iawn gyda Gwilym ac Eleri Nutting sydd wedi dathlu ei Huws, Pengwern, Talybont ar benblwydd yn 18 oed ar yr 21 o golli merch yng nghyfraith, sef Pobl a Fawrth. Michelle, gwraig Rhodri Huw, a mam Elis ac Osian. Estynwn ein Croeso cydymdeimlad llwyraf â’r teulu oll yn eu profedigaeth. Croesawn Keira Hustings a Shaun Turrel Evans, Dion, Dillan a Nate a fydd yn dod i Cydymdeimlwn hefyd â Bob Phethe fyw i’r Hen Ysgol yn Nhalybont. Southgate 93 Maesyderi sydd Mae Shaun yn fab i Gerwyn wedi colli ei chwaer a oedd yn Swydd Newydd Llongyfarchiadau Evans a arferai fyw yn Maesyderi byw yn Aberhonddu. flynyddoedd yn ôl. Arferai Llongyfarchiadau i Robin Llongyfarchiadau i Harry a Gerwyn fynychu Ysgol Talybont Fuller, Pandy, Ffwrnais ar basio Roedd yn ddrwg gennym Medi James, Llanerch, Talybont pan oedd yn blentyn. glywed fod Gwyndaf Evans, ei arholiadau i ymuno â’r heddlu. ar enedigaeth wyres, Ela Martha, Y mae newydd ddechrau fel 94 Maesyderi, yntau wedi colli merch fach i Mali ac Arwyn. Penblwydd Hapus brawd yng nghyfraith oedd yn heddwas yng Nghasnewydd, Gwent. byw yn Morcambe. Ymddeoliad Dymuniadau gorau i Robert Evans, Trem-y-rhos, Bont-goch Gwella Pob dymuniad da i Mrs Enid sydd newydd ddathlu penblwydd Cydymdeimlwn â Myfanwy Cafodd Mair Rowlands, Evans, Trem-y-rhos, Bont-goch arbennig. Mwy o waith prosesu James, Bryn Eglur, Talybont, Erglodd, Talybont anaf i’w yn dilyn ei hymddeoliad fel i’r Adran Bensiynau ! Sian a Lynwen ar farwolaeth throed ar y stryd yn Machynlleth. cynorthwydd cegin yn Ysgol perthynas iddynt yn ddiweddar Da clywed ei bod yn well. Rhydypennau. Cydymdeimlir Brysiwch wella! sef Dai Williams, Sgubor –Wyre, hefyd gydag Enid a Mair . Ddrwg iawn gennym glywed Llongyfarchiadau Rowlands Erglodd ar golli cefnder ym Machynlleth yn nad yw Emrys Humphreys, Brawychwyd ardal Llangynfelin Llongyfarchiadau mawr i Iolo ddiweddar. Llysteg, Tre Taliesin yn hwylus ar hyn o bryd. Gobeithio y a Thalybont gydag amgylchiadau ac Ellen ap Gwyn, Garregwen trist marwolaeth John William Talybont ar ddod yn daid a nain Penblwydd Hapus byddwch yn teimlo’n well o lawer Davies. Roedd ef a’i wraig unwaith eto. Ganwyd mab bach i cyn bo hir Emrys. Margaret wedi byw yn yr Rhian a Robbie Brewster sef Ilan, Penblwydd hapus iawn i Aled ardal ers pymtheg mlynedd. brawd bach i Caio. Evans, Pen-y-graig, Bont-goch ar ddathlu ei benblwydd yn 40 oed. Cydymdeimlwn yn ddwys gyda’i Diolch wraig, ei blant a’i wyrion yn eu Llongyfarchiadau i Dilwyn galar. a Carys, Llys Eleri ar ddod yn Dymuniadau Gorau Dymuna Eleri a Gwilym Huws, Pengwern, Tal-y-bont, a daid a nain eto. Ganwyd Mared Dymunwn yn dda i Mr Gareth Rhodri, Elis ac Osian, Llandaf, Alaw i Gwenan ac Aled yng Evans, Swn-y-ffrwd, Bont-goch Cydymdeimlwn â Richard Caerdydd, ddiolch o galon am Nghaerdydd. Pob dymuniad da sydd yn treulio seibiant dros- ac Eirlys Huws, Pantgwyn bob arwydd o gydymdeimlad a iddynt. dro yng Nghartref Bodlondeb, Bontgoch ar golli chwaer yng dderbyniwyd gan y teulu yn eu . Brysia wella nghyfraith a hithau wedi dioddef profedigaeth lem ddiweddar o Gareth. salwch hir. Roedd yn weddw i Rydym yn falch o groesawu golli Michelle (Shelley) – gwraig, Dafydd brawd Eirlys ac yn byw merch fach newydd i bentref mam a merch-yng-nghyfraith yng Nghaernarfon. Talybont sef Elin Mair Y diweddar Ifor Owen annwyl. Diolch hefyd am y Pugh a ddaeth i’r byd dydd Bu farw Ifor Owen, cyn- cyfraniadau a dderbyniwyd er cof Gwellhad Buan Sadwrn, 24ain o Fawrth. blismon yn Nhal-y-bont yn y amdani i’r ddwy elusen o’i dewis. Llongyfarchiadau mawr i’w Rydym yn deall fod Aeron saithdegau, yn ei gartref yng Dymuna Eleri a Gwilym ddiolch rhieni Geraint a Siân Pugh, 13 Williams, Maesmeillion wedi Nghaerfyrddin, ac yntau’n 70 yn arbennig i’r ffrindiau hynny Dol-Pistyll. cael triniaeth yn ysbyty Treforus, oed. Un o Droed Rhiw Lasgrug, fu’n gymaint o gefn a chysur i ac Ifor Jones Llysynyr wedi cael Llanbadarn Fawr ydoedd yn ni drwy gydol y misoedd anodd triniaeth i’w glust yn ysbyty Llongyfarchiadau i Ceri a wreiddiol. Cydymdeimlwn ag diwethaf. Diolch yn fawr i chi i Glangwili. Ein dymuniadau Dominic ar enedigaeth merch aelodau ei deulu. gyd. gorau i’r ddau o h o n y n t . fach Lela Ann ar 5ed o Ebrill. Mae hi’n wyres i Denise a Barry Morgan, ac yn nith i Gobeithio bod Dylan Wyn Teiars Holly. Mae hefyd yn wyres i Benjamin Dol-Pistyll Talybont Aliniad Olwyn Jennifer ac yn or-wyres i Bob yn well erbyn hyn ar ôl cael Ecsôsts Southgate. damwain yn Penlôn ar y 5ed o Batris Ebrill. Brêcs Llongyfarchiadau i Susan Hongiad Rowlands, Erglodd ar gael ei Bar tynnu hethol i gynrychioli Cymru Gwasanaeth ar “Cyngor Defaid Zwartbles GlanyrafonMOT Rhodfa’r Parc Fflat braf Prydain Fawr.” Rydym i gyd Am y pris gorau a dewis eang o deiars cysylltwch â ni cynllun agored ar osod yng yn gwybod am lwyddiannau drwy’r wefan neu galwch heibio am gyngor. nghanol pentre Talybont: Susan wrth arddangos ei Am docyn disgownt ar gyfer alinio eich car ewch i’n gwefan £80 + £20 holl gostau defaid mewn sioeau hwnt ag ALIGNMYCAR.CO.UK Archebwch eich MOT nesaf ar ein gwefan. Ffoniwch 07821 083 989 yma. Llongyfarchiadau mawr neu 07703 163 447 iddi. HUWLEWISTYRES.COM Ffôn: 01970 636774

3

Ffermwyr ifainc yn disgleirio Noson Banto

Am bantomeim! Ie, dyna fu prif weithgarwch CffI Talybont dros y misoedd diwethaf. Do wir bu aelodau’r clwb yn ddiwyd yn ymarfer a pharatoi gwisgoedd a set mewn parodrwydd i un o brif weithgareddau’r Mudiad, sef cystadleuaeth Pantomein Clybiau Ffermwyr Ifanc Ceredigion! Buom yn ffodus o gael Elen Pencwm wrth y llyw, ynghyd ag arweinyddion y clwb yn cyd-gynhyrchu. Bu aml i noson swnllyd yng ngwaelod y neuadd ac ymarferion hwyr, cyn anafu un o giperiad Ystad Amerig (gyda chymorth caredig Ffermwyr Ifanc Cymru yn perfformio’r panto yn Theatr Trawscoed a’i ladd. A’i yn bad achub y Borth!) a’i daflunio Venue Cymru. Roedd cael Felinfach ar 14eg o Fawrth. ddamweiniol neu fwriadol oedd ynghanol y perfformiad! y cyfle i berfformio ar un o Seiliwyd y Pantomeim ar stori yr ergyd, does neb yn gwybod. Bu wythnos o gystadlu brwd yn lwyfanau mwyaf Cymru yn wir – gan adrodd hanes Wil Rhaid oedd i Wil ddianc ac fe Theatr Felinfach, gyda phedwar brofiad arbennig I ni fel aelodau Cefncoch ar Ystad Trawscoed. gefnogodd trigolion yr ardal ar ddeg o glybiau yn perfformio. ac yn fraint fydd yn sefyll yn y Stori sydd yn mynd yn ôl i ef trwy gynnig llefydd cudd, Gwyn Elfyn (Denzil Pobol y cof. Cafodd rhannau o’r Panto ddiwedd y bedwaredd ganrif ar o felin ddwr i das wair - ac Cwm) gafodd y dasg annodd o hefyd ei ddarlledu ar S4C. Ar bymtheg, yn portreadu tlodi’r hyd yn oed dan wely tra roedd feirniadu’r holl gynhyrchiadau. Fe ôl penwythnos o berfformiadau werin bobol. Heb glincen i sbario gwraig yn rhoi genedigaeth! dalodd yr holl ymarfeion a’r gwaith goreuon pob Sir dyfarnwyd ‘da neb, rhaid oedd mynd i Rhaid oedd dianc o Gymru yn caled ar ei ganfed, gan i Glwb CffI Talybont yn drydydd botsian, a be well na chwningen y diwedd, a ffoi gyda’i gariad Talybont lwyddo i gipio’r brif wobr, ynghyd â llwyddo i ennill Tlws neu phesant i fwydo’r teulu? Ond Bet i’r Amerig. Bu’r cwpwl yn gan ennill y Tlws am y Pantomeim Cynyrchiadau Paul Elkington am roedd Iarll Lisburne yn anfodlon byw yn braf am rai misoedd yn gorau. Daeth mwy o lwyddaint i’r y cyflwyniad technegol gorau. fod y werin bobol yn potsian ar ei Ohio cyn i Wil a Bet dyweddio Clwb wrth i Elen Pencwm dderbyn Hoffai’r Clwb gydnabod diroedd ef. Byddai’r gosb yn un gan ddychwelyd maes o law yn Tlws y Cynhyrchydd gorau a cyfraniad gwerthfawr Elen lem petai rhywun yn cael ei ddal. ôl i Gymru i briodi. Geraint Jenkins, Cerrigcaranau Pencwm, a’r arweinyddion i Mentro i’r goedwig wnaeth Cafwyd hwyl yn adrodd un yn ennill Tlws yr Actor gorau yn y sicrhau’r fath lwyddiant. Hoffem Wil Cefncoch ynghyd â brodyr o hanesion mwyaf diddorol y gystadleuaeth. hefyd ddiolch i’r dorf fawr Tynllwyn, ond yn anlwcus fe Sir trwy gyfrwng pantomeim, Gyda’r fraint o gael cynrichioli’r ddaeth i’n cefnogi yn Felinfach, gawsant eu dal. Yn eu hymgais a bu rhai hyd yn oed yn ffilmio Sir, ymlaen â ni i Landudno i Llandudno ac i weld ein i ddianc taniodd gwn Wil gan i ail greu’r fordaith draw i’r benwythnos Pantomeim Clybiau perfformiad yn Neuadd Talybont.

4 ac ãyr i’r ddau a gychwynnodd yr achos, Humphrey Jones, Ynyscapel, a Hugh Rowlands, Tre’r-ddôl, ac Evan Isaac, llenor ac awdur cyfrolau gwerthfawr MEIBION SOAR (dychwelaf ato y tro nesaf). Gan iddo adrodd yr hanes yn Ar ôl sôn y tro diwethaf 2 Rhagfyr 1919. Roedd Jane y Daniel Rowland yn pregethu i llawn yn Humphrey Jones a am y dynion ifanc a godwyd fam yn fam-gu i David Oliver gynulleidfa fawr. Roedd hynny Diwygiad 1859, nid wyf am i’r weinidogaeth yn Eglwys Williams, mab bwtsier Tre’r-ddôl rywdro cyn marw’r pregethwr ymhelaethu dim ond cyfeirio Llangynfelyn mae’n dda cael a’i briod, a aned ym 1897. Fe’i enwog ym 1790. Rwy’n teimlo fy at ddychweliad Humphrey o manylu y tro hwn ar y rhai a hordeiniwyd ym 1924 ac fel Lewis mod yn pontio’r canrifoedd gan America lle’r ymfudodd ei rieni, aeth i’r weinidogaeth Wesleaidd ei hen ewythr i’r weinidogaeth imi fod yng nghwmni gãr oedd a lle y’i galwyd yn Ddiwygiwr o’r Hen Gapel a Soar. Y cyntaf Saesneg yr aeth yntau a marw yn nabod gwraig a glywodd un oherwydd dylanwad ei bregethu. oedd Humphrey Jones, Ynyscapel yn Warwick 28 Hydref 1979. o bennaf arweinwyr y Diwygiad Cyrhaeddodd dafarn ‘Half- a aned yn Nhre’r-ddôl, ac a Ond mewn Cymraeg rhywiog Methoditaidd yn cyhoeddi’r Way’ a gedwid gan ei deulu, 25 ordeiniwyd ym 1828. Bu farw y siaradodd yn Soar yng newyddion da. Un o feibion Mehefin, 1858, a thrannoeth ym Miwmares 24 Mai 1861. Ef nghyfarfod dathlu canmlwydd disglair John Edward oedd R.J. gofynnwyd iddo weddio werthodd dir i godi’r Hen Gapel Ysgol Llangynfelyn ym 1976, a Golygydd Geiriadur Prifysgol yn angladd William James, a chreu mynwent ym Mai 1845, a minnau’n cael y fraint o siarad ar Cymru, â’r gãr a brynodd Hen Llannerch, 82 oed. Y weddi hynny am bris isel. Ar ei ôl daeth ei ôl. Roeddwn wedi’i glywed yn Gapel, Tre’-ddôl rhag mynd i honno a’i bregethau yn yr Hen James Jones, ei eni yn Nhre’r-ddôl pregethu yn Soar ym Medi 1954 ddwylo estroniaid, a’i lenwi a Gapel y Sul wedyn gynheuodd ym 1813, ei ordeinio ym 1841, yn oedfaon dathlu canrif a hanner phob math o gofnodion, llyfrau fflam Diwygiad 1858-59. a marw yn Aberystwyth, 22 yr achos. Coffa da amdano. a dodrefn i fod yn amgueddfa i’r Ymunodd Dafydd Morgan Gorffennaf 1880. ardal. Gadawodd yr amgueddfa ag ef yn fuan i Sain Ffagan yn ei ewyllys wedyn. Un o gyfoedion Defi bwtsier ond teimla llawer ohonom i oedd Johnnie Tynllwyn, y Daeth Rees Morgan o Bennal awdurdodau’r Amgueddfa Werin Parchedfig John Edward Thomas W.J.E. i lafurio yn y gweithie mwyn chwalu breuddwyd R.J.Thomas. a aned yn Nhaliesin ym 1875 ac ymhlith y plant a aned iddo Bellach nid yw’n ddim ond storfa a’i fagu yn Nhynllwyn, yn fab ef a Margaret ei wraig, merch i Amgueddfa Ceredigion. o’r ardal, yn Nhaliesin, yr oedd i Richard brodor o’r Borth, a

David a Richard. Nodir yng Margaret o Bonterwyd oedd yn nghyfrifiad 1861 mae dau fasiwn perthyn i Jamsiaid Aberpeithnant Roedd William James Arter oeddynt. Pan oedd David yn 32 a Nant-y-moch. Ordeiniwyd John wedi’i eni yn y Goitre ym 1878 oed fe’i hordeiniwyd, ac wedi Edward ym 1900 ac ar derfyn ei yn fab i gapten llong a ddaeth gwasanaethu mewn amrywiol weinidogaeth dychwelodd ef a’i i’r ardal o Amlwch a phriodi feysydd dychwelodd i Dre’r-ddôl briod i Daliesin lle bu farw ar 19 Margaret un o’r trigolion. Ym lle bu farw ar 15 Gorffennaf Hydref 1959. Ni wn a welodd 1903 y cychwynnodd y mab ar ei 1924. Ym 1878 y cychwynnodd ddefnydd gweinidog ynof ond waith fel gweinidog a bu farw yn Richard ar ei weinidogaeth ac braint oedd i hogyn ar ei brifiant ddim ond 47 oed yn Llandeilo, yn y Trallwng y bu farw ar 20 oedd cael seiadu yn ei gwmni. 5 Tachwedd 1925. Dylid cofio Rhagfyr 1935. Rwy’n ei gofio’n sôn am Marged hefyd am y Parchn. D.Albert Morris yn marw yn 108 oed ym Lewis, Abercynon, a Frank Mills, 1885 yn ei bwthyn ar draws y Abermiwl, y ddau am gyfnod Dilynwyd y ddau frawd gan yn blant Soar. Rhaid cyfeirio ddau frawd arall, Lewis a David ffordd i Danrallt pan oedd yn 10 oed yn ysgol newydd Llangynfelyn. at ddau arall o blant yr eglwys, Thomas, meibion London House Humphrey Jones ‘Y Diwygiwr’ (pwy sy’n gwybod ble’r oedd y fel y’i gelwir, mab Gwarwm Bach tñ?), a’u chwaer Jane yn hen fam- Bu’r ysgol ar gau brynhawn y gu i’r chwiorydd Kathleen ac Ann cynhebrwng er mwyn i’r plant yn Nhal-y-bont. Ordeiniwyd ddilyn y prifathro a’r athrawon Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd Lewis a aned ym 1854 ym 1880 i’w hangladd..Un o Gapel Seion ac mewn eglwysi Saesneg y oedd Marged Morris a phan Pob hwyl i’r canlynol a fydd yn cynrychioli Ysgol Penweddig llafuriodd. Bedair blynedd ar ei oedd yn forwyn ger Aberystwyth a Cheredigion yn Eistedcdfod Genedlaethol yr Urdd a gynhelir ôl y cychwynnodd David ar ei aeth i’r Tabernacl cyntaf yn ym mis Mehefin yng Nnglynllifon, Eryri. waith, ac yn Nolgellau y bu farw, y dre i wrando ar neb llai na Medi Evans – Dawns Stepio i ferched Bl – 9 Dawns Cyfrwng Cymysg Bl 7 – 9 Sam Ebenezer – Parti Bechgyn Bl 10 – 13 Deuawd Bl 10 – 13 GOLCHDY LLANBADARN Deuawd Cerdd Dant Bl 10 – 13 Elan Elidyr, Lois Jones ac Elen Ebevnezer – Grwp Dawnsio CYTUNDEB GOLCHI Disgo Bl 10 – 13 Steffan Thomas, Carwyn Hughes a Robin Thomas – Grwp GWASANAETH GOLCHI Pres dan 19 DWFES MAWR Bu Ffion a Sion Nelmes yn llwyddianus yng nghystadlaethau CITS CHWARAEON Celf a Chrefft Eisteddfod Rhanbarth Ceredigion Ffion Nelmes – 1af Graffeg Cyfrifiadurol Bl 9 GERAINT JAMES Ffion Nelmes – 1af Ffotograffeg/Graffeg Cyfrifiadur Bl 9 Ffôn: 01970 612459 Ffion Nelmes – 1af Mwgwd neu Byped Bl 9 Mob: 07967235687 Valrosan, Pwllhobi, Llanbadarn Fawr, Sion Nelmes - 2il Graffeg Cyfrifiadurol Bl 7 a 8 Aberystwyth SY23 3SL Sion Nelmes - 1af Ffotograffeg Graffeg Cyfrifiadurol Bl 7 a 8

5 Ysgol Llangynfelyn

blant yr ysgol yn ei ddefnyddio’n barod a gobeithiwn fydd mwy yn ei ddefnyddio’r tymor nesaf.

Noson Agored Cwmni Cletwr Daeth Dot a Harry o Gwmni Cletwr i’r ysgol i weithio gyda’r plant ar ddarnau o waith Celf ar gyfer Noson Agored Cwmni Cletwr. Bu’r plant yn paentio a gwneud collage o fwydydd a siopau. Dangoswyd y gwaith ar waliau’r Eisteddfod yr Urdd caffi yn y Noson Agored. Llongyfarchiadau mawr iawn i Gweithdy Mathemateg Ffion Hicks am ddod yn gyntaf yn y gystadleuaeth ‘llinynnol Aeth disgyblion Cyfnod Allweddol Blwyddyn 6 ac iau’ yn Eisteddfod 2 i Ysgol Craig yr Wylfa i gymryd yr Urdd Cylch Aberystwyth. Aeth rhan mewn gweithfeydd datrys Ffion drwyddo i Bontrhydfendigaid problemau Mathemateg. Rhannwyd i Eisteddfod yr Urdd Rhanbarth y plant i mewn i grwpiau ac o dan Ceredigion. Yn anffodus ni chafodd ofal staff y ddwy ysgol buont yn lwyddiant yno. Ond da iawn ti am datrys problemau rhif, mesur ac gynrychioli’r ysgol ac Aberystwyth arian. Diolchwn i staff Craig yr ym Mhontrhydfendigaid. Wylfa am y croeso. Cafwyd llwyddiant hefyd yng nghystadlaethau Celf a Chrefft Wythnos Gwyddoniaeth yr Urdd Rhanbarth Ceredigion. Aeth disgyblion Cyfnod Allweddol Daeth Seamus Byrne yn gyntaf yn 2 i’r Brifysgol yn Aberystwyth i y gystadleuaeth ‘cyfres o brintiau gymryd rhan mewn gweithdai du a gwyn – Blwyddyn 2 ac iau.’ Gwyddoniaeth amrywiol yng Bydd ei luniau yn mynd trwyddo i’r Daeth Dilwyn Jenkins, tad Danny Uchod: ymweliad y plant â Swyddfa ngofal staff a myfyrwyr yr adrannau Eisteddfod Genedlaethol yn Eryri. o’r Dosbarth Derbyn, i’r ysgol i Deithio Thomsons; isod: gweithdy Gwyddoniaeth. Dysgont am Daeth Seamus a Steffan Ellis-Evans siarad am ei gwmni ‘Eco Tribal’. gwyddoniaeth ym Mhrifysgol amryw o feysydd o fewn y byd yn gyntaf hefyd yn y gystadleuaeth Siaradodd am sut mae’n teithio Gwyddoniaeth a mwynau dysgu ‘creu arteffact allan o ddeunyddiau Aberystwyth yn ennyn diddordeb. i Berw i brynu ffa coffi a choco mewn gweithdai hwylus a diddorol. wedi’u hail-gylchu – Blwyddyn 2 ac Masnach Deg ac yn eu gwerthu iau – gwaith grãp’. Bydd eu model yn nôl yng Nghymru. Dangosodd hwy hefyd yn mynd i’r Eisteddfod hefyd waith crefft o Berw sy’n Genedlaethol yn Eryri. Daeth cael eu gwneud o gnau a choed o’r Seamus, Steffan a Tilly Heathfield fforestydd glaw yno. yn ail yn y gystadleuaeth ‘pypedau – Blwyddyn 2 ac iau – gwaith grãp’. Da iawn bawb am gystadlu! Swyddfa Deithio Thomson’s Fel rhan o’u gwaith ar y thema Pythefnos Masnach Deg ‘Teithio’, aeth disgyblion Blwyddyn 2 ar ymweliad i Swyddfa Deithio Bu plant yr ysgol yn dathlu Thomson’s yn Aberystwyth. Pythefnos Masnach Deg drwy Gofynnodd y plant gwestiynau gynnal gwledd Masnach Deg diddorol iawn i Alex, rheolwraig y yn yr ysgol. Daeth pawb â bwyd swyddfa. Edrychont ar y pamffledi Masnach Deg i’r ysgol i rannu a gwyliau a phenderfynont ble chafwyd gwledd arbennig gyda byddent yn hoffi mynd ar eu phawb yn cael y cyfle i flasu gwyliau. Diolchwn i Alex a staff amrywiaeth o fwydydd. Dangosodd Thomson’s am roi o’u hamser. disgyblion Cyfnod Allweddol 2 eu cyflwyniadau Pãer Bwynt ar Fasnach Deg i weddill yr ysgol. Lloches Beiciau O’r diwedd mae’r lloches beiciau newydd wedi cyrraedd. Derbyniodd yr ysgol nawdd o’r Cynulliad drwy Iwan Jones Gyngor Sir Ceredigion i dalu am y lloches feiciau. Mae llawer o Gwasanaethau Pensaerniol • Chwilio am ofal plant? Cynlluniau ar gyfer adeiladau newydd, estyniadau ac addasiadau • Eisiau gwybod sut i fod yn ofalwr/wraig plant? • Chwilio am weithgareddau plant a phobl ifanc? • Eisiau hysbysebu gweithgareddau plant a phobl ifanc? Cysylltwch â ni am fanylion pellach Gellimanwydd, Talybont, Ceredigion SY24 5HJ [email protected] Ffôn/Phone: 01545 574187 E-bost: [email protected] Gwefan: http://cis.ceredigion.gov.uk Neuadd Cyngor Ceredigion, , , 01970 832760 Ceredigion, SA46 0PA

6 Byd Llyfrau

Gwyl Agor Drysau Aeth holl ddisgyblion yr ysgol gyda phlant Cyfnod Sylfaen Ysgol Tal-y- bont i Ganolfan y Celfyddydau i weld perfformiad ‘Eagle Calling Hawk’. Roedd y perfformiad yn rhan o’r ãyl Agor Drysau a mwynhaodd pawb y sioe yn fawr iawn.

Diwrnod Garddio Daeth criw mawr o rieni, phlant a staff i’r ysgol ar Ddydd Sul braf iawn i weithio tu allan. Bu pawb yn chwynnu, paentio, glanhau’r Pwll Kate Roberts a’r Ystlum: cyfrol Natur a symud y compost gwych arall o Straeon Byrion gan o’r biniau compost i’r Ardd Lysiau. Daeth pawb â chinio gyda hwy a Mihangel Morgan chafwyd picnic braf ar y cae. Roedd Nos Fercher 28ain o Fawrth hyn yn rhan o’n gwaith gyda’r cynhaliwyd noson gymdeithasol Merched wrth y Llyw ‘Green Schools Revolution’ gydag i lawnsio’r gyfrol yn Ystafell archfarchnad y Co-op. Derbyniodd Seddon yn Yr Hen Goleg. Mae gwasg Y Lolfa newydd benodi dwy ferch ifanc i swyddi yr ysgol nawdd yn ddiweddar i fynd Croesawyd ni yno gan Meleri allweddol yn y cwmni. Nia Purslow, sy’n wreiddiol o Fethania, yw ar ymweliad i CAT a bu’r plant iau Wyn James ar ran Y Lolfa ac rheolwraig y brif swyddfa a Branwen Rhys Huws o Lanfairpwll yw yn plannu hadau blodau gwyllt i pennaeth marchnata newydd y cwmni. Cyn ymuno gyda’r Lolfa ddenu pryfetach i’r ardd. roedd yn bleser bod yn bresennol i gymdeithasu dros wydraid o bu Nia yn astudio Rheoli Busnes yng Ngholeg Ceredigion ac yn gweithio fel gofalydd, ac mae Branwen, a raddiodd gyda gradd Ffilmio Sam y Ci win a gwylio’r haul yn machlud dros fae Ceredigion. dosbarth cyntaf yn y Gymraeg ym Mhrifysgol Aberystwyth, newydd Daeth criw ffilmio, yng ngofal Dr. Bleddyn Huws oedd yn gwblhau MA ym Mhrifysgol Bangor, gan astudio llenyddiaeth i’r Mr Emyr Llewelyn o Ffostrasol, cyflwyno Mihangel ac yn ei holi arddegau. Erbyn hyn mae’r Lolfa yn cyflogi 20 o weithwyr amser i ddosbarth y Cyfnod Sylfaen i am rai o’r digwyddiadau diddorol llawn yn Nhalybont, ac yn ogystal â chyhoeddi tua 70 o lyfrau ffilmio’r plant. Rydym wedi bod newydd bob blwyddyn, mae’r cwmni yn cynnig gwasanaeth argraffu yn peilota sustem fywiog o ddysgu yn ei fywyd a’i hysgogodd i greu ambell un o’r storiau. Yna masnachol i nifer fawr o gwmnïau a sefydliadau trwy Gymru a thu Cymraeg i blant bach o’r enw ‘Sam hwnt. y Ci’. Mae’r plant wedi mwynhau darllenodd Jeremy Turner ddwy dysgu caneuon a rhigymau am Sam stori o’r llyfr gan greu difyrrwch Dywedodd Garmon Gruffudd ar ran Y Lolfa, “Mae’n braf cael ac maent yn hoff iawn o’r storïau. mawr i’r gynulleidfa, a chodi’r croesawu Nia a Branwen i’r Lolfa. Er ei bod hi’n gyfnod caled Bydd ymateb y plant a’r athrawon awydd i wybod mwy am y yn economaidd rydym yn dal i ehangu fel cwmni, a bydd egni a yn cael eu dangos mewn DVD cymeriadau lliwgar. brwdfrydedd y ddwy yn werthfawr i ddatblygiad y cwmni.” hyfforddi yn y dyfodol. Diolchwyd i’r rhai a gyfrannodd at y noson gan Nia Peris, un o Disgo Pasg olygyddion Y Lolfa. Gwerthu’n dda! Trefnodd y Gymdeithas Rhieni ac Mewn seremoni yn ddiweddar i wobrwyo llwyddiant yn y byd Athrawon Ddisgo Pasg yn yr ysgol. cyhoeddi, enillodd cwmni cyhoeddi CAA (Canolfan Astudiaethau Bu’r plant yn addurno hetiau Pasg a chyflwynwyd wyau Pasg i’r enillwyr. Addysg), sy’n rhan o Brifysgol Aberystwyth, wobr y gwerthwr gorau Bu pawb yn dawnsio yng nghwmni yn yr adran Llyfrau Cymraeg i blant. Y gyfrol a hawliodd y wobr hon DJ Joe o’r Borth. Diolchwn yn fawr i CAA oedd Patagonia, gan Sioned V. Hughes. Mae’r gyfrol yn rhan iawn i Wendy a Vicky am drefnu’r o gyfres Gwledydd y Byd ar gyfer plant 7-11 oed. noson. Diolchwn hefyd i gwmni Trefnir Gwobrau’r Diwydiant Cyhoeddi gan Gyngor Llyfrau Farmbox Meats Ltd am noddi’r Cymru, i anrhydeddu cyhoeddwyr Cymru. noson ac i’r archfarchnad Morrisons Yn y llun gwelir Lynwen Rees Jones, Cyfarwyddwr CAA, a Delyth am ei cyfraniad hael o’r wyau Pasg i’r gwobrau. Gwnaethpwyd £270 o elw Ifan, golygydd y gyfres. ar y noson. argraffu da am bris da

holwch Paul am bris ar [email protected] 01970 832 304 www.ylolfa.com

7 GWLEDD O ENWAU LLEOL

Yn dilyn gwneud ymholiad yn y Llaincwmysgolaig, Kevenybanall a dñ yn Nhre’r-ddôl ynghyd â dwy Cymdeithas y Chwiorydd, Llyfrgell Genedlaethol beth amser Y Wernhir, llain o dir âr a dôl a ardd fawr a elwir Bryn y Cwydde Reboboth yn ôl, fe’m cyfeiriwyd gan Mrs elwir Llainbwlch y Moilgoch, sef neu fel arall Brynywrach, traean Lona Jones at un o ddogfennau llain o Tythin Ty yn y Gwndwn o dai eraill yn Nhre’r-ddôl ym Penpompren yn archif Plas (20 cyfer), a phreswylfod a thir meddiant Mary Griffith, gwraig Cyfarfu’r Chwiorydd yn Cwmcynfelyn. Tybiaf y bydd a elwir Tythin Ceven Crynffyn a ddi-briod, Jenkin Morais, Rees festri Rehoboth, Taliesin, ar disgrifiad y cytundeb priodas lleiniau o dir perthynol a elwir David, Elizabeth Watkin, gwraig brynhawn Mawrth, 13 Mawrth. hwn o ddiddordeb i ddarllenwyr Papur Pawb Llain Nant Melin a Llain Pant yr weddw, Ann John Burreston, Dangoswyd ffilmiau a dynnwyd , yn enwedig gan Carys Briddon o dair taith oherwydd yr enwau lleol niferus a Hedin, preswylfod a thir a elwir gwraig weddw, John Richard, restrir ynddo, ac o bosibl yn faes Tythin y Wenallt, preswylfod a Griffith Evan, Margaret Evan, gerdded wedi eu harwain gan ymchwil i rywun. Lluniwyd y thir a elwir Tythin Cwmysgolaig John Evan a Richard John, i John Leeding i gopa’r Wyddfa, disgrifiad gwreiddiol gan Stephen a’r llaethdy neu’r hafoty sy’n gyd ym mhlwyfi Llanfihangel Cadair Idris a Chwm Idwal yn Benham. Diolch i Dafydd Ifans, perthyn iddo a elwir Llyest Genau’r-glyn, Llangynfelyn y 1990au; canmlwyddiant Sioe Penrhyn-coch am ei gyfieithu. Ffynnon Cadwgan, tri llain o dir a Llanbadarn Fawr (enwir y Tal-y-bont yn 1996; taith i Ynys âr a dôl a elwir Llain y Gelly Fer tenantiaid); (iii) darpariaeth ar Enlli yn 2001, a theithiau Capel yn y , Y Llain Fawr gyfer cynhaliaeth, bywoliaeth ac Rehoboth i ogledd Cymru yn Cwmcynfelyn AE1 a Maes y Gwrdy, preswylfod a addysg Ann a Margaret Griffith, 1998, 1999 a 2008. Talwyd y 1724, Tachwedd 30 thir a elwir Keven Erglawdd, dwy o ferched ieuengaf y diolchiadau gan Ann Jenkins, preswylfod a thir a elwir Tythin dywededig Thomas Griffith; (iv) ac yna mwynhawyd y tê a oedd 1 Thomas Griffith, Dan Allt Ty Crib, preswylfod 2 i drosglwyddo i 3 at ddibenion wedi ei baratoi gan Avril Bond Penpompren, plwyf Llanfihangel a thir a elwir Tythin Biarth y y briodas y prif breswylfod a ac Ann Humphreys. Genau’r-glyn, gãr bonheddig, Ffwch, dau lain o dir âr a dôl a elwir Cwmbwa, y preswylfod a Ann, ei wraig, a Hugh Griffith elwir wrth yr amrywiol enwau elwir Tyr Tythin Coch neu fel arall o’r un cyfeiriad ei fab hynaf a’i Llain Llwynbon y Groes a Llain Tythin y Penrhyn Coch, melin etifedd amlwg; Nantyllain, preswylfod a thir a ddãr i falu ñd a elwir Melin 2 Meredith Lloyd, Cwmbwa, elwir Tythin Abernant y Moch neu Cwmbwa, melin bannu a elwir plwyf Llanbadarn Fawr, a Llyest Abernant y Moch, traean Pandy Cwmbwa, preswylfod a Susanna Lloyd, ei unig ferch ac o brif breswylfod a thir a elwir elwir Tythin Pant y Ffynnon, llain etifedd; Erglawdd a phreswylfod bychan o dir a elwir Llainybryn Llwyd, 3 Morgan Lloyd, Abertrinant, a thir sy’n cael ei osod fel arfer bwthyn a elwir Llyest y Gellygoge, plwyf Llanfihangel-y- gydag ef a elwir Nant y lleian, bwthyn a elwir Llyest Pant yr Creuddyn, a Charles Richards traean o breswylfod a thir a elwir Ebolion, preswylfod a elwir Tythin o Aberystwyth, ysweiniaid Skybor Rees ap Jackin, traean o Llwyn Gronw, preswylfod a elwir (ymddiriedolwyr); breswylfod a thir a elwir Tythin Tythin y Braich Garw, preswylfod y Fron Goch, a thraean o felin a thir yn nhrefgordd Llanbadarn ERTHYGLAU CYTUNDEB cyn ddãr i falu ñd a elwir Mellin Fawr ym meddiant John Evans, priodas y dywededig Hugh Treyrddole, traean o’r preswylfod preswylfeydd a elwir Tythin y Griffith a Susanna Lloyd; (i) a’r tiroedd a elwir Tythin y Rhyw, Gaer Ucha a Tythin y Gaer Ussa, y dywededig Hugh Griffith a Tythin y Pant Glas, Tythin Caer a phreswylfeydd a elwir Darren Susanna Lloyd i briodi cyn 1 Trornor a Lletty Bach yn y Coed, Ucha a Tythin y Gelly neu fel Ionawr 1724/5; traean o’r preswylfod a’r tiroedd arall Y Darren Vauch, oll ym a elwir Lletty Llwyd yn Tythin mhlwyf Llanbadarn Fawr (enwir (ii) dylai 1 drosglwyddo i 3 at Park, Brinfraich, Llyesyllain wen y tenantiaid). ddibenion y briodas breswylfod a Tythin y Llanerch Coch, traean Copi ardystedig. (Dyfrnod a elwir Tythin Penybontbren o’r preswylfod a’r tiroedd a elwir 1794). yn Cwmysgolaig a llain o dir Tythinynis Tydir a Tythin Clygyrog âr a elwir Tyr y Gron Hir sy’n a’r lleoedd godro sy’n perthyn Erwyd Howells perthyn iddo, preswylfod a iddynt yn Llainwen, traean o’r thir a elwir Tythin Gwenffrwd, preswylfod a thir a elwir Tythin a llain o dir âr (18 cyfer) a Llwyn Walter a’r llaethdy neu’r elwir wrth yr amrywiol enwau hafoty sy’n perthyn iddo a elwir Llyesty y Ffynnonne, traean o’r preswylfod a’r tiroedd a elwir Llyest Blaen y Clettwr gyda dwy ddôl fawr a thraean o’r llaethdy neu’r hafoty a elwir Llyest y Graig a llawer o safleoedd eraill yn gytiau a lleoedd godro, traean o breswylfod a thir a nifer o gaeau eraill o dir âr yn perthyn iddo a elwir Tythin Cerigyrafar, Llydrvilly Rhose, Ceven Gole, Panty Gwartheg a Gwastad Coed, traean o breswylfod a thir a elwir Tythin Arthin neu fel arall Trawscoed a Cwmbach, traean o 8 Ysgol Tal-y-bont

Llinos a Christine yn ddiweddar wrth gystadlu yn Eisteddfodau Cylch a Sir yr Urdd. Ar ddydd Iau yr 8fed o Fawrth Gallwn fod yn falch iawn o’r ffaith daeth Llinos a Christine o fanc bod un deg tri o unigolyn wedi Barclays i’n dysgu ni sut i wneud cystadlu (nifer ar sawl cystadleuaeth) mathemateg arian. Dysgais i sut i yn ogystal â’r band, parti unsain a’r wneud elw, colled ac ennill cyfartal. parti cerdd dant. Rydym ni’n ddiolchgar iawn iddynt a hoffwn iddynt ddod yn ôl eto. Yn yr Eisteddfodau Cylch llwyddodd Lecsi i ennill yr 2il wobr a Nia’r 3edd diolch i bawb a fu’n casglu talebau ar Pêl Droed Merched Ysgol Lewis a Penri wobr yng nghystadleuaeth yr unawd ran yr ysgol. Talybont chwythbrennau. Daeth y band yn Ar ddydd Iau y 29ain o Fawrth, Diolch yn fawr i Glain ac Oisín ail yn eu cystadleuthau hwythau. Pêl droed bechgyn aeth merched ysgol Tal-y-bont i aeth i gyfrannu eitemau i fore coffi Daeth Glain yn 1af ar y llefaru ac chware pêl droed ym Mlaen dolau. Cylch Meithrin Aberystwyth ar ran Ar ddydd Gwener y 23ain o Fawrth yn drydydd ar y cerdd dant, Miri yn Yn y gêm gyntaf, fe gollom ni 6-0 yr Ysgol. aeth bechgyn blwyddyn 5 a 6 ysgol gyntaf ar y llefaru, Heledd yn gyntaf Tal-y-bont i chwarae yn nhwrnament yn erbyn . Chwaraeom ar yr unawd. Daeth Heledd hefyd yn pêl droed cylch Aberystwyth. Fe yr ail gêm yn erbyn ‘Ble mae wali’. Cyfnod Sylfaen – Agor Drysau ail yn yr Eisteddfod Sir. Daetrh Oisín gyraeddom ni’r rowndiau cyn- Enillom ni 2-0 a’r sgoriwr y ddwy yn drydydd ar y llefaru a’r unawd. Aethom ni i Aberystwyth i wylio derfynol ac yn anffodus colli yn gôl oedd Tia Johnston Jones. Ennillodd y parti unsain y wobr sioe. Roedd yn ddoniol iawn . erbyn , ond roedd y tim wedi Gorffennodd y drydedd gêm yn gyntaf a’r parti cerdd dant yr ail wobr. Gwnaethon nhw lanastMAWR. chwarae yn dda i gyrraedd y rownd gyfartal yn erbyn tim Dyfi ac yn Diolch yn fawr iawn i’r plant am Chwaraeon nhw ar eu ceir nhw. gyn-derfynol. Diolch i Wyn a Martin y gêm olaf collom ni 1-0 yn erbyn eu holl waith caled ac am ymddwyn Cefais i hwyl a sbri. am ein helpu ni. Rhydypennau. Hoffem ni ddweud yn arbennig ar ddiwrnodau’t diolch i Karen Jones am ddod hefo Becca Tyrone Joule-Evans Eisteddfodau. ni. Tia Rachelle Johnston Jones Eisteddfod yr Urdd Ar ddydd Iau y 29ain o Fawrth, Gwersi Beicio chwareodd tim pêl droed ysgol Cawsom gyfnod llwyddianus iawn Mae plant bl. 6 wedi bod yn Tal-y- bont yng nghystadleuaeth Pêl Rwyd mwynhau gwersi beicio yn yr Urdd ar gaeau Blaen Dolau. Yn Ar ddydd Gwener y 23ain o ddiweddar. y gystadleuaeth chwaraeom ni yn Fawrth aeth merched blwyddyn ebryn pum tim. Enillom ni un gêm, 5 a 6 i gêm bêl rwyd. Aethom ni In The Box a chael tair gêm gyfartal, a cholli i Ganolfan Hamdden Plascrug i un gêm. Sgoriodd Harri Mason, Ar Ddydd Gwener 23ain o Fawrth chwarae yn Nhwrnament Ysgolion Ashleigh Evans a Joel Dibble un Lleol. Yn anffodus, collom pob aeth Blywddyn 3,4,5,6 i weld sioe gôl yr un. Cyrhaeddodd y tim y ‘In the box’ yng Nghanolfan Y gêm yn erbyn Ysgol Llanilar, Ysgol rowndiau cyn-derfynol ac roedd yn Gymraeg ac Ysgol Plascrug . Ond Celfyddydau. Roedd dyn a dynes lot o hwyl. Diolch yn fawr i Wyn a yn chware gyda bocsys mawr. Yn gwnaethom ni fwynhau ein diwrnod Martin am ein helpu. yn fawr iawn. y diwedd roedden nhw yn chware Harri a Dylan Wyn gyda polystyrene oedd yn smalio Hana, Lecsi, Louisa bod yn popcorn. Roedd e yn ddoniol. Nia,Glain a Heledd

Morrisons Rydym wedi derbyn llawer o nwyddau gwerthfawr gan gwmni Morrisons eto eleni. Rydym yn edrych ymlaen i’w defnyddio – 9 TALIESIN, TRE’R DDÔL ac EGLWYSFACH

Cynlluniau cyffrous NEUADD LLANFACH Mae angen rhagor o gefnogaeth ar Neuadd Llanfach – dewch i i Wasanaethau Cletwr fanteisio ar y lleoliad godidog fel safle i’ch achlysur arbennig. . Saif adeilad hynafol Llanfach drws nesaf i’r ysgol. Erbyn hyn mae Roedd yr hen gaffi Cletwr Llanfach yn arddel y cyfleusterau diweddaraf – llwyfan, gwres tîm (neu fyddin!) o wirfoddolwyr canolog, cegin toiledau merched a dynion yn ogystal â mynediad yn llawn unwaith eto ar nos i sefydlu’r cwmni, ac, yn y pen a thoiledau addas i’r anabl. Fercher 28 Mawrth wrth draw, i weithio ynddo. Roedd y Yn ystod y flwyddyn cynhelir nifer o ddigwyddiadau gan y i weithgor Cwmni Cletwr gweithgor wedi gofyn hefyd am gymuned leol yn Llanfach. Yn wythnosol bydd y grwp Arlunio, Ioga amlinellu eu cynlluniau roddion gan unigolion er mwyn a’r Eglwys yn cwrdd yna. Tra yn fisol, bydd Sefydliad y Merched cyffrous i ailagor y safle. sefydlu’r cwmni, ac mae nifer o a’r Cyngor Cymuned yn cwrdd. Caiff Llanfach ei ddefnyddio gan yr Roedd y nifer o bobl a ymrwymiadau ariannol wedi’u ysgol, cymdeithas y gwenynwyr ac yn amal cynhelir partion tê i’r fynychodd y cyfarfod yn gwneud yn barod. Mae gwaith plant yno. dyst i gefnogaeth ar draws y caled o’n blaenau, yn benodol Tra bod Neuadd Eglwysfach yn cael ei hadnewyddu – defnyddir gymuned i weld siop a chaffi’n trwy sicrhau arian grant ar gyfer Llanfach i gynnal grwp dawnsio Albanaidd a changen Sefydiad y Merched ychwanegol. ôl yn Llangynfelyn. datblygu’r busnes, ond gyda Mae cost llogi Llanfach yn rhesymol iawn - £10 am sesiwn y Mae grãp ymroddedig o phawb yn cyfrannu mae modd bore, £12 am sesiwn y prynhawn a £14 am sesiwn gyda’r nos. wirfoddolwyr wedi bod yn brysur creu rhywbeth arbennig. Oherwydd codiadau yn y gôst cynnal a chadw, mae’n hanfodol iawn yn ymchwilio i’r opsiynau Cynhelir diwrnod agored yn y denu rhgor o fudiadau a digwyddiadau i ddefnyddio’r neuadd. a dichonolrwydd sefydlu caffi ar 21 Ebrill , a bydd cyfle i Os oes gennych ddiddordeb cysylltwch â Gillian Jones ar menter gymunedol ar y safle. ddarganfod mwy am y fenter yn 07835742183. Gwrandawodd pawb ar siaradwyr ogystal â blasu prydau o fwyd a o fenter debyg, sydd wedi sefydlu mwynhau paned! Mae croeso i busnes cymunedol llwyddiannus bawb. Sioe Arddwriaethol Llangynfelyn yn Nhrefeglwys, Powys. Roedd Os hoffech fwy o wybodaeth Mae dros ugain mlynedd wedi yn amlwg bod sefydlu busnes am y fenter, cysylltwch â Tom Bore Coffi, yn nod realistig ac iddo’r mynd heibio ers i’r sioe ddiwethaf ddydd Sadwrn 12 Mai, 10.00 Cosson, Brynarian, Taliesin, ar gael ei chynnal yn y plwyf. On’d potensial i greu ased cymunedol am, [email protected] neu yw amser yn hedfan? o ran cymdeithasu yn ogystal Neuadd Llan-fach, 832128. Tua diwedd y llynedd, â siopa. Wedyn, cyflwynodd Diolch i bawb a ddaeth i’r Tre Taliesin siaradwyr o Gwmni Cletwr cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus i cyfarfod, ac i bawb sydd wedi weld a oedd unrhyw ddiddordeb Croeso i Bawb eu Cynllun Busnes i bawb a helpu trwy roi gwobrau i’r raffl, mewn atgyfodi’r sioe. Roedd oedd yn bresennol yn ogystal gweini diodydd ac yn y blaen. yr ymateb yn gadarnhaol a Ceir mwy o wybodaeth am â gwybodaeth am sut i fod yn Diolch hefyd i ddisgyblion Ysgol ffurfiwyd pwyllgor. Ar ôl y sioe, yn y gorffennol ac yn y rhan o’r prosiect. Mae’r Cynllun Gynradd Llangynfelyn am eu sawl cyfarfod o’r pwyllgor presennol, stondin gacennau, wedi seilio ar ffigyrau cadarn ac campweithiau celf ac i Ellen ap penderfynwyd cychwyn y stondin blanhigion a raffl. Dewch yn nodi sut bydd y cwmni yn Gwynn am gadeirio’r noson. sioe ar raddfa lai nag y bu’n i gael gwybod mwy. Os oes gweithredu. draddodiadol a chyfyngu’r gennych unrhyw ffotograffau neu Mae mentrau cymunedol o’r arddangoswyr i drigolion y unrhyw beth o ddiddordeb mewn fath yn gallu llwyddo lle mae plwyf, am y tro o leia. Yn unol â cysylltiad â’r sioe, rhowch wybod i busnesau confensiynol yn methu. thraddodiad, cynhelir y sioe ar ni neu dewch â nhw gyda chi. Maent yn gweithio er lles y ddydd Sadwrn cyntaf mis Medi. Amdani â’r plannu a chreu! gymuned leol, ac nid ar gyfer Bydd dosbarth i bawb yn y sioe, gwneud arian i berchnogion. gan gynnwys planhigion, blodau, Manylion cyswllt: Sharon Lewis Mae’n hollbwysig, fodd bynnag, llysiau, ffrwythau, cyffeithiau, Ysgrifenyddes; ffôn: 01970 832169; fod y gymuned yn eu cefnogi o’r coginio, crefftau, ffotograffiaeth Gwenn Le Helloco; ffôn 01970 dechrau, ac mae angen recriwtio a dosbarthiadau i’r plant, 832784 cynradd ac uwchradd. I ddathlu ail-lansiad y sioe Gofal Traed Aber cynhelir: Ceiropodydd • Podiatrydd Cofystredig gan yr H.P.C. Sefydliad y Merched Eglwysfach • Triniaethau ar ewinedd a chyrn Fe gafodd yr aelodau noson • Llawdriniaeth ar gasewinedd ddiddorol nos Lun yr 2il o Ebrill • Triniaeth/asesiad arbenigol ar draed diabetig yng nghwmni Judith Alfrey, • Gwadnau ac asesiad biomechanyddol Derwenlas. Mae hi’n gweithio Triniaeth yn y cartref ar gael gyda CADW. Teitl y darlith oedd Galwch Shân Jones neu Richard Ellison 01970 617269 “Hanes Aberyswyth”. 4, Y Porth Bach, Aberystwyth, Ceredigion SY23 2AR Yn y llun gwelir un o aelodau Sefydliad y Merched, Eglwysfach a fu yn casglu sbwriel trwy’r pentrefi. Roeddynt yn brysur dydd Sadwrn, Mawrth 17 yn paratoi ar gyfer y Pasg. 10 O’r Cyngor Bro Y Gair Olaf Mae hi yn adeg honno o’r flwyddyn unwaith eto – ie, mae’r rhaglen dalent boblogaidd yma i’n diddanu eto ar Adroddiad o gyfarfod Cyngor Ffiniau i Gymru i dderbyn nosweithiau Sadwrn. Ond , nid oes rhaid i ddarllenwyr Papur Cymuned , dan sylwadau ar yr argymhellion i Pawb chwilio am dalent, gwyddom fod yma ddoniau yn ein bro . gadeiryddiaeth y Cynghorydd Eric newid ffiniau’r etholaeth i bwrpas Mae tymor yr eisteddfodau a chystadlu diweddar y Clwb Roberts, a gynhaliwyd nos Lun 26 Etholiadau Cyffredinol i San Ffermwyr Ifanc yn dyst i’r amrywiol dalentau sydd yma o flaen Mawrth 2012. Steffan. Mae’r Comisiwn Ffiniau ein llygaid. Yn wir, dylem glodfori ein “C Ffactor” ein hunain. wedi argymell bod yr etholaeth newydd yn cynnwys y cyfan o sir Cynllun Datblygu Lleol ystadlu: Heb yr elfen gystadleuol ni fyddai inni anogaeth i Ceredigion Ceredigion, ynghyd â rhai wardiau C yng ngogledd Penfro ac un ward geisio ein gorau, ond nid cystadlu hunanol sydd mewn eisteddfod Adroddwyd y bydd y gwrandawiad neu gystadleuaeth Ffermwyr Ifanc. Bwriad y cystadlu yw ennill cyhoeddus sy’n ymwneud yn yn Sir Gaerfyrddin. Cytunwyd benodol â’r datblygiadau arfaethedig i ysgrifennu at y Comisiwn yn clod neu bwyntiau i’n tîm, aelwyd, glwb neu sir. Nid oes gwneud ym mhentref Tal-y-bont fel rhan gwrthwynebu’r newid ac yn ffãl anfwriadol o’n hunain yn digwydd ac nid oes neb yn destun o’r Archwiliad i Gynllun Datblygu argymell glynu at yr etholaeth sbort wrth gystadlu. Lleol Ceredigion yn cael ei gynnal bresennol oherwydd natur wledig a ymdeithasu : Mae dod at ein gilydd i ymarfer canu, llefaru, gwasgaredig yr ardal. C ddydd Mawrth 22 Mai am 10 y dawnsio, panto, barnu stoc, paratoi at y rali, ayb yn fwynhad bore yn Neuadd y Sir, Aberaeron. cymdeithasol rhan fwyaf o’r amser. Mae gwylio’r perfformiadau Deallir bod pedwar person, gan Project Balchder Pentrefi hefyd yn bleser ac yn gyfle i gymdeithasu . gynnwys cynrychiolydd o Gyngor Yn sgil y penderfyniad a wnaed Ceulanamaesmawr, wedi mynegi yn dilyn cyflwyniad Johanna Shaw Cymraeg : Mae hyn oll yn digwydd drwy Gymraeg naturiol, yn diddordeb mewn rhoi cyflwyniad yng nghyfarfod mis Chwefror, rhan gynhenid ohonom. llafar yn ymwneud â Thal-y-bont. bydd angen i‘r Cyngor fwrw ati’n Cefnogaeth : Diolch i gefnogaeth athrawon, hyfforddwyr, ddiymdroi os am fanteisio ar y aelodau hñn, rhieni a’r cynulleidfaoedd. Mae rhan fwyaf o’n Ysbyty Bronglais Gronfa Adnewyddu Pentrefi. Gan hyfforddwyr yn gwirfoddoli eu hamser a’u hegni, gan rannu eu Adroddodd y Clerc iddo bod y Cyngor eisoes wedi derbyn sgiliau a’u talentau er lles y bobl ifanc. ddychwelyd yr holiadur at Fwrdd cymynrodd o £3,000 tuag at Crwydro : Boed y crwydro o ‘steddfod i ‘steddfod, i Landudno Iechyd Hywel Dda a llunio llythyr brynu meinciau i’r Patshyn Glas, neu , cyfle gwerth chweil i adnabod ein gwlad. at Gyngor Cymunedol Ceredigion awgrymwyd y gellid llunio cais fyddai’n defnyddio’r swm hwn Cofiwch yr “C Ffactor” tro nesa byddwch yn gwylio’r bocs ar yn mynegi pryderon y Cyngor nos Sadwrn Cymuned am ddyfodol Ysbyty fel rhan o gyfraniad y Cyngor Bronglais. Roedd y Cyngor hefyd Cymuned tuag at welliannau i’r Lona Mason wedi derbyn ateb lled gadarnhaol Patshyn Glas. Cytunwyd i gynnal gan Lesley Griffiths AC, y cyfarfod arbennig o’r Cyngor Gweinidog Iechyd, oedd yn dangos ddydd Llun 23 Ebrill i ddechrau Merched y Wawr Talybont bod y Llywodraeth yn sylweddoli pa gwyntyllu’r syniadau i’w datblygu mor gryf oedd teimladau trigolion ymhellach canolbarth Cymru. Dathlwyd Gãyl Ddewi gyda Cynllunio gwledd o gawl blasus yn Y Maes Etholiadau Cynghorau Bro a Adroddwyd fod y ddau gais Bangor, Capel Bangor ar nos Thref Mai 2012 cynllunio canlynol wedi eu Lun, 5 Mawrth. Croesawyd Dosbarthwyd y papurau cymeradwyo gan Awdurdod pawb gan y llywydd, ac yn dilyn perthnasol i’r aelodau hynny sy’n Cynllunio Cyngor Sir Ceredigion: maes hyfforddi gwartheg a cheffylau y gwledda estynnodd groeso i’n bwriadu ailsefyll yn Etholiadau’r gwraig wadd am y noson, sef Cynghorau Bro a Thref 2012. Os ar dir fferm Moelgolomen, a fflat yn yr Emporiwm. Miss Beti Griffiths, Llanilar, bydd etholiad i’r Cyngor Cymuned a draddododd araith amserol fe’i cynhelir ddydd Iau 3 Mai. Biniau Ailgylchu yn ei ffordd hwyliog arferol. Beti Gruffiths Mwynhawyd y noson gan bawb. Derbyniwyd cwyn fod y biniau Comisiwn Ffiniau i Gymru Derbyniwyd gwahoddiad i iawn o’i gwaith llaw a oedd yn Darllenwyd llythyr oddi wrth ailgylchu poteli ger y Cae Bach yn orlawn yn aml iawn. Cytunwyd ymuno â changen Rhydypennau dyst o’i medr a’i dawn mewn Mark Williams, Aelod Seneddol ar nos Lun, 2 Ebrill. Roedd sawl crefft. Diolchwyd yn gynnes Ceredigion, yn atgoffa’r Cyngor mai i anfon llythyr at y Cyngor Sir 4 Ebrill yw dyddiad cau’r Comisiwn yn gofyn a oes modd gosod bin Sioned Hywel Rowlands yno i Sioned, ac i’r aelodau am y ychwanegol ar gyfer ailgylchu poteli. yn dangos enghreifftiau celfydd gwahoddiad i Rydypennau.

Storfa Canolbarth Cymru STORFA DODREFN STORFA FUSNES ARCHIFAU

STORFA I FYFYRWYR PACEDU DIOGELWCH BT REDCARE 24 AWR • CCTV WEDI GYNHESU • CIWBICLAU £10 YR WYTHNOS www.midwalesstorage.co.uk Heol y Doll, Machynlleth, SY20 8BQ Ffôn: 01654 703592

11 Chwaraeon

Tîm Pêl-droed Tal-y-bont dan 17

Tymor siomedig a gafodd y bechgyn eleni mewn cynghrair ieuenctid cystadleuol iawn, yn rhannol oherwydd iddynt golli dau o’u prif chwaraewyr i dîm ‘Aber Reserves’. Wedi dweud hynny bu’r bechgyn yn brwydo’n galed ac yn anlwcus ar adegau. Cafwyd ambell gêm agos iawn a allai fod wedi mynd un ffordd neu’r llall. Bu gwell chwarae yng nghystadleuaeth cwpan y cynghrair yn erbyn Machynlleth, sydd ar frig y cynghrair. Roedd hon yn gêm gyffrous iawn, gyda’r Rhes gefn: Ifan Burrell, Elis Ifan, Sam Jones, Gwydion Elwyn, Rhydian Fitter (capten), Eilir sgôr yn gyfartal 2-2 ar ôl amser Huws, Iwan Taylor, Gruffydd Jones, Harri James; rhes flaen: Elis Nunn, Rowan Dunbabin, Gareth llawn a goramser. Sam Jones a James, Hefin Hopkins, Andreas Adam, Gwion Evans, Dafydd Southgate Gruffydd Jones sgoriodd y goliau. Yn anffodus collwyd o drwch blewyn ar y diwedd o giciau o’r Rygbi smotyn. Aeth tîm o fechgyn Ysgol Eleni fydd y tymor diwethaf Tal-y-bont i gystadlu yn i’r bechgyn hyn chwarae nhwrnament rygbi’r Urdd yng nghynghrair ieuenctid yn Aberaeron yn ddiweddar. Aberystwyth. Felly dyma Chwaraeoedd y tîm yn ddymuno’n dda i’r bois a phob lwc arbennig o dda mewn gemau iddynt yn y dyfodol. caled - fel y gall wyneb ambell CJ aelod o’r tîm dystio!

Cae’r Odyn GOLFF

Galch Llongyfarchiadau i Stephen Evans, Elgar, Tal-y-bont, ar Yng nghyfarfod diweddar o’r ennill Pencampwriaeth y Gaeaf Gymdeithas tynnwyd y rhifau a gynhaliwyd ar gwrs golf Borth ar gyfer gwobrau’r Clwb 200. ac yn ystod yr wythnosau Yr enillwyr oedd: £100: Siân diwethaf. Campion; £50: Julie Swanson; £30: Ellen ap Gwynn; £10 yr un: Clwb Ieuenctid Tal-y-Bont R Ceri Jones, Mike Smith, Ceri Jones, Hayley Edwards, Eurlys Jones; £5 yr un: Den Evans, E M YN EISIAU Davies. Cynhelir Noson Ddartiau i godi Gwirfoddolwyr i roi cymorth arian i’r Gymdeithas yn y Llew bob hyn a hyn. Gwyn ar nos Sadwrn 21 Ebrill. Dewch i gyfarfod i drafod Y brif wobr fydd Cwpan Papur beth sy’n bosib. Pawb. Mae croeso i gystadleuwyr Nos Fercher 18 Ebrill 7.30 a gwylwyr i’r achlysur arbennig Neuadd Goffa Tal-y-bont hwn.

12