kinderverkiezingen: wat stemt jouw klas?

Jij bent nog geen 18, dus je mag nog niet stemmen. Behalve… als je meedoet aan de kinderverkiezingen! Vraag aan je juf of meester om jouw school in te schrijven voor de Kinderverkiezingen. Dat is gratis. Je kunt dan met je klas een echt stembureau inrichten en stemmen. En de uitslag van jouw school telt mee voor de totale uitslag van de...Tweede Kamer Kinderverkiezingen 2017!

www.kinderverkiezingen.nl

Over ProDemos ProDemos is het ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’. ProDemos legt uit wat de spelregels van de democratie zijn en hoe je zelf invloed uit kunt oefenen. In 2016 brachten ruim 85.000 leerlingen met ProDemos een gra- tis bezoek aan politiek Den Haag. Basisonderwijs Je kunt niet vroeg genoeg beginnen met het uitleggen van de democratie. Bekijk onze activiteiten en COLOFON producten voor leerlingen van groep 7 en 8: Samenstelling en tekst: Bas Banning, Sandra Boersma, • Ontdek het Binnenhof en Madurodam: leerlingen Patrick Rijke, Suzanne Elferink ontdekken spelenderwijs hoe democratie werkt. Vormgeving: Barbara Mulderink Inclusief een bezoek aan de Tweede Kamer. Illustraties: Margreet de Heer • Democracity en Kindergemeenteraad: Strip: Willem Lagerwaard fi Kinderen bouwen hun ideale stad of werken aan een Druk: Gra us plan voor hun gemeente. Locatie: het gemeentehuis. PRODEMOS Hofweg 1H Op www.prodemos.nl staat een schat aan lesmateriaal 2511 AA Den Haag over actuele onderwerpen op het gebied van democratie T 070-7570200 en rechtsstaat, om uw lessen concreet en levendig [email protected] te maken. www.prodemos.nl Dit Doe-Boek is van...

Naam:

Adres:

Leeftijd:

School:

Groep:

Als ik de baas was van Nederland, zou ik… ...... Als ik mocht stemmen, zou ik stemmen op… ...... Democratie is voor mij… ...... Mijn lievelingskleur is… ...... Kies de 3 begrippen die jij het belangrijkst vindt......

2 3 Oh jee, dit schrift heeft zo lang in een la gelegen, dat ik er wat gaten in heb Wat staat hier? geknaagd. Kun jij lezen wat er stond?

Allemaal naar het stemlokaal Kies uit de woorden beneden. Schrijf ze in het juiste gat.

Hier staat:: ...... Wist je dat... …het jongste Tweede Kamerlid ooit nog maar 20 jaar was? Farshad Bashir kwam in 2008 namens de SP in de Sudoku: Van probleem tot wet Tweede Kamer.

Hoe wordt een wet gemaakt? Hieronder zie je elke stap van wetsvoorstel tot wet. Vul de sudoku in met deze tekeningen. Elke tekening mag in elk vak en in elke rij maar één keer voorkomen.

Er is een probleem.

Minister maakt een wet.

Tweede Kamer past de wet aan.

Eerste Kamer keurt de wet goed. moet nog vormge- geven. Is dit wel Koning ondertekent de wet. de bedoeling zo? Ik ken dat niet een su- doku met plaatjes.Minister voert de wet uit.

4 5 5 interrumperen de vergadering schorsen

Het volk is de baas debat ft portefeuille motie a reden Nederland is een democratie. De inwoners van ons land zijn de baas. Maar het is lastig om met z’n allen beslissingen te nemen. Daarom kiezen we 150 mensen die dat namens ons doen. Die mensen zitten in de Tweede Kamer. In de Tweede Kamer zitten verschillende partijen, met verschillende meningen over wat goed is voor ons land. De Tweede Kamer en de Eerste Kamer samen heten de volksvertegenwoordiging.

T re k rd d oo e e w lijn goed door naar het takenpakket discussie

opdracht aan de minister iemand onderbreken

Wat doet de Tweede Kamer? De partijen die samen een meerderheid in de Tweede Kamer hebben, vormen de regering. De ontslag nemen regering, dat zijn de ministers en de koning. De ministers bedenken plannen voor het land. Zo’n Spreek jij pauzeren plan noemen we een wetsvoorstel. Maar de regering mag de plannen niet zomaar gaan uitvoeren! Tweede Hun wil is wet! Voordat een minister een plan mag uitvoeren, gaat de Tweede Kamer erover praten. De Tweede Kamer kan het wetsvoorstel dan bijvoorbeeld een beetje aanpassen. Daarna gaan ze erover Kamer-ees? Reken uit ft stemmen. Meer dan de hel van de aanwezige Kamerleden moet voor het wetsvoorstel zijn, In een vergadering van de Op 15 maart gaan ongeveer anders gaat het plan niet door. Tweede Kamer gebruiken ze 10 miljoen mensen stemmen. Er zijn 150 veel bijzondere woorden. zetels te verdelen. Hoeveel mensen Controle controle De roodborstjes geven wat moeten op jou stemmen als je in de Wie is de eerste? , ! voorbeelden. Weet jij wat Tweede Kamer wilt komen? Je vroeg het je misschien al af: als er een De mensen in de Tweede Kamer controleren of ze betekenen? Tweede Kamer is, is er dan ook een Eerste de regering het land goed bestuurt. Verbind de juiste woorden ...... Kamer? Ja, die is er! Na de Tweede Kamer Daarom vergaderen ze vaak, en stellen ze met elkaar. stemt ook de Eerste Kamer over elk plan. lastige vragen aan de ministers. Zijn de Het verschil is dat de Eerste Kamer een problemen in ons land echt opgelost door de wetsvoorstel niet meer mag veranderen. nieuwe wet? Doet de minister goed zijn best? Pas als de Tweede en de Eerste Kamer allebei Als de Tweede Kamer vindt dat de minister vóór hebben gestemd, wordt het plan een wet: fouten maakt, kunnen ze de minister een een regel waar iedereen in ons land zich aan waarschuwing geven. In het ergste geval wordt Wist je dat... moet houden. de minister ontslagen! …koning Willem-Alexander ook mag stemmen? Wil je meer weten over de gang van een We weten alleen niet of hij wetsvoorstel? Speel dan het spel WET-STRIJD het doet… op pagina 18 en 19. 6 7 ChristenUnie politieke partijen? De ChristenUnie is een christelijke Wat willen de partij. Deze partij vindt het niet Op de ballonnen kun je lezen wat voor plannen de partijen hebben voor Nederland. goed als mensen beslissen over Maar wie houdt welke ballon vast? leven en dood. De ChristenUnie is daarom tegen abortus en Teken jij de touwtjes tussen de partijleider en zijn of haar programma? Wist je dat... Partij voor de Dieren (PvdD) …de Tweede Kamer in 2020 euthanasie. De ChristenUnie komt gaat verhuizen, omdat het op voor mensen die het moeilijk De Partij voor de Dieren wil een hebben. einde maken aan dierenleed. Binnenhof wordt verbouwd? Daarom wil de partij dat dieren Socialistische Partij (SP) Partijleider: ook rechten krijgen. Mensen moeten goed zorgen voor de De SP wil dat de overheid het ...... natuur en het milieu. De partij Volkspartij voor Vrijheid geld beter verdeelt tussen arme Partij voor de Vrijheid (PVV) is tegen nieuwe wegen en tegen en Democratie (VVD) en rijke mensen. De SP wil ook uitbreiding van Schiphol. De VVD vindt dat de overheid niet dat de zorg toegankelijk is voor De PVV wil dat er geen alles moet willen regelen. De meeste iedereen. Studenten moeten asielzoekers meer naar Partijleider: mensen kunnen prima voor zichzelf weer een studiebeurs krijgen. Nederland komen. De partij is zorgen. De overheid moet wel zorgen tegen de islam. Er moet meer ...... Democraten 66 (D66) voor veiligheid. De VVD wil dat er Partijleider: geld naar de politie en het leger minder vluchtelingen in ons land om Nederland veiliger te maken. D66 vindt dat mensen eigen komen...... De PVV wil dat Nederland uit de Staatkundig Gereformeerde keuzes moeten kunnen maken. Europese Unie gaat. Bijvoorbeeld over het einde van Partij (SGP) Partijleider: hun leven. D66 wil ook dat er Partijleider: De SGP vindt de Bijbel en de ...... meer geld naar het christelijke cultuur heel onderwijs gaat. En D66 is voor ...... belangrijk. De SGP wil dat meer samenwerking in de zondag een rustdag is. De partij Europese Unie. is ook tegen abortus en euthanasie. De SGP steunt Partijleider: Israël en het Joodse volk...... Christen Democratisch Partijleider: Partij van de Arbeid (PvdA) Appèl (CDA) GroenLinks ...... 50PLUS De PvdA wil dat iedereen gelijke Het CDA is een christelijke partij. GroenLinks wil dat we beter met 50PLUS komt op voor de kansen krijgt. Dat moet de overheid Deze partij vindt het gezin heel be- het milieu omgaan. Ook vindt belangen van ouderen. De partij wil regelen. Mensen die weinig geld GroenLinks het belangrijk dat dat iedereen met 65 jaar kan stoppen langrijk. Mensen moeten ftvoor niet elkaar alles verdienen, moeten minder belasting zorgen. De overheid hoe iedereen gelijke kansen krijgt. met werken. Niet pas met 67 jaar. Er betalen. De PvdA wil ook dat de te regelen. Mensen en organisaties Nederland moet goede opvang moet meer geld naar ouderenzorg. overheid voor meer banen zorgt. kunnen veel zelf doen. organiseren voor vluchtelingen. En ouderen moeten goedkoper met bus en trein kunnen reizen. Partijleider: Partijleider: Partijleider: Partijleider: ......

8 9 8 9 Sybrand Buma Lodewijk Asscher Gert-Jan Segers Wist je dat... …een partij 11.250 euro moet betalen om mee te mogen doen aan de Tweede Kamer- verkiezingen? Ze krijgen het Zelf een partij oprichten Kandidatenlijst * Er zijn nog meer politieke partijen geld terug als hun partij in de Tweede Kamer komt. Een partij is een groep mensen die over veel dingen Er doen meer partijen* mee aan de verkiezingen. 1 ……………………………………...... Sommige zijn pas net opgericht. ongeveer hetzelfde denkt. Iedereen mag zelf een partij oprichten. Dat kunnen jullie dus ook! 2 ……………………………………...... 1 Schrijf op hoe jullie partij heet. DENK Voor Nederland (VNL) 2 Schrijf de naam op van jullie lijsttrekker en vul in wie 3 ……………………………………...... de andere kandidaten zijn. De lijsttrekker komt op nummer 1 van de kandidatenlijst. De 4 ……………………………………...... andere kandidaten komen op nummer 2, 3, 4, etc. 3 Schrijf op wat jullie plannen zijn. Wat vinden jullie 5 ……………………………………...... belangrijk? Wat moet er anders in de klas? Je hoeft de plannen nog niet uit te werken. Schrijf op wat jullie 6 ……………………………………...... partij ongeveer wil bereiken. Dus niet: We willen een half uur voetbal per dag. Maar wel: we willen meer sporten. 7 ……………………………………...... 4 Maak een logo voor jullie partij. Denk na over hoe de letters eruit komen te zien, en wat voor 8 ……………………………………...... kleuren jullie willen gebruiken. Je kunt ook een symbool gebruiken. De SP gebruikt bijvoorbeeld een tomaat * Als jullie minder dan 8 kandidaten (symbool van protest) en de PVV een meeuw (symbool hebben, is dat ook goed. van vrijheid). Lijsttrekker: Lijsttrekker: Jan Roos 5 Maak een verkiezingsposter. Bestaat sinds 2015 Bestaat sinds 2014 Zorg dat in ieder geval de naam van jullie partij, het logo en Teken hier jullie logo: DENK wil hard optreden tegen VNL is tegen het Europees Parlement. Ze jullie verkiezingsleus duidelijk op de poster staan. racisme en discriminatie. willen lagere belastingen, minder immigratie, en meer geld voor de politie en het leger. De naam van onze partij is ………….....……………….....…...… Onze lijsttrekker heet ……….....…………..………………...…….. Piratenpartij (PPNL) GeenPeil Onze verkiezingsleus is ………...... ….…………....…………......

Verkiezingsprogramma

1. Wij willen: ………………………………………………………………………………………… omdat: ……………………..……………………………......

2. We willen ook: Lijsttrekker: Ancilla van de Leest Lijsttrekker: Jan Dijkgraaf Bestaat sinds 2010 Bestaat sinds 2016 ………………………………………………………………………………………… De Piratenpartij wil dat de overheid beter Bij GeenPeil bepalen de leden wat omdat: ……..……………………………………………………………………… Verkiezingsposter omgaat met gegevens van burgers. de Kamerleden stemmen. De overheid hoeft niet alles van iedereen 1. Pak een pen en papier. te weten. 3. En we willen ook: 2. Teken een verkiezingsposter. ………………………………………………………………………………………… 3. Vergeet niet het logo van jullie partij op de poster te zetten. omdat: ……………………..……………………………………………………… * Er zijn nog meer politieke partijen. Op www.kiesraad.nl vind je alle politieke partijen die 10 10 meedoen met de verkiezingen van 15 maart. 11 11 Wie zit waar in de Tweede Kamer? Hoe overleef ik... de campagne

VOOR de verkiezingen Politieke partijen willen graag bekend zijn bij de mensen in het land. Want hoe meer mensen jou kennen en jou goed vinden, hoe meer stemmen je krijgt. Daarom maken ze veel reclame voor In de Tweede Kamer staan 150 stoelen. Die mensen op hebben gestemd, krijgt weinig zetels. zichzelf. Vooral in verkiezingstijd zijn ze daar druk mee. Dat heet de verkiezingscampagne. noemen we ook wel ‘zetels’. Op die zetels zitten De leden van de Tweede Kamer hebben allemaal de mensen van de politieke partijen. Een partij hun eigen vaste plek. Ze zitten met hun eigen waar veel mensen op hebben gestemd, krijgt veel partij bij elkaar. Kijk hieronder maar waar welke zetels in de Tweede Kamer. Een partij waar weinig partij zit: Aan de slag! Maak zelf een fotostrip. Zoek een foto op internet en maak er tekstwolkjes bij óf (leuker!) doe alsof je zélf een politicus bent. Maak er een foto van en schrijf er tekstwolkjes bij.

PVV

VVD PvdA

ChristenUnie Groenlinks

CDA SP

SGP PvdD

D66 Overig NAde verkiezingen

Na de verkiezingen hebben de partijen meestal na 15 maart op hoeveel zetels elke partij heeft niet meer hetzelfde aantal zetels. Sommige gekregen. Dat kun je vinden op www.nos.nl. Vul hebben er meer, andere juist minder. En misschien de aantallen hieronder in, en geef nu zelf de zetels komt er wel een nieuwe partij in de Kamer! Zoek de goede kleur. Zie je veel verschillen?

12 13 Een dag uit het leven van een Kamerlid... Wie neemt de beslissing De Tweede Kamer vergadert op dinsdag, woensdag en donderdag. Op de andere dagen ? bezoeken Kamerleden allerlei plekken in het land om te weten te komen of er problemen zijn. Die kunnen zij dan misschien oplossen door de wetten aan te passen.

2de Kamer Gemeente School Je ouders Jij Oei, een assistent heeft per ongeluk zitten rommelen in de digitale agenda van het Kamerlid. Veel afspraken zijn verdwenen. Vul 1. Naar welke middelbare school jij gaat de agenda in. Zet de afspraken bij het juiste tijdstip in de agenda. 10:00 2. Dat je in een restaurant niet mag roken In de Tweede Kamer 15:00 uur noem je een groep 3. Wanneer je vuurwerk mag afsteken Belangrijk! Nu moeten alle mensen van één partij Kamerleden in de grote zaal een ‘fractie’. zijn. Want als ze er niet zijn, 4. Hoe laat de school begint telt hun stem niet mee! 5. Hoeveel zakgeld je krijgt

Afspraken 6. Vanaf welke lee ftijd je mag stemmen Dinsdag 24 Januari 2017 • interview met 7. Of het vuilnis elke week wordt opgehaald Frits Wester (RTL4)

• stemmingen 08:30 mail en post 8. Of meisjes op school een broek mogen dragen

• vragenuurtje 9. Welke vakken je op school krijgt • debat commissie Onderwijs 10:00 fractievergadering 10. Of je een pet op mag in de klas • avonddebat

• fractievergadering 12:30 • lunch Vereniging

Bijzondere Scholen 13:00 Spel Woordzoeker 16:00 uur Omcirkel de onderstreepte woorden. Ze staan soms Er wordt veel overlegd van voor naar achter of van boven naar beneden! in kleinere groepjes. Die 14:00 Je houdt 18 letters over. Daar kun je een woord mee heten commissies. maken. Weet jij welk woord?

14:00 uur 15:00 Hoe vaak zijn er verkiezingen?? Elk Kamerlid mag op dinsdagmiddag vragen Om de vier jaar zijn er verkiezingen voor de stellen aan de ministers. Tweede Kamer. Soms moeten de kiezers eerder 16:00 naar de stembus. Als de partijen in de regering niet

12:30 uur langer met elkaar willen samenwerken Frits Wester is een journalist bijvoorbeeld. Dan is er een crisis. De 18:45 van RTL4 die het werk van minister-president biedt de koning zijn ontslag de Tweede Kamer volgt. aan. Er komen dan nieuwe verkiezingen, waarbij

18:45 uur iedereen zijn stem mag uitbrengen. Kamerleden vergaderen Welk woord houd je over? vaak tot laat in de avond. 13:00 uur Soms zelfs tot na twaalf Veel organisaties en ...... uur ’s nachts. verenigingen willen 14 Kamerleden uitleggen 15 15 welke problemen ze hebben. Wat kun jij doen? Een miljoentje hier, Zorgen Je ouders mogen stemmen bij de verkiezingen. een miljardje daar..... Ziekenhuizen, medicijnen en andere Zo hebben zij invloed op wat er in het land zorg zijn erg duur. Vooral oude mensen gebeurt. Maar er zijn ook andere manieren om Tijdens de verkiezingscampagne hebben veel zorg nodig. Moeten we invloed uit te oefenen. vertellen politieke partijen wat ze meer geld uitgeven aan zorg? belangrijk vinden voor ons land en hoe ...... Wat kun je doen? ze de problemen willen aanpakken. Maar Ik geef € omdat: bijna alle oplossingen kosten geld. Er is ...... niet genoeg geld om álles op te lossen. Ik schrijf een brief naar de gemeente Wat vind jij belangrijk? Aan welke dat ze er wat aan moeten doen...... problemen wil jij meer geld uitgeven? En welke problemen kunnen van jou wel Ik maak zelf een protestbord om te even wachten? laten zien dat het anders moet. Verdeel de drie zakken geld over de onderwerpen en schrijf op wat je zelf van Ik begin samen met mijn Lekker naar school die onderwerpen vindt. Let op! Je mag klasgenoten een actiegroep. elke zak maar één keer uitgeven. Er zijn te weinig goede leraren en vaak Ik ga erover vloggen! zijn schoolklassen wel erg groot. Moet er meer geld komen voor leraren? Ande- Jij kunt ook re partijen willen dat de klassen kleiner !! worden, maar ook dat kost extra geld. veel doen € ...... Kom in actie! Ik geef omdat: ...... Op 10 oktober stond Giel Walravens (11 jaar) Bah! Het speelveldje voor jullie huis ligt 1 miljard 2 miljard 4 miljard ...... in de vergaderzaal van het stadhuis in Zwolle. altijd vol hondenpoep. Wat doe je? Voor hem zaten alle 39 leden van de gemeen------teraad. Giel mocht een presentatie geven. ------Gevlucht en dan... Een presentatie! Waar ging dat dan over? Help! Er zijn in de wereld veel mensen op de “Ik woon op een boot. In de gracht drijven Op weg naar school is er een gevaarlijk vlucht, omdat er oorlog wordt gevoerd in EHVWYDDNSODVWLFÀHVMHVHQSODVWLF]DNMHV(U kruispunt. Laatst werd een klasgenoot bijna hun land. Een deel van deze mensen komt was een prijsvraag: wie het beste idee had aangereden door een auto. Wat doe je? naar Nederland. voor Zwolle zonder afval. Toen heb ik ------Hoeveel extra geld moet Nederland De aarde moet blijven uitgeven aan deze mensen? bedacht om netten op te hangen, om het afval ------Het klimaat verandert. Dat zorgt voor tegen te houden. De jury vond dat een goed Veldje! Ik geef € ...... omdat: overstromingen, droogte en dieren die idee, en toen heb ik gewonnen! Als beloning Het schoolplein ziet er wel mooi uit, maar je ...... uitsterven. We kunnen daar wel wat aan mocht ik mijn plan presenteren aan de kunt nergens voetballen. Wat doe je? doen, maar dat kost veel geld. gemeenteraad.” ...... ------Ik geef € ...... omdat: Was dat niet eng? ------...... “Ik dacht dat ik dat spannend zou vinden, Dat nooit! maar toen ik daar eenmaal stond vond ik het ...... Rahwa zit al vanaf groep 1 bij jou in de klas. Zelfverdediging QLHWVSDQQHQGPHHU(QPLMQPRHGHUKDGPH Nu moet ze ineens het land uit. Wat doe je? een beetje geholpen.” ------Terroristen willen aanslagen plegen in En nu, gaan ze jouw plan uitvoeren? Europa. En er wordt nog steeds gevochten ------“Ze gaan er nu een tijdje over praten en dan in Oekraïne. Moeten we meer geld mag ik over een paar maanden Dierenleed uitgeven aan het leger? Dieren worden vaak met heel veel tegelijk terugkomen. Dan hoor ik of het ook echt € ...... omdat: in een vrachtwagen gepropt. Je wilt dat dat Ik geef wordt uitgevoerd.” Meer info: stopt. Wat doe je? ...... Wil je weten wat partijen hier ------...... allemaal van vinden? Doe dan de StemWijzer: www.stemwijzer.nl ------

16 17 17 e e e e wet 5 wet 4 wet 3 wet 2 wet 1

WET-STRIJD

De regering heeft 5 wetten bedacht. De ministers hopen dat de Tweede Kamer en de Eerste Kamer voor deze wetten stemmen. Dan kan de koning ze ondertekenen en gaan de wetten gelden. Maar de politieke partijen zijn het tegen voor niet allemaal eens met de nieuwe wetten…

Elke speler is een politieke partij. Welke wetten vindt jouw partij goed? Stuur die zo snel mogelijk naar de koning. En welke wetten vindt jouw partij slecht? Die moeten naar de prullenbak. Elke partij heeft een eigen opdracht. De partij die zijn opdracht het best uitvoert, heeft gewonnen! Tweede Kamer Spelregels 1. Knip de 5 wetten uit en zet ze op Start. 2. Verzin een naam voor je partij, schrij ft het op een kaartje en leg dat kaartje goed zichtbaar voor je neer. 3. Schrijf in het schema hieronder op een van de lijntjes de naam van jouw partij. Daaronder zie je de wetten waar jouw partij vóór of tegen is. Prullenbak is “tegen”. Kroon is “voor”. Die wetten moet jouw partij zo snel mogelijk naar de prullenbak of naar de koning loodsen. 4. Gooi met de dobbelsteen. Wie 6 gooit, mag beginnen: Kies een wet (kijk eerst in het schema of je voor of tegen bent) en loop daarmee naar de prullenbak (als je tegen bent) of naar de koning (als je voor bent). Loop zoveel vakjes als je ogen hebt gegooid (nu dus 6). Omdat je

6 hebt gegooid, mag je nog een keer gooien. 5. Je mag een wet niet neerzetten op een vakje waar al een andere wet staat. Weg met 6. Altijd als je 6 gooit, móet je een nieuwe wet in het spel brengen, behalve als die wet! alle wetten op zijn (of als de vakjes bezet zijn). 7. Als een wet in de Eerste Kamer is, kan die niet meer terug naar de Tweede Kamer. 8. Om een wet in de prullenbak of bij de koning te krijgen, moet je precies op dat vakje terechtkomen! 9. Als jouw partij een wet op de ‘goede plek’ a flevert (dus bij de koning als je voor bent, en in de prullenbak als je tegen bent), krijg jij 2 punten. Waren andere partijen het met jouw partij eens? Dan krijgen die 1 punt. 10. De partij die aan het eind de meeste punten hee ft, is de winnaar!! tegen voor

Partij Partij Partij Partij ...... Eerste Kamer

wet 1

wet 2

Hup, weg wet 3 ermee!

wet 4 Proficiat! De wet is wet 5 aangenomen! 18 19 Help, het Binnenhof is een doolhof! Het stemexamen De minister-president moet naar zijn torentje maar is de weg kwijt. Help jij ‘m? Haal jij een 10?

? 6. Hoe oud moet je zijn om in de 1. Mag de koning stemmen? Tweede Kamer te mogen zitten? A. Nee, de koning is neutraal. 18 jaar of ouder. Ja, de koning is Nederlander en oud genoeg. 21 jaar of ouder. Ja, maar alleen voor de Eerste Kamer. 25 jaar of ouder.

7. Waarom stemmen we met een rood potlood? 2. De ministers… A. Omdat rood de kleur is van zijn lid van de Tweede Kamer. de socialisten. zijn lid van de Tweede Kamer, B. Omdat rood de kleur is van bloed. maar ze mogen niet stemmen. C. Omdat de kleur rood goed opvalt op zijn geen lid van de Tweede Kamer. het grote stemformulier.

3. De verkiezingen voor de Tweede kamer 8. Als je in de gevangenis zit… zijn meestal om de 4 jaar. A. mag je toch stemmen, dat recht kan Dat klopt. niemand van je afnemen. Dat klopt niet, er zijn elk jaar B. mag je toch stemmen, behalve als de verkiezingen. rechter zegt van niet. Dat klopt niet, ze worden C. mag je niet stemmen, in de om de 5 jaar gehouden. gevangenis raak je je stemrecht Politiek of zelf doen tijdelijk kwijt. ? 4. Kun je iemand anders voor je laten stemmen? Ja, dat heet stemmen bij volmacht. 9. Stemmen is geheim. Wat vind jij hiervan? Ja, dat heet blanco stemmen. A. Ja, je hoe ft niemand te vertellen Nee, je moet zelf je stem uitbrengen. wat je stemt. Moet de regering dit voor ons doen? ja nee B. Nee, je moet je naam op het 5. De regering van ons land bestaat uit: stembiljet invullen. Verkeersregels maken de Eerste en de Tweede Kamer. C. Ja, maar politici moeten vertellen Voldoende politieagenten aannemen de ministers en de staatssecretarissen. op wie ze hebben gestemd. Boetes uitdelen als je de verkeersregels overtreedt de ministers en de koning. Mooie schoolgebouwen laten neerzetten 10. Wat is waar over stemmen? Regelen dat er voldoende juffen en meesters zijn A. Als je 18 jaar of ouder bent, Zorgen dat er meer meesters voor de klas komen is stemmen verplicht. Ervoor zorgen dat alle kinderen een zwemdiploma halen B. Stemmen is in Nederland niet verplicht. Ervoor zorgen dat iedereen die wil een muziekinstrument kan bespelen C. Als je ouder bent dan 80 jaar Jongeren onder de 18 jaar verbieden om alcohol te drinken mag je niet meer stemmen. Ongezond eten duurder maken dan gezond voedsel 2020 21 Wist je dat ...tot 1917 alleen rijke mannen mochten stemmen die genoeg 10 dingen die je MOET weten belasting betaalden? ... Stemmen, om te kunnen stemmen hoe gaat dat ! ... eigenlijk? Stemmen doe je zo Zet de plaatjes in de juiste volgorde! Ken jij de regels?

? Kloppen deze stemregels ja nee

1 Op het stembureau hangen posters van alle partijen die meedoen.

2 Je mag zelf weten op wie je stemt. Niemand mag je dwingen of omkopen.

3 Stemmen doe je in je eentje. Maar als je bijvoorbeeld blind bent, mag je iemand meenemen om je te helpen in het stemhokje.

4 Als je niets invult op je stembiljet dan stem je ‘blanco’.

5 Als je meer dan één rondje rood maakt, is je stem ongeldig. ft, is je stem ongeldig. 6 Als je je naam op het stembiljet schrij

7 Als je per ongeluk het verkeerde rondje rood maakt op je stembiljet, kun je bij het stembureau gewoon een nieuw leeg stembiljet ophalen. ft niet. 8 Je mag anderen vertellen op wie je hebt gestemd, maar het hoe Niemand mag jou dwingen om het te vertellen.

9 Je mag geen sel fie maken in het stemhokje.

10 Als er geen rood potlood ligt, mag je het stembiljet ook met een blauwe pen invullen.

22 23 van 17 miljoen naar 150 ners wo in en chtigden jo ere il esg m ki 7 n 1 e jo il Reken uit m ezers 3 ki Bij de verkiezingen stemmen 1 oen ilj 10 miljoen mensen. Daarvan stemt één m miljoen (1.000.000) op een bepaalde ,5 9 partij. Hoeveel zetels krijgt die partij dan in de Tweede Kamer?

17 miljoen ...... inwoners Er wonen in Nederland ongeveer 17 miljoen mensen. Hoeveel stemmen moet een 700 1000 13 miljoen partij minimaal krijgen om in - kiesgerechtigden zijn eentje een meerderheid in kandidaten de Tweede Kamer te krijgen? Je mag pas stemmen vanaf je 18de én je De mensen die ons mag alleen stemmen als je Nederlander vertegenwoordigen, zijn lid ...... bent. Zo blijven er ongeveer 12 miljoen mensen van een politieke partij. Er doen over die mogen stemmen bij de verkiezingen meestal meer dan 20 politieke van de Tweede Kamer. partijen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. 9,5 miljoen kiezers In Nederland is niemand verplicht om te 150 Kamerleden Wist je dat stemmen. Er zijn mensen die niet gaan stemmen, ... Er staan 150 stoelen in de Tweede Als je niet zelf kan gaan omdat ze het niet belangrijk vinden. Of omdat Kamer. Met een deftig woord: zetels. stemmen, kun je iemand ze op vakantie zijn of in het ziekenhuis liggen. Na de verkiezingen wordt uitgerekend anders toestemming geven om In 2012 hebben ongeveer 9,5 miljoen mensen namens jou een stem uit te hoeveel procent (%) van de stemmen gestemd bij de Tweede Kamerverkiezingen. brengen! Dat heet: iedere politieke partij heeft gehaald. ‘stemmen bij volmacht’. Niet elke partij krijgt evenveel stemmen. De ene partij krijgt dus meer zetels dan de andere partij. Alle 150 Tweede Kamerleden samen vertegenwoordigen het volk van 17 miljoen mensen.

Wist je dat... …je in 2002 kon stemmen op en iemand die dood was? led 1.358.942 mensen stemden toen 1 mer op Pim Fortuyn die een paar 50 Tweede Ka dagen daarvoor vermoord was. 24 25 Mensen mopperen heel vaak op Meer lezen over stemmen onze regering, maar het is en democratie in de vorm onmogelijk om met zeventien Wist je dat... van een spannend verhaal? miljoen tegelijk een land te …er in de Tweede Kamerzaal wel besturen. Daarom kiezen we eens iemand uit het publiek naar Lees dan deze beneden is gesprongen? Hij kwam mensen die dat namens ons precies in het gangpad tussen de mogen doen. En als die het niet boeken: Kamerleden terecht. Hij brak zijn goed doen, kunnen we ze na beide enkels. Niet nadoen dus. een paar jaar wegsturen. Dat is democratie en ik vind dat de beste manier om een land te besturen.

Jacques Vriens kinderboekenschrijver

ANTWOORDEN Pag 4. Allemaal naar het stemlokaal! 1. Tweede Kamerverkiezingen ChristenUnie: Gert-Jan Segers 2. 18 GroenLinks: Jesse Klaver Pag 21. Help, het Binnenhof is een doolhof! 3. Tweede Kamer SGP: Kees van der Staaij 4. 150 PvdD: Marianne Thieme 5. alcohol 50PLUS: Henk Krol 6. rijden 7. geld Pag 14. Een dag uit het leven van een Kamerlid 8. democratie 12.30 interview met Frits Wester (RTL4) 9. mening 13,00 lunch Vereniging Bijzondere Scholen 10. politiek 14.00 vragenuurtje 15.00 stemmingen Pag5. 16.00 debat commissie Onderwijs • Rebus: 15 maart kiezen we onze 18.45 avonddebat Nederlandse volksvertegenwoordigers • Sudoku: van probleem tot wet pag 15. Wie neemt de beslissing? 1: School/je ouders/jij 2: Tweede Kamer Pag 22. Stemmen doe je zo! 3: Tweede Kamer C Je krijgt een stempas. • Groep acht aan de macht 4: School F Je kiest een partij. 5: Je ouders H Ga naar het stembureau. 6: Tweede Kamer D Je krijgt een stembiljet. Jacques Vriens 7: Gemeente G Breng je stem uit. 8: School A Lever je stem in. • 9: Tweede Kamer E De stemmen worden geteld. Strijd om Drakeneiland 10: School B De uitslag is bekend. Woordzoekerwoord: Verkiezingsuitslag Lydia Rood Pagina 23. Kloppen de stemregels? Pag 7. Pagina 20: Stemexamen 1. nee • Reken uit: 66.666 1.B 2. ja • Koning van Katoren • Spreek jij Tweede Kamer-ees?: 2.C 3. ja Is er ook een Derde Kamer debat = discussie 3.A 4. ja

? motie = opdracht aan de minister 4.A 5. ja

allerlei leuke spellen. leuke allerlei Jan Terlouw de vergadering schorsen = pauzeren 5.C 6. ja . Je vindt er ook ook er vindt Je . www.derdekamer.nl Bekijk de website de Bekijk aftreden = ontslag nemen 6.A 7. ja

interrumperen = iemand onderbreken 7.C 8. ja

Eerste Kamer doen en hoe democratie werkt? werkt? democratie hoe en doen Kamer Eerste • Oosterschelde Windkracht 10

portefeuille = takenpakket 8.B 9. nee zo heet. Meer weten over wat de Tweede Kamer en de de en Kamer Tweede de wat over weten Meer heet. zo 9. A 10. nee

Jan Terlouw Pagina8-9: Wat willen de politieke partijen? 10.B

Er is geen Derde Kamer. Maar er is wel een website die die website een wel is er Maar Kamer. Derde geen is Er VVD: Mark Rutte pag 25. Reken uit!

• PVDA: Lodewijk Asscher 15 • Lek SP: Emile Roemer • 5 miljoen + het aantal stemmen voor 1 zetel CDA: Sybrand Buma = 5.066.666 D66: Alexander Pechtold Jacobine de Brauw PVV: Geert Wilders

26 27 27